chapter 15_DNA mobile_Dịch từ sách sinh học phân tử Molecular biology

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    1/52

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    2/52

    Bn cnh cc nhim sc th trong cc t bo sng , nh ton b cc yu t di

    truyn vn ng rt a dng c tm thy trong t nhin. S phc tp

    trong cu trc ca cc loi virus nh l cc loi plasmid v cc viroids m

    chng ch n thun l cc phn t acid nucleic n ((see Ch. 16 and

    17).Cc yu t l cc k sinh trng sng da vo vt ch , chng cn c

    cc vt ch cung cp nng lng v cc nguyn liu th khc .Trong mt s

    trng hp nh l rt nhiu cc virus , chng c th lm cho cc t bo ch

    b ph hu .Trong cc trng hp khc nh l a s cc plasmid cc t bo

    ch l v hi v trn thc t chng cn mang n nhiu li ch cho cc t

    bo ch bng chnh cc gen mang trong cc plasmid .

    K t khi tt c cc yu t mang thng tin di truyn chng c th c xemnh l cc dng sng .Chng ta i khi cng xem xt chng nh l cc

    gene creatures k t khi chng thiu cc t bo cho ring chng nhng li

    vn mang thng tin di truyn . V i vi cc gene creatures ny bn thn

    cc t bo m n c tr cng chnh l mi trng sng ca chng .Quan

    im ny c v hi l nhng n thng gip chng ta c th hiu c c

    ch di truyn nu chng ta xem bn thn chng chnh l cc yu t di truynhn l coi chng nh l cc sinh vt sng hoc l cc t bo sng .

    Mt trong s cc yu t di truyn thm ch khng tn ti c lp vi h

    genome nhng chng chnh l cc on ADN c kh nng chn vo cc

    phn t AND khc v ngi ta gi chng l cc on AND c kh nng di

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    3/52

    chuyn . Mt s on AND c kh nng di chuyn t vng ny n v cc

    vng khc trong phm vi t bo ch v chng c bit n nh l cc yu

    t di truyn vn ng transposable elements

    hay l transposons.Cc cu trc khc c lu gi bn vng trong cu trcca cc ADN di chuyn chng b phn hu v tr thnh cc on hay l cc

    mnh ADN .Rt nhiu cc genome ln nh l genome ngi bao gm cc

    on ADN khng cn hot tnh na .

    Cc phn t DNA c th c phn chia cng vi s phn chia t bo hoc

    chng c th chuyn t t bo ny sang t bo khc . Nhng i vi cc nh

    di truyn hc , khi nim mobile DNA c dng vi ngha c

    bit .Cc Mobile DNA l cc on chui kp DNA m di chuyn nh l cc

    n v ring r c kh nng di chuyn t ni ny sang ni khc ( Chc chn

    l cc yu t AND c th tn ti mt kh nng chuyn t v tr ny sang

    v tr khc nh l cc phn t c lp , nhng chng khng th c cc chc

    nng c lp , v d nh l cc gene cassettes of integrons m chng ta s

    tho lun di y )

    Cc on DNA di ng c th di chuyn t v tr ny sang v tr khc trongcng mt phn t ADN ln hoc l di chuyn t mt phn t AND ch n

    cc phn t ADN khc .Mt s v tr chn t nhiu l ngu nhin trong khi

    mt s on khc c th chn vo cc trnh t xc nh trong DNA ca vt

    ch . Mc d mt s cc on DNA ca cc loi virus bn thn n c th

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    4/52

    chn vo cc NST ca cc t bo ch , nhng phn ln a s cc phn t

    ADN thuc yu t DNA c kh nng di chuyn c bit n nh l cc

    transposons or transposable elements .i khi chng cng c gi l cc

    gen nhy jumping genes bi v chng c th di chuyn t ni ny sangni khc trong phm vi cc NST .Qa trnh nhy ca cc gen t v tr ny

    n v tr khc c gi l s di chuyn transposition .Bn thn cc

    transposons khng n thun l cc yu t c lp trong t bo vt ch

    ging nh l plasmids v cc viruses , chng l cc yu t ph thuc vo

    DNA ca vt ch .Cc transposons lun lun c chn vo nhng phn t

    DNA khc v vy chng khng bao gi tn ti t do nh l cc phn t ADN

    ring r (Fig. 15.01).

    tng kt li cc khi nim :

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    5/52

    Fig. 15.01 : Cc yu t di truyn vn ng khng bao gi tn ti t do .

    - cc yu t di truyn vn ng l cc phn t c kh nng di chuyn t

    v tr ny n cc v tr khc nhng chng lun lun c tm thy ccphn t nh l cc plasmid vi khun hoc l cc NST ca sinh vt

    eukaryote .Cc transposons khng cha trnh t ca chui khi u

    sao chp , nhng chng li ph thuc vo cc phn t AND ch c

    th cung cp cc c im .

    Nh l cc ch chng 5 , bt c phn t DNA m c cha cc v tr

    khi u sao chp ca chng .Cc genome ca NST , cc plasmid v cc

    virus l cc n v sao chp v chng c th c xem nh l cc phn t c

    kh nng t sao chp . Ngc li , cc transsposon thiu cc im khi u

    sao chp ca ring mnh v chng khng c gi l cc replicons .Chng

    c th c sao chp bng cch di nhp vo cc h gen khc nh l cc

    AND nhim sc th , cc plasmid cc virus ,min l cc phn t DNA ca

    cc gen nhy c sao chp th gen nhy cng s c sao chp .Nu

    nh transposon bn thn n chn vo v sau khng sy ra qu trnh sao

    chp th cc phn t transposon cht vi n .

    Cc yu t DNA c kh nng di chuyn c phn loi da trn c ch di

    chuyn ca chng .S phn chia v c bn l cn c vo cc phn t

    RNA trung gian v cn c cc enzyme phin m ngc c th to ra cc

    phn t AND v nhng phn t di ng theo c ch da trn DNA

    Cc phn t DNA thuc cc lp ph c chia thnh hai nhm chnh datheo cc bn sao mi c to thnh trong sut cc qu trnh di chuyn v tr

    hoc l nguyn bn chnh ca bn sao di chuyn , li mt khong

    trng trong phn t DNA trong cc v tr trc ( cc trnh t bo th

    hoc l cc v tr ct v dn ) .Bng 15.01 tm tt s phn chia cc yu t

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    6/52

    thnh cc nhm chnh sau y ,nhng yu t s c tho lun chng sau

    mt cch chi tit hn di y .

