1

LuËt d©n sùPhÇn chung

Ng­ êi­so¹n­th¶o: TS. Ng« Huy C ¬ng

Khoa LuËt- § ¹i häc Quèc gia Hµ Néi

2

Ch ¬ng I- Kh¸i niÖm luËt d©n sù

Cã rÊt nhiÒu qui t¾c liªn quan tíi ®êi sèng con ng êi

C¸c qui t¾c cña luËt d©n sù lu«n g¾n bã víi ®êi sèng th êng nhËt cña con ng êi, æn ®Þnh, kh«ng bÞ ¶nh h ëng nhiÒu bëi c¸c trµo l u chÝnh trÞ

C¸c qui t¾c nµy ® îc h×nh thµnh sím nhÊt Lý do : C¸c quan hÖ do luËt d©n sù ®iÒu

tiÕt lµ c¸c quan hÖ hÕt søc c¬ b¶n cña ®êi sèng con ng êi v ît trªn mäi thêi ®¹i

3

C¸c quan hÖ c¬ b¶n

Quan hÖ gi÷a ng êi víi ng êi (quyÒn ®èi nh©n)

Quan hÖ gi÷a ng êi víi ng êi vµ vËt (quyÒn ®èi vËt)

4

C¸ch gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ

Th«ng th êng trong c¸c nÒn tµi ph¸n ng êi ta th êng m în c¸c gi¶i ph¸p cña LuËt La M· ®Ó gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ nªu trªn

Quan hÖ gi÷a tr¸i chñ vµ ng êi thô tr¸i x¸c ®Þnh lµ quan hÖ nghÜa vô; vµ luËt ®iÒu chØnh nã lµ luËt nghÜa vô hay luËt vÒ quyÒn ®èi nh©n

Quan hÖ gi÷a mäi ng êi liªn quan tíi vËt ® îc ®iÒu tiÕt bëi luËt tµi s¶n mµ t¹i ®©y c¸c vËt quyÒn ® îc xem lµ ph¹m vi truyÒn thèng cña nã

5

§èi t îng ®iÒu chØnh cña luËt d©n sù

Ph¸p ®iÓn ho¸ luËt d©n sù ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn xö lý xung quanh c¸c mèi quan hÖ c¬ b¶n

Ng êi ta cã thÓ kh¸i qu¸t c¸c quan hÖ cña luËt d©n sù thµnh hai lo¹i quan hÖ lµ: Quan hÖ tµi s¶n; vµ Quan hÖ nh©n th©n

Tuy nhiªn quan hÖ tµi s¶n vµ quan hÖ nh©n th©n lµ c¸c quan hÖ c¬ b¶n vµ chñ yÕu trong x· héi do nhiÒu ngµnh luËt ®iÒu chØnh

LuËt d©n sù chØ ®iÒu chØnh mét phÇn c¸c quan hÖ nµy

6

Sö dông thuËt ng÷ kh¸c

QuyÒn s¶n nghiÖp vµ quyÒn ngo¹i s¶n nghiÖp

QuyÒn s¶n nghiÖp nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vËt chÊt, kinh tÕ bao gåm quyÒn ®èi vËt vµ quyÒn ®èi nh©n

QuyÒn ngo¹i s¶n nghiÖp nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tinh thÇn

7

LuËt d©n sù lµ g× ?

Lµ vua cña c¸c ngµnh luËt Lµ mét ngµnh luËt t Lµ mét ngµnh luËt ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ

tµi s¶n vµ quan hÖ nh©n th©n

8

Khoa học luật dân sự, luật dân sự và giáo trình luật dân sự Là một môn khoa học pháp lý nghiên cứu các nguyên lý

pháp lý, các điều kiện, hoàn cảnh cấu tạo nên ngành luật dân sự (cần phê phán quan điểm gắn khoa học pháp luật dân sự với pháp luật dân sự thực định như “Giáo trình luật dân sự Việt Nam” của Trường Đại học Luật Hà Nội năm 2006, trang 23)

Luật dân sự là một ngành luật điều tiết các quan hệ nhân thân và tài sản phát sinh trong đời sống thường nhật của con người

Giáo trình luật dân sự là tập hợp các bài giảng dự kiến, cung cấp cho học viên những thông tin, kiến thức, và cách thức nghiên cứu, cũng như tiếp cận thực tiễn pháp lý trong lĩnh vực luật dân sự

9

TÝnh chÊt cña c¸c quan hÖ tµi s¶n vµ quan hÖ nh©n th©n trong luËt d©n sù

Sù cÇn thiÕt x¸c ®Þnh tÝnh chÊt cña c¸c quan hÖ nµy trong luËt d©n sù

TÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña quan hÖ tµi s¶n:- Chñ thÓ cã quyÒn b×nh ®¼ng, tù ®Þnh ®o¹t- Trao ®æi, ®Òn bï ngang gi¸- Nh»m tho¶ m·n môc ®Ých tiªu dïng TÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña quan hÖ nh©n

th©n:- Ph©n lo¹i thµnh hai nhãm: Kh«ng g¾n víi tµi s¶n

vµ g¾n víi tµi s¶n- Ranh giíi rÊt mong manh víi c¸c ngµnh luËt kh¸c

10

BLDS x¸c ®Þnh ®èi t îng ®iÒu chØnh

BLDS quy ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý, chuÈn mùc ph¸p lý cho c¸ch øng xö cña c¸ nh©n, ph¸p nh©n, chñ thÓ kh¸c; quyÒn, nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ vÒ nh©n th©n vµ tµi s¶n trong c¸c quan hÖ d©n sù, h«n nh©n vµ gia ®×nh, kinh doanh th ¬ng m¹i, lao ®éng (BLDS­2005,­§iÒu­1,­®o¹n­1)

L u ý: C¸c quan hÖ trªn gäi lµ quan hÖ d©n sù theo nghÜa cña BLDS 2005

11

BLDS quy ®Þnh vÒ quyÒn nh©n th©n

Tõ §iÒu 24 ®Õn §iÒu 51 cña BLDS 2005 C¨n cø vµo HiÕn ph¸p, ph¸t huy truyÒn thèng,

thuÇn phong, mü tôc C¸ch thøc quy ®Þnh:- Qui ®Þnh c¸c quyÒn vµ c¬ së thùc hiÖn- X¸c ®Þnh giíi h¹n nh»m ng¨n c¶n viÖc l¹m dông

x©m h¹i trËt tù c«ng céng vµ ng êi thø ba- X¸c ®Þnh nghÜa vô t«n träng quyÒn cña ng êi

kh¸c- Qui ®Þnh c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ

12

Ph ¬ng ph¸p ®iÒu chØnh

Mçi ngµnh luËt cã mét ph ¬ng ph¸p ®iÒu chØnh riªng lµ sù kÕt hîp riªng c¸c yÕu tè ®iÒu cña ph ¬ng ph¸p ®iÒu chØnh nãi chung:

- X¸c ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý ®· ® îc ®iÓn h×nh ho¸, m« h×nh ho¸

- X¸c ®Þnh c¬ së ph¸t sinh, biÕn ®æi hoÆc chÊm døt c¸c quan hÖ ph¸p luËt

- X¸c ®Þnh tÝnh chÊt quyÒn vµ nghÜa vô chñ thÓ- X¸c ®Þnh biÖn ph¸p t¸c ®éng khi vi ph¹m

nghÜa vô- X¸c ®Þnh biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy viÖc thùc

hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô

13

Néi dung d©n luËtQuyÒn lîi t Chñ thÓ quyÒn lîi t

X¸c lËp quyÒn lîi

Thùc hiÖn quyÒn lîi

ThÓ nh©n Ph¸p nh©n

Theo ý chÝ cña

chñ thÓ

QuyÒn b¶o vÖ vµ

yªu cÇub¶o vÖ khi cã vi ph¹m

B×nh quyÒnd©n sù

QuyÒn vÒnh©n c¸ch

Tù do d©n sù

An toµn th©n thÓ

An toµntinh thÇn

Tù doth©n thÓ

Tù do tinh thÇn

Tù do nghÒ nghiÖp

Tù do ®i l¹i Tù do ho¹t ®éng Tù do chç ë

B¶n tÝnh

Ph©n lo¹i

14

X¸c lËp quyÒn lîi

C¸c quyÒn lîichñ quan

C¨n cø ph¸t sinh quyÒn lîi

15

C¨n cø ph¸t sinhquyÒn lîi

TruyÒn thèng HiÖn ®¹i

Hîp ®ångGÇn nh

hîp ®ångVi ph¹m

NghÜa vôph¸p ®Þnh

GÇn nh vi ph¹m

Hµnhvi

ph¸p lý

SùkiÖn

ph¸p lý

16

QuyÒn lîi chñ quan

QuyÒn®èi vËt

Ngo¹i s¶nnghiÖp quyÒn

NghÜa vôchuyÓn

giao

NghÜa vôhµnh®éng

NghÜa vôkh«ng

hµnh ®éng

NghÜa vô tù nhiªn

QuyÒn ®èi nh©n

S¶n nghiÖp quyÒn

QuyÒnnh©n th©n

QuyÒngia

®×nh

C¸c quyÒnlîi vÒ vËt

VËt quyÒnphô thuéc

VËt quyÒn chÝnh yÕu

VËt §éng s¶n

DoluËt

®Þnh

Do b¶n chÊt

BÊt ®éng s¶ndo b¶n chÊt

BÊt ®éng s¶ndo dông ®Ých

BÊt ®éng s¶n do luËt ®Þnh

BÊt ®éngs¶n

17

L îc sö d©n luËt ViÖt Nam

10/10/1945, Hå Chñ TÞch ký S¾c lÖnh sè 90/ SL cho phÐp gi÷ luËt lÖ cò

2/5/ 1950, ban hµnh S¾c lÖnh sè 97/ SL cho phÐp ¸p dông luËt cò kh«ng tr¸i víi tinh thÇn cña S¾c lÖnh nµy

1959, ChØ thÞ sè 772/ CT- TATC ®×nh chØ viÖc ¸p dông ph¸p luËt phong kiÕn ®Õ quèc

ThËp kû 60-80, c¶i t¹o vµ x©y dùng CNXH ThËp kû 80, cã nhiÒu v¨n b¶n liªn quan ®Õn luËt

d©n sù 28/10/1995, Quèc héi kho¸ IX, Kú häp thø 8 th«ng

qua BLDS cã hiÖu lùc 1/7/1996

18

Ph©n biÖt luËt d©n sù vµ mét sè ngµnh luËt kh¸c Ph©n biÖt víi luËt hiÕn ph¸p Ph©n biÖt víi luËt hµnh chÝnh Ph©n biÖt víi luËt h×nh sù Ph©n biÖt víi luËt th ¬ng m¹i Ph©n biÖt víi luËt kinh tÕ LuËt d©n sù víi luËt h«n nh©n víi gia ®×nh LuËt d©n sù víi luËt lao ®éng Ph©n biÖt víi t ph¸p quèc tÕ Ph©n biÖt víi c«ng ph¸p quèc tÕ

