MC LC MC LC..................................................................................................................................2 Chng 1. TNG QUAN V QUN TR.................................................................................1 1. KHI NIM V BN CHT CA QUN TR, NH QUN TR...............................11.1. Quan nim v qun tr.............................................................................................................1 1.2. Bn cht ca qun tr...............................................................................................................3 1.3. Nh qun tr.............................................................................................................................4

2. VN HO T CHC V MI TRNG QUN TR..................................................72.1. Vn ho t chc.......................................................................................................................7 2.2. Mi trng qun tr...............................................................................................................10

3. S PHT TRIN CA L THUYT QUN TR.........................................................143.1. Cc trng phi qun tr c in............................................................................................14 3.2. Trng phi qun tr hnh vi (hay trng phi tm l x hi)...............................................18 3.3. L thuyt nh lng v qun tr............................................................................................19 3.4. Hc thuyt qun tr hin i...................................................................................................21

Chng 2. CHC NNG HOCH NH..............................................................................321.2. Phn loi hoch nh..............................................................................................................32 1.3. Vai tr ca vic hoch nh...................................................................................................33

2. MC TIU, C S KHOA HC V TIN TRNH HOCH NH............................332.1. Mc tiu ca hoch nh........................................................................................................33 2.2. C s khoa hc ca hoch nh.............................................................................................36 2.3. Tin trnh ca hoch nh......................................................................................................37

3. HOCH NH CHIN LC V HOCH NH TC NGHIP...............................383.1. Hoch nh chin lc...........................................................................................................38 3.2. Hoch nh tc nghip...........................................................................................................43

Chng 3. CHC NNG T CHC .....................................................................................53 1. KHI NIM, MC TIU V NGUYN TC CA CNG TC T CHC.............531.1. Khi nim v tm quan trng ca cng tc t chc...............................................................53 1.2. Mc tiu ca cng tc t chc ..............................................................................................53 1.3. Cc nguyn tc ca t chc qun tr .....................................................................................54

2. MT S C S TRONG CNG TC T CHC........................................................542.1. Tm hn qun tr....................................................................................................................54 2.2. Quyn hnh trong qun tr.....................................................................................................55 2.3. Phn cp qun tr...................................................................................................................56

3. C CU T CHC QUN TR.....................................................................................583.1. Khi nim..............................................................................................................................58 3.2. Cc yu cu i vi c cu t chc qun tr..........................................................................59 3.3. Cc kiu c cu t chc qun tr............................................................................................59 3.4. Cc yu t nh hng n c cu t chc..............................................................................65

4. TIN TRNH THIT K C CU T CHC...............................................................674.1. Nghin cu cc nhn t nh hng n c cu t chc ........................................................67 4.2. Chuyn mn ho (hay phn chia cng vic).........................................................................67 4.3. Xy dng cc b phn v phn h ca c cu........................................................................68 4.4. Th ch ho c cu t chc....................................................................................................68

Chng 4. CHC NNG LNH O...................................................................................75

Chng 5. CHC NNG KIM TRA....................................................................................86 1. KHI NIM, MC CH V HNH THC CA KIM TRA....................................861.1. Khi nim v bn cht ca kim tra.......................................................................................86 1.3. Cc hnh thc kim tra ..........................................................................................................87

2. VAI TR CA CNG TC KIM TRA........................................................................883.1. Kim tra phi theo k hoch..................................................................................................88

4. TIN TRNH KIM TRA................................................................................................894.1. Xy dng cc tiu chun........................................................................................................90 4.2. o lng v nh gi vic thc hin.....................................................................................91 4.3. iu chnh cc sai lch .........................................................................................................92

5. CC LOI KIM TRA....................................................................................................93 Chng 6. MT S VN TRONG QUN TR HC HIN I.................................100 1. THNG TIN V QUYT NH QUN TR...............................................................1001.1. Thng tin qun tr................................................................................................................100 1.2. Quyt nh qun tr..............................................................................................................102

2. QUN TR S THAY I CA T CHC ..............................................................1062.1. Thay i v l do cn phi thay i.....................................................................................106 2.2. Ni dung ca s thay i t chc.........................................................................................106 2.3. Nhng hnh thc thay i t chc........................................................................................107 2.4. Yu t thi gian i vi s thay i.....................................................................................107 2.5. Phn ng i vi s thay i...............................................................................................108

3. QUN TR XUNG T ...............................................................................................1083.1. Khi nim............................................................................................................................108 3.2. Ngun gc ca xung t trong t chc................................................................................109 3.3. Cc hnh thc xung t........................................................................................................109 3.4. Cc bin php gii quyt v loi tr xung t......................................................................110

4. QUN TR RI RO.......................................................................................................1104.1. Quan nim v ri ro v qun tr ri ro .................................................................................110 4.2. Cc loi ri ro .....................................................................................................................110 4.3. Tin trnh qun tr ri ro .....................................................................................................111 4.4. Cc phng php phng nga qun tr ri ro ......................................................................111

Chng 1. TNG QUAN V QUN TRMc tiu: Sau khi nghin cu v hc tp chng ny, sinh vin c th: - Nhn thc c khoa hc qun tr khng c gii hn v s hiu bit, do phi phn u khng ngng trong mi mi trng qun tr nhm a ra cc quyt nh qun tr lun thch ng vi tnh hnh thc t. - Nm c i tng, ni dung v phng php nghin cu mn qun tr hc. - Trn c s nhng nhn thc trn, cc em sinh vin c th phn u rn luyn tr thnh nhng nh qun tr gii trong tng lai. 1. KHI NIM V BN CHT CA QUN TR, NH QUN TR 1.1. Quan nim v qun tr 1.1.1. Khi nim Qun tr, ting Anh l management, va c ngha l qun l, va c ngha l qun tr, nhng c dng ch yu vi ngha qun tr. V thc cht, qun tr v qun l u l s tc ng di dng iu khin. Cho n nay c th tm gi qun l l thut ng c dng ch s iu khin ca Nh nc trong vic qun l x hi ni chung v qun l kinh t ni ring cn qun tr l thut ng ch s iu khin cp c s trong c cc t chc kinh doanh - cc doanh nghip. Qun tr v qun l c im chung l lgc ging nhau nhng im khc l ni dung v quy m c th ca n. Mc d xut hin t lu i v c p dng rng ri trong cuc sng hng ngy, nhng cho ti nay vn cha c mt quan nim thng nht v qun tr. - Theo quan im ca Koontz v ODonnell: Qun tr l thit k v duy tr mt mi trng m trong cc c nhn lm vic vi nhau trong cc nhm c th hon thnh cc nhim v v cc mc tiu nh. - Theo Stoner v Robbins: Qun tr l mt tin trnh bao gm vic hoch nh, t chc, qun tr con ngi v kim tra cc hot ng trong mt n v mt cch c h thng nhm hon thnh cc mc tiu ca n v . - Theo l thuyt hnh vi ca Mary Parker Follet, mt trit gia qun tr hng u, th: Qun tr l hon thnh cng vic thng qua ngi khc. nh ngha ny a ra cch thc tin hnh cc hot ng qun tr thng qua ngi khc, qun tr l hot ng c mc ch v mang tnh tp th. T nhng quan nim trn, chng ta c th khi qut: Qun tr l s tc ng lin tc c t chc, c nh hng ca ch th qun tr ln i tng b qun tr nhm t c mc tiu chung ca t chc ra trong iu kin bin ng ca mi trng v s thay i ca cc ngun lc. Nh vy, qun tr bao gm 5 yu t thnh phn nh sau: - Ch th qun tr v i tng b qun tr. - C mc tiu qun tr r rng. - Kt qu v hiu qu. - C ngun ti nguyn hn ch. - Mi trng qun tr lun thay i. Cc yu t trn khng th tch ri nhau m c mi quan h rng buc vi nhau trong qun tr. Ch th qun tr l tc nhn to ra cc tc ng. Tc ng ny c th l mt ln nhng cng c th l nhiu ln. i tng b qun tr phi tip nhn cc tc ng ca ch th qun tr. Thng thng ch th l mt hoc nhiu ngi cn i tng c th l my mc 1

thit b, tin vn, vt t hay con ngi. Cn c ch th to ra cc tc ng l mc tiu ca qun tr. 1.1.2. Mc ch ca qun tr Thc cht qun tr chnh l s kt hp c mi n lc chung ca con ngi trong t chc v s dng tt ca ci ca t chc t ti mc tiu chung ca t chc v mc tiu ring ca mi ngi mt cch khn kho v c hiu qu nht. Qun tr ra i chnh l to ra mt hiu qu hot ng cao hn hn so vi vic lm ca tng c nhn ring l ca mt nhm ngi khi h tin hnh cc cng vic c mc tiu chung gn gi vi nhau. Ni mt cch khc, thc cht ca qun tr l qun tr con ngi trong t chc, thng qua s dng c hiu qu nht mi tim nng v c hi ca t chc. 1.1.3. Tm quan trng ca qun tr - Nhim v ca qun tr l s dng hp l v tit kim nht i tng lao ng, t liu lao ng v sc lao ng gim chi ph u vo v nng cao kt qu sn xut u ra. - Sc mnh kinh t ca mt nc, mt t chc do 5 yu t to thnh: + Ti nguyn, nguyn vt liu (M1). + Tin vn (M2). + K thut cng ngh (M3). + Lao ng (M4). + Qun tr (Nng lc qun tr) (M5). Hin nay, qun tr l nhn t c bn c xp hng u, quyt nh s tn ti, pht trin hay tr tr hoc dit vong ca mi t chc. Qua phn tch v nhng nguyn nhn tht bi trong hot ng kinh doanh ca c nhn v ca cc doanh nghip, cng nh tht bi trong hot ng ca cc t chc kinh t - chnh tr - x hi nhiu nm qua cho thy nguyn nhn c bn vn l do qun tr km hoc yu .Nghin cu cc cng ty kinh doanh ca M trong nhiu nm, pht hin ra rng cc cng ty lun thnh t chng no chng c qun tr tt. Ngn hng chu M nu trong bn cng b Bo co v kinh doanh nh rng Theo kt qu phn tch cui cng, hn 90% cc tht bi trong kinh doanh l do thiu nng lc v thiu kinh nghim qun tr. S cn thit khch quan v vai tr ca qun tr xut pht t nhng nguyn nhn sau y: - T tnh cht x hi ha ca lao ng v sn xut. - T tim nng sng to to ln ca qun tr. - T nhng yu t lm tng vai tr ca qun tr trong nn sn xut v kinh t hin i. - T nhng yu cu xy dng v pht trin kinh t v x hi trong qu trnh i mi chuyn sang nn kinh t th trng v tin hnh cng nghip ha, hin i ha t nc Vit Nam. Tng cng x hi ho lao ng v sn xut mt qu trnh mang tnh qui lut ca s pht trin kinh t v x hi. Ta bit rng to ra sn phm, p ng nhu cu ca i sng v pht trin kinh t, nht thit phi tin hnh phn cng lao ng v hip tc sn xut. S xut hin ca qun tr nh l kt qu tt nhin ca vic chuyn cc qu trnh lao ng c bit, tn mn, c lp vi nhau thnh cc qu trnh lao ng phi c s phi hp. Sn xut v tiu th mang tnh t cp, t tc do mt c nhn thc hin khng i hi qun tr. mt trnh cao hn, khi sn xut v kinh t mang tnh x hi r nt v ngy cng su rng hn, khi qun tr l iu khng th thiu. Theo C. Mc, Bt c lao ng x hi hay lao ng chung no m tin hnh trn mt qui m kh ln u yu cu phi c mt s ch o iu ha nhng hot ng c nhn. S 2

ch o phi lm chc nng chung, tc l chc nng pht sinh t s khc nhau gia s vn ng chung ca c s sn xut vi s vn ng c nhn ca nhng kh quan c lp hp thnh c s sn xut . Mt nhc s c tu t iu khin ly mnh, nhng mt dn nhc th cn phi c nhc trng. Do , qun tr l thuc tnh t nhin, tt yu khch quan ca mi qu trnh lao ng x hi, bt k trong hnh thi kinh t x hi no, nu khng thc hin cc chc nng v nhim v ca qun tr, khng th thc hin c cc qu trnh hp tc lao ng, sn xut, khng khai thc s dng c cc yu t ca lao ng sn xut c hiu qu. Qun tr c kh nng sng to to ln. iu c ngha l cng vi cc iu kin v con ngi v v vt cht k thut nh nhau nhng qun tr li c th khai thc khc nhau, em li hiu qu kinh t khc nhau . Ni cch khc, vi nhng iu kin v ngun lc nh nhau, qun l tt s pht huy c hiu qu nhng yu t ngun lc , a li nhng kt qu kinh t - x hi mong mun, cn qun l ti s khng khai thc c, thm ch lm tiu tan mt cch v ch nhng ngun lc c c, dn n tn tht. C th ni qun tr tt suy cho cng l bit s dng c hiu qu nhng ci c to nn nhng ci cha c trong x hi. V vy, qun tr chnh l yu t quyt nh nht cho s pht trin ca mi quc gia v cc t chc trong . Khi con ngi ngi kt hp vi nhau trong mt tp th cng nhau lm vic, ngi ta c th t pht lm nhng vic cn thit theo cch suy ngh ring ca mi ngi. Li lm vic nh th cng c th em li kt qu, hoc cng c th khng em li kt qu. Nhng nu ngi ta bit t chc hot ng v nhng vic qun tr khc th trin vng t kt qu s chc chn hn, c bit quan trng khng phi ch l kt qu m s cn t tn km thi gian, tin bc, nguyn vt liu v nhng ph tn khc. 1.2. Bn cht ca qun tr Xt v mt t chc v k thut ca hot ng qun tr th qun tr chnh l s kt hp mi n lc ca con ngi trong mt t chc no t ti mc tiu chung ca t chc v mc tiu ring ca mi ngi mt cch khn kho v hiu qu nht. Ni cch khc, thc cht ca qun tr l qun tr con ngi trong doanh nghip, thng qua , s dng c hiu qu nht mi tim nng v c hi ca doanh nghip thc hin cc hot ng theo mc tiu nh. Xt v mt kinh t, x hi ca qun tr, qun tr l v mc tiu, li ch ca doanh nghip, bo m cho doanh nghip tn ti v pht trin lu di, trang tri vn v lao ng, m bo tnh c lp v cho php tha mn nhng i hi ca ch doanh nghip v mi thnh vin khc trong doanh nghip. 1.2.1. Qun tr l mt khoa hc Tnh khoa hc ca qun tr th hin cc i hi sau: - Phi da trn s hiu bit su sc cc quy lut khch quan chung v ring (t nhin, k thut v x hi). c bit cn tun th cc quy lut ca quan h cng ngh, quan h kinh t, chnh tr; ca quan h x hi v tinh thn. V vy, qun tr phi da trn c s l lun ca ngnh khoa hc t nhin, khoa hc k thut nh ton hc, iu khin hc, tin hc, cng ngh hc, v.v... cng nh ng dng nhiu lun im v thnh tu ca cc mn x hi hc, tm l hc, lut hc, gio dc hc, vn ho ng x ... - Phi da trn cc nguyn tc t chc qun tr (v xc nh chc nng, nhim v, trch nhim v quyn hn; v xy dng c cu t chc qun tr; v vn hnh c ch qun tr, c bit l x l cc mi quan h qun tr). - Phi vn dng cc phng php khoa hc (nh o lng nh lng hin i, d on, x l lu tr d liu, truyn thng, tm l x hi ...) v bit s dng cc k thut qun

