Chng I: I TNG V NGHA CA LGIC HC

PAGE 29

Chng II TNG V NGHA CA LGIC HCI. LGIC HC V I TNG CA LGIC HC1. Lgic hc l g?T lgic bt ngun t ting Hy Lp ((((( (Logos). Logos c rt nhiu ngha nh: li ni, tr tu, l l, lp lun, tnh quy lut... Ngy nay lgic c hiu vi ba ngha c bn sau: Th nht, dng ch mi lin h tt yu, c tnh qui lut gia cc s vt hin tng (lgic khch quan); Th hai, dng ch mi lin h tt yu, c tnh qui lut gia nhng ngh, t tng trong t duy, trong lp lun ca con ngi (lgic ch quan); Th ba, dng ch mn khoa hc nghin cu v t duy (lgic hc). 2. i tng ca lgic hcLgic hc l khoa hc nghin cu cc hnh thc, quy lut ca t duy. Tuy nhin, t duy khng phi l i tng ring ca lgic hc m cn l i tng nghin cu ca mt s ngnh khoa hc khc nh trit hc, tm l hc, sinh l hc thn kinh... V vy, vn quan trng l chng ta phi phn nh c ranh gii ca lgic hc vi cc khoa hc khc cng nghin cu v t duy. Trc tin, cn phi xem xt qu trnh nhn thc ca con ngi, y chnh l s phn nh hin thc khch quan vo b c con ngi thng qua hot ng thc tin. Qu trnh gm hai giai on: Nhn thc cm tnh (trc quan sinh ng); nhn thc l tnh (t duy tru tng).a/ Nhn thc cm tnh (trc quan sinh ng): y l giai on u tin ca qu trnh nhn thc, giai on ny con ngi s dng cc gic quan tc ng trc tip vo cc s vt nm bt cc s vt y. c im ca nhn thc cm tnh l phn nh mt cch trc tip, c th i tng v khng cn n ngn ng. Nhn thc cm tnh bao gm ba hnh thc l cm gic, tri gic v biu tng.+ Cm gic l s phn nh nhng thuc tnh ring l ca cc s vt, hin tng khi chng ang tc ng trc tip vo cc gic quan ca con ngi. + Tri gic l hnh nh tng i ton vn v s vt khi s vt ang trc tip tc ng vo cc gic quan. Tri gic ny sinh da trn c s ca cm gic, l s tng hp ca nhiu cm gic. So vi cm gic th tri gic l hnh thc nhn thc cao hn, y hn, phong ph hn v s vt. + Biu tng l hnh thc phn nh cao nht v phc tp nht ca giai on trc quan sinh ng. l hnh nh cm tnh v tng i hon chnh cn lu li trong b c ngi v s vt khi n khng cn trc tip tc ng vo cc gic quan. b/ Nhn thc l tnh (T duy tru tng): Nhn thc l tnh l giai on phn nh gin tip, tru tng v khi qut nhng thuc tnh, nhng c im bn cht ca i tng. giai on ny nhn thc thc hin chc nng quan trng nht l tch ra, nm ly ci bn cht c tnh quy lut ca cc s vt, hin tng. v phn nh qua cc hnh thc ca t duy nh khi nim, phn on, suy lun. V vy, nhn thc l tnh cn n ngn ng, thng qua ngn ng biu th, din t ni dung phn nh.

+ Khi nim l hnh thc c bn ca t duy tru tng, phn nh nhng c tnh bn cht ca s vt. S hnh thnh khi nim l kt qu ca s khi qut, tng hp bin chng cc c im, thuc tnh ca s vt hay mt lp s vt. + Phn on l hnh thc ca t duy lin kt cc khi nim li vi nhau khng nh hoc ph nh mt c im, mt thuc tnh no ca i tng.

+ Suy lun l hnh thc ca t duy lin kt cc phn on li vi nhau rt ra tri thc mi. Lgic hc vi t cch l khoa hc nghin cu v t duy nhng khng nghin cu ton b qu trnh nhn thc ni chung m ch nghin cu giai on nhn thc l tnh (t duy tru tng). V vy, xt mt cch khi qut nht i tng ca lgic hc chnh l nhng hnh thc ca t duy tru tng, nhng qui tc, qui lut chi phi qu trnh t duy nhn thc ng n c hin thc khch quan.3. Lgic v ngn ng

Lgic v ngn ng thng nht vi nhau. Lgic ch mi quan h bn trong gia cc yu t cu thnh ca t duy, n l ni dung ca ngn ng, cn ngn ng l ci v vt cht, l hnh thc biu hin bn ngoi ca t tng. Tuy nhin, gia lgic v ngn ng cng c nhng im khc bit:Th nht, trong lgic ngi ta quan tm n phng din hnh thc, n cu trc bn trong ca t tng, cho nn biu th ni dung mt t tng nht nh, ngi ta xy dng, quy c bng cc biu thc n tr v cu trc. Ngc li, trong ngn ng c nhng cch khc nhau biu th, din t cng mt ni dung t tng, hay cng mt biu thc ngn ng nhng c th din t nhng ni dung khc nhau. Chnh v vy, ngn ng t nhin th hin ni dung t tng a dng, phong ph, c hin tng a tr v cu trc.

Th hai, nhng quy lut, quy tc ca lgic l nhng quy lut, quy tc hnh thc ph qut v c nh. Tri li, nhng quy lut, quy tc trong ngn ng ngoi c im v hnh thc cn ph thuc vo ni dung. Bn cnh nhng quy lut ph qut, chung cho mi ngi, cn c nhng quy lut, quy tc c th cho mt nhm hoc ring cho mt ngn ng. Nhng quy tc ny cng khng bt bin m thay i theo thi gian, khng gian nht nh.

II. VI NT V S HNH THNH V PHT TRIN CA LGIC HC1. Thi k C iVi t cch l mt khoa hc, lgic hc c hnh thnh t th k th IV trc Cng nguyn v c nh du bng b sch Organon (cng c nhn thc) ca trit gia ngi Hy Lp Aristote. Aristote (384 - 322 TCN) c coi l ngi sng lp ra lgic hc. ng bao qut c ton b phm vi v nm c thc cht, i tng ca lgic hc, t nn tng cho khoa hc lgic, l s tng kt nhng hnh thc c bn ca t duy v nhng qui lut c bn ca t duy. c bit Aristote xy dng hon chnh l thuyt v tam on lun, hnh thc c bn nht ca suy l din dch. Lgic truyn thng tip thu hc thuyt ca Aristote v cc cu hnh, cch thc v qui tc tam on lun ng n.

2. Thi k Trung c Lgic hc trong thi k ny mang tnh kinh vin v hu nh khng c ng gp iu g mi m. Lgic hc Aristote b Thin cha gio li dng bo v nim tin vo Thin cha. Thi "Organon" b bin thnh "Canon" (lut php).3. Thi k Phc hng - Cn iVo thi k Phc hng, mt tch cc, tinh thn khch quan khoa hc ca lgic Aristote c phc hi v pht huy chng li thn hc. Tuy nhin, by gi n bc l s cht hp, hn ch trc tin b ca khoa hc. iu t ra nhu cu cn phi xut thm phng php t duy mi trong vic khm ph chn l.- F. Bacon (1561 - 1626): trit gia ngi Anh xy dng mt cch khoa hc lgic mi vi tc phm Novum Organum (Cng c mi). ng c bit ch phng php suy lun qui np.- R. Descarates (1596 - 1650) nh trit hc ngi Php, trong khi Bacon cao qui np v khoa hc thc nghim th R. Descartes li cao phng php din dch v ton hc.- Leibniz (1646 - 1716) nh trit hc, ton hc v lgic hc ngi c. ng c xem l ngi u tin t nn tng cho lgic hc k hiu. ng a ra t tng s dng cc k hiu v phng php ton hc vo lgic hc. Theo ng khi s dng cc k hiu thay cho li ni, khng nhng chng ta lm cho t tng tr nn r rng hn, chnh xc hn m cn lm cho t tng tr nn n gin hn. ng hon thin h thng qui lut c bn ca t duy lgic hnh thc vi 4 qui lut: qui lut ng nht, phi mu thun, loi tr ci th ba v l do y . - Nm 1847, xut hin ng thi hai cng trnh i s hc ca lgic ca G. Boole (1815 - 1864) v Lgic hnh thc ca De Morgan (1806 1871), lgic hc c ton hc ho, iu m trc Leibniz ngh n t th k XVII. Lgic hc hin i (lgic k hiu) pht trin mnh m t .4. Thi hin iLgic hnh thc c in di hnh thc ton bc l nhng hn ch. T xut hin hai khuynh hng:Th nht, ra sc hon thin nhng cng trnh lgic, hnh thc ha v ton hc ha nhm khc phc cc mu thun v nghch l lgic. Th hai, xt li mt s qui lut c bn ca lgic c in, pht trin thnh lgic phi c in.c im chung ca lgic hnh thc phi c in l lgic a tr khc hn vi lgic hnh thc c in l lgic lng tr. Trn c s ngi ta pht trin h thng php tnh lgic phi c in nh lgic tam tr ca Lukasiewicz (1878 - 1956), lgic tam tr xc sut ca H. Reichenbach (1891 - 1953), lgic trc gic ca L. E. Brower v A. Heiting, lgic kin thit ca A. A. Marcov, A. N. Kolmogorov, V. I. Glivenko, lgic m ca L. A. Zadeh, lgic tnh thi, lgic thi gian...III. ngha cA vic nghin cU, hc tp lgic hC- Lgic hc gip chng ta chuyn t t duy lgic t pht sang t gic. Khng phi i n khi c khoa hc lgic con ngi mi suy ngh, lp lun mt cch lgic m con ngi c t duy lgic trc khi lgic ra i. Nhng vic hiu v vn dng tri thc lgic t gic s gip chng ta rt ngn con ng nhn thc chn l, hn ch c nhng sai lm lgic ca bn thn trong qu trnh t duy cng nh pht hin nhanh nhy hn nhng sai lm v lgic trong li ni cng nh trong lp lun ca ngi khc.- Nm vng tri thc lgic hc gip ta lp lun, din gii cng nh chng minh, bc b vn c sc thuyt phc. N gip cho chng ta suy ngh chn chn, ng n, nht qun, lin tc, khng mu thun, bit dng khi nim (t), phn on (cu) mt cch chnh xc, bit pht trin t tng (lp lun) mch lc, hp l.- Lgic cn gip chng ta chnh xc ha ngn ng th hin vic dng t chnh xc, t cu r rng, khng m h. N rn luyn k nng xc nh nhng khc bit trong nhng t tng c cch din t bng li gn ging nhau, ngc li c nhng t tng ging nhau c th c nhng cch din t khc nhau.CU HI N TP1) Lgic hc l g? i tng ca lgic hc.

2) Quan h gia lgic v ngn ng.3) Qu trnh hnh thnh v pht trin ca lgic hc?4) ngha ca vic hc tp, nghin cu mn lgic hc.

BI TP THC HNHHy biu th cc t tng sau di dng k hiu ngn ng nhn to:

Trm sng u ra bin

Nc chy mn

n k no lu, cy su tt la

Nh sch th mt, bt sch ngon cm

Chn t, chn ro

Ci rng, ci tc l gc con ngi

Yu tr, tr n nh; yu gi, gi tui cho

Ngn ng l phng tin hnh thnh, gn gi, chuyn giao thng tin t th h ny sang th h khc, phng tin giao tip gia mi ngi.

Nc Vit Nam lm sao c th ln, nu chng ta khng chp nhn v ng h nhng gic m ln, nhng kht vng ln.

Chng ta khng th nng cao c cht lng gio dc, nu khng xy c i ng ging vin tiu chun

Chng ta ch c th xa i gim ngho, mt khi thc hin cng nghip ha, hin i ha t nc.

Sai lm ln nht ca i ngi l nh mt mnh.

Vn bn l mt khi nim dng ch cng vn, giy t hnh thnh trong hot ng cc c quan, t chc.

Qua nh ng nn trng nh, nh bao nhiu ngi thng mnh by nhiu

Chng ta khng th a t nc i ln, nu khng u tranh chng tham nhng thng li.Chng IICC QUY LUT C BN CA LGIC HNH THCI. KHI NIM V QUY LUT LGICTh gii vt cht khng ngng vn ng, pht trin theo quy lut. l quy lut t nhin. T duy l qu trnh phn nh th gii vt cht vo thc ca con ngi thng qua cc hnh thc lgic xc nh. Cho nn khi phn nh i tng ca th gii vt cht, con ngi khng phi phn nh thng qua nhng hnh thc, t tng ring l, bit lp m phn nh bng nhng hnh thc, t tng lin h, rng buc v qui nh ln nhau. Mi lin h gia nhng hnh thc, t tng c biu hin qua cc quy lut lgic. Qui lut lgic l nhng mi lin h bn cht, tt yu, bn vng gia cc t tng, c lp li trong cc qu trnh t duy.Quy lut lgic mang tnh khch quan. Mc d, c hnh thnh trong thc ca con ngi nhng cc quy lut lgic tn ti c lp vi thc, khng ph thuc vo mun ch quan ca con ngi; con ngi khng th t to ra hoc thay i m ch c th pht hin ra chng.Bn cnh tnh khch quan, quy lut lgic cng mang tnh ph bin, n khng ph thuc vo dn tc, giai cp hay ngn ng m tc ng vo mi qu trnh t duy v l c s ca cc thao tc lgic c th v khi nim, phn on, suy lun, chng minh... Tun th nhng qui lut lgic l iu kin cn thit nhn thc hin thc mt cch ng n.Lgic hnh thc xem xt t duy phn nh cc s vt hin tng trong trng thi n nh, do vy qu trnh xem xt phi mang nhng c trng: xc nh, khng mu thun lgic, lin tc v phi c cn c vng chc. Nhng yu cu qui nh ni dung ca nhng qui lut c bn ca lgic hnh thc. II. NHNG QUY LUT C BN CA LGIC HNH THCCc quy lut c bn ca lgic hnh thc bao gm: Quy lut ng nht Quy lut khng mu thun Quy lut loi tr ci th ba Quy lut l do y 1. Qui lut ng nhtTnh xc nh ca t tng (khi nim hay phn on) l iu kin tn ti ca n. Trong qu trnh lp lun bt c t tng no cng phi c din t chnh xc, phi c ni dung xc nh v vng chc. Thuc tnh c bn ny ca t duy c biu th trong quy lut ng nht.a/ Ni dung quy lut ng nht

Trong qu trnh suy ngh, lp lun, mi t tng ( khi nim hay phn on) phi ng nht vi chnh n. ng nht y c hiu l s ging nhau ca cc i tng trong quan h no .C th din t qui lut trn bng cng thc:

a = a

hoc

a ( a

Do trong ngn ng c nhng t a ngha, cho nn c ngi c dng t a ngha to nn nhng khi nim mp m, nc inhm ngy bin cho mt vn no .

