Prof. Dr. Mehmet TUNÇERProf. Dr. Mehmet TUNÇERAbant İzzet Baysal ÜniversitesiAbant İzzet Baysal Üniversitesi

Mimarlık Bölümü BaşkanıMimarlık Bölümü Başkanı

ULUSLARARASI BERGAMA SEMPOZYUMUEGE ÜNİVERSİTESİ İZMİR UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

VE BERGAMA BELEDİYESİ

BERGAMA’NIN (PERGAMON) UNESCO DÜNYA KÜLTÜR MİRAS LİSTESİ’NE ALINMASI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

Dünya Miras Komitesi tarafından korunan varlıklar, Dünya Miras Listesi Amblemi ile gösterilirler. Bu amblem, Belçikalı sanatçı Michel Olyff tarafından yaratılmıştır ve 1978’den beri resmi amblem olarak kullanılmaktadır. Ortadaki kare insan yeteneklerinin ve hayal gücünün sonuçlarını, onu çevreleyen yuvarlak ise doğanın sundukların simgeler ; amblemin yuvarlak oluşu, dünya mirasının küresel olarak korunmasını ifade eder.

Bu bildirinin amacı, Bergama’nın korunması ve

UNESCO Miras Listesi’ne alınması için şimdiye kadar yapılmış çalışmalara yol gösterecek strateji ve politikalar geliştirmektir.

UNESCO

BM UNESCO Eğitim, Bilim ve Kültür alanlarında hükümetler arası bir örgüttür.

UNESCO’yu kuran sözleşme 16 Kasım 1945 tarihinde imzalanmış, 1946 tarihinde resmen yürürlüğe girmiştir.

Türkiye, UNESCO’nun kurucu ilk 10 üyesinden biridir.

UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde Türkiye’den 9 şehir bulunmaktadır. Ayrıca 23 yer de aday gösterilmiş ve geçici listede yer almaktadır.

Dünya Miras Listesinde Türkiye...

Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal sitleri dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla

UNESCO’nun 1972 yılında Paris’te toplanan 16.

Genel Konferansında sorunun uluslararası bir sözleşme konusu yapılmasına karar verilmiş ve 16 Kasım 1972’de “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme” kabul edilmiştir.

Türkiye, bu sözleşmeyi 23 Mayıs 1982 tarihinde onaylanmış ve 1983 yılında Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. 

2000 yılı sonu itibariyle Dünya genelinde Dünya

Miras Listesine kayıtlı 690 kültürel ya da doğal varlık bulunmaktadır.

Bunların 530 tanesi kültürel/arkeolojik sit, 137 tanesi doğal sittir. 23 tanesi ise karma (kültürel/doğal) sittir. Her yıl gerçekleşen Dünya Miras Komitesi toplantıları ile bu sayı artmaktadır. 

Ülkemiz, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma

Genel Müdürlüğünün sorumluluğu altında yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar Dünya Miras Listesine 9 adet varlığımızın alınmasını sağlamıştır. 

Bu varlıklardan; İstanbul, Safranbolu, Boğazköy,

Nemrut Dağı, Xanthos-Letoon, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Truva Arkeolojik Kenti kültürel, Pamukkale ve Göreme-Kapadokya hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır. 

Adıyaman’ın Kahta ilçe sınırları içindeki Nemrut Dağı, dev heykellerin ve anıt mezarın yanı sıra, dünyanın en muhteşem gün doğumu ve gün batışının seyredilebildiği yer. UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası olarak ilan ettiği Nemrut Dağı, Kommagene Uygarlığı eserleriyle Türkiye’nin en önemli milli parklarından. Dev heykeller ve tümülüs, Arsameia (Eski Kale), Yeni Kale, Karakuş Tepesi ve Cendere Köprüsü, Milli Park sınırları içerisinde yer alıyor. Helenistik dünyadan günümüze ulaşan en önemli ve zengin anıtlardan

