อาสนวิหารแม่พระบังเกิดบางคนที

อารยี์ นาคสมพันธ์

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 1

อาสนวิหารแม่พระบังเกิด

2 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

อาสนวหิารแม่พระบังเกดิ ต�าบลบางนกแขวก ที่บางคนที

อ�าเภอบางคนท ีเป็นอ�าเภอหนึ่งในจังหวัดสมุทรสงคราม เดมิชื่อ

อ�าเภอสี่หมื่น ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อในปี พ.ศ. 2457 มาเป็นชื่อ บางคณที

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 3

อาสนวหิาร คอื Cathedra ในภาษากรกี หมายถงึเก้าอี้ ที่นั่งในสมัย

โบราณ เก้าอี้เป็นสัญลักษณ์ของอ�านาจที่บุคคลผู้หนึ่งนั่ง เพื่อสอน

ปกครอง หรอืตัดสนิ ภายในอาสนวหิารแห่งนี้จะมบีัลลังก์พระสังฆราช

ซึ่งเป็นอ�านาจในการปกครอง ทุกๆ ปีพระสังฆราชประมุขมสิซังจะต้องมา

ประกอบพธิมีสิซา ในเทศกาลปาสกา(Easter Sunday) เทศกาลครสิต์มาส

เป็นวัดประจ�าของพระสังฆราชประมุขของสังฆมณฑลราชบุร ี

(ประกอบด้วย 4 จังหวัด ได้แก่ ราชบุร ีกาญจนบุร ีสมุทรสงคราม

และเพชรบุร)ี

ความหมายของ อาสนวิหาร

4 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

อาสนวิหารแม่พระบังเกิด

ปี พ.ศ. 2378 พระสังฆราชกูรเวอร์ซไีด้รับมอบหมายจาก

พระสันตะปาปาจากกรุงโรมให้ท�าหน้าที่เป็นพระสังฆราชแห่งสยาม โดยมี

เขตการปกครองคอื ประเทศไทย ลาว เขมร มาเลเซยี พม่า และสงิคโปร์

ท่านได้เชญิบาทหลวงอัลบรังค์ ที่มคีวามช�านาญด้านภาษาจนีจากสงิคโปร์

ให้มาช่วยงานอภบิาลสัตบุรุษคนไทยเชื้อสายจนีที่วัดกาลหว่าร์ ตลาดน้อย

กรุงเทพฯ ในระหว่างการเดนิทางมาของบาทหลวงอัลบรังค์ ได้ผ่านแม่น�้า

แม่กลองและได้พบกับครอบครัวคาทอลกิชาวจนีจ�านวน 8 ครอบครัวที่ย้าย

มาจากวัดกาลหว่าร์ มาตัง้ถิ่นฐานอยู่ในคลองสี่หมื่น

ในปี พ.ศ. 2390 มคีรสิต์ศาสนกิชนประมาณ 200 คนได้ช่วยกันสร้างวัด

ขึ้นมาในที่ดนิของฟรังซสิโก ไง้ เป็นเรอืนไม้ หลังคามุงจาก มชีื่อว่า

“วัดศาลาแดง” หรอืบางคนเรยีกว่า “วัดรางยาว” ตามลักษณะของสทีาวัด

และท�าเลที่ตัง้อยู่รมิคลองที่ชาวจนีขุดต่อกับแม่น�้าเพื่อน�าน�า้มาท�าสวนผัก มี

รูปร่างเป็นรางส่งน�้า

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 5

6 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

ในปี พ.ศ. 2393 เมื่อจ�านวนสัตบุรุษเพิ่มมากขึ้น บาทหลวงมาแรง

จงึท�าการย้ายวัดมาอยู่ที่ปากคลองบางนกแขวก ที่พระบาทสมเด็จ

พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ รัชกาลที่ 4 ทรงสั่งขุดเชื่อมระหว่าง

แม่น�้าแม่กลองกับแม่น�้าท่าจนี เป็นเส้นทางคมนาคมทางน�า้ไปสู่

กรุงเทพฯ และได้สร้างวัดหลังใหม่ที่นั่นโดยมนีามว่า “แม่พระบังเกดิ”

ในปี พ.ศ. 2433 บาทหลวงเปาโลซัลมอน หรอืที่ชาวบ้านเรยีกว่า

“บาทหลวงเป่า” (ซึ่งมรีูปปั้นท่านอยู่ที่บรเิวณหน้าบ้านพักพระสงฆ์)

ได้เริ่มลงมอืสร้างวัดหลังนี้จนเป็นรูปร่างขึ้นมา ด้วยรับทุนสนับสนุน

จากญาตพิี่น้องของท่านในฝรั่งเศส จากคณะมชิชันนารตี่างประเทศ

แห่งกรุงปารสี จากกรุงโรม และผู้ใจบุญ โดยสร้างไปหาทุนสนับสนุน

ไปจนแล้วเสร็จ ท�าพธิเีสกและเปิดใช้อย่างเป็นทางการ

ในวันที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2439 ส่วนวัสดุของวัดหลังเก่าได้ถูกน�าไป

