Upload
febri-yudha-adhi-kurniawan
View
233
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/24/2019 biomol translet
1/141
BODY PROTEIN, contoh :BODY PROTEIN, contoh : EnzymeEnzyme ReceptorReceptor
HormoneHormone Growth FactorGrowth Factor Immunogo!u"nImmunogo!u"n Inter#eron, Intereu$"n, %yto$"neInter#eron, Intereu$"n, %yto$"ne &'he("on( moecue(&'he("on( moecue( H)&*+H% +a-orH)&*+H% +a-or
H"(tocompat"!""ty %ompe./H"(tocompat"!""ty %ompe./
7/24/2019 biomol translet
2/141
7/24/2019 biomol translet
3/141
7/24/2019 biomol translet
4/141
7/24/2019 biomol translet
5/141
7/24/2019 biomol translet
6/141
0TR12T1R PROTEIN0TR12T1R PROTEIN
0IF&T PROTEIN0IF&T PROTEIN
F1NG0I PROTEINF1NG0I PROTEIN
PE+BENT12&N PROTEINPE+BENT12&N PROTEIN
DI0TRIB10I PROTEINDI0TRIB10I PROTEIN PE+ERI20&&N PROTEINPE+ERI20&&N PROTEIN
7/24/2019 biomol translet
7/141
0TR12T1R PROTEIN0TR12T1R PROTEIN
:: 0tru$tur0tru$tur Pr"merPr"mer: 0e3uen(" a(am am"no: 0e3uen(" a(am am"no
0tru$tur0tru$tur 0e$un'er0e$un'er:: 4he"., "patan4he"., "patan
0tru$tur0tru$turTert"erTert"er: (u!4un"t prote"n: (u!4un"t prote"n
0tru$tur0tru$tur 2waterner2waterner: $e(euruhan: $e(euruhanprote"nprote"n
ter'"r" 'ar" !e!erapa (u!4un"t/ter'"r" 'ar" !e!erapa (u!4un"t/
7/24/2019 biomol translet
8/141
Prote"n(Prote"n(are compo(e' o# (u!un"t( cae' am"noare compo(e' o# (u!un"t( cae' am"no
ac"'(ac"'(
7/24/2019 biomol translet
9/141
7/24/2019 biomol translet
10/141
7/24/2019 biomol translet
11/141
Organee( an' #ract"on :Organee( an' #ract"on :
Nuceu(Nuceu( %yto($eeton%yto($eeton
+"tochon'r"on+"tochon'r"on %yto(o%yto(o
En'opa(m"c ret"cuumEn'opa(m"c ret"cuum R"!o(omeR"!o(ome
)y(o(ome)y(o(ome
Pa(ma mem!ranePa(ma mem!rane
Gog" &pparatu(Gog" &pparatu(
Pero."(omePero."(ome
7/24/2019 biomol translet
12/141
Pro$aryote(Pro$aryote(
Form an' Funct"onForm an' Funct"on )"#e "()"#e "( !a(e' on morphoog"ca un"t(!a(e' on morphoog"ca un"t( $nown a( ce( 6787/$nown a( ce( 6787/ Two ma-or ca(("9cat"on( o# ce(: theTwo ma-or ca(("9cat"on( o# ce(: the Eu$aryote(Eu$aryote(an'an' Pro$aryote(Pro$aryote(
Pro$aryote( 5ar"ou( type( o# !acter"a/ ha5e reat"5ey ("mpePro$aryote( 5ar"ou( type( o# !acter"a/ ha5e reat"5ey ("mpe
(tructure( an'(tructure( an' un"ceuarun"ceuar they may #orm coon"e(/they may #orm coon"e(/
"ru(e("ru(e(, are, are not ca(("9e' a( "5"ngnot ca(("9e' a( "5"ng!ecau(e they ac$ the!ecau(e they ac$ the
meta!o"c apparatu( to repro'uce' out("'e the"r ho(t ce(meta!o"c apparatu( to repro'uce' out("'e the"r ho(t ce(
Formu"r 'an Fung("Formu"r 'an Fung("
2eh"'upan '"'a(ar$an pa'a un"t mor#oog" yang '"$ena (e!aga"2eh"'upan '"'a(ar$an pa'a un"t mor#oog" yang '"$ena (e!aga"
(e 6787/(e 6787/
Dua utama $a("9$a(" (e: Eu$ar"ota 'an Pro$ar"ota yangDua utama $a("9$a(" (e: Eu$ar"ota 'an Pro$ar"ota yangPro$ar"ota !er!aga" -en"( !a$ter"/ mem""$" (tru$tur yangPro$ar"ota !er!aga" -en"( !a$ter"/ mem""$" (tru$tur yang
reat"# (e'erhana 'an un"(euer mere$a 'apatreat"# (e'erhana 'an un"(euer mere$a 'apat
mem!entu$$oon"/mem!entu$$oon"/
"ru(, t"'a$ '"$a("9$a("$an (e!aga" h"'up $arena mere$a t"'a$"ru(, t"'a$ '"$a("9$a("$an (e!aga" h"'up $arena mere$a t"'a$
mem""$" aat meta!o"(me untu$ '"repro'u$(" uar (e tuan rumahmem""$" aat meta!o"(me untu$ '"repro'u$(" uar (e tuan rumah
mere$amere$a
7/24/2019 biomol translet
13/141
Pro$aryote(Pro$aryote( Form an' Funct"onForm an' Funct"on
Pro$aryote( are thePro$aryote( are the mo(t numerou( an' w"'e(prea' organ"(mmo(t numerou( an' w"'e(prea' organ"(mon Earthon Earth
H"ghyH"ghy a'apta!e meta!o"(ma'apta!e meta!o"(m(u"t them to an enormou( 5ar"ety o#(u"t them to an enormou( 5ar"ety o#
ha!"tat(ha!"tat(
%erta"n type( o# !acter"a may thr"5e "n or e5en%erta"n type( o# !acter"a may thr"5e "n or e5en re3u"re con'"t"on( thatre3u"re con'"t"on( that
are ho(t"e to eu$aryote(are ho(t"e to eu$aryote(chem"ca en5"ronment(, h"gh temperature an'chem"ca en5"ronment(, h"gh temperature an'
ac$ o# o.ygen/ac$ o# o.ygen/
Rap"' repro'uct"5e rateRap"' repro'uct"5e ratean' a!""ty o# many !acter"a to #orm (pore(an' a!""ty o# many !acter"a to #orm (pore(
Formu"r 'an Fung("Formu"r 'an Fung("
Pro$ar"ota a'aah organ"(me yang pa"ng !anya$ 'an ua( '" Bum"Pro$ar"ota a'aah organ"(me yang pa"ng !anya$ 'an ua( '" Bum"
+u'ah !era'apta(" (e(ua" 'engan mere$a untu$meta!o"(me !er!aga"+u'ah !era'apta(" (e(ua" 'engan mere$a untu$meta!o"(me !er!aga"
5ar"a(" ha!"tat5ar"a(" ha!"tat
Be!erapa -en"( !a$ter" 'apat !er$em!ang 'aam atauBe!erapa -en"( !a$ter" 'apat !er$em!ang 'aam atau!ah$an mem!utuh$an!ah$an mem!utuh$an
$on'"(" yang memu(uh" eu$ar"ota$"m"a "ng$ungan, (uhu t"ngg"$on'"(" yang memu(uh" eu$ar"ota$"m"a "ng$ungan, (uhu t"ngg"
'an $e$urangan o$("gen/'an $e$urangan o$("gen/
T"ng$at repro'u$(" yang cepat 'an $emampuan !anya$T"ng$at repro'u$(" yang cepat 'an $emampuan !anya$
!a$ter" mem!entu$ (pora!a$ter" mem!entu$ (pora
7/24/2019 biomol translet
14/141
Pro$aryot"c cePro$aryot"c ce
7/24/2019 biomol translet
15/141
Pro$aryote(Pro$aryote(
Form an' Funct"onForm an' Funct"on Pro$aryote( ha5ePro$aryote( ha5e reat"5ey ("mpe anatom"e(reat"5ey ("mpe anatom"e(cece
mem!rane, ce wa, cap(ue, cytopa(m chromo(ome,mem!rane, ce wa, cap(ue, cytopa(m chromo(ome,
RN& enzyme( an' r"!o(ome(/RN& enzyme( an' r"!o(ome(/
Pro$aryote( empoy a w"'e 5ar"ety o# meta!o"c energyPro$aryote( empoy a w"'e 5ar"ety o# meta!o"c energy
(ource( (ource( autotroph(autotroph(,, chemo"thotroph(chemo"thotroph(,, photoautotroph(photoautotroph(,,
heterotroph(heterotroph(,, o!"o!"
Formu"r 'an Fung("Formu"r 'an Fung("
Pro$ar"ota mem""$" anatom" yang reat"#Pro$ar"ota mem""$" anatom" yang reat"#
(e'erhana mem!ran (e, '"n'"ng(e'erhana mem!ran (e, '"n'"ng
(e, $ap(u, $romo(om ("topa(ma, enz"m RN&(e, $ap(u, $romo(om ("topa(ma, enz"m RN&
'an r"!o(om/'an r"!o(om/
Pro$ar"ota mengguna$an !er!aga" macam (um!erPro$ar"ota mengguna$an !er!aga" macam (um!er
energ"meta!o"$ autotro#, chemo"thotroph(, photoautotroenerg"meta!o"$ autotro#, chemo"thotroph(, photoautotro
ph(,heterotro#, aero! o!"gat 'an anaero! o!"gat/gateph(,heterotro#, aero! o!"gat 'an anaero! o!"gat/gate
aero!e( an' o!"gate anaero!e(/aero!e( an' o!"gate anaero!e(/
7/24/2019 biomol translet
16/141
Pro$aryote(Pro$aryote(
Pro$aryot"c ca(("9cat"onPro$aryot"c ca(("9cat"on Ta.onomy are "nap"ca!e to pro$aryote( !ecau(e the reat"5eyTa.onomy are "nap"ca!e to pro$aryote( !ecau(e the reat"5ey
("mpe (tructure( pro5"'e("mpe (tructure( pro5"'e "tte "n'"cat"on o# the"r phyogenet"c"tte "n'"cat"on o# the"r phyogenet"c
reat"on(h"p(reat"on(h"p(
Ba(e' onBa(e' on ce wa propert"e(ce wa propert"e(: 8 ma-or type(: +ycopa(ma,: 8 ma-or type(: +ycopa(ma,
Gram4po("t"5e !acter"a an' Gram4negat"5e !acter"aGram4po("t"5e !acter"a an' Gram4negat"5e !acter"a +ycopa(ma( are+ycopa(ma( are the (mae(t o# a "5"ng ce(the (mae(t o# a "5"ng ce(an' po((e((an' po((e((
? o# the DN& o# an E@co"? o# the DN& o# an E@co"
$a("9$a(" pro$ar"ota$a("9$a(" pro$ar"ota
Ta$(onom" yang "nap"ca!e untu$ pro$ar"ota $arena (tru$turTa$(onom" yang "nap"ca!e untu$ pro$ar"ota $arena (tru$turyang reat"# (e'erhana menye'"a$an (e'"$"t "n'"$a("hu!unganyang reat"# (e'erhana menye'"a$an (e'"$"t "n'"$a("hu!ungan
mere$a 9ogenet"$mere$a 9ogenet"$
Ber'a(ar$an ("#at '"n'"ng (e: 8 -en"(Ber'a(ar$an ("#at '"n'"ng (e: 8 -en"(
utama: +ycopa(ma,!a$ter" Gram4po("t"# 'an !a$ter" Gram4utama: +ycopa(ma,!a$ter" Gram4po("t"# 'an !a$ter" Gram4
negat"#negat"#
+ycopa(ma( a'aah ter$ec" 'ar" (emua (e h"'up 'an+ycopa(ma( a'aah ter$ec" 'ar" (emua (e h"'up 'anmem""$" < =>? 'ar" DN& 'ar" E@co"mem""$" < =>? 'ar" DN& 'ar" E@co"
7/24/2019 biomol translet
17/141
0ome pro$aryot"c ce(0ome pro$aryot"c ce(
7/24/2019 biomol translet
18/141
Eu$aryote(Eu$aryote(
Eu$aryot"c phyogeny an' '"Aerent"at"onEu$aryot"c phyogeny an' '"Aerent"at"on One o# the mo(t remar$a!e character"(t"c( o# eu$aryote( "( the"rOne o# the mo(t remar$a!e character"(t"c( o# eu$aryote( "( the"r
enormou( morphoog"a '"5er("tyenormou( morphoog"a '"5er("ty, on !oth the ceuar an', on !oth the ceuar an'organ"(ma e5e( an amoe!a, an oa$ tree an' a human !e"ng/organ"(ma e5e( an amoe!a, an oa$ tree an' a human !e"ng/
Ta.onometr"c (cheme(Ta.onometr"c (cheme( !a(e' on gro(( morphoogy a( we a( on!a(e' on gro(( morphoogy a( we a( onprote"n an' nuce"c ac"' (e3uence(: three $"ng'om( Fung",prote"n an' nuce"c ac"' (e3uence(: three $"ng'om( Fung",Pantae, &n"ma"a, Prot"(ta/Pantae, &n"ma"a, Prot"(ta/
&natom"ca compar"(on( among "5"ng an' #o((" organ"(m(&natom"ca compar"(on( among "5"ng an' #o((" organ"(m("n'"cate that"n'"cate that the 5ar"ou( $"ng'om( o# mut"ceuar organ"(m(the 5ar"ou( $"ng'om( o# mut"ceuar organ"(m("n'epen'enty e5o5e' #rom Prot"(ta"n'epen'enty e5o5e' #rom Prot"(ta
Eu$ar"ot"$ 9ogen" 'an '"#eren("a("Eu$ar"ot"$ 9ogen" 'an '"#eren("a("0aah (atu $ara$ter"(t"$ yang pa"ng uar !"a(a0aah (atu $ara$ter"(t"$ yang pa"ng uar !"a(a'ar" eu$ar"otaa'aah $eragaman !e(ar morphoog"a mere$a, pa'a'ar" eu$ar"otaa'aah $eragaman !e(ar morphoog"a mere$a, pa'a$e'ua t"ng$at (euer 'an organ"(me amu!a, (e!uah pohon$e'ua t"ng$at (euer 'an organ"(me amu!a, (e!uah pohone$ 'an manu("a/e$ 'an manu("a/Ta.onometr"c ($ema !er'a(ar$an mor#oog" $otor (ertaTa.onometr"c ($ema !er'a(ar$an mor#oog" $otor (ertapa'aprote"n 'an (e$uen( a(am nu$eat:pa'aprote"n 'an (e$uen( a(am nu$eat:t"ga $era-aan amur,Pantae, &n"ma"a, Prot"(ta/t"ga $era-aan amur,Pantae, &n"ma"a, Prot"(ta/&natom" per!an'"ngan antara organ"(me h"'up&natom" per!an'"ngan antara organ"(me h"'up'an #o("menun-u$$an !ahwa !er!aga" $era-aan organ"(me'an #o("menun-u$$an !ahwa !er!aga" $era-aan organ"(me
mut"(euar man'"r" !ere5ou(" 'ar" Prot"(tamut"(euar man'"r" !ere5ou(" 'ar" Prot"(ta
7/24/2019 biomol translet
19/141
Structure of cells
Plasma
Membrane
EndoplasmicRetikulum
Golgi Apparatus
Lysosome
Mitochondrion
Cytoplasm
Nucleus
membrane
7/24/2019 biomol translet
20/141
Eu$aryote(Eu$aryote(
Eu$aryote( ceuar arch"tectureEu$aryote( ceuar arch"tecture 0tructura compe."ty aow( (oph"(t"cate' reguat"on o# "5"ng0tructura compe."ty aow( (oph"(t"cate' reguat"on o# "5"ng
proce((e(proce((e(
They ha5e "nterna mem!rane4enco(e' organee(They ha5e "nterna mem!rane4enco(e' organee(
Pa(ma mem!ranePa(ma mem!rane:: "p"' !"ayer, e.terna: gycocay."p"' !"ayer, e.terna: gycocay.