UNESCO’nun 1985’te Dünya Mimari Mirası’na dahil ettiği Sivas-Divriği Ulu Cami, 1228’de Mengücekoğulları hükümdarı Süleyman Şah’ın oğlu Ahmet Şah tarafından yaptırıldı. Başmimarı Ahlatlı Hürremşah. Bitişiğindeki Darüşşifa (hastane) ise Ahmet Şah’ın eşi ve Behram Şah’ın kızı Melike Turan Melek tarafından yaptırıldı. Hastanede ruh hastalıkları müzik ve su sesiyle tedavi edilirdi. 16 sütunlu cami, 23 tonoz ve iki kubbe ile örtülü. Mihrabın biçim ve bezemelerinin Anadolu’da başka örneği yok. Türkiye’nin restorasyon duayeni Doğan Kuban, Ulu Cami’ye 40 yılını vermiş. "Eşi yok. Heykel gözüyle bakmak lazım. Müzeye kaldırılması gerekiyor ama sığmaz. Topkapı Sarayı’ndaki Mukaddes Emanetler gibi saklanmalı."

Dünya Mirası Fonu

Dünya Mirası Listesi aracılığı ile yeryüzündeki en nadide doğal ortamların uluslararası boyutta tanınmasına yönelik bir mekanizma işlerlik kazanırken, Dünya Mirası Fonu, olanakları kısıtlı taraf devletlere, bu tür alanları korumaları için, Fon'a yaptıkları katkıları aşan ölçülerde finansal ve teknik yardım olanağını sağlamaktadır

Uygulama Rehberi

UNESCO’nun (2008), Dünya Mirası Sözleşmesi için hazırladığı “Uygulama Rehberi” aynı zamanda ülkelerin Dünya Mirası Listesine adaylık için kullandıkları bir dokümandır. Rehberde Dünya Mirası Merkezinin tarihinden, yaptığı çalışmalardan, organizasyon yapısından söz edilmiş ve dünya mirası tanımı yapılmıştır.

Buna göre dünya mirası altı kategoride

incelenmektedir. Kültürel miras Doğal miras Kültürel-doğal miras Kültürel peyzaj Taşınabilir miras Olağanüstü evrensel değerler

Rehberde bu nitelikler detaylı bir şekilde

betimlenmiş ve ülkelerin sahip oldukları bu değerler için başvuru ve değerlendirme sürecinin nasıl işleyeceği ve kabulden sonra koruma ve kontrol mekanizmasının nasıl yürüyeceği ifade edilmiştir.

Sözleşmeye üye ülkeler, topraklarında bulunan ve

olağandışı evrensel değere sahip olduğunu düşündükleri bu değerleri Dünya Miras Komitesi’ne bildirmektedirler.

İlk aşamada Komite bu değerlerin belirlenen ölçülere

uygun olup olmadığına ilişkin bir ön çalışma yapmaktadır. UNESCO bu ön çalışmanın yapılması konusunda kültürel değerler için Uluslar arası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS), doğal değerler için ise Dünya Doğa Birliği (IUCN) kuruluşlarını görevlendirmiştir.

Bu kuruluşlar tarafından hazırlanan ön

değerlendirmeler her yıl toplanan Dünya Miras Komitesi tarafından ele alınmakta, önerilen yapı ya da alanın gerekli ölçütleri taşıdığı anlaşılırsa Liste’ye alınmaktadır.

Bu Liste, tüm dünya için önemli bir değer taşıdığı

UNESCO’ya bağlı Dünya Miras Komitesi tarafından belirlenmiş ve bulundukları ülkenin devleti tarafından korunması garanti edilmiş doğal ve kültürel varlıkların listesidir.

UNESCO Kültürel Miras Kriterleri

UNESCO (2008) tarafından belirlenen KÜLTÜREL MİRAS KRİTERLERİ aşağıdaki gibidir:

Dahi sayılabilecek bir sanatçının eşsiz bir sanat eserini veya şaheserini temsil etmek; veya

Mimari, anıtsal sanatlar veya şehir planlama ve peyzaj tasarımı alanlarında gelişme sağlanmasında etkisi büyük olmuş, dünyanın kültürel bir bölgesinde bir döneme damga vurmuş olmak; veya

Günümüzde yaşamayan bir medeniyetin veya kültürel geleneğin eşsiz ya da ansızın istisnai bir kanıtını taşımak; veya

İnsanlık tarihinde önemli bir aşamayı veya aşamaları gösteren

bir yapı biçiminin veya mimari bileşim veya peyzajın olağanüstü örneği olmak; veya

Bir kültürü temsil eden geleneksel insan yerleşimi veya toprak kullanımının önemli bir örneği olmak; özellikle herhangi bir etki tarafından telafisi mümkün olmayan bir bozulma tehdidi altına giriyorsa veya

Olaylar veya yaşayan gelenekler ile fikirler ile veya inanışlar ile seçkin evrensel öneme haiz sanatsal ve edebi çalışmalar ile doğrudan veya somut ilgisi olmak (Komite bu kriterin tercihen diğer kriterlerle bir arada bulunmasını göz önünde bulundurur.)