Trong chng minh, s vi phm quy lut ng nht biu hin ch lun khng c tnh xc nh r rng do ni hm ca mt s khi nim c mt trong lun khng c xc nh mt cch r rng. Cng c khi do v tnh hay c thay th lun ca php chng minh. S vi phm quy lut ng nht cn biu hin ch ng nht cc khi nim c ni hm khc nhau v ngoi din khc nhau.b/ Yu cuQui lut ng nht yu cu:

- Khng c thay i ni dung t tng mt cch ty tin, v cn c. Ch nn thay i t tng khi bn thn s vt c s thay i, t tng c khng cn ph hp vi n hoc thc t cho thy rng t tng y l sai lm.

- Nhng t tng c ti to phi ng nht vi t tng ban u. Tt nhin, qui lut khng i hi n mc phi ti to mt kin no ng tng cu, tng ch. T tng c ti to c th c th hin di mt hnh thc ngn ng khc nhng phi bo m ni dung ca n vn khng b thay i, bp mo...

- Cn xc nh r ni hm, ngoi din ca nhng khi nim c bn trc khi trao i, tranh lun xoay quanh mt ch no .

- Khng c ng nht nhng iu vn khng ng nht v cng khng c cho nhng t tng vn ng nht vi nhau l khng ng nht.- V bn thn s vt trong trng thi n nh l c tnh xc nh cho nn t tng phn nh v n phi c din t mt cch chnh xc, r rng, khng c mp m, a ngha.- Khng c nh tro khi nim, nh tro ngn t hoc nh tro lun trong qu trnh t tng. nh tro khi nim l vn gi nguyn t ng, tn gi nhng ngha ca n li b thay i. nh tro ngn t tc l khng gi tn ca s vt ng nh qui c ca x hi m gi n bng mt tn khc nhm che du s tht khng mun cho ngi khc bit.c/ ngha quy lut

Gip t duy mch lc, sc so, nht qun.

T gic hn khi chn t, xc nh khi nim... trong qu trnh lp lun.

Pht hin ra nhng ngy bin, th thut vi phm cc yu cu ca quy lut ng nht.

Vn dng quy lut ng nht c th to ra nhng cu chuyn ci hm hnh bng cch cho nhn vt vi phm cc yu cu ca quy lut ng nht.

2. Qui lut khng mu thuna/ Ni dung qui lut i vi cng mt i tng, trong cng mt thi gian, cng mt mi quan h th khng th c hai kin tri ngc nhau m cng l ng. Mt trong hai kin phi l sai.

Cng nh quy lut ng nht, quy lut phi mu thun lgic phn nh tnh n nh tng i v cht ca s vt v hin tng trong th gii khch quan.

Qui lut ny phn nh tnh cht khng mu thun ca qu trnh t duy. Qui lut khng mu thun c th hin qua cng thc:

(Khng th va a, va khng a)

y, cn phn bit mu thun lgic vi mu thun bin chng. Mu thun bin chng l mu thun gia nhng mt i lp tn ti khch quan trong cc s vt hin tng, qui nh s tn ti, vn ng v pht trin ca cc s vt y. Qui lut khng mu thun ca lgic hnh thc khng ph nhn cc mu thun bin chng khch quan v cng khng nhm vo cc mu thun y. Mu thun lgic l mu thun gia nhng t tng khng tng hp, ph nh, loi tr ln nhau, l kt qu ca s vi phm nhng qui tc ca s t duy chnh xc.b/ Yu cu

Qui lut khng mu thun i hi:

- Trong t duy khng c dung cha nhng mu thun trc tip cng nh mu thun gin tip.

- Khng c ng thi khng nh nhng iu m trong thc t l loi tr ln nhau.Tnh nht qun, tnh phi mu thun lgic l tiu chun ca bt c lp lun khoa hc no.

Mt t duy ng n, yu cu trong kt cu ca n, khng bao gi c mu thun lgic.

c/ ngha quy lut

Tun theo yu cu ca quy lut phi mu thun l iu kin cn thit m bo tnh cht ch, nht qun, ng b ca h thng cc ch trng, chnh sch, gii php hot ng ca cc ngnh v a phng. chnh l ngha c bit quan trng ca quy lut phi mu thun lgic i vi cng tc lnh o, ch o hot ng thc tin.3. Qui lut loi tr ci th baa/ Ni dungquy lut Hai phn on mu thun, ph nh ln nhau khng th cng gi di, mt trong hai phn on phi chn thc. Qui lut loi tr ci th ba c th hin qua cng thc:

b/ Yu cuQuy lut loi tr ci th ba i hi: phi la chn mt trong hai t tng mu thun vi nhau, khng th ph nhn c hai i tm ci trung gian gia hai t tng y.

Qui lut bi trung l c s ca phng php chng minh phn chng. Trong hai phn on mu thun vi nhau

v

, nu chng minh c phn on

l sai th phn on th suy ra phn on cn li

l ng.

Tuy nhin, qui lut loi tr ci th ba ch l qui lut ca lgic c in hai gi tr. Vic vn dng chng ch gii hn trong nhng tnh hung xc nh m thi, bi v trong thc t c nhng s vt nm trong tnh hung qu , cha nh hnh th vic la chn mt trong hai kh nng khng nh hoc ph nh s tr nn khng ph hp m cn phi c tnh hung th ba l khng xc nh. Chng hn trong vic b phiu tn nhim, bn cnh hai loi phiu c tnh xc nh l tn nhim hoc khng tn nhim, ta cn gp loi phiu th ba l phiu trng, khng c kin. Trong nhng trng hp ny phi vn dng lgic 3 gi tr: ng, sai v khng xc nh.

Nu qui lut khng mu thun khng nh: trong hai phn on mu thun phi c t nht mt phn on sai th qui lut loi tr ci th ba khng nh: trong hai phn on y phi c t nht mt phn on ng. Nu qui lut khng mu thun khng cho php ng thi tha nhn c hai phn on mu thun th qui lut bi trung i hi phi la chn mt phn on ng trong hai phn on mu thun vi nhau.

C ba qui lut ng nht, khng mu thun, loi tr ci th ba thng nht vi nhau, thm ch c th xem qui lut khng mu thun l biu hin ca qui lut ng nht di hnh thc ph nh cn qui lut loi tr ci th ba l biu hin ca qui lut khng mu thn di hnh thc la chn.

4. Qui lut l do y

a/ Ni dung qui lut

Mt t tng c xem l ng tin cy cn phi c y cn c. Bt c lun im no mun c coi l chn thc th phi c y nhng lun im chn thc khc lm cn c (l do).C s ca qui lut c cn c y l quan h nhn qu trong hin thc: mi vt tn ti u c nguyn nhn ca n. Tuy nhin qui lut c cn c y khng ng nht vi quan h nhn qu. Cn c lgic i khi ch l tnh lin tc gin n v thi gian hoc cng tn ti trong mt thi gian. Lgic c th i theo chiu ngc li vi quan h nhn qu: t kt qu suy ra nguyn nhn...

Cn c n gin nht l trc tip i chiu t tng vi hin thc. Nhng trong thc t, khng phi bao gi ngi ta cng c th chng minh t tng bng cch i chiu vi hin thc m t tng y ch c th chng minh bng vic thit lp quan h lgic ca n vi nhng t tng khc c chng minh hoc c cng nhn l ng. y, ta thy r tnh c lp tng i ca ca t duy so vi tn ti. T duy khng ch n gin l phn nh ca tn ti, ph thuc vo tn ti m bn thn t duy cn vn ng pht trin trn c s nhng t tng c. Trong t duy, nhng ngh, nhng t tng lin h, rng buc ln nhau, t tng ny ny sinh t nhng t tng khc, t tng khc l c s, l ch da ca t tng ny... Nhng kt lun ng tin cy phi c cn c y , m bo s thng nht gia thc t v lgic.

b/ Yu cu

Qui lut c cn c y i hi mi t tng phi c chng minh t nhng lun c chn thc c chng minh, chng li s ty tin, ch quan trong lp lun.

Cn rt ra nhng lun im chn thc mi t nhng lun im chn thc khc ch khng c lp lun cho nhng t tng gi di, phi tnh ton sao cho c th s dng ht ton b cc l do chng minh tnh chn thc ca mi lun im.

Khi chng minh tnh chn thc ca t tng v i tng no nh cc t tng chn thc khc (c s) cn da vo cc mi lin h tt yu, bn trong, bn cht gia cc i tng.

Qui lut c cn c y l qui lut c tnh cht ni dung nn khng c din t di dng cng thc nh 3 qui lut trn.

Theo quan im ca cc nh lgic hc hin i th mi cng thc hng ng u c th xem l mt lut (qui lut). Cc qui lut trn c xem l nhng qui lut c bn v n chi phi ton b qu trnh t duy, bt k di hnh thc c th no, n l c s cho nhng thao tc ng n v khi nim, phn on, suy lun trong qu trnh chng minh hoc bc b.

c/ ngha quy lut Trong qu trnh t duy tun th cc quy lut c bn trn y s gip chng ta suy ngh v trnh by t tng ca mnh mt cch r rng, chnh xc, mch lc, d hiu. Vic ng dng cc qui lut ny cn gip chng ta pht hin cc sai lm trong lp lun ca ngi khc hoc ca chnh mnh, nhm phn bc, vch trn s ngu bin hoc trnh sai lm. Gip chng ta t duy, lp lun c cn c, nng cao tnh thuyt phc cho lp lun: ni c sch mch c chng.

Pht hin ra nhng lun im sai tri, vu khng v cn c ca nhng k ngy bin

CU HI V BI TPI. CU HI

a) Quy lut lgic l g?

b) Trnh by ni dung v yu cu ca qui lut ng nht.

b) Trnh by ni dung v yu cu ca qui lut khng mu thun.

c) Trnh by ni dung v yu cu ca qui lut loi tr ci th ba.

d) Trnh by ni dung v yu cu ca quy lut c l do y .

II. BI TP

1. Phn tch v ch ra s vi phm qui lut trong nhng kin hoc nhng lp lun sau y:

a) B gi i ch cu ng

Mua mt qu bi ly chng li chng

Thy bi gieo qu ni rng

Li th c li nhng rng khng cn.

b) C din gi ni: ""Hnh nh trn i ny c lut b tr. Ngi ta b m mt mt th mt kia s tinh hn. B ic mt tai th tai kia s nghe r hn". Nghe vy, c thnh gi ku ln: "Rt ng, ti cng thy rng mt ngi ct chn th y nh rng chn kia s di hn".

c) Vt cht l mt phm tr trit hc m bnh m l vt cht, cho nn bnh m cng l mt phm tr trit hc.

d) Lp trng t tng ca ti lun vng vng nhng i lc cng c s dao ng.

d) Ti l ng vin cng sn, anh m chng li ti tc l chng ng.

2. Phn tch v ch ra s vi phm qui lut trong nhng kin hoc nhng lp lun sau y:

a) Trc to ngi m ni: Ti ng bn nh gip con tr n, nhng th k phin to ghi: Ti ng bn nh tr n gip con .

b) Li ca c Pht ni vi qu Mala: Ta khng cn danh vng (...). Thnh t, danh ting, danh d v vinh quang ch l s h o, s thng li ca k ny l tht bi ca k kia (...). Ta th cht vinh trong trn chin, cn hn sng nhc trong u hng

c) Lp ang hc v truyn thuyt M Chu - Trng Thu, Cu to ng gt. Thy vy, thy gio hi:

To, ai ly cp n thn.

Git mnh, Cu To p:

Tha thy con khng ly, con khng ly, bn no ly con khng bit....

Thy gio chn nn, em cu chuyn k li cho hiu trng nghe. Hiu trng nghe xong, trm ngm mt lc ri bo:

Thi c, chuyn u cn c , tr con y m. Thy xem th ci n gi bao nhiu trng b tin ra mua mt ci khc thay th. R kh, dng dy hc th ang thiu t b!.

Cu chuyn c em k li S gio dc v o to. Nhng ngi c mt b ln ra ci, ch mt ngi khng ci, l k ton trng. Mi ngi ngc nhin nhn b ta, b ta ni:

Ti m l gim c s th ti s cch chc tay hiu trng . Tin u m ci g cng chi, ci g cng chi nh vy?...

Chng IIIKHI NIM

I. C IM CHUNG CA KHI NIM

1. Khi nim l g?Mc ch ca nhn thc l nhm t ti s hiu bit v bn cht v quy lut ca s vt hay hin tng, phc v con ngi trong hot ng thc tin ci to t nhin v x hi.

Nhn thc l mt qu trnh phc tp i t thp n cao. Nhn thc cm tnh l giai on u tin ca qu trnh nhn thc, n cung cp nhng hiu bit nht nh ca s vt, hin tng ca th gii khch quan. Tuy nhin, nhng hiu bit y mi ch l nhng hiu bit b ngoi cha phn bit c ci bn cht v khng bn cht, ci tt yu v ci ngu nhin ca s vt. pht hin c ci bn cht, ci tt yu ca s vt th nhn thc phi c pht trin ln giai on cao hn giai on nhn thc l tnh.Trong giai on nhn thc l tnh nh cc hot ng tru tng ha v khi qut ha ca b c con ngi m pht hin ra bn cht ca s vt v hnh thnh nn khi nim phn nh hin thc.Khc vi nhng hnh thc ca nhn thc cm tnh, trong khi nim biu hin s hiu bit ca con ngi v nhng thuc tnh, nhng mi quan h bn cht ca cc s vt hin tng. Lgic hc gi nhng ci t tng ca chng ta hng ti trong qu trnh nhn thc, nghin cu l i tng ca t tng, gi tt l i tng. i tng ca t tng l nhng s vt v hin tng ca th gii khch quan.Mi i tng c th c nhiu thuc tnh v nhng quan h khc nhau vi nhng i tng khc. Nhng thuc tnh v nhng quan h c gi l du hiu ca i tng.