19

¸p dông luËt d©n sù

Lµ viÖc c¸c c¬ quan nhµ n íc cã thÈm quyÒn t×m kiÕm nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ tõ c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt d©n sù ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tr êng hîp tranh chÊp cô thÓ trong ®êi sèng x· héi mµ nh÷ng tranh chÊp ®ã ® îc xem lµ nh÷ng tranh chÊp d©n sù

20

Nh÷ng tr êng hîp ¸p dông luËt d©n sù

* KÕt qu¶ mµ c¸c c¬ quan nhµ n íc cã thÈm quyÒn ¸p dông luËt d©n sù lµ c¸c quyÕt ®Þnh cho c¸c vô viÖc cô thÓ

* C¸c vô viÖc nµy cã thÓ chia thµnh c¸c lo¹i sau:

- C«ng­nhËn­hay­b¸c­bá­mét­quyÒn­lîi-­X¸c­®Þnh­mét­nghÜa­vô­cô­thÓ­cho­mét­chñ­thÓ­nhÊt­®Þnh

-­¸p­dông­mét­hay­nhiÒu­chÕ­tµi­cho­ng­êi­vi­ph¹m­nghÜa­vô­®Ó­b¶o­vÖ­quyÒn­lîi­cña­ng­êi­kh¸c

21

Nguyªn t¾c ¸p dông luËt d©n sù

CÇn l u ý tíi: Cam kÕt cña c¸c bªn, c¸c qui ®Þnh trong v¨n b¶n ph¸p luËt, ¸n lÖ, tËp qu¸n, häc thuyÕt ph¸p lý, lÏ c«ng b»ng

Thø tù u tiªn ¸p dông trong BLDS 2005: (1)­Ph¸p­luËt;(2)­Tho¶­thuËn­cña­c¸c­bªn;­(3)­TËp­qu¸n;­(4)­¸p­dông­t­¬ng­tù (§iÒu­3,­BLDS­2005)

Nguyªn t¾c ¸p dông t ¬ng tù:-­T­¬ng­tù­luËt­d©n­sù­(t­¬ng­tù­®iÒu­luËt)-­T­¬ng­tù­ph¸p­luËtL u ý: §iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông tËp qu¸n vµ t ¬ng tù lµ tËp

qu¸n vµ qui ®Þnh t ¬ng tù kh«ng ® îc tr¸i víi nh÷ng nguyªn t¾c cña BLDS 2005

22

NhiÖm vô cña luËt d©n sù ViÖt Nam §iÒu 1 cña BLDS VN 2005 ®· qui ®Þnh nhiÖm vô

cña BLDS b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p; b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng vµ an toµn ph¸p lý cña c¸c quan hÖ d©n sù theo nghÜa réng

Ngoµi ra lu©t d©n sù cßn cã nhiÒu nhiÖm vô nh :-­B¶o­vÖ­lîi­Ých­toµn­d©n-­Thóc­®Èy­giao­l­u­d©n­sù-­Thóc­®Èy­sù­ph¸t­triÓn­kinh­tÕ­x·­héi­-­B¶o­®¶m­æn­®Þnh,­lµnh­m¹nh,­gi÷­g×n­vµ­ph¸t­

huy­truyÒn­thèng,­xaay­dùng­kinh­tÕ­thÞ­tr­êng

23

C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n

T«n träng, b¶o vÖ quyÒn së h÷u vµ c¸c quyÒn kh¸c ®èi víi tµi s¶n

Tù do tù nguyÖn cam kÕt, tho¶ thuËn B×nh ®¼ng ThiÖn chÝ, trung thùc ChÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù T«n träng ®¹o ®øc, truyÒn thèng T«n träng, b¶o vÖ quyÒn d©n sù T«n träng lîi Ých nhµ n íc, lîi Ých céng

®ång, quyÒn vµ lîi Ých cña ng êi kh¸c Tu©n thñ ph¸p luËt Hoµ gi¶i trong quan hÖ d©n sù

24

Nguån cña luËt d©n sù

Kh¸i niÖm vÒ nguån: V¨n b¶n, tiÒn lÖ ph¸p, tËp qu¸n ph¸p, häc thuyÕt ph¸p lý, lÏ c«ng b»ng

C¸c lo¹i nguån Nguån cña luËt d©n sù ViÖt Nam:-­HiÕn­ph¸p-­BLDS­vµ­c¸c­®¹o­luËt-­Ph¸p­lÖnh­vµ­NghÞ­quyÕt­cña­UBTVQH- NghÞ­®Þnh­cña­ChÝnh­phñ...L u ý: B×nh luËn kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i nguån cña

luËt d©n sù trong “Gi¸o­tr×nh­luËt­d©n­sù­ViÖt­Nam” cña §¹i häc LuËt Hµ Néi, 2006, tr. 31-33)

25

Qui ph¹m ph¸p luËt d©n sù ViÖt Nam

Kh¸i niÖmCÊu t¹oC¸c lo¹i qui ph¹m ph¸p luËt d©n sù:-­Qui­ph¹m­®Þnh­nghÜa­-­Qui­ph¹m­mÖnh­lÖnh-­Qui­ph¹m­tuú­nghi­(phæ­biÕn­vµ­®Æc­tr­ng­cña­luËt­d©n­sù)

26

Qui phạm pháp luật theo quan niệm chung

Căn cứ vào mức độ cưỡng chế của pháp luật, người ta chia các qui phạm hay pháp luật hay các qui định của pháp luật thành ba loại sau:

Luật cưỡng chế (lois imperatives)Luật giải thích (lois interprétatives)Luật qui định (lois dispositives)Lưu ý: các qui định của luật dân sự đa số

thuộc phân loại thứ hai nêu trên

27

Ch ¬ng II- Quan hÖ ph¸p luËt d©n sù

* C¸c luËt gia XHCN th êng dùa vµo c¸c quan ®iÓm triÕt häc ph¸p quyÒn XHCN (lý luËn chung vÒ nhµ n íc vµ ph¸p luËt) ®Ó nghiªn cøu ph¸p luËt

* C¸c quan hÖ x· héi ® îc ®iÒu tiÕt bëi c¸c qui ph¹m ph¸p luËt theo nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ® îc gäi lµ c¸c quan hÖ ph¸p luËt

* C¸c ®iÒu kiÖn nµy bao gåm c¸c sù kiÖn ph¸p lý cô thÓ (theo quan niÖm cña c¸c luËt gia XHCN) vµ c¸c chñ thÓ t ¬ng øng do qui ph¹m ph¸p luËt x¸c ®Þnh

* Quan hÖ ph¸p luËt lµ h×nh thøc ph¸p lý cña c¸c quan hÖ x· héi xuÊt hiÖn d íi t¸c ®éng ®iÒu chØnh cña c¸c qui ph¹m ph¸p luËt

28

I - Kh¸i niÖm quan hÖ ph¸p luËt d©n sù

* Quan hÖ ph¸p luËt d©n sù lµ nh÷ng quan hÖ tµi s¶n vµ quan hÖ nh©n th©n ® îc qui ph¹m ph¸p luËt d©n sù ®iÒu chØnh

* Quan hÖ tµi s¶n vµ quan hÖ nh©n th©n mang tÝnh chÊt kh¸ch quan, tuy nhiªn sù t¸c ®éng cña nhµ n íc nh»m nh÷ng ®Þnh h íng nhÊt ®Þnh

* Do t¸c ®éng cña qui ph¹m ph¸p luËt, c¸c bªn tham gia c¸c quan hÖ nµy cã nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô nhÊt ®Þnh

29

1 - §Æc ®iÓm cña quan hÖ ph¸p luËt d©n sù* Mang c¸c ®Æc ®iÓm cña quan hÖ ph¸p luËt nãi

chung* Quan hÖ ph¸p luËt d©n sù cßn cã mét sè ®Æc

®iÓm riªng do ®Æc ®iÓm cña ®èi t îng ®iÒu chØnh vµ ph ¬ng ph¸p ®iÒu chØnh mang l¹i

* Theo gi¸o tr×nh, QHPLDS cã c¸c ®Æc ®iÓm:- Ph¸t sinh trªn c¬ së lîi Ých vËt chÊt hoÆc lîi Ých

tinh thÇn- Mang tÝnh ý chÝ (nhµ n íc, t nh©n)- B×nh ®¼ng cña c¸c chñ thÓ- § îc b¶o ®¶m vµ duy tr× b»ng c ìng chÕ cña nhµ n

íc

30

2- C¸c thµnh tè cña quan hÖ ph¸p luËt d©n sù

* Chñ thÓ cña QHPLDS* Kh¸ch thÓ cña QHPLDS* Néi dung cña QHPLDS

31

2.1- Chñ thÓ cña QHPLDS

* Nh÷ng ng êi tham gia vµo QHPLDS* C¸c nh©n, ph¸p nh©n, tæ hîp t¸c, hé gia

®×nh* Hé gia ®×nh vµ tæ hîp t¸c lµ chñ thÓ h¹n

chÕ, ®Æc biÖt* C¸c chñ thÓ kh«ng ph¶i tham gia vµo tÊt c¶

c¸c QHPLDS* Tuú tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm, néi dung cña quan

hÖ, n¨ng lùc ph¸p luËt, mçi lo¹i chñ thÓ chØ tham gia vµo nh÷ng QHPLDS nhÊt ®Þnh

32

Chñ thÓ quyÒn vµ chñ thÓ nghÜa vô

* Cã quan hÖ ph¸p luËt chñ thÓ quyÒn vµ chñ thÓ nghÜa vô ®Òu ® îc x¸c ®Þnh

* Cã quan hÖ ph¸p luËt lu«n lu«n x¸c ®Þnh ® îc chñ thÓ quyÒn vµ tÊt c¶ cßn l¹i lµ cã nghÜa vô

33

2.2-Kh¸ch thÓ cña QHPLDS

* Theo gi¸o tr×nh, khi tham gia QHPLDS, c¸c chñ thÓ tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vËt chÊt, tinh thÇn th«ng qua hµnh vi h íng tíi c¸c ®èi t îng vËt chÊt, tinh thÇn hoÆc th«ng qua c¸c hµnh vi thùc hiÖn c¸c quyÒn

