Hogeschool West-Vlaanderen

Sociaal-cultureel werk, Kortrijk

Bachelorproef

VAN JONGERENRADIO TOT COMMUNITY RADIO Over het sociale aspect van radioproductie

Broos Claerhout

2013

2

3

Dankwoord

Tijdens het schrijven van deze bachelorproef kon ik steeds rekenen op tijdige en

concrete feedback van Inge Platteeuw, mijn eindwerk- en stagementor. Bedankt

daarvoor.

Mijn dank gaat uit naar Tom Christiaens, mijn stagebegeleider op Quindo, voor de

kansen en die hij mij gaf en de steun tijdens het project ‘Radio Respect.’ Ik wil van

deze gelegenheid gebruik maken om ook Sarah Markewich van SeaMedia2Seas te

bedanken. Zij gaf me de kans om in Norwich verschillende organisaties te bezoe-

ken, waaronder ‘Future Radio’.

Een dikke merci aan mijn mama en papa, die mij stimuleerden om te schrijven en

regelmatig alles nalazen.

Ik wil graag Ann Degrande en Francine Cool van BuSO Ter Bruyninge bedanken

voor hun enthousiasme en vertrouwen tijdens het project.

Tijdens het schrijfproces had ik regelmatig boeken of artikels nodig, waardoor Lies-

beth Van Steenbrugge van de bibliotheek op Howest, sommige periodes dagelijks

mails van mij ontving. Ik wil haar bedanken voor de snelle reacties en het scan-

werk.

4

5

Inhoud

Inleiding ......................................................................................................................................... 11

Hoofdstuk 1: Quindo ........................................................................................................... 12

1.1. Inleiding ............................................................................................................................. 12

1.2. Visie en missie ................................................................................................................. 13

1.3. Medialaboratorium ........................................................................................................... 14

1.4. Sociaal laboratorium ....................................................................................................... 15

1.4.1. Een lage drempel ............................................................................................. 15

1.4.2. Sociale vaardigheden ....................................................................................... 16

1.4.3. Netwerken en activering ................................................................................... 17

1.4.4. Een nieuw project ............................................................................................. 18

Hoofdstuk 2: Community Radio ......................................................................................... 19

2.1. Het begrip ‘community’ ....................................................................................................... 19

2.1.1. Communitytheorieën doorheen de tijd .................................................................. 19

2.1.2. Communitarisme versus liberalisme ..................................................................... 21

2.1.3. Sociale cohesie ..................................................................................................... 22

2.1.4. Conclusie .............................................................................................................. 24

2.2. Het begrip ‘community radio’ ............................................................................................. 24

2.2.1. Community radio en community arts .................................................................... 27

2.2.2. Conclusie .............................................................................................................. 31

Hoofdstuk 3: Geschiedenis van de lokale radio in Vlaanderen ....................................... 32

3.1. Inleiding ................................................................................................................................. 32

3.2. Historie van de lokale radio in Vlaanderen ...................................................................... 32

3.3. Momenteel ............................................................................................................................ 36

3.4. Internationale steunpunten en kenniscentra ................................................................... 37

3.5. Conclusie .............................................................................................................................. 38

Hoofdstuk 4: Good Practices .............................................................................................. 39

4.1. Verschillende radioprojecten .............................................................................................. 39

4.1. Future Radio, Norwich ........................................................................................................ 39

4.1.1. NELM .................................................................................................................... 40

4.1.2. Wijkontwikkeling ................................................................................................... 40

4.1.3. Future, community, radio ...................................................................................... 41

6

4.1.4. Conclusie .............................................................................................................. 42

4.2. Radio Scorpio ....................................................................................................................... 43

4.2.1. Korte historiek ....................................................................................................... 43

4.2.2. Werking ................................................................................................................. 44

4.2.3. Conclusie .............................................................................................................. 45

Hoofdstuk 5: Projectdossier ‘Radio Respect’ ................................................................... 47

5.1. Oriëntatiefase ....................................................................................................................... 47

5.1.1. Vanuit Quindo ....................................................................................................... 47

5.1.2. Vanuit mezelf als student sociaal-cultureel werk .................................................. 47

5.2. Probleemverkenning ........................................................................................................... 47

5.3. Ontwerpfase ......................................................................................................................... 48

5.4. Uitvoeringsfase .................................................................................................................... 50

5.5. Evaluatie en nazorgfase ..................................................................................................... 52

5.5.1. Door de leerlingen ................................................................................................ 52

5.5.2. Door mezelf .......................................................................................................... 54

5.5.3. Door BuSO Ter Bruyninge .................................................................................... 57

5.5.4. Conclusie .............................................................................................................. 58

Hoofdstuk 6: Op naar een nieuw project ........................................................................... 60

6.1. Projectevaluatie ‘Radio Respect’....................................................................................... 60

6.2. Aandachtspunten ................................................................................................................. 60

6.2.1. De juiste partners .................................................................................................. 60

6.2.2. Groepssamenstelling ............................................................................................ 61

6.2.3. De voorbereiding .................................................................................................. 61

6.2.4. Permanent evalueren ........................................................................................... 63

6.2.5. Nazorg .................................................................................................................. 63

6.2.6. Professionals ........................................................................................................ 64

Hoofdstuk 7: conclusies en aanbevelingen ...................................................................... 65

7.1. Verankering in de stad ........................................................................................................ 66

7.2. Samenwerking met sociale partners ................................................................................. 67

7.2.1. Mogelijke partners ................................................................................................ 67

7.2.2. Andere partners .................................................................................................... 68

7.2.3. Valkuil ................................................................................................................... 69

7.3. Vrijwilligerswerking .............................................................................................................. 69

Concreet ......................................................................................................................... 70

7

7.4. Formeel vastleggen ............................................................................................................. 70

7.5. Informeel contact ................................................................................................................. 71

7.6. Doelgroepwerking ................................................................................................................ 71

7.7. Draagvlak ontwikkelen ........................................................................................................ 72

7.8. Conclusie .............................................................................................................................. 72

Bronnenlijst .......................................................................................................................... 75

Bijlagen ................................................................................................................................. 75

8

9

Afkortingenlijst

ALO Association pour la Libération des Ondes

AMARC World Association of Community Radio Broadcasting

BuSO Buitengewoon Secundair Onderwijs

CMFE Community Media Forum Europe

NELM North-Earlham, Larkman en Marlpit-regio in Norwich

POS Problematische opvoedingssituatie

VEBE Vereniging ter Bevrijding van de Ether

VRM Vlaamse Regulator voor Media

10

11

Inleiding

Deze bachelorproef is redelijk organisch gegroeid. Al lezend, onderzoekend, schrij-

vend en denkend veranderde de vraagstelling tot wat het nu geworden is.

Mijn eerste vraagstelling was ‘hoe kan het maken van radio groepsprocessen beïn-

vloeden?’ Al snel bleek het moeilijk om een groep samen te stellen waarbij ik ver-

anderende groepsprocessen enkel op het maken van radio kon verhalen. Ik ben

geen professional en geen getraind onderzoeker, bovendien hecht ik evenveel be-

lang aan de perceptie en het amusement van de jongeren als aan een objectief

bewijs dat het maken van radio hiervoor verantwoordelijk is. (Het vinden van een

objectief bewijs vraagt volgens mij heel wat inspanningen, terwijl het subjectieve (bij

onderzoeker en onderzochte) van even groot belang is.) Het ontbrak mij aan de

kennis en ervaring om een betrouwbaar empirisch onderzoek op te zetten. De

vraagstelling moest dus veranderd worden.

Het werd ‘hoe kan het maken van radio bijdragen aan de ontwikkeling van sociale

vaardigheden van kansarme jongeren?’ Samen met BuSO Ter Bruyninge zette ik

een project op, dat de naam ‘Radio Respect’ meekreeg, waarbij we het maken van

radio probeerden te gebruiken om de sociale vaardigheden van de betrokken leer-

lingen aan te scherpen.

Ondertussen groeide op Quindo de interesse in community radio. Wat is het pre-

cies? Hieruit groeide mijn definitieve vraagstelling, waarin ik de vorige opnam; ‘hoe

kan Quindo evolueren naar community radio?’ Een community radio kan mensen

en groepen versterken, daaronder ook de kansarme jongeren uit mijn vorige vraag-

stelling.

Omdat mijn vraagstelling specifiek over het Medialab Quindo gaat, begin ik met

deze organisatie, die tevens mijn stageplaats was, uit de doeken te doen. Daarin ga

ik verder in op de sociale aspecten van radio maken en de mogelijkheden die ik

daarin zag. Uit mijn ervaringen bij Quindo weet ik dat radiomaken positieve effecten

heeft op de ontwikkeling van verschillende competenties bij jongeren.

Geïnspireerd door verschillende literaire werken en een bezoek aan ‘Future Radio’

in het Britse Norwich en ‘Radio Scorpio’ in Leuven begon ik te brainstormen over

‘community radio.’ Wat is ‘community radio’? En nog belangrijker; wat is ‘communi-

ty’?

Vanuit mijn opleiding tot sociaal-cultureel werker schrijf ik mijn bachelorproef over

de mogelijkheden die Quindo (of een ander medialab) heeft om te evolueren naar

een community radio. Het is dus eerder een denkoefening voor mezelf dan een ef-

fectief plan voor het medialab. Het is een persoonlijk werk geworden, waarbij ik na

wat onderzoek (literatuur en ‘Radio Respect’) en gesprekken (good practices) een

bescheiden poging doe om enkele aanbevelingen te formuleren.

12

Hoofdstuk 1: Quindo

1.1. Inleiding

Ik liep mijn eerste stage bij Medialab Quindo. Dit is een samenwerking tussen Mu-

ziekcentrum TraCK* en de Hogeschool West-Vlaanderen. Het medialab bestaat uit

verschillende componenten, maar heeft als kern ‘Quindo; straffe radio voor jong

Kortrijk.’ Quindo is een lokale zender die zich richt op de jongeren (16 tot 30) van

Kortrijk en omstreken. Momenteel werkt er slechts één betaalde kracht. De organi-

satie wordt grotendeels gedragen door een sterke groep vrijwilligers die bestaat uit

150 jongeren. Daarvan zijn er 65 wekelijks actief. Een kerngroep van 20 jongeren

ondersteunt de coördinator bij de dagelijkse werking.

Het medialab heeft als hoofddoel ‘jongeren crossmediale vaardigheden1 aanleren.’

Met de hogeschool als stichtende partner komen hier heel wat studenten uit media-

gerelateerde richtingen2 en daarbuiten. Overdag wordt Quindo regelmatig als klas-

lokaal gebruikt voor studenten journalistiek, NMCT… ’s Avonds en in het weekend

is het laboratorium de speeltuin van de vrijwilligers.

Quindo programmeert momenteel 16 verschillende radioprogramma’s. Daarvan

worden er twee gemaakt door studenten in het kader van de lessen radiojournalis-

tiek. Daarnaast zijn er 9 muziekprogramma’s waarin verschillende DJ-collectieven

een aantal uren vullen met hun favoriete muziek en weetjes over het genre. Dit gaat

van jazz en blues tot dubstep en hardcore noize. Naast de muziekprogramma’s zijn

er 5 woordprogramma’s. Daaronder zitten een jongerenactualiteitsmagazine (Plug-

In,) een talkshow rond kunst- en cultuur (Artwerk), een Engelstalig gameprogram-

ma (Level-Up)…

Het medialab heeft een redactie die artikels schrijft voor de website. Deze probeert

zo goed mogelijk aan te sluiten bij de inhoud van de verschillende programma’s. In

de praktijk zijn de webredacteurs vaak programmamakers of leden van de muziek-

redactie.

Quindo zet ook in op sociale media. Op events wordt op die manier vaak aan live-

verslaggeving gedaan. Sociale media worden geïmplementeerd in de verschillende

werkingen (zoals de radioprogramma’s en de webartikels.) Stagiairs en vrijwilligers

onderzoeken andere mogelijkheden (zoals het gebruik van sociale media om recht-

streeks naar de radio te luisteren, of het onderzoeken van de effectieve toeleiding

van sociale media naar de website.)

1 “Crossmediale vaardigheden: vaardigheden die iemand in staat stellen om te gaan met verschillende vor-men van media (video, audio, foto, tekst, sociale media…). Quindo gaat een stap verder en leert jongeren verschillende mediavaardigheden aan met de bedoeling dat ze zelf media(content) kunnen creëren.” (Tom Christiaens) 2 Media heb ik voor dit eindwerk breed geïnterpreteerd. Het omvat zowel de kanalen waarlangs men com-municeert (of probeert te communiceren) als het journalistieke product. Uit de context kan worden afgeleid wat er precies bedoeld wordt.

13

Quindo werkt ook met beeldmateriaal. De videocel bestaat momenteel uit de vrijwil-

ligerspoule van SeaMedia, het Europees 2Seas INTERREG IV project van Howest.

Zij werken rond alles wat met video en montage te maken heeft, en een link heeft

met de leefwereld van jongeren.

Tijdens mijn eerste stage bestond mijn opdracht eruit om een vrijwilligerswerking uit

te denken en daarin een systeem van trajectbegeleiding en competentiemanage-

ment te integreren. De bedoeling is om mensen op basis van hun interesses en

competenties een aangepast traject binnen de werking aan te bieden.

Het is moeilijk om Quindo binnen een bepaalde sector te plaatsen, omdat deze zo-

wel onder media, cultuur, jeugd als onderwijs in te delen is.

Allereerst valt Quindo binnen de onderwijssector vanwege de belangrijkste stich-

tende partner, Howest. De hoofddoelstelling van het medialab is ‘het aanleren van

crossmediale vaardigheden bij jongeren.’ De nadruk ligt dus sterk op educatie: zo-

wel binnen het lessenpakket van Howest als daarbuiten door het aanbieden van vrij

toegankelijke workshops voor vrijwilligers, geïnteresseerde groepen en individuen.

Er wordt gewerkt rond radio, video, web… De studio wordt ook gebruikt voor ver-

schillende lessen en workshops.

Daarnaast valt Quindo ook binnen de mediasector omdat het maken van radio er

prioritair is. Er worden ook heel wat artikels geschreven, video’s en foto’s gemaakt

en gepubliceerd. Quindo is erkend door de Vlaamse Regulator voor de Media

(VRM.)

Het valt ook onder Cultuur omdat het medialab jongeren stimuleert om creatief te

werk te gaan. Bovendien is een van de stichtende partners het Muziekcentrum

TraCK*, dat een deelorganisatie is van vzw Cultuurcentrum Kortrijk.

Quindo heeft jongeren als voornaamste doelgroep. Zij vormen niet enkel het pu-

bliek, maar ook de organisatie zelf. De jeugddienst van Stad Kortrijk is een structu-

rele partner. Quindo bevindt zich in de vrijetijdssfeer/-sector van jongeren, die hier

als vrijwilliger aan de slag kunnen. Er wordt wel een bepaald engagement ver-

wacht.

Binnen het nieuw beleidsplan (‘Plan Nieuw Kortrijk’ van de Stadscoalitie) is het on-

duidelijk waaronder Quindo terechtkomt. Het lijkt vanzelfsprekend dat dit vzw Cul-

tuurcentrum blijft, omdat het medialab hier officieel deel van uitmaakt.

1.2. Visie en missie

“Quindo is een medialab waar Kortrijkse jongeren de tools krijgen om

hun crossmediale vaardigheden te ontwikkelen en aan te scherpen, en

waar ze onder begeleiding kwalitatieve content presenteren op een

crossmediaal online-platform, waarvan streamingradio de kern vormt.

14

Quindo wil het kanaal zijn waarop Kortrijkse jongeren via innovatieve en

interactieve mediavormen met elkaar communiceren over muziek en in-

formatie die voor hen relevant is. Quindo maakt deel uit van het netwerk

van medialabs (regionale jongerenomroepen) van het REC Radiocen-

trum.”

Beleidsplan Quindo, 2011.

Uit het beleidsplan van Quindo vat ik het volgende samen in verband met de

visie en missie.

TraCK* is de ideale uitvalsbasis voor Quindo. Het is een ideale partner omdat zijn

hoofddoelstellingen en taken aansluiten op die van het medialab. Het Muziekcen-

trum voorziet in ondersteuning van jonge bands in de vorm van repetitielokalen,

advies en begeleiding. Daarnaast wil het jongeren en andere groepen stimuleren

om aan actieve muziekbeleving te doen. Bands die bij TraCK* repeteren en/of in

begeleiding zijn kunnen bij Quindo terecht voor een interview, de opname van een

muziekclip… Daarnaast brengt Quindo jongeren in contact met verschillende soor-

ten muziek. De locatie, het conservatoriumgebouw (dé ‘muzieksite’ onder de vorige

legislatuur) waar ook andere organisaties zoals De Kreun, het Conservatorium,

Festival van Vlaanderen gehuisvest zijn, en de nabijheid van de Schouwburg en het

levendige uitgaanscentrum van de stad (de Burgemeester Reynaertstraat) garan-

deren de aanwezigheid van creatieve en geëngageerde jongeren.

Quindo wil ruimte bieden aan jongeren die in hun vrije tijd of in schoolverband

crossmediale vaardigheden willen aanleren of aanscherpen. De nadruk ligt sterk op

‘medialaboratorium’ waar je kan experimenteren met verschillende vormen van

media.

Erg belangrijk vind ik dat Quindo laagdrempelig wil zijn en élke jongere wil ontvan-

gen en hier ook voorziet in begeleiding om de jongere een plaats te geven binnen

de organisatie. Dit wil Quindo bereiken door het betrekken van verschillende jonge-

renorganisaties zowel feitelijke verenigingen (dj collectieven, vriendengroepen) als

vzw’s (jeugdhuizen, sportclubs…)

1.3. Medialaboratorium

De focus ligt sterk op het experimentele gedeelte. Het medialab, met nadruk op

‘lab,’ wil ruimte bieden waar jongeren kunnen spelen met oude- en nieuwe media,

waar ze kunnen ‘onderzoeken’ hoe bepaalde dingen in elkaar zitten. Hoewel dit

allemaal heel erg promotioneel klinkt, is dit ook wat Quindo echt doet. Tijdens mijn

stage, en ook heel vaak daarbuiten, werden informele momenten georganiseerd

waarbij geïnteresseerde vrijwilligers elkaar leerden hoe ze een mobiele studio

moesten opzetten, hoe ze een opname konden bewerken, wat een compressor

doet… Vaak worden ideeën en vragen uitgeprobeerd om te kijken welke mogelijk-

15

heden er zijn, wat het antwoord is (bijvoorbeeld: kan je een tablet gebruiken als jin-

glepad?) Quindo wil de plaats zijn waar jongeren en organisaties met vragen en

ideeën omtrent media en communicatie terecht kunnen om al experimenterend en

spelend tot een antwoord of eindresultaat te komen.

Die filosofie vind je niet alleen terug in het publiek (de vrijwilligers) die Quindo aan-

trekt, maar ook in de stages, opdrachten, projecten en contacten die deel uitmaken

van de werking. Samen met een groep jonge kerels van de VDAB-cursus podium-

techniek probeert Quindo op locatie radio te maken, een groep DAE (digital arts

and entertainment) studenten werkt aan een motiongraphics promofilmpje voor hun

eindwerk…een stagiair Devine1 heeft een nieuwe gebruiksvriendelijke website ont-

worpen, manieren gevonden om vernieuwende plug-ins te verwerken op de site en

sociale-mediaprofielen… Een stagiair communicatiemanagement werkt een com-

municatieplan uit en experimenteert met verschillende kanalen. Kortom, iedereen

vindt er de ruimte om te experimenteren en te leren.

1.4. Sociaal laboratorium

Als student sociaal-cultureel werk krijg ik er ook de ruimte om te kijken, te onder-

zoeken en te experimenteren op sociaal vlak. Door op gesprek te gaan met vrijwilli-

gerswerkers in gelijkaardige organisaties doe ik regelmatig inspiratie op en probeer

ik allerlei dingen uit (persoonlijke trajecten, competentiedocumenten, interne

nieuwsbrief, vrijwilliger van de maand, zomerbarbecue…) Het is dus ook een beetje

een ‘sociaal laboratorium.’