    Tt c cc transposons c cha hai c im qua trng . Th nht , chng c

    cc on lp li cng chiu inverted repeats hai u . Hai l , cc

    transposons phi cha t nht mt gene c cha cc on m ho cho cc

    enzyme transposase cn cho s di chuyn ca chng (Fig. 15.02).Cc

    transposase c t chc thnh cc on lp ngc chiu .Tn s ca s thay

    i v tr ca cc yu t di chuyn ht sc a dng t mt transposon

    thnh cc on khc . Mt cch in hnh , n cng sp xp t 1/1000 n

    1/10 000 trn mt t bo . Trn thc t , cc transposase c tp hp

    thnh hai trnh t khc nhau . Trc ht l chng t chc thnh cc cc on

    lp ngc chiu hai u ca transposon v cc v tr quyt nh s di

    chuyn ca cc on ADN . Thm vo cc enzyme transposase c kh

    nng nhn ra mt trnh t c bit trn phn t ADN m chng s chuyn

    n trong tng lai . Trnh t c gi l cc trnh t ch v chngthng l cc trnh t base di t 3 n 9 cp base .Chng thng l mt s

    nucleotide c thm vo , ch yu l trnh t ny di khong 9 cp base

    .Sau , cc transposases thng c th nhn ra cc trnh t m c th gn

    nh bt cp vi trnh t ch .Trong mt s trng hp , s t chc ca cc

    trnh t ch kh lng lo n ni m n rt kh c th hnh thnh mt

    trnh t lin ng .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    7/52

    Ch : khng c yu t no c cc im khi u sao chp ca ring

    chng , ngoi tr cc transposon lin ng - loi transposon c im khi u

    di chuyn . Chiu di ca cc transposon c lin quan n loi transposon .

    Bi v rt nhiu cc yu t c kh nng di chuyn c th nhn ra cc trnh t

    bn trong ca phn t AND bng nhiu cch khc nhau , hn na cc yu t

    mang cc trnh t nhn bit a dng c tm thy . Khng nhng vy

    bn thn cc trnh t nhn bit ngn c tm thy trong s rt nhiu

    cc lp khc nhau ca gen nhy.Chiu di ca cc on ny cng ph hp

    vi chc nng ca chng .Chiu di ca Mu DNA bn trong ca mt virus l

    39kb v trong 37 kb ca DNA Mu v xp x khong 2000 bases ca AND

    nhim sc th nh vo tn cng on gen ca Mu .Cn ch rng khi m

    ln u tin Mu nh vo h gen ca vt ch chng s dng hnh thc cut

    and paste transposition ch khng phi l replicative transposition.Tt c cc hnh thc trung gian gia cc retroviruses c y chc nng

    v cc trnh t coi nh l c ngun gc t cc virus retro c ly nhim ,

    chng c tm thy trong cc nhim sc th ca sinh vt nhn chun ,

    cng nh l cc yu t LTR ( long terminal repeart ) . Kt qu l,s phn

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    8/52

    loi v nh tn ca cc yu t retro rt a dng theo cc tc gi khc nhau .

    LINES v cc yu t c lin quan v i khi cn c gi l cc non-LTR-

    retrotransposons phn bit chng vi cc retrotransposons thc s -

    nhng on lp li lin ng vi cc LTRs ca cc retroviruses.Retrointronsl cc on intron nhm I v nhm II , nhng on m ho cho cc enzyme

    reverse transcriptase.

    Cc c im cn thit ca mt transposon c cha hai on lp li ngc

    chiu hai u v mt gen m ho cho enzyme transposase.Cc yu t khc

    khng cn thit c th c tm thy gia cc on lp li ngc chiu .

    Trong sut qu trnh di chuyn , cc transposon nhn i trong trnh t

    ch ca DNA vt ch v v vy mt bn copy mi bn sn ca

    transposon .

    C rt nhiu cc transposon ln mang mt s lng ln cc gen khng h

    lin quan n s di chuyn ca bn thn n.Cc gen khng khng sinh , cc

    gen lin quan n virus , cc gen lin quan n cc qu trnh trao i cht v

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    9/52

    cc gen khc c th xc nh v tr trong phm vi cc transposons v chng

    s tr thnh cc AND c kh nng di chuyn trong phm vi ca genome .

    Mt s transposon u tin c th l cc gen mang kh nng khng khng

    sinh - kh nng ny bo v cc vi khun ch khi tc dng ca acacs loithuc do con ngi s dng . Kh nng di chuyn cc vt liu di truyn t

    cc phn t AND ny n cc phn t DNA khc iu c ngha ht sc

    quan trng i vi s tin ho ca cc plasmid , virus v cc NST ca cc vi

    khun v ca c nhng sinh vt bc cao .

    Loi transposon ngn nht v n gin nht , c gi l cc on chn IS

    insertion sequences ) , chng c tm thy vi khun ..chng c chia

    thnh cc IS1 , IS2 . Cc trnh t ca cc on chn in hnh thng di

    khong 750 n 1500 bp vi cc on lp li ngc chiu di khong 10 n

    40 bp ( xem trong bng 15.02)

    Thng thng cc on lp ngc chiu hai u on chn thng lpli khng chnh xc hon ton .V d nh l cc on lp ngc chiu ca

    IS1 bt cp ti 20 n 23 v tr khc nhau .Cc on chn ch m ho cho c

    enzyme n l , l enzyme transposase - mt loi enzyme cn cho s di

    chuyn ca chng . Gia cc on lp li ngc chiu l mt vng cha

    hai khung c m l orfA and orfB. Bn thn transposase c m ho t

    c hai khung c m bng mt hin tng dich khung sy ra trong sut qu

    trnh dch m (Fig. 15.03) . S gim tn s ca cc kt qu dch khung nh

    vy kt qu s hnh thnh cc transpose ch c biu hin mt mc rt

    thp . Cc on khng dch m s dn n s ph hu ln nht nhim sc th

    ca vt ch .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    10/52

    V kt qu l s tng hp cc transposase cn c iu khin mt cch cn

    trng . Khi khng c s dch khung sy ra , khung c u tin l orfA

    c biu hin .Sn phm ca gen l mt nhn t iu khin qu trnh

    sao m iu khin s tng hp ca transposase v ca chnh bn thn nCc on chn IS c tm thy trong cc NST ca vi khun cng nh l

    cc on DNA ca cc plasmid cng nh l cc virus ca chng .V d nh

    l , mt vi bn copy ca mi on chn IS1 , IS2 , IS3 c tm thy

    trong cc nhim sc th ca E coli .Cc plasmid F khng h c bn copy no

    ca IS1 , c 1 bn copy ca IS2 , hai bn copy ca IS3 .Khi m cc plasmid

    F v mt nhim sc th cha cc trnh t tng ng IS , plasmid c th

    chn cc on chn ca bn thn n vo nhim sc th ca vt ch .N cho

    php chuyn cc gen ca nhim sc th bng cc plasmid F ging nh qu

    trnh s c gii thch trong chng 18 .