Permea!""ty !arr"er, Ion channe, Receptor( etcPermea!""ty !arr"er, Ion channe, Receptor( etc
Eu$ar"ota (euar ar("te$turEu$ar"ota (euar ar("te$tur
2ompe$("ta(2ompe$("ta(
(tru$tura memung$"n$an regua(" cangg"hpro(e( h"'up(tru$tura memung$"n$an regua(" cangg"hpro(e( h"'up
+ere$a mem""$" "nterna yang ter!ung$u( mem!ran organe+ere$a mem""$" "nterna yang ter!ung$u( mem!ran organe
+em!ran pa(ma:+em!ran pa(ma:
"p"' !"ayer, e$(terna: g"$o$a"$("p"' !"ayer, e$(terna: g"$o$a"$(
Permea!""ta( penghaang, Ion (auran, Re(eptor 'Permea!""ta( penghaang, Ion (auran, Re(eptor '
7/24/2019 biomol translet
21/141
7/24/2019 biomol translet
22/141
Organee( "n Eu$aryot"c ce(Organee( "n Eu$aryot"c ce(
Pa(ma mem!ranePa(ma mem!rane:: Gycocay. attache' to mem!rane prote"n( an'Gycocay. attache' to mem!rane prote"n( an'
certa"n "p"' moecue(certa"n "p"' moecue(
Po((e((e( a '"5er("ty o# chane compe.e( thatPo((e((e( a '"5er("ty o# chane compe.e( that
tran(port "on( an' moecue( an' receptor( thattran(port "on( an' moecue( an' receptor( that!"n' ("gna moecue(!"n' ("gna moecue(
+em!ran pa(ma:+em!ran pa(ma:
Gycocay. mee$at pa'a prote"n mem!ran 'anGycocay. mee$at pa'a prote"n mem!ran 'an
moe$u "p"' tertentumoe$u "p"' tertentu+em""$" $eragaman $ompe$( chane yang+em""$" $eragaman $ompe$( chane yang
mengang$ut "on'an moe$u 'an re(eptor yangmengang$ut "on'an moe$u 'an re(eptor yang
meng"$at moe$u ("nyameng"$at moe$u ("nya
7/24/2019 biomol translet
23/141
Organee( "n Eu$aryot"c ce(Organee( "n Eu$aryot"c ce(
Nuceu(Nuceu(:: )am"n( prote"n/ #orm a 9!rou( networ$ that pro5"'e()am"n( prote"n/ #orm a 9!rou( networ$ that pro5"'e(
(tructura (upport(tructura (upport
%onta"n chromat"n 9!er( wh"ch "( compo(e' o# DN& an'%onta"n chromat"n 9!er( wh"ch "( compo(e' o# DN& an'
h"(tone(h"(tone(
Nuceou( : the ("te o# rRN& (ynthe("(Nuceou( : the ("te o# rRN& (ynthe("(
"nt":"nt":
)am"n( prote"n/ mem!entu$)am"n( prote"n/ mem!entu$
-ar"ngan 9!ro(a yang-ar"ngan 9!ro(a yang
menye'"a$an 'u$ungan (tru$turamenye'"a$an 'u$ungan (tru$tura+engan'ung (erat $romat"n yang ter'"r"+engan'ung (erat $romat"n yang ter'"r"
'ar" DN& 'an h"(ton'ar" DN& 'an h"(ton
Nuceou(: ("tu( ("nte("( rRN&Nuceou(: ("tu( ("nte("( rRN&
O " E $ " O " E $ t"
7/24/2019 biomol translet
24/141
Organee( "n Eu$aryot"c ce(Organee( "n Eu$aryot"c ce(
Organe 'aam (e eu$ar"ot"$Organe 'aam (e eu$ar"ot"$
Nuceu(Nuceu(:: Nucear en5eope "( compo(e' o# two mem!rane( that #u(e atNucear en5eope "( compo(e' o# two mem!rane( that #u(e at
nucear pore(nucear pore(
The outer nucear mem!rane "( cont"nuou( w"th the RERThe outer nucear mem!rane "( cont"nuou( w"th the RER
Nucear pore pug: RN& an' (ma prote"n( "nto an' out o# theNucear pore pug: RN& an' (ma prote"n( "nto an' out o# thenuceu(nuceu(
"nt":"nt":
&mpop nu$"r a'aah ter'"r" 'ar" 'ua&mpop nu$"r a'aah ter'"r" 'ar" 'ua
mem!ran (e$er"ng !ahwa pa'a por"4por" nu$"rmem!ran (e$er"ng !ahwa pa'a por"4por" nu$"r+em!ran nu$"r uar teru(4meneru( 'engan RER+em!ran nu$"r uar teru(4meneru( 'engan RER
Nu$"r por" pug: RN& 'an prote"n4prote"nNu$"r por" pug: RN& 'an prote"n4prote"n
$ec" ma(u$ 'an $euar 'ar" "nt"$ec" ma(u$ 'an $euar 'ar" "nt"
7/24/2019 biomol translet
25/141
Organee( "n Eu$aryot"c ce(Organee( "n Eu$aryot"c ce(
En'opa(m"cEn'opa(m"cret"cuumret"cuum:: & (y(tem o# "nterconnecte' mem!ranou( tu!ue(, 5e("ce( an' arge& (y(tem o# "nterconnecte' mem!ranou( tu!ue(, 5e("ce( an' arge
Cattene' (ac(Cattene' (ac(
RER: "n5o5e' "n the (ynthe("( o# mem!rane prote"n( an' prote"n #orRER: "n5o5e' "n the (ynthe("( o# mem!rane prote"n( an' prote"n #or
e.port #rom the cee.port #rom the ce
0ER: "p"' (ynthe("( an' !"otran(#ormat"on0ER: "p"' (ynthe("( an' !"otran(#ormat"on
Ret"$uum en'opa(ma:Ret"$uum en'opa(ma:
0e!uah ("(tem mem!ran tu!uu( yang (a"ng !erhu!ungan,5e("$e0e!uah ("(tem mem!ran tu!uu( yang (a"ng !erhu!ungan,5e("$e
'an $antung p"p"h yang !e(ar'an $antung p"p"h yang !e(ar
RER: ter"!at 'aam ("nte("( prote"n mem!ran 'an prote"nuntu$RER: ter"!at 'aam ("nte("( prote"n mem!ran 'an prote"nuntu$e$(por 'ar" (ee$(por 'ar" (e
0ER: ("nte("( 'an !"otran(#orma(" "p"'0ER: ("nte("( 'an !"otran(#orma(" "p"'
7/24/2019 biomol translet
26/141
Organee( "n Eu$aryot"c ce(Organee( "n Eu$aryot"c ce(
R"!o(ome(R"!o(ome(:: %ytopa(m"c r"!o(ome(: RN&*prote"n compe.e(, =>nm%ytopa(m"c r"!o(ome(: RN&*prote"n compe.e(, =>nm
Funct"on: !"o(ynthe("( o# prote"n(Funct"on: !"o(ynthe("( o# prote"n(
%onta"n"ng two "rreguargy arge an' (ma (u!un"t%onta"n"ng two "rreguargy arge an' (ma (u!un"t
wh"ch "( (eparate when not "n u(ewh"ch "( (eparate when not "n u(e
r"!o(om:r"!o(om:
0"topa(ma r"!o(om: RN& * prote"n0"topa(ma r"!o(om: RN& * prote"n
$ompe$(, =>nm$ompe$(, =>nmFung(": !"o("nte("( prote"nFung(": !"o("nte("( prote"n
+engan'ung 'ua (u!un"t "rreguargy !e(ar+engan'ung 'ua (u!un"t "rreguargy !e(ar
'an $ec" yang terp"(ah -"$a t"'a$ '"guna$an'an $ec" yang terp"(ah -"$a t"'a$ '"guna$an
7/24/2019 biomol translet
27/141
Organee( "n Eu$aryot"c ce(Organee( "n Eu$aryot"c ce(
Gog"Gog"&pparatu(&pparatu(:: )arge, Cattene', (ac"$e mem!ranou( 5e("ce()arge, Cattene', (ac"$e mem!ranou( 5e("ce( & (ma mem!ranou( 5e("ce( conta"n"ng prote"n an' "p"' #u(e w"th the& (ma mem!ranou( 5e("ce( conta"n"ng prote"n an' "p"' #u(e w"th the
c"( Gog" mem!ranec"( Gog" mem!rane
The(e moecue( are tran(porte' an' proce((e' !y enzyme(The(e moecue( are tran(porte' an' proce((e' !y enzyme(
hen the pro'uct( reach the tran( #ace, they are targete' to otherhen the pro'uct( reach the tran( #ace, they are targete' to other
part( o# the cepart( o# the ce 0ecretory granue(: e.ocyto("(0ecretory granue(: e.ocyto("(
Gog" ¶tur:Gog" ¶tur:
Be(ar, p"p"h, mem!ran 5e("$e (ac"$eBe(ar, p"p"h, mem!ran 5e("$e (ac"$e
0e!uah mem!ran 5e("$e $ec" yang mengan'ung prote"n 'an0e!uah mem!ran 5e("$e $ec" yang mengan'ung prote"n 'an"p"' (e$er"ng 'engan mem!ran gog" c"("p"' (e$er"ng 'engan mem!ran gog" c"(
+oe$u4moe$u "n" '"ang$ut 'an '"pro(e( oeh enz"m+oe$u4moe$u "n" '"ang$ut 'an '"pro(e( oeh enz"m
2et"$a pro'u$ mencapa" wa-ah tran(, mere$a '"target$an $e !ag"an2et"$a pro'u$ mencapa" wa-ah tran(, mere$a '"target$an $e !ag"an
a"n 'ar" (ea"n 'ar" (e
0e$retor"$ !ut"ran: e$(o("to("(0e$retor"$ !ut"ran: e$(o("to("(
7/24/2019 biomol translet
28/141
Organee( "n Eu$aryot"c ce(Organee( "n Eu$aryot"c ce(
)y(o(ome()y(o(ome(:: 0pher"ca (ac"$e organee(, >>nm0pher"ca (ac"$e organee(, >>nm
0"nge mem!rane conta"n granue( that are0"nge mem!rane conta"n granue( that are
aggregate( o# '"ge(t"5e enzyme( ac"' hy'roa(e/aggregate( o# '"ge(t"5e enzyme( ac"' hy'roa(e/
Tay40ach( '"(ea(e y(o(oma (torage '"(ea(e(/Tay40ach( '"(ea(e y(o(oma (torage '"(ea(e(/
"(o(om:"(o(om:
Buat (ac"$e organe, >>nmBuat (ac"$e organe, >>nm
+em!rantungga mengan'ung !ut"ran yang agrega+em!rantungga mengan'ung !ut"ran yang agregatt
enz"mpencernaan a(am h"'roa(e/enz"mpencernaan a(am h"'roa(e/
Penya$"t Tay40ach( penya$"tPenya$"t Tay40ach( penya$"t
peny"mpanan "(o(oma/peny"mpanan "(o(oma/
7/24/2019 biomol translet
29/141
Organee( "n Eu$aryot"c ce(Organee( "n Eu$aryot"c ce(
Pero."(ome(Pero."(ome(:: 0ma (pher"ca mem!ranou( organee(0ma (pher"ca mem!ranou( organee(
that conta"n o."'at"5e enzyme(that conta"n o."'at"5e enzyme( In5o5e' "n !rea$'own o# to."cIn5o5e' "n !rea$'own o# to."c
moecue(: pero."'e(moecue(: pero."'e(
pero$("(om:pero$("(om:
Organe !ermem!ran $ec" !er!entu$Organe !ermem!ran $ec" !er!entu$!oa yang mengan'ung enz"m o$("'at"#!oa yang mengan'ung enz"m o$("'at"#Ter"!at 'aam pemecahanTer"!at 'aam pemecahanmoe$u !eracun: pero$("'amoe$u !eracun: pero$("'a
7/24/2019 biomol translet
30/141
Organee( "n Eu$aryot"c ce(Organee( "n Eu$aryot"c ce(
+"tochon'r"a+"tochon'r"a:: %e( energy (torage moecue%e( energy (torage moecue = +em!rane(: Outer permea!e to moecue( 6>@>>> D/= +em!rane(: Outer permea!e to moecue( 6>@>>> D/
Inner "mpermea!e to "on( an' 5ar"ety organ"c moecue(/Inner "mpermea!e to "on( an' 5ar"ety organ"c moecue(/ +atr".: (e5era c"rcuar DN& an' a component( re3u"re' #or+atr".: (e5era c"rcuar DN& an' a component( re3u"re' #or
prote"n (ynthe("(prote"n (ynthe("( The num!er: 5ary w"th the ce( act"5"tyThe num!er: 5ary w"th the ce( act"5"ty
m"to$on'r"a:m"to$on'r"a:0e moe$u peny"mpanan energ"0e moe$u peny"mpanan energ"= +em!ran: )uar permea!e= +em!ran: )uar permea!e
terha'ap moe$u 6>,>>> D/!at"n $e'ap "onterha'ap moe$u 6>,>>> D/!at"n $e'ap "on'an moe$u organ"$ 5ar"eta(/'an moe$u organ"$ 5ar"eta(/+atr".: DN& ("r$uar !e!erapa 'an (emua $omponen yang+atr".: DN& ("r$uar !e!erapa 'an (emua $omponen yang'"peru$an untu$ ("nte("( prote"n'"peru$an untu$ ("nte("( prote"numah: !er5ar"a(" 'engan a$t"5"ta( (eumah: !er5ar"a(" 'engan a$t"5"ta( (e
7/24/2019 biomol translet
31/141
%yto($eeton%yto($eeton:: %omponent(: m"crotu!ue(, m"cro9ament( an' "nterme'"ate 9!er(%omponent(: m"crotu!ue(, m"cro9ament( an' "nterme'"ate 9!er( +"crotu!ue(: a.on, 'en'r"te(, m"tot"c (p"n'e, c""a an' Cagea+"crotu!ue(: a.on, 'en'r"te(, m"tot"c (p"n'e, c""a an' Cagea Funct"on(:Funct"on(:
6@ +a"ntenance o# o5era ce (hape6@ +a"ntenance o# o5era ce (hape=@ Fac""tat"on o# coherent ceuar=@ Fac""tat"on o# coherent ceuar mo5ement mo5ement
8@ Pro5"("on o# a (upport"ng (tructure that8@ Pro5"("on o# a (upport"ng (tructure that
gu"'e( the mo5ement( o# organee(gu"'e( the mo5ement( o# organee( w"th"n the ce@w"th"n the ce@
("to($eeton:("to($eeton:2omponen: m"$rotu!uu(, m"$ro9amen 'an2omponen: m"$rotu!uu(, m"$ro9amen 'an(erat "nterme'"ate(erat "nterme'"ate+"$rotu!uu(: a$(on, 'en'r"t, m"to("( (p"n'e, (""a+"$rotu!uu(: a$(on, 'en'r"t, m"to("( (p"n'e, (""a'an Cagea'an Cagea#ung(":#ung(":6@ Peme"haraan !entu$ (e $e(euruhan6@ Peme"haraan !entu$ (e $e(euruhan=@ Fa(""ta(" gera$an (euar $oheren=@ Fa(""ta(" gera$an (euar $oheren8@ Penye'"aan (tru$tur pen'u$ung yang8@ Penye'"aan (tru$tur pen'u$ung yangpan'uan gera$an organe 'aam (e@pan'uan gera$an organe 'aam (e@