สร้างไว้ที่คลองขวางล่าง โดยมนีามชื่อว่า “วัดพระแม่องค์ประถัมป์”

หรอืชาวบ้านจะเรยีกว่า “วัดใน”

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 7

8 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 9

ลักษณะเด่นของอาสนวหิารนี้ คอืเป็นวัดที่สร้างมานานกว่าหนึ่งศตวรรษ

มาแล้ว เป็นศลิปะแบบโกธคิสร้างด้วยอฐิเผา ผนังฉาบด้วยปูนต�ากับน�้า

เชื่อมจากอ้อยใสสดี�า ประดับด้วยกระจกสทีี่สวยงามจากประเทศฝรั่งเศส

ที่เป็นเรื่องเล่าของพระนางมารยี์พรหมจารจีากพระคัมภรี์ และภาพของ

บรรดานักบุญชายหญงิ เมื่อเกดิสงครามโลกครัง้ที่ 2 บางส่วนของวัด

และภาพกระจกสไีด้รับความกระทบกระเทอืนเสยีหาย ดังนัน้บาทหลวง

เจ้าอาวาสจงึได้มกีารบูรณะซ่อมแซมเรื่อยมา ต่อมาในปี พ.ศ. 2537

สัฆมณฑลราชบุร ีได้ท�าการบูรณะวัดครัง้ใหญ่เพื่อเตรยีมฉลองครบ 100 ปี

ในปี พ.ศ. 2539 อาสนวหิารแห่งนี้จงึเป็นวัดที่สวยและเก่าแก่ที่สุดใน

ประเทศไทย เป็นของขวัญจากพระเจ้ามอบแก่ชาวคาทอลกิทุกคน

อาสนวหิาร ซึ่งเป็นการเรยีกชื่อโบสถ์ประจ�าต�าแหน่งของพระสังฆราช

ในประเทศไทยม ี2 อัครสังฆมณฑล และ 8 สังฆมณฑล

และจะมอีาสนวหิารประจ�าต�าแหน่งชองพระสังฆราชแต่ละท่าน

10 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

อาสนวหิารแม่พระบังเกดิเป็นสถาปัตยกรรมแบบโกธคิ(Gothic Art)

