TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

BUŠENJEBušenje je postupak obrade odvajanjem čestica (rezanjem) koji

se upotrebljava za bušenje otvora manjih prečnika (5-10 mm) ili proširivanje otvora većih prečnika. Izvodi se na alatnim mašinama, pretežno bušilicama, pri čemu je glavno kretanje kružno kontinuirano, a pomoćno kretanje pravolinijsko kontinuirano i izvodi se istovremeno kad i glavno kretanje. Ako se obrada izvodi na bušilicama sva kretanja izvodi alat.

Alat za bušenje je burgija, definirane geometrije reznog dijela, s dvije glavne rezne oštrice i jednom poprečnom oštricom koja otežava obradu. Burgije se dijele na: spiralna burgije, burgije za središnja gnijezda te posebne burgije za duboko bušenje.

Bušenje karakteriše:* promjenjiva brzina rezanja duž glavne oštrice,* promjenjivi uglovi rezanja duž glavne oštrice,* otežano odvođenje strugotine i dovod SHIP-a,* mala krutost sistema.

POSTUPCI OBRADE OTVORA

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

αo

vc

vc

no

Do

Fc

Fc

Fp

Ff

Fp

Ffvf

βo

γo

2ϕ

AB´

B1

A´B

Do

f/2f

b

h

no

2ϕ

A1

t

min)/(mnzfnfv zf ⋅⋅=⋅=min)/(1000

mnDvc⋅⋅

=π

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

UPUŠTANJE I PROŠIRIVANJE

Upuštanje i proširivanje su postupci obrade odvajanjem čestica (rezanjem) koji se upotrebljavaju nakon bušenja za postizanje tačnijeg oblika, ili proširivanja ili oblikovanja već izbušenih otvora. Izvode se na alatnim mašinama, pretežno bušilicama, pri čemu je glavno kretanje kružno kontinuirano, a pomoćno kretanje pravolinijsko kontinuirano i izvodi se istovremeno kad i glavno kretanje. Ako se obrada izvodi na bušilicama sva kretanja izvodi alat.

Alat za upuštanje i proširivanje su upuštači i proširivači, definisane geometrije reznog dijela, s više od dvije glavne rezne oštrice.

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

RAZVRTAVANJERazvrtavanje je postupak obrade odvajanjem čestica

(rezanjem) koji se upotrebljava nakon bušenja za konačnu, finiju i precizniju obradu već izbušenih otvora (N5). Izvodi se na alatnim mašinama, pretežno bušilicama, pri čemu je glavno kretanje kružno kontinuirano, a pomoćno kretanje pravolinijsko kontinuirano i izvodi se istodobno kad i glavno kretanje. Ako se obrada izvodi na bušilicama sva kretanja izvodi alat.

Alat za razvrtavanje je razvrtač, definisane geometrije reznog dijela, s više od dvije glavne rezne oštrice (6-12).

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

Shodno tome moment ukupne galvne sile rezanja iznosi:

Za poznatu vrijednost glavnog momenta i broja obtraja može se odrediti potrebna snaga rezanja

Glavne sile rezanja čine moment:

11

2lFM ⋅= l1 – krak glavne sile rezanja i l1=D/2

41 DFM ⋅

=

Moment pri obradi bušenjem može biti određen na osnovu poznatih podataka o obradljivosti materijala:

yxM DfCM ⋅⋅=

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

Glavna i pomoćna sila rezanja, pri bušenju, mogu biti određene relacijama:

( ) )(2/sin

)1/1(21

2 NkbD

Fx

s

ϕ⋅⋅

=−

( ) )(2/sin

)1/1(1

1 NkbD

F sz

s

ϕ⋅⋅

=−

Snaga elekromotora pri izradi otvora može biti izračunata iz relacije:

)(1 WvFP srM η

⋅=

Mašinsko vrijeme obrade pri izradi otvora se računa po realciji:

(min)ns

Ltg ⋅=

)(1 WvFMP sr⋅=⋅= ω

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

Dužina obrade sastoji se od dužine obrade i dužine izlaza

1llL +=Dužina izlaza računa se za:

⎟⎠⎞

⎜⎝⎛⋅=

221ϕctgDl

Proširivanje i razvrtanje

Bušenje

⎟⎠⎞

⎜⎝⎛⋅

−=

220

1ϕctgDDl

(min))2/(

2ns

ctgDltg ⋅

⋅+=

ϕ

Glavno mašinsko vrijeme obrade bušenjem je:

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

BRUBRUŠŠENJEENJE

Najzastupljeniji i najproduktivniji postupak završne obrade odvajanjem česticaPostupak primjenjljiv za završnu obradu tvrdih površina ravnog, cilindričnog ili profilnog oblikaDodatak materijala za završnu obradu brušenjem od 0,1 do 0,2 mm Mogući kvalitet hrapavosti obrađene površina N3 – N6

POSTUPCI OBRADE ALATIMA NEDEFINISANE POSTUPCI OBRADE ALATIMA NEDEFINISANE REZNE GEOMETRIJEREZNE GEOMETRIJE

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

Ovisno od oblika površine koja se obrađuje:brušenje okruglih vanjskih površinabrušenje okruglih unutarnjih površinabrušenje ravnih površinabrušenje složenih površina

Ovisno o položaju rezne površine brusa prema obratku:obimno brušenje - brušenje obodom brusačeono brušenje - brušenje stranicom brusaprofilno brušenje - brušenje površinom brusa složenog oblika

Obzirom na smjer brzina brusa i obratka:istosmjerno brušenjesuprotnosmjerno brušenje

Ovisno od pravca pomoćnog kretanja, gledano prema osi brusa:uzdužno brušenje (aksijalno)poprečno brušenje (radijalno)

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

Brusna zrna

Vezivo

Pore

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

Interna oznaka proizvođaća

VEZIVO

STRUKTURA BRUSA

STEPEN TVRDOĆE

ZRNATOST

VRSTA BRUSNOG

ZRNA

35T4V6K602A

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

VRSTA BRUSNOG ZRNA

AALUMINIJ

OKSID( Al2O3 )

CSILICIJEV KARBID

( SiC )

BKUBIČNI

BORNITRID( CBN )

DPOLIKRISTALNI

DIJAMANT( PCD )

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

ZRNATOSTPokazuje broj očica na jednom colu dužine sita kroz koje su brusna zrna u procesu separacije prošla i zadržala se na prvom sljedećem gušćem situ.