7/24/2019 biomol translet
32/141
7/24/2019 biomol translet
33/141
7/24/2019 biomol translet
34/141
B"o$"m"a : DN& a'aah Poymer 'ar"B"o$"m"a : DN& a'aah Poymer 'ar"
De(o.yr"!onuceot"'eDe(o.yr"!onuceot"'eBa(a, zat GuaBa(a, zat Gua
'an 6 atau e!"h gugu( Pho(phat/'an 6 atau e!"h gugu( Pho(phat/ at Gua :at Gua : 4D4=4D4= De(o.yr"!o(eDe(o.yr"!o(eR"!o(eR"!o(e//
I$atan N4Gy$o("'a antaraI$atan N4Gy$o("'a antara
De(o.yr"!o(e %6/ 'enganDe(o.yr"!o(e %6/ 'engan Pyr"m"'"nPyr"m"'"nN6/ atauN6/ atau Pur"nPur"nNJ/NJ/
7/24/2019 biomol translet
35/141
7/24/2019 biomol translet
36/141
0anger 'an G"!ert 6JK/ : metho'e0anger 'an G"!ert 6JK/ : metho'e(e3uen(" Ba(a Nu$eot"'a &, T, %, G/(e3uen(" Ba(a Nu$eot"'a &, T, %, G/
Nu$eot"'a :Nu$eot"'a : =,J m"yar=,J m"yarJJ> mm/ '"JJ> mm/ '"
%hromo(ome %hromo(ome "nt" (e"nt" (e//Teah (ee(a" '"(e3uen(" pa'a u"Teah (ee(a" '"(e3uen(" pa'a u"
=>>>=>>>
GenGen: 0epotong DN& t'':: 0epotong DN& t'': Intron 'anIntron 'anE.onE.on/@/@ & 4 T& 4 T G 4 %G 4 % 0atuan DN& :0atuan DN& : !p!p!a(e pa"r!a(e pa"r//
D "! "D "! "
7/24/2019 biomol translet
37/141
De(o.y r"!onuce"cDe(o.y r"!onuce"c
ac"'ac"'
7/24/2019 biomol translet
38/141
7/24/2019 biomol translet
39/141
TahunTahun >4an>4an: DN& 'ou!e (tran'e': DN& 'ou!e (tran'e'yang mem!entu$ He". at(on an'yang mem!entu$ He". at(on an'
%r"c$/,DN& Poymera(e 2orn!erg/%r"c$/,DN& Poymera(e 2orn!erg/
TahunTahun L>4anL>4an: DN& e.trachromo(ome: DN& e.trachromo(omePa(m"'/, #ung(" mRN&, %o'onPa(m"'/, #ung(" mRN&, %o'on
Tr"pet Nuceot"'e/Tr"pet Nuceot"'e/
TahunTahun K>4anK>4an: Re5er(e Tran(cr"pta(e,: Re5er(e Tran(cr"pta(e,Re(tr"ct"on En'onucea(e, DN&Re(tr"ct"on En'onucea(e, DN&
)"ga(e, Recom!"nant DN& Berg/,)"ga(e, Recom!"nant DN& Berg/,
%on"ng DN& BIOTE2NO)OGI/%on"ng DN& BIOTE2NO)OGI/
7/24/2019 biomol translet
40/141
TahunTahun 7>4an7>4an: Tran(gen"c mou(e,: Tran(gen"c mou(e,Penerapan re$aya(a genet"$a 'aamPenerapan re$aya(a genet"$a 'aam!"'ang $e'o$teran, pertan"an 'an!"'ang $e'o$teran, pertan"an 'an
"n'u(tr"@"n'u(tr"@TahunTahun J>4anJ>4an: Gene therapy,: Gene therapy,
&mp"9$a(" 'an 0e3uenc"ng DN&&mp"9$a(" 'an 0e3uenc"ng DN&HGP/, D"agno(t"c '@HGP/, D"agno(t"c '@
TahunTahun =>>>4an=>>>4an: HGP (ee(a",: HGP (ee(a",Pathogene(e penya$"t '"$etahu" 'ar"Pathogene(e penya$"t '"$etahu" 'ar"#ung(" moe$u@#ung(" moe$u@
7/24/2019 biomol translet
41/141
The Human GenomeThe Human Genome
The haploid human genome is made up o ! " #$The haploid human genome is made up o ! " #$%%
base pairs o &NAbase pairs o &NA
This contains '$($$$) #$$($$$ genes arranged on *+ chromosomesThis contains '$($$$) #$$($$$ genes arranged on *+ chromosomes
Packaged ,ithin the nucleus o the cellPackaged ,ithin the nucleus o the cell
Hapo"' genom manu("a ter'"r" 'ar" 8 . 6>J pa(angan !a(aDN&
In" !er"(" >@>>> 4 6>>@>>> gen '"atur pa'a $romo(om ML
D"$ema( 'aam "nt" (e
7/24/2019 biomol translet
42/141
%hromo(ome(%hromo(ome(
7/24/2019 biomol translet
43/141
GenesGenes
-egments o &NA code or proteins .or-egments o &NA code or proteins .orparts o proteins/parts o proteins/
Each coding segment is called a geneEach coding segment is called a gene
0ne gene codes one protein .or part o/0ne gene codes one protein .or part o/
Genes contain the inormation ,hichGenes contain the inormation ,hich
makes us ,hat ,e aremakes us ,hat ,e are
0egmen $o'e DN& untu$ prote"n atau !ag"an 'ar" prote"n/ 0et"ap (egmen co'"ng '"(e!ut gen
0atu gen $o'e (atu prote"n atau !ag"an 'ar"/ Gen mengan'ung "n#orma(" yang mem!uat $"ta apa yang$"ta
7/24/2019 biomol translet
44/141
E"ons
1ntrons
Gene -tructure
Promoter
TAATAG 2stop3
TGAATG
start
E"on 4 coding se5uence
1ntron4 inter6ening se5uence .non)coding/
E$(on peng$o'ean urutanIntron urutan "nter5en("
non4co'"ng/
7/24/2019 biomol translet
45/141
A G C G A T C T G G
T C G C T A G A C C
&NA 7ase Pairing
&ouble heli" consists o 8
complimentary strands o &NA9
G 0t tGene 0tructure
7/24/2019 biomol translet
46/141
Gene 0tructureGene 0tructure E5ery three !a(e( o# DN& "( cae' a co'onE5ery three !a(e( o# DN& "( cae' a co'on
Each co'on (pec"9e( an am"no ac"' wh"ch -o"n together to #orm theEach co'on (pec"9e( an am"no ac"' wh"ch -o"n together to #orm theprote"nprote"n
eg &TG meth"on"ne 0T&RTeg &TG meth"on"ne 0T&RT
T&& 0TOPT&& 0TOP
T&G 0TOPT&G 0TOP
TG& 0TOPTG& 0TOP
0et"ap t"ga !a("( DN& '"(e!ut $o'on0et"ap t"ga !a("( DN& '"(e!ut $o'on
0et"ap $o'on menentu$an a(am am"no yang !erga!ung!er(ama0et"ap $o'on menentu$an a(am am"no yang !erga!ung!er(ama
untu$ mem!entu$ prote"nuntu$ mem!entu$ prote"n
m"(anya &TG met"on"n +E+1)&Im"(anya &TG met"on"n +E+1)&I
T&& BERHENTI T&& BERHENTI T&G BERHENTI T&G BERHENTI
TG& BERHENTI TG& BERHENTI
7/24/2019 biomol translet
47/141
DN& Rep"cat"onDN& Rep"cat"on
Each o# the = DN& (tran'( "( cop"e' !y mach"neryEach o# the = DN& (tran'( "( cop"e' !y mach"nery"n the ce"n the ce
Each new 'aughter (tran' ha( a (e3uenceEach new 'aughter (tran' ha( a (e3uence
comp"mentary to the or"g"na tempate (tran'comp"mentary to the or"g"na tempate (tran'
Rep"cat"on e((ent"a to aow ce '"5"("onRep"cat"on e((ent"a to aow ce '"5"("on+"to("(/ where 6 ce !ecome( =+"to("(/ where 6 ce !ecome( =
+a("ng4ma("ng 'ar" = unta" DN& '"(a"n+a("ng4ma("ng 'ar" = unta" DN& '"(a"n
oeh me("n '" 'aam (eoeh me("n '" 'aam (e1nta" putr" 0et"ap yang !aru mem""$"1nta" putr" 0et"ap yang !aru mem""$"
urutan grat"( untu$ unta"tempate yang a("urutan grat"( untu$ unta"tempate yang a("
Pent"ng untu$ memung$"n$an pem!eahanPent"ng untu$ memung$"n$an pem!eahan
(e +"to("(/ '"mana 6 (e men-a'" = Rep"$a("(e +"to("(/ '"mana 6 (e men-a'" = Rep"$a("
7/24/2019 biomol translet
48/141
A T
C
TA
G&NA
un:ips
A
TC
TA
G
T A
G
A T
CNe, strands
ormed
&NA Replication
semi)conser6ati6e
8 daughter cells
7/24/2019 biomol translet
49/141
Rep"$a(" DN& !erang(ung pa'a $e'ua he".Rep"$a(" DN& !erang(ung pa'a $e'ua he".
'engan arah yang !erawanan'engan arah yang !erawanan
DN&
7/24/2019 biomol translet
50/141
DN&Rep"cat"onRep"cat"on
Rep"cat"on #or$ :Rep"cat"on #or$ : ea'"ng (tran'ea'"ng (tran' an'an' agg"ng (tran'agg"ng (tran'
DN& (ynthe("ze' "n the Q 8DN& (ynthe("ze' "n the Q 8
The 48 (ynthe("( o# the ea'"ng (tran' "( cont"nuou(@The 48 (ynthe("( o# the ea'"ng (tran' "( cont"nuou(@
The agg"ng (tran' "( a(o (ynthe("ze' "n the 48 '"rect"on !ut "n (ma (egment(The agg"ng (tran' "( a(o (ynthe("ze' "n the 48 '"rect"on !ut "n (ma (egment(
Th"( (egment( re#erre' to a(Th"( (egment( re#erre' to a( O$aza$" #ragment(O$aza$" #ragment(
O$aza$" #ragment( ha(O$aza$" #ragment( ha( 6>> Q =>> nuceot"'e(6>> Q =>> nuceot"'e(
DN& "ga(eDN& "ga(e-o"ne' the O$aza$" #ragment(@-o"ne' the O$aza$" #ragment(@
DN& Poymera(e : DN& Poymera(e : ,, SS,, ,, UUan'an' VV
Rep"$a(" garpu: unta" unta" agg"ng ter$emu$a 'anRep"$a(" garpu: unta" unta" agg"ng ter$emu$a 'an
DN& '"("nte("( 'aam 4 8DN& '"("nte("( 'aam 4 8
0"nte("( 48 'ar" unta" ter$emu$a $ont"nu@0"nte("( 48 'ar" unta" ter$emu$a $ont"nu@
1nta" tert"ngga -uga '"("nte("( 'aam arah 48 tetap"1nta" tert"ngga -uga '"("nte("( 'aam arah 48 tetap"
'aam(egmen $ec"'aam(egmen $ec"0egmen "n" '"(e!ut (e!aga" #ragmen O$aza$"0egmen "n" '"(e!ut (e!aga" #ragmen O$aza$"
Fragmen O$aza$" mem""$" 6>> 4 =>> nu$eot"'aFragmen O$aza$" mem""$" 6>> 4 =>> nu$eot"'a
DN& "ga(e !erga!ung #ragmen O$aza$"@DN& "ga(e !erga!ung #ragmen O$aza$"@
DN& Po"mera(e :DN& Po"mera(e : , S, , U, S, , U 'an'an VV
7/24/2019 biomol translet
51/141
DN& Rep"cat"on an' %hromo(ome(DN& Rep"cat"on an' %hromo(ome(
Dur"ng the rep"cat"on o# chromo(ome(, there "(Dur"ng the rep"cat"on o# chromo(ome(, there "(
a cro((4o5er o#a cro((4o5er o#
port"on( o# one DN& (tran' to another o# the (ame chromo(ome/@port"on( o# one DN& (tran' to another o# the (ame chromo(ome/@
Th"( cro((4o5er, aong w"th ran'om"zat"on a((ure( thatTh"( cro((4o5er, aong w"th ran'om"zat"on a((ure( that oA(pr"ngoA(pr"ng
'"Aer #rom the parent(@'"Aer #rom the parent(@
0eama rep"$a(" $romo(om, a'a ("ang4e!"h 'ar" !ag"an 'ar"(atu unta" DN& yang a"n 'ar" $romo(om yang (ama/@In" cro((4o5er, !er(ama 'engan pengaca$an men-am"n$eturunanyang !er!e'a 'ar" orang tua@
+meiosis
7/24/2019 biomol translet
52/141
&NA mRNA Protein
transcription
translation
Protein -ynthesis
7/24/2019 biomol translet
53/141
DN& (en(e (tran'DN& (en(e (tran'!er#ung("!er#ung("(e!aga"(e!aga"WtempateXWtempateX'an'an
'"tran($r"p("$an men-a'"'"tran($r"p("$an men-a'"
mRN&mRN&
mRN&mRN&'"(e!ut -uga (e!aga"'"(e!ut -uga (e!aga"ant"(en(eant"(en(e'"mana'"manaThym"neThym"ne
'"gant"$an oeh'"gant"$an oeh1rac"1rac"
&NA
mRNA
A T C G G
; A G C C
7/24/2019 biomol translet
54/141
Tran(cr"pt"onTran(cr"pt"on
7/24/2019 biomol translet
55/141
Tran(cr"pt"onTran(cr"pt"on 8 Nucear RN& Poymera(e : mRN& tran(cr"!e' !y RN& Poymera(e II8 Nucear RN& Poymera(e : mRN& tran(cr"!e' !y RN& Poymera(e II TheThe "n"t"at"on o# tran(cr"pt"on"n"t"at"on o# tran(cr"pt"on"n5o5e( !"n'"ng RN& Poymera(e to a"n5o5e( !"n'"ng RN& Poymera(e to a
(pec"9c DN& (e3uence cae' a(pec"9c DN& (e3uence cae' a PromoterPromoter +any promoter( #or RN& Poymera(e II conta"n+any promoter( #or RN& Poymera(e II conta"n con(en(u( (e3uence(,con(en(u( (e3uence(,
re#erre' to a( there#erre' to a( theT&T& !o.T&T& !o. T & T & &*T & &*T &*G/ wh"ch occur a!out T & T & &*T & &*T &*G/ wh"ch occur a!out=48 !p up(tream #rom the tran(cr"pt"on "n"t"at"on ("te=48 !p up(tream #rom the tran(cr"pt"on "n"t"at"on ("te@@