* Nªn kh¸ch thÓ cña QHPLDS lµ hµnh vi cña chñ thÓ khi tham gia vµo QHPLDS, thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù

* Nh÷ng lîi Ých vËt chÊt vµ tinh thÇn lµ ®èi t îng cô thÓ cña QHPLDS hay “kh¸ch thÓ cña kh¸ch thÓ”

34

B×nh luËn quan niÖm trªn

* Quan niÖm vÒ kh¸ch thÓ cña §¹i häc LuËt Hµ Néi : Kh¸ch thÓ cña QHPL lµ nh÷ng lîi Ých vËt chÊt, tinh thÇn mµ chñ thÓ cña QHPL h íng tíi

* Ph©n tÝch sù bÊt t ¬ng thÝch cña §iÒu 285 vµ 287 cña BLDS 1995

* §èi t îng cña nghÜa vô : ChuyÓn giao quyÒn së h÷u, lµm hoÆc kh«ng lµm mét c«ng viÖc

35

* Tæng hîp c¸c quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù cña c¸c chñ thÓ trong mét QHPLDS cô thÓ

* QuyÒn cña mét bªn t ¬ng øng víi nghi· vô cña bªn kia t¹o thµnh mät quan hÖ phøc t¹p

* C¸c bªn võa cã quyÒn võa cã nghÜa vô* Trong mét sè tr êng hîp mét bªn chØ cã

quyÒn, mét bªn chØ cã nghÜa vô

2.3- Néi dung cña QHPLDS

36

* QuyÒn d©n sù lµ kh¶ n¨ng hay c¸ch xö sù ® îc phÐp cña ng êi cã quyÒn vµ ® îc ph¸p luËt b¶o hé

* ThÓ hiÖn quyÒn :- Tù m×nh thùc hiÖn ( chiÕm h÷u, sö dông,

®Þnh ®o¹t )- Yªu cÇu ng êi cã nghÜa vô thùc hiÖn hoÆc

kh«ng ® îc thùc hiÖn hµnh vi- Yªu cÇu nhµ n íc b¶o vÖ khi bÞ vi ph¹m

QuyÒn d©n sù

37

* Lµ xö sù b¾t buéc cña ng êi cã nghÜa vô vµ cã thÓ bÞ c ìng chÕ

* C¸ch thøc thùc hiÖn nghÜa vô :- ChuyÓn giao quyÒn së h÷u- Lµm mét c«ng viÖc v× quyÒn lîi cña ng êi

kh¸c- Kh«ng lµm mét c«ng viÖc v× quyÒn lîi cña

ng êi kh¸c

NghÜa vô d©n sù

38

* C¨n cø vµo ®èi t îng : QHPLDS vÒ tµi s¶n; QHPLDS vÒ nh©n th©n

* C¨n cø vµo tÝnh x¸c ®Þnh vÒ chñ thÓ: QHPLDS tuyÖt ®èi ( chñ thÓ cã quyÒn ® îc x¸c ®Þnh, cßn chñ thÓ nghÜa vô lµ bÊt kú ai ); QHPLDS t ¬ng ®èi ( t ¬ng øng víi chñ thÓ quyÒn lµ mét hoÆc mét sè ng êi cã nghÜa vô )

* C¨n cø vµo tÝnh chÊt quyÒn : VËt quyÒn ; Tr¸i quyÒn* C¨n cø vµo mèi quan hÖ gi÷a quyÒn vµ nghÜa vô :

QHPLDS gi¶n ®¬n ( chØ mét bªn cã quyÒn ) : QHDS phøc t¹p ( c¸c bªn ®Òu cã quyÒn vµ nghÜa vô víi nhau )

3 - Ph©n lo¹i quan hÖ ph¸p luËt d©n sù

39

* Quan niÖm cña c¸c luËt gia ViÖt Nam* Quan niÖm cña thÕ giíi

4 - C¨n cø ph¸t sinh, thay ®æi, chÊm døt QHPLDS

40

C¸c luËt gia ViÖt Nam cho r»ng bao gåm : - Hµnh vi ph¸p lý hîp ph¸p- QuyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ n íc cã thÈm

quyÒn- Sù kiÖn ph¸p lý do ph¸p luËt qui ®Þnh- S¸ng t¹o tinh thÇn- ChiÕm h÷u tµi s¶n cã c¨n cø ph¸p luËt- G©y thiÖt h¹i do hµnh vi tr¸i ph¸p luËt- Thùc hiÖn c«ng viÖc kh«ng cã uû quyÒn- ChiÕm h÷u, sö dông ®Þnh ®o¹t, ® îc lîi

kh«ng cã c¨n cø ph¸p luËt

Sù kiÖn ph¸p lý

41

1. C¨n cø vµo hËu qu¶ :- Sù kiÖn lµm ph¸t sinh ; - Sù kiÖn lµm thay ®æi ; - Sù kiÖn lµm chÊm døt2. C¨n cø vµo yÕu tè ý chÝ : - Sù biÕn ph¸p lý : Sù biÕn tuyÖt ®èi, Sù

biÕn t ¬ng ®èi - Hµnh vi ph¸p lý : T¸c vi, BÊt t¸c vi ; Hîp

ph¸p ; BÊt hîp ph¸p

Ph©n lo¹i c¸c sù kiÖn ph¸p lý

42

* Cã ý nghÜa quan träng : Ng¨n chÆn vi ph¹m vµ kh«i phôc quyÒn lîi

* Toµ ¸n vµ c¸c c¬ quan nhµ n íc cã thÈm quyÒn cã chøc n¨ng b¶o vÖ ( §iÒu 12 BLDS 1995 )

* C¸c c¸ch thøc b¶o vÖ : Tù b¶o vÖ; B¶o vÖ b»ng con ® êng t ph¸p hoÆc hµnh chÝnh ( §iÒu 263 BLDS 1995 )

5 - B¶o vÖ quyÒn d©n sù

43

Tuú thuéc vµo tÝnh chÊt vµ néi dung cña vi ph¹m mµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p :

- C«ng nhËn quyÒn d©n sù- Buéc chÊm døt hµnh vi vi ph¹m- Buéc xin lçi, c¶i chÝnh c«ng khai- Buéc thùc hiÖn nghÜa vô d©n sù- Buéc båi th êng thiÖt h¹i- Ph¹t vi ph¹m

C¸c biÖn ph¸p ® îc sö dông

44

* Lµ chñ thÓ ®Çu tiªn, chñ yÕu vµ th êng xuyªn cña luËt d©n sù

* Ph¶i cã n¨ng lùc chñ thÓ : - N¨ng lùc ph¸p luËt - N¨ng lùc hµnh vi

II- C¸ nh©n

45

* Lµ kh¶ n¨ng cã quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù

* Lµ kh¶ n¨ng tham gia vµo c¸c quan hÖ ph¸p luËt d©n sù mµ ph¸p luËt qui ®Þnh

* Lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Çu tiªn ®Ó trë thµnh chñ thÓ cña quan hÖ ph¸p luËt

1- N¨ng lùc ph¸p luËt d©n sù

46

1- § îc nhµ n íc qui ®Þnh2- Mäi c¸ nh©n ®Òu b×nh ®¼ng vÒ n¨ng

lùc ph¸p luËt d©n sù : L u ý : n¨ng lùc ph¸p luËt kh«ng ph¶i lµ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cô thÓ mµ chØ lµ kh¶ n¨ng ® îc h ëng quyÒn vµ g¸nh v¸c c¸c nghÜa vô

3- G¾n liÒn víi c¸ nh©n con ng êi, xuÊt hiÖn khi con ng êi sinh ra vµ chÊm døt khi chÕt : L u ý : Kh«ng thÓ chuyÓn nh îng vµ h¹n chÕ

§Æc ®iÓm cña n¨ng lùc ph¸p luËt d©n sù

47

QuyÒn nh©n th©n : - §Æc ®iÓm : G¾n liÒn víi mâi c¸ nh©n; Kh«ng

thÓ chuyÓn giao, trõ khi cã qui ®Þnh cña ph¸p luËt; Ph¶n ¸nh quyÒn con ng êi

- Chia thµnh 2 nhãm : Kh«ng g¾n víi tµi s¶n ; G¾n víi tµi s¶n ( cã thÎ mang l¹i lîi Ých vËt chÊt )

- ý nghÜa : Qui ®Þnh biÖn ph¸p b¶o vÖ thÝch hîp QuyÒn së h÷u, quyÒn thõa kÕ vµ c¸c quyÒn

kh¸c ®ãi víi tµi s¶n QuyÒn tham gia c¸c quan hÖ d©n sù

Néi dung n¨ng lùc ph¸p luËt d©n sù cña c¸ nh©n

48

Tõ khi sinh ra cho tíi khi chÕt ( kho¶n 3 §iÒu 16 BLDS 1995 )

Tr êng hîp thõa kÕ ( §iÒu 638 BLDS 1995 ) : § îc h ëng thõa kÕ khi ®· thµnh thai vµ khi sinh ra cßn sèng

B¾t ®Çu vµ chÊm døt n¨ng lùc ph¸p luËt d©n sù

49

C¸i chÕt chÊm døt t c¸ch chñ thÓ cña c¸ nh©n, dÉn ®Õn nhiÒu hËu qu¶ ph¸p lý, ph¶i ® îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c theo ph¸p luËt ( § 60 BLDS 1995 )

NhiÒu tr ßng hîp kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ® îc ng êi ®ã cßn sèng hay chÕt dÉn ®Õn viÖc ph¶i t¹m dõng hay chÊm døt t c¸ch chñ thÓ cña c¸ nh©n

Cã hai h×nh thøc : Tuyªn bè mÊt tÝch ; Tuyªn bè lµ ®· chÕt

Tuyªn bè mÊt tÝch, tuyªn bè chÕt

50

Ng êi tuyªn bè: Toµ ¸n §iÒu kiÖn:- BiÖt tÝch hai n¨m, kh«ng cã tin tøc nµo vÒ

cßn sèng hay ®· chÕt- Ng êi cã quyÒn hoÆc lîi Ých liªn quan cã

quyÒn yªu cÇu toµ ¸n HËu qu¶: T¹m thêi ®×nh chØ t c¸ch chñ

thÓ; Tµi s¶n bÞ qu¶n lý theo quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n (§ 85, 86, 87, 89 BLDS 1995)

Tuyªn bè mÊt tÝch (§ 88 BLDS 1995)

51

ViÖc t¹m dõng t c¸ch chñ thÓ cã thÓ bÞ thay ®æi theo hai h íng kh¸c nhau : Phôc håi hoÆc chÊm døt