3

tr (nh qun l theo mc tiu, lp k hoch, pht trin t chc, lp ngn qu, hch ton gi thnh sn phm, kim tra theo mng li, kim tra ti chnh). - Phi da trn s nh hng c th ng thi c s nghin cu ton din, ng b cc hot ng hng vo mc tiu lu di, vi cc khu ch yu trong tng giai on. Tm li, khoa hc qun tr cho chng ta nhng hiu bit v cc quy lut, nguyn tc, phng php, k thut qun tr; trn c s bit cch gii quyt cc vn qun tr trong cc hon cnh c th, bit cch phn tch mt cch khoa hc nhng thi c v nhng kh khn tr ngi trong vic t ti mc tiu. Tuy nhin, n ch l mt cng c; s dng n cng phi tnh ton n iu kin c im c th tng tnh hung vn dng sng to, uyn chuyn ( l ngh thut). 1.2.2. Qun tr l mt ngh thut Tnh ngh thut ca qun tr xut pht t tnh a dng, phong ph ca cc s vt v hin tng trong kinh t, kinh doanh v trong qun tr; hn na cn xut pht t bn cht ca qun tr. Nhng mi quan h gia con ngi (vi nhng ng c, tm t, tnh cm kh nh lng) lun i hi m qun tr phi x l kho lo, linh hot. Tnh ngh thut ca qun tr cn ph thuc vo kinh nghim v nhng thuc tnh tm l c nhn ca tng ngi qun l; vo c may v vn ri, v.v... Ngh thut qun tr l vic s dng c hiu qu nht cc phng php, cc tim nng, cc c hi v cc kinh nghim c tch lu trong hot ng thc tin nhm t c mc tiu ra cho t chc, doanh nghip. l vic xem xt ng tnh ca cng vic kinh doanh ch ng n, m bo cho doanh nghip tn ti, n nh v khng ngng pht trin c hiu qu cao. Ni cch khc, ngh thut qun tr kinh doanh l tng hp nhng b quyt, nhng th on trong kinh doanh t mc tiu mong mun vi hiu qu cao. Ngh thut qun tr khng th tm thy c y trong sch bo; v n l b mt kinh doanh v rt linh hot. Ta ch c th nm cc nguyn tc c bn ca n, kt hp vi quan st tham kho kinh nghim ca cc nh qun tr khc vn dng vo iu kin c th. Mt s lnh vc cn th hin ngh thut qun tr kinh doanh l: - Ngh thut to thi c, chp thi c, trnh nguy c. - Ngh thut to vn, s dng vn v tch lu vn. - Ngh thut cnh tranh (ginh th phn, t li nhun cao). - Ngh thut s dng ngi (pht hin, b tr, pht huy, lin kt). - Ngh thut ra quyt nh (nhy, ng, kp thi ...) v t chc thc hin quyt nh. - Ngh thut s dng n by trong qun tr. - Ngh thut giao tip (vi i tc, vi khch hng, vi cp di ...). - v.v... 1.2.3. Mi quan h gia khoa hc v ngh thut Thc ra phn loi nh trn tin cho vic nghin cu, trong thc t khoa hc v ngh thut trong qun tr khng bao gi tch ri nhau. Bi khoa hc l s hiu bit c h thng cn ngh thut l s tinh lc kin thc. Nh vy, qun tr vi t cch thc hnh n l ngh thut, cn kin thc c t chc lm c s cho n coi nh l khoa hc. Mt nh qun tr gii l ngi phi trang b cho mnh nhng kin thc khoa hc ng thi phi c ngh thut vn dng nhng kin thc khoa hc lnh hi vo nhng hon cnh, nhng tnh hung c th nht nh. Hay nh qun tr gii l ngi phi c ci chnh xc, mau l ca v tng khi ra quyt nh, va phi c ci linh hot, uyn chuyn, sng to ca nhc trng khi ch huy dn nhc. 1.3. Nh qun tr 1.3.1. Khi nim v phn loi 4

Cc nh qun tr lm vic cc t chc. Mc d mi t chc u c nhng mc tiu v ni dung cng vic thc hin khc nhau nhng u c chung c im: Sn phm ca qun tr l cc quyt nh trong cc lnh vc khc nhau. Cc nh qun tr trong cc t chc nhng khng phi ai trong t chc u l nh qun tr. Hot ng qun tr lin quan n s phi hp, nh hng, la chn, quyt nh t c mc tiu chung ca t chc. Chnh v vy, cc thnh vin trong t chc thng c chia lm hai loi theo c th cng vic l: ngi tha hnh v nh qun tr. Ngi tha hnh l nhng ngi trc tip thc hin mt cng vic c th, h khng c trch nhim hoch nh, t chc, lnh o v gim st hot ng ca nhng ngi khc. Cn nh qun tr c trch nhim ch huy, iu khin, gim sthot ng ca nhng ngi khc. Hot ng qun tr l mt hot ng x hi nn n phi c chuyn mn ho. Trong mi t chc, cc cng vic qun tr khng ch c chuyn mn ha m cn c sp xp mt cch c trt t, c th bc r rng. Tu theo quy m v phm vi hot ng ca t chc m mt t chc c th c nhiu hay t nh qun tr. Cc nh qun tr thng c chia lm 3 cp ch yu nh sau: - Cp qun tr vin cao cp: Bao gm cc thnh vin trong Ban lnh o cao nht ca t chc chu trch nhim iu hnh v phi hp cc hot ng chung ca t chc, hoch nh ng li chin lc pht trin t chc: + Xc nh cc mc tiu v bin php ln cho qu trnh hot ng. + To dng b my, ph duyt c cu t chc v ph duyt nhn s. + Phi hp hot ng gia cc lnh vc qun tr. + Quyt nh cc bin php ln v t chc qun l, s dng ngun lc. + Bo co trc lnh o cp trn ca t chc. - Cp qun tr vin tha hnh: L cp qun tr vin trung gian tip nhn cc chin lc v chnh sch chung t cc qun tr gia cp cao v bin chng thnh nhng k hoch, mc tiu c th chuyn n cc qun tr gia cp c s thc hin chng. Nhim v ch yu ca cp qun tr ny l: + Nghin cu v phn tch nhim v c giao t chc thc hin mt cch c hiu qu trong b phn mnh. + ngh vi cp hng u v k hoch hnh ng, bt b nhim cn b n v mnh. + Giao vic cho nhn vin v phi hp hot ng gia cc nhn vin di quyn. + D tr kinh ph hot ng v t chc s dng c hiu qu n. + Bo co thng xuyn v kt qu hot ng ca b phn mnh vi cp qun tr cp cao. + Tm hiu v xc nh mi lin h vi cc nhn vin di quyn cc n v khc. - Cp qun tr vin thc hin: L cp qun tr tha hnh, hng ngy h trc tip nhn cc mnh lnh v trin khai thc hin nhng mnh lnh to ra sn phm cui cng. Phn ln thi gian ca cc nh qun tr ny c s dng vo vic gim st, iu hnh nhn vin thuc quyn v a ra nhng quyt nh hng ngy. Phn thi gian cn li dnh cho gp g, bo co, hi hp vi cp trn hoc quan h vi cc ng nghip thuc cc b phn khc. Yu cu i vi cp qun tr ny l: + Hiu v n lc vi cng vic c giao. + Ci tin phng php lm vic, rn luyn cc c tnh ca ngi qun tr. + Lin h kp thi vi cp qun tr vin cao hn v to lp tinh thn ng i tt 1.3.2. Vai tr v k nng ca nh qun tr 5

thc hin tt 04 chc nng qun tr, theo Robert Katz th nh qun tr cn c 03 loi k nng qun tr nh sau: a. Vai tr ca nh qun tr lm r cc cng vic ca cc nh qun tr, cng nh cc cch ng x khc nhau ca h i vi mi ngi v mi t chc khc, Henry Mentzberg a ra 10 loi vai tr khc nhau nh sau m nh qun tr phi thc hin v chia chng thnh 03 nhm ln: * Nhm vai tr quan h vi con ngi (gm 03 vai tr) - Vai tr i din, hay tng trng, c tnh cht nghi l trong t chc : C ngha l bt c mt t chc no cng u phi c ngi i din cho t chc nhm thc hin cc giao dch, i thoi vi cc c nhn v t chc bn ngoi. Ngay c tng b phn trong t chc cng phi c ngi ng u b phn lnh hi cc kin, chnh sch, k hoch ca cp trn. - Vai tr lnh o: Vai tr ny phn nh s phi hp v kim tra ca nh qun tr i vi cp di ca mnh. - Vai tr lin lc: Th hin mi quan h ca nh qun tr i vi ngi khc c bn trong v bn ngoi t chc * Nhm vai tr thng tin (gm 03 vai tr) - Vai tr tip nhn v thu thp thng tin lin quan n t chc : Nh qun tr phi thng xuyn xem xt, phn tch mi trng xung quanh t chc nhm xc nh mi trng to ra nhng c hi g cho t chc, cng nh nhng mi e da no i vi t chc. Vai tr ny c thc hin thng qua vic c sch bo, vn bn hoc qua trao i tip xc vi mi ngi - Vai tr ph bin thng tin : C nhng thng tin cn tuyt i gi b mt, nhng cng c nhng thng tin m cc nh qun tr cn ph bin n cho cc b phn, cc thnh vin c lin quan trong t chc, thm ch ph bin n cho nhng ngi ng cp hay cp trn ca mnh nhm lm cho mi ngi cng c chia s thng tin gp phn hon thnh mc tiu chung ca t chc. - Vai tr cung cp thng tin cho bn ngoi: Tc nh qun tr thay mt cho t chc ca mnh cung cp cc thng tin cho bn ngoi nhm gii thch, bo v hay tranh th mt s ng tnh, ng h no . * Nhm vai tr quyt nh (gm 04 vai tr) - Vai tr doanh nhn : y l vai tr phn nh vic nh qun tr tm mi cch ci tin t chc nhm lm cho hot ng ca t chc ngy cng c hiu qu. Chng hn iu chnh k thut m t chc ang p dng hay p dng mt k thut mi no - Vai tr gii quyt xo trn: Bt c mt t chc no cng c nhng trng hp xung t xy ra trong ni b dn ti xo trn t chc nh s nh cng ca cng nhn sn xut, s mu thun v mt on kt gia cc thnh vin, b phn .Nh qun tr phi kp thi i ph, gii quyt nhng xo trn a t chc sm tr li s n nh - Vai tr phn phi cc ngun lc: Nu cc ngun lc di do (tin bc, thi gian, quyn hnh, my mc, nguyn vt liu, con ngi ) th nh qun tr s tin hnh phn phi mt cch d dng; Nhng ngy nay, khi cc ngun lc ngy cng cn kit i hi nh qun tr phi phn b cc ngun lc cho cc thnh vin, tng b phn sao cho hp l nhm m bo cho cc thnh vin, b phn hot ng mt cch n nh v hiu qu. - Vai tr thng thuyt : Tc phn nh vic thng thuyt, m phn thay mt cho t chc trong cc giao dch vi cc c nhn, t chc bn ngoi. V d m phn k kt hp ng lao ng, hp ng kinh t b. K nng ca nh qun tr 6

* K nng k thut (technical skills) K nng k thut chnh l trnh chuyn mn nghip v ca nh qun tr, hay l nhng kh nng cn thit ca h nhm thc hin mt cng vic c th no . K nng ny nh qun tr c c bng cch thng qua con ng hc tp, bi dng m c. V d nh thit k my mc ca trng phng k thut, t chc cng tc k ton ca k ton trng, lp trnh in ton ca trng phng my tnh, xy dng chng trnh nghin cu th trng ca trng phng Marketing Cp qun tr cng cao, k nng ny gim dn v ngc li cp qun tr cng thp k nng ny l cn thit, bi v cp cng thp th nh qun tr thng tip xc trc tip vi cng vic c th, vi tin trnh sn xut, y chnh l mi trng m ti nng k thut c bit s dng nhiu hn. * K nng nhn s (human skills) K nng nhn s phn nh kh nng cng lm vic, ng vin v iu khin con ngi v tp th trong t chc nhm to iu kin thun li v thc y hon thnh cng vic chung. Chng hn nh k nng thng t hu hiu (vit & ni), c thi quan tm n ngi khc, xy dng bu khng kh hp tc gia mi ngi, ng vin nhn vin di quyn i vi k nng nhn s th yu cu cn thit i vi c 03 cp qun tr, v d thuc cp no, nh qun tr cng phi cng lm vic vi tt c mi ngi. * K nng t duy K nng t duy yu cu nh qun tr phi hiu r mc phc tp ca mi trng v gim thiu s phc tp xung mc m t chc c th i ph v thch ng c. K nng t duy l mt k nng kh tip thu nht v rt quan trng i vi nh qun tr cp cao. Cc chin lc, k hoch, chnh sch v quyt nh ca nh qun tr cp cao thng ph thuc vo t duy chin lc ca h. Hnh 1.1 sau din t k nng qun tr ca cc cp nh sau: K nng t duy

K nng nhn s

K nng k thut

Nh qun tr

Nh qun tr cp Nh qun tr cp trung gian cao cp c s Hnh 1.1. Cc k nng ca cc cp qun tr.