BERGAMA : Anadolu Kültür Mirası

Antik çağlardan bu yana Anadolu’da süreklilik gösteren medeniyetler bulunmaktadır. Bunlar aynı zamanda mekânsal süreklilik göstermişlerdir. Bu medeniyetlerin yayıldığı sınırlar bir tür kültürel alt bölge özelliği gösterir.

PERGAMON Mysia bölge

sinin önemli kentlerinden biridir ve farklı tarih katmanlarında pek çok kez yaşama alanı olarak seçilmiş olup doğal, tarımsal, arkeolojik, tarihi ve kültürel peyzaj öğelerini barındırmaktadır.

Bergama (Pergamon), Helenistik, Roma, Bizans,

Karesi Beyliği, Osmanlı Dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti Dönemi olarak tarihsel katmanları içeren korunması gerekli önemli bir “Kültür, Bilim ve Sanat” kentidir.

Bergama UNESCO Dünya Miras Listesi’ne girmek

için gerekli kriterlerden birçoğunu bir arada sağlamaktadır.

Bergama Kültürel Miras Paneli

UNESCO’nun Dünya Miras Listesi’nde yer alabilmek için neler yapılması gerektiğini araştırmaya başlayan Bergama Belediyesi tarafından 9 Ocak 2010 tarihinde düzenlenen ‘Bergama Kültürel Miras Paneli’nde bu konu tüm yönleri ile dile getirilmiştir.

Panelin konuşmacılarından yazar Gezgin Atila Ege

“Bergama’da kriterlere uyan birçok eser bulunmaktadır. UNESCO listesine giren birçok bölge de bir turizm patlaması yaşanmaktadır. Ülkeler için bir Dünya Mirası’na sahip olmak çok önemli. Bu sıfatı hak kazanmış bölgeler, turizmde ciddi bir patlama yakalıyor” açıklamasını yapmıştır.

Uygarlıkların beşiği Türkiye'den sadece 9 anıt ve

SİT'in listeye girebildiğini, oysa müzeleri bile Anadolu'dan taşınan eserlerle "ün" yapan Almanya'dan 30 yerin bulunduğunu anımsatan Ege, şunu da ekliyordu: "Geçmişi birkaç yüzyıllık ABD'nin 18, İngiltere'nin 26, İspanya'nın 38, Meksika'nın 26 sit'i listedeyken, dünyanın hayran olduğu Türkiye, Bulgaristan'la bile aynı sayıda eserle temsil ediliyor.. hele 40 yerle lider olan İtalya karşısındaki durumumuz ise hazindir".

Dokuz Eylül Üniversitesi'nden konuşmacı Prof. Dr.

Orhan Terzioğlu, Yunanistan'daki Epidaurus Asklepios Barınağı'nın ayakta kalan kısmı olmadığı halde Dünya Mirası Listesi'nde olduğunu anımsatarak: "Bu ayıbımızı giderebilmek için, örneğin tıp fakültemiz bundan böyle diploma törenlerini Bergama'da yapmalı; önce kendi tıp dünyamız eşsiz tarihine sahip çıkmalı." Şeklinde konuşmuştur.

İstanbul Vali Yardımcısı ve Tarihi Kentler Birliği

(TKB) Genel Sekreteri Feyzullah Özcan ise UNESCO listesine girmek için "Alan Yönetim Planı"nın gerekliliğine dikkat çekerek; bir "Bergamalı" olarak izlenmesi gereken yolu şöyle tanımlıyordu: "Tarihin sadece parayla değil, bilinç ve bağlılıkla korunabileceğini TKB kanıtladı. Bergama'dan beklenen de buna örnek ve öncü olmak..."