ViÖc chÊm døt khi biÕt ® îc tin tøc ng êi ®ã ®· chÕt hoÆc bÞ tuyªn bè lµ ®· chÕt

Phôc håi: - Ng êi ®ã trë vÒ hoÆc biÕt tin ng ßi ®ã cßn sèng- Theo yªu cÇu cña ng êi nµy hoÆc cña ng êi cã

quyÒn lîi liªn quan, toµ ¸n huû bá tuyªn bè mÊt tÝch

Huû bá quyÕt ®Þnh tuyªn bè mÊt tÝch

52

C¸c tr êng hîp:1- Sau 3 n¨m kÓ tõ ngµy tuyªn bè mÊt tÝch cã

hiÖu lùc mµ vÉn kh«ng cã tin tøc lµ cßn sèng2- BiÖt tÝch 5 n¨m mµ kh«ng cã tin tøc cßn

sèng hay ®· chÕt3- BiÖt tÝch sau 5 n¨m kÓ tõ ngµy chiÕn tranh

kÕt thóc mµ kh«ng cã tin tøc lµ cßn sèng4- BÞ tai n¹n hoÆc thiªn tai, th¶m ho¹ sau mét

n¨m kÓ tõ ngµy chÊm døt c¸c sù kiÖn ®ã mµ kh«ng cã tin tøc lµ cßn sèng

Tuyªn bè lµ ®· chÕt (§ 91 BLDS 1995)

53

* N¨ng lùc ph¸p luËt d©n sù lµ thuéc tÝnh cña ph¸p luËt g¾n cho mäi c¸ nh©n

* T c¸ch chñ thÓ cña c¸ nh©n chØ ®Çy ®ñ vµ ®éc lËp khi cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù

* N¨ng lùc hµnh vi d©n sù cña c¸ nh©n lµ nh÷ng kh¶ n¨ng cña c¸ nh©n b»ng hµnh vi cña m×nh x¸c lËp, thùc hiÖn quyÒn, nghÜa vô d©n sù ( § 19 BLDS )

* N¨ng lùc ph¸p luËt d©n sù lµ tiÒn ®Ò, quyÒn d©n sù kh¸ch quan cña chñ thÓ, n¨ng lùc hµnh vi lµ kh¶ n¨ng cña chñ thÓ t¹o ra quyÒn, thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô

II- N¨ng lùc hµnh vi d©n sù cña c¸ nh©n

54

* N¨ng lùc ph¸p luËt cña mäi c¸ nh©n nh nhau* N¨ng lùc hµnh vi cña c¸ nh©n kh«ng gièng nhau,

cã nh÷ng møc ®é kh¸c nhau* Lý do : xuÊt ph¸t tõ sù kh¸c nhau trong nhËn thøc

vÒ hµnh vi vµ hËu qu¶ cña hµnh vi ®èi víi nh÷ng løa tuæi kh¸c nhau

Møc ®é n¨ng lùc hµnh vi d©n sù cña c¸ nh©n

55

* Ng êi thµnh niªn ( tõ 18 tuæi trë lªn ) cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ, trõ tr êng hîp bÞ tuyªn bè bÞ mÊt hay h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi bëi toµ ¸n

* Toµn quyÒn tham gia vµo c¸c quan hÖ d©n sù

* Lµ chñ thÓ ®éc lËp vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi cña m×nh

N¨ng lùc hµnh vi ®Çy ®ñ

56

* Ng êi cã n¨ng lùc hµnh vi mét phÇn lµ ng êi chØ cã thÓ x¸c lËp vµ thùc hiÖn, quyÒn, nghÜa vô, vµ chÞu tr¸ch nhiÖm trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh

* Tõ ®ñ 6- ®ñ 18 tuæi : X¸c lËp, thùc hiÖn c¸c giao dÞch d©n sù ph¶i ® îc ng êi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt ®ång ý, trõ giao dÞch cho nhu cÇu phï hîp víi løa tuæi

* 15-18 : nÕu cã tµi s¶n riªng, ® îc x¸c lËp vµ thùc hiÖn c¸c giao dÞch d©n sù, vµ chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi tµi s¶n ®ã, trõ khi ph¸p luËt qui ®Þnh kh¸c

N¨ng lùc hµnh vi mét phÇn

57

* Ng êi ch a ®ñ 6 tuæi kh«ng cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù v× ch a ®ñ ý chÝ vµ lý trÝ ®Ó hiÓu ® îc hµnh vi vµ hËu qu¶ cña nã

* X¸c lËp vµ thùc hiÖn c¸c giao dÞch do ng êi ®¹i diÖn

Kh«ng cã n¨ng lùc hµnh vi

58

* §ang cã råi kh«ng cã n÷a* Cã khi ®Õn tuæi thµnh niªn vµ mÊt th«ng

th êng lµ khi chÕt* BÞ tuyªn bè lµ mÊt: ng êi bÞ t©m thÇn hay

c¸c bÖnh kh¸c mµ kh«ng thÓ nhËn thøc vµ lµm chñ ® îc hµnh vi

* Tr×nh tù ®Ó tuyªn bè mÊt: KÕt luËn cña tá chøc gi¸m ®Þnh cã thÈm quyÒn, theo yªu cÇu cña ng êi cã quyÒn, lîi Ých liªn quan, toµ ¸n tuyªn bè

MÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù

59

* Nguyªn nh©n dÉn ®Õn tuyªn bè mÊt n¨ng lùc hµnh vi kh«ng cßn tån t¹i n÷a

* Ng êi bÞ tuyªn bè hoÆc nh÷ng ng êi cã quyÒn vµ lîi Ých liªn quan cã quyÒn yªu cÇu toµ ¸n huû tuyªn bè mÊt n¨ng lùc hµnh vi

* Khi ®ang trong t×nh tr¹ng bÞ tuyªn bè mÊt n¨ng lùc hµnh vi, th× lµm thÕ nµo ®Ó tù m×nh yªu cÇu toµ ¸n huû tuyªn bè ®ã ?

Huû tuyªn bè mÊt n¨ng lùc hµnh vi

60

* Ng êi ®· thµnh niªn cã thÓ bÞ h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi ( § 25 BLDS )

* N¨ng lùc hµnh vi bÞ h¹n chÕ kh¸c víi n¨ng lùc hµnh vi mét phÇn ( NLHV mét phÇn mÆc nhiªn ® îc c«ng nhËn khi ®ñ 18 tuæi ; viÖc h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi ph¶i qua thñ tuch toµ ¸n )

* Ng êi yªu cÇu tuyªn bè h¹n chÕ : ng êi cã quyÒn vµ lîi Ých liªn quan, vµ c¬ quan tæ chøc h÷u quan

* Ng êi bÞ tuyªn bè h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi cã ® îc tham gia c¸c quan hÖ lao ®éng kh«ng vµ h¹n chÕ ë nh÷ng quan hÖ nµo ?

H¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù

61

Toµ ¸n cã thÓ chØ ®Þnh nh÷ng ng êi ®¹i diÖn cho nh÷ng ng êi nµy v× t c¸ch chñ thÓ cña hä nh ng êi kh«ng cãn¨ng lùc hµnh vi hoÆc cã n¨ng lùc hµnh vi mét phÇn

Ng êi ®¹i diÖn cho ng êi bÞ mÊt hoÆc h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi

62

* ChÕ ®Þnh nµy nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng cña nh÷ng ng êi cã n¨ng lùc ph¸p luËt nh ng kh«ng thÓ b»ng hµnh vi cña m×nh x¸c lËp, thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô

* Qui ®Þnh viÖc qu¶n lý tµi s¶n, thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô vÒ tµi s¶n cña ng êi ® îc gi¸m hé

* Qui ®Þnh vÒ viÖc cö ng êi gi¸m hé* Gi¸m hé lµ mét c«ng viÖc mµ c¸ nh©n, tæ chøc

hoÆc c¬ quan ® îc ph¸p luËt qui ®Þnh hoÆc ® îc cö ra ®Ó thùc hiÖn viÖc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña ng êi ® îc gi¸m hé

Gi¸m hé

63

* Lµ nh÷ng ng êi cÇn d îc ch¨m sãc, b¶o vÖ quyÒn lîi vµ gióp ®ì vÒ mÆt ph¸p lý

* Bao gåm : ng êi ch a thµnh niªn; ng êi bÞ mÊt n¨ng lùc hµnh vi

Ng êi ® îc gi¸m hé

64

* Tõ 18 tuæi trë xuèng mµ : kh«ng cßn cha mÑ; kh«ng x¸c ®Þnh ® îc cha mÑ; cha mÑ ®Òu bÞ mÊt hay bÞ h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù; cha mÑ bÞ toµ ¸n h¹n chÕ quyÒn cña cha mÑ; cha mÑ kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ch¨m sãc, gi¸o dôc vµ nÕu cha mÑ cã yªu cÇu

* Ng êi ch a thµnh niªn d íi 15 tuæi cã hoµn c¶nh trªn ph¶i cã ng êi gi¸m hé

* Ng êi ch a thµnh niªn 15-18 tuæi kh«ng b¾t buéc ph¶i cã ng êi gi¸m hé

Ng êi ch a thµnh niªn

65

Buéc ph¶i ® îc gi¸m hé

Ng êi mÊt n¨ng lùc hµnh vi

66

§iÒu kiÖn trë thµnhng êi gi¸m hé

§ñ 18 tuæi trë lªn

Cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ

Cã ®iÒu kiÖncÇn thiÕt

®Ó gi¸m hé

67

* Mét ng êi cã thÓ gi¸m hé cho nhiÒu ng êi* Mét ng êi chØ cã thÓ ® îc mét ng êi gi¸m hé* § 70 vµ 71 BLDS nªu ra c¸c tr êng hîp nhiÒu

ng êi gi¸m hé mét ng êi :- §èi víi ng êi ch a thµnh niªn : «ng, bµ néi,

«ng, bµ ngo¹i- §èi víi ng êi thµnh niªn bÞ mÊt n¨ng lùc

hµnh vi : Cha, mÑ* L u ý phan tÝch ®iÒu luËt vÒ ng÷ nghÜa

Sè l îng ng êi ® îc gi¸m hé hoÆc gi¸m hé

68

C¸c h×nh thøc gi¸m hé

Gi¸m héd ¬ng nhiªn

Gi¸m hé ® îc cö

Gi¸m hé cña

c¬ quan,tæ chøc

69

Gi¸m hé ® ¬ng nhiªn

Ng êi ch a thµnh niªn

Ng êi bÞ mÊt NLHV

Anh chÞ em ruét

tho¶ thuËn

Anh c¶hoÆcchÞ c¶

Ng êi tiÕp theo

¤ng bµnéi, ngo¹i

Vî, hoÆcchång

Ng êi con c¶

Ng êi con tiÕp theo

Cha, mÑ

70

Gi¸m hé ® îc cö

Nh÷ng ng êi th©n tuéc

Mét ng êi th©n thuéc

Mét ng êi kh¸c,nÕu nhËn

ChÝnh quyÒn x· vµ tæ chøc

x· héi

Mét ng êi kh¸c hoÆc ®Ò nghÞtæ chøc tõ thiÖn

71

Thñ tôc cö ng êi gi¸m hé

LËp v¨n b¶n,ghi râ lý do,ghi quyÒn, nghÜa vô,

ghi t×nh tr¹ngtµi s¶n

CÇn sù ®ång ý cña ng êi ® îc cölµm gi¸m hé

Ph¶i ® îc chÝnh quyÒn

cÊp x· c«ng nhËn

72

Gi¸m hé cña c¬ quan, tæ chøc

Kh«ng cö ® îc ng êi gi¸m hé, kh«ng ai nhËn gi¸m hé, th× c¬ quan lao ®éng, th ¬ng binh, x· héi n¬i ng êi ® îc gi¸m hé c tró ®¶m nhËn viÖc gi¸m hé