2. VN HO T CHC V MI TRNG QUN TR 2.1. Vn ho t chc 2.1.1. Khi nim 7

tip cn c vn ny, chng ta bt u t vic xem xt khi nim v vn ho. Vn ho l mt khi nim c ngoi din rt rng, bao gm nhiu loi i tng, tnh cht v hnh thc biu hin khc nhau. Bi vy, cho n nay, c n hng trm (c ngi cho rng khong mt nghn) nh ngha khc nhau v vn ho nh: - Vn ho l ton b nhng hot ng vt cht v tinh thn m loi ngi to ra trong lch s ca mnh trong mi quan h vi con ngi, vi t nhin v vi x hi. - Vn ho l nhng hot ng v gi tr tinh thn ca loi ngi. - v.v Mc d c nhiu quan nim khc nhau v vn ho nhng gia nhng quan nim y u c im chung ch coi vn ho l ngun lc ni sinh ca con ngi, l kiu sng v bng gi tr ca cc t chc, cng ng ngi, trung tm l cc gi tr chn - thin - m. Vn ho l thuc tnh bn cht ca con ngi, ch c loi ngi v do con ngi sinh ra. Do , vn ho gi vai tr quan trng, khng th thiu c i vi i sng ca con ngi, l nhn t quyt nh ti s hnh thnh v hon thin nhn cch ca cc c nhn. Khng ch vy, vn ho cn l mc tiu, l ng lc, l linh hn v h iu tit i vi s pht trin ca kinh t x hi. gc ca mt t chc, vn ho c th c hiu l mt h thng nhng gi tr chung, nhng nim tin, nhng mong i, nhng thi , nhng tp qun thuc v t chc v chng tc ng qua li vi nhau hnh thnh nhng chun mc hnh ng m tt c mi thnh vin trong t chc noi theo. Vn ho t chc xut pht t s mnh, cc mc tiu chin lc ca t chc v vn ho x hin bao gm nhng gi tr ct li, nhng chun mc, cc nghi l v truyn thuyt v nhng s kin ni b. Vn ho t chc thng thng c th hin trn ba phng din: - Gn vi vn ho x hi v l tng su ca vn ho x hi. Mc tiu ca vn ho t chc l nhm xy dng mt phong cch lm vic hiu qu v nhng mi quan h hp tc thn thin gia cc thnh vin ca t chc, lm cho t chc tr thnh mt cng ng lm vic trn tinh thn hp tc, tin cy, gn b, thn thin v tin th trn c s hnh thnh tm l chung v lng tin vo s thnh cng ca t chc. - Vn ho t chc c hnh thnh thng qua cc quy nh, ch , nguyn tc c tnh cht rng buc trong ni b. Tri qua thi gian di th nhng quy nh, nhng nguyn tc s tr thnh nhng chun mc, nhng gi tr, nhng tp qun v nhng nguyn tc bt thnh vn. - Vn ho t chc nhm a cc hot ng ca t chc vo nn np v t diu qu cao. Mt t chc c trnh vn ho cao l mi hot ng ca n u c th ch ho, c th ho v c mi ngi t gic tun th. 2.1.2. Cc yu t ca vn ho t chc v s nh hng ca vn ha t chc n hot ng quntr

Vn ho ca t chc xut pht t s mnh, cc mc tiu chin lc ca t chc v vn ho x hi, n bao gm nhng gi tr ct li, nhng chun mc, cc nghi l v truyn thuyt v nhng s kin ni b. * Nhng gi tr ct li ca vn ho t chc: Nhng gi tr ct li ca vn ho t chc phn nh nhng gi tr x hi c lin quan n cng vic, hay ca phn x hi m trong t chc hot ng. Mi lin h ny th hin rt r nt trong cc x hi c nhng gi tr vn ho thun nht v gn lin vi cng vic. - Thi i vi quyn lc:

8

Thi i vi quyn lc l phm vi m cc c nhn chp nhn s phn b khng ng u v quyn hn. Nhng t chc trong cc x hi c mc tp trung quyn lc t trung bnh n cao, th s truyn thng v ra quyt nh thng din ra theo chiu t cp cao xung cp thp. Ngc li, trong nhng x hi c mc tp trung quyn lc thp v c s hi ho trong s phn b quyn lc, th nn vn ho ca t chc thng tha nhn cc quyn c bn ca cc thnh vin v khuyn khch h tham gia vo qu trnh ra quyt nh. Hn th na, h thng kim sot ca nhng t chc ny thng da trn lng tin vo kh nng hon thnh nhim v ca nhn vin. - Thi i vi ri ro: Trong nhng x hi c nn vn ho m cc thnh vin ca n c thi c gng trnh khi s khng chc chn cao (mc chp nhn ri ro thp) th dng nh ngi ta rt t khi mo him. Ngi ta tun theo cc nguyn tc vch ra mt cch cng nhc v da vo c cu chnh thc ca t chc, ng thi ch trng n s n nh v nhn s. Ngc li, trong nhng nn vn ho x hi m cc thnh vin ca n c thi sn sng ng u vi mi ri ro, th nn vn ho ca t chc thng c khuynh hng chp nhn ri ro. - c trng ni bc v quan h x hi: Trong cc nn vn ho phng ty, ch ngha c nhn v t do c nhn thng c cao. Cc doanh nghip trong cc nn vn ho ny cng thng cao cc phng din ny ca c nhn, khen thng da trn thnh tch v khuyn khich s cnh tranh trong ni b. Ngc li, nhng doanh nghip thuc cc nn vn ho phng ng nh Nht bn, Trung Qucl nn vn ho cao tinh thn tp th, tnh cng ng, th thng c khuynh hng ch trng n thnh tch ca nhm v khuyn khch s hp tc bn trong t chc, cao s cnh tranh gia cc doanh nghip. - Tnh quyt on: Cc nn vn ho phng Ty thng cao tnh quyt on, cn cc nn vn ho phng ng v Bc u th nhn mnh tinh thn hp tc, thn thin. Nhng gi tr ny c th hin r nt trong vn ho t chc. Cc chun mc chung: Cc chun mc chung l nhng gi tr, nhng tiu chun bt thnh vn m tt c cc thnh vin t chc phi tun theo. Nhng chun mc gi tr ny c th l nhng gi tr tch cc, v cng c th l yu t tiu cc. Mt s v d in hnh v cc chun mc ca t chc: Nhng chun mc tch cc Nhng yu t tiu cc S ci m, trung thc. Mi ngi lun cnh gic, gi kn nhng g h bit. cao tnh hiu qu. Dm chu trch nhim. Duy tr lng trung thnh. Khng n c th p . Trn trnh v n y trch nhim cho ngi khc. Tung tin n nhm, ni xu ngi khc.

Thc y tinh thn tt c mi ngi v t n mc tiu c nhn bng s thit hi mt ngi v mi ngi v mi ngi. ngi khc.

Cc nghi l: Nghi l l mt tp hp nhng biu tng l nghi phc tp v chi tit c thc hin thng qua mt s kin c bit no .9

Cc nghi l tuyn dng v khen thng thnh tch ca nhn vin khi c s cng nhn rng ri s c tc dng thc y cc c nhn v tp th c gng hn na t c nhng thnh tch tng t. Cc giai thoi: Giai thoi (hay truyn thuyt) l nhng cu truyn ni ting v mt nhn vt quan trng no , da trn mt s kin qu kh c thm tht nhng tnh tit h cu. Cc giai thoi c cc thnh vin trong t chc truyn tng v ly lm tm gng noi theo. Do , chng c tc dng duy tr bu khng kh tch cc trong t chc. 2.2. Mi trng qun tr 2.2.1. Khi nim v phn loi mi trng qun tr a. Khi nim Mi trng qun tr l tng hp cc yu t v iu kin khch quan, ch quan c mi quan h tng tc ln nhau, nh hng trc tip hay gin tip n hot ng ca t chc. Tt c cc nh qun tr, cho d h hot ng bt k u, bt k khi no mun thnh cng trong cng vic, mun a t chc ngy cng pht trin cng u phi phn tch k cc yu t ca mi trng nh hng ti s hot ng ca t chc. Trong cc yu t nh hng, c nhng yu t m t chc c th iu chnh lm thay i nhng cng c nhng yu t khng th hoc kh c th lm thay i. Chnh v vy, cn phi nghin cu k nhng yu t tn dng s tc ng ca nhng nhn t tch cc v hn ch nh hng ca nhng nhn t tiu cc n t chc. b. Phn loi mi trng qun tr Ty theo cc gc tip cn khc nhau m ngi ta c th phn chia mi trng qun tr ra thnh nhiu loi. Cc yu t c hnh thnh theo 3 nhm di y: - Nhm 1: Yu t mi trng v m. Nhm yu t ny c tc ng trn bnh din rng v lu di. Vic nghin cu nhng yu t ny s gip cho doanh nghip bit c c hi thun li c th tn dng v nhng thch thc kh khn phi vt qua. Nhm ny bao gm: + Cc yu t vn ho - x hi. + Cc yu t v nhn khu, dn s. + Cc yu t thuc v h thng chnh tr - php lut. + Cc yu t cng ngh v tin b khoa hc k thut. + Cc yu t quc t. + Cc yu t thin nhin. - Nhm 2: Cc yu t vi m bn ngoi t chc. Nhm ny tc ng trn bnh din gn gi v trc tip n hot ng qun tr ca n. i vi mt doanh nghip chng hn chng bao gm: + Nhm cnh tranh trc din. + Nhm cc nh cung ng. + Nhm khch hng. + Nhm nhng ngi mi gii trung gian. + Nhm cc i th tim n. + Nhm cc gii chc a phng v cng chng. - Nhm 3: Cc yu t vi m bn trong t chc. y l cc yu t mi trng vi m nhng li nm trong t chc, chng c nh hng trc tip, thng xuyn v rt quan trng ti cc hot ng qun tr ca chnh ngay t chc . Nhng yu t ny s gip cho mt t chc xc nh r u nhc im ca mnh. Nhm ny bao gm: + Cc yu t thuc v ti chnh. 10

+ Cc yu t thuc v nhn s. + Cc yu t thuc v c s vt cht. + Cc yu t thuc v vn ho t chc. Cc nhm yu t trn lun tc ng qua li ln nhau to ra mi trng qun tr ca mt t chc. Nh qun tr phi nhn thc y , chnh xc cc yu t mi trng son tho chin lc v sch lc qun tr cho ng n, gip t chc tn ti v pht trin. 2.2.2. nh hng ca mi trng bn ngoi i vi t chc a. Nhng yu t mi trng v m - Yu t mi trng kinh t : Cc nhn t kinh t l yu t quan trng nht ca mi trng hot ng ca doanh nghip. Sau y l nhng nhn t c bn: + Tc tng trng ca nn kinh t, lm pht sinh cc nhu cu mi cho s pht trin cc ngnh ca nn kinh t quc dn. + T l lm pht nh hng n kh nng sinh li, vn u t. + T l tht nghip chung ca nn kinh t quc dn, ngnh, vng c nh hng n vn nhn cng trn phng din tuyn dng, sa thi. + S m bo chung v tin cng, gi c. + S n nh ca ng tin, t gi hi oi. + Vn quc t ho nn kinh t, xu hng v thc t u t nc ngoi nc ta. + Thu nhp quc dn, t trng ca cc khu vc, ngnh, thu nhp bnh qun tnh theo u ngi v theo cc tng lp x hi khc nhau. - Cc nhn t chnh tr v php lut: Cc nhn t ny tc ng n mi trng theo cc hng khc nhau: c th to ra li th, tr ngi, thm ch ri ro cho doanh nghip. Nhng nhn t ny thng bao gm: + S n nh v chnh tr, nht qun v quan im chnh sch ln. + H thng lut php c xy dng v hon thin: Php lut kinh doanh v bo v mi trng. + Cc quy nh v qung co: i vi mt s doanh nghip, y c th l mt s cn tr, e do. + Cc quy nh v thu, l ph. + Quy ch tuyn dng, bt, ch hu tr, tr cp tht nghip... c nh hng n s dng v pht huy ngun nhn lc . - Nhn t k thut cng ngh: y l nhng nhn t c nh hng ln, trc tip n chin lc kinh doanh ca cc lnh vc, ngnh cng nh nhiu doanh nghip c th. Thc t cho thy, s bin i cng ngh lm chao o nhiu lnh vc nhng ng thi cng lm xut hin nhiu lnh vc kinh doanh mi hon thin hn...iu buc cc nh doanh nghip phi theo di thng xuyn, lin tc c chin lc thch ng. + Chin lc hng v sn phm. + Chin lc hng v chc nng. Doanh nghip phi thng xuyn quan tm n chnh sch khoa hc v cng ngh bng cch u t cho khoa hc v cng ngh, cho nghin cu v trin khai, khuyn khch pht minh sng ch, thc hin chuyn giao cng ngh. - Nhn t vn ho - x hi: Trong cc chin lc trung v di hn, y l nhng nhn t thay i ln nht. V biu hin, cc nhn t ny ht sc phong ph: + Li sng, s du nhp li sng mi, c bit l theo mt.

11

+ Thi , tp qun, thi quen tiu dng, s xut hin v hot ng ca hip hi nhng ngi tiu dng. + S thay i ca thp tui, t l kt hn, sinh , v tr vai tr ca ngi ph n ti ni lm vic v trong gia nh. + Trnh dn tr c nng ln. y l mt thch thc mi i vi cc nh sn xut. - Nhn t t nhin: Nhn t ny nh hng nhiu mt ti ngun lc u vo cn thit cho cc nh sn xut kinh doanh v chng c th gy nh hng cho cc hot ng marketing trn th trng. + V tr a l c nh hng n hot ng thng mi ca doanh nghip, lin quan n chi ph vn chuyn v kh nng cnh tranh nh li th v mc chi ph vn chuyn thp. + Kh hu, thi tit c nh hng n chu k sn xut v tiu dng trong khu vc, n nhu cu v cc loi sn phm c tiu dng: cc yu cu v s ph hp ca sn phm v vn d tr, bo qun. + Cc vn v cn bng sinh thi nhim mi trng: lin quan n nhng hin tng bt thng ca kh hu thi tit, nh hng trc tip n yu cu pht trin bn vng nh hng n kh nng pht trin kinh doanh ca doanh nghip. - Nhn t nhn khu hc: Nhn t nhn khu hc l yu t c cc nh hot ng marketing rt quan tm v th trng l khch hng, l do con ngi hp thnh. Tc ng ca yu t nhn khu hc n hot ng marketing ca doanh nghip c th hin thng qua rt nhiu cc bin s khc nhau sau y: + Dn s v tc tng dn s: Dn s tc l s ngi hin hu trn th trng. Tiu thc ny nh hng n dung lng th trng c th t n. Thng thng dn s cng ln th quy m th trng cng ln, nhu cu v sn phm hoc nhm sn phm cng ln, khi lng tiu th sn phm cng nhiu, do kh nng m bo hiu qu kinh doanh cng cao. + Tui th v cu trc tui: S thay i ca yu t ny dn n tnh trng thay i c cu khch hng tim nng theo tui. T tc ng ti c cu tiu dng v nhu cu v cc loi hng ho. Tnh hnh buc cc quyt nh marketing ca doanh nghip phi thay i theo. + C cu, quy m h gia nh: nh hng n s lng quy cch, sn phm c th khi sn phm p ng cho nhu cu chung ca c gia nh. c bit c ngha khi phn tch trong mi lin h vi thu nhp ca ngi tiu th. + S chuyn dch dn c v xu hng vn ng: S hnh thnh hay suy gim mc tp trung dn c mt khu vc a l c nh hng ln n s xut hin c hi mi hoc suy tn c hi hin ti ca doanh nghip. b. Nhng yu t mi trng vi m - Cc yu t v lc lng bn trong ca doanh nghip: Cc doanh nghip cn phn tch mt cch cht ch cc yu t bn trong doanh nghip nhm xc nh r u v nhc im ca doanh nghip. Trn c s a ra cc bin php nhm khc phc nhc im v pht huy th mnh ca doanh nghip t c li nhun ti a. N bao gm: + Ti chnh - k ton: Cn phn tch cc yu t sau: Kh nng huy ng vn ngn hn v di hn. Chi phi vn so vi ton ngnh v cc i th cnh tranh. Cc vn v thu, t l li sut. H thng k ton hiu qu v hiu nng phc v cho vic lp k hoch gi thnh, k hoch ti chnh v li nhun. + Sn xut v nghip v k thut gm c: C cu mt hng dch v. 12