1.4.1. Een lage drempel

Zoals ik eerder aanhaalde vindt Quindo het belangrijk om laagdrempelig te zijn.

Momenteel bestaat de vrijwilligerspoule grotendeels uit Howeststudenten en jonge-

ren die reeds actief zijn in het Kortrijkse culturele leven. Vrijwilligers bij Quindo kom

je regelmatig tegen tijdens een optreden in De Kreun, op café in Den Bras of

TraCK*, tijdens feestjes in jeugdhuis Reflex… Vaak zijn ze ook vrijwilliger bij andere

organisaties. Quindo is er momenteel vooral voor zij die hun weg erheen vinden.

Het medialab en de huidige coördinator zijn zich hier bewust van, en ondernemen

actie om de baseline ‘straffe radio voor jong Kortrijk’ waar te maken. Héél jong Kort-

rijk moet de kans krijgen om hier als vrijwilliger aan de slag te gaan, als geïnteres-

seerde op bezoek te komen… In het kader hiervan worden ook samenwerkingen

met sociale organisaties aangegaan, weliswaar op korte termijn. Zo kwam de Unie

der Zorgelozen (een sociaal-artistieke werkplaats) in het kader van wereldarmoe-

dedag een protestuitzending opnemen. Een aantal instellingen binnen de bijzonde-

1 Development and design

16

re jeugdzorg (dagcentrum De Horizon, begeleidingstehuis De Patio) kwam langs

voor een kennismakingsworkshop ‘radio.’ Daarbij wordt een uur theoretische ach-

tergrond gegeven, een uur voorbereid en een uur effectief opgenomen. Het zijn

intensieve workshops die telkens afgestemd worden op de groep die ze volgt. Het

werd al snel duidelijk dat deze jongeren hier heel wat aan hadden. Niet alleen krij-

gen ze de kans om eens in een radiostudio te komen, ze kunnen er ook effectief

radio maken. Door het zelf samenstellen van een radioprogramma (onderwerp,

muziek, nieuwsitems…) krijgen ze de kans om hun eigen leefwereld op een origine-

le en avontuurlijke manier naar buiten te brengen. Ze krijgen erkenning voor wat ze

doen, maar ook voor wie ze zijn. Allemaal gingen ze buiten met een afgewerkt ra-

dioprogramma en een brede glimlach.

Niet alleen bij deze groepen maar ook bij de reguliere vrijwilligers merkte ik de posi-

tieve effecten van radio maken. Opnieuw is het feit dat ze verantwoordelijk zijn voor

een eindproduct, dat ze zelf vorm kunnen geven, een bron van energie. Naast het

verwerven van crossmediale skills leren jongeren ook allerlei sociale vaardigheden.

1.4.2. Sociale vaardigheden

Een radioredactie heeft een sterke hiërarchie, waarbinnen men zijn eigen plaats en

positie moet ontdekken en waar men leert functioneren binnen de werking. Je leert

omgaan met gezag.

Het educatieve luik is erg belangrijk en de jongeren moeten de kans krijgen om te

groeien. Daarom zijn feedback en reflectie belangrijke aspecten van het medialab.

Ze zijn nodig om een correct beeld van de eigen prestaties en vaardigheden te krij-

gen, in functie van het verbeteren van de skills. Zowel het kunnen geven als ont-

vangen van opbouwende feedback zijn vaardigheden die door opleidingen vaak in

belang onderschat worden en waar vrijwilligers het vaak moeilijk mee hebben. Door

iedere uitzending, ieder project e.d. te evalueren leren de jongeren omgaan met

feedback.

De productie van een radioprogramma vraagt heel veel werk en voorbereiding.

Omdat dit in team gebeurt moet men continu communiceren en overleggen. Effici-

ent vergaderen is erg belangrijk om geen tijd te verliezen. De vrijwilligers moeten

hun verantwoordelijkheid opnemen, anders merken ze al snel de nadelen van on-

voorbereid naar de productievergaderingen te komen, of de irritatie die het niet na-

komen van gemaakte afspraken veroorzaakt bij de andere leden van het program-

mateam.

Het verzamelen van content voor een radioprogramma is een proces waarbij men

op heel wat zaken moet letten. Eerst en vooral vraagt het enig inzicht in het profiel

van het programma (wat willen we zijn, wat willen we brengen…) De vrijwilliger

moet dus abstracte linken leren leggen en zich een beeld kunnen vormen van de

leefwereld van de doelgroep.

17

Daarnaast vraagt het verzamelen van interessante en relevante inhoud van een

radioprogramma om een inzicht in de verschillende informatiekanalen en de be-

trouwbaarheid van bepaalde bronnen. De vrijwilliger moet dus met andere woorden

weten waar hij de juiste informatie kan vinden.

Voor programma’s wordt ook vaak gecommuniceerd met derden. Er worden al

eens gasten uitgenodigd of telefoongesprekken gevoerd. Je leert mensen op een

actieve manier contacteren. Hoe neem je de telefoon op? Hoe schrijf je een beleef-

de mail? Wat wil ik zeker meegeven en is relevant voor deze persoon? In plaats

van theoretische lessen leren de vrijwilligers dit al doende.

Ze krijgen erkenning voor de skills die ze verwerven, de status die de naam ‘pro-

grammamaker’ of ‘radiopresentator’ met zich meebrengt, de kans om hun eigen

interesses, meningen, muzieksmaak… te uiten en op die manier een publiek te be-

reiken. Die erkenning kan voor een verhoogd zelfvertrouwen en beter zelfbeeld

zorgen.

Daarnaast komen er ook heel wat vaardigheden als doorzettingsvermogen, ver-

trouwen, respect… aan te pas.

1.4.3. Netwerken en activering

Werken binnen het medialab zorgt er voor dat jongeren nieuwe mensen leren ken-

nen en op die manier gestimuleerd worden om nieuwe netwerken te gaan vormen.

Zowel voor jongeren uit kansengroepen als voor ‘reguliere’ jongeren is het belang-

rijk om een zo divers mogelijk publiek aan te trekken. Ideaal zou zijn als Quindo de

Kortrijkse diversiteit weerspiegelt. Op die manier leren alle jongeren samenwerken

en krijgen ze een realistischer beeld van de maatschappij.

Inzetten op participatie en democratisering is daarbij erg belangrijk. Door participa-

tie van kansengroepen te bevorderen kan Quindo de jongeren naar een uitgebrei-

der aanbod binnen de Kortrijkse regio leiden. Door deze jongeren een engagement

te laten opnemen waarbinnen ze, op non-formele wijze, heel wat verschillende

vaardigheden opdoen kan het medialab een maatschappelijke activeringsfunctie

vervullen. Deze maatschappelijke activeringsfunctie is één van de vier functies van

het sociaal-cultureel werk. De vergelijking met het sociaal-artistiek werk en de soci-

aal-culturele sector maak ik later.

Zowel de sociale- als crossmediale skills die de jongeren op Quindo kunnen aan-

scherpen, zorgen voor een betere positie op de arbeidsmarkt. Met andere woorden:

het meewerken aan Quindo zou mensen een streepje voor kunnen geven bij het

solliciteren. Niet alleen staat het goed op een CV, de ontwikkelde vaardigheden

kunnen bijdragen aan een betere eerste indruk en werkattitudes.

Veel jongeren in de bijzondere jeugdzorg komen uit een problematische opvoe-

dingssituatie (POS.) Velen van hen kampen met een laag zelfvertrouwen en een

18

minderwaardigheidsgevoel. Ze leven met het idee dat hun interesses en gevoelens

anderen niet interesseren en dat ze minder dingen kunnen dan andere jongeren

van hun leeftijd. Deze onzekerheid leidt vaak tot een afwachtende en passieve

houding, waardoor bij anderen het beeld ontstaat dat deze jongeren geen initiatief

nemen en minder vaardigheden hebben. Dat beeld beïnvloedt het gedrag, wat op

zijn beurt een weerslag heeft op de jongeren. Op die manier wordt hun negatief

zelfbeeld vaak bevestigd. Het is niet gemakkelijk om dergelijke negatieve spiraal te

doorbreken en tegen het systeem van de selffulfilling prophecy in te gaan.

1.4.4. Een nieuw project

Vanuit deze observaties en gedachten groeide bij mij het idee om een project op te

zetten met een tiental leerlingen uit het Buitengewoon Secundair Onderwijs. Daarbij

zocht ik naar verschillende mogelijkheden om via mediaproductie en specifiek het

maken van radio, te werken aan sociale vaardigheden. Daarbij koos ik bewust voor

een groep jongeren waarvan die vaardigheden minder ontwikkeld waren en waar-

van het beeld bestaat dat ze passief en afwachtend zijn. Met dit project wilde ik de

negatieve spiraal en selffulfilling prophecy doorbreken door gebruik te maken van

de interesses en competenties van de jongeren zelf, en hen via media te empowe-

ren. Dat werd de hoofdopdracht van mijn tweede stageperiode, en een belangrijk

deel van deze bachelorproef.

19

Hoofdstuk 2: Community Radio

Belangrijk voor het verder verloop van dit eindwerk is een duidelijke afbakening van

het begrip ‘community radio.’ Daarom ga ik eerst op zoek naar de betekenis van

‘community’ en de invulling van het begrip die ik er in dit eindwerk aan wil geven.

Daarna zoek ik naar de verschillende soorten community radio, en de soort waar

Quindo naartoe kan en wil evolueren. Daarbij ga ik dieper in op de sociale aspecten

van community radio en maak ik de vergelijking met het sociaal-artistiek werk. Om

community radio te kaderen binnen het Vlaams medialandschap, bespreek ik kort

de geschiedenis van Vlaamse lokale radio.

2.1. Het begrip ‘community’

Het lijkt me interessant om te beginnen met de afbakening van het begrip ‘commu-

nity’ vooraleer ik een eigen invulling geef aan de term ‘community radio’. Howley

(2005) verdwaalde in zijn doctoraat over community media tijdens zijn zoektocht

naar ‘de’ juiste betekenis. Dat is perfect verstaanbaar, het is een begrip dat men al

sinds de Grieken en Romeinen probeert op een correcte manier te omschrijven.

Net zoals gemeenschappen en maatschappijen evolueren ook de community-

theorieën en de concepten van community1. Daarom ga ik dieper in op de ontwik-

keling van communitytheorieën doorheen de tijd, daarbij gebruik ik ‘The Sociology

of Community Connections’ van Bruhn als belangrijke bron. Naast tijd is het con-

cept ook afhankelijk van de ruimte. Ik zou een verregaande vergelijking kunnen

maken tussen het Amerikaanse, Europese, Oosterse, Afrikaanse of Indiaase con-

cept van ‘community,’ maar dat doe ik niet. Ik koos ervoor om te focussen op de

Europese benadering van het begrip. Ik zoek naar een definitie die past binnen de

omschrijving van community radio die ik later wil geven. De meest accurate verta-

ling van ‘community’ is ‘gemeenschap.’

2.1.1. Communitytheorieën doorheen de tijd

Het concept ‘community’ bestaat al heel lang. Bruhn (2011) gaat terug tot op de

theorie van Confucius, die sprak over ‘kleine kalmte’ (Small Tranquility) en ‘grote

gelijkenis’ (Great Similarity) of ‘Great Community’ (Palmer, 2012) als twee verschil-

lende soorten gemeenschappen. Volgens het ‘Great Similarity’ principe is iedereen

even goed en heeft iedereen dezelfde liefdevolle gevoelens voor iedereen, er is

één gemeenschap waar iedereen even goed voor elkaar zorgt, maar waarin géén

voorkeur bestaat voor eigen familieleden. Daarnaast staat de ‘Small Tranquility’

voor de gemeenschap waarbinnen men alleen aandacht heeft voor de eigen ver-

1 ‘Conceptions of Community’ is de titel van het tweede hoofdstuk in het boek ‘The Sociology of Community Connections’ van John Bruhn.

20

wanten en buren. Hij ontwikkelde een typologie voor samenlevingsverbanden en

legde zo de basis voor een heleboel theorieën rond gemeenschappen en interper-

soonlijke relaties. Denk aan Plato, Aristoteles… (Bruhn.)

‘Community’ trok de aandacht van sociologen wanneer Tönnies zijn theorie rond

‘Gemeinschaft und Gesellschaft’ ontwikkelde. Daarbij omschreef hij ‘Gemeinschaft’

als de gemeenschap waarin de leden een sterk samenhorigheidsgevoel hadden,

waar taal en traditionele gebruiken de mensen bij elkaar hielden. Het affectieve

staat hierbij centraal. ‘Gesellschaft’ omvatte daarentegen de samenlevingsverban-

den waarbij het eigen belang primeerde, waarbij contacten slechts vluchtig en rati-

oneel zijn. Net als Confucius deelt Tönnies gemeenschappen op in twee verschil-

lende soorten, maar die laatste legt een belangrijke link tussen beiden. Volgens

Tönnies begint iedere gemeenschap als ‘Gemeinschaft’ en groeit die later uit tot

een ‘Gesellschaft.’ Een belangrijke opmerking hierbij is dat Bruhn ‘Gemeinschaft’

letterlijk vertaalt als ‘village or community’ terwijl hij ‘Gesellschaft’ vertaalt als ‘asso-

ciation or society’ (2011, p30.) Tönnies zag de evolutie van de maatschappij, onder

invloed van het opkomende kapitalisme, naar een steeds individualistischere sa-

menleving en vreesde voor het verdwijnen van de ‘Gemeinschaft.’

Tönnies zet ‘Gemeinschaft’ en ‘Gesellschaft’ tegenover elkaar, Bruhn vertaalt die

als ‘community’ en ‘society.’ De twee worden vaak als uitersten bekeken.

“Community is tradition; society is change. Community is feeling; society

is rationality. Community is female; society is male. Community is warm

and wet and intimate; society is cold and dry and formal. Community is

love; society is business.”

Citaat van BERGER (1998) in BRUHN (2011.)

Karl Marx en Friedrich Engels zagen net als Tönnies dat de ‘society’ of maatschap-

pij de ‘communities’ of gemeenschappen aan het wegduwen was. Het kapitalisme

zorgde voor een egocentrische ingesteldheid bij mensen, die voornamelijk nog ei-

gen doelen gingen nastreven. (Bruhn, 2011.) Het wij-gevoel maakte plaats voor een

ik-gevoel. Vanuit de overtuiging dat een zorgzame samenleving, waar solidariteit

(een wij-gevoel) prioritair was, gingen zij verder in op de noodzakelijke principes

van dergelijke maatschappij. Hun communistisch manifest is wereldberoemd.

Durkheim ontwikkelde een communitytheorie waarbij hij spreekt van mechanische

solidariteit en organische solidariteit. Daarin werkt hij, net als de voorgaande socio-

logen, rond het verschil tussen steden en dorpen. Volgens Durkheim werden men-

sen in kleine gemeenschappen verbonden door tradities en taal (zoals bij Tönnies,)

en waren die verbindingen of relaties ‘mechanisch’ omdat ze automatisch op elkaar

aangewezen waren om te overleven. In grotere samenlevingsverbanden kozen

mensen elkaar bewust, op basis van verschillende interesses en noden. Hij be-

21

weerde niet dat het één beter was dan het andere, maar wilde vooral wijzen op het

verschil van de relaties tussen mensen. In Durkheim’s theorie kan je Confucius’

opdeling in ‘Small Tranquility’ en ‘Great Similarity’ doortrekken. In steden kiest men

zelf voor wie men zorgt, met wie men communiceert, handelt… omdat er genoeg

alternatieven zijn. Dat zorgt voor een bepaalde keuzemogelijkheid, waarin we be-

reid zijn om mensen te selecteren op basis van hun competenties en te beoordelen

op hun gedrag. In dorpen leeft men samen met een aantal andere mensen. Vaak is

er maar één ‘aanbieder’ van een bepaalde ‘competentie’ en is men dus aangewe-

zen op deze persoon, er bestaat geen (of minder) keuzemogelijkheid, waarbij men

dus ook minder kan selecteren. Iedereen aanvaardt elkaar, omdat dat nodig is om

te overleven.

Tot nu toe had ‘community’ steeds een geografische afbakening. Bruhn haalt Barry

Wellman aan, die ‘community’ beschreef als een netwerk tussen individuen, gezin-

nen, bedrijven, organisaties, vriendengroepen… Volgens Wellman maken de mees-

te mensen deel uit van een aantal netwerken. In stedelijke gebieden zijn mensen

deel van heel veel verschillende netwerken, die vaak ook losser zijn dan in dorpen.

In landelijke gebieden vindt men slechts één of twee verschillende netwerken terug,

maar de banden zijn er een stuk sterker. Netwerken kunnen zich over een zeer uit-

gebreid gebied verspreiden en kunnen onderhouden worden via elektronisch con-

tact.

De Raad van Europa (2008) onderschrijft het nieuwe concept van community,

waarbij mensen tot verschillende gemeenschappen behoren. Deze gemeenschap-

pen overstijgen vaak de geografische grenzen en baseren zich op gemeenschap-

pelijke interesses (‘communities of interest.’) Met de opkomst van internet en de

verschillende sociale netwerksites krijgen meer en meer gemeenschappen of

communities een globale dimensie.

Omdat mensen steeds meer deel uitmaken van verschillende, veranderende net-

werken waar ze vaak enkel beroep op doen wanneer ze die nodig hebben, kan je

niet spreken van het verdwijnen van communities. Ze zijn niet meer zo stabiel als

vroeger (Gemeinschaft,) maar zijn ook niet opgegaan in enkel formele relaties (Ge-

sellschaft.) (Bruhn, 2011.)

2.1.2. Communitarisme versus liberalisme

Vanuit de ontevredenheid met de globale evolutie van sterke communities (Ge-

meinschaft, ‘Great Similarity) naar een steeds individualistischere ingesteldheid

ontstond het communitarisme (of ‘communautarisme’of ‘communitarianism.’) Een

aantal sociologen en filosofen keerde zich in de jaren 80 af tegen het liberalisme en

ging de community-gedachte promoten. Amitai Etzioni omschrijft het als een filoso-

fie die gelooft in het voordeel van een sterke band tussen mensen en hun maat-

schappij. Het communitarisme wijst op de voordelen die het behoren tot een ge-

meenschap met zich meebrengen. Het zorgt er niet alleen voor dat mensen altijd

22

iemand hebben om op terug te vallen, het zorgt er volgens hen ook voor dat men-

sen zich aan hun normen en waarden zullen blijven hechten. Etzioni wijst ook op

het feit dat het nastreven van individuele belangen vaak ten koste gaat van het ver-

antwoordelijkheidsgevoel ten opzichte van anderen. Volgens de communitaristen

ontlenen mensen een belangrijk deel van hun identiteit en waarden- en normen-

stelsel aan de band met de gemeenschap waar ze deel van uitmaken. (Verburg en

Veenman, 2008.)

De sterkte van de band tussen individuen en gemeenschappen is volgens crimino-

loog en socioloog Travis Hirshi (1969) afhankelijk van een aantal factoren. Na on-

derzoek naar een antwoord op zijn vraag ‘waarom plegen mensen géén deviant

gedrag?’ kwam hij tot zijn bekende bindingstheorie. Volgens Hirshi voelen mensen

zich meer of minder verbonden met de gemeenschap naarmate een aantal bindin-

gen sterker of minder sterk aanwezig zijn. De emotionele binding (attachment) is de

band met ‘significant others,’ personen waar men naar opkijkt, zoals ouders of leer-

krachten. De rationele binding (commitment) is de mate waarin men zich engageert

binnen een aantal groepen (of gemeenschappen.) Daarbij maakt men de afweging

tussen het voordeel van het deviant gedrag en het mogelijk nadeel (bestaande uit

het verlies van status en positie binnen die groepen.) Involvement, of de praktische

binding stelt dat mensen die zich sterk engageren binnen de gemeenschap geen

tijd hebben om zich deviant te gedragen. Dan is er nog de morele binding (of be-

liefs.) Iemand die persoonlijk sterk gelooft in de waarden en normen van de betref-

fende gemeenschap, zal die ook minder snel overtreden. Deze bindingen zijn sterk

in elkaar verweven. Een terugkerend element is het engagement binnen de ge-

meenschap en het deel uitmaken van de community.