The act"5"ty o# many promoter( "( aAecte' !yThe act"5"ty o# many promoter( "( aAecte' !y Enhancer(Enhancer(reguatoryreguatory(e3uence(/ that may occur thou(an'( o# !a(e pa"r((e3uence(/ that may occur thou(an'( o# !a(e pa"r( up(tream orup(tream or
'own(tream o# the gene they aAect'own(tream o# the gene they aAect@@
8 Nu$"r RN& Poymera(e: mRN& '"tran($r"p("8 Nu$"r RN& Poymera(e: mRN& '"tran($r"p("oeh RN&Poymera(e IIoeh RN&Poymera(e IIIn"("a(" tran($r"p(" me"!at$an peng"$atan RN& Poymera(eurutIn"("a(" tran($r"p(" me"!at$an peng"$atan RN& Poymera(eurutan DN& (pe("9$ yang '"(e!ut Promotoran DN& (pe("9$ yang '"(e!ut Promotor
Banya$ promotor untu$ RN& Poymera(e II mengan'ungBanya$ promotor untu$ RN& Poymera(e II mengan'ungurutan4urutan $on(en(u(, '"(e!ut (e!aga" $ota$urutan4urutan $on(en(u(, '"(e!ut (e!aga" $ota$T&T&T&T&& * T&& * T& * G/ yang ter-a'" (e$"tar =48 p! arahT&T&T&T&& * T&& * T& * G/ yang ter-a'" (e$"tar =48 p! arahhuu 'ar" ("tu( "n"("a(" tran($r"p("@huu 'ar" ("tu( "n"("a(" tran($r"p("@2eg"atan !anya$ promotor '"pengaruh" oeh Enhancer urutan2eg"atan !anya$ promotor '"pengaruh" oeh Enhancer urutanperaturan/ yang mung$"n ter-a'" r"!uan pa(anganperaturan/ yang mung$"n ter-a'" r"!uan pa(angan!a(a huuatau h""r 'ar" gen mere$a mempengaruh"@!a(a huuatau h""r 'ar" gen mere$a mempengaruh"@
7/24/2019 biomol translet
56/141
Bag"anBag"anIntronIntron '"p"(ah$an 'ar" mRN&'"p"(ah$an 'ar" mRN&0p"c"ng/0p"c"ng/
mRN& men"ngga$an "nt" (emRN& men"ngga$an "nt" (e
D" ("topa(ma, r"!o(om ter"$at pa'aD" ("topa(ma, r"!o(om ter"$at pa'amRN& untu$ mema(t"$an (an'" a(ammRN& untu$ mema(t"$an (an'" a(am
am"no yang (e(ua"am"no yang (e(ua"
mRN& "( away( rea' mRN& "( away( rea' 8 prote"n8 prote"n(ynthe("( "( N(ynthe("( "( N %%'an 'engan peran'an 'engan perantRN&tRN&yang mentran(#er a(am am"no,yang mentran(#er a(am am"no,
ter!entu$ah prote"nter!entu$ah prote"n
poypept"'a/poypept"'a/
7/24/2019 biomol translet
57/141
rRN& : M>( part"ce 67( RN& an' ? prote"n/ L>( part"cerRN& : M>( part"ce 67( RN& an' ? prote"n/ L>( part"ce
=7( ,7( ( rRN& an' prote"n/=7( ,7( ( rRN& an' prote"n/
Tran(at"ona "n"t"at"on ("gna :Tran(at"ona "n"t"at"on ("gna : &1G&1G
&m"no ac"' "n$e' tRN& :&m"no ac"' "n$e' tRN& : &m"noacy4tRN& (yntheta(e@&m"noacy4tRN& (yntheta(e@
Eongat"on :Eongat"on : Pept"'y tran(#era(e@Pept"'y tran(#era(e@
Term"nat"on : 0top %o'onTerm"nat"on : 0top %o'on1&G, 1&&, 1G&1&G, 1&&, 1G&//
rRN&: M> part"$e 67 tahun RN& 'an prote"n ?/rRN&: M> part"$e 67 tahun RN& 'an prote"n ?/
L> part"$e =70, ,7 (, ( rRN& 'an prote"n/L> part"$e =70, ,7 (, ( rRN& 'an prote"n/
In"("a(" tran(a(" ("nya: &gu(tu(In"("a(" tran(a(" ("nya: &gu(tu(&(am am"no ter$a"t tRN&: am"noa("4tRN& ("nteta(e@&(am am"no ter$a"t tRN&: am"noa("4tRN& ("nteta(e@
Eonga(": pept"'" tran(#era(e@Eonga(": pept"'" tran(#era(e@
Pemutu(an: Hent"$an 2o'onPemutu(an: Hent"$an 2o'on
1&G, 1&&, 1G&/ 1&G, 1&&, 1G&/
&m"no ac"' a((em!y 'ur"ng tran(at"on occur( on&m"no ac"' a((em!y 'ur"ng tran(at"on occur( on
7/24/2019 biomol translet
58/141
y gy g
r"!o(ome( tRN& (er5e( a( the cruc"a a'aptorr"!o(ome( tRN& (er5e( a( the cruc"a a'aptor
moecuemoecue
% #% # RN&
7/24/2019 biomol translet
59/141
%a((e( o# RN&%a((e( o# RN& +e((enger RN& 4 mRN&+e((enger RN& 4 mRN&
%opy o# the genet"c "n#ormat"on "n DN&@%opy o# the genet"c "n#ormat"on "n DN&@1(e' a( pattern to ma$e prote"n(@1(e' a( pattern to ma$e prote"n(@
Tran(#er RN& 4 tRN&Tran(#er RN& 4 tRN&
0ma RN& moecue K> 4 J> !a(e un"t(/@0ma RN& moecue K> 4 J> !a(e un"t(/@
1(e' to !r"ng the correct am"no ac"' to the ("te o# prote"n (ynthe("(@1(e' to !r"ng the correct am"no ac"' to the ("te o# prote"n (ynthe("(@
R"!o(oma RN& 4 rRN&R"!o(oma RN& 4 rRN&Pat#orm #or prote"n (ynthe("(@ Ho'( mRN& "n pace an' hep(Pat#orm #or prote"n (ynthe("(@ Ho'( mRN& "n pace an' hep(
a((em!e prote"n(@a((em!e prote"n(@
+e((enger RN& 4 mRN&+e((enger RN& 4 mRN&
0a"nan "n#orma(" genet"$ 'aam DN&@0a"nan "n#orma(" genet"$ 'aam DN&@
D"guna$an (e!aga" poa untu$ mem!uat prote"n@D"guna$an (e!aga" poa untu$ mem!uat prote"n@
RN& tran(#er 4 tRN&RN& tran(#er 4 tRN&
+oe$u RN& $ec" K> 4 J> un"t 'a(ar/@+oe$u RN& $ec" K> 4 J> un"t 'a(ar/@
D"guna$an untu$ mem!awa a(am am"no yang !enar $e ("tu(("nte("(D"guna$an untu$ mem!awa a(am am"no yang !enar $e ("tu(("nte("(
prote"n@prote"n@
R"!o(oma RN& 4 rRN&R"!o(oma RN& 4 rRN&
Pat#orm untu$ ("nte("( prote"n@ Gear mRN& '" tempat 'anPat#orm untu$ ("nte("( prote"n@ Gear mRN& '" tempat 'an
mem!antu mera$"t prote"n@mem!antu mera$"t prote"n@
7/24/2019 biomol translet
60/141
Protein
7/24/2019 biomol translet
61/141
RER
freeribosomes
cytoplasmic
proteins
ProteinTrac
N $ t"' 6Nu$eot"'a 6 N $ t"' =Nu$eot"'a = N $ t"' 8Nu$eot"'a 8
7/24/2019 biomol translet
62/141
Nu$eot"'a 6@Nu$eot"'a 6@ Nu$eot"'a =@Nu$eot"'a =@ Nu$eot"'a 8@Nu$eot"'a 8@
// 8/8/
11 %% && GG
11 PhePhe0er0er TyrTyr %y(%y( 11 11 PhePhe0er0er TyrTyr %y(%y( %%
11 )eu)eu0er0er 0TOP0TOP 0TOP0TOP &&
11 )eu)eu0er0er 0TOP0TOPTrpTrp GG
%% )eu)euProPro H"(H"( &rg&rg 11
%% )eu)euProPro H"(H"( &rg&rg %%%% )eu)euProPro GnGn &rg&rg &&
& " & "' % '&m"no &c"' %o'on(
7/24/2019 biomol translet
63/141
&m"no &c"' %o'on(&m"no &c"' %o'on(
alanine GCA, GCC, GCG
GCUarginine AGA, AGG, CGA
CGC, CGG, CGUasparagine AAC, AAU
aspartate GAC, GAU cysteine UGC, UGUglutamate GAA, GAGglutamine CAA, CAGglycine GGA, GGC, GGG
GGUhistidine CAC, CAUisoleucine AUA, AUC, AUUleucine CUA, CUC, CUG
CUU, UUA, UUG
lysine AAA, AAG
methionine AUGphenylalanine UUC, UUUproline CCA, CCC
CCG, CCU
serine UCA, UCC UCG, UCU AGC, AGU
threonine ACA, ACC ACG, ACU
tryptophan UGGtyrosine UAU, UACaline GUA, GUC
GUG, GUU
7/24/2019 biomol translet
64/141
Per!e'aan 0an'" Nu$eot"'aPer!e'aan 0an'" Nu$eot"'a
Nu$eot"'a :Nu$eot"'a : %hr@ :%hr@ : +"t@ :+"t@ :
1G&1G& 0top0top TrpTrp &1&&1& IeIe +et+et
&G&&G& &rg&rg 0top0top
&GG&GG &rg&rg 0top0top
!"# ASP"CTS $% &'T$C($N)R'A*
7/24/2019 biomol translet
65/141
!"# ASP"CTS $% &'T$C($N)R'A*'$*$G# AN) G"N"T'CS
-emi)autonomous organelles( containmultiple copies o mt&NA
&ouble membrane structure( cristaecontaining respiratory chain en:ymes
Most mitochondrial proteins encoded bynuclear genome and imported intomitochondria
7/24/2019 biomol translet
66/141
= Circular &NA ) #+('+% bp= Encodes #! polypeptides ) or 0>PH0-88 tRNA 8 rRNA= &)loop ) initiation o replication and transciption= E6ol6es at higher rate than n&NA= Maternally inherited E'aran DN& 4 6L@LJ !p
+eng$o'e$an 68 po"pept"'a 4 untu$ OZPHO0 == tRN& = rRN&D4oop 4 "n"("a(" rep"$a(" 'an tran(c"pt"onBer$em!ang pa'a t"ng$at yang e!"h t"ngg" 'ar"pa'a nDN&
materna '"war"($an
MITOCHONDRIAL ENERG META!OLI"MMITOCHONDRIAL ENERG META!OLI"MAND IN"#LIN "ECRETIONAND IN"#LIN "ECRETION
7/24/2019 biomol translet
67/141
AND IN"#LIN "ECRETIONAND IN"#LIN "ECRETION
M0&?8
7/24/2019 biomol translet
68/141
Gen +"tochon'r"aGen +"tochon'r"a Gen yang !er!entu$ ("r$uer, ter'"r" 'ar"Gen yang !er!entu$ ("r$uer, ter'"r" 'ar" 6LLJ6LLJ
!p!p D"turun$an (ecaraD"turun$an (ecara materna,materna,mu'ah !ermuta("mu'ah !ermuta(" +enyan'" :+enyan'" : K (u! un"t $ompe$( IK (u! un"t $ompe$( IN&DH [4N&DH [4
Re'u$ta(e/,Re'u$ta(e/, 8 (u! un"t $ompe$( I8 (u! un"t $ompe$( I 0"to$rom0"to$rom
O$("'a(e/,O$("'a(e/, = (u! un"t &TP 0yntha(e= (u! un"t &TP 0yntha(e'an'an 6 (u!6 (u!un"t $ompe$( IIIun"t $ompe$( III&po("to$rom B/&po("to$rom B/ +uta(" no$tah +uta(" no$tah po"nt mutat"onpo"nt mutat"on/ pa'a gen/ pa'a gen
m"tochon'r"a :m"tochon'r"a :
&8=M8G&8=M8G G886L&G886L&&8=L>G&8=L>GT88JM%T88JM%
&8=LG&8=LG &8==G&8==G
ua( '"-umpa" :ua( '"-umpa" : T6L67J%T6L67J%
P th NIDD+Pathogene(e NIDD+
7/24/2019 biomol translet
69/141
Pathogene(e NIDD+Pathogene(e NIDD+
Patophy("oog" (ecara genet"$ yangPatophy("oog" (ecara genet"$ yang
!er$orea(" 'engan!er$orea(" 'engan meta!o"(me energ"meta!o"(me energ" T"m!u oeh $arena pero!ahan cara h"'upT"m!u oeh $arena pero!ahan cara h"'up
'engan cepat terutama 'aam ha nutr"("/'engan cepat terutama 'aam ha nutr"("/
0e0e
Pan$rea( !er#ung(" untu$ men(e$re("$anPan$rea( !er#ung(" untu$ men(e$re("$an
In(u"nIn(u"n !ergantung pa'a energ"!ergantung pa'a energ"yangyang
'"!entu$ '" +t@'"!entu$ '" +t@
Pho(phor"a(" o$("'at"# pa'a ranta" re(p"ra(" +tPho(phor"a(" o$("'at"# pa'a ranta" re(p"ra(" +t
&TP&TP &TP 'epen'ent&TP 'epen'entPota(("um %hanne tertutupPota(("um %hanne tertutup %ac"um%ac"um
%hanne ter!u$a%hanne ter!u$a (e$re(" In(u"n(e$re(" In(u"n
+uta(" +tDN&+uta(" +tDN& penurunan &TPpenurunan &TP
7/24/2019 biomol translet
70/141
Tran(mem!raneTran(mem!raneProte"nProte"n0ynthe("(0ynthe("(
7/24/2019 biomol translet
71/141
MutationsMutations A change in the &NA se5uence o theA change in the &NA se5uence o the genegene Mutations can alter protein product oMutations can alter protein product o &NA( stop gene ,orking&NA( stop gene ,orking
or acti6ateor acti6ate genegene
-udden( random alteration o original-udden( random alteration o original &NA code that changes&NA code that changes
the genotype9the genotype9
Can be caused by chemical or en6ironmental actors ) mutagens9Can be caused by chemical or en6ironmental actors ) mutagens9
0uatu peru!ahan 'aam urutan DN& 'ar" gen +uta(" 'apat mengu!ah pro'u$ prote"n 'ar" DN&, !erhent"!e$er-a atau menga$t"#$an gen gen
Peru!ahan t"!a4t"!a, aca$ 'ar" $o'e DN& a("yangperu!ahan genot"pe@ Dapat '"(e!a!$an oeh $"m"a atau #a$tor "ng$ungan 4mutagen@
7/24/2019 biomol translet
72/141
Type( o# +utat"onType( o# +utat"on
Deet"on 4 DN& m"(("ngDeet"on 4 DN& m"(("ng In(ert"on 4 e.tra DN& "n(erte'In(ert"on 4 e.tra DN& "n(erte'
E.pan("on 4 DN& repeat ("ze ha( "ncrea(e'E.pan("on 4 DN& repeat ("ze ha( "ncrea(e'
