Brot í brjóst-/lendhrygg

Ragna Sif Árnadóttir

Brjósthryggur

Hluti Einkenni

Corpus Hjartalaga, einn/tveir liðfletir fyrir höfuð rifbeins

Foramen vertebrale Hringlaga og minna en í háls- og lendhrygg

Processus transversus Langur og sterkur, styttist eftir því sem neðar dregur

Processus articularis Suprerior neðri liðar + Inferior efri liðar mynda boga sem leyfa snúningshreyfingu.

Processus spinosus Langur, nær að bol næsta hryggjarliðar

• 12 hryggjarliðir• Kyphosa: veldur samþjöppun anteriort, spennu posteriort• Eru stærri að aftan• Aðalhreyfing er snúningur (rotation)

Brjósthryggur

Lendhryggur

Hluti Einkenni

Corpus Mjög stór, nýrnalaga frá superior sjónarhorni

Foramen vertebrale Þríhyrningslaga, stærra en í brjósthrygg, minna en í hálshrygg

Processus transversus Langur og mjór, með processus accessorius

Processus articularis Leyfir flexion og extension

Processus spinosus Stuttur, þykkur og breiður

• Liðirnir bera mikinn þunga• Flexion/extension• Umkringdur sterkum vöðvum og liðböndum

Lendhryggur

Helstu liðbönd

Áverkar á TL svæði

• Brjósthryggur– Lengsti hluti hryggjarins– Þröng mænugöng– Lélegri æðanæring

• Lendhryggur– Mun minna svæði– Stærri mænugöng– Betri æðavæðing

• 50% hryggáverka er neðan cervical svæðis• Umferðaslys eru um 1/3 tilfella• Brjósthryggur er viðkvæmari en lendhryggur

Stöðug/óstöðug brot• Til mörg líkön til að meta

stöðugleika brota. • Denis flokkunin er algeng og

skiptir hryggnum upp í 3 svæði.

• Áverkar á 2 af 3 svæðum er flokkað sem óstabílt brot!

• Flokkunarkerfið er þó ekki

fullkomið

• Anterior hluti: – Ant. Hluti corpus vertebrale– Ant. Longintudinal ligament– Ant. Hluti annulus fibrosus

• Mið hluti: – Post. Hluti corpus vertebrale– Post. Longintudinal ligament– Post. Hluti annulus fibrosus

• Posterior hluti– Post. Ligamentous complex– Post. Bony elements

Helstu brot

• Brotum er skipt upp í 4 flokka eftir tilurð áverkans: 1. Flexion-compression (samfall)2. Axial-compression (burst fractura)3. Flexion-distraction4. Rotational fracture-dislocation

1) Flexion-CompressionSamfallsbrot

• Algengust í eldra fólki

• Anterior svæði þjappast saman

• Þrír flokkar:– Flokkur 1: Samfall < 50%– Flokkur 2: Samfall > 50%,

áhrif á posterior liðbönd– Flokkur 3: Óstöðug brot

2) Axial-compression“Sprengibrot”

• Áverkar bæði á anterior og miðhluta hryggjarliðs

• Bæði svæði þjappast saman, leiðir til hæðartaps á hryggbolnum.

• Geta verið:– Stabíl – Óstabíl

3) Flexion-distraction“Sætisbeltabrot”

• Ef bíll stöðvast mjög hratt!– Fórnarlambið þrýstist fram

á við

• Áhrif á posterior svæði, liðbönd og beinhluta– Getur þó haft áhrif á fleiri

en eitt svæði

• Yfirleitt stabíl brot

4) Rotational-fracture dislocation • Lateral flexion með samhliða

snúningi

• Áverkar á posterior og miðsvæði– Einnig mismikið á anterior svæði

• Snúningurinn veldur rofi á posterior liðböndum og liðhlaupi í facettuliðum

• Neðri lömun er algeng

Beinþynning

• Samfallsbrot

• Algengi þessara brota eykst með aldri

• Flest ekki tengd við trauma• Einkenni geta verið bakverkur og

aukin kyphosa

• Ekki allir bakverkir hjá eldri konum vegna samfallsbrota!

Meinvörp í hrygg

• Pathologísk brot• Brotin verða á corpus

oft á TL svæði.

• Ef taugaeinkenni: – Tafarlaus geislameðferð

ef við verður komið– Gefa stera– Skurðaðgerð– Stabilisera

• Helstu primer mein: – Lungu– Blöðruhálskirtill– Brjóst– Kaposi sarcoma!

Sjúkdómar í lendhrygg

• Bakverkur• Brjósklos• Cauda equina lesion• Hryggikt• “Root entrapment”• Spinal stenosa• Spondylolisthesis og spondylolysis

Saga • Hvað gerðist?

• Meta áverkaferlið– Hvernig kraftar voru að

verki?– Hvernig brot er líklegast?– Bílbeltanotkun

• Aðstæður á slysstað– Hversu mikið eru hinir

slasaðir?

Skoðun

• ABC• Taugaskoðun

– Heilataugar– Skyn og hreyfitaugar– Samhæfni?– Reflexar

• Endurmeta lífsmörk– Neurogenic shock– Hemorrhagic shock

• Huga að öðrum líffærum! Gullkorn: Samband er á milli brota á processus transversus á L1 og nýrnaáverka sömu megin!

Hvenær á að mynda?• Fáar rannsóknir verið gerðar

• Hryggur er skorðaður af uns búið er að útloka óstöðugan áverka með myndrannsókn!

• Hvaða myndrannsókn er best?– Mikil áhætta: CT– Minni áhætta: Rtg.

• MRI er hægt að nota ef taugaeinkenni eru til staðar

• Helstu ábendingar: – Staðbundinn verkur/eymsli

yfir TL svæði– Merki um áverka á TL svæði– Taugaeinkenni– Háorkuáverki– Fall hærra en 3 metrar– Annar mjög sársaukafullur

áverki– Staðfestur hryggáverki á

öðrum stað

Meðferð

• Óstöðugur áverki– Innlögn á sjúkrahús– Fá álit skurðlæknis

• Stöðugur áverki– Spinal orthotic vesti– Aðalmarkmið er að

fyrirbyggja taugaskaða og stabilisera óstöðug svæði

• Fer eftir stöðugleika áverka og öðrum samhliða áverkum.

Pitfalls!

• Ekki gleyma að skorða hrygginn af!• Alltaf að gruna hryggáverka í

fjöláverkum• Rtg getur verið falsk neikvæð• Ef brot finnst á einum stað í hrygg, eru

líkur á öðru broti á öðrum stað

Takk fyrir!

Fyrirlesturinn má finna á: www.hi.is/~rsa1