73

NghÜa vô cña ng êi gi¸m hévíi ng êi d íi 15 vµ mÊt NLHVDS

Chung

Riªng

Víi ng êi d íi 15, gi¸o dôc

Víi ng êi mÊt NLHVDS,®iÒu trÞ bÖnh

Ch¨m sãc §¹i diÖnQu¶n lýtµi s¶n

B¶o vÖ quyÒn

74

NghÜa vô cña ng êi gi¸m hé®èi víi ng êi tõ 15-18

Qu¶n lý tµi s¶n

§¹i diÖn trong

c¸c giao dÞchch a thÓ tù x¸c

lËp

B¶o vÖ quyÒn, lîi Ých

75

QuyÒn cña ng êi gi¸m hé

Sö dông tµi s¶n cña ng êi ® îc

gi¸m hé cho ng êi ®ù¬c

gi¸m hé

§ îc thanh to¸n c¸c chi phÝ

cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý

tµi s¶n

§¹i diÖnvµ

b¶o vÖ quyÒn lîi cho

ng êi ® îc gi¸m hé

76

§iÒu kiÖn qu¶n lý tµi s¶n cña ng êi ® îc gi¸m hé

Qu¶n lý nh tµi s¶n cña

chÝnh m×nh

V× lîi Ých cña ng êi ® îcgi¸m hé.

C¸c giao dÞchlín vÒ

tµi s¶n ph¶i® îc chÝnh quyÒn

x· ®ång ý

C¸c giao dÞchgi÷a

ng êi gi¸m hévµ

ng êi ® îcgi¸m hé

®Òu v« hiÖu

77

Thay ®æi ng êi gi¸m hé

Kh«ng cßn ®ñ ®iÒu kiÖn lµ ng êi gi¸m hé

Vi ph¹m nghiªm träng

nghÜa vô gi¸m hé

BÞ chÕt; bÞ tuyªn bè h¹n chÕ

hay mÊt NLHVDS

Ng êi gi¸m hé ®Ò nghÞ thay ®æi vµ cã ng êi kh¸c

®ñ ®iÒu kiÖn

78

Ng êi ® îc gi¸m hé

®· cã hoÆc ® îc phôc håi

NLHVDS

Ng êi ® îc gi¸m hé

chÕt

Cha, mÑ cñang êi ® îcgi¸m hé

®· cã ®ñ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô

ChÊm døt gi¸m hé

79

HËu qu¶ cña chÊm døt gi¸m hé

Thêi h¹n 3 th¸ng, ng êi gi¸m hé ph¶i thanh to¸n tµi s¶n

Thanh to¸n tµi s¶n cho :- Ng êi ® îc gi¸m hé- Cha, mÑ cña ng êi ® îc gi¸m hé- Ng êi thõa kÕ cña ng êi ® îc gi¸m héUû ban cÊp x· gi¸m s¸t viÖc thanh

to¸n

80

III- N¬i c tró cña c¸ nh©n

QuyÒn tù do ®i l¹i vµ c tró lµ mét quyÒn c¬ b¶n vµ quan träng cña c¸ nh©n

N¬i c tró lµ n¬i th êng xuyªn sèng vµ cã hé khÈu th êng tró

NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ® îc nh trªn, th× x¸c ®Þnh theo thø tù sau :

- N¬i t¹m tró vµ cã ®¨ng ký- N¬i ®ang sèng, lµm viÖc- N¬i cã tµi s¶n hoÆc phÇn lín tµi s¶n

81

N¬i c tró cña ng êi ch a thµnh niªn

* Lµ n¬i c tró cña cha, mÑ* Cha, mÑ sèng xa nhau, th× lµ n¬i c tró

cña cha hoÆc mÑ mµ ng êi nµy th êng xuyªn sinh sèng

82

N¬i c tró trong nh÷ng tr êng hîp kh¸c

* N¬i c tró cña ng êi ® îc gi¸m hé lµ n¬i c tró cña ng êi gi¸m hé

* N¬i c tró cña vî chång lµ n¬i vî chång ®ang sèng

* N¬i c tró cña qu©n nh©n lµ n¬i qu©n nh©n ®ang ®ãng qu©n

* Ng êi ch a thµnh niªn ®ñ 15 tuæi, cã thÓ cã n¬i c tró kh¸c khi ® îc ®ång ý cña cha, mÑ hoÆc ng êi gi¸m hé ®ång ý

83

IV- Hé tÞch

* Lµ tæng hîp c¸c sù kiÖn ph¸p lý quan träng lµ ph¸t sinh, thay ®æi, chÊm døt c¸c quan hÖ ph¸p luËt d©n sù

* §¨ng ký hé tÞch lµ viÖc c¸c c¬ quan nhµ n íc cã thÈm quyÒn x¸c nhËn c¸c sù kiÖn : sinh, tö, kÕt h«n, ly h«n, gi¸m hé, nu«i con nu«i, thay ®æi hä, tªn, quèc tÞch, x¸c ®Þnh d©n téc, c¶i chÝnh hé tÞch...

* ý nghÜa : B¶o vÖ quyÒn nh©n th©n, qu¶n lý x· héi

84

V- Ph¸p nh©n

* Lµ mét chñ thÓ quan träng cña ph¸p luËt* Quan niÖm vÒ ph¸p nh©n cã sù kh¸c nhau* C¸c BLDS lín trªn thÕ giíi kh«ng cã ®Þnh nghÜa vÒ ph¸p

nh©n* BLDSVN 1995 cã ®Þnh nghÜa vÒ ph¸p nh©n t¹i § 94 :

Lµ mét tæ chøc :- § îc thµnh lËp, cho phÐp thµnh lËp, ®¨ng ký hoÆc c«ng

nhËn- Cã c¬ cÊu tæ chøc chÆt chÏ- Cã tµi s¶n ®éc lËp vµ chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng tµi s¶n ®ã- Nh©n danh m×nh tham gia QHPL mét c¸ch ®éc lËp

85

Quan niÖm vÒ ph¸p nh©n d íi thêi quan liªu bao cÊp

* Kh¸i niÖm ph¸p nh©n Ýt ® îc ®Ò cËp* Bé luËt Hµng kh«ng D©n dông Liªn X«

1983 qui ®Þnh khi bay quèc tÕ AEROFLOT cã t c¸ch ph¸p nh©n

* Lý do: nhµ n íc bao trïm lªn c¸c quan hÖ x· héi, khuynh h íng kiÒm chÕ c¸c tæ chøc cña t nh©n

86

BÊt hîp lý trong quan niÖm ph¸p nh©n hiÖn nay ë ViÖt Nam

* BLDSVN vµ LuËt Th ¬ng m¹i VN x¸c ®Þnh : c¸ nh©n, ph¸p nh©n, tæ hîp t¸c vµ hé gia ®×nh lµ chñ thÓ cña luËt d©n sù vµ luËt th ¬ng m¹i

* Ph¸p lÖnh Hîp ®ång Kinh tÕ chØ ¸p dông cho c¸ nh©n vµ ph¸p nh©n

* LuËt Doanh nghiÖp 1999 qui ®Þnh c«ng ty hîp danh kh«ng cã t c¸ch ph¸p nh©n

* Hái : C«ng ty hîp danh cã tham gia c¸c giao dÞch d©n sù, th ¬ng m¹i, kinh tÕ kh«ng ? V¨n b¶n nµo ®iÒu tiÕt ?

87

Quan niÖm vÒ ph¸p nh©n tõ x a ë ViÖt Nam

§iÒu thø 284, BLDS B¾c Kú 1931qui ®Þnh :Nh÷ng ®oµn thÓ sau nµy ® îc h ëng t c¸ch ph¸p nh©n:

1) Nhµ-n íc;

2) Hµng-x·;

3) Hµng-th«n;

4) Hµng-gi¸p (tøc nhiÒu nhµ hîp l¹i cã quyÒn-lîi chung víi nhau, nhÊt lµ vÒ tÕ-tù);

5) Hµng-xãm (tøc lµ nhiÒu nhµ hîp l¹i v× tÝnh l©n-cËn vµ sù tÕ-tù);

6) Nh÷ng héi ®· ® îc phÐp lËp;

7) Nh÷ng héi th ¬ng-m¹i ®· thµnh lËp hîp lÖ.

Cßn nh÷ng héi môc-®Ých phi-ph¸p hoÆc tr¸i phong-tôc th× kh«ng ® îc h ëng t -c¸ch ph¸p-nh©n.