Trong s nhng du hiu ca i tng, c nhng du hiu n nht v nhng du hiu chung. Nhng du hiu ch c trong mt s vt hay hin tng ring l gi l du hiu n nht. Cn nhng du hiu tn ti trong nhng s vt khc nhau c gi l du hiu chung ca nhng s vt .

Cc du hiu cn c chia thnh du hiu c bn v du hiu khng c bn. Nhng du hiu quy nh bn cht ca s vt gi l du hiu c bn cn nhng du hiu khng th hin bn cht ca s vt gi l du hiu khng c bn.Cc du hiu c bn c th tn ti trong nhiu i tng, tn ti trong mt s vt hay mt lp s vt. Cc du hiu c bn ch tn ti trong mt s vt, gi l du hiu c bn n nht. Cc du hiu c bn chung cng nh n nht li c chia thnh du hiu c bn khc bit v du hiu c bn khng khc bit.Cc du hiu c bn khc bit l cc du hiu c bn ch tn ti trong mt s vt ring l hay ch tn ti trong mt lp s vt cng loi. Cn cc du hiu c bn khng khc bit l nhng du hiu khng nhng tn ti trong s vt hay trong mt lp s vt chng ta ang xem xt m cn tn ti trong s vt khc hay trong mt lp s vt khc.

Trong qu trnh hot ng thc tin, cc du hiu c bn khc bit ca mi s vt hay mt lp s vt c con ngi nhn thc v phn nh trong khi nim v s vt hay lp s vt .Nh vy, Khi nim l hnh thc c bn ca t duy tru tng, trong vphn nh cc du hiu c bn khc bit ca mt s vt n gin hay mt lp s vt. S hnh thnh khi nim l kt qu ca s khi qut, tng hp bin chng cc c im, thuc tnh ca s vt hay mt lp s vt. 2. Qu trnh hnh thnh khi nim

Qu trnh nhn thc ca con ngi bt u bng nhng cm gic, tri gic, biu tng, tip l giai on hnh thnh nhng khi nim. S khc nhau v cht gia s phn nh ca khi nim vi s phn nh cm tnh qui nh qu trnh phc tp ca vic xy dng cc khi nim. Trn c s nhng ti liu cm tnh, xy dng cc khi nim, t duy ca chng ta tri qua qu trnh hot ng tch cc sng to, s dng mt lot cc thao tc lgic nh: so snh, phn tch, tng hp, tru tng ha v khi qut ha.

+ So snh l thao tc lgic nh ta thy c s ging nhau v khc nhau gia cc i tng (s vt, hin tng).

+ Phn tch l thao tc lgic trong i tng c phn chia (trong t tng) thnh cc phn nh, cc mt ring bit v nghin cu cc thnh phn, cc mt mt cch c lp, nh c th bit c mt cch su sc cc tnh cht v c im ca chng.

+ Tng hp l qu trnh kt hp trong t tng cc thnh phn ca i tng c tch ra bi phn tch thnh mt th thng nht. Tri thc c c nh qu trnh phn tch tuy su sc v i tng, song tri thc khng ton din m ch mt chiu, phim din, khng y . Qu trnh tng hp cho php kt hp cc tri thc v cc mt ring l ca i tng li thnh mt th thng nht, thnh tri thc ton din v i tng .

+ Tru tng ha l thao tc lgic nhm gt b nhng thuc tnh, quan h khng c bn, gi li cc thuc tnh, cc quan h bn cht.

+ Khi qut ha l thao tc lgic nhm thit lp nhng du hiu bn cht, chung cho cc s vt, hin tng ng loi.

Nh vy, pht hin s ging nhau gia cc i tng, phn chia chng thnh cc thnh phn, tch ra cc du hiu c bn v b qua cc du hiu khng c bn, kt hp cc du hiu c bn, a cc i tng c du hiu c bn nh nhau vo thnh mt lp v biu th n bng tn gi, con ngi to ra mt trong cc hnh thc ca t duy tru tng l khi nim.T hay cm t l hnh thc ngn ng biu th khi nim, l phng tin ngn ng biu th khi nim. Bt k khi nim no cng c th hin bng mt t vt cht, thchoc mt cm t giai cp cng nhn, nh nc chuyn ch qun ch tp quyn trung ng

Khi nim v T lin h mt thit vi nhau nhng chng khng ng nh vi nhau. Khi nim l mt hnh thc ca t duy thuc phm tr lgic hc, c tnh cht c trng cho mi dn tc. T thuc phm tr ngn ng hc l mt k hiu m quy c, c tnh cht ring cho mi dn tc hay mi cng ng ngi.3. Kt cu lgic ca khi nim

Mi khi nim bao gm hai yu t: ni hm v ngoi din.

a/ Ni hmNi hm ca khi nim l tp hp nhng du hiu c bn lm c s cho vic khi qut ho v tch ring ra thnh lp cc i tng c phn nh trong khi nim.

V d: Sinh vin l nhng ngi tt nghip ph thng trung hc v hc tp ti mt trng i hc hay cao ng no .

Ni hm ca khi nim sinh vin gm:

+ Ngi tt nghip ph thng trung hc.

+ ang hc ti mt trng i hc hoc cao ng.b/ Ngoi din Ngoi din ca khi nim l tp hp tt c i tng c cc du hiu c nu trong ni hm ca khi nim.

V d: Ngoi din ca khi nim sinh vin bao gm:

+ Sinh vin Hc vin hnh chnh Quc gia HCM.+ Sinh vin Cao ng ng .

+ Sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn- Quan h gia ni hm v ngoi din.

Ni hm v ngoi din ca khi nim thng nht vi nhau, qui nh ln nhau. Ni hm qui nh nhng i tng no c nhng tnh cht trong ni hm th thuc v ngoi din ca khi nim y. Ngc li ngoi din ca khi nim s qui nh nhng tnh cht chung no ca cc i tng c phn nh vo trong khi nim.Gia ni hm v ngoi din c mi quan h t l nghch: Ni hm ca khi nim phn nh cng nhiu du hiu c trng th s lng i tng trong ngoi din ca khi nim cng t i v ngc li.4. Phn loi khi nim

a/ Cn c vo ni hm Khi nim c th v khi nim tru tng+ Khi nim c th l khi nim phn nh i tng hay lp i tng thc t.

V d: ngi trng, sinh vin, thnh ph + Khi nim tru tng l khi nim phn nh cc thuc tnh hay quan h ca cc i tng.

V d: thu chung, dng cm, chnh ngha, ci p, tnh yuCn c vo du hiu da vo khi qut ho v tch bit cc i tng trong qu trnh to nn khi nim, c th chia khi nim thnh khi nim khng nh v khi nim ph nh. Khi nim khng nh v khi nim ph nh+ Khi nim khng nh l khi nim phn nh s tn ti thc t ca i tng, cc thuc tnh hay cc quan h ca i tng.

V d: gio vin, ngi anh hng, trung thc + Khi nim ph nh l khi nim phn nh s khng tn ti du hiu khng nh i tng.

V d: phi ngha, thiu o c, khng gng muMi khi nim khng nh u c khi nim ph nh tng ng.

V d: chnh ngha - phi ngha; c vn ha - v vn ha, o c - v o c, trung thc - khng trung thc.

Khi nim quan h v khi nim khng quan h+ Khi nim quan h l cc khi nim phn nh cc i tng m s tn ti ca chng quy nh s tn ti ca khi nim khc.

V d: cha m - con ci, sinh vin ging vin, t s mu s+ Khi nim khng quan h l cc khi nim phn nh cc i tng tn ti c lp, khng ph thuc vo khi nim khc.V d: Cy cam, con sng, hc sinhb/ Cn c vo ngoi din Khi nim c chia thnh: khi nim chung, khi nim n nht, khi nim rng.+ Khi nim chung l khi nim m ngoi din ca n l tp hp gm nhiu i tng (t nht hai i tng)

V d: sinh vin, gio vin, thnh ph, nh ca... + Khi nim n nht: l khi nim m ngoi din ch cha mt i tng. V d: H Gm, Cha Hng, ng Cng sn Vit Nam + Khi nim rng: l khi nim m ngoi din ca n trn thc t khng c phn t no c.

V d: S t nhin ln nht, ng c vnh cu, kch thc ca ng thng+ Khi nim tp hp y l loi khi nim m ngoi din bao gm mt lp i tng nhng ni hm ca hi nim tp hp khng phi l du hiu ca mi i tng thuc ngoi din ca n. y, lp cc i tng c xem nh mt chnh t h duy nht v ni hm ca khi nim tp hp l du hiu ca chnh th duy nht .

V d: Cc khi nim th vin,

khi nim th vin du hiu lu tr, cho mn. khng thuc v mi cun sch m thuc v tp hp cc cun sch vi tnh cch l mt chnh th thng nht.II. QUAN H GIA CC KHI NIM Cn c vo ngoi din, c th chia quan h gia cc khi nim thnh 2 loi: quan h tng hp v quan h khng tng hp.1. Quan h gia cc khi khi nim v mt ni hm

Quan h gia hai khi nim xt v mt ni hm c th chia thnh: quan h so snh c v quan h khng so snh c.

a/ Quan h so snh c

L quan h gia cc khi nim c chung mt s du hiu no .

V d: Nh th v gio vin, cu th bng v sinh vin

b/ Quan h khng so snh c L quan h gia cc khi nim khng c du hiu chung no c.

V d: Cy nhn, con sng

2. Quan h gia cc khi nim v mt ngoi dina. Quan h tng hp

Quan h tng hp l quan h gia cc khi nim m ngoi din ca chng c t nht mt b phn trng nhau. Quan h tng hp bao gm: quan h ng nht, quan h ph thuc, quan h giao nhau: Quan h ng nht L quan h gia cc khi nim c ngoi din hon ton trng nhau. Ni hm ca cc khi nim ng nht c th khng trng nhau. Mi ni hm phn nh mt mt no ca i tng. Quan h ng nht gia hai khi nim A v B c biu din nh sau:Cng thc:

Quan h ph thuc L quan h gia cc khi nim m ngoi din ca khi nim ny hon ton nm trong v ch l mt b phn ngoi din ca khi nim kia. Quan h ph thuc gia hai khi nim sinh vin (A) v sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn (B) c biu din nh sau:

Khi nim chi phi A

B Khi nim ph thuc

Cng thc:

Khi nim chng v khi nim loi:

Hai khi nim c quan h vi nhau nh loi v chng khi tt c cc du hiu ca khi nim th nht nm trong ni hm ca khi nim th hai, nhng khng phi tt c cc du hiu ca khi nim th hai tham gia vo thnh phn ca khi nim th nht. Khi nim ph bin hn, rng hn gi l khi nim loi. Khi nim t ph bin hn, hp hn gi l khi nim chng.Mt khi nim c th va l khi nim chng trong quan h ny ng thi l khi nim loi trong quan h khc.

V d: Sinh vin, sinh vin cao ng, sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn Quan h giao nhau L quan h gia cc khi nim m ngoi din ca chng ch c mt phn trng nhau. V d: Quan h gia khi nim nam thanh nin (A) v khi nim sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn (B) c biu din:

A B

Cng thc

Theo cng thc trn, ta c th lp phn on: C mt s x, x l nam thanh nin ng thi x l sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn, c mt s y, y l nam thanh nin nhng y khng phi l sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn v c mt s z, z l sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn nhng z khng phi l nam thanh nin.

b/ Quan h khng tng hp

L quan h gia cc khi nim m ngoi din ca chng khng c b phn no trng nhau.

V d: Sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn (A) v Trng i hc (B) l hai khi nim khng tng hp v ngoi din ca chng khng c phn t chung.

Cng thc chung ca quan h khng tng hp l:

Quan h khng tng hp bao gm: quan h tch ri, quan h ngang hng, quan h i chi, quan h mu thun. Quan h tch ri L quan h gia cc khi nim c ni hm loi tr nhau v ngoi din ca chng khng c phn t no chung.

Ngoi din ca cc khi nim tch ri thng nm trong ngoi din ca mt khi nim loi rng hn nhng chng li khng lp y ngoi din ca khi nim y.V d: Khi nim "l c" v "mu " l hai khi nim tch ri nhau. Quan h ngang hng (ng v, ng thuc) L quan h gia nhng khi nim chng ging nhau v cng ph thuc vo khi nim loi ph thng hn. Quan h ngang hng l trng hp c bit ca quan h tch ri.

V d: Khi nim sinh vin (A), sinh vin i hc Nng" (B), sinh vin Cao ng ng (C) v sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn (D)

B

A C

D

Quan h i chi L quan h gia cc khi nim m ni hm ca mt khi nim khng nhng loi tr cc du hiu ca khi nim kia m cn thay th chng bng cc du hiu ngc li v tng ngoi din ca hai khi nim nh hn ngoi din ca khi nim chng. y li l trng hp c bit ca quan h ngang hng.

V d: mu trng (A) v mu en (B):

Gia A v B c th c c trng trung gian l C c ngha l c mu khng phi mu trng nhng cng khng phi mu en (hng, vng...)

Quan h mu thun L quan h gia cc khi nim m ni hm ca khi nim ny ph nh ni hm ca khi nim kia nhng khng khng nh du hiu no khc, cn tng ngoi din ca chng bng ngoi din ca khi nim loi rng hn.

V d: Lut hnh s (A) v khng phi lut hnh s ( A ):

III. CC THAO TC LGIC CA KHI NIM

1. nh ngha khi nima. Bn cht ca nh ngha khi nim

nh ngha khi nim l thao tc lgic nh pht hin, vch r ni hm ca khi nim hay xc lp ngha ca cc thut ng. l vic lm r du hiu bn cht (du hiu ni ln qui lut tn ti, vn ng v pht trin ca i tng) cng nhng du hiu c trng (du hiu ch ring cc i tng y mi c). V d: Hnh bnh hnh l t gic c cc cnh i song song nhau.Trong mi nh ngha bao gi cng c hai thnh phn:

+ Khi nim cn pht hin, vch r ni hm gi l khi nim cn nh ngha (Definiendum) k hiu A.+ Khi nim nh pht hin ni hm ca khi nim cn nh ngha gi l khi nim dng nh ngha (Definiens) k hiu B.

