Bruk av beite i oppdrett og kjøtproduksjon på storfe Del II

Beitebruk for kjøttproduksjon 1

Bruk av beite i oppdrett og kjøtproduksjon på storfeDel II

Rådgivar i Nortura


Overgang til beite

Foto: Anders Bergum


Overgangsfôring til beite

• Reduser kraftfôrmengdene siste månaden, men gi tilskot av mineral og vitamin

• Tilleggsfôring av kraftfôr og gjerne høy/tørt rundballesurfôr den første tida på beite

• Kraftfôrautomat til ammekalvar er aktuelt både i kalvegøyme inne og ute på beite

• Alltid tilgang på nok reint og friskt vatn

• Ly for regn, vind og sol

Er gjerdet rundt innmarka godt nok?


Tidleg slepping på vårbeite


Dyra styrer beitetilveksten

• Tidlegg slepping i den beste veksttida på våren, gjerne 5-8 cm beitehøgde ved slepping

• Reguler beitetilgangen med endring i areal eller dyretal

• Rolige dyr i godt hold er teikn på gode beite

• Storfe kan gjerne sambeita med sau eller hest for å utnytta eller pussa beita betre

• Unngå mykje dyretråkk på fuktige beite i nedbørsperiodar for eksempel om hausten


Fôrenhetsverdien synker mye etter skyting Fôrenhetsverdien synker mye etter skyting (etter Surfôrboka, Mo 2005)(etter Surfôrboka, Mo 2005)


Strategiar ved bruk av ulike beite

• Kombinera hausting og beiting av dyrka mark• Beiting og maskinell pussing av innmarksbeite

• Ulik gjødsling (tidspunkt og mengde)• Justera dyretal etter beitetilgang• Sambeiting av åringsdyr og eldre med utslakting

ut over sommaren• Tilleggsfôring ut over sommar/tidleg haust


Permanent beite med ulik avbeiting

Foto: Astrid Sandvik


Vekst og utvikling av storfe på beite

Generelt:

• Vekst er ein prosess der dyret blir større til slutt vaksen

• Nervevev og bein utviklar seg først. Deretter bindevev og musklar og til slutt feitt

• Forholdet feitt:protein aukar med alderen spesielt når dyra nærmar seg vaksenvekt og blir sterkt fôra

• Det går dobbelt så mykje energi til å produsera 1 kg feitt som ein kg protein (muskel)

• Friske dyr med nok plass veks etter den næringa dei får

På beite:

• Veg eller brystmål (cm) ungdyra før beiteslepp og ca 14 dagar etter innsetting om hausten

• Er tilveksten som forventa, sjå vekstkurve på neste lysark


Vekstkurve NRF

0

100

200

300

400

500

600

700

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Alder, mnd.

Vek

t, kg Kvige middels 667

Kastrat 722

Okse svak 979

Okse middels 1044

Okse sterk 1177


Vekstkurve, lett rase kjøttfe

0

100

200

300

400

500

600

700

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Alder, mnd

Ve

kt,

kg Kvige middels g/d 653

Okse svak 925

Okse middels 995

Okse sterk 1022


Vekstkurve, tung rase kjøttfe

0

100

200

300

400

500

600

700

800

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Alder, mnd.

Vek

t, k

g

Kvige middels, g/d 715

Okse svak 1092

Okse middels 1181

Okse sterk 1286


Beite - inseminering

• Inseminering i mai/juni på kviger byr på vanskelige avveininger. Skal en inseminere litt små kviger før utslipp, eller skal en vente til høsten?

• Med en beiteperiode på flere måneder, blir store kviger som slippes ut uten å bli ins. lett 28-30mnd. ved kalving. Mange brukere burde antagelig hatt fanghekk med mulighet for enkelt å ins. kviger som viser brunst på beite.