    Cc trnh t on chn khng cha gen no cung cp mt kiu hnh thun

    li .Tuy nhin s c mt ca n cng vn c cng nhn bi v s di

    chuyn ca cc trnh t on chn b bt hot vi mt kiu hnh c th

    ch n hay c th nhn bit c .Nhng on chn b t bin nh vy

    lun lun lm mt hon ton chc nng ca cc gen v thuwowfngphaan

    thnh cc downstream gene ca mt operon .Thm vo , chng cng o

    ngc vi mt tn s rt thp ( xem trong chng 13)

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    11/52

    Cc loi transposon n gin nht bao gm cc on chn IS di chuyn bi

    mt c ch ht sc n gin c gi l cc conservative or cut-and-paste

    transposition (Fig. 15.04). hay l cc gen nhy theo kiu ct gin .Loi

    transposon ny yu cu phi c 3 yu t : transposase,cc trnh t lp li ochiu tn cng hai u ca n v mt trnh t ch ph hp vi cc on

    DNA khc mt vi v tr no trong t bo . Cc transposon c th di

    chuyn t ni ny n ni khc c th trong cng mt phn t AND hoc l

    cc on AND khc .Cc phn t AND m cc gen nhy c th di chuyn

    n c th l mt plasmid , mt virus hoc l mt nhim sc th hay l bt

    c phn t AND no min l n c cc trnh t ch ph hp .Cc enzyme

    transposase ban u s lin kt vi cc on lp o chiu hai y ca cc

    gen nhy , sau n s ct cc transposon cc trnh t khi u (Fig.

    15.05A).Bn cnh cc transposase ngi ta tm thy mt trnh t gen ch

    ph hp vi cc phn t AND m s c th l v tr nm mi ca cc gen

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    12/52

    nhy , n lm mt im ct m m cc trnh t gen ch c th cho cc u

    tha nh ra (Fig. 15.05B). Cui cng , n chn vo cc transposone thnh

    cc khong trng , s di mt v tr vi hai vng ngn ca cc on AND

    mch n , chng c xc nh bi cc NST ca vt ch v sau tnghp tip tc chui th hai .V sau kt qu l transposon c

    chuyn v tr v cc trnh t ch c sao chp trong qu trnh

    .Dng ca cc qu trnh di chuyn nh vy cng c gi l conservative

    transposition bi v cc on DNA ca cc transposon khng h bin i

    trong sut qu trnh di chuyn ca chng . V tr m cc transposon ct ra

    khi v tr ca n , chui AND xon kp s b ph v v c th lm cho phn

    t AND c th s khng th sa cha c.R rang , tn s cao ca cc

    transposon c th s gy ra mt s bin i trong nhim sc th ca vt

    ch.Thm ch nh s ph v khng th c gn li , v nu nh cc

    trnh t m ho nm trn cng mt nhim sc th th n s c th gy nn

    t bin dch khung . Kt qu nh l ch ra trn , s di chuyn ca

    chng cn c iu khin mt cch ht sc nghim ngt .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    13/52

    S di chuyn lun lun li phn t DNA b ph v cc chui

    xon kp .Mt vi transposons l cc dng ca replicative transposition ,

    chnh l loi gen nhy c th to ra cc bn sao th 2 ca chnh n (Fig.

    15.06).Kt qu l , c v tr ban u v v tr mi ca cc v tr ch u c

    mt bn sao ca transposon v nh vy th phn t AND ban u khng h

    b tn thng hay l b ph hu .Transposons s dng c ch c

    gi l mt phc hp transposons (complex transposons)bi v qu trnh

    hon ton phc tp hn c ch ct dn ht sc n gin c miu t

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    14/52

    trn .Complex transposons c mt enzyme transposase c kh nng nhn

    bit cc trnh t lp li o chiu v cc trnh t ch ch hon ton ging

    nh l cc dng transpose khc . Thm vo , cc replicative transposons

    cn c thm mt enzyme na , l enzyme resolvase v cn c thm mttrnh t DNA ph thm na , l mt trnh t (IRS) , chng c nhn bit

    bi cc enzyme resolvase (Fig. 15.07).

    Mc d complex transposon c sao chp trong khi chng di chuyn ,

    tuy nhin chng khng phi l cc are replicons, hay c th ni l chng

    khng c cc v tr khi u sao chp . Loi transposon khng h to

    thnh mt bn copy mi ca bn thn n

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    15/52

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    16/52

    M n c th c gii phng t do khi m dng t do trung gian tm

    thy mt ngi nh mi .Thay v vy , cc complex s xm nhp vo cc t

    bo vt ch bng cch sao chp DNA ca chng transposons trong sut qu

    trnh di chuyn.Replicative transposition tip tc nh sau :Cc transposase bt u bng vic to ra mt im nick trn chui n tn

    cng ca transposon v cc trnh t ch .Sau , n s chn vo cc u t

    do c th to ra mt cointegrate - mt s ng xm nhp trong c hai

    phn t DNA c th lin kt vi chui n ca transposon DNA (Fig.

    15.08). S c mt ca cc chui n DNA bin i trong t bo vt ch

    lm v hiu ho h thng sa cha ca cc t bo vt ch , sau s sn

    sinh v tng hp nn cc chui b xung vi chui n v v vy m sao

    chp transposon .Qa trnh li mt s ng xm nhp ca hai chui

    xon kp c lin kt vi nhau bi hai transposon . Chng ta cng cn phi

    ch l mi bn sao ca transposon bao gm mt chui DNA c v mt

    chui DNA mi .Chc nng ca cc enzyme esolvase l phn chia chng

    thnh hai phn t DNA. Chng c th nhn dng bng hai trnh t IRS

    v gia ca hai bn copy ca transposon v thc hin s t hp li hay cn

    gi l ti t hp gia chng (Fig. 15.08).N s hnh thnh nn hai phn t

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    17/52

    DNA t do , mi on mang mt bn copy n l ca

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    18/52

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    19/52

    transposon. Cn phi ch l s hnh thnh hai banr copy c ch r c

    th trn hnh 15.08 .Phn ln cc complex transposons c bit n u

    mang cc gen khc cng vi cc gen c vai tr trong s di chuyn v tiu

    c.V d , Tn1 v Tn3 l cc complex transposons , thnh phn khngkhng sinh ca h penicillin v c tm thy c cc plasmid v nhim

    sc th ca rt nhiu vi khun . S di chuyn ca cc transposons nguyn

    nhn l do s biu hin kiu hnh ca cc gen .

    Mc d , cc loi gen nhy nhm replicative and conservative transposition

    dng nh l kh khc nhau , v cc c ch thc s ca cc bc c s tham

    gia ca transposase c mi lin h hon ton khc nhau . Nhng trong c hai

    trng hp cc trnh t ch c m ra bi cc trnh t ct so le (Fig.