Po"nt +utat"on 4 change "n one !a(ePo"nt +utat"on 4 change "n one !a(e
Penghapu(an 4 DN& h"angPenghapu(an 4 DN& h"ang
Peny"("pan 4 DN& e$(tra '"("("p$anPeny"("pan 4 DN& e$(tra '"("("p$an
E$(pan(" 4 DN& u$uran uang" teahE$(pan(" 4 DN& u$uran uang" teah
men"ng$atmen"ng$at+uta(" t"t"$ 4 peru!ahan 'aam (atu !a("(+uta(" t"t"$ 4 peru!ahan 'aam (atu !a("(
7/24/2019 biomol translet
73/141
Type( o# +utat"onType( o# +utat"on"n co'"ng (e3uence/"n co'"ng (e3uence/
&G% TT% G&% %%G&G% TT% G&% %%G "' type*-en"( "ar"' type*-en"( "ar
&G% T%G &%% %G&G% T%G &%% %G Deet"on*penghapu(anDeet"on*penghapu(an&G% TT% %G& %%% G&G% TT% %G& %%% G In(ert"on*peny"("panIn(ert"on*peny"("pan
&G% TT% TT% G&% %%G&G% TT% TT% G&% %%G E.pan("on*e$(pan("E.pan("on*e$(pan("
&G% TT% G&% %GG&G% TT% G&% %GG Po"nt mutat"on*t"t"$ muta("Po"nt mutat"on*t"t"$ muta("
7/24/2019 biomol translet
74/141
POINT +1T&TIONPOINT +1T&TION
11&&&&
Term"nat"on %o'on/Term"nat"on %o'on/
11%%&&
%o'on #or 0er"ne/%o'on #or 0er"ne/
11%%11
%o'on #or 0er"ne/%o'on #or 0er"ne/
%%%%&&
%o'on #or Pro"ne/%o'on #or Pro"ne/
7/24/2019 biomol translet
75/141
E.pre(("on o# Gene(E.pre(("on o# Gene(
GenotypeGenotype44 actua genet"c ma$eup o# "n'"5"'ua@actua genet"c ma$eup o# "n'"5"'ua@ PhenotypePhenotype44 o!(er5e' tra"t #or "n'"5"'ua@o!(er5e' tra"t #or "n'"5"'ua@
Phenotype w" !e !a(e' on actua genotype an' how eachPhenotype w" !e !a(e' on actua genotype an' how each
gene "( e.pre((e'@gene "( e.pre((e'@
0"nce you ha5e a pa"r o# gene( they #orm an0"nce you ha5e a pa"r o# gene( they #orm anaeeaee@@
Each one may !e 'om"nate, rece(("5e or (ome com!"nat"on@Each one may !e 'om"nate, rece(("5e or (ome com!"nat"on@
Genot"pe 4 genet"$ "n'"5"'u yang (e!enarnya@Genot"pe 4 genet"$ "n'"5"'u yang (e!enarnya@
Fenot"p 4 ("#at yang '"amat" untu$ "n'"5"'u@Fenot"p 4 ("#at yang '"amat" untu$ "n'"5"'u@
Fenot"p a$an '"'a(ar$an pa'a genot"pe yang (e!enarnya'anFenot"p a$an '"'a(ar$an pa'a genot"pe yang (e!enarnya'an
!aga"mana ma("ng4ma("ng gen '"e$(pre("$an@!aga"mana ma("ng4ma("ng gen '"e$(pre("$an@
2arena &n'a mem""$" (epa(ang gen mere$a2arena &n'a mem""$" (epa(ang gen mere$a
mem!entu$(e!uah ae@mem!entu$(e!uah ae@
+a("ng4ma("ng 'apat men'om"na(", re(e("# atau !e!erapa+a("ng4ma("ng 'apat men'om"na(", re(e("# atau !e!erapa
$om!"na("@$om!"na("@
E.ampeE.ampe
7/24/2019 biomol translet
76/141
E.ampeE.ampe Hemoph""aHemoph""a44& (e. "n$e' genet"c '"(or'er "n wh"ch !oo' cott"ng "(& (e. "n$e' genet"c '"(or'er "n wh"ch !oo' cott"ng "(
'e9c"ent 4 ac$ o# the nece((ary (u!(trate throm!ropa(t"n@'e9c"ent 4 ac$ o# the nece((ary (u!(trate throm!ropa(t"n@
Hemoph""a &Hemoph""a &44 ac$ o# ant"hemoph""c go!u"n@ac$ o# ant"hemoph""c go!u"n@
+o(t common type 7>? o# ca(e(/@+o(t common type 7>? o# ca(e(/@
Hemoph""a BHemoph""a B4 'e#ect "n throm!opa(t"c component 4 a m"'er #orm o#4 'e#ect "n throm!opa(t"c component 4 a m"'er #orm o#
the '"(ea(e@the '"(ea(e@
0e. "n$e'0e. "n$e'4 tra"t #oun' on Z chromo(ome@4 tra"t #oun' on Z chromo(ome@ Hemo9"a 4 0e!uah gangguan genet"$ ter$a"t (e$( '" manapem!e$uanHemo9"a 4 0e!uah gangguan genet"$ ter$a"t (e$( '" manapem!e$uan
'arah $e$urangan 4 $urangnya throm!ropa(t"n(u!(trat yang '"peru$an@'arah $e$urangan 4 $urangnya throm!ropa(t"n(u!(trat yang '"peru$an@
Hemo9"a & 4 $urangnya ant"hemoph""c go!u"n@Hemo9"a & 4 $urangnya ant"hemoph""c go!u"n@
en"( yang pa"ng umum 7>? $a(u(/@en"( yang pa"ng umum 7>? $a(u(/@
Hemo9"a B 4 cacat 'aam $omponen throm!opa(t"c 4 !entu$r"ngan 'ar"Hemo9"a B 4 cacat 'aam $omponen throm!opa(t"c 4 !entu$r"ngan 'ar"
penya$"t@penya$"t@
0e$( ter$a"t 4 ("#at '"temu$an pa'a $romo(om Z@0e$( ter$a"t 4 ("#at '"temu$an pa'a $romo(om Z@
Z %hromo(omeZ %hromo(omep==@8
==@=
7/24/2019 biomol translet
77/141
Z %hromo(omeZ %hromo(omep
3
==@6
=6@8=6@=
=6@6
66@M66@866@=866@==
66@=6 66@666@666@=6=
68=6@6
=6@=
=6@8
==@6==@=
==@8
=8=M
=E
=L
=K
=7
coagualation factor '-, hemophilia
blue.monochromatic color blindness
coagulation factor /'''c, hemophilia A
homose0uality, male
cleft palate
gro1th control factor, -.lin2ed
-g blood roup
ocular albinismsensorineural deafness
anemia, sideroblastic, 1ith
Spinocerebellar ata0ia
lymphoproliferatie syndrome
Simpson dysmorphia syndrome
E E
7/24/2019 biomol translet
78/141
E.ampeE.ampe The hemoph""a tra"t "(The hemoph""a tra"t "( rece(("5erece(("5ean' ony pa((e' 5"a thean' ony pa((e' 5"a the Z chromo(omeZ chromo(ome@@
&( a re(ut, #emae( are much e(( "$ey to contract th"( '"(or'er@&( a re(ut, #emae( are much e(( "$ey to contract th"( '"(or'er@ Fre3uency o# hemoph""a tra"t@Fre3uency o# hemoph""a tra"t@
Femae( 4 carr"er 4 6 "n >,>>>Femae( 4 carr"er 4 6 "n >,>>>
Femae( 4 hemoph""c 4 6 "n 6>>,>>>,>>>Femae( 4 hemoph""c 4 6 "n 6>>,>>>,>>>
+ae( 4 hemoph""c 4 6 "n 6>>,>>>+ae( 4 hemoph""c 4 6 "n 6>>,>>>
& hemoph""c mae( are a(o carr"er(@& hemoph""c mae( are a(o carr"er(@
0"#at hemo9"a a'aah re(e("# 'an hanya uu( meau" $romo(om0"#at hemo9"a a'aah re(e("# 'an hanya uu( meau" $romo(om
Z@ &$"!atnya, perempuan (angat $ec" $emung$"nannya untu$Z@ &$"!atnya, perempuan (angat $ec" $emung$"nannya untu$
$ontra$ gangguan "n"@$ontra$ gangguan "n"@
Fre$uen(" ("#at hemo9"a@Fre$uen(" ("#at hemo9"a@
an"ta 4 pem!awa 4 6 '" antara >@>>>an"ta 4 pem!awa 4 6 '" antara >@>>>an"ta 4 hemoph""c 4 6 '" 6>>@>>>@>>>an"ta 4 hemoph""c 4 6 '" 6>>@>>>@>>>
Pr"a 4 hemoph""c 4 6 'aam 6>>@>>>Pr"a 4 hemoph""c 4 6 'aam 6>>@>>>
0emua a$"4a$" hemoph""c -uga pem!awa@0emua a$"4a$" hemoph""c -uga pem!awa@
Pe'"gree o# Hemoph""aPe'"gree o# Hemoph""a
7/24/2019 biomol translet
79/141
g pg p
"n One Fam"y"n One Fam"y
female
normal male
hemophilic male
+utat"on(+utat"on(
7/24/2019 biomol translet
80/141
+utat"on(+utat"on( Few mutat"on( ha5e a po("t"5e eAect@Few mutat"on( ha5e a po("t"5e eAect@
There areThere are < M>>> $nown human genet"c '"(ea(e(@ +any re(ut #rom< M>>> $nown human genet"c '"(ea(e(@ +any re(ut #rommutat"on o# a ("nge gene@mutat"on o# a ("nge gene@
0"c$e ce anem"a0"c$e ce anem"a@@ +utat"on o# gene that ma$e( part o# hemogo!"n+utat"on o# gene that ma$e( part o# hemogo!"n@@
&!"n"(m@&!"n"(m@ )ac$ o# a!""ty to pro'uce tyro("na(e wh"ch catayze( the)ac$ o# a!""ty to pro'uce tyro("na(e wh"ch catayze( the
con5er("on o# tyro("ne to DOP&@con5er("on o# tyro("ne to DOP&@
Be!erapa muta(" mem""$" e#e$ po("t"#@Be!erapa muta(" mem""$" e#e$ po("t"#@
&'a < M>>> '"$etahu" penya$"t genet"$ manu("a@ Banya$ ha("&'a < M>>> '"$etahu" penya$"t genet"$ manu("a@ Banya$ ha("
'ar" muta(" gen tungga@'ar" muta(" gen tungga@
&nem"a (e (a!"t@ +uta(" gen yang mem!uat !ag"an 'ar"hemogo!"n@&nem"a (e (a!"t@ +uta(" gen yang mem!uat !ag"an 'ar"hemogo!"n@
&!"n"(me@ 2urangnya $emampuan untu$&!"n"(me@ 2urangnya $emampuan untu$
mengha("$ant"ro("na(e yangmengha("$ant"ro("na(e yang
meng$ata"("( $on5er(" t"ro("n untu$ 'opa@meng$ata"("( $on5er(" t"ro("n untu$ 'opa@
+utagen"c &gent(+utagen"c &gent(
7/24/2019 biomol translet
81/141
+utagen"c &gent(+utagen"c &gent( Ra'"at"on:Ra'"at"on:
Ion"z"ng 4 Z4ray(,Ion"z"ng 4 Z4ray(, ray(, co(m"c ray(ray(, co(m"c ray(Non4"on"z"ng 4 1 "ghtNon4"on"z"ng 4 1 "ght
%hem"ca:%hem"ca:
Reactant( w"th !a(e( 4 #orma'ehy'eReactant( w"th !a(e( 4 #orma'ehy'e
Ba(e anaog( 4 =4am"nopur"ne, 4Ba(e anaog( 4 =4am"nopur"ne, 4
!romourac"!romourac"&cr"'"ne 'ye( 4 proCa5"n&cr"'"ne 'ye( 4 proCa5"n
&$yat"ng agent( 4 mu(tar' ga(e(&$yat"ng agent( 4 mu(tar' ga(e(
Other( 4 carc"nogen(Other( 4 carc"nogen(
DN& +utat"on an' Repa"rDN& +utat"on an' Repa"r
7/24/2019 biomol translet
82/141
DN& +utat"on an' Repa"rDN& +utat"on an' Repa"r
%e( conta"n many DN& repa"r mechan"(m(@%e( conta"n many DN& repa"r mechan"(m(@
Yea(t 4 at ea(t > repa"r enzyme( are $nown@Yea(t 4 at ea(t > repa"r enzyme( are $nown@ E.ampeE.ampe4 e.po(ure to 1 "ght@4 e.po(ure to 1 "ght@
11 4 H"gh energy "ght@4 H"gh energy "ght@
4 hat cau(e( tann"ng@4 hat cau(e( tann"ng@
4 %au(e( #ormat"on o# thym"ne '"mer@4 %au(e( #ormat"on o# thym"ne '"mer@
4 at ow e5e(, "t can !e repa"re'@4 at ow e5e(, "t can !e repa"re'@4 at h"gh e5e(, "t can !e 'ea'y@4 at h"gh e5e(, "t can !e 'ea'y@
0e mengan'ung me$an"(me per!a"$an DN& !anya$@0e mengan'ung me$an"(me per!a"$an DN& !anya$@
Rag" 4 (et"'a$nya > enz"m per!a"$an '"$ena@Rag" 4 (et"'a$nya > enz"m per!a"$an '"$ena@
%ontoh 4 paparan ("nar 1@%ontoh 4 paparan ("nar 1@
1 4 ("nar energ" t"ngg"@1 4 ("nar energ" t"ngg"@
4 &pa yang menye!a!$an tann"ng@4 &pa yang menye!a!$an tann"ng@
4 Penye!a! pem!entu$an '"mer t"m"n@4 Penye!a! pem!entu$an '"mer t"m"n@
4 Pa'a t"ng$at ren'ah, 'apat '"per!a"$"@4 Pa'a t"ng$at ren'ah, 'apat '"per!a"$"@
4 Pa'a t"ng$at t"ngg", 'apat memat"$an@4 Pa'a t"ng$at t"ngg", 'apat memat"$an@
Photo'"mer"zat"onPhoto'"mer"zat"on
7/24/2019 biomol translet
83/141
\
&
\
%
\
G
\
T
\
T
\
%
\
&
\
TT\
T\
G\&\
&\%\
G\
&\
\&
\%
\G
\%
\&
\T
T\
T\
G\
%\
G\
&\
thymine
dimer
U/ light
"0posure to U/ light can
cause ad3acent thymines tocoalently lin24
This results in a distortion of
the )NA
molecule and brea2s the
hydrogenbonding 1ith theadenine4
Paparan ("nar 1 'apatmenye!a!$an thym"ne( !er'e$atanuntu$ "n$ $o5aen@
Ha "n"mengha("$an '"(tor(" DN&moe$u h"'rogen 'an"(t"rahat"$atan 'engan thea'en"ne@
PENA%IT GENETI%
7/24/2019 biomol translet
84/141
$$ %ELOMPO%&%ATAGORI%ELOMPO%&%ATAGORI 6@ 2ea"nan pa'a 6 gen tertentu6@ 2ea"nan pa'a 6 gen tertentu
=@ 2ea"nan yang mut"#a$tor=@ 2ea"nan yang mut"#a$tor
8@ &noma" pa'a %hromo(ome8@ &noma" pa'a %hromo(ome M@ +uta(" pa'a (e4(e (omat"(M@ +uta(" pa'a (e4(e (omat"(
] K> ?] K> ?auto(oma 'om"nantauto(oma 'om"nant => ?=> ?auto(oma re(e(("#auto(oma re(e(("#
.4"n$e'.4"n$e' 6> ? 6> ?