Kh nng m rng chu k sng ca sn phm chnh. T l li nhun so vi doanh thu sn phm. Chin lc gi v tnh linh hot trong vic nh gi. Chi ph v kh nng cng ngh so vi ton ngnh v cc i th cnh tranh. Nghin cu v pht trin cng ngh, sng kin ci tin k thut. + Nhn s v b my qun l bao gm: Trnh tay ngh v t cch o c ca cn b cng nhn vin. C cu t chc v uy tn ca doanh nghip. T chc h thng thng tin giao tip. - Nhng ngi cung ng: l nhng ngi cung cp u vo cho qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Bt k mt s bin i no t pha ngi cung ng, sm hay mun, trc tip hay gin tip u gy nh hng ti hot ng marketing ca cng ty. Cc nh hot ng marketing phi quan tm n h trn nhiu phng din nh: kh nng cung ng v s lng, cht lng, gi c, thi gian cung ng, a im cung ngThm ch cn phi quan tm n thi ca nh cung cp i vi doanh nghip mnh v cc i th cnh tranh. Ngun lc khan him, gi c tng c th lm xu i c hi th trng cho vic kinh doanh nhng hng ho dch v nht nh hoc ti t hn c th buc doanh nghip phi ngng sn xut. - Cc trung gian marketing: l cc t chc dch v, cc doanh nghip khc v cc c nhn gip cho cng ty t chc tt vic tiu th sn phm hng ho, dch v ca mnh ti ngi mua cui cng. Cc trung gian marketing bao gm: + Nhng trung gian thng mi: L nhng n v kinh doanh h tr cng ty tm kim hay trc tip bn sn phm cho khch hng. N bao gm cc i l bn bun, bn l, i l phn phi c quyn + Cc cng ty chuyn t chc lu thng hng ho: Gip doanh nghip to ra lng d tr sn phm ca mnh v vn chuyn chng t ni sn xut n ni cn. + Cc t chc cung cp dch v marketing: Nghin cu th trng, cung cp cc dch v qung co gip cng ty sn xut nh hng chnh xc hn v a hng ho ca mnh n th trng thch hp. + Cc t chc ti chnh tn dng trung gian: gm cc ngn hng, cc cng ty tn dng, cng ty bo him v cc t chc khc h tr cng ty u t cho cc thng v hay bo him chng ri ro lin quan n vic mua hay bn hng. - Khch hng: Khch hng ng vai tr trung tm trn th trng, l i tng m doanh nghip phc v v l yu t quyt nh s thnh cng hay tht bi ca doanh nghip. Nghin cu khch hng tc l nghin cu nhu cu ca khch hng. Bn thn nhu cu li khng ging nhau gia cc nhm khch hng v thng xuyn bin i, s bin i ny li nh hng n cc mc tiu ca chin lc th trng. V vy, doanh nghip phi thng xuyn theo di khch hng v d bo nhng bin i v nhu cu ca h xy dng cho doanh nghip ca mnh mt chin lc th trng thch hp. Thng thng c 5 dng th trng khch hng sau: + Th trng ngi tiu dng - l nhng ngi v h dn mua hng ho v dch v s dng cho c nhn. + Th trng cc nh sn xut - l cc t chc mua hng v dch v s dng trong qu trnh sn xut. + Th trng nh bn bun trung gian - l t chc mua hng v dch v sau bn li kim li.

13

+ Th trng cc c quan nh nc - l nhng t chc Nh nc mua hng ho v dch v sau s dng trong lnh vc dch v cng cng hoc chuyn giao hng ho v dch v cho nhng ngi cn n n. + Th trng quc t - l nhng ngi mua hng ngoi nc bao gm nhng ngi tiu dng, sn xut bn trung gian v cc c quan Nh nc nc ngoi. - Cnh tranh trn th trng: Nhn t ny nh hng thng xuyn n qu trnh tiu th sn phm ca doanh nghip trn th trng. Khi xy dng chin lc th trng doanh nghip phi phn tch xem i th cnh tranh trn th trng ang s dng nhng bin php cnh tranh g ra chin lc phng th thch hp. Tm li, trong hot ng kinh doanh th doanh nghip no cng chu tc ng ca cc yu t vi m v v m trong mi trng kinh doanh. Tuy nhin, mi doanh nghip do tnh cht hot ng sn xut kinh doanh khc nhau nn mc tc ng ca cc yu t cng khc nhau. Vic phn tch k lng cc yu t trn cho php cc doanh nghip nhn bit c cc c hi sn xut kinh doanh xy dng chin lc marketing ng n v thnh cng trn th trng. ng thi cng gip cho doanh nghip nhn bit c nhng nguy c gim ri ro trong sn xut kinh doanh, c th cnh tranh tt trn th trng. 3. S PHT TRIN CA L THUYT QUN TR Trn phng din khoa hc x hi v nhn vn mi mt l thuyt l mt tp hp nhng mi tng quan gia nhng t tng va gii thch, va tin on cc hin tng x hi. L thuyt qun tr cng th, n cng l mt h thng v nhng t tng, quan nim, c kt, gii thch v cc hot ng qun tr c thc hnh trong th gii hin ti. iu ny cng c ngha l l thuyt qun tr cng phi da vo thc t v n c nghin cu c h thng qua cc thi i, nht l t th k XIX. Kt qu l chng ta c c mt di sn s v phong ph v qun tr m cc nh qun tr ngy nay ang tha hng. Chnh v th m vic nghin cu s tin trin ca t tng qun tr l cn thit cho cc nh qun tr trong l lun v thc hnh, cho hin ti v cho c tng lai. 3.1. Cc trng phi qun tr c in L thuyt c in v qun tr l thut ng c dng ch nhng quan im v t chc v qun tr c a ra Chu u v Hoa k vo nhng nm cui ca th k XIX, u th k XX. Trong qu trnh hnh thnh cc l thuyt c in c cng ng gp ca nhiu tc gi. Nhn chung c th a ra hai dng l thuyt qun tr c in chnh: 3.1.1. Trng phi qun tr kiu th li (Bureaucretic Management) Qun tr kiu th li l mt h thng da trn nhng nguyn tc, h thng th bc, s phn cng lao ng r rng v nhng quy trnh hot ng ca doanh nghip. Ngi sng lp ra trng phi qun tr ny l nh x hi hc ngi c, chuyn nghin cu v qun tr vn phng ca cc c quan chnh ph - Max Weber (1861 1920). Mc d, ng l mt trong nhng nh l thuyt qun tr u tin gii quyt nhng vn ca cc t chc, nhng nhng cng trnh nghin cu ca cng ch c ph bin rng ri sau khi chng c dch thnh ting Anh vo nm 1947. L thuyt qun tr kiu th li a ra mt quy trnh v cch thc iu hnh mt t chc. Quy trnh ny c 7 c im gm: - H thng cc nguyn tc chnh thc. - m bo tnh khch quan. - Phn cng lao ng. - C cu h thng cp bc ca t chc. - C cu quyn lc chi tit. 14

- S cam kt lm vic lu di. - Tnh hp l. Nhng li ch ca l thuyt qun tr theo kiu th li: - Tnh hiu qu v tnh n nh ca t chc,. - Cng vic ca nhn vin tr nn n gin hn bi nhim v ca h l thc hin nhng cng vic c bin thnh nhng nguyn tc n gin. Kt qu cng vic c tiu chun ho v mt cht lng v mc cn thit p ng mc ch ca t chc. Nhng hn ch: - Nguyn tc cng nhc v quan liu. - Tm cch m rng v bo v quyn lc. - Tc ra quyt nh chm. - Khng tng hp vi s thay i cng ngh. - Khng tng hp vi nhng gi tr ngh nghip. Tuy nhin, phng php tip cn ny vn c p dng rng ri v t hiu qu cao nhng t chc tho mn nhng iu kin sau: - Nhng t chc c khi lng thng tin chuyn ngnh ln v tm c bin php x l hu hiu. - Nhu cu ca khch hng c tc thay i chm. - Cng ngh n nh v c tc thay i chm. - Quy m hot ng ca t chc ln, iu kin cho php tiu chun ho dch v hay sn phm. 3.1.2. Trng phi qun tr khoa hc C rt nhiu tc gi v dng l thuyt ny, c th k ra y mt s tc gi chnh: - Charles Babbage (1792 - 1871): ng l mt nh ton hc Anh tm cch tng nng sut lao ng. Cng vi Adam Smith ng ch trng chuyn mn ho lao ng, dng ton hc tnh ton cch s dng nguyn vt liu ti u. ng cho rng, cc nh qun tr phi nghin cu thi gian cn thit hon thnh mt cng vic, t n nh tiu chun cng vic, a ra vic thng cho nhng cng nhn vt tiu chun. ng cng l ngi u tin ngh phng php chia li nhun duy tr quan h gia cng nhn v ngi qun l. - Frank & Lilian Gilbreth. Frank (1886 - 1924) v Lilian Gilbreth (1878 1972) l nhng ngi u tin trong vic nghin cu thi gian - ng tc v pht trin l thuyt qun tr khc hn Taylor. Hai ng b pht trin mt h thng cc thao tc hon thnh mt cng tc. Hai ng b a ra mt h thng xp loi bao trm cc ng tc nh cch nm vt, cch di chuynH thng cc ng tc khoa hc nu ln nhng tng quan gia loi ng tc v tn s vi s mt ngc trong lao ng, xc nh nhng ng tc d tha lm ph phm nng lc, loi b nhng ng tc d tha, ch tm vo nhng ng tc thch hp lm gim mt mi v tng nng sut lao ng. - Henry Gantt (1861 - 1919): ng vn l mt k s chuyn v h thng kim sot trong cc nh my. ng pht trin s Gantt m t dng cng vic cn hon thnh mt nhim v, vch ra nhng giai on ca cng vic theo k hoch, ghi c thi gian hoch nh v thi gian thc s. Ngy nay phng php Gantt l mt cng c quan trng trong qun tr tc nghip. Gantt cng a ra mt h thng ch tiu cng vic v h thng khen thng cho cng nhn v qun tr vin t v vt ch tiu. Tuy nhin, i biu u t nht ca trng phi ny l Fededric W. Taylor (1856 - 1915) c gi l cha ca phng php qun tr khoa hc. Tn gi ca l thuyt ny xut pht

15

t nhan trong tc phm ca Taylor: cc nguyn tc qun tr mt cch khoa hc (Principles of scientific management) xut bn ln u M vo nm 1911. Trong thi gian lm nhim v ca nh qun tr cc x nghip, nht l trong cc x nghip luyn kim ng tm ra v ch trch mnh lit cc nhc im trong cch qun l c, theo ng cc nhc im chnh l: + Thu mn cng nhn trn c s ai n trc mn trc, khng lu n kh nng v ngh nghip ca cng nhn. + Cng tc hun luyn nhn vin hu nh khng c h thng t chc hc vic. + Cng vic lm theo thi quen, khng c tiu chun v phng php. Cng nhn t mnh nh ot tc lm vic. + Hu ht cc cng vic v trch nhim u c giao cho ngi cng nhn. + Nh qun tr lm vic bn cnh ngi th, qun mt chc nng chnh l lp k hoch v t chc cng vic. Tnh chuyn nghip ca nh qun tr khng c tha nhn. Sau ng nu ra 4 nguyn tc qun tr khoa hc nh sau: + Phng php khoa hc cho nhng thnh t c bn trong cng vic ca cng nhn thay cho phng php c da vo kinh nghim. + Xc nh chc nng hoch nh ca nh qun tr, thay v cng nhn t la chn phng php lm vic ring ca h. + La chn v hun luyn cng nhn, pht trin tinh thn hp tc ng i, thay v khch l nhng n lc c nhn ring l ca h. + Phn chia cng vic gia nh qun tr v cng nhn mi bn lm tt nht cng vic ca h ch khng phi ch ln u cng nhn nh trc kia. Cng tc qun tr tng ng l: + Nghin cu thi gian v cc thao tc hp l nht thc hin cng vic. + Dng cch m t cng vic chn la cng nhn, thit lp h thng tiu chun v h thng hun luyn chnh thc. + Tr lng theo nguyn tc khuyn khch theo sn lng, bo m an ton lao ng bng dng c thch hp. + Thng tin trong cng vic, ch trng lp k hoch v t chc hot ng. Tm li: Trng phi qun t khoa hc c nhiu ng gp c gi tr cho s pht trin ca t tng qun tr, h pht trin k nng qun tr qua phn cng v chuyn mn ho qu trnh lao ng, hnh thnh quy trnh sn xut dy chuyn. H l nhng ngi u tin nu ln tm quan trng ca vic tuyn chn v hun luyn nhn vin, u tin dng i ng tng nng sut lao ng. H cng l nhng ngi nhn mnh vic gim gi thnh tng hiu qu, dng nhng phng php c h thng v hp l gii quyt cc vn qun tr, cui cng cng chnh h coi qun tr nh l mt i tng nghin cu khoa hc. Tuy vy, trng phi ny cng c nhng gii hn nht nh. Trc ht trng phi ny ch p dng tt trong trng hp mi trng n nh, kh p dng trong mi trng phc tp nhiu thay i. Th n, h qu cao bn cht kinh t v duy l ca con ngi m nh gi thp nhu cu x hi v t th hin ca con ngi, do vy vn nhn bn t c quan tm. Cui cng trng phi ny c p dng nhng nguyn tc qun tr ph qut cho mi hon cnh m khng nhn thy tnh c th ca mi trng v h cng qu ch tm n vn k thut. 3.1.3. Qun tr hnh chnh tng qut Trong khi trng phi qun tr khoa hc ch trng n hp l ho v nhng nhim v m cc cng nhn phi lm th trng phi qun tr tng qut (hay hnh chnh) li pht trin nhng nguyn tc qun tr chung cho c mt t chc, chnh v th trng phi ny cn c gi l t tng qun tr t chc c in. 16