Gia hai v ca khi nim c ni vi nhau bi t "l" hay "c gi l". Nh vy, nh ngha khi nim c cu trc nh sau:

.................A.................. l .....................B.....................

Khi nim cn nh ngha Khi nim dng nh ngha

Ch : C nhng cu c t l ni 2 v li vi nhau nhng khng phi l nh ngha khi nim m ch l phn on thng thng. V d: thy gio l k s tm hn, qun i l trng i hc ca thanh nin.b/ Cc qui tc ca nh ngha- nh ngha phi tng xng (cn i): nh ngha phi cn i ngha l ngoi din ca khi nim dng nh ngha phi ng nht vi ngoi din ca khi nim cn nh ngha. Nu vi phm qui tc ny s dn n nhng sai lm sau:+ nh ngha qu rng: Ngoi din ca khi nim dng nh ngha rng hn ngoi din ca khi nim cn nh ngha. Trong trng hp ny, mt s i tng khng thuc khi nim cn nh ngha c a vo nh ngha.

+ nh ngha qu hp: ngoi din ca khi nim dng nh ngha hp hn ngoi din ca khi nim cn nh ngha, tc l c mt s i tng thuc khi nim cn nh ngha b loi ra khi nh ngha.

Ngoi hai trng hp trn i khi chng ta cn gp nhng nh ngha m ngoi din ca khi nim dng nh ngha khng ng nht m li c quan h giao vi khi nim cn nh ngha.

- nh ngha phi r rng, chnh xc, ngn gn. Tun theo qui tc ny s lm r du hiu ch yu, c trng nht ca khi nim.- Khng c nh ngha vng quanh, ln qun.

- nh ngha khng nn l ph nh. nh ngha l lm r ni hm khi nim. Nhng trong nh ngha ph nh khng vch ra ni hm ca khi nim cn nh ngha, do n khng ni ln bn cht ca i tng.c/ Cc hnh thc (kiu) nh ngha

- nh ngha ni hm tc l nh ngha thng qua khi nim loi v s khc bit v chng. Qu trnh nh ngha ny gm 2 bc.+ Th nht, xc nh i tng thuc loi no, bng cch nu ln khi nim bao hm khi nim cn nh ngha.+ Th hai, xc nh c im ring ca i tng m cc i tng cng loi khng c.

V d: "sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn l sinh vin hc ti trng Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn".

Trong nh ngha ny ta thy trc ht ngi ta nu ln khi nim bao qut khi nim sinh vin "Cao ng CNTT Hu ng h Vit Hn" l khi nim "sinh vin", sau nu ln c trng m sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn c, m cc sinh vin khc khng c, l hc ti trng Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn.Cu trc lgic ca nh ngha theo kiu ny l

(x (P(x) ( Q(x) ( R(x))

- nh ngha ngoi din tc l nh ngha lit k cc khi nim hp hn nm trong ngoi din ca khi nim c nh ngha.

V d: Sinh vin l khi nim bao gm sinh vin i hc Nng, sinh vin Cao ng ng , sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn, sinh vin i hc S phm, sinh vin Hc vin hnh chnh Quc gia H Ch Minh...Cu trc lgic ca nh ngha theo kiu ny l:(x (P(x) ( Q(x) ( R(x) ( S(x))

- nh ngha thng qua quan h: Phng php nh ngha ny l xc lp mi quan h gia khi nim cn nh ngha vi mt khi nim khc.Quan h c vch ra trong nh ngha bng quan h rt a dng. Quan h c th l quan h i lp, mu thun, mang tnh bi tr ph nh, cng c th l quan h tng ng hay gn gi.

V d: nh ngha vt cht ca Lnin: "vt cht l thc ti khch quan, l ci i lp vi thc". Nh vy, vt cht c nh ngha thng qua quan h i lp vi thc.Cu trc lgic ca nh ngha l: Khi nim A l khi nim c quan h R i vi khi nim B.

- nh ngha theo ngun gc (nh ngha pht sinh, xy dng) l kiu nh ngha ch r phng thc to thnh, ra i ca i tng hoc cu to ca i tng.V d: Hnh cu l ci sinh ra trong khng gian khi ta quay na hnh trn quanh ng knh ca n.2. Phn chia khi nim

a/ Bn cht v cc loi phn chia khi nim

- Bn cht ca phn chia khi nim l thao tc t duy nhm vch r ngoi din ca khi nim, vch r khi nim chng nm trong mt khi nim loi nht nh. Cc khi nim chng c tch ra khi khi nim loi gi l cc thnh phn phn chia. - Phn chia khi nim c hai loi:

+ Phn chia khi nim theo s bin i du hiu.+ Phn i khi nim: Chia ngoi din khi nim ra lm hai phn sao cho cc khi nim tng ng v hai phn mu thun vi nhau.V d: Khi nim x hi c phn chia thnh khi nim x hi c giai cp v x hi khng c giai cpb/ Cc quy tc phn chia khi nim- Phn chia phi cn i (tng xng) ngha l tng ngoi din ca cc khi nim thnh phn phn chia phi ng nht vi ngoi din ca khi nim b phn chia.

- Phn chia phi theo mt c s nht nh: Mi khi nim c th c nhiu cch phn chia khc nhau. Mi cch phn chia gn vi mt c s nht nh. Khi tin hnh phn chia khi nim ch c cn c vo mt c s duy nht.

- Cc thnh phn phn chia phi loi tr ln nhau ngha l ngoi din ca cc thnh phn phn chia khng th l nhng khi nim giao nhau hay c quan h vi nhau nh loi vi chng.- Phn chia phi lin tc, khng c vt cp ngha l khi nim ging b phn chia phi chuyn ti cc khi nim loi gn gi ch khng c chuyn sang cc loi xa. CU HI V BI TPI. CU HI

1. Khi nim l g?

2. Ni hm v ngoi din ca khi nim l g? Trnh by quan h gia ni hm v ngoi din ca khi nim.

3. Nu cc qui tc nh ngha khi nim.II. BI TP

1 - Dng hnh v m t quan h v ngoi din gia cc khi nim sau y:

a) Con ngi, ng vin cng sn, gio vin, sinh vin, ngi Vit Nam.

b) Ngi rng ri, k keo kit, sinh vin, sinh vin u t.

c) Sinh vin, sinh vin chm ch, sinh vin li bing, sinh vin i hc, sinh vin cao ng.

d) Hnh tam gic, tam gic u, tam gic cn, tam gic vung, tam gic vung cn.

g) Cng dn Vit Nam, sinh vin, ngi yu nc, gio vin, ngi lao ng.

2. nh ngha sau y c ng khng? V sao?

a) Sinh vin l nhng ngi hc tp trong cc trng i hc.b) Sinh vin l nhng ngi tt nghip ph thng trung hc, hin ang hc tp ti cc trng i hc, cao ng.c) Vt cht l thc ti khch quan.d) thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan.

3. Cho cc nh ngha khi nim

- T do l s nhn thc c ci tt yu v hnh ng theo ci tt yu .

- Danh t l t ch tn ring s vt

-Nhn cch l mt con ngi c th ang sng trong x hi

- Khi nim l s c kt nhng hiu bit ca con ngi v mt loi s vt, hin tng nht nh v c th hin bng mt t

-Php lut l nhng quy tc x s c tnh cht bt buc chung c Nh nc quy nh v m bo thi hnh bng sc mnh ca Nh nc

Anh (ch) hy cho bit cc nh ngha trn ng hay sai? Ti sao?

Chng IVPHN ON

I. C IM CHUNG CA PHN ON

1. nh ngha

Trong th gii khch quan, cc s vt v hin tng tn ti, vn ng v pht trin trong mi lin h, tc ng qua li vi nhau. Khng mt s vt, hin tng no tn ti ring l mt mnh m khng c mi lin h vi cc s vt, hin tng khc. Mt khc, cc s vt, hin tng cn c nhng thuc tnh vn c ca n. Cho nn, c th nhn thc ngy cng y v chnh xc th gii khch quan th cc mi lin h cng nh nhng thc tnh vn c ca s vt, hin tng khng th khng c phn nh. Hnh thc t duy nhm phn nh mi lin h gia cc s vt, hin tng vi nhau v nhng thuc tnh nht nh ca chng c gi l phn on

Phn on l hnh thc ca t duy nh kt hp cc khi nim c th khng nh hay ph nh v s tn ti ca i tng no , v mi lin h gia i tng vi du hiu ca n hay v quan h gia cc i tng.

V d:

- Tri t quay quanh mt tri.- ng l kim loi.- Dn tc Vit Nam l mt dn tc anh hng.Trong lgic hc, ngoi thut ng phn on ngi ta cn s dng thut ng mnh .2. Gi tr chn l ca phn onTheo lgic c in, mi phn on c gi tr ng (chn tht) hoc c gi tr sai (gi di). Gi tr ng, sai ca phn on c gi l gi tr chn l ca phn on. Mt phn on c gi tr ng (k hiu: 1), khi n phn nh ph hp hin thc khch quan, v ngc li, phn on c gi tr sai (k hiu: 0), khi n phn nh khng ph hp hin thc khch quan.

3. Phn on v cu

Cu l hnh thc ngn ng biu th phn on. Tt c cc phn on l cu nhng khng phi cu no cng l phn on. Gia phn on v cu c s thng nht vi nhau do chng gn lin vi nhng t tng nht nh. Song chng khng ng nht hon ton, v c nhng cu cu to ng ng php nhng khng l phn on nh: cu nghi vn, cu cm, cu mnh lnh...Xt cc cu sau y:

- " ai m c v sao ? ai m c cng lao Bc H?"- "Cm ht thuc l ni lm vic!"Ta khng th xc nh c gi tr ng hoc sai ca cc cu trn, v chng khng phi l nhng phn don.

Hoc nhng cu cha i tng cha xc nh cng khng l phn on, v d: Hnh nh anh ta l sinh vin.Nhng cn c xc nh cu l biu th ca phn on:

+ Trong cu th hin s khng nh hay ph nh du hiu no ca i tng t tng.

+ Phi xc nh c gi tr chn thc hoc gi di ca cu.

II. PHN ON N

1. Cu trc ca phn on n

Phn on n l phn on c to thnh t mi lin h gia hai khi nim v c lin kt vi nhau bi h t "l" hoc "khng l". Phn on phc l phn on c to thnh t nhiu phn on n. - Khi nim ch i tng ca s suy ngh gi l ch t, k hiu: S (subjectum).

- Khi nim ch tnh cht, quan h ca i tng gi l tn t, k hiu: P (praedicatum).

Cng thc chung ca phn on n:

S l P

Hoc

S khng l P

Ngoi ra c th t trc ch t S mt lng t ph dng: ( (All: Tt c, ton th), hoc lng t tn ti: ( (Existence: S tn ti). Khi ta c cng thc tng qut ca phn on n nh sau:

Lng t + S + H t + P

2. Nhng hnh thi c bn ca phn on n

Tu thuc vo s khng nh hay ph nh du hiu ca i tng t tng, phn on n chia ra thnh phn on c tnh, phn on quan h, phn on hin thc, phn on nht quyt.

a/ Phn on c tnh

Phn on c tnh l phn on v du hiu ca i tng. Trong phn on c tnh phn nh s khng nh hay ph nh mi lin h ca i tng vi du hiu ca n.

V d: - Hoa mai c mi thm. - ng dn in rt tt. - Kim cng l cht c rn rt cao.b/ Phn on nht quyt

Trong lgic truyn thng phn on c tnh cn gi l phn on nht quyt, tc l phn on biu th du hiu thuc hay khng thuc v i tng. Phn on nht quyt c phn chia theo cht lng ca t ni v s lng ca ch ng.

- Cn c vo cht lng ca t ni c th chia phn on nht quyt thnh phn on khng nh v phn on ph nh.

+ Nu t ni ch ra du hiu thuc v i tng th l phn on khng nh. V d: - Mi ti phm u l hnh vi nguy him cho x hi.

- Mt s sinh vin l cu th bng .+ Nu t ni ch ra du hiu khng thuc v i tng th l phn on ph nh. V d: - Mi vt u khng tn ti vnh vin. - Mt s sinh vin khng l cu th bng .- Phn chia theo s lng ca ch ng th c th chia phn on thnh phn on n nht, phn on ring v phn on chung.

+ Phn on n nht l phn on m ch ng ch nu ln mt i tng duy nht. V d: Hng l sinh vin.+ Phn on ring l phn on m ch ng bao gm mt phn i tng ca lp, du hiu nhn bit l xut hin cc lng t nh: mt s, c nhng, phn lnV d: Phn ln sinh vin Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn u hc gii.Phn on ring bao gm phn on ring xc nh v phn on ring khng xc nh.+ Phn on chung l phn on trong ngoi din ca ch ng nu ln ton b i tng ca mt lp, du hiu nhn bit l xut hin cc lng t tt c, mi V d: Tt c sinh vin u tt nghip ph thng trung hc.Phn on chung bao gm phn on nhn mnh v phn on loi tr.

c/ Phn on quan hL phn on phn nh quan h gia cc i tng. Phn on quan h c th biu th cc quan h ca nhiu i tng.

V d: - Hu nm gia Nng vi Qung Bnh. - Bnh l anh ca Lan.

d/ Phn on hin thcPhn on hin thc l phn on khng nh hay ph nh s tn ti ca i tng trong thc ti.

V d: Cc kt qu u c khi u bi mt hay nhiu nguyn nhn.

3. Cc dng c bn ca phn on c tnh

a/ Phn on chung khng nh (A )Cng thc: x (S(x) P(x)) Mi S l PK hiu: A = SaP (Affirmo: Ti khng nh)C hai trng hp quan h gia hai khi nim S v P:+ Khi nim S v P c quan h ph thuc: Tc l mi S u l P v mt s P l S.

S P

V d: Mi ti phm u l hnh vi nguy him cho x hi.+ Khi nim S v P c quan h ng nht: Tc l mi S u l P v mi P u l S.