De zogenaamde liberale ‘vrijheden’ die mensen nastreven zorgt voor een afbrokke-

ling van een aantal zekerheden. In het boek ‘De Hangman’ schrijft Diederik Cops

over de gevolgen die dit heeft voor de maatschappij. Mensen moeten continu be-

slissingen maken en zijn verantwoordelijk voor hun eigen keuzes. Met de steeds

groeiende keuzemogelijkheden groeit de keuzestress. Niet iedereen kan daarmee

overweg. Sommigen komen in een isolement terecht. Die isolatie zorgt ervoor dat

mensen kwetsbaarder worden. Die kwetsbaarheid zorgt op zijn beurt voor een on-

veiligheidsgevoel. Het verdwijnen van de traditionele zuilen zorgde voor uiteenlo-

pende waardenpatronen, waardoor men niet weet hoe anderen over bepaalde za-

ken denken en wat van hen verwacht wordt. De onzekerheidsgevoelens nemen

hiermee toe. Men gaat onbekenden wantrouwen en gaat extra bescherming vra-

gen, om zich in te dekken tegen de mogelijke risico’s van ontmoetingen met ande-

ren. We zien anderen niet meer als mogelijke vrienden, maar eerder als ‘risky

strangers’ (Cops, 2011.)

2.1.3. Sociale cohesie

Waar iedereen het over eens is, is dat een ‘community’ of netwerk gebaseerd is op

een aantal bindingen. Bindingen tussen mensen, organisaties, instellingen… In de

23

sociologische literatuur wordt regelmatig over sociale cohesie of sociale samen-

hang gesproken. Participatie, netwerken en informele contacten vormen daarbij

kernbegrippen. Het zijn aspecten die zeker terugkomen bij de afbakening van het

begrip ‘community radio.’ Sociale cohesie kan op verschillende manieren benaderd

worden. (Verburg en Veenman, 2008.) Ten eerste kan het als een bestaand sys-

teem van waarden en normen in een gemeenschap gezien worden. Deze waarden

en normen worden door (nieuwe) individuen geïnternaliseerd, zodat ze perfect bin-

nen de community kunnen functioneren. Op die manier worden de gemeenschaps-

gerichte waarden in stand gehouden. Sociale controle is een middel om die ge-

meenschappelijke waarden op een informele manier af te dwingen. Net zoals bij de

communitaristen levert iedereen een deel van zijn ‘vrijheid’ in voor de community.

Op die manier ontstaat een gemeenschappelijke identiteit. Het is een community

van zekerheid die invulling geeft aan de nood om een eigen identiteit te ontwikkelen

en aanvaard te worden als lid van een gemeenschap. Meest vergelijkbaar met Tö-

nnies’ ‘Gemeinschaft.’

Een tweede manier steunt op het idee dat mensen op elkaar aangewezen zijn om

te overleven. Mensen hebben gemeenschappelijke behoeften. Op basis daarvan

neemt iedereen zijn verantwoordelijkheid (iemand kweekt groenten, iemand maakt

kleren…) om ervoor te zorgen dat aan die behoeften voldaan wordt. Nergens be-

staat een dorp waar je vijftien bakkers vindt maar waar geen slagers noch kappers

zijn. Mensen hebben elkaar nodig om hun levenskansen te verhogen. Dit zou je de

‘ruilcommunity’ kunnen noemen. Hier vind je onrechtstreeks de ‘Gesellschaft’ in

terug.

De huidige samenlevingen, waar culturen zich meer en meer vermengen en waar

mensen hun eigen waarden en normen kiezen, worden gekenmerkt door een

groeiende diversiteit. Daarin heeft iedereen verschillende behoeften, maar ook ver-

schillende manieren van omgaan met elkaar en een heleboel andere verwachtings-

patronen. In de derde benadering van ‘sociale cohesie’ staan compromissen cen-

traal. Het wordt belangrijk om bepaalde contacten of transacties duidelijk te gaan

omschrijven en te reguleren om op die manier de wederzijdse verwachtingen gelijk

te schakelen. Het is een community waarin mensen elkaar niet van nature kunnen

doorgronden, maar waar men wetten, regels, procedures, instellingen… nodig heeft

om contacten betekenis te geven.

Deze laatste visie op ‘community’ klinkt volgens mij pessimistischer dan hij is. Het

probeert een werkende interculturele samenleving te realiseren, in plaats van terug

te grijpen naar de ‘gemeenschappelijke waarden en normen’ van een bepaalde

community en iedere nieuwkomer te dwingen zich hieraan te conformeren. In de

wereld waarin we vandaag leven, lijkt deze laatste op de grotere gemeenschappen,

zoals de Europese Unie. De eerste benadering lijkt het meest gangbaar in kleine

dorpen, terwijl de tweede benadering volgens mij sterker te vinden is in de grotere

steden.

24

2.1.4. Conclusie

Het begrip ‘community’ werd vanaf het begin beschreven aan de hand van het ver-

schil tussen samenlevingsverbanden met een hoge bevolkingsdichtheid en met een

lage bevolkingsdichtheid. Telkens werden plattelandsdorpen met steden vergele-

ken. De geografische benadering was een constante binnen de communitytheorie-

en. Sinds de jaren 80 wordt het begrip ‘community’ gezien als een netwerk of een

hele hoop netwerken. Deze ‘communities of interest’ worden sinds de opkomst van

het internet en de sociale media steeds globaler. Onderzoek rond ‘community’ fo-

cust vanaf dan sterk op de afbraak van de vaste zuilen en daarmee ook de veran-

derende waarden- en normenpatronen. Communitaristen beschrijven hoe het libe-

ralisme de communities vernietigt en welke voordelen het behoren tot een commu-

nity heeft. Het gevoel deel uit te maken van een gemeenschap zorgt ervoor dat

men minder geneigd is om crimineel gedrag te vertonen. Dat gevoel wordt versterkt

door het engagement dat men binnen de gemeenschap opneemt. Afhankelijk van

de sterkte van de band die een persoon met de gemeenschap heeft, gaat deze zich

met de community identificeren. Sociale cohesie is het begrip dat duidt op de sterk-

te van de samenhang binnen een bepaalde groep. Sociale cohesie kan zowel de

gemeenschappelijke identiteit, de nood aan anderen om te overleven als het forma-

liseren van een aantal handelingen in functie van verduidelijking omvatten.

2.2. Het begrip ‘community radio’

Net zoals er geen vaste definitie van ‘community’ bestaat, is er geen duidelijke om-

schrijving van ‘community radio.’ De invulling ervan verschilt van auteur tot auteur,

omdat het een overkoepelende term is voor een aantal concepten met gelijkaardige

betekenis. In andere talen gebruikt men andere termen, die vaak ook meer zeggen

over de invulling van het begrip. Zo gebruikt men in Zweden ‘neighbourhood radio,’

in Spanje ‘radio municipales’ (Prehn, 1992) en in Zuid-Amerika ‘radio educativo.’

(Evens, 2010.)

Overal ter wereld worden andere woorden gebruikt, afhankelijk van de doelstellin-

gen en werking van het radiostation. Een overkoepelend kenmerk is dat er een dui-

delijk onderscheid is met de klassieke media, die vaak door de overheid ingericht

worden. De media hadden volgens Enzensberger (1970) een bredere taak dan de-

ze die ze nu vervullen. Hij sprak nog niet over community radio, maar omschreef

dat verschil. Hij sprak over ‘de emanciperende rol van de media’ en stelde dat alle

media die niet bijdragen tot de bevordering van communicatie en emancipatie, bij-

dragen tot de onderdrukking van het volk. Media mochten zich volgens hem geen

‘communicatiekanalen’ noemen, omdat ze de communicatie zo klein mogelijk wil-

den houden. Het was een monoloog in plaats van een interactieve dialoog. De ver-

schillen schreef hij neer (figuur 1.)

25

Repressive use of media Emancipatory use of media

- Centrally controlled programme

- One transmitter, many receivers

- Immobilization of isolated indivi-

duals

- Passive cosumer behaviour

- Depolitization

- Production by specialists

- Control by property owners or bu-

reaucracy

- Decentralized programme

- Each receiver a potential trans-

mitter

- Mobilization of the masses

- Interaction of those involved,

feedback

- A political learning proces

- Collective production

- Social control by self-organisation

Figuur 1: vergelijking onderdrukkend- en emanciperend gebruik van media

Bron: Prehn O. (1992) in ‘The People’s Voice’ (p. 258) John Libbey, origineel Enzensberger (1970)

‘Constituents of a theory of the media.’ Penguin.

Hij pleitte voor het uitzenden van programma’s die meer ideologisch waren en af-

weken van het klassieke aanbod en stimuleerde de participatie van de lokale be-

volking bij het bepalen en produceren van de inhoud. Op die manier wilde hij het

monopolie van de openbare zenders doorbreken en hen wijzen op het feit dat ze

hun sociale verantwoordelijkheid ten opzichte van het volk horen op te nemen. Erg

belangrijk vindt hij ook de decentralisatie van het gezag. In een community radio

moeten meerdere mensen, met verschillende belangen, op een democratische ma-

nier aan besluitvorming doen (Prehn, 1992.)

Jankowski (2003) onderscheidt vijf kerndimensies waarop community radio ver-

schilt van andere radiozenders: ownership and control, content, production, audien-

ce en financing, waarbij community radio gemanaged wordt door lokale burgers,

een lokale organisatie of de gemeente. Ze brengt informatie die relevant is voor de

interesses en noden van de lokale bevolking en die de gemeenschap vertegen-

woordigt, verslaat en betrekt bij het volledige productieproces. Jankowski benadrukt

het belang van het non-commerciële aspect van community radio. Enkel op die

manier kan aan objectieve verslaggeving gedaan worden, die werkelijk in functie

staat van de gemeenschap. Zolang de organisatie geen commerciële doelen stelt,

kunnen sponsoring, advertenties en overheidssubsidies geen kwaad. Het belang-

rijkste is dat deze media van, door en voor de leden van de gemeenschap gemaakt

wordt.

Tijdens mijn eerste stageperiode, werd duidelijk dat het maken van radio niet enkel

om media of mediavaardigheden gaat, maar ook om sociale vaardigheden, groeps-

processen, netwerken, empowerment...

Radio wordt door een grote groep mensen gemaakt. Iedereen heeft er een speci-

fieke functie waar een bepaalde positie mee gepaard gaat. Er is een presentator,

eventueel een side-kick, een technieker, eventueel een live-technieker, redacteurs,

een eindredacteur en een hoofdredacteur. Vaak lopen er ook nog verschillende

reporters rond… Om uiteindelijk een afgewerkt product (radioprogramma) af te le-

26

veren, dienen de betrokkenen samen te werken, te overleggen, communiceren…

Door de traditionele hiërarchie binnen de media (hoofdredacteur – eindredacteur –

redacteurs en team) moeten een aantal posities aanvaard worden en wordt er vaak

feedback gegeven en ontvangen. Het gaat dus om samenwerken binnen een be-

paalde structuur, met als doel het afleveren van een kwalitatief product en het ver-

beteren van de werking.

Omgaan met dergelijke zaken zorgt voor het aanscherpen van sociale- en commu-

nicatieve vaardigheden. Radio maken kan een sterke meerwaarde hebben voor de

personen die er aan deelnemen. Het maken van radio kan aangewend worden als

middel om mensen met minder ontwikkelde omgangsvaardigheden hier op een

aangename manier op te trainen. Ik denk aan duidelijk leren communiceren, door-

zetten, zorgvuldig werken, kritisch zijn, contacten leggen…

Met andere woorden: radio kan ervoor zorgen dat mensen bepaalde skills opdoen

om (opnieuw) vlotter te functioneren in de hele maatschappij en dus ook binnen de

reguliere economie (met oog op tewerkstelling.) Community radio’s zijn zenders die

deze functie, bewust of onbewust, opnemen. Radio maken kan een ‘oefenterrein’

zijn, waar bepaald gedrag uitgeprobeerd kan worden en waar men zich (opnieuw)

kan afstemmen op de maatschappij en de arbeidsmarkt.

De meeste Nederlandstalige lectuur spreekt over ‘lokale radio’ of ‘niet-openbare

radio.’ Castille en Coppens (1998) gebruiken de definitie van Head (1985), die zegt

dat ‘lokale radio’s’ continu moeten kunnen uitzenden en dat er een duidelijke band

met de bevolking en de regio moet zijn. (Radio 2 West Vlaanderen valt daar niet

onder, omdat zij regelmatig terugvallen op nationale uitzendingen.) Daarnaast ge-

bruiken ze ook de voorwaarde van De Bens en Petersen (1992), die decentralisatie

van gezag en middelen vooropstelt om van lokale radio te kunnen spreken. Dit sluit

aan bij de democratiserende en emanciperende opdracht die Enzensberger de me-

dia toeschrijft. Aan de erkenningsvoorwaarde waarbij de zenders in de mogelijkheid

moeten zijn om continu uit te zenden kan gemakkelijk voldaan worden door auto-

matische afspeellijsten te produceren. De voorwaarde die een duidelijke band met

de bevolking vraagt zorgt er gelukkig voor dat dit niet voldoende is.

Evens (2010) zegt dat community radio ook een belangrijke rol speelt bij het invul-

len van een groeiende nood aan expressie van de eigen cultuur en de lokale identi-

teit. In een wereld die steeds verder internationaliseert en waar men in contact komt

met onnoemelijk veel andere culturen, heeft men nood aan een houvast. Die vinden

we vaak in onze eigen cultuur. Community radio kan mensen die houvast bieden

door open te staan voor de producten en tradities van de lokale cultuur én die van

de subculturen in de regio. Dit geeft de stations ook opnieuw een kans om zich te

verankeren in de ‘community.’ Ole Prehn (1992) zegt dat community radio’s een

grote rol kunnen (en moeten) spelen in de strijd tegen media-machtsconcerns en

internationale industrieën. Ze geven invulling aan de natuurlijke drang naar een lo-

kale identiteit, waaraan men een deel van zijn persoonlijke identiteit en zelfrespect

ontleent.

27

Daarnaast spreekt Evens ook over de ‘exploratieve functie’ waarbij hij stelt dat

community radio de taak heeft om zijn publiek nieuwe zaken te laten ontdekken. Dit

werkt op twee manieren. Zowel door medewerkers de kans te geven om bij te leren

en door te groeien binnen de mediasector (hij heeft het over een kweekvijver van

lokaal talent) als door het bieden van ‘een uitlaatklep voor creatievellingen die in het

maken van radio een interessante uitdaging zien. Dergelijke vrijwilligers zijn niet

zozeer op zoek naar een job in de media maar wel naar sociaal contact, vriend-

schap, nieuwe ervaringen en persoonlijke ontwikkeling.’ (Evens, 2010.)

Een lokale radio moet zich identificeren met de regio en de bevolking (de gemeen-

schap of ‘community’) en omgekeerd. Dit is de kern van community radio. Het werkt

volgens mij op twee verschillende niveaus. Op een directe manier door burgers uit

de omgeving te betrekken bij het productieproces (het non-professionele was erg

belangrijk ik het begin van community radio en de legalisering ervan in Europa in de

jaren 70-80 (Prehn, 1992.)) Dit kan door te werken met vrijwilligers en eventuele

vaste werkkrachten uit de regio. Indirect door de luisteraars relevante lokale infor-

matie te bieden. Community media (niet enkel radio, maar vaak ook televisie en

print) moet als doelstelling hebben om mensen met elkaar in contact te brengen en

te verbinden met de maatschappij, de participatie te stimuleren, en dit zowel bij de

medewerkers als bij het publiek. Het stimuleren van publieksparticipatie wordt ook

wel ‘publieksverdieping’ genoemd.

2.2.1. Community radio en community arts

De publieksverdiepende functie vind je ook terug in de visietekst sociaal-artistiek

werk van Dēmos. An Van den Bergh, stafmedewerker sociaal-artistiek werk van

Dēmos spreekt ook over het directe en indirecte niveau binnen sociaal-artistieke

producties. Sociaal-artistiek werk wordt vaak vertaald als ‘community arts.’ Zoals ik

eerder aanhaalde wil ik de vergelijking tussen community radio en sociaal-artistiek

werk maken. Dit omdat beiden volgens mij dezelfde doelstelling vooropstellen, zijn-

de de emancipatie en participatie van kansengroepen. Ze zetten in op de sociale

activering van mensen die zich in een isolement bevinden. Het sociaal-artistiek

werk is een belangrijke werkvorm binnen het sociaal-cultureel werk en volgens mij

kan community radio een evenwaardige werkvorm zijn. De manier van werken lijkt

me ook grotendeels hetzelfde. Deze vergelijking zou ik verder kunnen trekken tot

sportparticipatieprojecten als de ‘Homeless Cup,’ maar dat zou me te ver kunnen

leiden.

28

DEFINITIE ‘sociaal-artistiek werk’

In het experimentele subsidiereglement van Bert Anciaux1 (2000) wor-

den sociaal-artistieke projecten als volgt gedefinieerd:

‘Laagdrempelige werkingen waar collectieve processen opgezet worden

met groepen en individuen die zich in een situatie van (sociaal-)culturele

achterstelling bevinden, met culturele ongelijkheid tot gevolg. Ze worden

begeleid door deskundige kunstenaars en educatieve, culturele of socia-

le werkers met als doelstelling om via participatie aan toeleiding naar de

kunsten de emancipatie en integratie van de doelgroepen te bevorderen,

en hun culturele competenties te verhogen, waarbij het artistieke werk

zowel het middel als een element van het beoogde doel kan zijn.’

De Bisschop, Rutten en Soetaert definiëren ‘Community Arts’2 (waarbij een ge-

meenschap onder begeleiding aan een artistiek product werkt en wat we bijgevolg

als sociaal-artistiek werk kunnen beschouwen) in hun werk ‘A Case Study in Dis-

course Analysis of "Community Arts" in Cultural Policy and the Press’ als

DEFINITIE ‘community arts’

‘a form of art that emphasizes the relationship between art and social

context, as a form of social work that emphasizes the social functions of

art, and as a form of empowerment that gives voice to those who are ex-

cluded from mainstream society.’3

Vertaling

‘Een kunstvorm die de relatie tussen kunst en de sociale context bena-

drukt, een vorm van sociaal werk dat de sociale functies van kunst be-

nadrukt, en als een vorm van empowerment dat uitgeslotenen een stem

geeft.’

De vergelijking tussen ‘community radio’ en sociaal-artistieke producties kan nog

verder doorgetrokken worden. In de functies van community radio vind je expliciet

enkele functies van het sociaal-artistiek werk terug (zoals omschreven in de visie-

tekst sociaal-artistiek werk van Dēmos.)

Evens (2010) onderscheidt vijf functies van community radio, namelijk participatie,

democratisch burgerschap, maatschappelijke integratie, culturele expressie en ex-

ploratie, terwijl Dēmos (2009) sociaal-artistiek werk een verbeeldende, participatie-

ve, relationele en publieksverdiepende functie toeschrijft.

1 Toenmalig Vlaams Minister van Cultuur. 2 ‘Community arts’ wordt aanvaard als de Engelse vertaling van ‘sociaal-artistiek werk’.