    15.09). Trong c hai trng hp , cc enzyme transposase u ct cc

    im ni gia hai u ca transposon v DNA ch . Tuy nhin, trong s di

    chuyn bo th , c hai chui c ct bt c v tr no cn trong qu

    trnh di chuyn sao chp s ch c duy nht mt chui c ct .Trong c hai

    trng hp, u t do pha u 3 ca chui c lin kt vi u 5

    trong trnh t ch c m . Trnh t chuyn mt conservative

    transposon n v tr mi ca n nhng trong khi n c th to ra mt dng

    cointegrate trong trng hp ca complex transposon.Cc bc tip theo

    ca qu trnh li rt ging nhau c hai dng transposon .Cc enzyme

    ca t bo vt ch s tip tc lp y cc chui n bng vic s dng trnht t do u 3 ca trnh t ch c m sn nh l mt primer ,

    i vi s di chuyn bo th , mt phn t ARN mi gn nh l ch c mt

    s nucleotide v bc hon ton n gin ch l nhn i v sau sao

    chp trnh t ch Cn trong trng hp ca s di chuyn bng hnh thc

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    20/52

    nhn i replicative transposition cc vng chui n di hn v bc l

    nhn i transposon ca chnh bn thn n . Tng t nh vy , qu trnh

    c minh ho bng mt loi transposon l Tn7 , loi m bnh thng

    chng c thc hin bng cc c ch bo th.Tn7 thng thng c mtenzyme transposase bao gm hai loi protein. TnsA lm mt im nick trn

    chui n u tn cng 5 ca Tn7 v TnsB thc hin ti im nick v sau

    chng c th lin kt vi u tn cng 3 ca Tn7 , v v vy , c TNsA

    v TnsB thc hin bng mt chui i b ct ra khi m c hai gen m ha

    cho hai phn t protein , khi m c hai u c biu hin . Khi c t

    bin ca Tn7 tn ti dng c mt protein TnsA ly nhim v n khng cn

    ct c chui 5 .Tuy nhin , TnsB tip tc ct v sau ni li v tr ca

    chui 3, hnh thnh cc cointegrates nh di chuyn theo kiu sao chp .V

    v vy , TnsB ging nh l mt loi transposase ca complex transposons.

    Protein TnsA phn t ct u t do Tn7 bn thn vng khi u ca n ,

    chng c cu trc tng t nh l cc enzyme ct gii hn type II - type II

    restriction endonuclease (see Ch. 22).

    Thnh phn ca mt transposon bao gm 2 trnh t lp li o chiu t hai

    loi transpson ring r , chng s di chuyn cng vi nhau nh l mt n v

    v mang cc on AND gia chng (Fig. 15.10).V d nh,xem xt mt

    on ca DNA cnh sn ca c hai u bng hai on chn nhn dng .Bn

    thn transposase s chuyn bt c on DNA no ca DNA xung quanh

    bng mt cp on lp li ngc chiu m n c th nhn ra .Kt qu l , khi

    s di chuyn sy ra mt vi kh nng c th c (Fig. 15.10). Trc kia ,

    mi mt trnh t ca on chn c th di chuyn hon ton c lp nhau .Hai

    l , ton b cu trc gia hai on lp li ngc chiu c th di chuyn

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    21/52

    nh l mt n v , n cng ging nh l mt composite transposon.Rt

    nhiu transposon vi khun c bit c th mang cc gen khng khng

    sinh hoc l c cc c tnh khc hp li to thnh cc gen nhy , trong 3

    v d in hnh nht l Tn5 (khng kanamycin ), Tn9 (khngchloramphenicol ) and Tn10 (khng tetracycline). Thng thng th cc cp

    ca cc on chn hai u ca gen nhy c o chiu c lin quan

    n nhau ging nh l Tn5 v Tn 10 . Cc yu t IS ca Tn5 v Tn 10 khng

    c tm thy mt cch n l m chng c tn l cc IS50 and IS10 .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    22/52

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    23/52

    C t hn hai yu t IS c hin tng lp li cng chiu nh l trong trng

    hp ca Tn9 , bn sn ca chng c hai on lp cng chiu IS1.Mt trong

    nhng thnh phn hu ch ca cc transposon l chng hon ton ging nhau

    bi s chn lc t nhin - chusg s c th hot ng gi cc phn ca

    chng vi nhau .Qa trnh t bin tch lu cc dng bt hot vi cc

    on lp ngc chiu , nhng on c th ngn cc trnh t ca cc on

    chn t cc on gen nhy c lp .Thng thng , mt trong hai gen m

    ho cho cc transposase mt i . Kt qu l hai u v on gia s c

    th lin kt hon ton v c th lun lun di chuyn cng vi nhau nh l

    mt n v (Fig. 15.11). Trong thc t , tt c cc bc u c tmthy cc vi khun v v vy cc gen nhy c th s dng cho cc thao tc

    di truyn trong cc phng th nghim nghin cu

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    24/52

    Cc hin tng thm , mt v o sy ra trong DNA ca t bo ch c th l

    do cc hin tng d thng hoc l do s di chuyn v hot ng ca cc

    thnh phn trong h transposon .Nh c ch n trn cc

    transposase s di chuyn bt c on DNA no xung quanh bng mt cpca cc on lp li o chiu .Cc transposon lin hp c ti 4 on lp

    hai u nh vy , 2 on c gi l inside ends c lin quan n cc

    transposon cn hai on c gi l outside ends (Fig. 15.10 above).

    Bt c cp no c s i din nhau mt cch trc tip u c th s dng

    cng vi nhau . S di chuyn ca cc yu t IS u c lin quan n cc

    inside end and one outside end. S di chuyn bnh thng ca ton b

    cc transposon lin hp c s dng vi hai outside ends.Nhng cn nh

    rng cc inside ends cng c s dng trong qu trnh di chuyn .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    25/52

    Cch d dng nht l xem xt mt phn t DNA vng c kch thc b , nh

    l cc plasmid (Fig. 15.12), chng c mang mt transposon lin hp , chng

    s dng cc outside ends di chuyn phn transposon v s dng inside

    ends c th di chuyn c phn cn li ca cc phn t DNA .Cng

    cn ch l cc inside ends v cc outside ends hon ton khc nhau

    .V kt qu l trong cc trng hp c minh ho , c s chn mt on

    chn ca on plasmid vo cc nhim sc th vt ch .Cng cn ch rng

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    26/52

    s di chuyn s khng th t c nu nh cc gen m ho cho cc

    transsposase cn li pha sau trong sut qu trnh thao tc .

    V nu nh c hai u inside ends u c s dng trong qu trnh nhy

    ca cc gen nhy vo cng mt phn t DNA ca cc vt ch th cc phn tDNA cng s l on chn vo bn thn chnh DNA ch ca n (Fig.

    15.13).Cn ph thuc vo cp no tn cng c kt ni li sau khi m

    chng b ph v v DNA ch sau s c th sy ra hin tng mt on

    hay l o on .Cc vng bn trong ca cc transposon lin hp s b mt

    i trong sut qu trnh , v v vy i khi qu trnh cng c bit

    n nh l qu trnh abortive transposition.

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    27/52

    Transposon c phn b tha tht qua cc phn t DNA ca mi dng

    sng .Mc d chng ta c nhng v d t cc vi khun minh ho lm th

    no m chng c th hot ng lm vic Barbara McClintock sau khi xem

    xt v nghin cu cc gen nhy u tin trong sut qu trnh trao i cho cy ng .B tin hnh nghin cu ca mnh vo nhng nm 1940 trc

    cart khi pht hin ra cu trc xon kp ca cc phn t DNA c cng b ,

    tuy nhin b ko nhn ra rng cc on trong nguyn liu di truyn ca

    thc vt c th di chuyn t v tr ny n v tr khc .Vo nm 1951 khi b

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    28/52

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    29/52

    Ac trong bt c phn t DAN no ca n v sau cc enzyme transposase

    c m bi Ac cng c th lm di chuyn bt c yu t Ds no .V vy ,

    c th duy tr cc mobile hay l kh nng di chuyn cc yu t Ds ny cn

    phi gi c cc on lp li ngc chiu , nu ko th transposase s khngth nhn ra chng (Fig. 15.14). cho s di chuyn c th sy ra th khng

    nht thit c hai yu t Ac and Ds phi nm trn cng mt NST .