S, PV d: H Ni l th nc CHXHCN Vit Nam. b/ Phn on chung ph nh (E) Cng thc: x (S(x)

EMBED Equation.3 P(x))Mi S khng l PK hiu: E = SeP (Nego: Ti ph nh)

Hai khi nim S v P trong quan h tch ri: Mi S khng l P v mi P khng l S:

S PV d: Mi vt u khng tn ti vnh vin.

c/ Phn on ring khng nh (I) Cng thc: x ( S(x) P(x))Mt s S l PK hiu: I = SiP (Affirmo)

C hai trng hp quan h gia khi nim S v P:

- Khi nim S v P trong quan h giao nhau: mt s S l P v mt s P l S:V d: Mt s sinh vin l cu th bng .

- Khi nim S v P trong quan h ph thuc: mt s S l P v mi P l S.

P S

V d: Mt s hnh vi nguy him cho x hi l ti phm.

d/ Phn on ring ph nh (O)Cng thc: x ( S(x) P(x)) Mt s S khng l P

K hiu: O = SoP (Nego)

C hai trng hp quan h gia hai khi nim S v P:

+ Khi nim S v P c quan h giao nhau:

S

V d: Mt s sinh vin khng l cu th bng .

+ Khi nim S v P c quan h ph thuc: Tc l: mt s S khng l P v mi P u l S:

S P

V d: Mt s hnh vi nguy him cho x hi khng l ti phm.4. Tnh chu din ca cc thut ng

Khi tin hnh cc thao tc lgic i vi cc phn on chng ta cn tnh chu din ca cc thut ng (ch ng v v ng). Mt khi nim c gi l chu din khi trong phn on, khi nim y biu th s suy ngh vi ngoi din y . Mt khi nim c gi l khng chu din khi trong phn on, s suy ngh m n biu th ch l mt b phn ngoi din ca khi nim y.

Ta dng du "+" ng km sau mt khi nim ni rng khi nim chu din. Du "-" dng tr khi nim khng chu din. Sau y ta s kho st tnh chu din ca cc thut ng trong phn on na/ Phn on khng nh chung (A) Mi S l P

Ch ng ca phn on lun chu din v n ni ln ton b ngoi din ( tt c S). V ng va chu din, va khng chu din, c th nh sau:- Khi nim S v P quan h ph thuc, nn S chu din cn P khng chu din: Mi S+ u l P-V d:- Mi cng nhn u l ngi lao ng

S+ P-- Trng hp ngoi l khi nim S, P c ngoi din ng nht, khi c ch t S ln tn t P u chu din: Mi S+ l P+(hnh 16)V d: Hai ng thng song song l hai ng thng cng nm trong mt phng v khng ct nhau.

S+ , P+ b/ Phn on ph nh chung (E) Khng S no l P hay Mi S khng l PTrong phn on ph nh chung (E) cc thut ng u chu din, v ch ng ni ln ton b ngoi din cn ngoi din ca v ng b loi tr hon ton khi ngoi din ca ch ng.C c ch ng S v v ng P c ngoi din ri nhau, nn c hai u chu din: Mi S+ khng l P+. V d: Mi ngi cng sn u khng bc lt.

S+ P+c/ Phn on khng nh ring( I ) - Mt s S l P.Ch ng ca phn on khng chu din, v n nu ln mt phn ngoi din. V ng va chu din, va khng chu din, c th nh sau:- S, P trong phn on c quan h giao nhau, cho nn c S ln P u khng chu din: Mt s S- l P- (hnh 17)

V d: Mt s chun mc o c c ghi thnh iu lut.- Trng hp ngoi l S, P quan h ph thuc v S bao hm P. Th S khng chu din cn P chu din: Mt s S- l P+ (hnh 18)

P+ S-V d: Mt s hnh vi nguy him cho x hi c lut qui nh l ti phm.d/ Phn on ph nh ring (O) Mt s S khng l P

Ch ng ca phn on lun khng chu din v ni n mt phn ngoi din mt s S. V ng chu din v nu ln ton b ngoi din khng thuc v ngoi din ca ch ng.

S- P+ p+ S- * Nhn xt chung

Trong qu trnh kho st tnh chu din ca cc phn on n, ta rt ra mt s nhn xt nh sau:

+ Tr cc trng hp ngoi l, ta thy S chu din trong cc phn on chung v khng chu din trong cc phn on ring, P chu din trong cc phn on ph nh v khng chu din trong phn on khng nh.

+ Cc phn on khng c lng t ng trc ch ng u c xem l phn on chung, v ton b i tng thuc ngoi din ca ch ng u c xem xt. Bng tm tt tnh chu din ca khi nim trong cc phn on n

Tn phn onCh ngV ngNgoi l

A

I

E

OS+S-S+S-

P-P-P+P+S+, P+P+

5. Quan h gia cc phn on n

Gia cc phn on n: A, I, E, O c mi quan h mt thit vi nhau. Trong lgic c in, quan h gia chng c biu th trn mt hnh vung vi bn nh l cc phn on n tng ng. Hnh vung ny c gi l hnh vung lgic:

a/ Quan h mu thun

Quan h mu thun l quan h gia cc phn on n c cng cc khi nim S, P nhng tri ngc nhau v lng t ln h t. l quan h gia cc phn on A v O, gia E v I.

Cc phn on c quan h mu thun lun c gi tr chn l tri ngc nhau: Nu phn on ny ng th phn on kia sai v ngc li.

V d: Cho hai phn on

- Mi hnh vi phng v chnh ng u l ti phm.

- Mt s hnh vi phng v chnh ng khng l ti phm.

Hai phn on ny quan h mu thun vi nhau. Gi tr chn l ca chng tri ngc nhau. Nu phn on Mi hnh vi phng v chnh ng u l ti phm c gi tr chn l l ng th phn on Mt s hnh vi phng v chnh ng khng l ti phm c gi tr chn l sai v ngc li.

b/ Quan h th bc

Quan h th bc l quan h gia cc phn on n c cng cc khi nim S, P cng h t, nhng tri ngc nhau v lng t. l quan h gia cc phn on A v I, gia E v O.

Trong quan h th bc:

- Nu phn on chung l ng th phn on ring cng ng. Nu phn on chung l sai th khng xc nh c gi tr chn l ca phn on ring.

- Nu phn on ring l sai th phn on chung cng sai, Nu phn on ring l ng th khng xc nh c gi tr chn l ca phn on chung.

V d: Xt hai phn on

- Tt c sinh vin u hc mn lgic.

- Mt s sinh vin khng hc mn lgic.

Hai phn on ny quan h th bc. Nu phn on Tt c sinh vin u hc mn lgic c gi tr chn l ng th phn on Mt s sinh vin khng hc mn lgic cng c gi tr chn l ng. Nhng nu phn on Tt c sinh vin u hc mn lgic c gi tr chn l sai th khng th xc nh c gi tr chn l ca phn on Mt s sinh vin khng hc mn lgic, v gi tr chn l ca n c th ng m cng c th sai.

Nu phn on Mt s sinh vin khng hc mn lgic c gi tr chn l sai th phn on Tt c sinh vin u hc mn lgic cng c gi tr chn l sai. Nhng nu phn on Mt s sinh vin khng hc mn lgic c gi tr chn l ng th khng th xc nh c gi tr chn l ca phn on Tt c sinh vin u hc mn lgic, v gi tr chn l ca n c th ng m cng c th sai.

c/ Quan h i chi

Quan h i chi l quan h gia cc phn on c cng cc khi nim S, P cng lng t, nhng tri ngc nhau v h t.

+ Quan h i chi trn (gia A v E)

Hai phn on quan h i chi trn c th cng sai nhng khng th cng ng. Nu bit mt trong hai phn on c gi tr chn l ng th phn on cn li c gi tr chn l sai. Nu bit mt trong hai phn on c gi tr chn l sai th khng xc nh c gi tr chn l ca phn on cn li.

V d: Xt hai phn on:

- Mi hnh vi nguy him cho x hi u l ti phm.

- Mi hnh vi nguy him cho x hi u khng l ti phm.

Hai phn on ny quan h i chi trn. Chng c th cng c gi tr chn l sai. Nu mt trong hai phn on c gi tr chn l ng th phn on cn li c gi tr chn l sai, nhng nu mt trong hai phn on c gi tr chn l sai th phn on cn li khng th xc nh c gi tr chn l, v chng c th c gi tr chn l m cng c th sai.

+ Quan h i chi di (gia I v O)

Hai phn on quan h i chi di c th cng ng nhng khng th cng sai. Nu bit mt trong hai phn on c gi tr chn l sai th phn on cn li l ng. Nu bit mt trong hai phn on c gi tr chn l ng th khng xc nh c gi tr chn l ca phn on cn li.

V d: Xt hai phn on:

- Mt s hnh vi phng v chnh ng l ti phm.

- Mt s hnh vi phng v chnh ng khng l ti phm.

Hai phn on ny c th cng c gi tr chn l ng nhng khng th cng c gi tr chn l sai. Nu bit mt trong hai phn on c gi tr chn l sai th phn on cn li l ng. Nhng nu bit mt trong hai phn on c gi tr chn l ng th khng xc nh c gi tr chn l ca phn on cn li, v chng c th c gi tr chn l m cng c th sai

T cc quan h trn ca phn on n, nu cho trc mt phn on c gi tr chn l l ng hay sai, ta d dng suy ra c gi tr chn l ca cc phn on cn li.

V d: Cho phn on A c gi tr chn l ng, ta s xc nh c gi tr chn l ca E l sai (quan h i chi trn), I l ng (quan h th bc) v O l sai (quan h mu thun).

6. Ph nh cc phn on n

Phn on c gi l phn on ph nh ca phn on cho trc nu n chn thc khi phn on cho trc l gi di v gi di khi phn on cho trc l chn thc.

Hai phn on gi l ph nh nhau (hay mu thun nhau) nu mt trong hai phn on l chn thc th phn on kia l gi di v ngc li.Ph nh phn on n c cc trng hp sau:

* A O : Mi S l P Mt s S khng l P

* E O : Khng S no l P Mt s S l P

* A E : S ny l P S ny khng l P"

III. CC PHP LGIC - PHN ON PHC

1. Phn on phcPhn on phc l phn on on c to thnh t cc phn on n nh lin t lgic (cc hng lgic). Trong cc phn on phc, cc phn on n gi l cc phn on thnh phn.

2. Cc php ton

a/ Php hi ( ( hay &)Php hi l php lin kt nhiu phn on vi nhau bi lin t lgic "v". Trong ngn ng, lin t lgic "v" c th c din t bng cc t khc nh: ng thi, nhng, m cn, song, vn, cng, tuy...nhng, va l...va l, du phy..v.v...V d: Cho hai phn on

ng thu l quyn li ca cng dn k hiu l ang thu l ngha v ca cng dn k hiu l bPhn on hi ca a v b c pht biu: Lao ng l quyn li v ngha v ca cng dn.

K hiu: a & b haya ( b

(c l: a v b; hi ca a v b )

Gi tr chn l ca phn on a ( b c xc nh qua cc phn on thnh phn a, b nh sau:

Phn on a ( b ch ng khi c a ln b cng ng. V trong cc trng hp cn li u sai (sai khi t nht 1 phn on thnh phn a, b l sai).

Bng chn l ca php hi

aBa ( b

1

1

0

01

0

1

01

0

0

0

Hoc

a1100

b1001

a ( b1000

Hoc:

aba&b

T

T

F

FT

F

T

FT

F

F

F

Trong : 1 tng ng T: c ngha l ng 0 tng ng F: c ngha l sai.b/ Php tuyn ((, () Php tuyn l php lin kt nhiu phn on vi nhau bi lin t lgic "hoc" ("hay l"). C 2 loi php tuyn: tuyn nghim ngt v tuyn khng nghim ngt.- Php tuyn khng nghim ngt l php tuyn ch sai khi tt c cc phn on thnh phn u sai v s l ng trong tt c cc trng hp cn li. Lin t lgic y mang ngha lin kt. Php tuyn nghim ngt ca a, b c k hiu:a ( b

(c l: a hoc b; a hay l b; tuyn ca a v b)V d: Nam s hc Anh vn hoc hc Php vn.Bng chn l:

ABa ( b

1

1

0

01

0

1

01

1

1

0

Hoc

abab

T

T

F

FT

F

T

FT

T

T

F

- Php tuyn nghim ngt l php tuyn ch ng khi ch mt phn on thnh phn l ng v s sai trong tt c cc trng hp cn li. Trong phn on ny lin t lgic hoc () mang ngha tuyt i. V d:

- Nam s i nc ngoi. K hiu l a- Nam s hc i hc trong nc. K hiu l bPhn on tuyn nghim ngt ca a v b c pht biu: Nam s i nc ngoi hoc hc i hc trong nc.

Php nghim ngt ca a, b c k hiu:

a b

( c l: a tuyn nghim ngt b; hoc a hoc b)

Bng chn l:

aBa b

1

1

0

01

0

1

00

1

1

0

Hocabab

T

T

F

FT

F

T

FF

T

T

F

c/ Php ko theo

Php ko theo l php lin kt hai phn on bi lin t lgic "Nu...th..."

V d: Cho 2 phn on:

Lan hc gii mn vn k hiu l a.

Lan s vit rt hay k hiu l b.

Lin kt hai phn on trn bi lin t Nu.... th..., ta c: Nu Lan hc gii mn vn th Lan s vit rt hay.Phn on Nu a th b c k hiu l

a symbol 222 \f "Symbol" \s 12 bTrong phn on a symbol 222 \f "Symbol" \s 12 b, a c gi l c s (tin ), b c gi l h qu.

Nhng cu c cu trc nh sau: nu a th b, t a suy ra b, h c a th c b, gi nh c a th c b, v a cho nn b... u l hnh thc biu hin ca phn on a symbol 222 \f "Symbol" \s 12 b.