29

Participatief

Bij beiden ligt de nadruk op participatie, waarbij mensen een rol spelen bij de volle-

dige ontwikkeling van een product, verschillende vaardigheden opdoen en de kans

krijgen om hun eigen talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Net als ‘community

arts’ kan ‘community radio’ de functie van sociaal laboratorium uitoefenen, waar-

binnen gekeken en ‘onderzocht’ kan worden in hoeverre de lokale bevolking ge-

neigd is om te participeren aan de samenleving en hoe we dit kunnen beïnvloeden.

Zeer belangrijk hierbij is de inclusiviteit van dergelijke werkingen, waar deelnemers

gelijkwaardig behandeld worden, de drempel zo laag mogelijk is en mensen bena-

derd worden vanuit de dingen die ze wel kunnen in plaats vanuit de dingen die ze

niet kunnen. Géén compensatiebenadering maar een competentiebenadering.

Relationeel

Ook het relationele aspect is bij beiden erg belangrijk. Mensen in contact brengen

met elkaar, met verenigingen, met de maatschappij. Beiden bieden (bewust of on-

bewust) netwerken aan voor hun deelnemers, waardoor die zich ook (opnieuw)

gaan binden met de maatschappij, zich gaan integreren en opnieuw deel worden

van iets. Community arts en – radio zijn dus ideale middelen om aan ‘bonding and

bridging’ te doen, zoals Robert Putnam mooi omschrijft. An Van den Bergh (2012)

benadrukt dan ook het belang van informele ontmoetingsmomenten. Er wordt tijd

uitgetrokken om mensen tot hun recht te laten komen. Omdat dit een van de be-

langrijkste functies van het sociaal-artistiek werk is, moet hier volgens Dēmos ook

heel wat tijd voor uitgetrokken worden. Traagheid is hiervoor een kernbegrip.

Door te participeren binnen dergelijke organisaties en door het ontwikkelen van een

netwerk ontwikkelt de deelnemer een bepaalde visie op de maatschappij. Hierbij is

het belangrijk dat de organisaties openstaan voor een erg diverse groep mensen,

zodat deze visie realistischer wordt. Dan kan men spreken van democratisch bur-

gerschap. In organisaties die zich focussen op één begrensde doelgroep bestaat

het gevaar dat een homogeen netwerk ontstaat die de visie van het individu niet

verruimt maar bevestigt of zelfs versmalt.

Verbeeldend

‘In een sociaal-artistiek proces creëren deelnemers hun eigen symbolen.

Deze symbolen kunnen individueel zijn, maar gaven ook vaak uitdruk-

king aan een gedeelde beleving van de werkelijkheid. Dit gaat in wezen

terug op de essentie van ‘cultuur’, die precies betekent dat de mens ‘be-

tekenis’ kan geven aan zijn ‘natuur’, aan zijn leefomstandigheden.’

Visietekst Dēmos citeert Hall, 1997

30

De verbeeldende functie kan gekoppeld worden aan de functies van community

radio die door Evens omschreven worden als ‘culturele expressie’ en ‘exploratie.’

Door uiting te kunnen geven aan de eigen cultuur, en die cultuur te kunnen promo-

ten krijgen mensen de kans om zich te identificeren met diezelfde cultuur. Cultuur

kan hier zowel de algemeen heersende waarden en normen zijn, als subculturen en

hun muziekgenres. Een goed voorbeeld hiervan is ‘Radio Uylenspiegel’ (waar ik

later nog op terug kom) die als maatschappelijke opdracht had om de Vlaamse taal

en cultuur te promoten.

De publieksverdiepende functie werd eerder al besproken en kan zowel gekoppeld

worden aan de directe (vrijwilligers en medewerkers) als aan de indirecte werking

(luisteraars en ‘onderwerpen’) van community radio.

Waar alle bronnen het over eens zijn, is dat community radio geen commerciële

doelstellingen mag hebben. Op die manier proberen ze hun onafhankelijkheid te

verzekeren. Community radio’s kunnen wel beroep doen op advertenties om extra

middelen te verwerven, maar die moeten opnieuw in de zender geïnvesteerd wor-

den. Dit niet-commerciële aspect moet ervoor zorgen dat het sociale gedeelte be-

langrijker blijft dan pure winst. De hierboven omschreven functies moeten hoger op

de prioriteitenladder van een community radio staan dan het afleveren van een

kwalitatief eindresultaat. Hierin verschilt community radio wel van community arts.

Sociaal-artistiek werk werkt naar een artistiek eindresultaat toe en behoort eerder

tot de professionele kunstensector dan tot de amateurs. De proces-

productdiscussie binnen het sociaal-artistiek werk is voorbijgestreefd. Beiden zijn

zowel sociaal als artistiek en worden als evenwaardig beschouwd. Het product kan

dus ook sociaal zijn en het proces artistiek.

Om de inclusiviteit, participatie en integratie te bevorderen is een lage drempel es-

sentieel. Door hoge kwaliteitseisen te stellen verhoogt men de drempel, waardoor

bepaalde doelgroepen hun weg niet zullen vinden. Uiteindelijk beïnvloedt dit ook de

samenstelling van de ‘diverse’ groep en dus ook de ontwikkeling van het democra-

tisch burgerschap. Hiermee bedoel ik niet dat er niet gestreefd mag worden naar

kwaliteit, liefst wel, maar dat streven moet aandacht hebben voor het tempo en de

competenties van de vrijwilliger.

31

2.2.2. Conclusie

‘Community radio’ is een overkoepelende term die gebruikt wordt voor radiostations

die een sociale meerwaarde hebben voor de regio waarbinnen ze werken. Het zijn

lokale radiozenders die continu uitzenden, een band met de bevolking en regio

hebben en waarvan de middelen en het gezag gedecentraliseerd zijn. Community

radio focust niet op winst en stelt dus geen commerciële doelen voorop. Het streeft

de ontwikkeling van sociaal kapitaal na door de lokale bevolking direct en indirect te

betrekken bij de werking. Belangrijke begrippen daarbij zijn participatie, integratie,

democratisch burgerschap, netwerken, culturele expressie en exploratie. Media

worden er als hefboom gebruikt om mensen uit hun exclusieve positie te laten

groeien. De diversiteit van de gemeenschap wordt weerspiegeld in zowel de pro-

grammatie als het management van het radiostation.

32

Hoofdstuk 3: Geschiedenis van de lokale radio in Vlaanderen

3.1. Inleiding

Het huidige medialandschap (en daarbij de community radio’s) varieert van regio tot

regio. Omdat ieder land een eigen evolutie meegemaakt heeft, ziet community ra-

dio er overal anders uit. Castille en Coppens (1998) onderscheiden drie ontstaans-

modellen voor lokale radio. Het pioniersmodel (vanuit een aantal ideologische

groeperingen of individuen, dus bottom-up) is datgene waar België onder viel. Het

commerciële model, waaronder Frankrijk gesitueerd kan worden, is gericht op

winstmaximalisatie. Lokale radio in België is al snel de commerciële kant opge-

gaan. Daarnaast bestaat ook het Scandinavische model dat ook idealistisch van

aard is, maar komt vanuit de regering (top-down.) Het leek me nuttig om de ge-

schiedenis van de lokale- en regionale radio’s in België eens kort te schetsen.

3.2. Historie van de lokale radio in Vlaanderen

Lokale radio bestaat al even lang als het medium ‘radio’ op zich. In 1923 richtte

SBR (een merk radiotoestellen) de zender ‘Radio Belgique’ op (Castille en Cop-

pens, 1998.) Ook WNRO in Kortrijk was een van die lokale zenders.

Na de Tweede Wereldoorlog hield de Federale Overheid het complete staatsmono-

polie op radio-uitzendingen die de Duitse bezetter had ingevoerd, in stand. Geen

enkele onafhankelijke radiozender kreeg nog een licentie. Toch zond het Kortrijkse

WNRO verder uit, tot irritatie van de overheid, die ambtenaars afvaardigde om van

de zender opnieuw een staatszender te maken.1

Internationaal bestond in de jaren 60 de trend om ‘piratenzenders’ op te richten die

vanop schepen uitzonden. Op die manier ontweken ze de nationale wetgeving en

waren ze vaak moeilijker op te sporen. Radio Caroline, uit Groot-Brittannië, is hier

de bekendste van, die werd gebruikt als voorbeeld voor de film ‘The Boat that

Rocked.’ Sommigen herinneren zich misschien ook Radio Veronica, de Nederland-

se piratenzender die ‘offshore radio’ naar het vasteland bracht. De Antwerpenaar

Georges De Caluwé, die voor de Tweede Wereldoorlog de leiding had over Radio

Kerksken, kocht een betonnen schip van de Franse Zeemacht en doopte het

‘Uylenspiegel.’ Vanop de Noordzee zond hij twee maanden ‘Radio Antwerpen’ uit.

Om te overleven moesten dergelijke radiostations financiële steun zoeken bij com-

merciële bedrijven. Al snel kregen de vele illegale kleine radio’s een commercieel

karakter. In 1962 werd een wet gestemd die het voor zeezenders onmogelijk maak-

te om verder legaal te blijven uitzenden.

1 Vrij naar J.E. op www.radiovisie.be.

33

Op Europees niveau bestond in de jaren 60 en 70 de trend om ‘gewone’ mensen

meer inspraak te geven, bijvoorbeeld in besluit- en beleidsvorming. Die trend liep

ook door in de media. Over heel Europa begonnen de gevestigde mediawaarden

leken in te schakelen. De BBC speelde daarbij een grote rol. Die liet een aantal

mensen radioprogramma’s maken met beperkte of zelfs helemaal geen hulp van

professionals.

In de jaren 70 begon een aantal Belgische idealisten opnieuw onafhankelijke radio-

stations op te zetten, die in de illegaliteit uitzonden (Drijvers, 1991.) Milieuactivisten,

studenten, werklozen… kwamen op voor hun rechten en probeerden zo veel moge-

lijk mensen te bereiken door radio-uitzendingen te maken. Tegen het eind van de

jaren 70 waren overal in Vlaanderen vrije radio’s ontstaan. Naar voorbeeld van het

Waalse ‘Association pour la Libération des Ondes’ (A.L.O.) ontstond in Vlaanderen

de ‘Vereniging ter Bevrijding van de Ether en ter Bevordering van de Plaatselijke

Communicatie (V.E.B.E.) (Castille en Coppens, 1998.) Zij kwamen op voor de lega-

lisering van lokale non-profit radio (VEBORA kwam op voor de commerciële lokale

radio.) De overheid kwam zwaar onder druk te staan en kon niet anders dan een

wettelijk kader ontwikkelen, waarbinnen de radio’s legaal zouden kunnen opereren.

De ‘wet van 30 juli 1979 betreffende de radioberichtgeving’ zorgde voor een eerste

kader. Mits een vergunning van de federale overheid konden private initiatieven nu

beginnen uitzenden. In de praktijk moesten die initiatieven wachten op het Konink-

lijk Besluit van 20 augustus 1981. Radio’s die dergelijke vergunning aanvroegen,

moesten lang wachten op hun goedkeuring.

Op gemeenschapsniveau was het wachten tot ‘het decreet houdende organisaties

en erkenning van de niet-openbare radio’s’ op 6 mei 1982 werd goedgekeurd. De

‘niet-openbare radio’s’ konden een erkenning krijgen wanneer ze niet commercieel

waren, onafhankelijk van politieke partijen werkten, een geografisch afgebakende

doelgroep hadden (tot maximum één stadsagglomeratie, met de zendvergunningen

mochten de zenders slechts tot acht kilometer ver uitzenden) en sterk inzetten op

participatie van hun doelgroep. (Drijvers, 1991.) De radio’s moesten het juridisch

statuut ‘vereniging zonder winstoogmerk’ hebben. Deze vzw’s mochten slechts één

radio uitbaten.

Hoewel hier officieel de term ‘niet-openbare radio’s’ gebruikt wordt, zie je hier dat

de nadruk op het sociale en onafhankelijke aspect gelegd wordt, en dat hier gerust

de term ‘community radio’ gebruikt kan worden.

Dankzij het verbod op reclameboodschappen werd de onafhankelijkheid verzekerd,

maar in het decreet werd niet in financiering voorzien, dus geraakten de meeste

stations snel in geldnood. Daarbij kwam het feit dat de Openbare Omroep wél re-

clamespotjes begon uit te zenden (vanaf 1990) en steeds meer populaire muziek

begon te spelen (opstart Studio Brussel in 1983) waardoor ze de concurrentie met

de niet-openbare radio’s aangingen.

Sommige stations weigerden zich neer te leggen bij het verbod en zonden toch ad-

vertenties uit. De ordediensten spoorden de illegale studio’s op en namen het uit-

34

zendmateriaal in beslag. Radio Maeva (Brussel) werd opgenomen in het ‘Guinness

Book of World Records’ omdat van hen maar liefst 27 zenders in beslag werden

genomen.

Herman De Croo (Open VLD), toenmalig Minister van PTT (post, telegrafie en tele-

fonie,) besliste in 1985 dat ook niet-openbare radio’s advertenties mochten uitzen-

den, om zo wat ademruimte te creëren. Met het ‘Koninklijk Besluit tot regeling van

de samenstelling en de werkwijze van de Raad voor handelspubliciteit op radio en

televisie’ van 3 augustus 1987 werd dit ook in de praktijk mogelijk. Na toestemming

van de Minister van PTT konden lokale radiostations nu advertenties uitzenden.

Wat een sterk potentieel had om zich, weliswaar met overheidssteun, te ontwikke-

len tot een krachtig middel om de participatie van verschillende groepen in de sa-

menleving te bewerkstelligen, werd nu een commercieel product. Om de nodige

vergunningen en aangepast materiaal te bekostigen, werden steeds meer lokale

radiozenders afhankelijk van grote bedrijven en zakenmensen. Hiermee ontstonden

ook de eerste radionetwerken. Zenders die zogezegd ‘lokaal’ bezig waren gingen

fuseren met radio’s aan de andere kant van het land en gingen dezelfde program-

ma’s uitzenden. Er ontstonden grote commerciële netwerken, zoals Radio Contact,

die lokale stations over heel Vlaanderen (en soms ook Wallonië) gebruikten om hun

programma’s uit te zenden. Op die manier was een ‘netwerk’ overal te beluisteren,

maar was het officieel geen nationale zender. Een aantal zenders werd geautoma-

tiseerd, waardoor er enkel nog muziek te horen was. Er ontstonden allerlei bureaus

voor reclame- en nieuwsregie die zich ontfermden over de verdeling van reclame-

boodschappen en nieuwsberichten voor hun klanten. Ze maakten korte, algemene

nieuwsflashes. De ‘lokale radio’s’ werden op die manier gestandaardiseerd. Er

werden programma’s gekocht van bedrijven of andere zenders (Castille en Cop-

pens, 1998.) Op die manier verloren de stations hun band met de regio en de

community waarbinnen ze oorspronkelijk ontstonden.

De socialistische en christendemocratische partijen zagen het medialandschap libe-

raliseren en het mooie ideaal van ‘community radio’ dat zij voor ogen hadden op die

manier veranderen in een winstgevende business. Eric Van Rompuy stelde al in

1990 voor om het decreet aan te passen. “In de voorbije zeven jaar zijn een aantal

praktijken gegroeid, (…), die in strijd zijn met zowel de geest als de letter van het

decreet van 6 mei 1982.” Daarin verwijst hij naar de netwerkvorming (waarbij de

lokale radio’s een zo groot mogelijk zendgebied willen bereiken) en commercialise-

ring, en stelt dat deze niet passen in de manier waarop het decreet van 1982 be-

doeld is. Het ‘decreet van 7 november 1990 houdende organisatie en erkenning

van lokale radio’s’ definieerde het begrip ‘lokale radio’s’ en zorgde ervoor dat deze

slechts één aanvraag moesten indienen om zowel zenderkenning als –vergunning

bij dezelfde overheid te verkrijgen.

35

DEFINITIE ‘lokale radio’s’

Door de Vlaamse Overheid in het ‘decreet van 7 november 1990 hou-

dende organisatie en erkenning van lokale radio’s.’

“Radio's ingericht door het privé-initiatief, die zich met een eigen pro-

gramma en programmatie in overeenstemming met de bepalingen van

dit decreet richten tot een gemeenschap die geografisch gesitueerd is

binnen een wijk, een gemeente, een groep van aaneengrenzende ge-

meenten of maximaal een stedelijke agglomeratie. Het theoretisch zend-

bereik van de lokale radio is beperkt tot een straal van 8 kilometer; voor

wat het hoofdstedelijk gewest Brussel betreft, kan de Vlaamse Executie-

ve een afwijking hierop voorzien.”

Dankzij deze maatregel kregen maar liefst 337 lokale radio’s binnen de twee jaar

een vergunning. Op 12 juni 1991 werd ‘het decreet tot regeling van de reclame en

sponsoring op radio en televisie’ goedgekeurd. De Vlaamse Overheid wilde de ad-

vertenties op radio en televisie verder reguleren. Zoals in het decreet van Herman

De Croo bleef de toestemming van de Minister nodig, maar er werden een aantal

nieuwe voorwaarden aan gekoppeld. De belangrijkste daarvan was dat adverten-

ties vanaf nu (hoofdzakelijk) streekgebonden moesten zijn. Dat moest de lokale

radio toch minimaal verbinden met de regio. Heel wat lokale radio’s kregen het

moeilijk om adverteerders te vinden, daarenboven daalde het marktaandeel van de

niet-openbare radio’s in de jaren 90. (Zie figuur 2.)

JAAR LOKALE RADIO BRTN Andere

1991 9,7 88,7 1,6

1992 13,5 84,4 5,1

1993 9,6 88,2 2,2

1994 9,3 88,7 2,0

1995 7,6 90,2 2,2

Figuur 2: evolutie van de radiomarktaandelen in Vlaanderen (1991-1995)

Castille & Coppens (1998) Niet-openbare lokale radio in Vlaanderen: turbulentie in de ether.

Bron: BRTN-Studiedienst

Iedere lokale radio heeft een eigen ontstaansgeschiedenis. Die heeft heel wat in-

vloed op de manier waarop ze nu te werk gaan. Op internationaal niveau onder-

scheiden Castille en Coppens drie types lokale radio op basis van hun ontstaans-

context. Jan Drijvers (1991) doet dit ook op Vlaams niveau.

36

Een eerste type is een voortvloeisel van de jaren 60 en probeert de lokale gemeen-

schap te betrekken bij en op de hoogte te houden van bepaalde acties en onder-

werpen. Vanuit een sociale ontevredenheid groeit de nood aan gemeenschapsvor-

ming, aan het uiten van de eigen mening. Radio is hier een ideaal medium voor.

Radio Scorpio, in Leuven, is hier een goed voorbeeld van. Studenten protesteerden

tegen de verhoging van het inschrijvingsgeld. Bij dit type radio is het de bedoeling

om een community van gelijkgezinden te creëren.

Een tweede type focust op de emancipatie en participatie van een bestaande groep

of community. Dit kan een geografisch gebied zijn (bijvoorbeeld de campusradio in

Louvain La Neuve, of Landbouwradio in Zuid-Oost Gambia) maar kan ook een spe-

cifieke doelgroep hebben, zoals feministische community radio’s (Mitchell, 1998.)

Het derde type dat Drijvers omschrijft, is het type radio dat gemaakt wordt als tijd-

verdrijf. Een vrijetijdsbezigheid met als enige bedoeling om zichzelf (en anderen) te

animeren. Deze dragen vaak namen als ‘Radio Fun’ of ‘Radio Tequila.’

Wat de eerste twee types van de derde onderscheidt, is dat ze een sterkere focus

leggen op emancipatie en participatie, door de bevolking te betrekken bij de wer-

king en de inhoud af te stemmen op het publiek. Belangrijke begrippen binnen deze

types zijn toegang (access) en participatie. Met toegang wordt bedoeld dat men de

lokale bevolking wil ondersteunen door in te spelen op hun noden. Een sterke focus

ligt dus ook op de mogelijkheid om verschillende media te raadplegen, op toegan-

kelijk maken van informatie. Daarnaast proberen ze zoveel mogelijk mensen te be-

trekken bij hun werking. In de ideale situatie wordt dergelijk station volledig gerund

door vrijwilligers. Dit sluit aan bij de conclusie die ik trok na een zoektocht naar de

betekenis van het begrip ‘community radio.’