    Nu nh yu t Ds c chn vo gen quy nh tnh trng sc t ca ht

    ng, gen s b gin on v lm cho ht c mu trng .Nhng nu nh ko

    c bt c yu t Ac no ca t bo di chuyn vo th mu trng s c

    di truyn mt cch bn vng cn nu ch cn n c mt trong t bo v n s

    c th lm cho Ds di chuyn v sau t bo c c hai nhn t s c mu

    ht ng nh ban u v tt c con chu ca n sau ny s mang mu .Nu

    nh m s di chuyn xut hin khi m ht ng ch mi bt u pht trin th

    m phn ht ng rt ln s xut hin cc vt m ln cn nu nh s di

    chuyn sy ra khi m pht trin ca cc ht ng ny y th m

    ny s rt nh (Fig. 15.15).

    Cc ng vt v thc vt cng thng cha cc h transposon mang c

    ngha tch cc ln tiu cc , chng ko ch ht sc a dng v chiu di

    Khng ch tm thy nhng active-hay l cc loi gen nhy c kh nng hot

    ng m chng ta cng thy cc transposon b bt hot hon ton do c

    nhng t bin sy ra cc u terminal ca chng v lm cho cc

    transposase khng th nhn ra chng v v vy chng s ko c kh nng di

    ngphn ln cc transposon trong cc sinh vt bc cao l cc gen nhy thuc h

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    30/52

    Tc1/mariner.Thnh vin u tin c tm thy l

    Tc1 t Caenorhabditis v gen nhy mariner transposon ca rui gim

    Drosophila. Cc thnh vin ca h ny cng c tm thy nm ,d ng

    vt v thc vt bao gm c con ngi v c cc ng vt nguyn sinh .Chiu di ca chng t 1300 to 2500 bp cha mt gen n m ho cho

    transposase v c bao hai u bi cc on lp ngc chiu( inverted

    repeats ). Chng hot ng theo cc c ch ct v dn , s ph hu ca

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    31/52

    chng li thng c hn gn nh vo cc h thng sa cha.(see Ch.

    14).

    Cc transposons m chng ta tho lun t trc di chuyn trong khi hnh

    thnh cc DNA ca chng .Thm vo , chng ta cn c cc yu t di

    chuyn qua trung gian l ARN , chng l cc retroviruses (see Ch. 17),c th

    a DNA ca chng vo nhim sc th ca vt ch v n l mt yu t

    ging nh l transsposon , chng c th c phn loi thnh cc yu t

    retro v tt c chng u s dng cc enzyme reverse transcriptase c th

    chuyn t RNA ngc tr li thnh DNA .Bt c khi no cc yu t retrochn vo DNA ch trnh t ch ca n s c nhn i .Cc yu t retro

    kh ph bin cc sinh vt bc cao cn cc loi DNA-based transposons li

    chim u th cc loi vi khun .

    Retrotransposons hay c th gi ngn gn l cc retroposons l cc yu t

    c kh nng di chuyn ph thuc vo cc enzyme cn cho qu trnh di

    chuyn .Chng thng kh ph bin cc sinh vt nhn chun c bit l

    ng vt . cc loi Ty1 (Transposon ca nm men 1) l mt loi

    retrotransposon ca nm men c chiu di 6,000 bp

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    32/52

    Chng c cha mt gen m ho cho reverse transcriptase v bn cnh cc

    gen bng cc on lp li cng chiu di 334 bp c gi l cc long

    terminal repeats (LTRs) ca mt retrovirus (Fig. 5.16).

    Khi di chuyn , bc u tin l to ra mt chui n DNA (Fig. 15.17).

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    33/52

    Vt ch s cung cp mt RNA polymerase II chng c sao m t cc

    yu t Ty-1 bt u t pha bn tri ca cc LTR . Sau , cc reverse

    transcriptase s to thnh cc chui xon kp DNA .

    Trc tin chng s to thnh cc chui n v sau to thnh cc phn tlai RNA/DNA v sau s hnh thnh chui xon kp DNA .Cui cng

    DNA c chn vo mt v tr mi vi DNA ch v chng s c th to

    thnh c 30 n 40 bn copy ca Ty1 .

    Human Genetic Defects due to Retroposon Insertion

    V cc on DNA khng m ho c s lng ln hn rt nhiu so vi ccphn t DNA c kh nng m ho v vy s ko c g l ngc nhin khi m

    phn ln cc on chn ca cc yu t c kh nng di chuyn vo h gen ca

    cc vt bc cao thng sy ra vo cc vng khng m ho . Tuy nhin cng

    c rt nhiu v d ca cc on chn ca mt cc retrotransposon lm bt

    hot gen v gy ra cc sai hng di truyn .Trng hp u tin c nhn

    dng ngi l dng lon dng xng hay cn gi l (FCMD), cnbnh ny kh ph bin Nht mc d li rt him cc vng khc . FCM l

    mt dng t bin soma ln kh ph bin Nht chng xy ra vi tn s kh

    cao xp x 0.71.2 trong s 10,000 tr s sinh v tn s mang gen gy bnh

    c tnh khong 1/80 . Nguyn nhn ca cn bnh ny l do s chn mt

    retrotransposon di xp x 3000 base vo u 3 khng dch m ca gen

    FCMD, v theo l thuyt chng c th dn n s bin i cu trc bc hai

    ca cc phn t FCMD mRNA, chng c th lm cho cc phn t RNA ny

    khng bn vng , v trong rt nhiu trng hp rt t hoc l ko c nh

    hng no n cc m ARN c nhn thy.Cc gen FCMD m cho mt

    chui peptide 461 aa m thng thng chng thng biu hin ower no ,

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    34/52

    cc t bo c v tim , chng cng c lin quan n chc nng ca cc c

    . Sau s phn tch chc nng ca gen ch ra rng cc

    retrotransposon chn vo cc gene FCMD xut hin t cc t tin sng

    cch y 2000 n 2500 nm , l vo khong thi gian m nhng ngiYayoi di c n Nht bn v hn quc , tuy nhin n nay iu ny vn cha

    c chng minh rng nhng ngi dn di c ny mang cc gen n

    cc qun th ngi dn Nht Bn

    Ngi ta cho rng nhng ngi di c t i lc chu n Nht bn , v

    theo hai chiu hng gii thch .u tin l do nhng ngi n t nn vn

    ho Jomon qua hng 10000 nm trc . Hai l chng do nhng ngi Hn

    quc sng cch y khong 2300 nm mang n . v sau nhng nm 300

    trc cng nguyn , nhng ngi Yayoi truyn cho phn ln nhng

    ngi Nht Bn . Cc retroposon ch c mt gen hoc hai gen v chng

    thiu kh nng xm nhim nh l cc virus c th ly nhim nhanh chong

    sang cc t bo khc .Tuy nhin cc yu t retro-elements ny chnh l cc

    yu t trung gian gia cc retroposons v retroviruses tn ti.Mt vi yu

    t transposon mang ng gi cc phn t ARN ca chng thnh cc phn

    ging nh l cc virus ly nhim .Tuy nhin chng ko c kh nng gii

    phng ra khi cc t bo v v vy chng s khng th ly nhim vo cc t

    bo khc .Nhng yu t ny i khi cn gi l cc retrovirus ni bo.S ly

    nhim ca cc loi transposon c gi l cc retroviruslike kh ph bin

    cc t bo ng vt v chng thng tn ti nhiu bn copy .