PENA%ITPENA%ITGENETI%GENETI%
P ti &D ( i iP ti &D ( i i
7/24/2019 biomol translet
85/141
Pen'ertian&De(nisi )Pen'ertian&De(nisi )
&ee&ee: gen 'engan !entu$ yang !er!e'a: gen 'engan !entu$ yang !er!e'apa'a )ocu( yang (amapa'a )ocu( yang (ama HapotypeHapotype: (eperang$at DN& 4+ar$er: (eperang$at DN& 4+ar$er
yang ter'apat pa'a (atu ocu(, yangyang ter'apat pa'a (atu ocu(, yang
mana '"turun$an (e!aga" (atu $e(atuanmana '"turun$an (e!aga" (atu $e(atuan GenotypeGenotype: $on(t"tu(" aee pa'a (uatu: $on(t"tu(" aee pa'a (uatuocu( tertentu $e'ua hapotype pa'aocu( tertentu $e'ua hapotype pa'aocu( ter(e!ut/ocu( ter(e!ut/
PhanotypePhanotype: (uatu pertan'a yang '"$ena": (uatu pertan'a yang '"$ena"(e!aga" ha(" genotype 'an "ng$ungan(e!aga" ha(" genotype 'an "ng$ungan Homozygote * HeterozygoteHomozygote * Heterozygote: $e'ua: $e'ua
aee pa'a (atu ocu( "'ent"$ * !er!e'aaee pa'a (atu ocu( "'ent"$ * !er!e'a
Conto*Conto*penya+itpenya+itmole+,lermole+,ler))
7/24/2019 biomol translet
86/141
p yp y
Gen norma H! :Gen norma H! : &&** && 'an'an **
Thaa((em"aThaa((em"apo"ntpo"ntmutat"onmutat"on//::TT** && atauatau TT** TT
Thaa((em"aThaa((em"a'eet"on'eet"on/ :/ :
44** 4 4*4*4 4 4 * 4 4 * 4 4*4 4 H!H/ 44*44*4 4 H!H/ 44*44
H!H!Bart(Bart(Hy'rop(Hy'rop(Feta"(Feta"(// &uto(oma&uto(omare(e(("#re(e(("#:: Pe'"greePe'"gree5ert"$a5ert"$a/,/,
!"a(anya !er(au'ara 'an $e'ua!"a(anya !er(au'ara 'an $e'ua
orangtuanya (ehatorangtuanya (ehat %y(t"c%y(t"cF"!ro("(F"!ro("(penya$"t gangguan #ung("penya$"t gangguan #ung("$e@ E$(o$r"n , m"(anya penya$"t (auran$e@ E$(o$r"n , m"(anya penya$"t (auranna#a( $ron"(, mecon"um "eu( pa'ana#a( $ron"(, mecon"um "eu( pa'a
neonatu(, '/@neonatu(, '/@
7/24/2019 biomol translet
87/141
Conto* penya+it mole+,ler )Conto* penya+it mole+,ler )
&uto(oma&uto(oma'om"nant'om"nant:: Pe'"greePe'"gree5ert"$a,5ert"$a,hor"zontahor"zonta/, ter'apat pa'a (et"ap genera(",/, ter'apat pa'a (et"ap genera(",$ea"nan > ? !er"("$o$ea"nan > ? !er"("$o
%horea Hunt"ngton, Poycy(t"c 2"'ney,%horea Hunt"ngton, Poycy(t"c 2"'ney,Fam""a Hypertrophy %ar'"omyopathy,Fam""a Hypertrophy %ar'"omyopathy,+ar#an 0yn'rome,+ar#an 0yn'rome,Oto($ero(eOto($ero(e''
Z4"n$e'Z4"n$e': pa'a a$"4a$" homozygote 'an: pa'a a$"4a$" homozygote 'anperempuan heterozygote@perempuan heterozygote@
Hemo9"a & III/ : =L e.on, ] 67L $!, .3=7Hemo9"a & III/ : =L e.on, ] 67L $!, .3=7 Hemo9"a B IZ/ : 7 e.on, ] 8M $!, .3=L 4Hemo9"a B IZ/ : 7 e.on, ] 8M $!, .3=L 4
=K=K Frag"e(Frag"e(ZZ0yn'rome0yn'rome: Z3 =K@ 8, : Z3 =K@ 8, %%G%%G//nn
7/24/2019 biomol translet
88/141
Conto* penya+it mole+,ler )Conto* penya+it mole+,ler )
+yoton"c+yoton"cDy(trophyDy(trophy: 6J3 68@8, : 6J3 68@8, &G%&G%//nn Duchenne 'an Bec$er Dy(trophy : L ?Duchenne 'an Bec$er Dy(trophy : L ?
'eet"on, KJ e.on =8>> $!/, Zp=6,'eet"on, KJ e.on =8>> $!/, Zp=6,Dy(trop"nDy(trop"nM=K $D/,M=K $D/,'"agno(e'"agno(eprenataprenata
6J7K6J7K// Penya$"t genet"$ yang mut"#a$torPenya$"t genet"$ yang mut"#a$tor::
6@ 2ea"nan pem!uuh 'arah -antung6@ 2ea"nan pem!uuh 'arah -antung
=@ Hyperten("=@ Hyperten("
8@ 2ea"nan -"wa8@ 2ea"nan -"waM@ Demen("aM@ Demen("a
@ IDD+@ IDD+
L@ %ancer, 'L@ %ancer, '
Po"mera(ePo"mera(e %ha"n%ha"n React"onReact"on P%RP%R//
7/24/2019 biomol translet
89/141
TahunTahun 6J76J7,, 2ary2ary+u"(+u"(, %a"#orn"a, %a"#orn"a
+eto'e untu$+eto'e untu$meng4amp"9$a("meng4amp"9$a("me"patme"pat
gan'a$an/ #ragment DN& *gan'a$an/ #ragment DN& *GenGen
0e0e %hromo(ome%hromo(ome DN&DN& Gen t'' Tr"pet 'ar" Nu$eot"'a %o'on/Gen t'' Tr"pet 'ar" Nu$eot"'a %o'on/
T Thym"n/, % %yto("n/, & &'en"n/ 'anT Thym"n/, % %yto("n/, & &'en"n/ 'an
G Guan"n/ , (emuanya a'a LM %o'onG Guan"n/ , (emuanya a'a LM %o'on
L6 Tr"pet ^L6 Tr"pet ^ 6 0tart46 0tart4'an'an 8 0top48 0top4%o'on%o'on
Po"mera(ePo"mera(e%ha"n%ha"nReact"onReact"onP%RP%R//
7/24/2019 biomol translet
90/141
PCR memb,t,*+anPCR memb,t,*+an))
DN& atau RN&DN& atau RN& O"gonuceot"'pr"mer PRI+ER/O"gonuceot"'pr"mer PRI+ER/ Enzym Ta34Po"mera(eEnzym Ta34Po"mera(e %ampuran 'ar" M Ba(a%ampuran 'ar" M Ba(a
Nu$eot"'aNu$eot"'a
'NTP(/'NTP(/
6> . React"on( BuAer6> . React"on( BuAer )arutan +g%)arutan +g%== &at Therma4%ycer&at Therma4%ycer
7/24/2019 biomol translet
91/141
T*ermal CyclerT*ermal Cycler
Pr"n("p :Pr"n("p :pero!ahanpero!ahantemperaturtemperatur(ecara(ecaraotomat"(otomat"('engan'enganwa$tuwa$tuyang teahyang teah'"tentu$an'"tentu$an
Dapat '"atur Program/Dapat '"atur Program/
%ontoh : J _%444444%ontoh : J _%444444 Denatura("Denatura(" _%444444_%444444Hy!r"'"(a("Hy!r"'"(a(" &nnea"ng&nnea"ng//K= _%444444K= _%4444440ynthe(e0ynthe(eDN&DN&
E.ten("onE.ten("on
//
)ama rea$(", !er5ar"a(" tergantung)ama rea$(", !er5ar"a(" tergantungpan-ang #ragment DN& = m"n@ : 6>>>pan-ang #ragment DN& = m"n@ : 6>>>Nu$eot"'a/Nu$eot"'a/
7/24/2019 biomol translet
92/141
DNADNA
Dou!e (tran'e'Dou!e (tran'e' ("nge (tran'("nge (tran'
0e3uence 'ar" Nu$eot"'a0e3uence 'ar" Nu$eot"'a 0tart %o'on :0tart %o'on :&TG&TG
0top %o'on :0top %o'on :T&&T&&,,T>&G,,TG&TG& 0en(e0en(e: 4 &TG0tart/ 4GGT4T%T4GTT4G%T4: 4 &TG0tart/ 4GGT4T%T4GTT4G%T4
G%T4TGG4T&&0top/4 8G%T4TGG4T&&0top/4 8
&nt"(en(e&nt"(en(e
: 8 4 T&%4%%&4&G&4%&&4%G&4: 8 4 T&%4%%&4&G&4%&&4%G&4
%G&4&%%4&TT4 %G&4&%%4&TT4 E.onE.on 'an'an IntronIntron $e'ua !ag"an "n" 'apat$e'ua !ag"an "n" 'apat
!er#ung(" (e!aga"!er#ung(" (e!aga"+atr". untu$ amp"9$a("+atr". untu$ amp"9$a("//
RNARNA
7/24/2019 biomol translet
93/141
RNARNA
0"nge0"nge(tran'(tran' 1rac"1rac"penggant"penggant"Thym"nThym"n// Tran($r"p(" 'ar" DN&Tran($r"p(" 'ar" DN& mRN&mRN&
+engan'ung+engan'ung"n#orma(""n#orma("genet"$genet"$'ar"'ar"E.onE.on RN& !er#ung(" (e!aga"RN& !er#ung(" (e!aga"ReguatorReguator'ar"'ar"
E.pre("E.pre("GenGen(epert" Enzym/(epert" Enzym/
DN& (e!aga" +atr". 'ar" pro(e( tran($r"p("DN& (e!aga" +atr". 'ar" pro(e( tran($r"p("
'ar" (aah (atu (tran' DN&/'ar" (aah (atu (tran' DN&/
Dengan EnzymDengan EnzymRe5er(eRe5er(eTran($r"pta(eTran($r"pta(ecDN&cDN&compementarecompementareDN&DN&//
PrimerPrimer&&
7/24/2019 biomol translet
94/141
&&
Oli'on,cleoti-primerOli'on,cleoti-primer
0e3uence 'ar" Nu$eot"'a tertentu Intron atau0e3uence 'ar" Nu$eot"'a tertentu Intron atauE.on/ :E.on/ : => Q 8> !p=> Q 8> !p
Pr"n("p : merupa$an $ompementer 'ar" $e'uaPr"n("p : merupa$an $ompementer 'ar" $e'ua
(tran' DN& (tran' DN& Forwar' Pr"merForwar' Pr"mer'an'anRe5er(e Pr"merRe5er(e Pr"mer/@/@ Dar" $e'ua Pr"mer "n"Dar" $e'ua Pr"mer "n"'"("nthe(e DN& yang'"("nthe(e DN& yang!aru!aru
'an (eteru(nya !er#ung(" (e!aga" matr". untu$'an (eteru(nya !er#ung(" (e!aga" matr". untu$("$u( !er"$utnya@("$u( !er"$utnya@
Penentu !ag" #ragment DN& yang a$anPenentu !ag" #ragment DN& yang a$an'"amp"9$a(" '"amp"9$a(" 0e3uen(" nya (u'ah '"$etahu"0e3uen(" nya (u'ah '"$etahu"//
7/24/2019 biomol translet
95/141
Ta./PolimeraseTa./Polimerase 2enow 4 DN& Poymera(e E@%o"/2enow 4 DN& Poymera(e E@%o"/ 6J77 0a"$" et a@/ Ta34Poymera(e 'ar"6J77 0a"$" et a@/ Ta34Poymera(e 'ar"
Ba$ter"Ba$ter" Thermu( a3uat"cu(Thermu( a3uat"cu(
Hy!r"'"(a(" 'an Po"mer"(a("Hy!r"'"(a(" 'an Po"mer"(a("!erang(ung pa'a!erang(ung pa'atemp@ >4K> _%temp@ >4K> _%
6 Dou!e (tran' DN& , => %yce ,6 Dou!e (tran' DN& , => %yce ,
==>@>>> Dou!e (tran' DN&==>@>>> Dou!e (tran' DN&
Perhat"$an :Perhat"$an : BuAerBuAer yang '"guna$an 6>yang '"guna$an 6>
. RB/. RB/
D"peru$an : $on(entra("D"peru$an : $on(entra("+g%+g%== tertentutertentu
7/24/2019 biomol translet
96/141
Parameter lainnyaParameter lainnya
0ampe*+ater"a0ampe*+ater"a :: 'arah, ur"ne,'arah, ur"ne,
-ar"ngan !"op(", 'ar" autop(", #o((",-ar"ngan !"op(", 'ar" autop(", #o((",
ram!ut, -ar"ngan yang '"9.a("ram!ut, -ar"ngan yang '"9.a("'engan para`n atau #orma"n'engan para`n atau #orma"n
0emua pe$er-aan memeru$an0emua pe$er-aan memeru$an
$etepatan yang t"ngg"$etepatan yang t"ngg"p"petp"pet'engan u$uran 6*6>> /'engan u$uran 6*6>> /
P%R4RE&%TIONP%R4RE&%TION
7/24/2019 biomol translet
97/141
P%R RE&%TIONP%R RE&%TION
P%R4React"onP%R4React"on
7/24/2019 biomol translet
98/141
7/24/2019 biomol translet
99/141
P%R Pro'uct &mp"9$at/P%R Pro'uct &mp"9$at/
7/24/2019 biomol translet
100/141
P%R Pro'uct &mp"9$at/P%R Pro'uct &mp"9$at/
Ge4ee$trophore(eGe4ee$trophore(e&garo(e&garo(e// 0outhern Bot Hy!r"'"(a(" 'engan0outhern Bot Hy!r"'"(a(" 'engan
0on'e DN& (pe("9$/0on'e DN& (pe("9$/Dot 4 Bot 'ete$(" : Enhance'Dot 4 Bot 'ete$(" : Enhance'
%hem"e )um"ne(cen(e E%)/%hem"e )um"ne(cen(e E%)/Denaturat"ng Gra'"ent GeDenaturat"ng Gra'"ent Ge
Ee$trophore(e Ee$trophore(e DGGEDGGE/ atau/ atauPFGEPFGE
Enzym Re(tr"$(" : Re(tr"ct"onEnzym Re(tr"$(" : Re(tr"ct"onEn'onucea(eEn'onucea(e
0e3uence anay(e0e3uence anay(eDN&DN&0e3uenc"ng0e3uenc"ng//
7/24/2019 biomol translet
101/141
7/24/2019 biomol translet
102/141
7/24/2019 biomol translet
103/141
7/24/2019 biomol translet
104/141
M0LEC;LAR M1CR0710L0G?M0LEC;LAR M1CR0710L0G?
7/24/2019 biomol translet
105/141
Per$em!angan Te$noog" untu$Per$em!angan Te$noog" untu$D"agno(aD"agno(a Penentuan ang(ungPenentuan ang(ung(ecara opt"((ecara opt"(
m"$ro($op cahaya atau ee$tron/m"$ro($op cahaya atau ee$tron/
2utur2utur"(oa(", $oon", ("#at4("#at"(oa(", $oon", ("#at4("#atm"cro4organ"(me 'an rea$("m"cro4organ"(me 'an rea$("!"o$"m"a/!"o$"m"a/
Rea$("Rea$(" ant"gen4ant"!o'yant"gen4ant"!o'yenzyme4enzyme4"n$e', zat Cuor"(en(", aggut"na("/"n$e', zat Cuor"(en(", aggut"na("/ PenggunanPenggunante$noog" DN&te$noog" DN&::
Hy!r"'"(a(" (outhern !ot, 'ot4Hy!r"'"(a(" (outhern !ot, 'ot4
M0LEC;LAR M1CR0710L0G?M0LEC;LAR M1CR0710L0G?