3.3. Momenteel

In de jaren 90 zagen de lokale radio’s hun marktaandeel zakken. Hun populariteit

verdween met de opkomst van populaire en uiteenlopende nationale radio- en tele-

visiezenders. Lokale radio werd gemarginaliseerd.

Community radio in de sociale interpretatie van het woord, en zoals ik het eerder

definieerde is in Vlaanderen zo goed als onbestaand. Het wordt in Vlaanderen

meestal als synoniem gebruikt voor lokale non-profit zenders. (Evens, 2010.)

Daaronder vallen vaak ook de 10 medialabs van het REC Radiocentrum. De me-

dialabs, zoals Quindo er één is, focussen op lokaal talent, werken met vrijwilligers

en hebben een sterke educatieve functie. Het lijkt me niet geschikt om medialabs

direct het label community radio op te kleven, omdat de drempel vaak te hoog ligt.

Dit soms door hoge inschrijvingsgelden te vragen of een sterke focus op kwaliteit te

leggen, eerder dan op emancipatie en participatie. Hoewel naar mijn mening nog

geen enkel medialab het label ‘community radio’ kan dragen, kan zo’n werking een

37

grote meerwaarde voor de organisatie betekenen en de evolutie richting ‘communi-

ty radio’ bevorderen.

Sommige medialabs leggen wel een nadruk op het sociale aspect van hun werking

en gebruiken hun expertise en infrastructuur om mensen in een kwetsbare positie

de kans te geven uit die positie te groeien. Ik denk aan Villa Bota in Brugge en Pro-

ject Wolf in Mechelen die in het Europees ‘Villa Crossmedia’-project de handen in

elkaar slaan op gebied van mediawijsheid en media-educatie met een sterke focus

op sociale inclusie en empowerment. Daarin werken ze ook samen met ‘CSV Me-

dia Clubhouse’ in het Britse Ipswich. Daar gebruikt men media als middel om men-

sen ‘at risk of neglect’ richting te laten geven aan hun eigen leven, met oog op het

verhogen van tewerkstellingskansen.

Naast de medialabs vind je in Vlaanderen ook de niet-commerciële radio’s. ‘Radio

Centraal’ in Antwerpen, ‘Radio Scorpio’ in Leuven en ‘Radio Katanga’ in Aalst ver-

enigen zich in de ‘koepel van niet-commerciële radio’s.’ Ze pleiten voor een apart

statuut, dat hun overlevingskansen moet vergroten. Onder andere door een ver-

mindering van de auteursrechtenkost en goedkopere zendvergunningen. De zen-

ders willen hun onafhankelijkheid bewaren en weigeren om reclameboodschappen

uit te zenden. Radio Scorpio bespreek ik in hoofdstuk 5 als ‘good practice.’

3.4. Internationale steunpunten en kenniscentra

AMARC (World Association of Community Radio Broadcasting) is een non-

gouvermentele organisatie die overal ter wereld community radio wil ondersteunen,

promoten en helpen ontwikkelen. Ze omschrijven in hun ‘Community Radio Charter

for Europe’ een aantal voorwaarden waar community radio’s aan moeten voldoen.

Ze leggen daarin een sterke nadruk op een representatief bestuur. De radiozenders

moeten gerund worden door ‘de community’ zelf en van hen wordt verwacht om alle

aanwezige gemeenschappen te betrekken. De taak om extra inspanningen te doen

om minderheidsgroepen bij de werking te betrekken wijst naar het sterke sociale

aspect waarbij niet enkel de ‘happy few’ kansen krijgen, maar waarbij men inzet op

activering en participatie van gemarginaliseerde en kansarme groepen.

Op Europees niveau bestaat CMFE (Community Media Forum Europe.) Zij zijn de

belangenbehartiger binnen de Europese Unie. Hun belangrijkste taak is het verza-

melen en verstrekken van informatie over de ‘derde mediasector’ in Europa.

AMARC-Europe en CMFE speelden een belangrijke rol bij het ontwikkelen van de

Europese resolutie van 25 september 2008 over community media. Daarin om-

schrijven ze de belangrijkste aspecten van community radio. Deze omschrijving

komt sterk overeen met de conclusie die ik uit het literatuuronderzoek kon trekken.

In 2009 onderschrijft de Raad van Europa de empowerende en activerende functie

van community radio in hun ‘declaratie van de Ministerraad over de rol van com-

38

munity media bij de promotie van sociale cohesie en de interculturele dialoog’ van

11 februari 2009.

3.5. Conclusie

Lokale radio’s in Vlaanderen komen van heel ver. De overheid heeft het staatsmo-

nopolie lange tijd in stand gehouden en wilde slechts met mondjesmaat toegevin-

gen doen. Herman De Croo zorgde ervoor dat lokale radio’s advertenties konden

uitzenden en zo probeerde hij een uitstervend concept te redden. Veel zenders

gingen zich verenigen om zo hun zendgebied uit te breiden. Meer luisteraars zorg-

den voor duurdere advertenties en dus voor een hoger inkomen. De opkomst van

de radionetwerken bracht standaardisering met zich mee, iedere zender klonk het-

zelfde en verloor zijn band met de regio. De Vlaamse Overheid wilde daarom terug

naar het oorspronkelijke idee van ‘lokale radio,’ en beperkte het advertentierecht tot

streekgebonden advertenties. Het werd moeilijker om middelen te vinden. Mede

hierdoor en door het dalen van het marktaandeel van lokale radio’s werden deze

minder populair. Lokale radio’s bestaan nog steeds, maar zijn vaak gemarginali-

seerd.

De internationale NGO ‘AMARC’ dient als steunpunt, kenniscentrum en belangen-

behartiger van community radio’s. Op Europees niveau is het ‘CMFE’ actief.

39

Hoofdstuk 4: Good Practices

4.1. Verschillende radioprojecten

Quindo is zeker niet de enige radiozender die afwijkt van de bekende commerciële

en algemene omroepen. Er bestaan heel wat lokale zenders, in Vlaanderen denk ik

aan Radio Scorpio in Leuven, Urgent.fm in Gent en Radio Centraal in Antwerpen.

Deze radiozenders hebben een aantal zaken gemeen: ze werken allemaal met jon-

geren, bieden verschillende studenten- en muziekprogramma’s aan en werken op

lokaal niveau. Allemaal zenden ze uit via internet en de meeste beschikken over

een FM-frequentie. Op internationaal niveau heb je er heel wat, denk aan de talrijke

community radio’s in Zuid-Amerika en Centraal-Afrika. De bedoeling is meestal om

de lokale bevolking op de hoogte te brengen (en te houden) van ontwikkelingen die

een impact kunnen hebben op hun leven. (Zowel landbouwgerelateerd in de dorpen

als politieke informatie en updates over burgeroorlogen of rebellengroepen.) Daar-

naast zie je ook heel wat community radio’s ontstaan na traumatische gebeurtenis-

sen. Denk aan Zuid-Afrika na de apartheid, waarbij een onderdrukte groep mensen

opnieuw het heft in eigen handen neemt. In Indonesië ontstonden 46 community

radiostations na de vernietigende tsunami van 2004 die zich vooral richten op de

heropbouw van de regio en de verwerking van het leed. Wanneer de bevolking het

heft in eigen handen neemt en zelf aan massacommunicatie gaat doen, kan het

ook verkeerd aflopen. Zo speelde ‘Radio Mille Collines’ een grote rol bij de genoci-

de in Rwanda. Tussen 1993 en 1994 moedigden ze de Hutu’s aan om alle Tutsi’s

te vermoorden.1

Het gebruik van radio als hefboom is geen nieuw fenomeen. Om het begrip ‘com-

munity radio,’ zoals ik in het vorige hoofdstuk heb beschreven, verder te verduidelij-

ken, ga ik in op een aantal good practices. Ik koos voor ‘Future Radio’ als het

schoolvoorbeeld van ‘community radio’ zoals ik het in hoofdstuk twee gedefinieerd

heb. ‘Radio Scorpio’ beantwoordt niet volledig aan mijn definitie, maar is een van

de weinige niet-commerciële lokale radio’s in Vlaanderen, die groot potentieel heeft

om naar ‘community radio’ te evolueren.

4.1. Future Radio, Norwich

‘Future Projects’ in Norwich (Groot-Brittannië) heeft als doelstelling om ‘hard-to-

reach’ doelgroepen en achtergestelde gemeenschappen te bereiken en te stimule-

ren om deel te nemen aan de maatschappij. Een van hun hoofdactiviteiten is ‘Futu-

re Radio.’ Een fulltime community-radiostation opgericht in een van de grootste

probleemwijken van Norwich.

1 www.rwandastories.org

40

4.1.1. NELM

‘Future Projects’ werkt in de NELM-regio. NELM verwijst naar North Earlham,

Larkman en Marlpit. Het zijn drie wijken rond Norwich die door Future als ‘sterk

achtergesteld op gebied van leren, vaardigheden, gezondheid en criminaliteit’ be-

stempeld worden. Lorna Haley vertelt de auteurs van ‘Moving Histories of Class

and Community’ over haar eigen ervaringen in Larkman.

“I’m sorry in a way because I know that you’re quite keen to break down

the stereotypes . . . but I do feel, and again this is perhaps another

source of my shame, that our family fulfilled absolutely every stereotype

you can think of. So . . .my Mum had a drunken Irish Catholic father who

everyone called Paddy . . . [her] mother died so the children were taken.

My youngest aunt who was only a couple of years older than me was lit-

erally handed over the fence at the age of three to a neighbour who then

brought her [up] . . . It was a mess . . . but I was obviously reasonably

oblivious, or it was just ordinary to me then. All the family shipped

around, stayed with various people on the estates . . .my granddad

[sighs] went from . . . strength to strength in his drunkenness . . . living

with various members of the family including us for a lot of years . . . I

just remember him sitting on the corner of the bed with his false teeth out

and nothing on his top half and he had this kind of breasts and chickeny

skin, hacking his guts up and dipping his toast in his whisky . . .”

De wijken ontwikkelden door de jaren heen een reputatie van gevaarlijke achter-

buurt waar deftig volk nooit passeerde. Die reputatie werd groter dan de werkelijk-

heid. De geschatte 10.000 inwoners werden aan hun lot overgelaten en kwamen in

een isolement terecht.

4.1.2. Wijkontwikkeling

In 2000 besliste de Norwich City Council om te investeren in de ontwikkeling van de

NELM-buurt. Hiervoor werd een ‘charity-company’ opgericht. In Groot-Brittannië

investeert de overheid heel wat minder in welzijn en buurtwerk dan in België. Hier-

door zijn de projecten vaak op privé-middelen aangewezen. Vaak proberen goede

doelen en welzijnsorganisaties om zelfbedruipend te worden, door naast deze acti-

viteiten ook economisch interessantere zaken op te richten. De winst van deze

‘companies’ gaat dan naar hun ‘charity.’ Het ‘NELM Development Trust’ kreeg wel

subsidies over een periode van tien jaar, voor een bedrag van £32,5 miljoen, of

€38,58 miljoen. Het NELM Development Trust is het meest gesubsidieerde wijk-

ontwikkelingsproject in het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast ontvangt het ook giften

van andere bedrijven.

41

Op hetzelfde moment kregen twee idealistische ‘communityworkers’ het idee om

hun eigen charity op te zetten. Ze wilden sociale exclusie in NELM tegengaan door

mét de lokale bevolking projecten op te zetten. Ze wilden de mensen empoweren

door vertrouwen te schenken, materiaal ter beschikking te stellen… Het kreeg de

naam ‘Future Projects.’ De kernwoorden van hun methodiek zijn ‘engage’, ‘inspire,’

‘educate’ en ‘support.’ Door met de mensen te gaan spreken en ze bij een werking

te betrekken probeert Future Projects om hen te inspireren. De mensen kunnen

met hun eigen interesses en noden aan de slag binnen de organisatie. Daarbij krij-

gen ze de nodige ondersteuning.

Momenteel bestaat ‘Future Projects’ uit een aantal deelwerkingen. ‘Future Educati-

on’ biedt jongeren die overal geschorst en ontslagen werden een opleiding op

maat. Door met de jongeren te werken rond zaken die hen interesseren probeert

Future Projects hen een toekomst aan te bieden. Daarnaast is er ook ‘Future Stu-

dios,’ waar jonge muzikanten kunnen repeteren en opnemen. ‘Future Baseline’ ten-

slotte focust op individuele ondersteuning, door emotionele begeleiding te voorzien,

maar ook op gebied van tewerkstelling, huisvesting, financiën…

4.1.3. Future, community, radio

‘Future Radio’ is het community radiostation van ‘Future Projects.’ In oktober 2012

ging ik, in het kader van het Europees INTERREG IV project SeaMedia, naar Nor-

wich. Daar sprak ik met Terry Lee, coördinator van Future Radio, over de werking

van de zender.

Momenteel werken bij Future Radio slechts twee fulltime betaalde krachten, twee

jaar geleden waren dit er nog vier en een parttime. Ondanks de geldnood blijft de

radiozender erg populair.

Een 300-tal vrijwilligers werkt er aan radioprogramma’s voor de volledige buurt. Ie-

dereen krijgt er de kans om radio te maken, zowel oudere dames die kookpro-

gramma’s presenteren als jonge Pakistanen die in hun eigen taal de nieuwste hits

aankondigen.

Future Radio begon met een zendlicentie die hen net toeliet om het volledige

NELM-gebied te bereiken. Na enkele jaren werd hun licentie vernieuwd, waardoor

ze ook het volledige centrum van Norwich en een heel stuk daarbuiten konden co-

veren. Als gevolg daarvan luisterden heel wat meer mensen naar de radio en kwa-

men een heleboel nieuwe vrijwilligers zich aanmelden. Hierbij was het belangrijk

om ervoor te zorgen dat de opzet van de werking, het empoweren van de NELM-

regio, niet in gevaar kwam. Hoewel de werking zich vooral op moeilijk bereikbare

doelgroepen focust, is het belangrijk om in een community radio een diverse vrijwil-

ligerspoule te creëren. Op die manier kunnen netwerken ontstaan die in andere

omstandigheden ondenkbaar waren geweest.

42

Nieuwe vrijwilligers worden er warm verwelkomd en via een systeem van peter- en

meterschap leren ze hoe een radioprogramma gemaakt wordt. De vrijwilligers lei-

den de nieuwelingen op. Dit was de oorspronkelijke opzet van het radiostation.

Momenteel is het ook handig omdat de vaste werknemers eigenlijk niet meer bezig

zijn met radio zelf, maar vooral zorgen voor de administratie, de fondsen, contac-

ten…

Future Radio haalt zijn geld een beetje overal. Een deel komt van Future Projects.

Dat is een steeds kleiner wordend bedrag, omdat ook de moederorganisatie kampt

met financiële problemen. Daarnaast worden bepaalde projecten gesponsord door

het NELM Development Trust, de Europese Unie, buitenlandse partners… Future

Radio koos ervoor om op vraag van bedrijven, organisaties of overheden ook aan

betaalde verslaggeving te doen. Een serie reportages over het dichtslibben van de

Norfolk-kanalen wordt betaald door een organisatie die het dichtslibben wil tegen-

gaan. Een gevaarlijke keuze lijkt me. Terry Lee verzekerde ons dat ze over derge-

lijke overeenkomsten goed nadenken. Zo moet alles de community ten goede ko-

men. Een reportage over de gezellige en sociale aspecten van tabak zit er bijvoor-

beeld niet in.

Daarnaast voorzien ze ook nog in heel wat andere sponsormogelijkheden. Live-

radio op evenementen, wedstrijden in programma’s, reclameboodschappen… Deze

zijn essentieel om het voortbestaan van de zender te garanderen.

4.1.4. Conclusie

Bij Future Radio wordt radio gebruikt om mensen te empoweren en moeilijk bereik-

bare doelgroepen bij de maatschappij te betrekken. Ze doen dit zonder structurele

overheidssteun, maar zoeken overal naar financiële middelen om de werking te

verzekeren. De zender wordt grotendeels gedragen door vrijwilligers en bereikt

dankzij een zeer uitgebreid programma-aanbod een groot aantal luisteraars in de

omgeving van Norwich.

43

4.2. Radio Scorpio

Momenteel bestaat er in Vlaanderen een ‘koepelorganisatie voor niet-commerciële

radio’s.’ Zij bestaat uit drie leden: Radio Katanga (Aalst,) Radio Centraal (Antwer-

pen) en Radio Scorpio (Leuven.) Zij verenigen zich als radiozenders die zich willen

afzetten tegen de commercialisering van het regionaal medialandschap. Het hoofd-

doel van de koepelorganisatie is het bekomen van een statuut dat niet-commerciële

radiozenders beschermt. Dergelijk statuut bestaat al in Wallonië en in vele Europe-

se landen.1

4.2.1. Korte historiek

Vanuit hun ontevredenheid over de verhoging van het inschrijvingsgeld verenigden

een aantal linkse rakkers zich in de zomer van 1979 in de vzw SCORPIO. De Leu-

vense studenten zagen in radio het ideale middel om een breder publiek te berei-

ken. De eerste uitzending was al op 15 oktober, vanuit de zolderkamer van een

medewerker.

Enkele maanden later verhuisden ze naar de universiteitscampus van de Faculteit

Sociale Wetenschappen. Omdat een verhuis wat geld kost en radiomateriaal een

redelijke investering vraagt, boorden de studenten heel wat mogelijkheden aan. Ze

investeerden elk een redelijk bedrag in de werking, verkochten stickers, organi-

seerden een fuif, medewerkers konden renteloos lenen aan de vzw… Zonder hulp

van externe organisaties bouwden ze een eigen radiozender op, die bij de Leuven-

se studenten én inwoners al snel aan populariteit won.

Radio Scorpio zond uit in de illegaliteit; hoewel het volgens de wet mogelijk was

een zendvergunning te bekomen, bleek dit in de praktijk zeer moeilijk. Op 18 febru-

ari 1980 viel de Rijkswacht binnen. De Scorpio-medewerkers hadden zich hier goed

op voorbereid en lieten een opname spelen waarin sympathisanten opgeroepen

werden om naar de studio te komen en te betogen tegen de inbeslagname van het

materiaal. Na heel wat onderhandelen werd de studio uiteindelijk verzegeld, maar

mocht het materiaal blijven staan.

“Dit is een noodoproep. Radio Scorpio, uw Leuvense lokale radio wordt

bedreigd met inbeslagname. Dit is geen grap. Indien je achter onze prin-

cipes van lokale radio kan staan, spoed je dan naar het Stuc. Het Stuc is

gelegen tussen de Van Evenstraat en de Parkstraat. Enkel een massale

opkomst kan onze inbeslagname mogelijk voorkomen. Wij herhalen onze

oproep...”

1 Belorf, K. op www.dewereldmorgen.be.

44

Het voorval kreeg heel wat persaandacht en van overal in Vlaanderen kwamen re-

acties op de onduidelijke positie van vrije radio’s. Kort hierna ontstond V.E.B.E.,

een organisatie die zich inzette voor de legalisering van lokale, niet-commerciële

radiozenders.

Radio Scorpio kreeg steun van gelijkaardige zenders en kreeg hier en daar wat

zendtijd op andere frequenties. Ondertussen bouwde Scorpio aan een nieuwe stu-

dio en vanaf september zonden ze opnieuw uit.

In de jaren daarna kampte Scorpio met interne conflicten. Een deel van de mede-

werkers wilde advertenties en reclameboodschappen toelaten, terwijl anderen daar

radicaal tegen waren. Het leidde tot een afscheuring van een aantal vrijwilligers, die

zich hoofdzakelijk verenigden in een nieuwe radiozender, Radio Sinjaal.