88

C¸c lo¹i ph¸p nh©n theo BLDSVN 1995

§ 110 qui ®Þnh : Ph¸p nh©n bao gåm c¸c lo¹i sau :

C¬ quan nhµ n íc, ®¬n vÞ vò trang Tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi Tæ chøc kinh tÕ Tæ chøc x· héi, tæ chøc x· héi nghÒ nghiÖp Quü x· héi, quü tõ thiÖn C¸c tæ chøc kh¸c cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo § 94

BLDS

89

Kh¸i niÖm vÒ ph¸p nh©n cña Hoa Kú

Black’s Law Dictionary ®Þnh nghÜa : Ph¸p nh©n (legal entity) lµ mét thùc

thÓ, kh¸c h¬n mét tù nhiªn nh©n, mµ cã ®êi sèng ®Çy ®ñ trong sù dù liÖu ph¸p lý r»ng nã cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng mét c¸ch hîp ph¸p, cã thÓ bÞ kiÖn hoÆc hoÆc th a kiÖn vµ cã thÓ quyÕt ®Þnh th«ng qua c¸c ®¹i lý nh trong tr êng hîp cña c¸c c«ng ty (corporations)

90

Toµ ¸n ®· gi¶i thÝch kh¸i niÖm ph¸p nh©n qua mét b¶n ¸n cña Phßng d©n sù ngµy 8/1/1954 r»ng:

Nh©n tÝnh kh«ng ph¶i lµ mét sù s¸ng t¹o cña luËt lÖ. Mçi mét ®oµn thÓ cã mét sù ph¸t biÓu tËp thÓ ®Ó b¶o toµn nh÷ng lîi Ých hîp ph¸p, ®¸ng ® îc ph¸p luËt c«ng nhËn vµ b¶o vÖ, ®Òu cã t c¸ch ph¸p nh©n

Kh¸i niÖm ph¸p nh©n cña Ph¸p

91

* C¸i g× ®ang chi phèi c¸c quan niÖm vÒ ph¸p nh©n? vµ

* Ph¸p nh©n sinh ra ®Ó lµm g× ?

VÊn ®Ò ®Æt ra

92

C¸c häc thuyÕt vÒ

ph¸p nh©n

Häc thuyÕt gi¶ t ëng

häc thuyÕt thùc t¹i

93

Häc thuyÕt gi¶ t ëng

Ph¸p nh©n lµ chñ thÓ gi¶ t ëng Ph¸p nh©n kh«ng cã ý chÝ mµ chØ

con ng êi míi cã nh©n tÝnh vµ ý chÝXuÊt ph¸t tõ chñ nghÜa c¸ nh©n, coi

träng nh©n th©n, coi nhÑ tæ chøcPh¸p nh©n chØ ® îc c«ng nhËn bëi

ph¸p luËt vµ phô thuéc vµo nhµ lµm luËt

94

Häc thuyÕt thùc t¹iCoi ph¸p nh©n lµ nh÷ng thùc t¹i

kh«ng kÐm g× thÓ nh©nPh¶i lµ chñ thÓ cña c¸c quyÒnCã mét ý chÝ tËp thÓKh«ng ph¶i lµ sù s¸ng t¹o cña nhµ lµm

luËt mµ lµ thùc tÕ ph¶i ® îc thõa nhËnCÇn cã c¸c qui t¾c vÒ ®êi sèng ph¸p

lý

95

C¸c tr êng ph¸i cña

häc thuyÕt thùc t¹i

Tr êng ph¸i

t©m lý x· héi

Tr êngph¸i

thùc t¹ikü

thuËt

96

Tr êng ph¸i t©m lý x· héi

Ph¸p nh©n ® îc coi lµ mét c¬ thÓ gåm c¸c tÕ bµo lµ thµnh viªn cña nã mµ ®· mÊt c¸ nh©n tÝnh

B¶n thÓ cña con ng êi kh«ng ph¶i ë phÇn thÓ x¸c mµ ë phÇn ý chÝ

Mét ®oµn thÓ cã ý chÝ tËp thÓ ph¶i ® îc coi lµ ph¸p nh©n

97

Tr êng ph¸i thùc t¹i kü thuËt

Thùc t¹i ph¸p lý kh«ng chØ lµ ph¶n ¸nh th« thiÓn hiÖn thùc kh¸ch quan

N« lÖ ®· tõng kh«ng ph¶i lµ chñ thÓ cña c¸c quyÒn; ngµy nay bµo thai ®· ® îc h ëng quyÒn thõa kÕ. VËy nh©n tÝnh cã thÓ ® îc xem xÐt t¸ch biÖt víi c¬ thÓ sinh lý

Nh©n tÝnh chØ lµ kh¶ n¨ng trë thµnh chñ thÓ cña c¸c quyÒn v× ý chÝ kh«ng ph¶i lµ ®iÒu kiÖn cña nh©n tÝnh : ng êi bÞ t©m thÇn vµ vÞ thµnh niªn kh«ng cã ý chÝ mµ vÉn cã nh©n tÝnh

Trung t©m cña ph¸p luËt lµ quyÒn lîi chñ quan cña c¸ nh©n vµ tËp thÓ, nªn cã ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n

Nhµ n íc kh«ng thÓ t¹o ra ph¸p nh©n mµ chØ kiÓm so¸t chóng

98

Sù th¾ng thÕ cña häc thuyÕt thùc t¹i

HiÖp ®Þnh khung khu vùc ®Çu t ASEAN coi c«ng ty hîp danh cã t c¸ch ph¸p nh©n

NhËt B¶n coi c«ng ty hîp danh cã t c¸ch ph¸p nh©n

Hoa Kú cã khuynh h íng nh vËy trong ¸n lÖ Häc thuyÕt thùc t¹i vÒ ph¸p nh©n ñng hé

cho quyÒn tù do lËp héi

99

QuyÒn d©n sù cña ph¸p nh©n

Cã tªn riªng

Cã quèc tÞch

Cã trô së hay chç ë

Cã s¶n nghiÖp

Cã n¨ng lùc ph¸p lý

Cã tr¸ch nhiÖm

100

Tªn riªng

Dïng ®Ó ph©n biÖt vµ nhËn biÕt Cã quyÒn tù do lùa chän tªn Cã qui ®Þnh chÆt chÏ vÒ tªn : C«ng ty ®èi

nh©n, theo qui t¾c ®Æt tªn; C«ng ty ®èi vèn ph¶i ghi thªm h×nh thøc vµ sè vèn vµo d íi tªn riªng

Tªn riªng ®· ®¨ng ký ® îc b¶o vÖ vµ kh«ng ai ® îc chiÕm dông danh tÝnh ®ã

101

Trô së

§ îc xem lµ tró qu¸n cña ph¸p nh©n N¬i ®ãng cña c¬ quan qu¶n trÞ vµ ®iÒu hµnh § îc chän khi thiÕt lËp ®iÒu lÖ Thay ®æi trong mét tØnh th× kh«ng ph¶i thay

®æi trô së Trô së ë mét n¬i, cã khi ho¹t ®éng ë mét n¬i Khëi kiÖn n¬i ph¸p nh©n cã trô së hoÆc n¬i

ph¸p nh©n cã chi nh¸nh ( di chuyÓn thÈm quyÒn nh vËy ®Ó ®ì tèn kÐm vµ gi¶i quyÕt vô viÖc cã hiÖu qu¶ )

102

Quèc tÞch

Ph©n biÖt ph¸p nh©n néi ®Þa vµ ph¸p nh©n n íc ngoµi : cã thÓ cã qui chÕ riªng

Nh÷ng thêi kú khñng ho¶ng, ph©n biÖt nh vËy lµ cÇn thiÕt

Nh÷ng dÊu hiÖu ®Ó ®¸nh gi¸ quèc tÞch cña ph¸p nh©n : Thµnh lËp theo luËt ë ®©u; Trô së chÝnh ë ®©u; C¸c c«ng d©n trong ban qu¶n trÞ ë ®©u; §a phÇn vèn thuéc ai.

Thay ®æi quèc tÞch bÞ rµng buéc bëi qui chÕ chÆt chÏ bëi quèc tÞchlµ mãi quan hÖ ph¸p lý gi÷a t nh©n vµ quèc gia

103

S¶n nghiÖp

Ph¸p nh©n cã s¶n nghiÖp riªng Ph¸p nh©n m¾c nî th× chñ nî cña ph¸p nh©n

® îc u tiªn lÊy nî trªn s¶n nghiÖp cña ph¸p nh©n tr íc c¸c chñ nî cña c¸c thµnh viªn

C¸c chñ nî cña thµnh viªn kh«ng ® îc lÊy nî trªn s¶n nghiÖp cña ph¸p nh©n nh ng cã thÓ sai ¸p phÇn lîi cña c¸c thµnh viªn m¾c nî

Thõa kÕ chØ ® îc h ëng trªn phÇn lîi, nh ng kh«ng ® îc can thiÖp vµo s¶n nghiÖp cña ph¸p nh©n

104

N¨ng lùc ph¸p luËt d©n sù cña ph¸p nh©n

Kh¶ n¨ng ph¸p nh©n cã quyÒn vµ nghÜa vô phï hîp víi môc ®Ých ho¹t ®éng ghi trong ®iÒu lÖ

B¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm thµnh lËp, cho phÐp thµnh lËp hoÆc ®¨ng ký cho tíi khi chÊm døt ph¸p nh©n

Cho phÐp ph¸p nh©n së h÷u tµi s¶n; cã n¨ng lùc cam kÕt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c cam kÕt ®ã; h ëng thõa kÕ vµ tÆng cho

Ng êi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt hoÆc theo uû quyÒn cña ph¸p nh©n nh©n danh ph¸p nh©n trong c¸c quan hÖ d©n sù. Sù thay ®æi ng êi nµy kh«ng ¶nh h ëng ®Õn ph¸p nh©n vµ giao dÞch cña ph¸p nh©n vÉn ph¶i thi hµnh

ViÖc thiÕu n¨ng lùc hµnh vi kh«ng ®Æt ra víi ph¸p nh©n v× kh¸i niÖm ®ã thuéc vÒ con ng êi tù nhiªn

105

Tr¸ch nhiÖm cña ph¸p nh©n

Cã n¨ng lùc ph¸p lý tøc lµ cã tr¸ch nhiÖm Ho¹t ®éng ® îc thùc hiÖn b»ng c¸c giao

dÞch hay c¸c hîp ®ång Ph¶i thùc hiÖn mäi nghÜa vô do luËt ®Þnh Ph¶i thi hµnh hîp ®ång vµ chÞu tr¸ch

nhiÖm khi vi ph¹m Båi th êng thiÖt h¹i cho ng êi thø ba, chÞu

ph¹t, chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù

106

§¹i diÖn cña ph¸p nh©n

§¹i diÖn theoph¸p luËt

§¹i diÖn theo Uû quyÒn

107

C¬ quan ®iÒu hµnh

§iÒu lÖhay quyÕt ®Þnh

108

Thµnh lËp ph¸p nh©n

Tr×nh tù

mÖnh lÖnh

Tr×nhtù

chophÐp

Tr×nh tù

phª chuÈn

109

ChÊm døt ph¸p nh©n

Hîp nhÊt

S¸p nhËp

Chiat¸ch

Gi¶ithÓ

Ph¸p s¶n

110

Gi¶i thÓph¸p nh©n

Theo quyÕt ®Þnh

cña c¬ quan

nhµ n íc

Theo quyÕt

®Þnh cña ph¸p nh©n

HÕt thêi h¹n

ho¹t ®éng

111

Ph©n biÖt gi¶i thÓ vµ ph¸ s¶n

VÒ chñ thÓ VÒ lý do VÒ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh VÒ thñ tôc VÒ hËu qu¶