Tilleggsfôring på beite -mineral

• Kalvar under 5 månader utan amming bør ha tilskot på kraftfôr

• Gi gjerne kraftfôr i kalvegøyme til ammekalvar (kraftfôrautomat). Det kan auka tilvekst på beite og gjera avvenninga lettare

• Alle storfe på beite bør ha tilgang på saltstein

• Mineraltilskot på innmarksbeite er aktuelt

• Analyseresultat av grovfôr og beite syner at det ofte kan bli snau tilførsel av fosfor, natrium, svovel, kopar, kobolt og selen

• Vurder behovet i samråd med lokal rådgivar eller veterinær


Tabell 1. Behov for mineral i g/kg tørrstoff i totalrasjonen (INRA/Frankrike, 1988; Landsudvalget for Kvæg/Danmark, 1992; NJF/Nordisk arbeidsgruppe, 1975)

Ca P Mg Na Dyr i vekst 100- 200 kg levande vekt

Tilvekst 700 g/dag 5,5-6,0 3,5-4,0 1,2-1,5 1,2-1,6 Tilvekst 1400 ” ” 9,0-10,0 5,5-6,0 1,4-1,8 1,5-1,8 Dyr i vekst 200-400 kg levande vekt

Tilvekst 700 g/dag 5,5-6,5 3,2-3,8 1,2-1,5 1,2-1,6 Tilvekst 1400 ” ” 8,0-9,5 4,5-5,0 1,4-1,8 1,5-1,8 Dyr i vekst 400-600 kg levande vekt

Tilvekst 700 g/dag 5,0-5,5 3,5-3,8 1,1-1,7 1,2-1,6 Tilvekst 1400 ” ” 7,5-8,0 4,5-5,0 1,3-1,8 1,5-1,8 Ammeku Vedlikehald 3,5-4,0 2,2-2,7 1,6-1,8 0,8-1,2 Drektig ku 1-0 mnd. før kalving 3,6-4,2 2,3-2,8 1,6-1,8 1,5-1,8 Ammeku 10 l mjølk/dag 6,0-7,0 3,6-4,0 1,7-1,9 1,8-2,2


Kan utmarksbeite avlasta innmarksbeite?Fjellbeite i Grimsdalen, Oppland Foto: Håvard Steinshamn, Bioforsk 2008


Parasittar kan gjera stor skade

• Mykje parasittsmitte i permanente beite som årleg blir brukt til kalvar og ungdyr

• Larver overlever vinteren i beite. Tørre somrar kan redusera smitten

• Rundormar i løypemagen og tunntarmen gir størst skade

• Dyr som viser teikn på problem (tynne, diare, dårleg matlyst) må tas bort frå beite og behandlast straks

• Smittepress og kondisjonen til dyra ved slepping er avgjerande. Ammekalvar er mindre utsette enn andre kalvar

• Førebyggjande behandling bør diskuterast med dyrlegen


Beitestrategi - parasittar

• Smittefrie beite til unge kalvar som ikkje går med mora

• La beitet få eit ”friår” frå ungdyr

• Eldre storfe er meir immune og vil ikkje smitta ned beita slik som ungdyr

• Sambeiting med hest/sau er gunstig for å redusera smitten

• Best er å beita vekselvis eit år med storfe og eit anna år med sau/hest eller ta ein slått av beitearealet

• Vent med å ha førstegangsbeitarar på smitta beite til sist i juni

• Bruk håbeite til ungdyra eller utmarksbeite


Slutten av beiteperioden

• Fint at dyra kan gå ute lengst mogeleg

• Oksekalvar bør takast i frå og få sterkare fôring etter sommarbeite, avhengig av alder

• Tilleggsbeite av raigras eller hå er ofte nødvendig ut over hausten

• Tilleggsfôring er aktuelt utover i oktober og november. Husk at ungdyra ofte blir taparar i matfatet saman med dei vaksne kyrne

• Gi tillegg av mineral og vitamin


Tilsyn på beite

• Føremål med tilsyn: Sikra god dyrevelferd og oppnå tamme dyr

o Tilsyn kvar dag på innmarksbeiteo Tilsyn kvar veke på utmarksbeite

• Alltid tilgang på reint og friskt vatn• Nok beitegrøde for tilvekst og utvikling• Kontroll med skada eller sjuke dyr• Oppdaga rovdyrangrep• Kontroll med gjerde


Konklusjon

• I ammekuproduksjonen kan over 40 % av næringsbehovet koma frå beite

• Ikkje undervurder kva beite har å seia for dyrevelferd og økonomi i ammekubuskapen

• Grasveksten og avbeiting på innmarksbeitet må styrast

• Utmarka er ein stor ressurs når vilkåra ligg til rette for det

• Tilvekst på 1000-1100 g/dag for ammekalvar og 600 g/dag for kviger og kastratar på godt beite.

• Kontroll med parasittar er eit absolutt krav

• Godt tilsyn på alle beite

Documents

Bruk av beite i oppdrett og kjøtproduksjon på storfe Del II