In 1985 werd Radio Scorpio erkend en begon men legaal uit te zenden. Ook dit

bracht heel wat kosten met zich mee (voldoen aan technische vereisten, SABAM…)

Twee jaar later moest Scorpio opnieuw een dossier indienen om de erkenning te

verlengen. Na heel wat speculaties, onzekerheid en acties werd het uiteindelijk

goedgekeurd.

Kenmerkend in de verdere werking van Scorpio is hun inzet voor niet-commerciële

vrije radio’s, die aansluiten bij de wensen en noden van de bevolking, zonder de

concurrentie met de nationale media aan te willen gaan. Zo waren ze betrokken bij

een illegaal radioproject in Gent (Radio X) en een internationale samenwerking op

gebied van cultuurprogrammatie. Ze maakten van ‘Scorpio’ de afkorting

S.C.O.R.P.I.O., wat slaat op ‘Socio-Culturele Organisatie voor Regionale Pluralisti-

sche InformatieOverdracht.’

4.2.2. Werking

Momenteel bestaat het bestuur van Radio Scorpio uit 6 vrijwilligers. Er werken geen

betaalde krachten. Een vrijwilligerspoule van 140 mensen van verschillende leeftij-

den verzorgt ongeveer 52 uur uitzendingen per week. Dit zijn zowel studenten als

vaste inwoners van Leuven, zowel jongeren als ouderen.

Scorpio heeft nog steeds een zeer alternatief en rebels imago. Ze blijven uitzenden

vanuit hun kleine studio met materiaal dat dateert van voor 1990. Hun redactieruim-

te is zeer ongezellig. Het is klein, koud, wit en erg smal.

Radio Scorpio wil niet zijn zoals de andere zenders, ze zenden dan ook geen (of

weinig) commerciële muziek uit. In hun programmatie zoeken ze naar een grote

verscheidenheid in muziekgenres en gespreksonderwerpen. Op die manier probe-

ren ze iedereen te bereiken.

45

Ze zorgen ervoor dat ze aanwezig zijn op de belangrijkste evenementen in de re-

gio, om zich op die manier aan de doelgroep te laten zien en de drempel te verla-

gen.

Geïnteresseerde vrijwilligers worden uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek en

ondertekenen een vrijwilligersovereenkomst. Ze kunnen terecht in de nieuwsredac-

tie die dagelijks samenkomt en daar worden ze intensief begeleid. Ze leren er re-

portages maken, interviews afnemen… Iedere prestatie wordt voorzien van feed-

back. Wanneer de vrijwilliger hier klaar voor is, krijgt hij de kans om te side-kicken,

techniek te doen…

Programmamakers betalen jaarlijks €80 lidgeld. Met dat geld probeert Scorpio en-

kele werkingskosten te dekken.

Radio Scorpio wil zijn vrijwilligers de kans bieden om door te groeien. Op die ma-

nier proberen ze hen ook gemotiveerd te houden. Wie daarom vraagt kan verder

begeleid worden. Daarvoor schakelen ze vaak bestuursleden of ex-vrijwilligers in.

Het geven van vertrouwen en verantwoordelijkheid aan hun vrijwilligers is daarbij

een van de belangrijkste instrumenten.

4.2.3. Conclusie

Wanneer ik er de definitie van ‘community radio’ uit hoofdstuk 2 bijhaal, dan zie je

dat Scorpio voldoet aan heel wat kenmerken.

Radio Scorpio probeert heel wat doelgroepen te bereiken door zijn programmatie

representatief te maken voor de samenstelling van de Leuvense (studenten) bevol-

king. De zender heeft een grote meerwaarde voor de regio waarbinnen ze werkt.

Scorpio heeft een band met de bevolking, die zowel direct als indirect bij zijn wer-

king betrokken wordt. Zowel via de vrijwilligersgroep als in de verslaggeving en

programmatie.

Scorpio streeft geen commerciële doelen na en beschikt over een bestuur van 6

mensen dat op een democratische manier beslissingen neemt.

Ze focussen sterk op de ontwikkeling en het groeiproces van hun vrijwilligers en

geloven in de empowerende kracht van het radio maken.

In tegenstelling tot Future Radio zet Scorpio die kracht niet bewust in om moeilijk

bereikbare doelgroepen te laten participeren aan de samenleving en te laten groei-

en in hun eigen competenties.

Voor een deel beantwoordt Radio Scorpio aan mijn definitie van community radio,

maar het actieve sociale aspect ontbreekt. Niet iedere lokale radio is hier bewust

mee bezig.

46

Ook onbewust kunnen dergelijke zenders bijdragen aan de participatie, integratie

en democratisering van het burgerschap bij hun medewerkers. Door het nastreven

van een lage drempel staat de organisatie open voor alle mensen, maar gaat ze

niet bewust op zoek naar de moeilijk bereikbare doelgroepen.

47

Hoofdstuk 5: Projectdossier ‘Radio Respect’

5.1. Oriëntatiefase

Iedere betrokken organisatie of individu heeft zijn eigen redenen of motivatie om

aan het project mee te werken. Hieronder probeer ik die kort te schetsen.

5.1.1. Vanuit Quindo

Zoals eerder al omschreven werd, bestaat bij Quindo het gevoel dat de organisatie

heel wat meer kan bijdragen aan de lokale samenleving dan het momenteel doet.

Het project biedt de kans om de positieve effecten van radioproductie op de ontwik-

keling van sociale vaardigheden te bestuderen. Daarnaast wordt ook gekeken op

welke manieren jongeren naar de zender toegeleid kunnen worden.

5.1.2. Vanuit mezelf als student sociaal-cultureel werk

Voor mij is het project belangrijk om te kijken op welke manier sociale vaardigheden

geoefend kunnen worden, door gebruik te maken van media. Ik zoek naar een con-

crete situatie waarin zowel de jongere als de directe omgeving merkt dat radio ma-

ken een positieve invloed kan hebben op de omgangsvaardigheden. De bedoeling

daarbij is om te leren welke manieren het meest effectief zijn. Ik baseer me zowel

op de evaluatie door Ann Degrande, ondersteunende leerkracht en Francine Cool,

directrice van BuSO Ter Bruyninge, op de evaluatie door de jongeren en op mijn

persoonlijke evaluatie van het project.

De conclusies die ik uit dit project zal trekken, worden aan de hand van een SWOT-

analyse geformuleerd. Die zal als basis van een handelingsplan dienen, waarin ik

een aantal bescheiden aanbevelingen voor een nieuw, verbeterd project zal probe-

ren te formuleren.

5.2. Probleemverkenning

‘Project Respect’ is gegroeid vanuit een mogelijkheid, eerder dan vanuit een pro-

bleem. De mogelijkheid om mensen de kans te geven aan de hand van radiomaken

hun sociale vaardigheden te ontwikkelen.

Het inzetten van deze mogelijkheid kan bijdragen aan de oplossing van een groter

maatschappelijk probleem waarbij een deel van de bevolking met uitsluiting be-

dreigd wordt. De ontwikkeling van sociale vaardigheden bevordert de communicatie

48

en participatie en ‘heft’ mensen uit hun isolement. Door mensen (en hier specifiek

jongeren) te stimuleren om hun sociale vaardigheden aan te scherpen in een avon-

tuurlijke omgeving, probeer ik bij hen ook de interesse in media aan te wakkeren en

hen het voordeel van engagement te laten voelen. Een engagement opnemen leidt

tot verdere ontwikkeling van sociale vaardigheden, tot het ontstaan en uitbreiden

van netwerken, toeleiding naar het sociale, culturele en welzijnsaanbod van de re-

gio… In een ideale situatie is ‘Radio Respect’ een toeleidingsproject naar de regu-

liere vrijwilligerswerking van het medialab.

Omdat ik met een groep leerlingen werk aan een project dat BuSO Ter Bruyninge

in zijn lessen integreert, houd ik ook rekening met de ontwikkelingsdoelen die door

de Vlaamse Overheid vooropgesteld werden. De klasgroep valt onder ‘opleidings-

vorm 3,’ waarbij de jongeren klaargestoomd worden voor de samenleving en een

job in de reguliere sector. Een groot deel van de ontwikkelingsdoelen focust op so-

ciale vaardigheden, vrije tijd en media. De meest toepasselijke heb ik in bijlage 4

opgelijst.

5.3. Ontwerpfase

Sociaal-artistieke projecten en producties hebben vaak gelijkaardige doelgroepen,

dezelfde doelstellingen en een aantal dezelfde effecten op de deelnemers. Daarom

leek het me logisch om voor de uitwerking van dit project eens bij verschillende so-

ciaal-artistieke projecten te gaan kijken.

Na bezoeken aan de Unie der Zorgelozen en vzw Wit.h en een gesprek met An

Van den Bergh (stafmedewerkster sociaal-artistiek werk bij Dēmos) wist ik dat dit

project geen sociaal-artistiek project was. De focus ligt op participatie, omdat het

medialab als doel heeft om de leerlingen naar de reguliere werking toe te leiden.

Het agogische draagkracht van deze groep is kleiner dan dat van de andere groe-

pen waar Quindo workshops mee organiseert. Door te communiceren met de on-

dersteunende leerkrachten vanuit BuSO en door voor de aanvang van het project al

eens met de klas te gaan spreken, heb ik gedeeltelijk kunnen inschatten op welke

manier ik de groep het best kon benaderen. Doorheen het project heb ik dat af en

toe bijgestuurd.

Bij afloop van het project wil ik dat de jongeren gegroeid zijn, in hun communicatie,

in de omgang met feedback… Ik wil dat de jongeren trots zijn op hun afgewerkt ra-

dioprogramma en het gevoel hebben dat ze dit ook werkelijk zelf gerealiseerd heb-

ben. Ik ben niet zo naïef om te geloven dat deze jongeren na dit project van drie

maand perfecte sociale skills hebben.

Ik ben me ervan bewust dat het werken met dergelijke doelgroep ook een specifie-

ke aanpak vraagt. Rekening houdend met de agogische draagkracht en de indivi-

duele verschillen heb ik een kleine ‘tijdlijn’ opgesteld, deze vind je in bijlage 1. Die

gebruik ik om de inhoud van de workshops te bepalen. Na iedere workshop stel ik

49

een samenvatting op (wat hebben we gedaan? Wat gaan we volgende keer doen?)

Naast de crossmediale skills probeer ik ook steeds de mogelijke sociale skills die

ze in de workshop kunnen ontwikkelen op te lijsten. Natuurlijk heb ik hier niet altijd

volledig zicht op omdat er vaak aan bepaalde competenties gewerkt wordt, zonder

dat we ons daar bewust van zijn.

Ann Degrande werkt in het BuSO Ter Bruyninge in Kortrijk. Ik mailde haar mijn

ideeën. Zij reageerde onmiddellijk erg enthousiast en ook de directrice, Francine

Cool, stapte mee in het verhaal. De mails vind je in bijlage 2. Ann Degrande werd

aangesteld als verantwoordelijke van het project in het BuSO en er werd een ge-

schikte klas uitgekozen.

Omdat het BuSO voor dit project telkens de dinsdagnamiddag reserveert en de

leerlingen regelmatig tijdens de uren door de gangen zullen lopen, of naar de studio

op het Conservatoriumplein zullen komen, maakte ik een brief voor de leerkrachten

op. Hierin kader ik het project. De brief vind je in bijlage 3.

Hoofddoelstellingen

- De effecten van radio maken op de ontwikkeling van sociale vaardigheden

bekijken.

- Kansengroepen toeleiden naar de werking van het medialab.

Afgeleide doelstellingen

- Het afwerken van één uur live-radio zonder hulp van anderen.

- Respectvol met elkaar kunnen communiceren.

- Het kunnen omgaan met feedback (geven en ontvangen.)

- Op een verstaanbare en correcte manier kunnen communiceren met derden

of onbekenden.

- Klasgroep versterken.

- Ontwikkelen van crossmediale vaardigheden.

Tussendoelen

- De groep laten kennismaken met een radiostudio.

- De groep laten kennismaken met de werking van radio (de verschillende re-

dacties…)

- Iedereen laten spreken door de microfoon.

- Iedereen zichzelf laten horen.

- De groep laten verder bouwen op eigen ideeën.

- Leren hoe je iets kan opnemen op locatie.

- De groep leren hoe zich voor te bereiden op een interview.

- De leerlingen zelf mensen laten contacteren die ze in hun uitzendingen wil-

len.

50

5.4. Uitvoeringsfase

Ik probeerde de planning zoveel mogelijk te volgen, maar liet die op geregelde

momenten volledig varen. Hieronder een kort logboek van het verloop van ‘Radio

Respect.’

1. 16/01/2013 – Introductie project klasgroep (BuSO)

Korte uitleg Quindo, radio, kennismaken klas…

Duidelijke afspraken maken.

2. 06/02/2013 – Tweede contact klasgroep (BuSO)

Klas heeft nagedacht over concrete invulling (quiz, test, interviews, muziek…)

Kort haalbaarheid overlopen en uitnodigen voor studiobezoek op maandag 18

februari 2013.

3. 18/02/2013 – Rondleiding Quindo en korte kennismakingsworkshop – 3de

contact (Quindo)

Wat is radio? DNA van een zender. Samenstelling van een programma, ver-

schillende taken, zelf 15 minuten radio gemaakt. Korte techniek en presenta-

tietechnieken.

4. 26/02/2013 – Op locatie – 4de contact(BuSO)

Opnemen op locatie, voxpop-reportage-interview, hoe werkt een flashmic?

Wat is REAPER? – Korte interviews met leerkrachten en leerlingen.

5. 05/03/2013 – Inhoudelijk (BuSO)

Niet aanwezig, onder begeleiding van Ann Degrande (leerkracht BuSO,) ta-

kenlijst met tips en tricks doorgegeven.

6. 12/03/2013 – Wedstrijd opname – 5de contact (Quindo)

Eerste opnames voor de definitieve uitzending. Doorlopende wedstrijd (5 vra-

gen.) Techniek door Bichon. Presentatie door Kaya, Drecilla en Yasmine. (De-

rest afwezig wegens sneeuw.) Opnames voor Plug-In (50 jaar BuSO.)

7. 19/03/2013 - Interviews en voxpops – 6de contact (Quindo)

Hoe werkt een flashmic? (Herhaling.) Welke interviews zijn reeds voorbereid?

Vragen overlopen + research. Opnemen van voxpop op straat. Opname van

‘milieutips’ (Carmino en Jasmine.)

Mail van begeleidende leerkracht in bijlage 5.

8. 26/03/2013 – Interview met bokser en facebookpagina – 7de contact

(BuSO)

Beslist hoe het logo er zal uitzien. Eerste interview opgenomen met bokser.

Beslist om facebookpagina aan te maken. Groepsfoto’s genomen.

51

9. 15/04/2013 – ‘Radio Respect’-dag – 8ste contact (Quindo + muziekcentrum

TraCK*)

Druk gevulde dag.

Voormiddag: evaluatie van interview met bokser, brainstorm over inhoud pers-

bericht, schrijven introductie Radio Respect, schrijven voxpopvraag…

Workshop ‘social media management’ (Bo Desmadryl)

Workshop video (Thomas Nujittens)

Namiddag:

Muziek leren importeren (Rolf Verstraete)

Voiceovers opnemen, T-shirts (kopen en maken)

10. 20/04/2013 – 50-jaar BuSO festiviteiten (Op locatie)

Kelly, Drecilla en Chancelle stellen ‘Radio Respect’ voor op academische zit-

ting 50-jaar BuSO. Ze nemen enkele reacties op, nemen foto’s en gebruiken

de videocamera.

11. 23/04/2013 – Evaluatie + voorbereiden opnames – 9de contact (BuSO)

Evaluatie van verloop project tot nu toe. (Verslag: ‘Groepsevaluatie Radio

Respect 24 april 2013.) Voorbereiding opname ‘respecttelefoon,’ updaten so-

ciale media, voorbereiding interview Brecht Dejaegere (KVK,) brainstorm jin-

gles.

12. 24/04/2013 – opname ‘respecttelefoon’ – 10de contact (BuSO)

Opnemen van het voorbereide fragment ‘Respecttelefoon’ (met Juffrouw Loui-

se.)

13. 30/04/2013 – Interview Brecht Dejaegere (KVK) – 11de contact (KVK,

BuSO)

Met Kaya en Drecilla ging ik naar het Guldensporenstadion. Kaya had alles

geregeld met de persverantwoordelijke van KVK. Interview opgenomen. In

klas: opname respecttelefoon beluisteren en evalueren, jingle-scenario uit-

werken, respectjournaal uitwerken en extra nieuwtjes zoeken.

14. 06/05/2013 – Techniek oefenen en voorbereiden uitzending – 12de contact

(Quindo)

Oefenen van techniek voor radio-uitzending. Uitschrijven van intro’s en outro’s,

oefenen van aankondigen in de microfoon. Verdeling van laatste taken. Op-

name van extra jingles.

15. 07/05/2013 – Uitwerken planning uitzending – 13de contact (BuSO)

Invullen van programmaschema voor live-uitzending.

52

16. 13/05/2013 – Live-uitzending Radio Respect – 14de contact (Quindo)

Voormiddag: laatste keer oefenen, alles afwerken en op elkaar afstemmen.

Namiddag: effectieve uitzending (13u tot 15u) en evaluatie.

17. 14/05/2013 – Afscheid – 15de contact (Stad)

Laatste contact. Bezoek + rondleiding vernieuwde bibliotheek, dansstudio

Passerelle, Tacktoren, Budalab in Budafabriek, Muziekcafé TraCK*. Aange-

naam afscheid en gezellig samenzijn.

5.5. Evaluatie en nazorgfase

5.5.1. Door de leerlingen

Bij de aanvang van het tweede deel van ‘Radio Respect’ (de effectieve voorberei-

ding van de uitzending) heb ik het verloop met de leerlingen geëvalueerd. Dit deed

ik aan de hand van een kaartensysteem. Elke leerling kreeg een rode en een groe-

ne kaart. Daarop moesten ze een negatief aspect en een positief aspect noteren.

Het kon zowel een ervaring, gevoel, opmerking, tip… zijn. Volledig anoniem be-

landden de kaartjes op een hoop. Iedere leerling trok een kaart en las die voor. De

andere leerlingen kregen de kans om aan te vullen, te bevestigen of te verwerpen.

Op die manier probeerde ik een groepsgesprek op gang te brengen. (Voor kort ver-

slag, zie bijlage 6.)

De algemene conclusies die ik uit deze evaluatie trok dienden voor mij als leidraad

voor het tweede deel van het project.

Externe begeleiders

De sessie ‘social media management’ vonden ze erg interessant. De leerlingen

hebben er vanalles bijgeleerd (wat op school minder aan bod komt) dat ze thuis en

op school kunnen gebruiken. De uitleg was goed en verstaanbaar. Ook de video-

workshop vonden ze interessant. De leerlingen vonden het positief dat ze snel aan

de slag konden. Voor beide sessies had ik externen ingeschakeld die de opdracht

kregen om op een interactieve manier rond video en sociale media te werken.

Quindo stelde het nodige materiaal ter beschikking (laptops, camera’s, micro-

foons…)

De leerlingen vonden het niet aangenaam om muzieknummers op te zoeken en in

de afspeellijst te plaatsen. Een mogelijke oplossing hiervoor is het breder bekijken

van het thema ‘respectsongs’ en het inslepen van een aantal moderne hits die de

leerlingen graag horen. Daarbij kwam ook dat er op het moment van deze sessie

heel wat chaos was op de redactie. Niet alleen de leerlingen die afspeellijsten leer-

53

den maken, maar ook andere leerlingen en zelfs enkele vrijwilligers bevonden zich

op dat moment op Quindo.

Het medium ‘radio’ en zelfvertrouwen

De leerlingen vinden het plezant om op de radio te kunnen spreken. Het feit dat

mensen horen wat ze op de radio doen spreekt hen erg aan. Je merkt ook heel wat

vooruitgang in vergelijking met de eerste keer dat ze in de studio kwamen. Er treedt

wat gewenning op, de leerlingen voelen steeds minder stress voor de microfoon.