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

600 320 150 90 30 8

veličina zrna, mm

2,40

0,59

0,15

0,08

0,03

0,01zrnatost

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

STEPEN TVRDOĆE

Pokazuje otpor veziva brusa prema izbijanju brusnih zrna iz rezne površine brusa u procesu brušenja.

STEPEN TVRDOĆE

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Izrazitomekani

vrlomekani

mekani srednji tvrdi vrlotvrdi

izrazitotvrdi

Suviše mekan brus:intenzivno trošenje brusabrus brzo gubi geometrijski oblikpovećana je hrapavost obratka(Brušenje tvrdih materijala)

Suviše tvrdi brus:spaljivanje brušene površinepojava vibracijazapunjavanje rezne površine brusamali učin brušenja(Brušenje mekših materijala)

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

Pokazuje odnos udjela vezivne mase i mase brusnih zrna prema udjelu pora u cjelokupnoj zapremini brusa.

STRUKTURA BRUSA

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

VEZIVO

Pokazuje koji materijal povezuje brusna zrna u jednu cjelinu (brus).

VEZIVO

V - Keramičko B - SmolenoR - Gumeno

BF - Smola ojačana s vlaknima RF - Guma ojačana s vlaknima

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

ALAT - brusna ploča Db x Bb x d- glavno kretanje rotacija alata vc = Db · π · nb , m/s- rezanje vrši istovremeno mnogo oštrica

ALAT

OBRADAK

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

brusno zrno

ap

ravan smicanja

Fc - glavna sila brušenjaFp - sila prodiranja alat u materijal

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

HONOVANJEHONOVANJE

postupak završne obrade za unutrašnje cilindrične površine koje su predhodno fino obrađene stuganjem, brušenjem, itd..

Klasa hrapavosti obrađene površine ( N2 - N5 ) povećava nošenje površine, jer se ovim postupkom skidaju samo vrhovi neravnina na prethodno obrađenoj površini.

Alatglava za honovanje

obradak

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

alat - glave za honovanje s hidrauličkim ili mehaničkim razmicanjem brusnih segmenata.

glavno i pomoćno kretanje izvodi alat :

Rotacija vr = 20 do 50 m/min

Translacija vt = 15 do 30 m/min

Specifični pritisak brusnih segmenata:0.3 do 0.4 MPa (3 do 4 bara ) kod finog honovanja

0.4 do 0.7 MPa (4 do 7 bara ) kod grubog honovanja

dodatak za obradu 0.03 do 0.05 mm

SHIP rjetko ulje, petrolej, smjesa mineralnog ulja i

petroleja ( ispiranje )

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

za dobro vođenje brusnih segmenata l/d > 2

tg α/2 = vt / vr ( α = 60 do 90 stepeni )

Alatglava za honovanje

obradak

Brusnisegmenti

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

SUPERFINISUPERFINIŠŠ ( kratkohodno honovanje )( kratkohodno honovanje )postupak završne obrade za vanjske rotacione

cilindrične površine ( rjeđe za unutrašnje cilindrične i vanjske ravne površine ).

za razliku od postupka brušenja, superfiniš daje najveći kvalitet obrađene površine ( N1- N3 ) i povećava nošenje površine, jer se ovim postupkom skidaju samo vrhovi neravnina na prethodno obrađenoj površini.

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

izgled površine obratka nakon

brušenja

izgled površine obratka nakon

superfiniša

G

vfa

vo

Alat

obradak

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

alat - brusni elementzrnatosti 300 do 500

dimenzija ≈ 30x50x80 mm

glavno kretanje izvodi alat :osciovanje 200 do 3000 dupli hod / minamplituda oscilovanja 1 do 6 mmpritisak brusnog elementa 0.02 do 0.3 MPa

( 0.2 do 3 bara)

pomoćno kretanje :rotacija obratka brzinom v = 10 do 50 m / mintranslacija brusnog elementa posmakom fa = (0.5 – 0.7)B

vfa = fa no

dodatak za obradu 0.005 do 0.02 mm

SHIP smjesa mineralnog ulja i petroleja ( ispiranje )

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

LEPOVANJELEPOVANJE

LEPOVANJE je završni superfini postupak obrade odvajanjem čestica koji se izvodi smjesom za lepovanje.

dodatak za obradu 0.005 do 0.02 mm

alat - pasta za lepovanje ( pasta + abrazivna zrna ) (zrnatosti 300 do 800)

Klasa hrapavosti obrađene površine ( N1 - N5 )

TEHNOLOGIJA I i OSNOVE TEHNOLOGIJE I

MAŠINSKI FAKULTET U TUZLIKATEDRA - PROIZVODNE TEHNOLOGIJEPOSTUPCI OBRADE

Lepovanje mlazom

Zrak pod pritiskom

Mlaznica

Smjesa za lepovanje

Obradak