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
7/24/2019 biomol translet
106/141
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
INFE20I 0&)1R&N %ERN& :INFE20I 0&)1R&N %ERN& :
+em!e'a$an -en"( : pathogen Q non+em!e'a$an -en"( : pathogen Q nonpathogenpathogenE(cher"c"a co"E(cher"c"a co"//
1ntu$ !a$ter" yang (u"t '"$utur oeh1ntu$ !a$ter" yang (u"t '"$utur oeh
$arena memeru$an (yarat tertentu$arena memeru$an (yarat tertentu%ampyo!acter%ampyo!acter//+em!e'a$an -en"( !a$ter" 'ar" to."n+em!e'a$an -en"( !a$ter" 'ar" to."n
yang '"pro'u$("nya yang '"pro'u$("nya E@ co" 'an 0h"geaE@ co" 'an 0h"gea
(p(p@/@/0u!$a( !a$ter" :0u!$a( !a$ter" :%ampyo!acter,%ampyo!acter,
He"co!acterHe"co!acter+eng"'ent"9$a(" -en"(+eng"'ent"9$a(" -en"(Rota5"ru(Rota5"ru( &, B, %/&, B, %/
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
7/24/2019 biomol translet
107/141
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
+en"ng"t"(+en"ng"t"(: Ne"((er"a men"ng"t"'"(: Ne"((er"a men"ng"t"'"(D"agno(e haru( cepat untu$ mencegahD"agno(e haru( cepat untu$ mencegah$omp"$a("@$omp"$a("@
Pewarnaan Gram 'apat '"a$u$an,Pewarnaan Gram 'apat '"a$u$an,
tetap" m"n"ma =M -amtetap" m"n"ma =M -amPem!er"an ant"!"ot"$a pa'a (ta'"umPem!er"an ant"!"ot"$a pa'a (ta'"um'"n"'"n"
mengganggu "nterpreta("mengganggu "nterpreta("
Tran(port !ahan pemer"$(aanTran(port !ahan pemer"$(aan
Te(t 2"t : ant"gen men"ngococcu(Te(t 2"t : ant"gen men"ngococcu(t"'a$ (en("t"# 'an #a(e po("t"# t"'a$ (en("t"# 'an #a(e po("t"#
& "$ " t $ " DN&& "$ " t $ " DN&
7/24/2019 biomol translet
108/141
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
Encepha"t"(Encepha"t"( : Herpe( ("mpe. type I: Herpe( ("mpe. type I
%&T 'an EEG non (pe("9$%&T 'an EEG non (pe("9$
&nt"!o'y cro(( react"on&nt"!o'y cro(( react"on
'engan'engan5"ru( type II5"ru( type II
2utur 5"ru( 'ar" !"op(" 'an2utur 5"ru( 'ar" !"op(" 'an
!er"("$o t"ngg"!er"("$o t"ngg"0ementara '"therapy 'ng : &cyco5"r0ementara '"therapy 'ng : &cyco5"r
Pemer"$(aan DN&Pemer"$(aan DN&
EncephaopathyEncephaopathy: P@ #ac"parum: P@ #ac"parum
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
7/24/2019 biomol translet
109/141
&p"$a(" te$noog" DN&p a( e o og
+yco!acter"um tu!ercuo("(+yco!acter"um tu!ercuo("(::+em!e'a$an -en"( atyp"c, 'engan+em!e'a$an -en"( atyp"c, 'enganm"$ro($op ha "n" t"'a$ mung$"nm"$ro($op ha "n" t"'a$ mung$"n
2utur : wa$tu yang ama 'an !a$ter"2utur : wa$tu yang ama 'an !a$ter"
haru( !anya$ terutama untu$haru( !anya$ terutama untu$(en("t"5"ty te(t/(en("t"5"ty te(t/
D"agno(e cepat '"!utuh$an, m"(@ pa'aD"agno(e cepat '"!utuh$an, m"(@ pa'a
pen'er"ta &ID0@pen'er"ta &ID0@D"temu" -en"( yangD"temu" -en"( yangmut" 'rug re("(tantmut" 'rug re("(tant
D"agno(a 'engan P%R 'an Hy!r"'"(a("D"agno(a 'engan P%R 'an Hy!r"'"(a("contoh : 'ot4!ot/contoh : 'ot4!ot/
RE01)T
7/24/2019 biomol translet
110/141
RE01)TRE01)T
RE01)TRE01)T
7/24/2019 biomol translet
111/141
RE01)TRE01)T
7/24/2019 biomol translet
112/141
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
%hamy'"a%hamy'"a: (u(ah '"$utur@: (u(ah '"$utur@
Tran(port nya t"'a$ (ta!" me$an"(/Tran(port nya t"'a$ (ta!" me$an"(/#a(e po("t"# #a(e po("t"#
Te(t 2"t : EI& atau ImmunoCuor"(en("Te(t 2"t : EI& atau ImmunoCuor"(en("
#a(e po("t"# @#a(e po("t"# @
Hy!r"'"(a(" : ha(" !a"$@Hy!r"'"(a(" : ha(" !a"$@
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
7/24/2019 biomol translet
113/141
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
IR10 : HI Q 6 'an HI Q =IR10 : HI Q 6 'an HI Q =Te(t 2"t ant"!o'y/ 'an DN& P%R/Te(t 2"t ant"!o'y/ 'an DN& P%R/
+a(aah : Progno(a pa("en yang (eroog" 4/ tetap"+a(aah : Progno(a pa("en yang (eroog" 4/ tetap"P%R ^/, Tran(#u(" 'arah !"a ant"!o'y ant" p=MP%R ^/, Tran(#u(" 'arah !"a ant"!o'y ant" p=M
^/ pa'a e(tern Bot 'ar" 'onor yang t"'a$^/ pa'a e(tern Bot 'ar" 'onor yang t"'a$!er"("$o, In#e$(" (ampa" ant"!o'y '"'ete$(" : 8!er"("$o, In#e$(" (ampa" ant"!o'y '"'ete$(" : 8!uan, In#e$(" pa'a !ay" 'ar" I!u yang (eroog" ^/!uan, In#e$(" pa'a !ay" 'ar" I!u yang (eroog" ^/
Prote"n : en5 : gp 6=> 'an gp M6, gag : p =MProte"n : en5 : gp 6=> 'an gp M6, gag : p =M
'an p 67'an p 67P%R : (en("t"# JJ? / 'an (pe("9$ JM,K ? /P%R : (en("t"# JJ? / 'an (pe("9$ JM,K ? /
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
7/24/2019 biomol translet
114/141
&p"$a(" te$noog" DN&&p"$a(" te$noog" DN&
%ytomegay 5"ru(%ytomegay 5"ru(: "mmuno(uppre("# atau: "mmuno(uppre("# atautran(panta(" organ, ataupun "n#e$(" "ntratran(panta(" organ, ataupun "n#e$(" "ntrauter"neuter"ne tu" 'an retar'a("tu" 'an retar'a("mentamenta@@
Hepat"t"(Hepat"t"(: mem!e'a$an 5"ru( % , pa'a: mem!e'a$an 5"ru( % , pa'atran(#u(" 6> ?/, 'engan EI& : t"'a$ 'apattran(#u(" 6> ?/, 'engan EI& : t"'a$ 'apat
+aar"a+aar"a: +"$ro($op"$ : ter!ata( , $apa("ta(: +"$ro($op"$ : ter!ata( , $apa("ta(tertentu, 'engan recom!"nant DN&tertentu, 'engan recom!"nant DN&
hy!r"'"(a(" repet"t"5e DN& atau RN&/hy!r"'"(a(" repet"t"5e DN& atau RN&/
Pap"oma 5"ru(Pap"oma 5"ru(: Type 6L 'an 67: Type 6L 'an 67 %ancer %ancer
type L 'an 66 %on'yoma@type L 'an 66 %on'yoma@
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
7/24/2019 biomol translet
115/141
On$o( Yunan" / tumor ma((a/On$o( Yunan" / tumor ma((a/
%ancer '"'a(ar" oeh%ancer '"'a(ar" oeh$ea"nan$ea"nan
genet"$genet"$yang !erman"#e(ta("yang !erman"#e(ta("
pa'a t"ng$at (epa'a t"ng$at (e
Be!erapa !u$t" peran gen 'aamBe!erapa !u$t" peran gen 'aam
menye!a!$an (uatu tumor :menye!a!$an (uatu tumor :
Orang yang mempunya" $ea"nanOrang yang mempunya" $ea"nan
'aam'aamme$an"(me Repa"r DN&me$an"(me Repa"r DN&mempunya" r"("$o yang e!"hmempunya" r"("$o yang e!"h
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
7/24/2019 biomol translet
116/141
Fa$torFa$tor$"m"a 'an 9("$ tertentu$"m"a 'an 9("$ tertentuyang menye!a!$an pero!ahanyang menye!a!$an pero!ahanpa'a DN&, a$an menye!a!$anpa'a DN&, a$an menye!a!$an$an$er p' hewan perco!aan/@$an$er p' hewan perco!aan/@
Pero!ahan pa'aPero!ahan pa'achromo(omechromo(omeWgerm "neXWgerm "neXmemu'ah$anmemu'ah$ant"m!unya $an$er@t"m!unya $an$er@
Phanotype yang ma"gna 'apatPhanotype yang ma"gna 'apat'"p"n'ah$an $epa'a (e norma'"p"n'ah$an $epa'a (e normameau"meau"gentran(#er@gentran(#er@
Pa'a (e4(e tumor '"-umpa"Pa'a (e4(e tumor '"-umpa"
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
7/24/2019 biomol translet
117/141
Be!erapa pengert"an 'aamBe!erapa pengert"an 'aamOn$oogy :On$oogy :
On$ogen 'an Protoon$ogenOn$ogen 'an Protoon$ogen Tumor(uppre((orgenTumor(uppre((orgen Tran(#ormat"on, Tran('u$t"on 'anTran(#ormat"on, Tran('u$t"on 'an
Tran(#e$t"onTran(#e$t"on %ancer yang !erhu!ungan%ancer yang !erhu!ungan
'engan'engan5"ru(5"ru( Pengaruh "ng$unganPengaruh "ng$unganterha'apterha'ap
ter a'"n a %ancer
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
7/24/2019 biomol translet
118/141
PROTOON2OGENPROTOON2OGEN: gen yang norma: gen yang normapa'a Genom yang !erperan pent"ngpa'a Genom yang !erperan pent"ng'aam Pro"#era(" 'an D"Aeren("a(" (e'aam Pro"#era(" 'an D"Aeren("a(" (e
ON2OGENON2OGEN: protoon$ogen yang oeh: protoon$ogen yang oeh$arena muta(" atau gangguan pa'a$arena muta(" atau gangguan pa'ae$(pre("nya menye!a!$an pro"#era(" (ee$(pre("nya menye!a!$an pro"#era(" (eyang neopa(t"(yang neopa(t"(
T1+OR01PPRE00OR GENT1+OR01PPRE00OR GEN: gen yang: gen yang!erperan pa'a pro"#era(" 'an!erperan pa'a pro"#era(" 'an'"Aeren("a(" (e, '"mana !"a gen "n" '"4'"Aeren("a(" (e, '"mana !"a gen "n" '"4"na$t"5a(" atau t"'a$ ter'apat, a$an"na$t"5a(" atau t"'a$ ter'apat, a$anter!entu$ (e neopa(t"(ter!entu$ (e neopa(t"(
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
Produk ProtoonkogenProduk Protoonkogen
7/24/2019 biomol translet
119/141
Produk ProtoonkogenProduk Protoonkogen
Inti Sel
FOS
MYC
JUN
Org
anell
a
ERB-B1
FMS
SIS
MOS
ABL
FMSSRC
RAS
Protoon$ogenProtoon$ogen DN&DN&Neopa(maNeopa(ma
7/24/2019 biomol translet
120/141
a!a! Tran(ocat"onTran(ocat"on %+)%+)
mycmyc Tran(ocat"onTran(ocat"on Bur$"tt )ymphomaBur$"tt )ymphoma er! Ber! B &mp"9cat"on&mp"9cat"on Ep"thecarc"noma,Ep"thecarc"noma,
&(trocytoma,&(trocytoma,
%a Oe(ophagu(%a Oe(ophagu(
neuneu &mp"9cat"on&mp"9cat"on &'eno %a +ammae,&'eno %a +ammae,
O5ar"um, Ga(ter/O5ar"um, Ga(ter/
mycmyc &mp"9cat"on&mp"9cat"on %a4 +ammae, Paru,%a4 +ammae, Paru,
1teru(, Oe(1teru(, Oe( N4mycN4myc &mp"9cat"on&mp"9cat"on Neuro!a(toma,Neuro!a(toma,
%a@Paru%a@Paru
Int4=Int4= &mp"9cat"on&mp"9cat"on %a4Oe(ophagu(%a4Oe(ophagu(
Protoon$ogenProtoon$ogen DN&DN&Neopa(maNeopa(ma
7/24/2019 biomol translet
121/141
24ra(24ra( Po"nt mutat"onPo"nt mutat"on %a41(u( !e(ar,%a41(u( !e(ar, Paru,Paru,
Pan$rea(,Pan$rea(,
+eanoma+eanoma
N4ra(N4ra( Po"nt mutat"onPo"nt mutat"on &+), &)), %a4&+), &)), %a4 Thyro"',Thyro"',
+eanoma+eanoma
H4ra(H4ra( Po"nt mutat"onPo"nt mutat"on %a41rogen"ta,%a41rogen"ta, %a4Thyro"'%a4Thyro"' ro(ro(Beum '"$etahu"Beum '"$etahu" &(trocytoma&(trocytoma
("(("( Beum '"$etahu"Beum '"$etahu" &(trocytoma&(trocytoma
(rc(rc Beum '"$etahu"Beum '"$etahu" %a4 1(u( !e(ar%a4 1(u( !e(ar
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
7/24/2019 biomol translet
122/141
TR&N0FOR+&TIONTR&N0FOR+&TION: ter!entu$nya: ter!entu$nyaphenotype neopa(t"( pa'a (ephenotype neopa(t"( pa'a (eyang normayang norma
TR&N0FE2TIONTR&N0FE2TION: gentran(#er,: gentran(#er,
ya"tu #ragment DN& '"ma(u$$anya"tu #ragment DN& '"ma(u$$an$e 'aam (e eu$aryot"$$e 'aam (e eu$aryot"$
TR&N0D12TIONTR&N0D12TION: pem"n'ahan gen: pem"n'ahan gen
'ar" (e!uah (e $epa'a (e a"n'ar" (e!uah (e $epa'a (e a"nmeau" "n#e$(" 5"ru(@meau" "n#e$(" 5"ru(@ Rea$(" tu!uh ata( %ancerRea$(" tu!uh ata( %ancer
$ompe.$ompe.tergantung !anya$tergantung !anya$
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
7/24/2019 biomol translet
123/141
RN& 5"ru( Retro5"ru(/RN& 5"ru( Retro5"ru(/!erperan pa'a!erperan pa'acarc"nogene(e@ 8 Gen Retro5"ru( :carc"nogene(e@ 8 Gen Retro5"ru( :
en5,gag, poen5,gag, po
Tran(#orma(" pa'a (eTran(#orma(" pa'a (e "nh"!"(""nh"!"("
$onta$ antar (e phenotype$onta$ antar (e phenotypeyang neopa(t"(yang neopa(t"(
4onc4onc: (e3uen(" DN& 'ar" Retro5"ru(: (e3uen(" DN& 'ar" Retro5"ru(
yang menye!a!$an tran(#orma(" (e@yang menye!a!$an tran(#orma(" (e@
%4onc%4onc: gen yang ter'apat pa'a (et"ap: gen yang ter'apat pa'a (et"ap
(e yang homoog 'engan 5"ra on$ogen(e yang homoog 'engan 5"ra on$ogen
RO10RO10 6J6>/ :6J6>/ :hu!ungan "ru( 4 %ancerhu!ungan "ru( 4 %ancer
a'a !"natan erco!aan
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
7/24/2019 biomol translet
124/141
Protoon$ogen ] L> -en"(, me"put" :Protoon$ogen ] L> -en"(, me"put" : 6@ Fa$tor pertum!uhan6@ Fa$tor pertum!uhan: "n'u$(": "n'u$("
pro"#era(" (e, !!rppro"#era(" (e, !!rp tran(#orma("tran(#orma("
pa'a (e "n5"tro/pa'a (e "n5"tro/
=@=@Re(eptornyaRe(eptornya: #m( 4 gen re(eptor: #m( 4 gen re(eptor
%0F46/ untu$ '"#eren("a(" +a$rophage%0F46/ untu$ '"#eren("a(" +a$rophage
8@ Prote"n 0"gna tran('u$t"on8@ Prote"n 0"gna tran('u$t"onpa'apa'a
mem!ran atau ("topa(mamem!ran atau ("topa(ma (econ'(econ'me((enger , m"(anya prote"n G@me((enger , m"(anya prote"n G@
M@ Prote"n yang ter"$at pa'a DN&M@ Prote"n yang ter"$at pa'a DN&tran($r"p("/tran($r"p("/
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
7/24/2019 biomol translet
125/141
%ontoh Neopa(t"c Tran(#ormat"on :%ontoh Neopa(t"c Tran(#ormat"on : 6@ Gentran(ocat"on6@ Gentran(ocat"on: !cr4a! chr@ J 'an: !cr4a! chr@ J 'an
==/==/
=@ Genamp"9cat"on=@ Genamp"9cat"on: N4myc gen 8>> .: N4myc gen 8>> .