Het feit dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor het eindresultaat en dat alles afhangt

van hun eigen inbreng, zorgt ervoor dat de leerlingen een uitzending maken waar

hun eigen muziek, ervaringen, belevingen en gevoelens centraal staan. Ze komen

naar buiten met een deel van zichzelf.

Een aantal leerlingen heeft het gevoel dat ze wat zelfzekerder zijn geworden. Voor-

al het aanspreken van onbekende personen op straat en het spreken door de mi-

crofoon hebben hiertoe bijgedragen. Het gebruiken van een medium dat nog steeds

redelijk wat aanzien geniet geeft hen een bepaalde status op school en bij hun

vrienden. Ook dit draagt hier volgens mij toe bij.

Computergebruik

De leerlingen vinden het aangenaam dat ze zo vaak met de computer moeten wer-

ken. Een minderheid vindt niet dat ze nieuwe computervaardigheden ontwikkelen

maar dat ze hun bestaande kennis gebruiken in functie van het project. Het feit dat

we ze volledig vertrouwen met de computers en dat ze via hun eigen kanalen in-

formatie kunnen opzoeken en aanbrengen, zorgt er volgens mij voor dat ze de

computer op een educatieve manier leren gebruiken, zonder de concrete opdrach-

ten die op school vaak gegeven worden te moeten uitvoeren.

Aanspreken van onbekenden

Een aantal leerlingen vindt het minder leuk om onbekenden aan te spreken. Dit

komt vaak omdat ze de taal niet helemaal onder de knie hebben. Een oplossing

hiervoor kan zijn om de leerling in zijn/haar moedertaal iets te laten aan- of afkondi-

gen. Deze leerlingen stelden zelf voor om tijdens de live-uitzending foto’s te nemen

of video’s te maken. Vele andere leerlingen vonden het aanspreken van onbeken-

den eerst moeilijk, maar vonden het na verloop van tijd erg leuk om te doen.

Conclusie

De jongeren werken graag op een actieve manier. Ze tonen respect voor externe

begeleiders en kijken op naar de skills die deze heeft. Daarbij is het belangrijk dat

54

deze begeleiders de jongeren op een interessante en actieve manier benaderen en

daarbij interesse tonen in het geheel van het project en voor de individuele jonge-

ren. Erg belangrijk om hun aandacht erbij te houden is de duidelijkheid van de ta-

ken die ze krijgen. Door specifieke opdrachten te geven schieten ze sneller in actie.

Het nadeel hiervan is dat ze zelf minder moeten nadenken en redeneren.

Het feit dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor de invulling van het programma, zorgt

ervoor dat ze gemotiveerd blijven om hun eigen uitzending te maken. Omdat hen

duur materiaal toevertrouwd wordt (laptops, camera’s, fototoestellen, microfoons,

radiostudio…) werken ze er graag mee. Het brengt opnieuw een bepaalde status

met zich mee, waaraan ze aanzien ontlenen. Het zorgt voor een verhoogd zelfver-

trouwen.

De jongeren hebben het gevoel dat ze heel wat bijleren tijdens het project.

5.5.2. Door mezelf

Ieder project bestaat uit een belangrijk deel voorbereiding, uitvoering en een evalu-

atie. Aan de hand van enkele dingen die me zelf zijn opgevallen tijdens en na het

project probeer ik zelf ‘Radio Respect’ te evalueren. Met sommige dingen had ik op

voorhand helemaal geen rekening gehouden, andere zijn mogelijke gevaren waar

ik voor moet opletten…

Oppervlakkig en passief?

De resultaten van de evaluatie door de leerlingen zijn volgens mij nogal oppervlak-

kig. De jongeren vonden het moeilijk om ‘negatieve zaken’ te formuleren en het pro-

ject kritisch te bekijken. Het was moeilijk om diepgaande gesprekken te voeren en

ik merkte dat de jongeren niet goed konden uitleggen waarom ze iets positief of

negatief vonden. Ze hebben het moeilijk om kritisch te denken en zelf invulling te

geven aan abstracte opdrachten.

De oorzaak hiervan kan volgens mij gezocht worden in het systeem van de selfful-

filling prophecy waar ik het eerder over had. Veel van deze jongeren kampen met

een minderwaardigheidsgevoel en gaan een passieve houding aannemen. Andere

mensen krijgen op die manier het idee dat de jongere geen initiatief kunnen nemen

en dat ze minder vaardigheden hebben. De mensen gaan zich naar dit idee gedra-

gen. Dat heeft een weerslag op de jongeren, die hun zelfbeeld bevestigd zien.

Omdat het grootste deel van hun omgeving hun zelfbeeld in stand houdt (ze moe-

ten naar een school voor ‘bijzondere kinderen,’ verstaan niet alles wat in gewone

kranten staat, wat op televisie gezegd wordt…) geraakt men moeilijk uit de negatie-

ve spiraal. De jongeren weten vaak ook niet hoe zich te gedragen in een omgeving

waar ze niet als ‘passief en minder vaardig’ gezien worden. Op die manier gebeurt

55

dat de jongeren niet aangeleerd of gestimuleerd worden om kritisch of abstract te

denken.

Daarbij komt dat de begeleiders, en daar reken ik mezelf bij, zichzelf ook kunnen

verliezen in het systeem. Het vraagt heel wat geduld en geloof in de mogelijkheden

van de jongeren om met hen een kwalitatief eindresultaat te bereiken. Ik betrapte

mezelf er soms op dat ik de jongeren als erg passief benaderde en zelf invulling

begon te geven aan een aantal vragen of problemen. Belangrijk is dat de begelei-

der zich hiervan bewust is en tijdig zijn gedrag kan bijsturen.

Tijd en traagheid

Wat mij ook opviel en aansluit bij het vorige, was de traagheid waarmee de jonge-

ren werken en leren. De leerlingen leren op traag tempo. Het is dus erg belangrijk

dat een project als dit, waarbij de focus ligt op de ontwikkeling (het leren) van socia-

le vaardigheden, zich aan deze snelheid aanpast.

Wegens de beperkte periode, waren de jongeren aan een deadline gebonden, waar

naartoe gewerkt werd. Dit was niet de hoofdreden. Van school uit wordt snelheid

vaak gestimuleerd. ‘Trage leerlingen’ worden als minder intelligent gezien en krij-

gen vaker alternatieve taken. Op die manier wordt geen aandacht geschonken aan

het individuele tempo en bestaat het gevaar dat de leerling uiteindelijk afhaakt of

zichzelf niet meer als deel van het project ziet.

De snelheid en deadlines waaraan de school veel belang hecht zijn niet altijd com-

bineerbaar met de doelstellingen die ik vooropgesteld heb (het afwerken van één

uur liveradio zonder hulp van anderen, respectvol met elkaar kunnen communice-

ren, kunnen omgaan met feedback, verstaanbaar en correct kunnen communiceren

met derden, klasgroep versterken en crossmediale vaardigheden ontwikkelen.) Na-

tuurlijk onderschrijft Ter Bruyninge deze doelstellingen, maar ze zijn zich, naar mijn

bescheiden mening, niet altijd bewust van de klassieke schoolse werkwijze waar-

mee ze dergelijke dingen aanpakken. Om mijn doelstellingen optimaal te realiseren

moeten we die werkwijze loslaten en de ‘methodiek van de traagheid’ gaan gebrui-

ken.

De vergelijking met sociaal-artistiek werk wordt hier opnieuw duidelijk. Dēmos stelt

in zijn ‘visietekst: sociaal-artistiek werk’ dat sociaal-artistiek werk de ‘methode van

de traagheid’ is. Daar wordt heel wat belang aan gehecht, om zo het individuele

traject van elke deelnemer te optimaliseren (Dēmos, 2010.) Naast respect, diep-

gang, talentbenadering en valorisatie van de leefwereld wordt traagheid door

Dēmos omschreven als een van de essentiële bouwstenen voor een ‘geslaagd’

sociaal-artistiek project.

De methode van de traagheid geeft mensen de kans om zich op hun eigen tempo

te ontwikkelen, de stress van de buitenwereld valt weg. De methode rebelleert te-

56

gen de economische principes waarbij alles zo snel en goed mogelijk moet gebeu-

ren en waar zij die niet meekunnen achtergelaten worden.

Professionele begeleiding

Opnieuw maak ik de vergelijking met het sociaal-artistiek werk, waar professionele

kunstenaars bij de werking betrokken worden. Op die manier verzekert men een

artistiek eindproduct en trekt men een artistiek proces op gang. De kunstenaar

zorgt voor de nodige artistieke begeleiding. Die wordt bijgestaan door een sociaal

werker.

Het was iets waar ik op voorhand te weinig bij had stilgestaan. Ikzelf ben geen pro-

fessioneel radiomaker. Ik geef af en toe kennismakingsworkshops ‘radio,’ maar een

groot deel is voor mij nog steeds een mysterie. Het lijkt me dan ook aangeraden om

iemand met meer en professionelere ervaring bij het project te betrekken. Zo wordt

ook een kwalitatieve uitzending verzekerd.

Vanuit Ter Bruyninge kreeg Ann Degrande de opdracht om het project te onder-

steunen. Zij is leerkracht zedenleer en kent de klasgroep al een hele tijd. Haar in-

zicht in de onderlinge relaties in de klasgroep kwam regelmatig van pas bij het ver-

delen van taken, maken van groepjes… Ikzelf, als derdejaarsstudent sociaal-

cultureel werk heb enige theoretische achtergrond en heb ervaring met kinderen en

jongeren dankzij de jeugdbeweging. Er was geen professionele sociaal werker bij

het project betrokken. Ann, als leerkracht, benaderde het project met een sterke

schoolse inslag. Een sociaal werker had het op een tragere maar intensievere ma-

nier aangepakt.

Agogische draagkracht

Op voorhand was ik me er bewust van dat de jongeren een andere agogische

draagkracht hebben dan de groepen waar ik anders mee werk. Ik geloof niet dat de

draagkracht kleiner is, maar dat voor de jongeren een andere leermethode nodig is.

Het was belangrijk om dit op een correcte manier in te schatten. Hiervoor ging ik op

voorhand op bezoek om met de klas kennis te maken en sprak ik met de leerkrach-

ten.

Tijdens het project bleek dat ik de groep correct ingeschat had en dat de pedagogi-

sche aanpak efficiënt was. Af en toe moest het aangepast of bijgestuurd worden en

bleek een aantal leerlingen een specifieke aanpak te vragen. Carl bijvoorbeeld, een

16-jarige jongen met autismespectrumstoornis, had heel wat meer persoonlijke be-

geleiding en extra duiding bij taken en planningen nodig. Voor mij was het regelma-

tig zoeken naar de juiste aanpak en de meest efficiënte methode.

57

Natraject

Een van de hoofddoelstellingen van Radio Respect was om de geïnteresseerde

jongeren na het project een plaats te geven in de reguliere werking van het media-

lab. Door samen met de jongeren een persoonlijk traject uit te werken, kunnen ze

evolueren in de richting die ze zelf willen.

De jongeren een passende plaats geven binnen Quindo zal een moeilijke taak zijn.

Momenteel is Quindo volgens mij niet helemaal klaar om doelgroepen te ontvangen

en te begeleiden. De wil is er zeker, maar het is erg intensief en tijdrovend.

Door extra personeel aan te werven of samenwerkingen met sociale partners aan

te gaan, kan de werking zich openstellen voor moeilijk bereikbare groepen.

Conclusie

De jongeren hebben het moeilijk om kritisch en abstract te denken. Het is belangrijk

om als begeleider steeds te blijven geloven in de mogelijkheden en competenties

van de jongeren en niet te vervallen in de gemakkelijke oplossing van klassieke

schoolse methodieken. Met ‘Radio Respect’ had ik een aantal doelen vooropge-

steld, waarvan ik later besefte dat die onmogelijk haalbaar waren in de periode die

we vastgelegd hadden. Traagheid is een belangrijk begrip en moet primeren op

deadlines en externe druk. Het betrekken van professionele radiomakers zou een

meerwaarde voor het project zijn, op die manier kan gestreefd worden naar een

kwalitatief eindproduct en ‘crossmediale proces.’ Het is belangrijk om het agogische

draagkracht van de jongeren op een correcte manier in te schatten. Tijdens dit pro-

ject is dit redelijk goed gelukt.

De jongeren kunnen na het project terecht in de reguliere werking van het media-

lab. Hierbij worden ze persoonlijk begeleid.

5.5.3. Door BuSO Ter Bruyninge

Per leerling had ik een formulier opgesteld waarin ik peilde naar de situatie voor de

aanvang van het project, de evolutie van de jongere tijdens het project en mogelijke

werkpunten. De begeleidende leerkrachte vanuit Ter Bruyninge vulde deze formu-

lieren in. Opvallend is dat de resultaten van deze evaluatieformulieren sterk aan-

sluiten bij de evaluatie door de jongeren zelf.

Ann Degrande merkt bij alle leerlingen een positieve ontwikkeling van het zelfver-

trouwen.

58

Daarnaast tonen de leerlingen meer initiatief en zijn ze sneller geneigd om taken op

te nemen. Dit merkt ze vooral tijdens het projectwerk en komt niet terug in de les-

sen of tijdens andere activiteiten.

De taalachterstand die sommige leerlingen hebben zorgt ervoor dat ze niet allemaal

even actief meewerken aan audio-opnames. Deze leerlingen komen zelf met idee-

en om hun bijdrage aan het project te leveren.

Francine Cool, directrice van BuSO Ter Bruyninge, drukte haar appreciatie voor het

project uit in een brief. Daarin vermeldt ze het ‘openbloeien van anders schuchtere

en teruggetrokken leerlingen.’ (Zie bijlage 5 ‘appreciatie voor radioproject.’)

5.5.4. Conclusie

Bij wijze van samenvatting heb ik bovenstaande evaluaties samengevoegd in een

SWOT-analyse. Op die manier ontstaat een duidelijk overzicht van de sterktes en

zwaktes van het project, maar ook van de kansen die het biedt en de mogelijke ge-

varen waarvoor men moet oppassen. De SWOT-analyse dient als basis voor het

volgende hoofdstuk, waarin ik enkele aandachtspunten voor vervolgprojecten of

gelijkaardige initiatieven probeer te formuleren.

Strenghts

- Radio maken is avontuurlijk (onbekend.)

- Het is zeer actief en praktisch.

- Weg van de schoolse context.

- Mogelijkheid om aan heel wat uiteenlopende sociale vaardigheden te wer-

ken.

- Versterken van zelfvertrouwen.

- Vertrouwen met materiaal.

Weaknesses

- Tekort aan professionele begeleiding.

- De klassieke schoolse werkwijzen die doordringen in het project (snelheid.)

Opportunities

- Betrekken van externe begeleiders.

- De jongeren toeleiden naar het Kortrijkse vrijetijdslandschap door samen-

werkingen aan te gaan.

- Samenwerkingen met sociale organisaties.

59

Threats

- Zich als begeleider laten vangen door het selffulfilling prophecy-systeem

waarmee de jongeren kampen.

- De neiging om zelf richting en invulling te geven aan het project.

- Correct inschatten van agogische draagkracht.

- Verschillende werkmethodes en visies.

60

Hoofdstuk 6: Op naar een nieuw project

Na afloop van ‘Radio Respect’ werd het project op drie verschillende niveaus ge-

evalueerd. Door de jongeren zelf, door de school Ter Bruyninge (leerkracht en di-

rectie) en door mezelf. De resultaten van die evaluaties goot ik in een SWOT-

analyse (zie hoofdstuk 5.) Op basis daarvan wil ik een aantal verbeteringsmogelijk-

heden en aandachtspunten uitwerken voor toekomstige en gelijkaardige projecten.

6.1. Projectevaluatie ‘Radio Respect’

De jongeren werken op een actieve manier en hebben het moeilijk om kritisch en

abstract te denken. Hun agogische draagkracht moet op een juiste manier inge-

schat worden en theoretische inzichten worden best aan de hand van praktische

voorbeelden en ervaring aan de man gebracht. De jongeren krijgen graag concrete

taken, het is een kunst om ze zelf invulling te laten geven aan abstracte opdrach-

ten.

Projecten die sociale doelstellingen vooropstellen, zoals het aanscherpen van soci-

ale vaardigheden en het versterken van een groep, werken best op een trage ma-

nier. Het werkt niet stimulerend om de snelheid kunstmatig op te drijven onder druk

van derden.

De jongeren kijken op naar de skills van de begeleiders en willen door hen aan-

vaard en bevestigd worden. Het is belangrijk dat zowel begeleiders met een sociale

achtergrond als begeleiders met een mediagerichte achtergrond bij het project be-

trokken worden. Het is belangrijk om als begeleider interesse te tonen in de jonge-

ren en te geloven in hun kwaliteiten en mogelijkheden.

Een grote stimulans en motivatiefactor voor de jongeren is de verantwoordelijkheid

die ze krijgen. Ze moeten zelf invulling geven aan een volledig programma, kunnen

professioneel materiaal gebruiken, moeten zelf contacten leggen… Dit draagt bij

aan een groter zelfvertrouwen.

6.2. Aandachtspunten

Op basis van bovenstaande evaluatie probeer ik een aantal aandachtspunten te

formuleren.

6.2.1. De juiste partners

Dergelijke projecten zijn moeilijk alleen te organiseren. Ze vragen heel wat tijd en er

moet genoeg begeleiding voorzien worden. Door met sociale of sociaal-artistieke

partners in zee te gaan verzeker je professionele (sociale) begeleiding. Het media-

61

lab is dan de leverancier van de locatie, het materiaal en de crossmediale experti-

se. Zij verzekeren professionele begeleiding op gebied van radio maken.

Het is belangrijk om op voorhand met alle betrokken partners een duidelijke visie te

ontwikkelen. Daar wordt beter wat te vaak dan te weinig over gesproken. Op die

manier komt het tijdens het project niet tot aanvaringen of ontevredenheid over el-

kaars werkwijzen. Je doet er goed aan om samen een visie te ontwikkelen en een

methodiek vast te leggen. Die kan in de loop van het project wijzigen, maar daar

moet dan ook over gesproken worden. Op die manier kan er professioneel gewerkt

worden.

6.2.2. Groepssamenstelling

Om dergelijk project te realiseren is een groep jongeren essentieel. De groep hangt

vaak samen met de betrokken partners en heeft een grote invloed op de voorberei-

ding. Die dient immers afgestemd te worden op de groep waarmee gewerkt zal

worden.

De groepssamenstelling is zeer belangrijk voor het verloop van het project. Zo moet

de keuze gemaakt worden tussen een bestaande groep (zoals bij ‘Radio Respect’)

of een nieuwe groep, die je zelf samenstelt. Beiden hebben voor- en nadelen.

Een bestaande groep heeft vaak al heel wat groepsprocessen achter de rug en de

leden hebben de tijd gehad om zich op elkaar af te stemmen. Een bestaande groep

kan vastgeroest zijn in een aantal gebruiken en relaties, maar kan ook al een erg

productieve en efficiënte eenheid vormen.

Binnen een nieuwe groep bestaan nog geen (of weinig) onderlinge relaties en krijgt

iedereen een (nieuwe) kans om zich te profileren. De groepsprocessen zijn in die

beginfase vaak nog manipuleerbaar, waardoor een begeleider gemakkelijker kan

ingrijpen wanneer zich bepaalde negatieve relaties ontwikkelen.

6.2.3. De voorbereiding

In een vervolgproject of een nieuw radioproject in de trant van ‘Radio Respect’ is

het belangrijk om grondige voorbereidingen te treffen. Gebaseerd op de groep en

de verschillende partners is de voorbereiding erg specifiek voor het project. Er be-

staat dus geen mogelijkheid om die te standaardiseren en als het ware een ‘hand-

boek sociale radioprojecten’ te schrijven.

