1

2

Biblioteka

DOKUMENTI

Glavni urednik Enes Durmievi

Urednik Hadem Hajdarevi

CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo UDK 341.31:341.485(=864) (497.6 Srebrenica) HONIG, Jan Willem Srebrenica, hronika ratnog zloina / Jan Willem Hoing, Norbert Both ; preveo s engleskog Haris Meinovi. - Sarajevo : Ljiljan, 1997. - 220 str. ; 23 cm. - (Biblioteka Dokumenti) 1. BOTH, Norbert Na osnovu miljenja Federalnog ministarstva obrazovanja, nauke, kulture i sporta ova knjiga je osloboena poreza na promet proizvoda i usluga.

bosnamuslimmedia.com

3

JAN WILLEM HONIG - NORBERT BOTH

SREBRENICA, HRONIKA RATNOG

ZLOINA

Preveo s engleskog Haris Meinovi

Sarajevo, 1997.

4

SADRAJ

SADRAJ ........................................................................................... 4

HRONIKA RATNOG ZLOINA ...................................................... 7

ZAHVALE ........................................................................................ 10

MAPE ................................................................................................ 12

UVOD ............................................................................................... 14 PRVI DIO Pad Srebrenice, Juli 1995. ................................................................... 22

PRVO POGLAVLJE Napad ................................................................................................ 23

DRUGO POGLAVLJE Deportacija ........................................................................................ 53

TREE POGLAVLJE Masakr ............................................................................................... 73

DRUGI DIO Srebrenica, zatiena zona ................................................................... 93

ETVRTO POGLAVLJE Prva kriza Srebrenice ........................................................................ 94

PETO POGLAVLJE "Nemogua misija" Kreiranje politike zatiene zone .................................................... 122

ESTO POGLAVLJE "Principijelan stav" Holanani i Srebrenica .................................... 142

5

TREI DIO Odbrojavanje do masakra .................................................................. 164

SEDMO POGLAVLJE "Rasturanje maine" - potraga za novom strategijom UNPROFOR-a ......................................................................................................... 165

OSMO POGLAVLJE "Pregovori sa mafijakim efom": neuspjeh pregovora Frasure - Miloevi ......................................................................................... 184 Post mortem .................................................................................... 200

6

"Istinske scene iz pakla, opisane na najmranijim stranicama ljudske historije" - sudac Riad, Meunarodni sud za zloine u bivoj Jugoslaviji

7

HRONIKA RATNOG ZLOINA

Uvodna rije

Od stravinog zloina nad narodom Srebrenice, koji predstavlja kulminaciju golgote kroz koju je prola istona Bosna u ovome ratu i simbol cjelokupnoga stradanja nae zemlje, prole su ve dvije godine. Za ovo vrijeme trava je prekrila masovne grobnice, zvijeri su raznijele kosti pobijenih ija tijela nisu pokopana, pusto se uselila u razorena bonjaka sela, a vinovnici tragedije naselili su srpsko stanovnitvo u nerazruene domove Bonjaka Srebrenice. To proteklo vrijeme porodilo je niz analiza, tekstova i knjiga, jer svijest naroda Bosne i Hercegovine i cijeloga svijeta o razmjerama srebrenike tragedije stalno jaa, jednako kao i interesovanje da se otkrije i shvati ta jeste, a ta nije poduzeto u vezi sa jednim ovako monstruoznim genocidnim inom na samome kraju dvadesetog stoljea u civiliziranoj Evropi. U ovom nam procesu veina znaajnih naslova jo uvijek dolazi iz inozemstva jer je vrlo mali broj naih autora koji su u mogunosti da se na adekvatan nain pozabave ovim najbolnijim dijelom bonjake historije.

Knjiga koja je pred nama prilog je dvojice nizozemskih autora istraivanju stradanja u Srebrenici. Njezina je velika vrijednost u podrobnom i vanredno dokumentiranom prikazu toga dogaaja u posljednjim danima zntiette zone Srebrenice, koje pratimo skoro iz sata u sat i iz ega se moe zakljuiti da je koritena autentina dokumentacija Holandskoga bataljona. Od velikoga je znaaja i svjetlo koje autori bacaju na nain razmiljanja i probleme koji su stajali pred komandantima snaga i drugim najviim zvaninicima UN-a, ambasadorima Kontakt - grupe i lanovima Savjeta sigurnosti.

Uloeni su veliki napori da se osigura objektivna analiza uzroka

8

koji su doveli do tragedije i autori su nastojali da nam sa primjernom nepristrasnou predstave angaman svih glavnih sudionika. italac i budui tekstovi dat e ocjenu koliko su ta nastojanja uistinu bila objektivna. Ipak, knjiga ostaje rezultat rada dvojice nizozemskih eksperata, dvojice ljudi sa veoma ogranienim iskustvom u Bosni i Hercegovini. Njihov pristup na momente ostavlja dojam izvjesnoga naglaavanja odgovornosti svih, kao da je zloin nad Srebrenicom bio rezultat sklopa neizbjenih okolnosti, djelo neke neumitne vie sile, a ne (zlo)djelo jedne konzistentne mrane ideje srpskih voa i krivoga odnosa meunarodne zajednice prema toj ideji. I ovom prilikom, kada naoj javnosti prezentiramo integralni tekst prijevoda ove knjige, moramo naglasiti da je proraunata priroda poinjenih zloina nad bonjakim narodom u istonoj Bosni nesporna, isto kao i odgovornost meunarodne zajednice za neispunjavanje preuzetih obaveza prema zatienim zonama i za neuspjeh da se, unato (kako je u knjizi demonstrirano) jasnim vizijama namjera agresora, desetine hiljada ljudi koji su preivjeli godine patnji, spasu od uasne smrti, izgona i genocida.