y l tn gi ch cc kin v cch thc qun tr doanh nghip do Henry Fayol Php v Max Weber c nu ln, cng cng vi thi k Taylor M. - Max Weber (1864 - 1920): L mt nh x hi hc ngi c, c nhiu ng gp vo l thuyt qun tr thng qua vic pht trin mt t chc quan liu bn giy l phng thc hp l t chc mt cng ty phc tp. Khi nim quan liu bn giy c nh ngha l h thng chc v v nhim v c xc nh r rng, phn cng, phn nhim chnh xc, cc mc tu phn bit, h thng quyn hnh c tn ty trt t. C s t tng ca Weber l nim thm quyn hp php v hp l. Ngy nay thut ng quan liu gi ln hnh nh mt t chc cng nhc, li thi, b chm ngp trong th tc hnh chnh phin h v n hon ton xa l vi t tng ban u ca Weber. Thc cht nhng c tnh v ch ngha quan liu ca Weber l: + Phn cng lao ng vi thm quyn v trch nhim c quy nh r v c hp php ho nh nhim v chnh thc. + Cc chc v c thit lp theo h thng ch huy, mi chc v nm di mt chc v khc cao hn. + Nhn s c tuyn dng v thng cp theo kh nng qua thi c, hun luyn v kinh nghim. + Cc hnh vi hnh chnh v cc quyt nh phi thnh vn bn. + Qun tr phi tch ri s hu. Cc nh qun tr phi tun th iu l v th tc. Lut l phi cng bng v c p dng thng nht cho mi ngi. Theo Maz Weber th quyn hnh cn c trn chc v. Ngc li chc v to ra quyn hnh. V vy, vic xy dng mt h thng chc v v quyn hnh phi cn c vo nhng nguyn tc sau: + Mi hot ng ca t chc u phi chuyn vo vn bn quy nh. + Ch nhng ngi c chc v mi c quyn quyt nh. + Ch c nhng ngi c nng lc mi c giao chc v. + Mi quyt nh trong t chc phi mang tnh khch quan. Henry Fayol (1841 - 1925): L mt nh qun tr hnh chnh ngi Php. Vi tc phm Qun tr cng nghip v qun tr tng qut (administration industrielle et generall) (1916). Khc hn vi Taylor, cho rng nng sut lao ng km l do cng nhn khng bit cch lm vic, v khng c kch thch kinh t y , Fayol cho rng nng sut lao ng ca con ngi lm vic chung trong tp th tu thuc vo s sp xp, t chc ca nh qun tr. Vic sp xp t chc c Fayol gi l vic qun tr tng qut v vic ny cng quan trng nh 5 vic khc trong c s sn xut kinh doanh: (1) sn xut, (2) tip th hay Marketing, (3) ti chnh, (4) qun l ti sn v con ngi v (5) k ton - thng k. c th lm tt vic sp xp, t chc x nghip Fayol ngh cc nh qun tr nn theo 14 nguyn tc qun tr: + Phi phn cng lao ng. + Phi xc nh r mi quan h gia quyn hnh v trch nhim. + Phi duy tr k lut trong x nghip. + Mi cng nhn ch nhn lnh t mt cp ch huy trc tip duy nht. + Cc nh qun tr phi thng nht kin khi ch huy. + Quyn li chung phi lun lun t ln quyn li ring. + Quyn li kinh t phi tng xng vi cng vic. + Quyn quyt nh trong doanh nghip phi tp trung v mt mi. + Doanh nghip phi c t chc theo cp bc t gim c xung n cng nhn. 17

+ Sinh hot trong x nghip phi c trt t. + S i x trong x nghip phi cng bng. + Cng vic ca mi ngi trong x nghip phi n nh. + Tn trng sng kin ca mi ngi. + Doanh nghip phi xy dng cho c tinh thn tp th. Tm li: Trng phi hnh chnh ch trng cho rng, nng sut lao ng s cao trong mt t chc c sp t hp l. N ng gp rt nhiu trong l lun cng nh thc hnh qun tr, nhiu nguyn tc qun tr ca t tng ny vn cn c p dng n ngy nay. Cc hnh thc t chc, cc nguyn tc t chc, quyn lc v s u quyn ang ng dng ph bin hin nay chnh l s ng gp quan trng ca trng phi qun tr hnh chnh. Hn ch ca trng phi ny l cc t tng c thit lp trong mt t chc n nh, t thay i, quan im qun tr cng rn, t ch n con ngi v x hi nn d dn ti vic xa ri thc t. Vn quan trng l phi bit cch vn dng cc nguyn tc qun tr cho ph hp vi cc yu cu thc t, ch khng phi l t b cc nguyn tc . 3.2. Trng phi qun tr hnh vi (hay trng phi tm l x hi) L thuyt tm l x hi trong qun tr, cn gi l l thuyt hnh vi, l nhng quan im qun tr nhn mnh n vai tr ca yu t tm l, tnh cm, quan h x hi ca con ngi trong cng vic. L thuyt ny cho rng hiu qu ca qun tr do nng sut lao ng quyt nh, nhng nng sut lao ng khng ch do cc yu t vt cht quyt nh m cn do s tho mn cc nhu cu tm l x hi ca con ngi. L thuyt ny bt u xut hin M trong thp nin 30, c pht trin mnh bi cc nh tm l hc trong thp nin 60, v hin nay vn cn c nghin cu ti nhiu nc pht trin nhm tm ra nhng hiu bit y v tm hn phc tp ca con ngi, mt yu t quan trng qun tr . Trng phi ny c cc tc gi sau: 3.2.1. Mary Parker Follett (1863 - 1933) L nh nghin cu qun tr ngay t nhng nm 20 ca th k XX ch n tm l trong qun tr, b c nhiu ng gp c gi tr v nhm lao ng v quan h x hi trong qun tr. 3.2.2. Donghlas Mc Gregor (1906 - 1964) Mc Gregor cho rng cc nh qun tr trc y tin hnh cc cch thc qun tr trn nhng gi thuyt sai lm v tc phong v hnh vi ca con ngi. Nhng gi thuyt cho rng phn ng mi ngi u khng thch lm vic, thch c ch huy hn l t chu trch nhim, v hu ht mi ngi lm vic v li ch vt cht, v nh vy cc nh qun tr xy dng nhng b my t chc vi quyn hnh tp trung t ra nhiu quy tc th tc, ng thi vi mt h thng kim tra gim st cht ch. Gregor gi nhng gi thuyt l X, v ngh mt lot gi thuyt khc m ng gi l Y. Thuyt Y cho rng con ngi s thch th vi cng vic nu c c nhng thun li v h c th ng gp nhiu hn cho t chc. Mc Gregor cho rng thay v nhn mnh n c ch kim tra th nh qun tr nn quan tm nhiu hn n s phi hp hot ng. 3.2.3. Elton Mayo (1880 - 1949) ng l Gio s ca i hc kinh doanh Havard ni ting M. T nhng kt qu nghin cu ti nh my Hawthornes v tri qua nhiu kt qu nghin cu thc nghim khc ca cc nh tm l cng nghip, ngi ta cho rng s tho mn cc nhu cu tm l ca con ngi nh mun c ngi khc quan tm, mun c ngi khc knh trng, mun c vai tr quan trng trong s nghip chung, mun lm vic trong bu khng kh thn thin gia cc ng s c nh hng ln n nng sut v thnh qu lao ng ca con ngi. 18

3.2.4. H. Abraham Maslow (1908 - 1970) L nh tm l hc xy dng mt l thuyt v nhu cu ca con ngi gm 5 bc c xp t thp n cao theo th t: (1) nhu cu vt cht, (2) nhu cu an ton, (3) nhu cu x hi, (4) nhu cu c tn trng v (5) nhu cu t hon thin. Quan im c bn ca l thuyt ny cng ging nh quan im ca l thuyt qun tr khoa hc. H cho rng s qun tr hu hiu tu thuc vo nng sut lao ng ca con ngi lm vic trong tp th. Tuy nhin, khc vi kin ca l thuyt qun tr khoa hc, l thuyt tm l x hi cho rng, yu t tinh thn c nh hng mnh i vi nng sut ca lao ng. T nhn thc , cc nh l thuyt tm l qun tr cho rng cc nh qun tr nn thay i quan nim v cng nhn. H khng phi l nhng con ngi th ng, thch c ch huy, thch c giao vic c th. Tri li, h s lm vic tt hn, nng sut cao hn, pht huy sng kin nhiu hn, nu c i x nh nhng con ngi trng thnh, c t ch trong cng vic. Ngoi ra, nh qun tr phi ci thin mi quan h con ngi trong t chc, t mi quan h gia th trng vi nhn vin, n mi quan h gia cc ng s ngang hng, v con ngi s lm vic tt hn trong mt mi trng quan h thn thin. 3.2.5. Nhn xt v l thuyt tm l x hi - T tng chnh ca nhm tm l x hi l: + Doanh nghip l mt h thng x hi. + Khi ng vin khng ch bng yu t vt cht m cn phi quan tm n nhng nhu cu x hi. + Tp th nh hng trn tc phong c nhn (tinh thn, thi , kt qu lao ng). + Lnh o khng ch l quyn hnh do t chc m cn do cc yu t tm l x hi ca t chc chi phi. + Cc nhm v cc t chc phi chnh thc trong x nghip c tc dng nhiu n tinh thn, thi v kt qu lao ng. + S tho mn v tinh thn c mi lin quan cht ch n nng sut v kt qu lao ng + Cng nhn c nhiu nhu cu v tm l x hi. + Ti nng qun tr i hi nh qun tr phi c chuyn mn k thut v c cc c im v quan h tt vi con ngi. - Tuy vy, l thuyt ny cng cn nhng hn ch nht nh: + Qu ch n yu t x hi - khi nim con ngi x hi ch c th b sung cho khi nim con ngi kinh t ch khng th thay th. + L thuyt ny coi con ngi l phn t trong h thng khp kn m khng quan tm n yu t ngoi lai. + Khng phi lc no nhng con ngi tho mn u l nhng lao ng c nng sut cao. 3.3. L thuyt nh lng v qun tr Th chin II t ra nhiu vn mi cho vic qun tr. Nc Anh thnh lp i nghin cu hnh qun (Operation research team) bao gm cc nh khoa hc tm cch chng li s tn cng ca c. Kt thc chin tranh th gii II v t thp nin 50, cc k thut nh lng c cc nh cng nghip M quan tm v p dng vo nghin cu, to iu kin nng cao tnh chnh xc ca cc quyt nh qun tr. Kt qu t nhng c gng ny ca h lm ny sinh mt l thuyt na v qun tr ra i. L thuyt qun tr mi ny c gi bng nhiu tn khc nhau nh: l thuyt h thng (system theory), l thuyt nh lng v qun tr (quantitative management), l thuyt khoa hc qun tr (management science). Tt c tn gi ny chng 19

qua nhm biu t ngha v l thuyt qun tr mi ny c xy dng trn nhn thc c bn rng qun tr l quyt nh v mun vic qun tr c hiu qu, cc quyt nh phi ng n). Do s bng n v thng tin v cuc cch mng v thng tin, x hi loi ngi c nhng bc chuyn bin mang tnh cch mng mnh m trn bnh din ca tng nc v ton cu, ko theo l nhng thay i c tnh cch mng trong vic p dng nhng k thut cng ngh cao vo cc qu trnh lao ng. Cng vi nhng tro lu ny, trng phi qun tr nh lng vi c s l l thuyt quyt nh, p dng c hiu qu thng k v s pht trin ca m hnh ton kinh t vi s tr gip ca my tnh in t vo qu trnh ra quyt nh. Trng phi ny da trn s suy on l tt c cc vn u c th c gii quyt bng cc m hnh ton, v n c cc c tnh sau: - Nhn mnh phng php khoa hc trong khi gii quyt cc vn qun tr. - p dng phng php tip cn h thng gii quyt cc vn . - S dng cc m hnh ton hc. - nh lng ho cc yu t c lin quan v p dng cc php tnh ton hc v xc sut thng k. - Ch cc yu t kinh t k thut trong qun tr hn l cc yu t tm l x hi. - S dng my tnh in t lm cng c. - Tm kim cc quyt nh ti u trong h thng khp kn. Theo l thuyt nh lng, h thng c cc tc gi nh ngha nh sau: + Berthalanfly: H thng l phi hp nhng yu t lun lun tc ng li vi nhau. + Miller: H thng l tp hp cc yu t cng vi nhng mi quan h tng tc. Tng hp nhng khi nim trn, chng ta c th thy h thng l phc tp ca cc yu t: + To thnh mt tng th. + C mi quan h tng tc. + Tc ng ln nhau t mc tiu. Doanh nghip l mt h thng. l mt h thng m c lin h vi mi trng (vi khch hng, vi nh cung cp, vi cc i th cnh tranh). N c mt mc tiu c th: to ra li nhun. H thng doanh nghip bao gm nhiu phn h c mi quan h tng tc vi nhau nh: phn h cng ngh, phn h nhn s, phn h ti chnh, phn h t chc, phn h qun tr, phn h kim tra Nh vy, l thuyt qun tr nh lng c cc c trng c bn sau: - Trng tm ch yu l phc v cho vic ra cc quyt nh. Gii php c tm thy nh cc k thut phn tch nh lng ch r cch thc m cc nh qun tr c th tin hnh. - S la chn da trn tiu chun kinh t. Bin php hnh ng c la chn da vo nhng tiu thc c th o lng c nh chi ph, doanh thu, t l hon vn u t v nhng tc ng ca thu. - S dng cc m hnh ton hc tm gii php ti u. Cc tnh hung c gi nh v cc vn c phn tch theo cc m hnh ton hc. - My in ton gi vai tr rt quan trng. My in ton c dng gii quyt nhng bi ton vn phc tp m nu tnh ton bng tay s tn rt nhiu chi ph v thi gian. Tm li: Trng phi nh lng trong qun tr c cc u im v hn ch c bn sau: - u im: + nh lng l s ni di ca trng phi c in (qun tr mt cch khoa hc). 20

+ Trng phi nh lng thm nhp hu ht trong mi t chc hin i vi nhng k thut phc tp. Ngy nay khoa hc qun tr, qun tr tc nghip v qun tr h thng thng tin rt quan trng cho cc nh qun tr cc t chc ln v hin i. Cc k thut ca trng phi ny ng gp rt ln trong vic nng cao trnh hoch nh v kim tra hot ng. - Hn ch: + Khng h ch trng n yu t con ngi trong t chc qun tr. + Cc khi nim v k thut qun tr ca l thuyt ny kh hiu cn phi c nhng chuyn gia gii, do vic ph bin l thuyt ny cn rt hn ch. 3.4. Hc thuyt qun tr hin i i vi cc nh qun tr hc hin i, cc nhm hc thuyt c in, tm l x hi v qun tr, nhm nh lng u mang tnh cc b, phin din ging nh nhng ngi m s voi, mi l thuyt u ch thy c mt mng nh ca ton b cc hot ng qun tr. Tuy nhin cc nh l thuyt hin i c nhiu cch nhn khc nhau v ton cnh con voi ny, qua nhng kho hng hay cch tip cn sau y: 3.4.1. Kho hng Qu trnh Qun tr (Management process approach) Thc cht kho hng ny c cp t u th k 20 qua t tng ca Henry Fayol, nhng thc s ch pht trin mnh t nm 1960 do cng ca Harold Koontz v cc ng nghip. T tng ny cho rng qun tr l mt qu trnh lin tc ca cc chc nng qun tr l hoch nh, t chc, iu khin v kim sot. Cc chc nng ny c gi l nhng chc nng chung ca qun tr. Bt c lnh vc no, d n gin n phc tp, d trong lnh vc sn xut hay dch v th bn cht ca qun tr l khng thay i l vic thc hin y cc chc nng qun tr.