    Rt nhiu cc phn t DNA trong genome ca c thc vt v cc t bo ng

    vt u bao gm cc trnh t lp c tho lun chng 4 . Rt nhiu

    phn t trong s xut hin l do s di chuyn ca cc retrovirus . c

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    35/52

    ng vt c v c 2 lp chnh c lp li DNA rt cao , l cc yu t

    c gi l SINEs, v cc on lp trnh t di hay cn gi l cc long

    interspersed elements, or LINEs. Mc d l chng c th phn chia v nh

    ngha da vo di ca chng , cc on SINEs th bt ngun t DNA ch- xem di y trong khi cc LINEs bt ngun t cc retrotransposons.

    Yu t LINE-1 (or L1) cc ng vt c v l cc retroposon c kh nng

    di chuyn nh l cc yu t Ty1 element ca nm men .Tuy nhin, n thiu

    cc trnh t LTR u 3 ca n c cc base AT bt ngun t cc ui poly

    A in hnh t cc phn t mARN ca cc sinh vt nhn s (Fig. 15.18).Mt

    phn t LINE-1 hon thin di 6500 bp v cha 1 gen m cho cc reverse

    transcriptase. Tuy nhin , ch c khong 3000 nu ca cc trnh t LINE-1

    sequences y chiu di nhng cng c cc trng hp c cc t bin

    im .Rt t cc LINE-1 to thnh mt bn copy mi v c th chn vo mt

    ni no trong phn t DNA no .S di chuyn c th gy ra bi mt

    loi hemophilia ,v mt iu kin di truyn l do cc nhn t nh hng n

    qu trnh ng mu . Trong mt s trng hp rt him l do cc y t

    ny tham gia vo qu trnh ng mu do VIII trn nhim sc th X .Cc yu

    t LINE-1 cn nguyn vn m nhy vo nhim sc th s 22 .N vn hot

    ho bn copy ca LINE-1 c tm thy trn cng mt nhim sc th ca

    gorilla,iu cng ng l n tn ti cng mt ni hng triu nm

    trong qu trnh tin ho

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    36/52

    Mt gen gi l mt bn sao , nhng ko h c chc nng , m n ch l bn

    copy ca mt gen (see Ch. 4). Pseudogenes-gi gen c th c to thnh

    do qu trnh nhn i DNA v v vy c th nm rt gn vi cc gen khi

    u .Cc gi gen c hnh thnh theo cch s c cha c intron v exon

    ca gen ban u . i khi cc reverse transcriptase ca mt retro-elemement

    c th lm vic bng cc bin c sy ra trn phn t mARN hnh thnh t

    gen ca vt ch .V cc on intron ca mARN b ct b trong qu trnh

    splicing,reverse transcriptase hnh thnh mt DNA sao chp hay l bn copy

    ca n m li thiu cc intron v d nh l cc cDNA (complementaryDNA). c bit , cc cDNA copy c th xm nhp li vo genome vt

    ch (Fig. 15.19). iu cng lm cho mt gen gi thiu cc intron v v

    vy chng cn c gi l cc pseudogene hoc l retro-pseudogene.

    Y t SINEs l mt lp ht sc c bit ca cc gi gen l do chng bt

    ngun t trnh t ca cc DNA ca vt ch .Cc yu t thng gp nht l

    SINE chng l cc yu t Alu , bt ngun t 7SL RNA gene (Fig. 15.20).cc

    RNA ko m ho l mt phn ca qu trnh xut cc protein mng , n

    cng thng c sao m t mt promoter pha bn trong nh enzyme RNA

    polymerase III (see Ch. 6). Cc gen gi pseudogenes chun thiu mt

    promoter .Kt qu l , chng khng th c dch m v ko c thm bn

    copy mi no c to thnh , ngc li cc yu t alu li mng cc internal

    promoter. Min l promoter cn li nguyn vn , mi yu t alu c th

    c gi li lm ngun cho cc qu trnh sao chp , cc qu trnh sao chp

    ngc v cc qu trnh ti xm nhp.Kt qu l s lng ca cc Alu tng

    ln nh nm cho n khi chng to thnh khong 1 triu bn copy trong

    genome ngi .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    37/52

    Retrons c tm thy trong cc vi khun ngn hn v ko c quan h h

    hng vi cc transposon cc sinh vt bc cao .Chng ch c mt gen c

    phin m thnh mt ARN c cha cc vng ko dch m theo bi cc vng

    m ho cho cc enzyme reverse transcriptase (Fig. 15.21).

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    38/52

    Cc enzyme reverse transcriptase c s dng cc vng khng m ho

    non-coding ca cc phn t RNA nh l c khun v mi c th to ra rt

    nhiu bn copy ca cc phn t va l RNA va l DNA (Fig. 15.22).in

    hnh l cc vng RNA ca cc sn phm c chiu di t 100 base v ccDNA .Cc DNA c lin kt vi RNA bng cc lin kt v tr 3 OH ca

    mt nhn t c bit l G residue. Trong mt s cc retrons , cc chui

    n DNA c tch ra thnh cc ARN.