Na svima nama ostaje obaveza da uinimo sve to je u naoj moi da bi saznanja o ovoj tragediji naega naroda bila to cjelovitija i da se ona stave na raspolaganje najiroj javnosti. Mi moramo osigurati da se ova tragedija nikada ne zaboravi. itajui ovu knjigu bio sam svjestan obaveze svih nas i stoga sam se zaloio da ona, uz drugu godinjicu stradanja Srebrenice, bude objavljena i na bosanskom jeziku.

Sarajevo, 7. jula 1997. godine

Hasan Muratovi

9

Pessimum facinus auderent pauci, plures vellent, omnes paterentur.

(Najgori zloin poinili su malobrojni, eljeli mnogi, a tolerirali svi)

Tacit

10

Zahvale

Ova knjiga ne bi se mogla napisati bez pomoi Davida Owena i Jamesa Gowa. Oni su vjerovali u znaaj teme ove knjige i u skladu s tim nas podrali. Jane Corbin, Andrew Williams, Camilla Geddes i Julia Hannis iz BBC-jevog programa Panorama velikoduno su nam osigurali kljuni izvorni materijal iz njihove dokumentarne emisije "Ratni zloin" iz 1996. Margriet Prins iz UNHCR-a u Tuzli pruila je veliku pomo na terenu u Bosni. Drugi, iju pomo veoma cijenimo, su: Emina Babovi, Mirha Beirovi, Drea Berghorst, Richard Borst, Charlef Brantz, Richard van Duuren, Magda Ferdinandus, Harm Hazewinkel, Charles Lane, Andree Lommen, David Ludlow, Pascale Meige, Jan van der Meulen, Francisco Otero y Villar, Doke Romeijn, Renee van Rijckevorsel, Alosman Saletovi, Laura Silber, Maggie Smart i Bert Steinmetz.

Zahvaljujemo i Ianu Kearnsu, Stephenu Georgeu i Johnu Hawthorneu sa Univerziteta Sheffield i Lawrenceu Freedmanu sa King's Collegea u Londonu, za njihovo strpljenje i moralnu podrku. Nai urednici, Andrew Kidd i Peter Carson, zasluuju posebnu hvalu zbog svoje nepopustljivosti s dvojicom akademika koji su imali skoro neizljeivu tendenciju da trae vie vremena da razmatraju i premiljaju se o ovoj temi.

Izraavamo zahvalnost povjerenicima Centra Liddel Hart za vojne arhive pri King's Collegeu u Londonu za dozvolu da koristimo materijale iz televizijske serije Death of Yugoslavia (Smrt Jugoslavije), koju je producirala kompanija Brian Lapping Associates.

Kao to je neizbjeno s knjigom tako suvremene i na mnogo naina osjetljive prirode, mnogo dugujemo brojnim linostima koje su izabrale da ne budu spomenute imenom. Oni e znati ko su. Za sve injenine i prosudbene greke iskljuivo smo odgovorni mi.

11

Veoma smo zahvalni Suzanni i Gracielli, koje su podnijele mnoge rtve da bismo mi mogli napisati ovu knjigu.

U cijeloj knjizi koristili smo tzv. vojni sistem oznaavanja vremena. Nazivi "Musliman" i "Bosanac" koriteni su sinonimno.

Na kraju, eljeli bismo da, iako se imenjaci oba autora pojavljuju u knjizi, to je ista sluajnost. Ne postoji nikakva porodina veza.

12

MAPE

13

14

15

16

17

Uvod

Potoari, Bosna, 13. jula 1995. Put je posut vreama i odbaenom odjeom. Muslimanske1 izbjeglice hodaju du niza autobusa. Iznenada, sklanjaju se s asfalta dok prolazi oklopno vozilo. Zatim se vraaju na put, koji prolazi pored onog to je nekada bio glavni logor holandskih mirovnih trupa Ujedinjenih nacija u Srebrenikoj enklavi. Izbjeglice idu dalje, po uputstvima srpskih vojnika i policajaca: "Stoj! Doi! Dobro. Idi dalje! U red! Jedan po jedan. Lijevo. Hodaj! Hodaj!" Popodnevno sunce bije. Izbjeglice su opaljene suncem i iscrpljene. Danima se nisu mogli oprati, a nisu kako treba pili niti jeli ve dugo. Ne protestiraju, ve izvravaju naredbe. ene ulaze u autobuse sa svojom djecom i sjedaju utke, bezizraajnih lica. Mukarcima nije dozvoljeno da uu u autobuse i oni jo stoje pored puta.

Neto dalje, vree stvari i o