Hoch nh

T chc

iu khin

Kim sot

T khi c Koontz pht trin th kho hng ny c tr thnh mt kho hng c ch nht, v c rt nhiu nh qun tr t l thuyt n thc hnh a chung. 3.4.2. Kho hng tnh hung ngu nhin (Contingency approach) L thuyt ny cho rng k thut qun tr thch hp cho mt hon cnh nht nh ty thuc bn cht v iu kin ca hon cnh . Phung thc qun tr ng hay tc phong qun tr trong mt tnh trng lao ng nht nh ph thuc vo nhiu bin s. Quan im ngu nhin lp lun rng cc hin tng v t chc xy ra theo cc hnh thi m nh qun tr c th hiu c, nhng khng th c mt khun mu cho tt c cc trng hp v mi vn t n l c o. Kho hng ngu nhin mun kt hp vo thc t bng cch hi nhp nhng nguyn tc qun tr vo trong khun kh hon cnh. N c xy dng trn lun Nu c X th t c Y nhng ph thuc vo iu kin ca Z, nh vy iu kin Z l nhng bin s ngu nhin. Nhng c gng gn y ca kho hng ny l tm cch cch ly bin s Z, thay bng nhng yu t quyt nh khc ca hon cnh. X Nu c Tt c Y

Ph thuc

Z 21

Kho hng ngu nhin c cho l hp l theo trc gic, v nhng t chc th khc bit nhau v kch thc, mc tiu, nhim v, nn kh c th c nhng nguyn l chung p dng mt cch khi qut. 3.4.3. Thuyt Z v k thut qun l ca Nht Bn L thuyt Z c mt gio s ngi M gc Nht Bn l gio s William Ouchi Xy dng trn c s p dng cch qun l ca ngi Nht Bn trong cc cng ty M. L thuyt ra i nm 1978, ch trng n quan h x hi v yu t con ngi trong t chc. L thuyt Z c cc c im sau: Cng vic di hn, quyt nh thun hp, trch nhim c nhn, xt thng thng chm, kim sot kn o bng cc bin php cng khai, quan tm n tp th v c gia nh nhn vin...

22

TM TT L THUYT Trong chng ny, chng ta nghin cu cc vn rt khi qut v qun tr. Nhng vn nghin cu ch yu c thng nht l: - Xt v mt t chc v k thut ca hot ng qun tr th qun tr chnh l s kt hp mi n lc ca con ngi trong mt t chc no t ti mc tiu chung ca t chc v mc tiu ring ca mi ngi mt cch khn kho v hiu qu nht. - Qun tr ra i to ra hiu qu hot ng cao hn hn so vi lao ng ca tng c nhn c lp. Thc cht ca qun tr l qun tr con ngi, thng qua qun tr s dng c hiu qu nht mi tim nng v c hi ca t chc, gip cho t chc tn ti v ngy cng pht trin, p ng c nhng mong mun v nguyn vng ca tp th ngi lao ng trong t chc . - Qun tr c th din ra trn nhiu lnh vc v hot ng nhng tu chung li th l qun tr v ti sn, v thi gian lao ng v qun tr cc mi quan h ca con ngi trong lao ng. - Cc nh qun tr trong cc t chc nhng khng phi ai trong t chc u l nh qun tr. Hot ng qun tr lin quan n s phi hp, nh hng, la chn, quyt nh t c mc tiu chung ca t chc. Chnh v vy, cc thnh vin trong t chc thng c chia lm hai loi theo c th cng vic l: ngi tha hnh v nh qun tr. - Tu theo quy m v phm vi hot ng ca t chc m mt t chc c th c nhiu hay t nh qun tr. Cc nh qun tr thng c chia lm ba cp ch yu l: Cp qun tr vin cao cp, cp qun tr vin tha hnh, cp qun tr vin thc hin. - Mc d c nhiu quan nim khc nhau v vn ho nhng gia nhng quan nim y u c im chung ch coi vn ho l ngun lc ni sinh ca con ngi, l kiu sng v bng gi tr ca cc t chc, cng ng ngi, trung tm l cc gi tr chn - thin - m. Vn ho l ci thuc tnh bn cht ca con ngi, ch c loi ngi v do con ngi sinh ra. Do , vn ho gi vai tr quan trng, khng th thiu c i vi i sng ca con ngi, l nhn t quyt nh ti s hnh thnh v hon thin nhn cch ca cc c nhn. Khng ch vy, vn ho cn l mc tiu, l ng lc, l linh hn v h iu tit i vi s pht trin ca kinh t x hi. - Mi trng qun tr l tng hp cc yu t v iu kin khch quan, ch quan c mi quan h tng tc ln nhau, nh hng trc tip hay gin tip n hot ng ca t chc, n bao gm yu t mi trng v m, yu t vi m bn ngoi t chc, yu t vi m bn trong t chc. - Trong lch s c nhiu l thuyt qun tr khc nhau, trn phng din khoa hc x hi v nhn vn mi mt l thuyt l mt tp hp nhng mi tng quan gia nhng t tng va gii thch, va tin on cc hin tng x hi. L thuyt qun tr cng th, n cng l mt h thng v nhng t tng, quan nim, c kt, gii thch v cc hot ng qun tr c thc hnh trong th gii hin ti. iu ny cng c ngha l l thuyt qun tr cng phi da vo thc t v n c nghin cu c h thng qua cc thi i, nht l t th k XIX. Kt qu l chng ta c c mt di sn s v phong ph v qun tr m cc nh qun tr ngy nay ang tha hng. Chnh v th m vic nghin cu s tin trin ca t tng qun tr l cn thit cho cc nh qun tr trong l lun v thc hnh, cho hin ti v cho c tng lai.

23

CU HI THO LUN 1. V sao mi hot ng u cn c s qun tr? Mc ch ca qun tr l g? 2. Qun tr da trn c s no? Mi quan h gia kinh nghim, khoa hc, ngh thut qun tr? 3. Qun tr kinh doanh l g? C cc c im g? 4. V sao thc cht ca qun tr l qun tr con ngi? Trong qun tr kinh doanh, qun tr tc ng vo cc nhn t no? 5. Nu thc cht bn cht ca qun tr? Hiu thc cht v bn cht ca qun tr c ngha g? 6. V sao qun tr mang tnh khoa hc, tnh ngh thut v l mt ngh? ngha ca vic hiu nhng khi nim ny. 7. Qun tr mt trng i hc v qun tr mt doanh nghip ging v khc nhau nh th no? 8. ng V sau mt t i hc nc ngoi v qun l rt tm c mt iu l nu lm mt vic g y m khng c kin thc v hiu bit k lng s khng th lm tt c. T bi hc , ng V a ra mt quyt nh chin lc l m rng hc tp bi dng cho i ng cn b qun tr ca cng ty. ng mi nhiu chuyn gia trong v ngoi nc tin hnh bi dng kin thc cho cc cn b di quyn. Kt qu l tnh hnh cng ty nhch ln c i cht nhng sau vi thng li dm chn ti ch. Cu hi tho lun: 1. Theo anh ch, ng V ra quyt nh bi dng kin thc qun tr cho nhn vin di quyn l ng hay sai? V sao? 2. Nu ng th v sao kt qu thu c li khng ng nh mong mun ca ng V? 3. Phn tch cc yu t ca mi trng qun tr? ngha ca vic phn tch nhng yu t ny? 4. Trnh by lch s pht trin ca cc l thuyt qun tr: Tc gi tiu biu, quan im, chnh sch qun tr, nguyn tc qun tr, kt qu. 5. Trnh by khi nim, vai tr v nhng thnh t c bn ca vn ho trong doanh nghip. 6. Phn tch cc cp qun tr trong doanh nghip. ngha ca vic nghin cu.

24

NGHIN CU TNH HUNG Tnh hung 1: TRIT L KINH DOANH CA BCH KHU Bch Khu l ngi thi Chu, c phng chm lc quan thi bin ch trng ngi b ta ly, ngi ly ta a, c th l phm ma gt th mua thc la, bn t la, ma tm th mua si bng, bn lng thc. Sao Thi m ng cung Mo l c ma, nm sau s i km; ng cung Ng th b hn, nm sau s kh, ti cung T l i hn, sang nm s kh. B l lt m sao Thi m ti cung Mo, nn tch tr gp i mi nm. Mun li nhiu th mua thc thng, c vn ln, mua go ngon. Bnh thng n ung tn tin, nn ham mun, tit kim qun o, cng vui cng kh vi ti t trong nh, gp thi c th chp nh th d v chim. Bch Khu thng ni: trong vic bun bn, ta theo mu k Y Doan, L Vng dng binh nh tn t, Ng Khi, dng li tr nc ca Thng ngdu mun hc thut ca ta cng khng hc c. V vy ngi ta ni rng Bch Khu l ng t ca thut tr sinh. Thut tr sinh ca Bch Khu l thng qua tnh hnh bin i ca th trng, bin ng ca hng ho m thi hnh quyt sch kinh doanh. Tu tng ngi b ta ly, ngi ly ta a l t tng ch o ca Bch Khu. N cng ging nh hng t th bn ra nh t bi, hng r th mua vo nh chu bu ca o Chu Cng. V ngi b ta ly tt nhin l ly hng ho r. ngi ly ta a th cng l a nhng hng ho gi cao m mi ngi tranh nhau mua vo. Lc mua bn hng ho, Bch Khu cng thy rng vic mt ma lng thc khng c ngha l mt ma v cc sn phm nng nghip khc. V vy, nm c ma th mua lng thc gi r, bn t si, tm gi cao ra; nm mt ma th bn lng thc tch tr vi gi cao ng thi mua bng, t vi gi r vo. V mt khi a ra quyt sch th phi lm nhanh nh st n, gi cun, khng c chn ch chp ly thi c. V phng php dng ngi, Bch Khu yu cu kinh doanh phi c c tnh c th n ung tn tin, nn ham mun, tit kim qun o, cng sng cng kh vi ti t. Bn thn ng cng tit kim chi tiu cho sinh hot a tt c tin bc vo kinh doanh, trc tip tham gia lao ng vi ngi lm, ngy m lm vic vt v khn trng, a kinh doanh ti thnh cng. V vic chn la hng kinh doanh, Bch Khu ch trng mua thc thng khng mua thc cao cp bi th trng nh hp, vn quay vng chm, cn thc thng dn ly ci n lm tri nn khng th thiu mt khc, tuy gi r, li nhun trn tng n v nh nhng th trng rng ln bn c s lng ln, thu c tng s li nhun ln. l nguyn tc li t, bn nhiu, li ln. Ngi i sau khen cc i thng nhn o Chu Cng v Bch Khu thi Tin Tn, bit thun ng vi tri, mua bn c o, thu nhiu li nhun, li t, bn nhiu, chng nhng tr nn giu c m cn c ting thm. Trit l kinh doanh ca h cng c thng nhn thnh cng cc i sau coi l thng nhn thnh tht, lng thin - kinh doanh thnh tht, hiu c tn ngha, vui lm iu thin, thch gip ngi ngho. Cu hi tho lun: 1. Qua trit l kinh doanh trn, anh (ch) c th hc tp c nhng tng c bn g trong kinh doanh ca Bch Khu v: - Phn tch chp thi c v bin n thnh vng. - Thut dng ngi. - Thut to vn. - Nguyn tc kinh doanh li t, bn nhiu, li ln. 2. C nhng nguyn tc no tri vi quan im kinh doanh trong iu kin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta hin nay khng? Ti sao? Tnh hung 2: NGH THUT QUN L CA NHT BN 25

M hnh 7 ch S - 3 yu t cng v 4 yu t mm: - Chin lc kinh doanh (strategy) vi 3 c im: + Coi trng sng to trn nguyn tc m bo chin lc kinh doanh. + Dt khot coi trng th phn. + Nhn mnh cht lng v gi c - C cu t chc (structure) vi 4 u im: + Cc gim c b phn t ch trong cng vic, chuyn su mt hng kinh doanh, nh gi chnh xc hiu qu kinh doanh ca h. + Thc y h xc lp mt cch vng chc phng chm hng v ngi tiu dng. + Cc cng ty ln cng linh hot, c ng nh cc cng ty nh. + Cc b phn nh c th pht trin s trng ca mnh, cc gim c b phn c th thch ng vi tnh th trng thnh nhanh chng. - Ch (system). + Ch kim sot ti chnh hu hiu. + Vn dng ch k hoch ca cng ty Phillip. Hai ch trn b sung cho nhau gip cho hot ng ca mt doanh nghip ln rt quy c, c phng hng r rng, ch k hoch n gin, d thc hin nhng y hiu qu. - Cn b (staff) c my c im ng ch : Nhng thnh vin mi phi c hun luyn, hiu r c cu t chc, ch ti chnh, quan im qun l ca cng ty. + St hch v qun l tp trung nghim ngt i vi cn b. + Ch trng bi dng v bt nhng nhn vin bnh thng, coi trng kin ca cp c s. + Thnh phn cn b gm nhng ngi quan trng trong cng ty: cng trnh s, nh kinh doanh, thc s qun l cng thng nghip. - Phong cch (style): c im hnh ng ca ngi ph trch khi thc hin mc tiu ca t chc: + Phng php to ngi k nghip - truyn th tinh thn ca nh doanh nghip cho nhng ngi qun l th h sau. + i su vo thc t, i st c s. + X l cc mu thun ny sinh trong cng vic mt cch thc s cu th. - Chun mc v gi tr tinh thn (shooting mark): Con ngi phi gn kt hot ng ca h vi x hi, chun mc ny c tm tt thnh 7 im: + Thng qua sn xut kinh doanh phc v c nc. + Cng bng, hp l. + Ho thun v hp tc. + Nu tt ri th phi tt hn. + Khim tn, l . + iu chnh v tip thu. + Cm n. - Ti nng (skill): Ti nng c bit ca nhng ngi ph trch chnh hoc ton th cng ty. Tc gi cho rng, trong cc t chc ca Nht Bn, rt kh c th phn bit gia c nhn vi t chc. Ngi Nht c thin ti v qun l tm c th gii. 26