มโีครงสร้างสูง ที่ยอดเป็นหอสูงแหลมอยู่ข้างบน ใช้เป็นหอระฆัง ท�าให้รูป

ร่างสูงขึ้นเสยีดฟ้า เพดาน ซุ้มประตูหน้าต่าง และซุ้มภายในมสี่วนโค้ง

(Arch) ที่แปลกกว่าส่วนโค้งของศลิปะอื่นใด คอืเป็นส่วนโค้งที่มจีุดตัดอยู่

ตอนบนสุด รูปแบบภายนอกของอาสนวหิารได้สัดส่วนสวยงามมากแห่ง

หนึ่งในประเทศไทย

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 11

12 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 13

ที่ประตูอาสนวหิารมกีารใช้ศลิปะไทยประยุกต์ ซึ่งท�าใหม่เมื่อครัง้

สมโภช 100 ปี โดยใช้ เครื่องเขนิ จากจังหวัดเชยีงใหม่ แกะสลักเรื่องราวใน

คัมภรี์ไบเบลิ

14 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 15

ภายในอาสนวหิารมสีิ่งหนึ่งที่เด่นหาดูได้ยากและสวยงามที่สุดใน

ประเทศไทยเช่นกัน นั่นคอืกระจกส ี(Stained Glass) ตามช่องซุ้มประตูและ

หน้าต่าง เนื่องด้วยสถาปัตยกรรมโกธคิไม่นยิมวาดภาพจติรกรรมฝาผนัง

เพราะลักษณะของอาคารไม่เอื้ออ�านวย โครงสร้างของโบสถ์ยุคนี้

ค�านงึเพยีงแต่การเจาะช่องหน้าต่างบรเิวณฝาผนังให้ได้มากที่สุด

ท�าให้ไม่มพีื้นที่ว่างพอส�าหรับการสร้างงานจติรกรรมฝาผนัง

แต่อย่างไรก็ตาม การเปิดช่องหน้าต่างนี้จงึได้สร้างงานจติรกรรมอกีแบบ

หนึ่งขึ้นมาแทน นั่นคอื การท�ากระจกส ีเมื่อมแีสงสว่างผ่านจะดูเหมอืนภาพ

นัน้เขยีนด้วยแก้วส ีซึ่งในสมัยก่อนต้องสั่งซื้อจากประเทศฝรั่งเศสโดยส่งมา

ทางเรอื ภาพกระจกสสี่วนใหญ่เป็นของเก่าดังเดมิตัง้แต่แรกสร้างในสมัย

รัชกาลที่ 5 มบี้างส่วนที่ซ่อมแซมบ้าง โดยเป็นการท�ากระจกสแีบบโบราณ

ที่ใช้ธาตุที่ให้สตี่างๆ เป็นส่วนผสม เมื่อน�าไปเผาก็จะได้กระจกที่มสีสีันสดใส

คงทน ซึ่งการท�านัน้จะต้องละเอยีดลออเป็นพเิศษ เพราะเป็นการน�ากระจก

ชิ้นเล็กๆ แต่ละสมีาต่อกันให้ได้ภาพตามที่ต้องการ ไม่ต่างอะไรกับการต่อ

จิ๊กซอร์นั่นเอง การเชื่อมต่อกันของกระจกแต่ละชิ้นนัน้ต้องมตีัวประสาน

ซึ่งตัวประสานนัน้มสีนี�้าตาลเข้ม เป็นเม็ดกลมๆ เล็กๆ มากมายเรยีงต่อกัน

จนมองคล้ายเป็นเส้นกรอบของภาพนั่นเอง เรื่องราวที่ถ่ายทอดออกมาโดย

งานกระจกสคีอื ประวัตขิองพระแม่มาร ีเป็นเรื่องราวของพระแม่ตัง้แต่

ประสูตจินถงึรูปที่พระแม่ได้รับเกยีรตแิละขึ้นสู่สวรรค์

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 17

ถัดลงมาจากรูปปูนปั้นเป็นรูปนักบุญทางด้านซ้ายโดยหันหน้าเข้าทาง

แท่นพธิ ีทัง้หมดเป็นรูปนักบุญชาย ส่วนทางด้านขวาที่หันหน้าเข้าทางแท่น

พธิเีป็นรูปนักบุญหญงิ ในสมัยก่อนการนั่งของสาธุชนจะต้องนั่งแบ่งฝั่งชาย

หญงิโดยดูตามรูปกระจกสขีองนักบุญ

18 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 19

20 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

นอกจากกระจกสแีล้ว โบสถ์แห่งนี้ยังมรีูปปูนปั้นนูนต�่า เป็นรูปมหา

ทรมานของพระเยซูครสิต์ ภาพอาหารมื้อสุดท้าย และภาพถูกจับให้เดนิ

ลากไม้กางเขนไปที่ภูเขา จนพระองค์สิ้นพระชนม์ ตลอดจนการปลด

พระองค์ลงมาและน�าร่างไปฝังที่คูหา โบสถ์ทุกหลังที่เป็นคาทอลกิต้องมี

ภาพลักษณะ มคีวามหมายถงึพระเยซูที่เป็นบุตรของพระเจ้า

พระเยซูที่เกดิมาเพื่อไถ่บาปให้มนุษย์ และแสดงถงึพระเยซูที่รักในตัวของ

มนุษย์

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 21

22 อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

อาสนวหิารแห่งนี้ได้รับการบูรณะปรับปรุงครัง้ใหญ่ เมื่อครัง้สมโภช

100 ปี ซึ่งยังคงรูปเดมิไว้โดยใช้ปูนต�าซ่อมผวิภายนอก ปูนต�าเป็นศลิปะ

พื้นเมอืงของช่างปั้นเมอืงเพชรบุร ีเป็นการน�าเอาอ้อยตัดเป็นท่อน แล้ว

น�าเอาไปเผาให้เปลอืกไหม้เกอืบทัง้หมด และบบีคัน้เอาแต่น�้า

ที่มลีักษณะใส แต่ให้มสีดี�า น�าไปผสมกับปูนและทราย เพราะในสมัย

ก่อนไม่มปีูนซเีมนต์ ใส่กระดาษสาหรอืกระดาษฟางใส่อย่างใดอย่างหนึ่ง

ในปรมิาณที่พอด ีและใส่กาวหนังความที่เคี่ยวแล้ว เมื่อใส่ครบก็

หมักจนได้ที่ และใส่ครกเพื่อน�าไปต�า จงึเรยีกว่า ปูนต�า สทีี่

ออกมาจะเป็นสเีท่าค่อนข้างด�า ขณะที่ฉาบปูนปูนซึ่ง

ยังมคีวามเปียกหรอืชื้นอยู่ ช่าง สาดเข้าไป

เมื่อต้องการสนีอกเหนอืจากสดี�าปูน

หมักอันเป็นกรรมวธิดีัง้เดมิที่

น่ายกย่องแก่วัดและ

ช่างทีด่แูลรกัษา

ยิ่งนัก

อาสนวิหารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี 23

อาสนวหิารแม่พระบังเกดิ บางคณฑี

ภาพและเนื้อเรื่อง © 2014 (พ.ศ. 2557) โดย อารยี์ นาคสมพันธ์, 540310150

สงวนลขิสทิธิ์ตามพระราชบัญญัติ

พมิพ์ครั้งแรก เดอืน ตุลาคม พ.ศ. 2557

จัดพมิพ์โดย ภาควชิาศลิปะไทย คณะวจิติรศลิป์ มหาวทิยาลัยเชยีงใหม่

ออกแบบและจัดรูปเล่มโดย อารยี์ นาคสมพันธ์

โดยใช้ฟอนต์ TH Niramit AS 16 pt

หนังสอืเล่มนี้เป็นผลงานทางวชิาการจัดท�าขึ้นเพื่อส่งเสรมิ และต่อยอดศักยภาพการศกึษา

ภายในภาควชิาศลิปะไทย คณะวจิติรศลิป์ มหาวทิยาลัยเชยีงใหม่