    V trong cc trng hp khc cc retron khng c xem nh l cc phn t

    c kh nng xm nhp vo cc NST . Tuy nhin , cc NST ca mt vi

    chng myxobacteria c cc trnh t lp li c lin quan n cc DNA

    retron .Ngi ta cho rng cc retrons c kh nng di chuyn t ni ny n

    ni khc nhng vn cha bit cch thc m chng di chuyn nh th no ,

    c l l cc bn copy ca n c xem xt t lu .Cc retron c tm

    thy trong mt vi vi khun v ch mt bn sao n cu cc retron l lun

    lun c tm thy cc nhim sc th ca vi khun . Retrons thng chn

    vo DNA ca cc virus ca vi khun v sau chng s c th chn vo

    NST ca vi khun .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    39/52

    Chng ta tho lun mt s lng rt ln cc yu t c kh nng di chuyn

    v cc c ch a dng ca chng , chng c th c hoc l khng c pha

    RNA phase. Cc transposons c cc c ch kh chi tit cho cc hot

    ng ca n trn tuy nhin c mt s yu t di chuyn c kch thc ln

    c th s dng mt lc nhiu c ch khc nhau rt a dng trong cc iu

    kin khc nhau m chng ta cp n trn .Trong s rt nhiu trng

    hp c cc on chn nht nh .V d nh Tn7 thng ch chn vo mt

    trnh t n c bit trong nhim sc th ca E.coli . Tuy nhin , cc t

    bin tn ti lm bt hot cc protein nht nh . Nhng on chn t nhiu

    l ngu nhin hn l cc transposon in hnh .Cc yu t di truyn khc

    cha cc c im ca c cc yu t di truyn vn ng v mt vi dng

    sng ca n , nh l mt plasmid hoc l virus .V d nh cc transposon

    lin hp c c enzyme transpose v cc promoter lin hp ging nh l cc

    plasmid F . Mt khc , cc th thc khun Mu va l mt virus v l

    transposon . Plasmids and viruses s c tho lun chng 16 v 17 .Tuy nhin , cc kha cnh ca mt transposon ca cc yu t lai s c tho

    lun di y .

    Cc sinh vt lai tn ti l do chng cha cc c tnh ca c hai yu t di

    truyn vn ng v mt vi yu t di truyn khc .V d nh l cc th thc

    khun Mu va l gen nhy va l virus , cn ch l chng ra ang ni v

    mt virus mang mt transposon chn vo trong DNA - mt hin tng

    thng xuyn xut hin nhng mt gen hot ng nh l mt virus v mt

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    40/52

    yy t transposon cng mt lc .Khi m DNA Mu vo E.coli

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    41/52

    - vi khun ch ca n , n s di nhp mt cch ht sc ngu nhin vo

    nhim sc th ca vt ch bng cc phng thc di chuyn (Fig. 15.23).Ni

    cch khc , ton b genome ca Mu l mt transposon. Nu nh l cc Mu

    chn vo gia cc gen ca vt ch , chng s lm cho cc gen ny b bt hot.Trc y cc nh nghin cu ch thy rng s ly nhim vi cc virus

    gy nn t bin v v vy chng c tn l cc Mu c ngha l cc mutor

    phage .Cng ging nh l rt nhiu cc virus ca vi khun , Mu nhn i ,

    chng c th chim u th khi m phage tn ti giai on prophage hoc l

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    42/52

    bc vo qu trnh tiu th (xem chng 17) . Khi m chng nhn i s di

    chuyn bng sao chp ca chng khng c iu khin , khng theo cch

    sao chp nh l cc virus . Kt qu l trong cc bn copy ca Mu c chn

    vo cc DNA vt ch v sau ph hu rt nhiu cc gen cu vt ch vdng chc chn l dng gy cht . Khng ging nh l cc virus khc ,

    DNA ca Mu khng bao h c tm thy chng sao chp nh l mt phn t

    dna c lp vi DNA ca nhim sc th.Cc on DNA c ng gi vo

    cc virus c cha ton b genome Mu v c mang mt phn genome ca vt

    ch hai u ca DNA vt ch .V vy,thm ch l bn trong ca cc virus

    , cc DNA ca Mu vn chn vo DNA ch.Khi m cc virus DNA ly nhim

    vo mt t bo mi , cc genome ca Mu c mang mt on nh ca DNA

    ch cng vi n .V vy , Mu l mt transposon thc th v DNA ca n

    khng bao gi c th di chuyn t do .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    43/52

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    44/52

    Cn ch l rt nhiu virus c kh nng di nhp vo cc NST ca vt ch ,

    n bao gm cc virus nh l lamda v cc virus ng vt nh l cc

    retrovirus (xem chng 17). Tuy nhin,nhng virus khng sao chp trong

    qu trnh di chuyn ca chng v khng c bao quanh bi cc DNA chkhi chng ng gi vo cc mnh virus ca chng .V vy c lamda v cc

    transposon lin hp u c tm thy trong cc vi khun v cc yu t lai

    m c th di chuyn t t bo ny sang cc t bo khc ging nh l cc

    plasmid c kh nng di chuyn . Trc tin l trong qu trnh phc hi ca

    Tn9 c lin quan n s khng tetracycline v chng c tm thy trongcc vi khunEnterococcus faecalis. Tn916 cng mang mt vi gen cn thit

    cho qu trnh di chuyn v v vy chng s ln hn rt nhiu cc transposon

    khc . Tn916 di chuyn bi c ch ct v paste . Tuy nhin, n kh vi cc

    transposon lin hp , trc tin l cc trnh t ch khng c sao chp khi

    tn916 c chn vo.V vy , n cng c th t ct b, li DNA Ca t

    bo ch .Sau n chuyn bn thn n vo cc th nhn , v mt mt , n dichuyn vo DNA ca vt ch mi . (Fig. 15.24).Tn916 v cc yu t lin

    quan c th vo theo rt nhiu nhm khc nhau , c hai loi vi khun gram

    m v gram dng .Bi v cc vt ch c s tn ti ca transposon lin hp

    c lin quan n cc khng sinh ph rng rt ph bin trong s cc loi vi

    khun .

    C rt nhiu vi khun c kh nng khng li nhiu loi thuc khc nhau t

    khi cc loi khng sinh c s dng ngy cng ph bin hn.cc gen khng

    khng sinh thng mang cc plasmid,c rt nhiu trong s c kh nng di

    chuyn gia cc loi vi khun. Trong rt nhiu trng hp cc gen khng

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    45/52

    khng sinh thc t mang cc gen trong cc transsposon m c kh nng chn

    vo cc plasmid . cc gen khng khng sinh thng xut hin trc tin

    cc h transposon Tn21 trong cc vi khun gram m.Nhng nhm transpson

    cha mt trnh t bn trong c bit n nh l mt integron chng hotng nh l cc gen khc trong h thng . Mt integron bao gm mt vng

    nhn dng , l vng attI site, chng rt a dng cc gen cassettes ,

    chng c th di nhp, v c thm mt gen m ho cho mt enzyme chu

    trch nhim cho qu trnh chn vo ca chng ,cc enzyme integrase.Cc

    vng attIsite c p cnh hai bn bi mt trnh t di 7 bp , chng hot

    ng nh l cc vng nhn dng cho cc enzyme integrase (Fig. 15.25). Hai

    promoters nm cc vng upstream khc nhau v mt trong s chng l cc

    gen m cho cc integrase , cc vng khc cng ht sc a dng v chng bt

    ngun t t qu trnh sao m ca bt c gen no c di nhp vo .Cc gene

    cassettes rt ph hp i vi s di nhp bao gm mt gen cu trc thiu cc

    promoter cng thm vi mt trnh t nhn bit cho enzyme integrase , l

    attCsite.attCsites cng kh a dng , ngoi tr cc trnh t lp li di 7bp

    nm hai u. attCsites cng bt ngun t mt on di 59 bp bi v v d

    u tin khi m ngi ta pht hin ra l mt on di 59 bp . Tuy nhin, cc

    v d sau ny c tm thy cc chiu di sau ht sc a dng v cc

    trnh t bn trong ca chng . Cc Gene cassettes c th tn ti tm thi

    khi m cc phn t t do trong qu trnh sao chp v s biu hin ca gen

    trong cc qu trnh khc c th di chuyn n vng attI site ca

    integron.Ngun sau cng ca cc gen trong h thng cassettes l ht sc khhiu .L do ti sao m phn ln cc gen gi l integron cassettes mang cc

    gen khng khng sinh c l l bi v s xem xt cc cht khng khng sinh

    l ht sc quan trng v v vy cn phi ch mt cch thng xuyn hn .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    46/52

    Transposons trong h Tn21 family c tuyn truyn rng ri i vi cc

    loi khng sinh thng mi.Cc gen nhy Tn2501 transposon khng mang

    cc gen khng khng sinh v chng xut hin nh l mt empty integron.