So snh trng phi qun l Nht bn v M ngi ta khng thy c s khc nhau v mc tiu chin lc, c cu v th ch t chc (3 yu t chnh) nhng c s khc bit v phong cch qun l, phng chm nhn s, chun mc v gi tr tinh thn v k nng qun l - (nhng yu t phn mm). Nguyn nhn to nn s khc bit v vn ho phng ng v vn ho phng Ty. Cu hi tho lun: 1. Nu l mt gim c doanh nghip, bn thy c th hc tp c nhng iu g trong m hnh qun l ni trn vn dng vo doanh nghip m mnh ph trch? 2. Trong hon cnh nc ta hin nay, c th gp nhng thun li v kh khn g ch yu trong qu trnh vn dng ? Nhng gii php tn dng nhng thi c v khc phc nhng tr ngi? Tnh hung 3: HAI IU LU TRONG QUN L F.W. Taylor (1865 - 1915) c mnh danh l ngi sng lp l thuyt qun l theo khoa hc cho rng, mun qun l thnh cng phi lu n hai iu: - Con ngi v bn cht l li bing, khng mun lm vic. - Lm vic phi c tnh khoa hc. T Taylor a ra cch t chc sn xut theo dy chuyn. Vi cch t chc nhu vy, Taylor thnh cng trong vic t chc hot ng cc x nghip do ng qun l nh: + Mt th ng h phi lm 12 thao tc, nu mi thao tc phi hc 1 nm, tng cng 12 thao tc phi o to trong 12 nm, nay ch phn h lm 1 thao tc nn h d dng thng tho cng vic hn phi lm cng lc 12 thao tc. + Trc kia mt th ng h t mnh phi lm c 12 thao tc, nu h l l cng vic cng kh pht hin, th nay lm theo dy chuyn th ch cn mt ngi li bing trn vic th c 11 ngi khc cng phi ngh theo nn rt d kim sot. + Nng sut lao ng tng thc t gp 12 -30 ln so vi trc. Cu hi tho lun: 1. Bn c suy ngh g v cch qun l ca F.W. Taylor? V Taylor s dng nguyn tc no trong cng tc qun l? 2. Cch qun l nh trn ca F.W. Taylor trong c ch th trng hin nay c cn hiu qu na hay khng, ti sao? 3. Bn c suy ngh g v cch qun l ca F.W. Taylor v hai trng phi, quan im nhn nhn con ngi ca Trit hc c phng ng, dn n nhng t tng khc nhau v qun l: a. Khng t, Mnh T cho rng: nhn chi s tnh bn thin c ngha bn cht con ngi l thin, l tt, nn qun l bng c tr. b. Tun T v Hn Phi T cho rng: nhn cho s tnh bn c c nghi l con ngi bn cht l c, l xu nn phi qun l bng php tr. Tnh hung 4: V S DIN M HAO TN TIN BC Thi Trung Hoa c i, Tn T ni: khi cha thy c li cho mnh th khng nn c hnh ng chnh tr, thy khng th ginh c thng li th khng nn dng n qun i. Cha n lc nguy kch th cha nn tham chin mt cch d di. Vua cha khng nn ch v tc gin m xut qun i nh trn, tng soi ch c bc mnh m em qun i nh ch. Nu hp vi li ch ca mnh th hy xut qun, khng c li cho mnh c yn trong tri m gi cho chc chn. Li ni trn y ca Tn T vn dng vo kinh doanh cng hon ton thch hp, bi v hot ng kinh t cng phi tn trng nguyn tc li ch. Vic c li th lm, khng li th khng lm, li ln th lm ln, li nh th lm nh. Khng th mt l tr, khng nn lm 27

vic theo ngha kh, khng nn ch v tc m u t, m b tin ra, cng khng nn v vui, v khoi ch m mua hng v. ng trc th trng phi dng l tr ch ch c tnh cm li cun vo cuc cnh tranh. tnh cm vui bun, mng gin v s din cun vo hot ng bun bn, rt d c th b tht bi, hao ti tn ca. Sau y l mt v d: C mt v lnh o ca mt nh my n Trung quc i Hng Kng bn chuyn bun bn. Trong my ln tip xc, i phng bit r con ngi ny thch h vinh v s din ho, nn trong m phn thng a ra gi bn hng cao hn nhiu so vi gi th trng. Sau khi kho lo nu l do ti sao li a ra gi ny, i phng b sung mt cu: Chng ti bit ngi khng c quyn quyt nh, cho nn c gii thch n th no cng chng ch g. Nghe xong cu ni cui cng y, v gim c Trung quc lin p bn, ng dy hng h ni: Ai bo ti khng c quyn? Ti quyt nh y, ti s mua theo gi y!. i phng lin dn thm: Ly g chng minh ?. V gim c bc mnh, tr li dt khot: Ti s k tn lm bng. Nhu vy, hng bun Hng Kng dng cch khch tng nh nhng a v gim c c u c gin n li thch h vinh ny vo by v hu qu l pha nh nc Trung quc b thit hi mt khon ln v kinh t. Cu hi tho lun: 1. i phng s dng chiu bi g thu li? 2. Bi hc kinh nghim g cn rt ra t thc t ny? Tnh hung 5: I VI DOANH NGHIP NH: TH RN CNG L TRIU PH l trng hp ca ng Trn Vn Qu, ng sinh ra lng a hi c ngh rn ni ting khp c nc t hn 400 nm. T nhng nm 1970, ng my m t sn xut c cc loi ph tng xe p nh vnh bnh xe th, ni trc, kho Do ng nh m xng nhng thi khng ai dm lm n ln. Nm 1989, khng hiu ngh th no, ng quyt nh b ngh, b lng v H ni mua nh mt ph, m ca hng bun bn. Nhng chng lm nn tr trng g, ng li bn ht nh v qu. Tr v a hi ng lc t nc bt u chuyn sang nn kinh t th trng. ng nhn thy, t nng thn n thnh th u mua thp. ng quyt nh mua mt chic my cn st. Nhng gi mi chic lc by gi l hn 20 cy vng, trong khi gia ti ca ng cha y 10 cy, ng lang thang khp cc bi st vn, nht nhnh tng chi tit ca hng trm c my em v lp rp. Cui cng, ng t ch to c mt chic my st. Sau 6 nm tri ng lin tc ci tin, m rng sn xut, ng c ti 13 my cn st v 8 my qun v thp, sn xut ti 42 mt hng st phc v xy dng. Hin nay, trung bnh mt ngy ng thu li 1,5 triu - 2 triu ng / my. Nhiu khch ca ng cng nhn: st xon ca ng ch cn chm u l tr thnh st Lin x. ng rt ra: Rn ngh khng bng rn ch hng. Trong nn kinh t th trng, nu khng bng lao ng chn chnh, bng u c ca mnh th khng th kh c (Theo thi bo kinh t Vit nam, N 28, 5 - 4 - 1997, tr.5). Cu hi tho lun: 1. iu g c th xy ra nu nm 1979 ng Quy quyt nh lm n ln bng cch m xng sn xut cc ph tng sn xut xe p? 2. Ti sao nh b ngh, b lng ra H ni mua nh mt ph, m ca hng bun bn ca ng khng thnh? 3. Phn tch s thnh cng ca ng Qu. Tnh hung 6: LM TH NO THU HT KHCH HNG Cng ty Micro ca Thu S chuyn kinh doanh tp ho. Lm th no tiu th nhanh hng ho? y l nhu cu hi lun lm nh qun l suy ngh. Qua nghin cu th trng ch doanh nghip thy rng cc ca hng bn l ni chung c tc tiu th khng cao do 28

kim chc bng ga c, kim li thc mng. Nhiu thng nhn ch bit n li nhun v tm cch lm th no thu c tin trong tay th dn, coi nh cc phng thc phc v dn n s bt bnh trong ngi tiu dng. T thc t ny, ch Cng ty Micro tm cch phc v ngi tiu dng tt hn d lc u c th l vn, min l ko c ngi tiu dng v pha mnh. l cch dng xe ch hng loi nh lun lch gia thnh ph v lng mc a hng ho bn l kp thi n cho dn c v phc v ring bit. ng cho sa 5 chic xe ti thnh 5 xe nh, xe ca hng lu ng. Th d, c nhng khu ph dn c y phn ln l cc nhn s thuc tng lp c o trng. Phn ln cc b ch gia nh c khong 9 gi l i mua ba n tra vi thc n chn nn vo khong thi gian ch doanh nghip cho xe tiu th n y phc v. C nhng khu ph phn ln l c dn l cng nhn o xanh, nn thng l ti mi mua thc n nn vo thi gian ch cng ty mi cho xe tiu th khc n phc v. Do phc v n tn ni, ng i tng nn ch cng ty nhanh chng chim c cm tnh ca ngi tiu dng. C n gi l dn c li t gic ch xe phc v lu ng. Kt qu ca cch lm ny l kinh nghim bn l tng, vng quay vn nhanh hn. Cu hi tho lun: 1. Chin thut kinh doanh ca Cng ty Micro l g? Chin thut y khc thng ch no? 2. V sao ch Cng ty Micro khng theo cch kinh doanh truyn thng? 3. Tm nhng v d tng t trong thc t Vit Nam. Tnh hung 7: MT CA HNG T CHN NG NGHA VN HO Nm trong khun vin Nh Vn ha Lao ng (55B - Nguyn Th Minh Khai - TP H Ch Minh) - mt a im khng phi thun tin kinh doanh - nhng t sch v phim video gio dc ca anh Nguyn Quang t lun c khch hng tn nhim. Ni l t nhng thc ra y l mt quy hng bn sch v video theo cch t chn. Cch ring ca anh t chnh l phng chm chn lc phc v mc ch gio dc. Ca hng ch trng by v bn cc loi sch chn lc k, ph hp vi bn c nh tui. Hin ca hng c khong 1000 u sch vi cc th loi truyn tranh, truyn c tch, sch song ng, rn nhn cch, n cng gia chnh, dy n, gio dc gii tnh cho la tui thanh nin Ph huynh c th yn tm ngi ngoi cho con em mnh vo la chn sch v t mang n quy tr tin m khng phi gim st. Bn cnh ca hng l mt phng c sch min ph cho cc em chim gn na din tch. Phng c trang tr p, thong, bn gh xinh xn, sch s. Trn tng l nhng li nhc nh cc em chn la sch v ng x trong phng c: Em ngi ngay ngn lch s, sch va tm mt. Em nn chn k ri c ht cun sch. Em ko gh nh nhng v y gh vo khi v. Phng c phc v cc em chu o ngy hai bui t 7 h30 n 12h v t 14h30 n 20h vi nhng u sch mi thay i lin tc. Mua sch ti y, ph huynh cng khng s lm gi, sch c bn theo gi ba. Nu ph huynh c yu cu, nhn vin phc v s gii thiu s lc ni dung tng ta sch c th chn mua cho con em mnh. Anh Trn nh Phng - mt nhn vin cho bit hin nay ti ca hng loi truyn tranh thiu nhi dy trong nh trng c bn chy nht. Cng vi sch, ca hng cng by bn cc loi bng cassette v cc loi bng video karaoke dnh cho thiu nhi, phim hot hnh Walt Disney, phim truyn chn lc mang tnh gio dc. Khu chn lc phim cho thiu nhi bao gi cng l khu quan trng nht ca ca hng. Vi 4000 u phim c ti y, ca hng loi b cc phim bo lc, khiu dm. c bit ca hng cn c cch chn phim cho khch hng bng my vi tnh. Ch cn ni tn o din, nm sn xut, hng, tn din vin, nhn vin phc v s tm ng phim yu cu. Cn i vi phim mi, ca hng s gii thiu s lc ni dung cho khch hng. 29

Th trng vn ho phm hin nay kh phc tp, cc loi sch, phim nh bo lc, khiu dm vn tn ti v ln ln trong nhng sn phm ng ngha vn ho. V vy, kinh doanh sch, cc loi bng ting, bng hnh nh ca hng ca anh t l iu ng khch l v nn nhn rng. Cu hi tho lun: 1. Phn tch nhng nt ring bit trong t chc kinh doanh ca ca hng sch N.Q.ot? 2. Hy nhn xt v mi lin h gia mt hng kinh doanh, phng thc kinh doanh, i tng phc v v cch trng by sn phm hng ho ti ca hng? 3. Vai tr ca vn ho kinh doanh i vi s thnh cng ca mt doanh nghip? Tnh hung 8: LC RANG MUI MIN PH Hn 80 nm trc, ch b Hari 15 tui, lc lm chn loong toong trong mt rp xic. Nhim v ca ch b l ng trc ca rp xic cho khch. Qua mt thi gian lm vic, mt hm Hari xut vi trng on: - Ti tm cch lm cho rp ta bui no cng ng khch, xin php ng cho ti c bn nc gii kht trong rp khi ang biu din c khng? - Ny ch nhc! Ch nh by ci tr kh g y. ng trng on vn c thin cm vi ch b chu kh, thng minh ny, mm ci ni: C lm th xem, ch ng nh hng n thu nhp ca rp chng ti nghe cha? - ng c i y m xem! Ngay hm sau, Hari b ra mn tin ginh dm xa nay ca mnh mua mt t lc sng v nc chanh. Ch b h hc rang v cho thm kh nhiu mui. Khi rang lc thm, Hari ly giy gi lc ra tng gi nh. Bt u bn v, Hari em nhng gi lc rang by ra trc bn bn v v giao ln ting rao: - n xem xic mau ln! n xem xic mau ln! Mua mt tm v km theo mt gi lc rang nng gin! Nhiu ngi vo mua v, v n lc rang nng gin khng mt tin. V xic ngy hm bn ht rt nhanh. Hari thu nht nhng gi lc cn li ci h h. Ngi bn v hi: - Ny ch nhc, ch lm kiu ny t nh c xc i nhiu, ng ch cng kim thm c tin, ch c ch my l thit thi thi! - Cm n anh quan tm. C yn tr i. ng ch kim c thm tin, ti cng khng chu thit u. Nhng tit mc xic c o khin ngi xem khng ngng c v. Tng gi lc rang cng b ngi ta n ht t lc no. Lc rang mui, n khi ming by gi bt u tc qui. C nhiu ngi ming kht nh co. ng lc y, Hari em nhng chai nc chanh chun b trc a vo trong rp bn. - ! Nc chanh! Li y na, mau ln! Ting gi khng dt. Theo sau nhng ting gi dn dp y l nhng t giy bc theo nhau chui vo ti Hari. Ngy hm y, Hari thu nhp cn gp my ln ca mt din vin xic. Hari sau ny tr thnh mt nh tuyn truyn k ti ni ting th gii trong thi k chin tranh th gii ln th I. Cu hi tho lun:

30

1. y cng l mt phng php kinh doanh b con sn st bt con c r ca Hari. Trn i cn nhiu phng cch khc nhau na, bn hy suy ngh xem v tm ra mt cch i mi cho mnh. 2. Bn hy ly thm mt vi v d trong thc t minh ha v cho mt vi li khuyn. 5. Harold Koontz, Cyril Odonnell, Heinz Weihrich: Nhng vn ct yu ca qun l. NXB Khoa hc k thut 1994, trang 19 - 59.