UNESCO yetkililerine Bergama'yı anlatan belediye

başkanı Gönenç, Bergama'nın Asklepion'u ve Akropol'ü başta olmak üzere, pek çok tarihi yapısıyla UNESCO'nun kültürel miras listesine girmeyi hak ettiğini belirtmiştir.

“UNESCO'nun kültürel miras listesine girdiğinde, Bergama'nın Dünya kültür mirası ünvanını alacağını vurgulayan Gönenç, Bergama'nın UNESCO listesinde yeralacağını ve UNESCO'ya üye çok sayıdaki ülke tarafından da tanınacağını” vurgulamıştır.

Bu toplantı sonucunda ortak çalışmalar yapılmasına

ve Nisan ayı başında Bergama'ya gelerek 15 günlük bir çalışmayla Bergama'nın mevcut durumun tespitinin yapılmasına karar verilmiştir. Daha sonra da UNESCO'ya aday adaylığı için alan yönetimi çalışmasına başlanması düşünülmektedir.

Bergama ilçesinin UNESCO Dünya Miras Listesine

girebilmesi için belediyenin başlattığı çalışmaların bir başkası da; 17–18 Ağustos 2010 tarihlerinde Edirne Belediyesi tarafından düzenlenen, söz konusu listeye aday Selimiye Camisi ve Külliyesi taslak yönetim planının değerlendirme toplantısına katılması ve görüşlerini iletmesidir.

Edirne Toplantısı

Bu toplantıda Belediye başkanı Gönenç; “Edirne

 Belediyesi'nin yapmış olduğu işbirliği ve eşgüdüm gerektiren alan yönetiminin kurulması, yönetim planlarının hazırlanması çalışmaları, diğer belediyeler için iyi bir uygulama örneğidir. Halen İstanbul, Alanya, Diyarbakır, Bursa, Kars ve Selçuk gibi belediyelerimiz, bu konudaki çalışmalarını sürdürüyor.” dedi.

AMAÇ: Bergama’nın doğal, tarihsel,

arkeolojik ve kültürel çevresini korurken ve eğitimsel, rekreasyonel ve turistik amaçlarla kullanmaya yönelik bir yönetimsel çerçeve oluşturmaktır.

Bergama Alan Yönetimi Çalışması Pergamon Site Management Plan

“Alan Yönetim Planı”’nın amacı, alanın kültürel ve

doğal özelliklerini uygun yönetimsel kararlarla sürdürülebilir korunmasını sağlamak ve yerel aktörlerin katılımını ve faydalanmalarını sağlamaktır.

Bu amaca ulaşmak amacı ile bir “Alan Yönetim

Planı” (Site Management Plan/SMP) geliştirilmeli ve alanın sunumuna ve yorumlanmasına yönelik Konsept (kavram) Planı oluşturulmalıdır.

Plan; Bergama Arkeolojik alanlarındaki bozulmayı önleyecek veya yavaşlatacak bir dizi koruma eylemini yürürlüğe koyacak ve alanın aynı zamanda kullanımına izin verecek fiziksel altyapı için “rehberler (guidelines)” hazırlayacaktır.

Bergama Alan Yönetimi Konsept Planı

Bu Konsept Plan’da; Bergama’da işletmeye ilişkin, yönetimsel, örgütsel ve

finansal yönetim mekanizmaları kurulacak, Özellikle yerel toplumun ve tüm ilgililerin alanın

işletimi ve yararlanılmasındaki yöntemi tanımlanacaktır.

Rehber / Guidelines

Aynı zamanda ulusal ve yerel düzeyde yöneticiler için koruma ve kritik/yerine konulamaz arkeolojik, doğal ve kültürel değerlerin korunması ve değerlendirilmesi için ekonomik olarak uygun ve sürdürülebilir bir “rehber / guidelines” olacaktır.

Sunum ve Yorumlanma Planı

Ön alan değerlendirme/yorumlama planı veya konsepti; alanın çok dilde, multimedia olarak sunulması ve yorumlanması; Hazırlanacak “Sunum ve Yorumlanma Planı” Bergama’nın eşsiz doğal ve tarihsel değerlerinin ziyaretçiler tarafından anlaşılmasını sağlayacaktır.