112

VI- C¸c chñ thÓ kh¸c

Nhµ n íc (chñ thÓ ®Æc biÖt)

Hé gia ®×nh Tæ hîp t¸c

113

Nhµ n íc

Thùc hiÖn quyÓn cña chñ së h÷u ®èi víi tµi s¶n thuéc së h÷u toµn d©n (§ 17 HiÕn ph¸p 1992; § 206 BLDSVN)

Nhµ n íc tù cho m×nh c¸c quyÒn theo quan niÖm cña c¸c luËt gia ViÖt Nam

Nhµ n íc lµ chñ thÓ cña tÊt c¶ c¸c ngµnh luËt ë ViÖt Nam

Nhµ n íc n¾m quyÒn ®Þnh ®o¹t tèi cao ®èi víi tµi s¶n thuéc së h÷u toµn d©n

114

Hé gia ®×nh

Lµ mét chñ thÓ ®Æc thï cña ph¸p luËt ViÖt Nam

ChØ cã hé gia ®×nh cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh míi trë thµnh chñ thÓ cña luËt d©n sù

Nh÷ng hé gia ®×nh mµ c¸c thµnh viªn cã tµi s¶n chung ®Ó ho¹t ®éng kinh tÕ chung trong quan hÖ sö dông ®Êt, trong ho¹t ®éng n«ng, l©m, ng vµ trong mét sè lÜnh vùc kinh doanh kh¸c do ph¸p luËt qui ®Þnh

115

N¨ng lùc chñ thÓ cña hé gia ®×nh

Ph¸t sinh ®ång thêi víi viÖc h×nh thµnh hé gia ®×nh víi t c¸ch chñ thÓ

N¨ng lùc cña hé gia ®×nh cã tÝnh c¸ch h¹n chÕ trong mét sè lÜnh vùc do ph¸p luËt qui ®Þnh (§ 116 BLDSVN)

116

BÊt cËp cña viÖc qui ®Þnh hé gia ®×nh lµ chñ thÓ cña luËt d©n sù

Cã nhiÒu m©u thuÉn liªn quan tíi nguyªn

t¾c tæ chøc mét chñ thÓ kinh doanh, chÕ ®é tr¸ch nhiÖm, chÕ ®é ®¹i diÖn:

Chñ hé lµ ®¹i diÖn cho hé C¸c thµnh viªn cña hé chÞu trchs nhiÖm

liªn ®íi vµ v« h¹n ®èi víi c¸c kho¶n nî cña hé gia ®×nh trong c¸c giao dÞch do ®¹i diÖn cña hé x¸c lËp

117

Tæ hîp t¸c

Lµ chñ thÓ ®Æc thï cña ph¸p luËt ViÖt Nam § îc h×nh thµnh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c

cña tõ 3 c¸ nh©n trë lªn cã chøng thùc cña uû ban nh©n d©n cÊp x·, cïng ®ãng gãp c«ng søc, tµi s¶n ®Ó thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cïng huëng lîi vµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm

N¨ng lùc chñ thÓ cña tæ hîp t¸c lµ n¨ng lùc chuyªn biÖt ® îc hîp ®ång hîp t¸c x¸c lËp

118

BÊt cËp cña c¸c qui ®Þnh vÒ tæ hîp t¸c

Tæ chøc vµ ho¹t ®éng nh mét c«ng ty hîp danh mÆc dï cã qui ®Þnh vÒ ®¹i diÖn theo § 122 kho¶n 2 BLDSVN

C¸c thµnh viªn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm liªn ®íi theo phÇn b»ng tµi s¶n riªng, khi tµi s¶n chung kh«ng ®ñ thùc hiÖn nghÜa vô, t ¬ng øng víi phÇn ®· ®ãng gãp

119

Ch ¬ng III- Giao dÞch d©n sù

Kh¸i niÖm : néi dung cña § 130 BLDSVN

Hîp ®ång vµ c¸c hµnh vi ph¸p lý ®¬n ph ¬ng

120

Kh¸i niÖm

Hîp ®ång lµ sù tho¶ thuËn cña hai hay nhiÒu

ng êi vÒ viÖc x¸c lËp, thay ®æi hay chÊm døt

quyÒn lîi.

121

Ph©n biÖt gi÷a hµnh vi ph¸p lý, sù tho¶ thuËn vµ hîp ®ång

Sù ph©n biÖt nµy cã ý nghÜa quan

träng nh»m t×m ®Õn b¶n chÊt cña hîp ®ång vµ nÒn t¶ng lý luËn cña luËt nghÜa vô

122

Lµ mét sù biÓu hiÖn ý chÝ nh»m x¸c lËp,

thay ®æi hay chÊm døt mét quyÒn lîi. ý chÝ cã thÓ lµ ®¬n ph ¬ng ( nh lµm mét

di chóc) hoÆc cã thÓ lµ sù thèng nhÊt gi÷a c¸c ý chÝ mµ ® îc gäi lµ sù tho¶ thuËn.

Hµnh vi ph¸p lý

123

Hîp ®ång

Sù tho¶ thuËn cã môc ®Ých x¸c lËp, thay ®æi hay chÊm døt quyÒn lîi ® îc gäi lµ hîp ®ång.

124

C¸c yÕu tè t¹o ra hîp ®ång

Bao gåm hai yÕu tè : Ng êi gia kÕt hîp ®ång; vµ Môc ®Ých cña sù thèng nhÊt ý chÝ

125

Nh÷ng ®iÒu kiÖn cña hµnh vi ph¸p lý

ý chÝ ph¶i x¸c ®Þnh vµ thÓ hiÖn ra bªn ngoµi d íi mét h×nh thøc nhÊt ®Þnh ®Ó cã thÓ nhËn biÕt ® îc. Do vËy ph¶i thèng nhÊt gi÷a ý chÝ vµ bµy tá ý chÝ. ThiÕu sù thèng nhÊt nµy giao dÞch bÞ xem lµ v« hiÖu

ý chÝ vµ sù thÓ hiÖn ý chÝ ph¶i hîp ph¸p

126

Ph©n lo¹i giao dÞch d©n sù

C¨n cø vµo c¸c bªn tham gia giao dÞch : Hµnh vi ph¸p lý ®¬n ph ¬ng, hîp ®ång

C¨n cø vµo h×nh thøc thÓ hiÖn : Cã h×nh thøc b¾t buéc, kh«ng b¾t buéc

C¨n cø vµo thêi ®iÓm ph¸t sinh hËu qu¶ ph¸p lý : Cã hiÖu lùc khi ng êi x¸c lËp ®· chÕt, cã hiÖu lùc khi ng êi x¸c lËp cßn sèng

C¨n cø vµo thêi ®iÓm cã hiÖu lùc cña giao dÞch : ng thuËn, thùc tÕ

C¨n cø vµo tÝnh chÊt ®Òn bï hay khong ®Òn bï : Cã ®Òn bï, kh«ng ®Òn bï

C¨n cø ®iÒu kiÖn lµm ph¸t sinh hay chÊm døt : Cã ®iÒu kiÖn ph¸t sinh, cã ®iÒu kiÖn huû bá

127

§iÒu kiÖn ®Ó giao dÞch d©n sù cã hiÖu lùc

§ 131 BLDSVN qui ®Þnh ®iÒu kiÖn ®Ó giao dÞch d©n sù cã ®iÒu kiÖn:

- Ng êi tham gia giao dÞch cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù

- Môc ®Ých vµ néi dung cña giao dÞch kh«ng tr¸i ph¸p luËt, ®¹o døc x· héi

- Ng êi tham gia giao dÞch hoµn toµn tù nguyÖn

- H×nh thøc cña giao dÞch phï hîp víi ph¸p luËt

128

Giao dÞch d©n sù v« hiÖu

Giao dÞch d©n sù hîp ph¸p míi lµm ph¸t sinh quyÒn vµ nghÜa vô

Giao dÞch kh«ng tu©n thñ 4 ®iÒu kiÖn trªn cã thÓ bÞ coi lµ v« hiÖu hoÆc sÏ bÞ coi lµ v« hiÖu

Toµ ¸n lµ c¬ quan tuyªn bè mét giao dÞch lµ v« hiÖu vµ c¸c hËu qu¶ ph¸p lý cña nã

Chia lµm 4 nhãm: V« hiÖu do vi ph¹m ®iÒu cÊm vµ ®¹o ®øc x· héi; V« hiÖu do vi ph¹m h×nh thøc; V« hiÖu do kh«ng cã sù tù nguyÖn cña ng êi tham gia giao dÞch; V« hiÖu do ng êi x¸c lËp, thùc hiÖn kh«ng ®ñ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù

129

C¸c vÊn ®Ò chÝnh cña sù tho¶ thuËn

1. B¶n chÊt cña sù tho¶ thuËn.

2. Sù thèng nhÊt ý chÝ.

3. §¹i diÖn.

130

Nh÷ng t× è cña sù tho¶ thuËn

* Sù kÕt lËp hîp ®ång cÇn ph¶i cã sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn, ®ång thêi sù tho¶ thuËn ®ã kh«ng ® îc cã t× è

* Th«ng th êng ng êi ta biÕt ®Õn bèn t× è :- Sai lÇm- Lõa dèi- B¹o lùc- ThiÖt thßi

131

Gi¶i ph¸p cña LuËt La M·

* Kh«ng thi hµnh hîp ®ång

* Tè quyÒn ®ßi lËp l¹i tr¹ng th¸i ban ®Çu, cã nghÜa lµ huû bá hîp ®ång

132

Bµi sè 1

C«ng ty A lµ mét c«ng ty cÇu ® êng ®ang söa ® êng cho §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. §Ó kÞp tiÕn ®é A ®iÖn tho¹i gäi c«ng ty B còng lµ c«ng ty cÇu ® êng lµm mét sè h¹ng môc c«ng tr×nh.

Xong viÖc, c«ng ty A kh«ng tr¶ tiÒn cho B lÊy lý do hîp ®ång v« hiÖu.

Hái: Anh, chÞ sÏ gi¶i quyÕt vô viÖc nµy nh thÕ nµo, nÕu lµ thÈm ph¸n?