pa'a Neuro!a(toma pa'a ana$4ana$pa'a Neuro!a(toma pa'a ana$4ana$ 8@ Po"nt mutat"on8@ Po"nt mutat"on: ra( mengontro GTP: ra( mengontro GTP
a$t"#/a$t"#/ GDP "na$t"#/GDP "na$t"#/
M@ In(ert"on gen 5"ru(M@ In(ert"on gen 5"ru(: 5"ru( Hepat"t"( B: 5"ru( Hepat"t"( B @ Tumor(uppre((orgen@ Tumor(uppre((orgen: p8 'an gen: p8 'an gen
ret"no!a(toma : regua(" ("$u( (e ret"no!a(toma : regua(" ("$u( (e (top(top
pa'a Gpa'a G66 untu$ DN& 4 repa"runtu$ DN& 4 repa"r//
M0LEC;LARE 0N@0L0G?M0LEC;LARE 0N@0L0G?
7/24/2019 biomol translet
126/141
4 +echan"(m+echan"(m&'eno("ne&'eno("ne 8 cyc"c monopho(phate8 cyc"c monopho(phate
7/24/2019 biomol translet
127/141
&'eno("ne&'eno("ne8,4cyc"c monopho(phate8 , 4cyc"c monopho(phate
c&+P/c&+P/
cAMP
AdenylatecyclaseHormone Receptor
TransducerGProtein
ProteinKinaseA
StructuralProteins
EnzymesMembrane
Channels
ATP
(+,-)
(+,-)
Penerapan Te$noog" Gen*DN&Penerapan Te$noog" Gen*DN&
7/24/2019 biomol translet
128/141
Penerapan Te$noog" Gen*DN&Penerapan Te$noog" Gen*DN&
'aam Therapy'aam Therapy
Pro'u$4pro'u$ !"ote$noog" :Pro'u$4pro'u$ !"ote$noog" : Fa$tor IIIFa$tor III:: =>>> && =L e.on, 67L $!,=>>> && =L e.on, 67L $!,
mRN& J $!/mRN& J $!/ 6J7M : con"ng gen Fa$tor III 'an6J7M : con"ng gen Fa$tor III 'an
e.pre("nyae.pre("nya 6J7K : Recom!"nant F III@6J7K : Recom!"nant F III@
Erythropo"et"n :Erythropo"et"n :'"$etahu" (e-a$ ] 7> thn'"$etahu" (e-a$ ] 7> thn 6J7 : con"ng 'an (e3uen("6J7 : con"ng 'an (e3uen("
Recom!"nant Erythropo"et"n@Recom!"nant Erythropo"et"n@
Penerapan Te$noog"Penerapan Te$noog"Gen*DN& 'aam TherapyGen*DN& 'aam Therapy
7/24/2019 biomol translet
129/141
Gen*DN& 'aam TherapyGen*DN& 'aam Therapy
Hormon pertum!uhan :Hormon pertum!uhan : 6J6 &&6J6 && 6JKJ : con"ng 'an e.pre(" gen GH6JKJ : con"ng 'an e.pre(" gen GH Fa$tor pertum!uhan pa'aFa$tor pertum!uhan pa'a
hematopo"et"$ (y(tem:hematopo"et"$ (y(tem: %0F %oony%0F %oony0t"muat"ng Factor(/ 'an Intereu$"ne0t"muat"ng Factor(/ 'an Intereu$"ne
%ontoh : G4%0F, +4%0F, G+4%0F%ontoh : G4%0F, +4%0F, G+4%0F
Intereu$"neIntereu$"ne : pro"#era(" 'an: pro"#era(" 'an'"Aeren("a(" (e, -uga pa'a rea$("'"Aeren("a(" (e, -uga pa'a rea$("
pera'angan 'an ("(tem "mmun"ta(@pera'angan 'an ("(tem "mmun"ta(@
Penerapan Te$noog" Gen*DN&Penerapan Te$noog" Gen*DN&
7/24/2019 biomol translet
130/141
p g *p g
'aam Therapy'aam Therapy
Pertanyaan :Pertanyaan :Therapy !aga"mana yang opt"maTherapy !aga"mana yang opt"ma &pa$ah pem!er"an tungga atau&pa$ah pem!er"an tungga atau
$om!"na("$om!"na(" 2om!"na(" yang !aga"mana2om!"na(" yang !aga"mana 2apan (e!a"$nya therapy '"a$u$an2apan (e!a"$nya therapy '"a$u$an
Baga"mana eAe$ (amp"ngnya terutamaBaga"mana eAe$ (amp"ngnya terutama'aam therapy -ang$a pan-ang/@'aam therapy -ang$a pan-ang/@
Penerapan Te$noog" Gen*DN&Penerapan Te$noog" Gen*DN&
7/24/2019 biomol translet
131/141
'aam Therapy'aam Therapy
Immun"(a(" :Immun"(a(" :
6J7= : 5a$("n Hepat"t"( 'ar" 5"ru(6J7= : 5a$("n Hepat"t"( 'ar" 5"ru(
yang '""na$t"#$an 'an '"murn"$anyang '""na$t"#$an 'an '"murn"$an
6J7K : pro'u$ te$noog" gen DN&6J7K : pro'u$ te$noog" gen DN&
recom!"nant/recom!"nant/
Pa(ma e.pan'er :Pa(ma e.pan'er :
H! recom!"nant pa'a E@ co" atau (eH! recom!"nant pa'a E@ co" atau (e
Rag"Rag" a`n"ta( O a`n"ta( O== men"ng$atmen"ng$at
Penerapan Te$noog" Gen*DN&Penerapan Te$noog" Gen*DN&
7/24/2019 biomol translet
132/141
p g *p g
'aam Therapy'aam Therapy
H! recom!"nant pa'a !a!" meau"H! recom!"nant pa'a !a!" meau"
tran(gen"c p"g@tran(gen"c p"g@
Pero!ahan pa'a gen a 'an BetaPero!ahan pa'a gen a 'an Beta %ontoh :%ontoh :Po("(" 6>7Po("(" 6>7gen Beta :gen Beta :
&(parag"n&(parag"n'"gant"$an oeh'"gant"$an oeh)y("n)y("n
+enurun$an a`n"ta( O$("gen@+enurun$an a`n"ta( O$("gen@ Fu(" 'ar" = gen aFu(" 'ar" = gen a H! e!"h (ta!"@H! e!"h (ta!"@
Penerapan Te$noog" Gen*DN& 'aamPenerapan Te$noog" Gen*DN& 'aam
TherapyTherapy
7/24/2019 biomol translet
133/141
Pro'u$ 'ar" gen untu$ therapy 'anPro'u$ 'ar" gen untu$ therapy 'anprophya."( :prophya."( :
Erythropo"et"nErythropo"et"n
In(u"nIn(u"n Hormon pertum!uhanHormon pertum!uhan
Fa$tor pem!e$uan 'arah IIIFa$tor pem!e$uan 'arah III
Pa(m"nogen a$t"5atorPa(m"nogen a$t"5ator
a$("n Hepat"t"( Ba$("n Hepat"t"( B
TherapyTherapy
Penerapan Te$noog" Gen*DN& 'aamPenerapan Te$noog" Gen*DN& 'aamTherapyTherapy
7/24/2019 biomol translet
134/141
Pro'u$ 'ar" gen untu$ therapy 'anPro'u$ 'ar" gen untu$ therapy 'anprophya."( :prophya."( : G+ Q%0FG+ Q%0F G4%0FG4%0F Intereu$"neIntereu$"ne Inter#eroneInter#erone Immuntherapy : ant"!o'yImmuntherapy : ant"!o'y
mono$onamono$ona 1ntu$ : tumor, '"mana &! '""$at$an1ntu$ : tumor, '"mana &! '""$at$an
'engan To."n, Ra'"onuc"'e,'engan To."n, Ra'"onuc"'e,
%hemotherapy%hemotherapy
Penerapan Te$noog" Gen*DN& 'aamPenerapan Te$noog" Gen*DN& 'aamTherapyTherapy
7/24/2019 biomol translet
135/141
TherapyTherapy
Re("(ten(" terha'ap o!at :Re("(ten(" terha'ap o!at : %hemotherapy : re("(ten(" "ntr"n("$%hemotherapy : re("(ten(" "ntr"n("$
atau '"'apatatau '"'apat
%ontoh +ethotre.ate%ontoh +ethotre.ate (ynthe(e(ynthe(eDHFR men"ng$at@DHFR men"ng$at@ Gentherapy :Gentherapy :Tran(#er mater"a genet"$ terha'ap (eTran(#er mater"a genet"$ terha'ap (e
atau organ"(me untu$ mengata(" (uatuatau organ"(me untu$ mengata(" (uatupenya$"t@ pa'a (e (omat"$ (a-a/penya$"t@ pa'a (e (omat"$ (a-a/
Penerapan Te$noog" Gen*DN& 'aamPenerapan Te$noog" Gen*DN& 'aamThTh
7/24/2019 biomol translet
136/141
TherapyTherapy
Gentherapy :Gentherapy :
Haemoph""a & atau BHaemoph""a & atau B
Hemogo!"nopathyHemogo!"nopathy
Penya$"t penurunan "mmun"ta( :Penya$"t penurunan "mmun"ta( :
'e9("en(" enzym &'eno("n'e(am"na(e'e9("en(" enzym &'eno("n'e(am"na(e
Gangguan ("$u( 1rea : Orn"th"neGangguan ("$u( 1rea : Orn"th"ne
tran(car!amoya(etran(car!amoya(e HGPRT : )e(ch4Nyhan 0yn'rome@HGPRT : )e(ch4Nyhan 0yn'rome@
Re("(ten(" terha'ap o!at :Re("(ten(" terha'ap o!at :
7/24/2019 biomol translet
137/141
Re("(ten(" terha'ap o!at :Re("(ten(" terha'ap o!at :
Re("(ten(" th' chemotherapy ut$Re("(ten(" th' chemotherapy ut$penya$"t "n#e$(" maupun tumor@penya$"t "n#e$(" maupun tumor@
%ontoh : +ethotre.ate : amp"9$a(" gen%ontoh : +ethotre.ate : amp"9$a(" gen
menye!a!$an (ynthe(e DHFRmenye!a!$an (ynthe(e DHFRmen"ng$atmen"ng$at netra"("r e#e$ o!at@netra"("r e#e$ o!at@
Po"nt mutat"on pa'a gen DHFR 'ar"Po"nt mutat"on pa'a gen DHFR 'ar"
para("t +aar"apara("t +aar"a re("(ten("re("(ten("Pyr"metam"n@Pyr"metam"n@
&p"$a(" gen 'aam Foren("$&p"$a(" gen 'aam Foren("$
0 ! t $ " DN& '"t $0 ! t $ " DN& '"t $
7/24/2019 biomol translet
138/141
0e!eum te$noog" DN& '"terap$an0e!eum te$noog" DN& '"terap$an
6JK7/ !"a(anya '"guna$an prote"n,6JK7/ !"a(anya '"guna$an prote"n,m"(anya ant"gen go@'arah, H)&, '@m"(anya ant"gen go@'arah, H)&, '@
6J7 : DN& Poymorph"(mu(@6J7 : DN& Poymorph"(mu(@
No5@6J7K : DN& (e!aga" !arang !u$t"No5@6J7K : DN& (e!aga" !arang !u$t"'" penga'"an '" Inggr"(@'" penga'"an '" Inggr"(@
0ampa" a$h"r 7>4an : e!"h 'ar" 6>>>0ampa" a$h"r 7>4an : e!"h 'ar" 6>>>
per$ara '"!antu oeh !u$t"4!u$t" DN&per$ara '"!antu oeh !u$t"4!u$t" DN&uga 'apat menentu$an Patern"tyuga 'apat menentu$an Patern"ty
Pro9 DN& t"ap "n'"5"'u !er!e'aPro9 DN& t"ap "n'"5"'u !er!e'a
7/24/2019 biomol translet
139/141
&p"$a(" gen 'aam Foren("$&p"$a(" gen 'aam Foren("$ 8> ? DN& eu$aryot"$ ter'"r" 'ar"8> ? DN& eu$aryot"$ ter'"r" 'ar"
7/24/2019 biomol translet
140/141
8> ? DN& eu$aryot"$ ter'"r" 'ar"8> ? DN& eu$aryot"$ ter'"r" 'ar"repet"t"5e (e3uence t"'a$ !er#ung("/repet"t"5e (e3uence t"'a$ !er#ung("/
Be!erapa $r"ter"a : m"$ro(ate"t 6Be!erapa $r"ter"a : m"$ro(ate"t 6$!/, m"n"(ate"t 648> $!/ 'an$!/, m"n"(ate"t 648> $!/ 'anma$ro(ate"t mega!a(e/@ma$ro(ate"t mega!a(e/@
+"n"(ate"t terutama !erperan 'aam+"n"(ate"t terutama !erperan 'aammenentu$an hu!ungan $e$euargaan@menentu$an hu!ungan $e$euargaan@ 0tu'" popua(" 'apat '"'a(ar$an pa'a0tu'" popua(" 'apat '"'a(ar$an pa'a
H)& genotype engan pen'e$ 'ar" %hr@H)& genotype engan pen'e$ 'ar" %hr@
L/L/ H)& -u