Sunuş/Yorumlama/Değerlendirme

d. “Sunuş” ; eylemler, tesisler, programlar ve servisleri içermekte ve ziyaretçilerin eylemlerini, halkın sit alanları ile temaslarını içermektedir.

e. “Yorumlama/değerlendirme” halkla ilişkileri ve anlamları ile ve kültürel doğal kaynakların korunması bilincini geliştirmeyi hedeflemektedir.

Olası Senaryoların Hazırlanması

Çalışma; alanın ziyaretçilere tanıtılması ve bilgilendirilmesi, yaşlara, bilgi seviyesine, ilgilerine, deneyimlerine ve ziyaret sürelerine bağlı olarak olası senaryoların tanımlanmasında bir ön tasarım oluşturacaktır.

Tasarım ve Maliyet Hesapları İçin Teknik Şartname

g. Final tasarım ve maliyet hesapları için bir “Teknik Şartname” de hazırlanmalıdır.

Mevcut Durumun Değerlendirilmesi

Bergama Arkeolojik Alan Yönetim Planı ile ilgili olarak aşağıdaki işlemler gerçekleştirilmelidir:

1. Bergama Arkeolojik Alanlarının yönetimsel, işletmeye ilişkin ve bakım gereksinimlerine karar vermek amacıyla; gerekli kurum, kuruluş ve otoriteler, diğer ilgililer ile ilişki kurulması ve sorunlar ve olanaklar hakkında karar verilmesi,

Analiz / SWOT

2. Analiz: a) Alanın tarihçesi, b) Önem değerlendirilmesi, c) İşletme yönetimi ve alan sunumu konuları ile

bağlantılı olarak SWOT analizi ve alan taşıma kapasitesi analizi hazırlanması

Bu çalışma onaylı Bergama Koruma Planının genel ilkelerine ve Planın Yeniden Değerlendirmesi sonuçlarına bağlı olarak hazırlanacaktır.

d) Yönetim değerlendirilmesi (yönetimsel çevrenin

değerlendirilmesi); Karşılaştırmalı Çalışma: Benzer ulusal ve uluslar

arası deneyim ve know-how konularının elde edilmesi ve gözden geçirilmesi,

Politikalar Oluşturulması

3. Yukarıdaki değerlendirmeleri yaparak,”Bergama Alan Yönetim Planı” için ana politikaları oluşturmak gereklidir. Bu plan, farklı alternatifler içinde yönetimsel ve parasal modelleri oluşturmak ve uluslar arası ve/veya ulusal yönlendirme (rehber) ve deneyimleri ortaya koymalıdır.

İş Programı

Mevcut yasal çerçeve içinde, bir organizasyon şeması ve işletme rehberi önermek gerekmektedir. Bunun yanı sıra, işbirliği ve eşgüdüm hedeflenen kuruluşlar/kurumlarla ilişkili protokollerin hazırlanması uygun olacaktır.

Kısa-dönemli Öngörülen Çalışmalar:

Bir sistem oluşturmak için, ön yatırım için gerekli olan, mekânsal eylemler/donatılar, araçlar ve yönetim personeli için gerekli eğitim programlarını tanımlamak gereklidir.

Zaman Çizelgesi ve Bütçe Hazırlanması

Kısa-vadeli, orta-vadeli ve uzun vadeli çalışmaları/modelleri içeren kapsamlı bir zaman çizelgesi önermek, bununla ilgili ve tüm ilgili çalışmalar ve tasarımların teknik şartnameleri ve maliyet hesaplarını tanımlamak.

Alanın Sunumu

Alanın sunumuna ilişkin olasılıkların (seçeneklerin) tanımlanması; böyle bir sunuş sistemi için, alan hakkında var olan materyal ve bilgilerin değerlendirilmesi; gerekli olan ek materyalin (çizimler, restitüsyonlar, hava fotoğrafları vb) tanımlanması/belirlenmesi,

Dünyadaki mevcut multimedia sunuş olanakları ve

teknolojileri hakkında birkaç örnek üzerinde genel bir araştırma yapılması,

Sunuş teknikleri, firmaları ve materyalleri hakkında ön pazar araştırması yapmak,

Olası senaryolara ve bu senaryolara bağlı olarak

farklı sunum teknikleri geliştirmek, sunum konsepti geliştirmek; farklı kültürel değerler ve doğal değerlerin korunmasına ilişkin müdahaleler ilgili prensipler ve/veya kriterler; İşaret levhaları, bilgilendirme panelleri ve diğer sistemlere ilişkin ihtiyaçları belirlemek,