31

Chng 2. CHC NNG HOCH NHMc tiu: Sau khi nghin cu v hc tp chng ny, sinh vin c th: - Nhn thc c s cn thit phi hoch nh trong cc t chc. - Hiu v bit cch hoch nh trong cc t chc. - Nhn thc c nhng nhn t ch yu tc ng ti cng tc xy dng v thc hin k hoch t c cc cch x l thch hp nng cao cht lng ca hot ng trong t chc. Hoch nh l xut pht im ca mi qu trnh qun tr, bi l n gn lin vi vic la chn mc tiu v chng trnh hnh ng trong tng lai. Hoch nh cng l chc nng c bn ca tt c cc nh qun tr mi cp trong doanh nghip, v da vo n m cc nh qun tr mi xc nh c cc chc nng cn li khc nhm bo m t c cc mc tiu t ra. 1. KHI NIM V VAI TR CA HOCH NH 1.1. Khi nim Hoch nh l qu trnh xc nh nhng mc tiu ca t chc v phng thc tt nht t c nhng mc tiu . Ni cch khc, hoch nh l quyt nh xem phi lm ci g, lm nh th no, khi no lm v ai lm ci . Nh vy, hoch nh chnh l phng thc x l v gii quyt cc vn mt cch c k hoch c th t trc. Hoch nh c lin quan ti mc tiu cn phi t c, cng nh phng tin t c ci nh th no. N bao gm vic xc nh r cc mc tiu, xy dng mt chin lc tng th, nht qun vi nhng mc tiu , v trin khai mt h thng cc k hoch thng nht v phi hp cc hot ng. Trn c phng din nhn thc cng nh trong thc tin, hoch nh c vai tr ht sc quan trng, bi n h tr cc nh qun tr mt cch hu hiu trong vic ra nhng k hoch s dng hiu qu cc ngun ti nguyn hn ch trong iu kin khng chc chn ca mi trng. Hoch nh gi vai tr m ng cho tt c cc chc nng qun tr khc nn n c coi l chc nng qun tr chnh yu. Mun cho cng tc hoch nh t c kt qu mong mun th n phi p ng c cc yu cu: Khoa hc, khch quan, h thng, nht qun, kh thi, c th, linh hot, ph hp vi hon cnh thc tin 1.2. Phn loi hoch nh 1.2.1. Hoch nh chin lc L hoch nh cp ton b doanh nghip, n thit lp nn nhng mc tiu chung ca doanh nghip v v tr ca doanh nghip i vi mi trng. Hoch nh chin lc khng vch ra mt cch chnh xc lm nh th no t c mc tiu, m n cho ta mt ng li hnh ng chung nht t c mc tiu. Hoch nh chin lc xc nh v tr ca doanh nghip trong mi trng. Hoch nh chin lc th hin vin cnh ca doanh nghip nhng ng thi cng th hin s nhn thc v nh gi th gii bn ngoi (mi trng) ca doanh nghip. Hoch nh chin lc c vch ra bi nhng nh qun l cp cao ca t chc. Khi hoch nh chin lc cn cn c vo s mnh ca t chc, hoc nhim v, chc nng, lnh vc hot ng chung ca t chc, cn c vo cng lnh hot ng ra khi thnh lp t chc hoc lut php cho php. Hoch nh di hn 15 nm, 10 nm, 5 nm,... thuc v hoch nh chin lc. 1.2.2. Hoch nh tc nghip L qu trnh ra nhng quyt nh ngn hn, chi tit, xc nh ni dung cng vic cn tin hnh, ngi thc hin v cch thc tin hnh. Trong hoch nh tc nghip, ngi ta trnh by r v chi tit cn phi lm nh th no t c nhng mc tiu c t ra trong 32

hoch nh chin lc. Hoch nh tc nghip a ra nhng chin thut hay nhng bc c th m doanh nghip s tin hnh thc hin hoch nh chin lc. Bn hoch nh tc nghip i khi cn c gi l nhng k hoch hnh ng (action plans) v chng ra nhng hnh ng c th cho nhng con ngi c th thc hin, tng ng vi nhng ngn sch v khong thi gian xc nh, c th. Bng 2.1 tm tt cc c im ca hoch nh chin lc v hoch nh tc nghip. Qua cho thy, mc d cc c im ca chng khc nhau, song qu trnh hoch nh chin lc v tc nghip c mi lin h vi nhau rt cht ch trong mt h thng hoch nh thng nht. Bng 2.1. Cc tnh cht ca hoch nh chin lc v hoch nh tc nghip. Tnh cht nh hng ca hoch nh Thi gian thc hin Mi trng thc hin Mc tiu ra Thng tin hoch nh Kt qu thc hin Tht bi nu xy ra Ri ro nu xy ra Kh nng ca ngi ra quyt nh Hoch nh chin lc Ton b Di hn Bin i Ln, tng qut Tng hp, khng y Lu di Nng n, c th lm ph sn Ln Khi qut vn Hoch nh tc nghip Cc b Ngn hn Xc nh C th, r rng y , chnh xc C th chnh iu

C th khc phc Hn ch Phn tch c th, t m

1.3. Vai tr ca vic hoch nh - Hoch nh l cng c c lc trong vic phi hp n lc ca cc thnh vin trong mt doanh nghip. Hoch nh cho bit hng i ca doanh nghip. - Hoch nh c tc dng l gim tnh bt n nh ca doanh nghip. - Hoch nh gim c s chng cho v nhng hot ng lng ph. - Hoch nh lm tng hiu qu ca c nhn v t chc. Nh hoch nh m mt t chc c th nhn ra v tn dng c hi ca mi trng gip cc nh qun tr ng ph vi s bt nh v thay i ca cc yu t mi trng. - Nh c hoch nh m mt t chc c th pht trin tinh thn lm vic tp th. Khi mi ngi trong tp th cng nhau hnh ng v u bit rng mnh mun t ci g, th kt qu t c s cao hn. - Hoch nh gip t chc c th thch nghi c vi s thay i ca mi trng bn ngoi, do c th nh hng c s phn ca t chc. - Hoch nh thit lp nn nhng tiu chun to iu kin cho cng tc kim tra. 2. MC TIU, C S KHOA HC V TIN TRNH HOCH NH 2.1. Mc tiu ca hoch nh 2.1.1. Khi nim mc tiu 33

Mc tiu l kt qu mong mun cui cng ca cc c nhn, nhm, hay ton b t chc. Mc tiu ch ra phng hng cho tt c cc quyt nh qun tr v hnh thnh nn nhng tiu chun o lng cho vic thc hin trong thc t. Vi l do , mc tiu l xut pht im, ng thi l nn tng ca vic lp k hoch. 2.1.2. Vai tr ca mc tiu V qun tr va l c cu c tnh cch tnh va l qa trnh c tnh cch ng nn vai tr ca mc tiu qun tr cng th hin hai mt tnh v ng. Mt tnh, khi xc nh mc tiu cho t chc th mc tiu phi gi vai tr nn tng ca hoch nh, nhm xy dng h thng qun tr. Mt ng, mc tiu khng phi l c nh m linh hat pht trin vi nhng kt qa mong i ngy cng cao trn c s cc ngun lc ca t chc, do mc tiu gi vai tr quyt nh ton b din tin ca tin trnh qun tr. 2.1.3. Phn loi mc tiu Mc tiu ca cng tc hoch nh v mc tiu ca cc k hoch l ht sc phong ph, chng c th c phn thnh nhng loi nh sau: - Theo thi gian ngi ta chia ra: Mc tiu ngn hn v mc tiu di hn. - Theo tm quan trng ngi ta chia ra: Mc tiu ch yu v mc tiu th yu. - Theo mc c th chng ta c: Mc tiu chung v mc tiu b phn. - Theo biu hin ngi ta phn thnh: Mc tiu tuyn b v mc tiu khng tuyn b. - Theo hnh thc th hin ngi ta c: Mc tiu nh tnh v mc tiu nh lng. - Theo bn cht ca mc tiu ngi ta chia ra: Mc tiu kinh t, mc tiu x hi, mc tiu chnh tr. - Da theo qu trnh hot ng ta c: Mc tiu cui cng v mc tiu trong tng giai on. - Theo cp ca mc tiu ta c: Mc tiu cp cng ty, mc tiu cp n v kinh doanh, mc tiu cp chc nng. - Theo hnh thc ca mc tiu ngi ta chia ra: Mc tiu nh tnh, mc tiu nh lng. - Theo t tng trng ta c: Mc tiu tng trng nhanh, mc tiu tng trng n nh, mc tiu duy tr v n nh, mc tiu suy gim. Bn cnh nhng loi mc tiu trn, chng ta cn thng gp: - Mc tiu pht biu (Stated objective): L nhng mc tiu c doanh nghip chnh thc tuyn b, l nhng iu m doanh nghip mun cng chng tin l mc tiu ca doanh nghip. Mc tiu pht biu do ban lnh o ra v thng c tm thy trong bn hin chng ca doanh nghip, bo co hng nm, nhng bi pht biu trc cng chng, hay trong nhng bi bo ng trn cc tp ch cng cng v.v... Nhng mc tiu pht biu thng mu thun v b nh hng nng bi nhng nim tin ca x hi i vi doanh nghip. Mu thun bi v doanh nghip, phi p li lng mong i ca nhiu nhm ngi khc nhau trong x hi vi nhng tiu chun nh gi khc nhau. Trong ni b doanh nghip, tnh mu thun ca cc mc tiu pht biu c th hin ch, ban lnh o doanh nghip ni vi nhng c ng mt ng, ni vi khch hng mt no, ni vi cng nhn hay cng on li mt cch khc v.v... - Mc tiu thc (Real objective): L nhng mc tiu m doanh nghip thc s theo ui v c xc nh bi nhng vic lm thc ca cc thnh vin trong doanh nghip. Vic phn bit mc tiu pht biu vi mc tiu thc cho php ta hiu c tnh thiu nht qun gia cc mc tiu ca doanh nghip. 34

Mc tiu pht biu thng tng i n nh vi thi gian, trong khi mc tiu thc li hay thay i, phn nh ci g l quan trng i vi doanh nghip ti thi im . Cho d l mc tiu no, c phn chia theo tiu thc no th mc tiu cng phi m bo c cc yu cu: R rng, kh thi, mang tnh tha k, c th kim sot c, phi ph hp vi mc tiu ca cc quyt nh c xc nh, phi ph hp vi i hi ca cc quy lut khch quan, phi nhm gii quyt nhng vn then cht, quan trng v phi ph hp vi hon cnh cng nh kh nng mi t chc, mi n v. 2.1.4. Qun tr theo mc tiu (MBO) Mc tiu l c s ra i phng php qun tr mi - Qun tr theo mc tiu (MBO Management By Objectives): y l mt trit l v phng php tip cn qun tr nhm ch o qu trnh hoch nh bng cch gip cc nh qun tr kt hp gia cc k hoch chin lc v k hoch chin thut. c bit, MBO cn cung cp nhng phng tin bin cc mc tiu v chin lc ca t chc thnh nhng k hoch v hot ng chin thut. MBO l mt trong nhiu pht trin ng lu nht ca qun tr hc hin i. c tnh ca MBO l mi thnh phn trong t chc u c quyn tham gia xy dng mc tiu pht trin t chc, ng thi t gic, t nguyn thc hin nhng chng trnh MBO trong sut qu trnh qun tr t hoch nh n kim sot. Tc dng tch cc ca MBO l hp nht cc yu cu khc nhau trong t chc, ng thi hi ho gia mc tiu v t chc. MBO th hin mt trit l tch cc v con ngi v phong cch qun tr vi nhng thuc tnh sau: - Gii quyt nhng vn chung gia cc c nhn v nhm ti mi cp ca t chc. - Truyn thng m v s tin cy. - Ch trng n cc mi quan h da vo lng tin, trn tt c cc phng din thng qua s hp tc. - Khen thng v thng chc trc tip trn c s nhng thnh tu v thnh tch ca nhm v ca c nhn trong cng vic. - S dng ti thiu nhng p lc, tiu so trong qun tr. - Thit lp mt c cu qun tr nng ng, hiu qu v thc y nn vn ho ca doanh nghip. C nm mc ch ch yu p dng phng php tip cn theo MBO l: - MBO nhn mnh rng khng c mc tiu no l ring r i vi t chc, b phn, nhm hay c nhn thuc t chc. - Thit lp cc mc tiu v ra nhng tho hip gia chng lin quan n ri ro v s khng chc chn. - Xc nh r cc mc tiu v th t u tin ca chng. - cao mi quan h gia cc mc tiu ca t chc, mc tiu ca b phn v mc tiu cng vic ca c nhn. - Nhm tp trung cc ngun lc ca t chc, mi nng lc ca nhn vin v chun b v mt thi gian. Tin trnh MBO tri qua cc giai on ch yu nh sau: - Xc nh x mnh ca t chc: Thng thng x mnh v mc tiu chung ca t chc do cc qun tr gia cp cao v hi ng qun tr xc nh. - Xc nh cc mc tiu chin lc: C th ho mt bc cc mc tiu chung v nh r thi gian hon thnh chng. - Xc nh cc mc tiu ca nhm, b phn: Tip tc c th ho cc mc tiu chung v mc tiu chin lc. Nhim v ny do cp qun tr trung gian thc hin. - S tham gia ca cc nhm v c nhn c lin quan. Khi cc mc tiu c thit lp mt cch c h thng t trn xung di th MBO ch cn l danh ngha v trong trng hp 35

, cc c nhn v nhm cp di s tip nhn quan im ca qu trnh MBO nh l mt h thng o lng v kim sot, thay v l mt cng c hoch nh v thc y. Khi cp di v cp trn cng thit lp cc mc tiu th h s nht tr v tng da trn nhng mc tiu m cp di s theo ui t c trong mt khong thi gian c th no . Cp di s tin hnh nhng hot ng chung hon thnh nhng mc tiu v nhng tin b hng ti cc mc tiu s o lng thnh tch ca h trong qu trnh lm vic. Thm ch nu h khng hon ton ng trn tt c cc phng din, th qu trnh thit lp cc mc tiu cng em li kt qu tt hn so vi trng hp khng t ra cc mc tiu. - Lp k hoch hnh ng. Vic trin khai k hoch hnh ng ca mt phng, ban c th l kt qu ca s tho lun tp th gia ngi ng u b phn v cc nhn vin trong b phn . Tri li, mt