Bng chn tr php ko theo:

aBa symbol 222 \f "Symbol" \s 12 b

1

1

0

01

0

1

01

0

1

1

Phn on a symbol 222 \f "Symbol" \s 12b ch sai khi a ng v b sai. Cc trng hp cn li u ng (khi a sai hoc b ng)

Hoc:AB asymbol 222 \f "Symbol" \s 12 b

T

T

F

FT

F

T

FT

F

T

T

d/ Php tng ngPhn on phc c to thnh t nhiu phn on n nh lin t nu v ch nu ; khi v ch khi(). Php tng ng c hnh thnh trn c s lin kt hai phn on (

) vi (

) bi php hiK hiu: a ( b. Cng thc ny c th c l: Nu c a th c b v ngc li nu c b th c a

Phn on a ( b c gi tr ng khi a v b c cng gi tr (cng ng hoc cng sai), v s c gi tr sai khi a v b c gi tr khc nhau.Bng chn l:ab

11111

10010

01100

00111

Hoc:abab

T

T

F

FT

F

T

FT

F

F

T

e/ Php ph nh (a hay )Ph nh phn on phc ging nh ph nh phn on n.

* ; *

EMBED Equation.3 a ; *

Bng chn l:ab

1001

Hoc:ab

T

FF

T

f/ Cc php ton tng ng

EMBED Equation.3

a b

a b b

CU HI V BI TPI. CU HI

1) Phn on l g?

2) Nu qui tc v tnh chu din ca cc khi nim trong phn on n.

4) Trnh by quan h v gi tr chn l gia cc phn on n.

5) Phn on phc l g? Nu c im v gi tr chn l ca cc phn on hi, tuyn khng loi, tuyn loi, ko theo v tng ng.

II - Bi tp1. Cho phn on: C mt s sinh vin l ngi dn tc thiu s. Nu phn on cho c gi tr ng th cc phn on sau y s c gi tr ng hay sai?

a) C mt s sinh vin khng l ngi dn tc thiu s.

b) Khng phi mi sinh vin khng l ngi dn tc thiu s.c) Khng phi khng c mt s sinh vin khng l ngi dn tc thiu s.

d) Khng th ni rng c mt s sinh vin khng phi l ngi dn tc thiu s.

e) Tt c mt s sinh vin u l ngi dn tc thiu s.

f) Khng phi khng c sinh vin l ngi dn tc thiu s.

g) Mi sinh vin u khng l ngi dn tc thiu s.

h) a s sinh vin l ngi dn tc thiu s.i) Trong nhng ngi dn tc thiu s ch c mt ngi l sinh vin.

2. Cho cc phn on Lan l c gi xinh p k hiu l a; Lan l c gi du dng k hiu l b. Hy thit lp cc phn on phc theo cc cng thc sau y:

a)

b)

c)

d)

e)

f)

g)

3. Hy vit li cc phn on sau y di dng Nu... th... v tm cc phn on tng ng:

a) Mun xy dng c ch ngha x hi cn phi c con ngi x hi ch ngha.b) t c a v cao c, c 2 iu kin: phi lm phng hong hay lm loi b st (Balzac).c) Gc c vng cy mi bn.d) tr thnh thin ti cn phi c c nng khiu ln nim say m.e) Mun xy dng c ng li cch mng ng n cn phi nm vng cc qui lut khch quan ng thi phi bit vn dng sng to cc qui lut y.f) Mun chng tham lng ph, chng quan liu th phi dn ch (H Ch Minh).g) Ch cn thng trn ny l s c vo chung kt.4. Hy xc nh cu trc lgic ca cc phn on sau:

a) Nam ngho khng phi v khng chu kh lm n, cng khng phi v khng bit cch lm n.b) ng i kh, khng kh v ngn sng cch ni, m kh v lng ngi ngi ni e sng.Chng VSUY LUN

I. KHI NIM V PHP SUY LUN

1. Suy lun l g?T duy l hnh thc cao nht ca s phn nh tch cc, sng to hin thc khch quan. Tri thc m con ngi thu c t qu trnh t duy khng phi bao gi cng c khi qut trc tip t bn thn i tng trong hin thc, m con ngi cn c kh nng t rt ra nhng tri thc mi t nhng tri thc bit trc . Hnh thc t duy nh con ngi kt hp nhng tri thc bit rt ra nhng tri thc mi v i tng c gi l suy lun. Vy, suy lun l hnh thc ca t duy nh rt ra phn on mi t mt hay nhiu phn on theo cc quy tc lgic xc nh.V d:

Kim loi dn in (1).

ng l kim loi (2).

Ta rt ra phn on sau: ng dn in (3).

Bt k suy lun no cng bao gm tin , kt lun v lp lun. Tin (cn gi l phn on xut pht) l phn on chn thc t rt ra phn on mi. Kt lun l phn on mi thu c bng con ng lgic t cc tin . Lp lun l cch thc lgic rt ra kt lun t cc tin . Trong v d nu trn (1), (2) l tin ; (3) l kt lun.Quan h suy din lgic gia cc tin v kt lun c quy nh bi mi lin h gia cc tin v mt ni dung. Nu cc phn on khng c lin h v mt ni dung th khng th lp lun rt ra kt lun.

iu kin thu c tri thc chn thc l: - Th nht, cc tin ca suy lun phi chn thc

- Th hai, lp lun phi tun theo cc quy tc lgic.2. Cc loi suy lun Cn c vo cch thc lp lun, suy lun c chia ra thnh suy lun suy din v suy lun quy np.

a/ Suy lun suy din (suy din)L suy lun trong lp lun t ci chung n ci ring, ci n nht.

Suy lun suy din c suy lun suy din trc tip v suy lun suy din gin tip.

b/ Suy lun quy np (quy np) L suy lun trong lp lun t ci ring, ci n nht n ci chung.

II. Nhng SUY LUN LGIC

A. SUY LUN T TIN L CC PHN ON N1. Suy lun trc tip t mt tin

a/ Php chuyn ho

Php chuyn ho l suy lun suy din trc tip trong cht lng ca phn on thay i, ni dung v ngoi din ca ch ng ca phn o khng i.C hai cch chuyn ho:

- Thc hin ph nh hai ln- Chuyn ngha ph nh t v ng sang t ni; hay ngc liA E I O

E A O I

b/ Php o ngc

Php o ngc l suy lun suy din trc tip trong v ng ca phn on xut pht chuyn thnh ch ng ca kt lun, cn ch ng ca phn on xut pht chuyn thnh v ng ca kt lun.

c/ Php i lp v ng

Php i lp v ng l suy lun suy din trc tip trong khi nim i lp vi v ng ca phn on xut pht chuyn thnh ch ng ca kt lun, ch ng ca phn on xut pht thnh v ng ca kt lun cn t ni chuyn thnh t ni i lp v ni dung t tng ca phn on khng i.

Php i lp v ng l s kt hp ca php chuyn ho v php o ngc. trc ht chng ta thc hin php chuyn ho sao php o ngc kt qu ca php chuyn ho:

- Chuyn P thnh khng P

- Thay i v tr ca S v khng P cho nhau

- Chuyn t ni thnh t i lp2. Tam on lun

a/ Khi nim tam on lunTam on lun nht quyt n l suy lun suy din gin tip trong kt lun c rt ra t hai tin . Hai tin v kt lun l cc phn on nht quyt n. Hai tin ca tam on lun lin h vi nhau bi s lp li ca cng mt khi nim.Trong tam on lun c ba khi nim gi l ba thut ng ca tam on lun:

- Ch ng trong kt lun c gi l thut ng nh (tiu t). K hiu l S

- V ng trong kt lun c gi l thut ng ln (i t). K hiu l P

- Thut ng c mt trong c hai tin nhng khng c trong kt lun c gi l thut ng gia (trung t). K hiu l M (mdium).

Trong suy lun:

Sinh vin l ngi ang hc ti cc trng i hc v cao ng (1)

A ang hc ti Cao ng CNTT Hu ngh Vit Hn. (2)

Vy, A l sinh vin. (3)

Khi nim A c k hiu l S, khi nim sinh vin c k hiu l P v khi nim ngi ang hc ti cc trng i hc v cao ng c k hiu l M. Suy lun trn c s nh sau:

M l P

S l M

S l P

b/ Cc quy tc

Quy tc 1: Trong tam on lun c ba thut ng v ch ba thut ng cu thnh. Quy tc ny da vo nh ngha ca tam on lun, trong ch r: hai tin c lin h bi thut ng gia. Thut ng gia y phi ng nht, nu khng kt lun s khng tt yu c rt ra t hai tin .V d:

Vt cht l mt phm tr trit hc. (1)

Nguyn t l vt cht. (2)

Nguyn t l mt phm tr trit hc

Ta xt thut ng vt cht trong hai tin .

Thut ng Vt cht trong tin (1) vi tnh cch l mt phm tr (khi nim) trit hc m phm tr (khi nim) l mt hnh thc phn nh ca t duy, ngha l vt cht trong t duy.

Thut ng Vt cht trong tin (2) ch mt dng tn ti c th ca vt cht trong hin thc, ngha l mt vt th c th ca vt cht

Nh vy thut ng vt cht trong hai tin c s dng khng ng nht. Suy lun trn c bn thut ng.

Quy tc 2: Thut ng gia (M) phi c chu din t nht mt ln trong hai tin . Do , thut ng gia (M) phi l ch ng ca phn on ton xng hoc l tn t ca phn on ph nh.

V d: Trm cp l hnh vi vi phm php lut. Trn thu l hnh vi vi phm php lut. Vy, trn thu l trm cp.

Ta gi:

Trn thu l S. Trm cp l P.

Hnh vi vi phm php lut l M.

Ta c s v tnh chu din ca cc thut ng trong suy lun nh sau:

P+ l M-S+ l M-S+ l p-Suy lun trn khng hp lgic, v thut ng M khng chu din trong c hai tin . Chng minh bng hnh v (hnh 22)

M

P S

Quy tc 3: Nu thut ng ln (P) hoc thut ng nh (S) khng chu din tin th khng c chu din kt lun.

V d: Mi php lut u mang tnh giai cp. Lgic hc khng phi l php lut Vy, Lgic hc khng mang tnh giai cp.

Gi: Lgic hc l S; Mang tnh giai cp l P; Php lut l M.

Ta c s v tnh chu din ca cc thut ng trong suy lun nh sau:

Mi M+ l P-.

S+ khng l M+.

S+ khng l P+Suy lun trn khng hp lgic, v thut ng P khng chu din tin nhng li chu din trong kt lun. Chng minh bng hnh v.

P

M

S

Quy tc 4: Nu hai tin u l phn on ph nh th khng rt ra c kt lun.

Khi hai tin u l cc phn on ph nh th phn i tng ca thut ng gia (M) c ni n trong cc tin khng c quan h g vi phn i tng ca thut ng S v thut ng P. V vy M khng ng vai tr cu ni cho S v P, nn khng th rt ra c kt lun.

V d: Mi sinh vin ang hc tp khng phi thc hin ngha v qun s.

A khng phi l sinh vin.T hai tin trn, kt lun: A khng phi thc hin ngha v qun s hay A phi thc hin ngha v qun s u c th sai. (Hnh 24)

Gi S: A; P: phi thc hin ngha v qun s; M: sinh vin.Ta c s suy lun nh sau:

Mi M khng l P.

S khng l M.

S l P (1)

S khng l P (2)

S1 P

M S2

Nu S v tr S1 th kt lun (1) sai.

Nu S vi tr S2 th kt lun (2) sai.

Quy tc 5: Nu c mt tin l phn on ph nh th kt lun phi l phn on ph nh.

V d: Mi sinh vin ang hc tp khng phi thc hin ngha v qun s. (1)

Bnh l sinh vin ang hc tp. (2)

Vy, Bnh khng phi thc hin ngha v qun s (3)

Kt lun (3) hon ton hp lgic, v n tt yu rt ra t hai tin (1) v (2).Quy tc 6: Nu hai tin l phn on c xng th khng rt ra kt lun.

Quy tc 7: Nu mt trong hai tin l phn on c xng th kt lun phi l phn on c xng.

Quy tc 8: Nu hai tin l phn on khng nh th kt lun phi l phn on khng nh.c) Cc loi hnh ca tam on lun nht quyt n

b. SUY LUN T cc TIN l phn on phC

suy lun t cc tin l phn on phc c nhiu cch khc nhau, trong c mt phng php thng c s dng l phng php hp gii. Phng php ny c nh lgic ngi M J.A.Robinson xut vo u nhng nm 60 ca th k XX. Tuy nhin thc hin c phng php hp gii th cc phn on phc hay cc tin cho trc phi c quy v dng tuyn (v). V vy, y chng ti trnh by hai ni dung c bn:

- Th nht, quy trnh INDO nhm a cc tin , phn on cho trc v dng tuyn.

- Th hai, s dng cy hp gii rt ra kt lun.1. Quy trnh INDO

- Bc I Loi b php ton ko theo

- Bc N a du ph nh vo trc mnh n

- Bc D a du tuyn vo su hn du hi

- Bc O Loi b du v &

2. Cy hp gii lgicQuy tc hp gii

Vi cc cng thc A, B bt k:

(1) Vi hai tin A B, A C s rt ra c B C(2) Vi hai tin A, A ta c th rt ra kt lun (rng - hnh vung lgic)(3) Vi hai tin A B, A B s rt ra c BS dng nhng quy tc trn, kt hp vi nhau theo m hnh cy hp gii nh sau chng ta s tm ra kt lun. A A v B

B y, vi hai tin A v A, chng ta rt ra kt lun l B.Ch : S dng cy hp gii chng minh phn chng. chng minh rng t mt tp tin (A1, A2, A3, A....) c th rt ra kt lun B, ta thm B vo tp tin ny. Khi s c tp tin mi (A1, A2, A3, A....B). Khi tin hnh hp gii tp tin mi pht sinh mu thun, tc l c kt qu l rng (hnh vung lgic) th php chng minh hon tt, ngc li trong tp hp mi khng pht sinh mu thun th khng th rt ra B t (A1, A2, A3, A....). V d: Xt xem t tp tin {p q , p r, s, q r} c th rt ra kt lun r khng?Gii: Thm r vo tp tin , ta c tp cng thc {p q , p r, s, q r, r}.

p dng quy tc hp gii cho cp cng thc p q v p ta c q. Thm n vo tp cng thc c, ri p dng quy tc hp gii cho phn t mi q v p r, c r. Li thm n vo tp hp. Hnh vung lgic c c khi p dng quy tc hp gii cho cp cng thc r v r. Nh vy, tp cng thc mu thun, ngha l c th rt ra kt lun r t tp tin trn.CU HI V BI TPI. CU HI1 - Suy lun l g? 2 - Khi nim v php tam on lun.