Alan Sunum Planı’na ilişkin farklı komponentlere ait teknik şartname (ToR) ve maliyet hesaplamalarını hazırlamak,

Alan Sunum Planı’nın (Site Presentation Plan) farklı uygulama aşamalarına ilişkin ön maliyet/tutar hesaplamalarının hazırlanması,

Kaynaklar

AŞILIOĞLU, F., 2011, “Ekolojik-Kültürel Alt Bölge Kavramı Frig Vadisi” , Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı ABD.

ÇOLAK, N., İ., 2011. “Alan Yönetiminin Hukuki Boyutu”, http://www.e-akademi.org/makaleler/nicolak-7.pdf (Hukuk, Ekonomi Ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi), Sayı: 108.

FEİLDEN, B., M., JOKİLEHTO, J., 1993, “Dünya Mirası Alanları Yönetim Rehberi”, ICCROM , Bölüm 4 ve 5.

MADRAN, E., ÖZGÖNÜL, N., 1999. “International Documents Regarding the Preservation of Cultural and Natural Heritage”, Ankara: METU Faculty Architecture Press.

MADRAN, E., TAĞMAT, T., S., 2007, “Kültürel Ve Doğal Miras, Uluslar Arası Kurumlar Ve Belgeler”, TMMOB Mimarlar Odası, S.2-3.

UNESCO, 1972. “Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage”. http://www.whc.unesco.org, UNESCO Resmi internet sitesi.

UNESCO 2003. “Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage”. http://unesdoc.unesco.org/images/0013/001325/132540e.pdf, İnternet sitesi. Erişim tarihi: 20.08.2009.

UNESCO 2008. “Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention”.

UNESCO, “World Heritage Center”. http://whc.unesco.org/en/ guidelines, İnternet sitesi, Erişim tarihi: 22.02.2009

UNESCO 2010. “World Heritage List”, http://www.whc.unesco.org,

UNESCO Resmi internet sitesi. “Pamukkale Management Plan”, 2005, TOR, Kültür ve Turizm

Bakanlığı. “Alan Yönetimi İle Anıt Eser Kurulunun Kuruluş Ve Görevleri İle

Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”, 21.07.1983 Tarihli Kanun, 23.07.1983 tarih ve 18113 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

14.07.2004 Tarih ve 5226 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 27.07.2004 tarih ve 25535 sayılı Resmi Gazetede Yayınlanmış Kanun.

http://www.stargazete.com/ege/bergama-unesco-ya-oynuyor-haber-237639.htm

http://www.arkitera.com/h49511-bergama-unesco-yolcusu.html http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/288/2622.pdf http://www.bergamasempozyum.org.tr/Haberler.aspx http://www.showhaber.com/bergama-unesco-yolunda-ilerliyor-329332.htm

Dünya Miras Listesindeki Doğal ve Kültürel

Varlıklarımız 

Sıra : 356 Niteliği : Kültürel 

Varlığın Adı : İstanbul’un Tarihi Alanları Dünya Miras Listesine Alınma

Tarihi : 6.12.1985 

Sıra : 357 

Niteliği : Doğal / Kültürel Varlığın Adı : Göreme ve Kapadokya Milli Parkı Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi : 6.12.1985 

Sıra : 358 

Niteliği : Kültürel Varlığın Adı : Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi : 6.12.1985 

Sıra : 377 

Niteliği : Kültürel Varlığın Adı : Hattuşaş (Boğazköy) Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi : 28.11.1986 

Sıra : 448 

Niteliği : Kültürel Varlığın Adı : Nemrut Dağı Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi : 11.12.1987 

Sıra : 484 

Niteliği : Kültürel Varlığın Adı : Xanthos-Letoon Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi : 9.12.1988 

Sıra : 485 

Niteliği : Doğal / Kültürel Varlığın Adı : Pamukkale – Hierapolis Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi : 9.12.1988 

Sıra : 614 

Niteliği : Kültürel Varlığın Adı : Safranbolu Şehri Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi : 17.12.1998 

Sıra : 849 

Niteliği : Kültürel Varlığın Adı : Truva Arkeolojik Kenti Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi : 2.12.1998