133

Bµi sè 2

Qu©n Ýt vèn nh ng muèn thµnh lËp c«ng ty nªn nghÜ ra mét kÕ m în hä hµng ng«i nhµ lín ë mÆt phè ®Ó dô L ìng vµ Tham b¹n häc vµ cïng nhau ký kÕt lËp mét c«ng ty hîp danh. ThÊy Qu©n cã vÎ giµu cã vµ am hiÓu kinh doanh, nªn ba ng êi tho¶ thuËn thµnh lËp c«ng ty nµy. Sau mét thêi gian biÕt râ sù thËt, L ìng yªu cÇu toµ ¸n tuyªn bè c«ng ty v« hiÖu nh ng Tham kh«ng muèn nh vËy.

Hái: Toµ nªn xö thÕ nµo?

134

Bµi sè 3

TiÕn nghiÖn hót bÞ h¹n chÕ n¨ng lùc

hµnh vi, mang xe m¸y göi vµo hiÖu cÇm ®å ®Ó vay tiÒn. bè TiÕn kiÖn ®ßi huû bá hîp ®ång cÇm ®å.

Hái: Theo anh chÞ bè TiÕn cã kh¶ n¨ng th¾ng kiÖn kh«ng vµ c¬ së ph¸p lý nµo?

135

Bµi sè 4

Trung ®oµn bé binh ®éc lËp 90000 nhËn gia c«ng hµng m©y tre cho c«ng ty xuÊt nhËp khÈu ¸nh Hång. Do kh«ng thùc hiÖn ®óng thêi h¹n giao hµng g©y thiÖt h¹i cho ¸nh Hång.

¸nh Hång ®ßi båi th êng. 90.000 lÊy lý do hîp ®ång v« hiÖu kh«ng båi th êng.

Hái: Anh, chÞ cã nhËn ®Þnh g× vÒ vô viÖc nµy?

136

Bµi sè 5

¤ng An cã 3 ng êi con lµ Long, TiÕn vµ Hïng. ¤ng An chÕt ®i ®Ó l¹i di chóc chia cho Long ng«i nhµ mÆt phè Hµm Long mµ «ng vµ TiÕn ®ang ë, vµ chia cho c¶ 3 ng êi con mét khu nhµ ë mÆt phè Hoµng Quèc ViÖt. BiÕt r»ng tæng gi¸ trÞ tµi s¶n «ng An chia cho c¸c con lµ nh nhau.

TiÕn kiÖn v× chøng minh ® îc r»ng Long ®· ®e däa kh«ng thê cóng «ng An ®Ó ® îc thõa kÕ ng«i nhµ ë Hµm Long.

Hái: Theo anh, chÞ, toµ ¸n sÏ ph©n xö nh thÕ

nµo ?

137

Bµi sè 6

TuÊn vµ Thuû ly h«n, kh«ng yªu cÇu toµ ¸n chia tµi s¶n. TuÊn b¸n ng«i nhµ ë mÆt phè mµ hai ng êi ch a chia. Mét n¨m sau, Thuû biÕt ® îc, kiÖn ®ßi huû bá hîp ®ång mua b¸n nµy.

Hái : C¬ së ph¸p lý nµo ®Ó Thuû kiÖn ? Vô viÖc nµy nªn ® îc xö lý nh thÕ nµo ?

138

Bµi sè 7

Hoµng muèn mua xe h¬i cña Dòng. Nh ng Dòng ®ang chÇn chõ chua muèn b¸n. Hoµng rñ Dòng ®i ch¬i uèng r îu say vµ ® a b¶n hîp ®ång vµ giÊy tê cho Dòng ký vµ giao xe. H«m sau hoµn thµnh thñ tôc sang tªn. BÞ èm, hai ngµy sau tØnh l¹i Dòng kiÖn ®ßi l¹i xe.

Hái : Dòng cã thÓ ®ßi l¹i xe kh«ng ?

139

Bµi sè 8

Long bÞ TuÊn ®e do¹ kh«ng cho lªn l ¬ng ®Ó b¸n xe cho TuÊn. Bè cña Long biÕt viÖc, kiÖn ®ßi l¹i xe.

Hái : Toµ cã thô lý vµ gi¶i quyÕt vô viÖc nµy kh«ng ?

140

Bµi sè 9

Kh¸nh lµ tr ëng phßng tiÕp thÞ c«ng ty Hoµ B×nh, ký hîp ®ång víi c«ng ty §¹o Thµnh. Sau mét thêi gian hîp ®ång ® îc thùc hiÖn gi÷a hai c«ng ty. ¤ng Lý gi¸m ®èc c«ng ty Hoµ B×nh ë n íc ngoµi vÒ cho dõng viÖc thùc hiÖn hîp ®ång lÊy lý do hîp ®ång v« hiÖu, v× «ng kh«ng uû quyÒn cho Kh¸nh.

Hái : Hîp ®ång nµy cã v« hiÖu kh«ng ?

141

§¹i diÖn theo c¸ch hiÓu cña c¸c luËt gia ViÖt Nam

Chñ thÓ cã thÓ tù m×nh x¸c lËp, thùc hiÖn giao dÞch d©n sù, nh ng còng cã thÓ th«ng qua ng êi ng êi ®¹i diÖn

Trong quan hÖ ®¹i diÖn cã c¸c chñ thÓ: Ng êi d¹i diÖn vµ ng êi ® îc ®¹i diÖn

Cã hai lo¹i ®¹i diÖn: §¹i diÖn theo ph¸p luËt; §¹i diÖn theo uû quyÒn

142

§¹i diÖn

* Ng êi giao kÕt hîp ®ång cã thÓ tù m×nh biÓu lé ý chÝ hay th«ng qua ng êi ®¹i diÖn

* ViÖc biÓu lé ý chÝ cña ng êi ®¹i diÖn sÏ rµng buéc ng êi ng êi ® îc ®¹i diÖn hay ng êi uû quyÒn

* Trong viÖc ®¹i diÖn ng êi d¹i diÖn kh«ng bÞ rµng buéc víi ng êi ®èi íc

* Tr êng hîp v ît qu¸ sù uû quyÒn

143

B¶n chÊt cña ®¹i diÖn

* Cã quan ®iÓm xem tù do ý chÝ lµ nÒn t¶ng* §¹i diÖn ph¶i ® îc nh×n nhËn bao qu¸t h¬n

144

C¸c ®iÒu kiÖn cña ®¹i diÖn

* Ng êi ®¹i diÖn ph¶i cã quyÒn ®¹i diÖn

* Ng êi ®¹i diÖn ph¶i cã ý chÝ ®¹i diÖn* Ng êi ®¹i diªn ph¶i cã ý chÝ giao kÕt

hîp ®ång

145

QuyÒn ®¹i diÖn

* QuyÒn ®¹i diÖn do ý chÝ cña ng êi ® îc ®¹i diÖn trao cho hoÆc do luËt ®Þnh

* §¹i diÖn theo hîp ®ång uû quyÒn : Ng êi uû quyÒn ph¶i cã n¨ng lùc

* §¹i diÖn h¹n chÕ vµ ®¹i diÖn tæng qu¸t

146

ý chÝ ®¹i diÖn

* Ng êi ®¹i diÖn ph¶i biÓu lé ý chÝ d¹i diÖn

* Ng êi ®¹i diÖn còng cã thÓ kh«ng tiÕt lé t c¸ch cña ng êi ® îc ®¹i diÖn theo ®Ò nghÞ cña ng êi ® îc ®¹i diÖn

147

ý chÝ giao kÕt hîp ®ång

* Ng êi ®¹i diÖn kh«ng ph¶i lµ ng êi trung gian th«ng th êng ®Ó truyÒn ®¹t ý chÝ cña ng êi ® îc ®¹i diÖn mµ chÝnh hä ph¶i giao kÕt hîp ®ång

* ý chÝ cña ng êi ®¹i diÖn lµ yÕu tè quan träng lµm cho hîp ®ång cã hiÖu lùc

* Tr êng hîp chon ng êi kh«ng cã n¨ng lùc hµnh vi lµm ng êi ®¹i diÖn

148

Ph¹m vi thÈm quyÒn ®¹i diÖn

Ph¹m vi thÈm quyÒn lµ giíi h¹n mµ ng êi ®¹i diÖn ® îc nh©n danh ng êi ® îc ®¹i diÖn giao dÞch víi ng êi thø ba. Tuú thuéc vµo chÕ ®é ®¹i diÖn theo ph¸p luËt hay uû quyÒn mµ cã giíi h¹n kh¸c nhau

§óng thÈm quyÒn : lµm ph¸t sinh quyÒn, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ng êi ® îc ®¹i diÖn

V ît qu¸, th× vÒ nguyªn t¾c ng êi ®¹i diÖn chÞu tr¸ch nhiÖm ( § 154, §155 BLDSVN )

149

ChÊm døt ®¹i diÖn

C¸c tr êng hîp chÊm døt ®èi víi c¸ nh©n ® îc qui ®Þnh t¹i :

- §156 kho¶n 1 BLDSVN ( ®¹i diÖn theo ph¸p luËt )

- § 156 kho¶n 2 BLDSVN ( ®¹i diÖn theo uû quyÒn )

ChÊm døt ®èi víi ph¸p nh©n : § 157, § 158 BLDSVN

150

Thêi h¹n

Lµ mét sù kiÖn ph¸p lý ®Æc biÖt lµm ph¸t sinh, thay ®æi, chÊm døt quyÒn, nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ do luËt ®Þnh hay do tho¶ thuËn

Lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu khi x¸c ®Þnh cho chñ thÓ ® îc h ëng quyÒn d©n sù, ® îc miÔn trõ tr¸ch nhiÖm d©n sù....

§¬n vÞ tÝnh : giê, ngµy, th¸nh, n¨m hoÆc b»ng mét sù kiÖn cã thÓ x¶y ra; §în vÞ tÝnh cã thÓ lµ phót, gi©y

C¸c qui ®Þnh t¹i §161, §162 BLDSVN

151

Thêi hiÖu

Lµ thêi hg¹n do pjh¸p luËt qui ®Þnh mµ khi kÊt thóc thêi h¹n ®ã, th× chñ thÓ ® îc h ëng quyÒn d©n sù, ® îc miÔn trõ nghÜa vô d©n sù hoÆc mÊt quyÒn khëi kiÖn ( § 163 BLDSVN )

C¸c chñ thÓ kh«ng thÓ tho¶ thuËn kÐo dµi hoÆc rót ng¾n

Nh»m lµm án ®Þnh c¸c quan hÖ x· héi

152

C¸c lo¹i thêi hiÖu

Thêi hiÖu h ëng quyÒn

Thêi hiÖu miÔn trõ tr¸ch nhiÖm

Thêi hiÖu khëi kiÖn

153

C¸ch tÝnh thêi hiÖu

C¸ch tÝnh thêi hiÖu ® îc qui ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 167 ®Õn 171 cña BLDSVN