    N cng c th l mt integron c th thu nhn mt cu trc a gen,v

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    47/52

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    48/52

    bao gm cc yu t c kh nng di chuyn c tho lun trn , c cc

    gen nhy hot ng da trn DNA v cc yu t retro .

    Cc phn t DNA dng ny l cc selfish DNA bi v chng dng nh

    nh l di chuyn theo s thch ring ca chng m ko ph thuc vo vaatjch ca n .V v vy nu nh vt ch ca n b ph hu th n s cht cng

    vi vt ch ca n . V vy , tc lan truyn ca cc selfish DNA b gii

    hn bi nhu cu cn phi trnh s ph hu vt ch hoc l bt hot qu nhiu

    gen ca t bo vt ch . T nhng xem xt nh vy , cc selfish DNA trong

    vt ch ca n ch ging nh l mt virus sao chp ging nh l cc virus

    khc trong t bo hoc l mt vi khun ly nhim trong c th bnh nhn

    .Trong hu ht cc sinh vt bc cao , mt phn quan trng l cc DNA nhiu

    cc bn copy nh l cc selfish DNA. Ti sao cc t bo ch khng loi b

    cc vt k sinh ra khi cc nhim sc th ca n ? cc t vi sinh trng

    nhanh ging nh l cc vi khun hoc l cc loi nm , chng rt t khi c

    cc selfish DNA. C l vi mt DNA quan cn thit ca cc DNA ngoi lai ,

    chng s phn chia chm hn v chng c loi b bng s cnh tranh .

    Ngc li trong cc t bo sinh trng v phn chia chm chng li c mi

    lin h mt thit vi s sao chp ca vt ch v cui cng chng s tng

    nhanh s lng ca chng.a s cc selfish DNA thng l cc phn cn li

    ca virus hoc l cc gen nhy sau khi m chng c chn vo cc nhim

    sc th ca vi khun .Qua mt thi gian di cc bn copy s c phn

    ct bi c hai loi t bin n base v mt on.Cui cng l phn ln cc

    bn sao tr thnh cc phn t khim khuyt v lm mt kh nng hnh thnhcc virus hoc l c kh nng di chuyn t v tr ny n v tr khc chng b

    phn hu thnh cc junk DNA (Fig. 15.26).Genome ca cc t bo

    eukaryote ni chung thng cha mt s lng ln cc junk DNA,thc s

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    49/52

    chng l loi chim a s cc ng vt c v-loi c cc phn t DNA bao

    gm cc phn t khng m ho ca mt hoc l mt s dng.

    Cc phn t DNA c kh nng di chuyn khng ch bao gm mt yu t

    transposon , cc intron l mt trong nhng dng him v cc dng h hng

    ca DNA di ng .Cng nh l tn ca chng c ng , cc intron

    cng l cc trnh t DNA c chn vo trong cc gen nm gia hai

    exxon.Mi mt intron c xc nh v tr duy nht trong phm vi mt gan

    c th ca cc t bo .ch ca n c th tn ti trong hai bn sao , c hocl khng c cc on chn ca intron .

    s di chuyn ca cc intron cng rt gii hn khi m chng c th chim c

    mt vng xc nh v s di chuyn ch c th xy ra khi m cc t bo c

    cha 2 bn sao cu trnh t gen ch trong ch c mt trong hai bn sao

    c cc homing intron. Cc homing intron ny sau s chn vo trnh t

    ch ca gen no thiu mt bn sao cho cc intron . Trong cc sinh vt nhn

    chun ,tnh trng c th xut hin sau khi bt cp khi m nhim sc th t

    cc t bo cha m khc nhau s kt hp li to thnh hp t . Trong cc vi

    khun , n c th xut hin khi DNA vo cc t bo nhn theo bt c c ch

    no xem chng 18 . cc intron ny m ho cho cc endonuclease chu

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    50/52

    trch nhim cho s di chuyn ca chng. Cc endonuclease sau s tch ra

    thnh mt trnh t trong phm vi gia gen ch v cc on ngn b phn

    hu cc phn nh ra tn cng . Chui xon kp ph hu mt bn sao

    ca gen(xem chng 14) trong cc bn sao nguyn vn ca gen sau sc sao chp v s dng thay th cc on b ph hu (Fig. 15.27).

    V vy , cc homing intron khng ch n thun m ho cho mt enzyme c

    kh nng ct cc phn t DNA v sau li cc t bo vt ch v sau

    sa cha cc sai hng , s chn ca cc homing intron lm gin on

    cc trnh t nhn bit v v vy cc endonuclease ch c th ct cc trnh t

    gen ch nu nh cc intron ca n vng mt.Cc trnh t nhn bit ca

    homing introns cng c th di t 1820 bp v l trnh t di nht v c

    hiu nht c bit n trong s cc loi nuclease

    iu chc chn rng cc on chn intron s ch c chn vo cc trnh

    t n duy nht trong genome ca mi t bo

    Homing introns nhm 1 s dng cc endonucleases n gin nh c

    cp n trn , chng cng c tm thy trong cc vi khun hoc l cc

    sinh vt nhn chun , chng c tm thy trong cc t bo vi khun v cc

    t bo ca sinh vt nhn chun bc thp.

    Nhm II homing intron l cc yu t s retro-elements , chng thng s

    dng cc RNA trung gian . Cc phn t protein m chng m ho c c hai

    loi enzyme l endonuclease and reverse transcriptase c kh nng hot

    ng . Trc cc endonucle ph v cu trc ca mt chui xon kp

    ngay gia vng nhn bit . Tip sau l cc reverse transcriptase phn humt DNA l bn sao ca cc intron m s chn vo ca chng c thay th

    , theo khun mu c sn chng s dng mt cch sao chp s cp t bn sao

    ca gen ch c cha cc intron (Fig. 15.28).Cc u 3 t do b phn hu

    bi cc enzyme endonuclease c s dng ging nh l mt primer cho

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    51/52

    qu trnh khi u tng hp DNA . Kt qu l , cc bn sao DNA c to

    thnh va mi gn vo cc chui xon kp va b ph hu .

  • 8/14/2019 chapter 15_DNA mobile_Dch t sch sinh hc phn t Molecular biology

    52/52