3 - Trnh by nhng qui tc chung ca php tam on lun.

4 - Trnh by quy trnh INDO v phng php hp gii lgicII. BI TP

1. Cc php tam on lun sau y c hp lgic khng? V sao? Hy chng minh.

a) Mi php lut mang tnh giai cp.

Trit hc khng phi l php lutVy, trit hc khng mang tnh giai cp.

b) Hu ht cc gia nh Vit Nam u ch trng vic chm sc, gio dc con ci.

Gia nh Lan l mt gia nh Vit Nam.

Vy, gia nh Lan ch trng vic chm sc, gio dc con ci.

c) Mi tam gic u u c 3 cnh bng nhau.

Tam gic ny c 3 cnh bng nhau.

Vy, tam gic ny l tam gic u.

d) Tt c nhng ngi duy vt u khng tha nhn Thng sng to ra mun loi.

Anh y khng tha nhn Thng sng to ra mun loi.

Vy, anh y l ngi duy vt.

e) Mi kim loi u dn in.

Vt ny bng nha.

Vy, vt ny khng dn in.

f) Gio vin l danh t chung.

ng y l gio vin.

Vy, ng y l danh t chung.

2. Cho tp hp cc tin :

a) {p q r, q s, rs}

C rt ra kt lun p c hay khng?

b) {p q r, q r, p}

C rt ra kt lun r c hay khng?

c) {p q, p r, q r}

C th rt ra kt lun r c hay khng?

d) {pq

EMBED Equation.3 r, sr, ps, qsu, p}

C rt ra kt lun us c hay khng?3. Cho tp hp cc tin :

a/ T tp tin cho c th rt ra kt lun s c khng?

b/

C th rt ra kt lun c khng?c/

EMBED Equation.3 C th rt ra kt lun c khng?

d/

C th rt ra kt lun u c khng?

e/

C th rt ra kt lun c khngChng VI GI THUYTI. C TRNG CHUNG CA GI THUYT

1. nh ngha

a/ Gi nh

Trong hot ng ca mnh, chng ta khng th nhn thc ng n ngay cc s vt v hin tng ca th gii khch quan. Chng ta phi tm hiu, nghin cu nhiu t liu thc t do quan st a li. Gi nh xut hin da trn phn tch cc t liu thc t trn c s khi qut nhiu hin tng quan st c.

Gi nh th hin l mt phn on ring bit hay mt h thng phn on nu ln cc thuc tnh ca cc s vt hin tng hay cc mi lin h c tnh quy lut ca chng.

xy dng c mt gi thuyt cn phi lin h cht ch ti tri thc gi nh.

b/ Gi thuyt

Gi thuyt l nhng gi nh c cn c khoa hc v nguyn nhn hay cc mi lin h c tnh quy lut ca hin tng hoc d kin no ca t nhin, x hi v t duy.

2. c trng

+ Gi thuyt mang c trng tt yu v ph bin c xc nh bng thuc tnh c bn ca t duy.

+ Gi thuyt mang tnh xc sut v mun tr thnh tri thc ng tin cy cn c kim tra bng khoa hc v thc tin.

3. Cc loi gi thuyt

a/ Gi thuyt chung

Gi thuyt chung l gi nh c cn c khoa hc nu ln cc nguyn nhn, quy lut v tnh quy lut ca mt lp s vt hay hin tng.

Gi thuyt chung gii thch thuc tnh ca ton b lp i tng nghin cu, a ra c im c tnh quy lut ca cc mi lin h qua li ca cc s vt hin tng bt k thi gian hay khng gian no.

b/ Gi thuyt ring

Gi thuyt ring l gi nh c cn c khoa hc v ngun gc, nguyn nhn, quy lut ca mt b phn hay ca mt i tng ring bit trong mt lp xc nh.

II.XY DNG V PHT TRIN GI THUYT

1.Vai tr v yu cu ca vic xy dng v pht trin gi thuyt

a/ Vai tr

Gi thuyt c xy dng khi cn gii thch cc hin tng mi m cc l lun khoa hc c cha kh nng lm sng t.

b/ Yu cu

Gi thuyt a ra khng c mu thun vi cc lun im khoa hc c thc tin xc nhn. C th c nhiu gi thuyt khc nhau gii thch cng mt hin tng. Chng s c kim nghim qua thc tin.

Khi xy dng gi thuyt cn lu sao cho gi thuyt c th gii thch mt s lng i tng ln nht.

2.Cc bc xy dng v xc nhn gi thuyt

* Nu gi thuyt trn c s cc d kin c phn tch v tng hp.

* Rt ra tt c cc h qu c th c t gi thuyt.

* So snh tt c cc h qu vi cc kt qu quan st, th nghim, vi cc l thuyt khoa hc c tha nhn.

* Chuyn gi thuyt thnh tri thc tin cy hoc l lun khoa hc, nu tt c cc h qu u c khng nh l ng v khng c mu thun no vi khoa hc v thc tin.

III.CC PHNG PHP XC NHN GI THUYT

1. Phng php c hiu qu nht xc nhn gi thuyt chn thc l pht hin trc tip cc d kin c lin quan mt thit vi hin tng nghin cu v khng gian v thi gian. ng nhin, khng gian v thi gian l gi nh nhng l gi nh c cn c khoa hc.

2. Phng php c bn xc nhn tnh chn thc ca gi thuyt l xc nhn tnh chn thc ca tng h qu rt ra t gi thuyt.

3. Phng php xc nhn gin tip

y chnh l phng thc ph nh khng nh ca suy lun nht quyt c iu kin. Cn gi l phng php loi tr.

c th rt ra gi thuyt chn thc, chng ta cn tun theo hai iu kin:

+ Lit k tt c cc gi thuyt c th c.

+ Cn loi tr ht tt c cc gi thuyt khng ng, tr mt gi thuyt duy nht ng.

IV. BC B GI THUYT

bc b gi thuyt ngi ta thng bc b cc h qu rt ra t gi thuyt. Thc cht l s dng phng thc ph nh ca suy lun nht quyt c iu kin.

Ngi ta c th bc b gi thuyt bng cch pht hin cc h qu khng tng ng vi hin thc hoc mu thun vi thc t.

Trong thc t kt lun chc chn v tnh gi di ca gi thuyt, ngi ta nu ht cc h qu rt ra t gi thuyt v bc b ln lt tng h qu mt. ng nhin cng c trng hp ch cn bc b mt h qu l bc b hon ton gi thuyt.

Chng VIIChng minh v bc b

I. Khi nim v chng minh v bc b

1. Khi nim chng minh

Chng minh l thao tc t duy nhm vch ra c s dn n tha nhn tnh ng n, ng tin cy ca mt lun im nht nh. C s y chnh l nhng lun c c chng minh hoc c cng nhn l ng v mi lin h lgic gia nhng lun c y vi lun im cn chng minh.

Chng minh gm ba thnh phn lin quan cht ch vi nhau: lun ; lun c; lun chng:- Lun l phn on m tnh chn thc ca n phi chng minh. N l thnh phn ch yu tr li cu hi: Chng minh ci g?- Lun c l cc lun im l lun khoa hc hoc thc t chn thc dung chng minh lun . Lun c c chc nng l tin lgic ca chng minh v tr li cu hi dng ci g chng minh? Lun c c th l cc lun im tin cy v cc s kin, c th l nh ngha, tin , cc lun im khoa hc c chng minh.- Lun chng l qu trnh thit lp mi lin h gia lun c v lun i n khng nh lun l chn thc, lun c tr li cho cu hi: chng minh bng cch no?2. Khi nim bc b

Bc b, trc ht l thao tc t duy nhm vch ra cn c khng nh s sai lm ca mt lun im nht nh (bc b lun ). Ngoi ra bc b cn bao hm vic vch ra nhng li lgic ca mt php chng minh khc t khng nh php chng minh y l khng c sc thuyt phc v khng c gi tr.Phn on cn bc b gi l lun ca bc b. Cc phn on dng bc b gi l lun c ca bc b.C ba cch bc b:

- Th nht, bc b lun

- Th hai, bc b lun c

- Th ba, lm sng t tnh khng vng chc ca lun chng

II. NHNG QUY TC CA CHNG MINH V BC B

1. Quy tc i vi lun

Qui tc 1: Mun chng minh lun l ng th bn thn lun phi tht s l lun im ng, ngc li mun chng minh lun l sai th bn thn lun phi thc s l lun im sai. Qui tc ny chng t lgic ca t duy khng th hon ton c lp vi hin thc khch quan m ngc li t duy ch c xem l ng n khi n ph hp vi hin thc khch quan. Mi mu toan chng minh lun im ng thnh sai hoc sai thnh ng u l ngy bin. Trong cc ngy bin lun c s vi phm nhng qui lut, qui tc lgic.

Qui tc 2: Lun phi c pht biu y , r rng v khng mu thun.

Lun l vn c a ra chng minh, nu ni dung ca n khng mang tnh xc nh th ngi chng minh khng bit phi chng minh iu g v do , php chng minh s khng c phng hng r rng, xc nh. Nu lun c mu thun lgic tc l c s sai lm th khng th chng minh n l ng c.

Qui tc 3: Lun phi c gi vng trong sut qu trnh chng minh.

Lun l yu t quan trng nht trong php chng minh, l mc tiu cui cng ca php chng minh. Lun i hi cc lun c u phi c quan h lgic vi n, phi hng v vic chng minh hoc bc b n. Cn loi b ra khi php chng minh nhng lun c tuy ng nhng khng nhm vo vic chng minh hoc bc b lun . Vi phm qui tc ny mt cch khng c c gi l xa hoc lc . C vi phm qui tc ny, tc l c li qu trnh chng minh hoc bc b sang mt hng khc, c gi l nh tro lun .

2. Qui tc i vi lun c

Qui tc 1: Lun c phi l nhng lun im c chng minh l ng hoc c cng nhn l ng.

Lun c l c s ca php chng minh. Nu c s khng vng chc th php chng minh khng th ng vng. Nu c lun c sai hoc nhng lun c cha c chng minh l ng hay sai th php chng minh s khng c sc thuyt phc, thm ch s d dng b bc b.

Qui tc 2: Lun c phi ng c lp vi lun .Vi tnh cch l mt lun im ng dng lm c s chng minh hoc bc b lun th trc ht bn thn lun c phi c chng minh trc khi c cng nhn l ng. Nu ta dng lun chng minh tnh ng n ca lun c th php chng minh s phm vo li "chng minh lun qun". A c dng chng minh B ng v ngc li B li c dng chng minh A ng th c hai u khng c chng minh. Hn na, bn thn lun l lun im cn c chng minh, cha c cng nhn l ng th khng th dng lm lun c chng minh mt lun im khc c. Nh vy, theo qui tc ny th lun phi l h qu ca lun c ch khng th ngc li.

Qui tc 3: Lun c phi dn n lun .

Cha lun c m i n kt lun cui cng th kt lun y s tr nn p t. Lun s khng c chp nhn nu nu n l v cn c hoc thiu cn c.

3. Qui tc i vi lun chng:

Qui tc 1: Trong qu trnh chng minh phi bo m tun th tt c cc qui tc, cc qui lut lgic.

Chng minh l s vn dng tng hp ton b nhng qui tc, qui lut lgic; vi phm bt c li lgic no cng s lm cho php chng minh thiu cht ch, khng c sc thuyt phc. Php chng minh tt l php chng minh ch s dng nhng suy lun hp lgic. Nhng suy lun c l xut hin trong php chng minh s lm gim gi tr ca php chng minh y.

Qui tc 2: Phi bo m tnh h thng trong vic sp xp cc lun c dn n lun .

lun c th php chng minh cha hn l c sc thuyt phc. Khi c lun c th mt vn quan trng khc l vic thit lp mi lin h lgic gia cc lun c vi nhau v gia cc lun c vi lun sao cho tnh tt yu ng (hoc tt yu sai) ca lun c th hin mt cch r rng. C nhng php chng minh khng c sc thuyt phc khng phi v khng lun c m l do vic trnh by, sp xp cc lun c mt cch ln xn, ri rc, khng lin tc. V vy trong qu trnh chng minh khng th khng ch n vic thit lp cc quan h lgic trong php chng minh y: Phi xut pht t u v qua nhng bc trung gian no trc khi i n kt lun cui cng.

Qui tc 3: Phi bo m tnh nht qun trong qu trnh chng minh. Trong chng minh phi loi tr mu thun gia cc lun c vi nhau v gia lun c vi lun .III. CC PHNG PHP CHNG MINH V BC B

1. Cc phng php chng minh

a/ Chng minh trc tip

Chng minh trc tip l chng minh trong tnh chn thc ca lun c trc tip rt ra t cc lun c. Bng nhng lun c chn thc, ph hp vi tnh ng n ca lun suy ra rng lun l ng m khng thng qua vic bc b lun im tri ngc vi lun .

b/ Chng minh gin tip

Chng minh gin tip l chng minh trong tnh chn thc ca lun c rt ra trn c s lp lun tnh gi di ca phn lun . Phn lun l phn on mu thun vi lun . Nu lun c biu th bng a th phn lun c biu th bng mt trong hai cng thc: hoc

EMBED Equation.3 v trong (a b c).- Chng minh phn chng: c thc hin bng cch xc lp tnh gi di ca phn . Qu trnh chng minh c thc hin qua 3 giai on:

Giai on 1: T lun (l) thit lp phn (p). Phn phi l phn on mu thun vi lun . i khi phn cng c th l mt phn on khng nh nhng khng tng hp vi lun , ng thi nu phn y l sai th lun phi chc chn ng.

Giai on 2: Rt ra h qu tt yu (h) t phn ng thi i chiu vi nhng lun im ng n mu thun vi h qu y, t suy ra phn l sai

Giai on 3: T s sai lm ca phn , suy ra lun l ng theo cng thc:

- Chng minh phn lit (phng php loi tr): Chng minh phn lit l chng minh gin tip trong lp lun v tnh chn thc ca lun c thc hin bng cch xc lp tnh gi di ca tt c cc thnh phn ca phn on phn lit, tr mt thnh phn l lun .Php chng minh trn c th hin trong s sau:

Trong (l) l lun cn chng minh; (m,n) l nhng tnh hung b loi tr.

2. Cc phng php bc b

a/ Bc b lun

- Bc b lun trc tip: bng nhng lun c chn thc c ni dung v gi tr tri ngc vi lun suy ra rng lun l sai.- Bc b lun gin tip:

+ Chng minh lun im mu thun vi lun l ng, t suy ra lun l sai. C s ca phng php ny l qui lut phi mu thun: cng thc = 0 chng t 2 phn on mu thun vi nhau th c t nht mt phn on sai. Do nu l ng th suy ra l sai.+ Chng minh h qu tt yu ca lun l sai th suy ra lun cng sai. Ta c: l lun cn bc b, b l h qu tt yu ca a. b/ Bc b lun c thng qua ph phn cc lun c

Khi khng nh lun ca mnh l ng n, bao gi ngi nu ra lun cng phi s dng cc lun c chng minh. Nu ngi phn bin ch ra c tnh gi di hay nghi ng lun c no s lm cho lun b bc b hoc phi c chng minh bng lun c khc c c s khoa hc hn.

c/ Lm sng t tnh khng vng chc ca lun chng

Phng php ny c s dng khi pht hin ra trong lp lun khng c mi lin h lgic gia cc lun c v lun . y l phng php dng ch ra cc sai lm trong hnh thc chng minh. V d: vch ra nhng li lgic trong lp lun ca php chng minh nh: nh tro khi nim, nh tro lun ; lun c sai hoc cha c chng minh l ng hoc khng c lp vi lun ; mu thun trong lp lun; dng suy lun khng hp lgic...Tt c cc phng php bc b nu ra trn c s dng trong mt th thng nht, khng c tch ri nhau. Ch c nh vy mi m bo s bc b ca chng ta l ng n.

CU HI V BI TPI. CU HI1 - Khi nim v chng minh v bc b.

2 - Nhng qui tc c bn ca chng minh v bc b

II. BI TP1. Hai cch bc b sau y c ging nhau khng? Bc b no ng phng php?

a) B v th ti 2 ngi con r, hi: Ti sao con vt li ni?.

Ngi con r hc tr p: a mao thiu nhc tc ph (Nhiu lng t tht th tt yu s ni).

Ngi con r hc tr bc: Chic thuyn c lng c tht u m cng ni?

b) Tr li cu hi: V sao ci kn li ku to?, A p: V n c ta loa nn ku to. B bc li: Ci ng nh cng c ta loa sao khng ku?.

2. Khi c hi kin ring ca nh ph bnh v v kch m ng va xem, nh ph bnh ni: Lm sao m ti c th ph bnh hay hay d c nu ti khng bit c ai sng tc v kch ny?. Nh ph bnh vi phm li g?

MT S THI NHP MN LGIC HC HNH THC

(Dnh cho cc lp h VHVL, thi gian lm bi 120 pht,

th sinh khng c s dng ti liu)

S 1

Cu 1: Trnh by nh ngha ni hm v ngoi din ca khi nim. Ly mt khi nim khoa hc lm v d v phn tch ch r ni hm v ngoi din ca khi nim y.Cu 2: Tm cc phn on ng tr vi phn on cho sau y: "Khoa hc k thut pht trin do s vn ng ni ti ca n hoc do i hi ca thc tin".

Cu 3: Cho suy lun: "Mt s nh khoa hc khng phi l ngi c kin thc rng v h khng phi l gio vin". Hi:a. Suy lun cho thuc loi suy lun no? Khi phc v dng y v xc nh loi hnh ca n.b. Hy xc nh tnh chu din ca cc thut ng Logic S,P,M trong suy lun va khi phc c.c. Xc nh v m hnh ha mi quan h gia cc thut ng Logic trong suy lun trn.d. Xc nh v m hnh ha mi quan h gia cc thut ng logic trong suy lun trn.e. Hy thc hin php chuyn ha (i cht) , php o ngc (i ch) v php i lp v t (kt hp i cht v i ch) vi tin ln ca suy lun trn.g. Suy lun trn trong khun kh ca loi hnh c xc lp tr thnh hp logic khi no? Ti sao?Cu 4:a. C th rt ra c kt lun g t cc tin sau:- Nu n nh chnh tr th mi pht trin c kinh t- Nu php lut nghim minh th mi c dn ch- Quc gia ny khng pht trin kinh t hoc khng c dn chb. Cho bit suy lun trn thuc loi suy lun no? Vit cng thc logic ca suy lun.

S 2

Cu 1 : Trnh by nh ngha, cu trc, v cc hnh thc ca chng minh. Cho v d minh ha? C s ca chng minh phn chng l quy lut logic hnh thc no? Ti sao?

Cu 2 : Tm cc phn on ng tr vi phn on cho sau u : X hi s khng th pht trin c nu khng coi trng con ngi.

Cu 3 : Cho suy lun : L cn b cng chc nn ging vin Hc vin hnh chnh Quc gia u l nhng ngi hng lng t ngn sch nh nc.

Hi :

a)Suy lun cho thuc loi suy lun no? Khi phc v dng y v xc nh loi hnh ca n.

b)Hy xc nh tnh chu din ca cc thut ngh logic (S,P,M) trong suy lun va khi phc c.

c)Suy lun nh vy v mt logic ng hay sai? Hy phn tch.d)Xc nh v m hnh ha mi quan h gia cc thut ng logic trong suy lun trne)Hy thc hin php chuyn ha (i cht), php o ngc (i ch); php i lp v t (kt hp i cht v i ch) vi tin ln ca suy lun trn.f)Da vo quan h gia cc phn on n trn hnh vung logic, hy tm cc phn on nm trong quan h vi phn on tin nh ca suy lun trn v xc nh gi tr ca cc phn on mi tm c, bit tin nh ca suy lun trn l phn on c gi tr logic chn thc (=1)

Cu 4 : a)C th rt ra kt lun g t 2 tin sau :

-Nu ging vin khng nhit tnh ging dy v sinh vin khng chm ch hc tp th kt

qu thi s khng tt.

-Kt qu thi tt

b)Suy lun trn thuc loi suy lun no? Vit cng thc logic ca suy lun v chng minh cng thc l hng ng (chng minh bng phng php phn chng).

S 3

1. Hy nu khi nim cc loi phn on phc c bn ? Cc phn on ny ng logic khi no, sai logic khi no ? Cho v d

2. Tm cc phn on ng tr vi tin sau : " Khng c nn hnh chnh pht trin th khng th ph trin t nc"

3. Cho suy lun : " Rt nhiu Ging vin HVHCQG l ngi c trnh sau H v th anh A l ging vin HVHCQG bi v anh ta c trnh sau H "

Suy lun trn thuc loi suy lun no, hy khi phc v dng y v xc nh loi hnh

Xc nh tnh chu din ca cc thut ng S,P,M

Xc nh m hnh ho quan h ca cc thut ng

Suy lun trn v mt Logic l ng hay sai, nu sai th hy sa li cho ng Logic

Thc hin php i ch, i cht v php i lp v t vi suy lun trn

4. Hy nu khi nim v cu to ca quy tc loi hnh II tam on lun, kt hp quy tc chung v quy tc ring ca tam on lun suy ra nhng suy lun no l ng vi loi hnh II, cho 1 v d vi phm quy tc loi hnh II .

S 4

Cu 1: Bng v d hy phn tch cho thy nhng li logic khi t duy vi phm vo cc yu cu ca quy lt cm mu thun; s tc ng ca quy lut ny c th hintrong nhng quy tc no ca php chng minh? Cho v d minh ha.

Cu 2: nh ngha sau y ng hay sai: Con ngi l mt cy sy bit suy ngh ? ti sao? Hy phn tch nhng quy tc m mt php nh ngha khi nim phi tun th. Nu v d c th.

Cu 3: Cho suy lun: V mi nh khoa hc u l ngi c tri thc nnn cc nh trit hc u l ngi c tri thc.

a) Suy lun cho thuc loi suy lun no? Khi phc v dng y ca loi v xc nh loi hnh.

b) Hy xc nh tnh chu din ca cc thut ng logic (S, P, M) trong suy lun va khi phc c.

c) Suy lun nh vy v mt logic ng hay sai? Hy phn tch.d) Xc nh v v hnh th hin mi quan h gia cc khi nimc biu th bng cc thut ng logic trong suy lun trn.

e) Thc hin php chuyn ha, o ngc, php i lp v t vi tin ln ca suy lun trn.

f) Hy thay i sao cho suy lun trn trong kun kh ca loi hnh c xc lp tr thnh hp logic.

Cu 4: Hy pht biu v chng minh quy tc ring ca loi hnh I ca tam on lun. S dng quy tc ring kt hp vi cc quy tc chung ch ra cc kiu suy lun ng ca loi hnh I. Cho mt v d v tam on lun vi phm quy tc ring ca loi hnh I S 5

Cu 1:

Bng v d hay phn tch cho thy nhng li logic khi t duy vi phm vo cc yu cu ca quy lut l do y ; s tc ng ca quy lut ny c th hin trong nhng quy tc no ca php chng minh? Cho v d minh ha.

Cu 2:

nh ngha sau y ng hay sai? Ti sao?

"Suy lun l hnh thc tn ti c bn ca t duy"

Cu 3:

Cho suy lun:

"ng A khng phi l nh hnh chnh hc v th ng ta khng phi l ngi nm vng khoa hc qun l

Hi:a) Suy lun cho thuc loi suy lun no? Khi phc v dng y ca loi v xc nh loi hnh.

b) Xc nh tnh chu din ca cc thut ng logic (S, P, M) trong suy lun va khi phc c.

c) Suy lun nh vy v mt logic ng hay sai? Hy phn tch.d) Hy thc hin php chuyn ha (i cht), php o ngc (i ch), php i lp v t (kt hp i cht v i ch) vi tin ln ca suy lun trn.e) Hy thay i sao cho suy lun trn trong khun kh ca loi hnh c xc lp tr thnh hp logic.

Cu 4:

a) C th rt ra c kt lun g t 2 tin sau v da vo suy lun no suy ra c kt lun y?

- "Nu khng nm vng khoa hc hnh chnh th khng c c s hc chuyn ngnh qun l nh nc v khng th tr thnh nh hnh chnh gii"- "C c s hc chuyn ngnh qun l nh nc hoc tr thnh nh hnh chnh gii"b) Vit cng thc logic ca suy lun trn v chng minh cng thc l hng ng (chng minh bng phng php phn chng)

S 6

Cu 1:Pht biu nh ngha v cc loi phn on phc c bn.Cc phn on ng sai khi no?Cho v d minh ha?

Cu 2:C th suy c nhng kt lun no t mnh no sau y: Mi s chia ht cho 6 u chia ht cho 3? Da vo u suy ra nhng kt lun ?

Cu 3:Cho suy lun :Tt c cc vn bn php quy u l ti liu lu tr v th tc phm vn hc cng l vn bn php quy bi v n cng l ti liu lu trHi: a) Suy lun a cho thuc loi suy lun no? Khi phc v dng y v xc nh loi hnh ca n?

b) Hy xc nh tnh chu din ca cc thut ng logic(S,P,M) trong suy lun va khi phc c?

c) Suy lun nh vy v mt logic ng hay sai? Hy phn tch?d) Xc nh v v hnh th hin mi quan h gia cc khi nim c biu th bng cc thut ng logic trong suy lun trn?

e) Hy thc hin php chuyn ha , php o ngc, php i lp v t vi tin ln ca suy lun trn?

g) Suy lun trn trong khun kh ca loi hnh c xc lp tr thnh hp logic khi no?

Cu 4:a) C th rt ra kt lun g t nhng tin sau:

- Nu l cng chc th hng lng t ngn sch nh nc

- Nu l cn b on th th cng hng lng t ngn sch nh nc

- Cng dn ny hoc l cng chc hoc la cn b on th

b) Cho bit suy lun trn thuc loi suy lun no? Vit cng thc logic ca n v chng minh cng thc l hng ng( chng minh bng phng php phn chng).

A, B

Th bc

Th bc

A i chi trn E

I i chi trn O

Mu thun

P

M

S

M

M

P

M

S

P

M

S

M

P

M

M

S

M

P

S

M

(I)

(II)

(III)

(IV)

_1146479365.unknown

_1256534386.unknown

_1265000117.unknown

_1265000546.unknown

_1265011015.unknown

_1265011301.unknown

_1265011514.unknown

_1265011771.unknown

_1265011130.unknown

_1265010512.unknown

_1265010643.unknown

_1265010177.unknown

_1265000298.unknown

_1265000422.unknown

_1265000188.unknown

_1257142847.unknown

_1257255614.unknown

_1264999628.unknown

_1264999855.unknown

_1257255648.unknown

_1257255660.unknown

_1257255631.unknown

_1257255415.unknown

_1257255601.unknown

_1257143188.unknown

_1257143295.unknown

_1256887493.unknown

_1257142523.unknown

_1257142562.unknown

_1257142068.unknown

_1256540345.unknown

_1256887469.unknown

_1256540273.unknown

_1256536059.unknown

_1256540097.unknown

_1256535945.unknown

_1245487174.unknown

_1245487476.unknown

_1245487535.unknown

_1245487194.unknown

_1245487195.unknown

_1245487186.unknown

_1245486971.unknown

_1245487111.unknown

_1245486883.unknown

_1245475777.unknown

_1245486839.unknown

_1245486850.unknown

_1245486752.unknown

_1245486821.unknown

_1245486777.unknown

_1245486529.unknown

_1245486161.unknown

_1245486413.unknown

_1147454235.unknown

_1245475360.unknown

_1146483147.unknown

_983255233.unknown

_1065736215.unknown

_1065736464.unknown

_1146479336.unknown

_1065736466.unknown

_1065736467.unknown

_1065736469.unknown

_1065736465.unknown

_1065736461.unknown

_1065736462.unknown

_1065736216.unknown

_993378911.unknown

_993378951.unknown

_993378864.unknown

_983255294.unknown

_983255265.unknown

_983250684.unknown

_983255073.unknown

_983255201.unknown

_983254596.unknown

_983250211.unknown

_983250608.unknown

_983250639.unknown

_983250519.unknown

_983250575.unknown

_983250459.unknown

_983250182.unknown

_973759914.unknown