Afhankelijk van de noden van de groep (bestaande groep of groep samengesteld

vanuit een gemeenschappelijke hulpvraag van de individuen) kan een aantal doel-

stelling naar voor geschoven worden. De ontwikkeling van sociale vaardigheden

neemt daarbij een centrale positie in. Op basis van de ‘onderontwikkelde’ vaardig-

62

heden van de groep, kan de prioriteit op verschillende concrete vaardigheden ko-

men te liggen.

Daarna kan de ontwikkeling van concrete sociale vaardigheden gekoppeld worden

aan concrete aspecten van radio maken. In de mate van het mogelijke heb ik dit

met ‘Radio Respect’ ook gedaan. Doorheen het project vielen me nog zaken op,

waar ik op voorhand niet onmiddellijk aan gedacht had.

Een aantal voorbeelden:

- Het contacteren van onbekenden/derden/beroemdheden.

De eigen angst overwinnen om onbekenden aan te spreken en leren om-

gaan met afwijzingen. De jongeren leren correct mailen, telefoneren, spre-

ken. Ze leren de nodige en correcte informatie meegeven en beleefd blijven.

- Taakverdeling programmavoorbereiding

De leerlingen leren verantwoordelijkheid opnemen voor toegewezen taken.

Ze leren omgaan met verschillende rollen en hiërarchieën.

- Opnames beluisteren en evalueren

Door elkaars opnames te beluisteren en te evalueren leren de jongeren om-

gaan met feedback. Zowel het geven als het ontvangen.

- Live-uitzending en de momenten ervoor

Leren omgaan met stresssituaties en flexibel omspringen met tijd. Tijd leren

inschatten en planningen kunnen maken.

Door op voorhand een overzicht te maken welke vaardigheden op welke manier

getraind worden, wordt het een stuk gemakkelijker om de verschillende workshops

vorm te geven.

Een goede voorbereiding bespaart erg veel werk en zorgt voor minder stresssitua-

ties, maar zoals eerder aangehaald werd, is de traagheid erg belangrijk en moeten

dergelijke projecten zich naar het tempo van de deelnemers schikken. Een goede

voorbereiding is er dus een die op het juiste moment overboord gekieperd kan wor-

den.

Door alles op het tempo van de jongeren te doen, is het moeilijk om een vaste

tijdsplanning op te maken. Een algemeen beeld van wat je denkt tegen wanneer

bereikt te hebben is wel nuttig.

In een ideale situatie wordt na ieder contact met de groep een nieuwe planning

gemaakt voor de volgende workshop, dit op basis van de afgewerkte taken, de inte-

resses van de jongeren en de sociale vaardigheden die je vooraf selecteerde.

63

Uit de evaluatie door de jongeren kan men afleiden dat zij graag in een rustige om-

geving werken. Bij de voorbereiding is het dus belangrijk de studio te reserveren

wanneer die door niemand anders gebruikt wordt. Het zorgt voor een rustige en

veilige omgeving waarbinnen de jongeren zich niet terughoudend moeten opstellen

of geen indruk hoeven te maken op derden.

6.2.4. Permanent evalueren

Belangrijk en een grote meerwaarde voor het project, is permanente evaluatie.

Door op regelmatige basis evaluatiesessies te organiseren met de jongeren en de

verschillende partners komen moeilijkheden of ergernissen snel naar boven. Zo kan

er tijdig bijgestuurd worden.

Er moet gezocht worden naar een manier waarop de jongeren in een veilige omge-

ving negatieve feedback kunnen geven. Er kan een methodiek uitgedacht of ge-

zocht worden waarbij het voor de jongeren gemakkelijker wordt om (anoniem) kriti-

scher te zijn.

Evalueer ook regelmatig het bereiken van de doelstellingen die vooraf vastgelegd

werden. Op die manier blijf je vasthouden aan de essentie van het project, zonder

af te dwalen. Opnieuw, net als bij de voorbereidingen, is het aangeraden om als

begeleider flexibel te zijn en de jongeren te volgen in de richting die zij aangeven.

Zo kan een radioproject bijvoorbeeld uitdraaien in het organiseren van een DJ-

battle, waarbij aan exact dezelfde doelstellingen voldaan wordt.

Het lijkt me ook belangrijk om permanent te reflecteren over het eigen handelen en

de eigen houding ten opzichte van de jongeren. Op die manier kan je de negatieve

spiraal waar ik het eerder over had, proberen te doorbreken.

6.2.5. Nazorg

Het is aangewezen om de jongeren pas door te verwijzen naar de reguliere werking

van het medialab wanneer het medialab hier ook effectief klaar voor is. Het is voor

deze jongeren niet altijd gemakkelijk om mee te draaien in een bestaande ‘normale’

groep. Dat kan erg demotiverend werken en slaat (opnieuw) een deuk in hun zelf-

vertrouwen. Door hen het gevoel te geven dat ze ergens goed in zijn wordt hun

zelfvertrouwen gestimuleerd. Wanneer achteraf blijkt dat ze toch niet kunnen wat ze

dachten te kunnen, kan dit erge gevolgen hebben voor de jongeren. In het volgend

hoofdstuk kom ik kort terug op doelgroepwerking binnen het medialab.

64

6.2.6. Professionals

Je hoeft geen professionele radiomaker te zijn om een radioproject op poten te zet-

ten. Het is wel belangrijk om je eigen capaciteiten op een realistische manier in te

schatten en op sommige momenten professionele(re) hulp in te schakelen. Het

heeft een positieve invloed op het eindproduct, maar ook op het proces. Bij sociaal-

artistieke projecten worden ook telkens echte kunstenaars betrokken, de ‘Homeless

Cup’ heeft ook een echte voetbaltrainer…

65

Hoofdstuk 7: conclusies en aanbevelingen Hoe kan Quindo evolueren naar Community Radio en wat is de meerwaarde ervan?

Toen ik in Brussel op bezoek was bij Dēmos, vroeg An Van den Bergh

me naar het draagvlak van Radio Respect bij de andere vrijwilligers op

Quindo. Toen moest ik toch even nadenken. Weet iedereen eigenlijk wel

waar ik mee bezig ben? Is het iets wat ik écht doe vanuit mijn eigen

overtuiging? Leeft er op Quindo een klimaat waarin dergelijke projecten

passen? Als ik anderen erbij zou willen betrekken, zou dat dan vlot

gaan?

Ze zag me denken en zei: “ik zou me er geen illusies bij maken.” Ze be-

nadrukte het belang van een draagvlak, niet enkel voor dergelijke initia-

tieven, maar voor het denkkader dat ervan aan de basis ligt. En gelijk

heeft ze. Het zou jammer zijn om dit project, dat gegroeid is vanuit de

overtuiging dat Quindo iets kan bijdragen aan de samenleving en dat het

een meerwaarde voor de organisatie vormt, niet gedragen wordt door de

rest van de leden. Maar als ik hier na mijn stage wegga, (of als vrijwilliger

binnen enkele jaren) zouden dergelijke initiatieven dan blijven bestaan?

Zou Quindo nog steeds een ‘sociaal laboratorium’ zijn?

Community radio wordt zowel gebruikt als een ‘hefboom’ voor een volledige ge-

meenschap als wel voor de individuen betrokken bij de zender. Het versterkt het

gemeenschapsgevoel, de betrokkenheid en participatie aan de buurt en de volledi-

ge samenleving.

Community radio mag niet gezien worden als de methodiek om achtergestelde wij-

ken er bovenop te helpen. Het pakt heel wat symptomen aan (het haalt mensen uit

hun isolement, geeft ze relevante informatie over de buurt, bevordert de communi-

catie en werkt aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden.) Het neemt dus de

oorzaak van achterstelling niet weg.

Het implementeren van de ‘communitygedachte’ in de werking van Quindo zoals

die er vandaag uitziet, is iets wat langzaamaan zal moeten gebeuren. Ik ga op zoek

naar manieren om het sociaal aspect verder te verankeren in de werking.

De meerwaarde die Quindo momenteel heeft voor de lokale samenleving kan op

deze manier vergroot en uitgebreid worden. Quindo promoot de eigen stad, zowel

bij de lokale bevolking als bij een breder publiek. Het biedt een platform waar jonge

artiesten hun luisterpubliek mee kunnen vergroten, maar waar ook geïnteresseerde

radiomakers en toekomstige mediaproducenten hun ding kunnen doen. Quindo

heeft de mogelijkheid om verschillende Kortrijkse subculturen en groepen (op-

nieuw) met elkaar te verbinden door iedereen de kans te geven om op dezelfde

manier een eigen boodschap uit te sturen. Door in te zetten op de participatie van

kansengroepen kan het medialab mensen de kans geven om hun positie in de

66

maatschappij en op de arbeidsmarkt te verbeteren. Quindo kan mensen toeleiden

naar organisaties, evenementen of individuen waar ze anders nooit mee in aanra-

king zouden komen. Op die manier draagt het ook bij tot het verhogen van de tole-

rantie en de democratisering van de lokale samenleving.

Hierbij doe ik een poging om kort enkele bescheiden aanbevelingen te doen, die

Quindo volgens mij in de richting van community radio kunnen laten evolueren. Elk

onderdeel op zich is een eindwerk waard.

7.1. Verankering in de stad

Door het betrekken van verschillende lokale verenigingen en organisaties verankert

Quindo zijn werking in de stad. Het creëert naambekendheid over alle leeftijden,

sociale klassen en deelgemeenten heen en zorgt daarbij voor een draagvlak bij de

bevolking. Het verzekert de toeleiding van verschillende mensen en dus de diversi-

teit van de vrijwilligersgroep. Daarnaast zorgt het ook voor een diversiteit in het

programma-aanbod en de berichtgeving. Het betrekken van actieve lokale organi-

saties zorgt dus voor een democratisch Quindo, waarbij het gevaar op een homo-

gene vrijwilligerspoule en eenzijdige berichtgeving voor de Kortrijkse ‘culturele yup-

pies’ vermeden wordt.

Een andere manier om lokale organisaties te betrekken bij de werking van Quindo

en een draagvlak voor het medialab te creëren, is het intensiever inschakelen van

Kortrijkzanen binnen de werking.

Het lijkt me interessant om een platform op poten te zetten waar verenigingen ex-

pliciet de kans aangeboden krijgen om een samenwerking met Quindo aan te gaan.

Dit kan de vorm van een vast radioprogramma aannemen, waarin verschillende

organisaties, verenigingen of groepen de kans krijgen om zichzelf voor te stellen.

Een wekelijks programma, onder begeleiding van een Quindo-medewerker of vrij-

williger, dat telkens door een andere organisatie gemaakt wordt. Op die manier lei-

den we verschillende mensen naar de organisatie toe en verzekeren we een diver-

se berichtgeving.

Door te werken met een vast format en een lange voorbereidingsperiode waarin de

opnames gebeuren, kan dergelijk programma een volledig seizoen uitzenden. Mo-

menteel gaat Quindo regelmatig in op aanvragen om projectradio te maken, waarbij

organisaties eenmalig uitzenden. Afgelopen jaar waren er onder andere de Unie

der Zorgelozen en 4AD uit Diksmuide. Een doordacht format met gemakkelijk temp-

late kan met de organisatie op voorhand overlopen worden en krijgt de invulling die

zij eraan willen geven. Met andere woorden, een lokale organisatie kan zijn eigen

boodschap de wereld insturen, komt in aanraking met het medialab en leert de

werking kennen. Op die manier verlaagt Quindo de drempel voor geïnteresseerde

vrijwilligers.

67

Een eerste vergadering met de groep medewerkers brengt duidelijkheid over de

mogelijke invulling van het programma. Ze selecteren zelf hun muziek, doen zelf de

presentatie en indien mogelijk bedienen ze ook het mengpaneel. Dergelijk pro-

gramma lijkt mij de ideale invulling van ‘radio van, door en voor Kortrijk.’

De naam van het programma kan bestaan uit één vast deel (bijvoorbeeld: ‘This Is

Kortrijk (TiK)) en de naam van de organisatie. Zo kan een uitzending bijvoorbeeld

de naam ‘TiK- Jin Scouts Groeninge’ krijgen. Zowel vzw’s, feitelijke verenigingen

als vriendengroepen komen hiervoor in aanmerking. Denk aan De Kreun, een

groepje Kortrijkse lifestyle-bloggers, de barmannen van Den Bras…

Momenteel is Quindo hier goed op weg. Collectieven als Tacticz en Soul Input vzw

vinden hun weg en organisaties als de ‘Unie der Zorgelozen’ kunnen er gerust een

opname doen. Quindo doet er goed aan het open beleid dat momenteel gevoerd

wordt, waarbij externen de studio onder begeleiding kunnen gebruiken, verder te

zetten.

7.2. Samenwerking met sociale partners

Door samenwerkingen met sociale partners als het OCMW en CAW op poten te

zetten kan de sociale werking tijdelijk verzekerd worden. Projecten gericht op parti-

cipatie, inclusie, sociale vaardigheden in combinatie met radio zijn redelijk nieuw.

Veel sociale organisaties daarentegen zetten wel een sociaal-artistieke werking op,

waarbij ze dezelfde resultaten nastreven, dezelfde kernwoorden gebruiken en een

gelijkaardige methodiek hanteren.

An Van den Bergh, stafmedewerkster van Dēmos, verwees naar de participatiepro-

jecten die zij jaarlijks ondersteunen. In september 2013 nemen ze verschillende

projectvoorstellen door en worden één à twee projecten gesubsidieerd voor de ko-

mende twee of drie jaar.

7.2.1. Mogelijke partners

Een mogelijke partner in Kortrijk is Habbekrats vzw, die jongeren uit ‘randgroepen’

ontmoetingskansen biedt, hen weerbaarder wil maken… Habbekrats doet dit onder

andere door verschillende laagdrempelige projecten op poten te zetten. Jongeren

die interesse hebben in audio en radio zouden in dergelijke samenwerking met

speciale begeleiding op een vast moment aan een eigen radioprogramma kunnen

werken. De jongeren waar zij mee werken zijn tussen 10 en 21 jaar. Vanaf 16 jaar

behoren ze ook tot de groep jongeren die Quindo wil bereiken. Een deel van de

jongeren die deelnamen aan Radio Respect nemen ook deel aan activiteiten van

Habbekrats.

68

Binnen sociaal-artistieke projecten en organisaties is er heel wat aandacht voor de

individuen binnen de groep. Zowel binnen het project en de organisatie als daarbui-

ten, (bijvoorbeeld woonomstandigheden, financiële toestand, verslaving…) Sa-

menwerkingen met partners uit het sociaal-artistieke werkveld (zoals de Unie der

Zorgelozen en Wit.h in Kortrijk) kunnen ervoor zorgen dat de nadruk sterker op de

individuele begeleiding komt te liggen. Sociaal-artistieke organisaties streven naar

kwalitatieve eindresultaten, op die manier kan zowel het maximale uit het proces

als uit het product gehaald worden. Een kwalitatief product bevestigt en versterkt

het proces.

Ook de bibliotheek kan een ideale partner zijn. De nieuwe functies van de biblio-

theek focussen op participatie en toeleiding.1 Een sterke nadruk ligt op het bereiken

van kansengroepen en het vervullen van een doorverwijzingsfunctie. De nieuwe

bib-medewerkers staan open voor vragen en proberen een individueel antwoord te

bieden. Daarnaast heeft de bib als taak om de ‘digitale kloof’ te dichten en rond

mediawijsheid te werken. Hiervoor is Medialab Quindo een ideale partner, zowel

om naar door te verwijzen bij vragen rond media, radio, televisie… als om samen

een project rond mediawijsheid2 op te starten. Ook Mediaraven vzw in Gent en Villa

Bota in Brugge lijken hier ideale partners (als we het wat verder zoeken) of basis-

educatie, de jeugddienst, middelbare en lagere scholen…

Door het inrichten van bijvoorbeeld workshops of een kennisdatabank rond media-

wijsheid draagt Quindo bij tot een kritischer en geëmancipeerder publiek én zorgt

ze voor uitdagingen bij haar medewerkers. Mediawijsheid is een begrip dat erg veel

omvat en door iedereen anders ingevuld wordt. Educatie is er een belangrijk deel

van, en laat dat nu net een van Quindo’s hoofddoelstellingen zijn. Stad Kortrijk

spreekt in ‘Plan Nieuw Kortrijk’ over ‘power to the people’3 en hoe belangrijk ze het

vinden om mensen sterker te maken op gebied van tewerkstelling, sociale omgang

en media, onder andere via mediawijsheid.

7.2.2. Andere partners

Nu gebeurt het af en toe dat organisaties als Begeleidingscentrum Bethanie vzw of

jeugdpsychiatrie De Patio vzw een workshop aanvragen. Tom Christiaens, coördi-

nator van Quindo, gaat hier graag op in en het zijn vaak de workshops waar de be-

geleiders het meest voldoening uit halen. Met de nodige middelen kan deze wer-

king verder uitgebouwd worden. Hierbij moet Quindo oppassen dat het dergelijke

workshops niet organiseert met oog op ‘liefdadigheid,’ maar met als doel iedereen

gelijke kansen te geven om te participeren binnen de organisatie en mensen te

empoweren. Sommige groepen hebben een extra duwtje in de rug nodig. Bij een

verdere uitwerking moet voorzien worden in een opvolging na de workshop, waarbij

1 Vlaamse Overheid, ‘decreet betreffende het Lokaal Cultuurbeleid.’ 2 Mediawijsheid kan vele betekenissen hebben. Iemand die mediawijs is, beschikt over de crossmediale vaar-digheden die op pagina 9 gedefinieerd worden. 3 STADSCOALITIE, Plan Nieuw Kortrijk, 2013, pagina 22

69

de jongeren de kans krijgen om mee te draaien op Quindo, onder (intensievere)

begeleiding. Deze organisaties zien ook voordelen in dergelijke samenwerkingen.

(Zie bijlage 9 ‘Samenwerking De Patio-Quindo.’)

7.2.3. Valkuil

Het grootste probleem bij dergelijke projecten en samenwerkingen is natuurlijk de

mankracht. Door gebruik te maken van die Vlaamse subsidies voor participatiepro-

jecten bestaat de mogelijkheid om iemand in dienst te nemen. Om een project

duurzaam te maken moet het in tijd de periode met subsidies overstijgen. De part-

nerorganisaties dienen dus zodanig in de samenwerking en het project te geloven

dat ze er ook zelf in willen investeren door bijvoorbeeld iemand in dienst te nemen

of door iemand hiervoor te detacheren.

7.3. Vrijwilligerswerking

Door bewust de aandacht te vestigen op de vrijwilligerswerking zorgt men ervoor

dat de vrijwilligers zich goed voelen in de organisatie. Dit kan door de organisatie af

te stemmen op de vrijwilligers (vrijwilligersovereenkomst, uitleenbeleid, reservaties,

workshops, inspraak- en participatieorganen…) en door de vrijwilligers op een per-

soonlijk niveau op te volgen (vanaf de eerste kennismaking zorgen dat de vrijwilli-

ger kan groeien in de taken die hij wil opnemen.) Een goede vrijwilligerswerking

zorgt ervoor dat de vrijwilligers tevreden zijn. Tevreden vrijwilligers identificeren zich

met de organisatie en zijn niet enkel fantastische ambassadeurs maar ook produc-

tieve medewerkers die de organisatie naar een hoger niveau tillen en daar houden.

Ontevreden vrijwilligers daarentegen kunnen ervoor zorgen dat een goed functione-

rende organisatie in een negatieve spiraal terecht komt.

Hier bestaan twee uitersten. Organisaties in het jeugdwerk (zoals jeugdverenigin-

gen) zijn vaak ‘vrijwilligersorganisaties.’ Deze bevinden zich vaak in de ‘vrijetijdszo-

ne’ en worden als ontspannende bezigheid ervaren. De organisatie zorgt ervoor dat

iedereen zich hier welkom voelt en zal iedereen op een persoonlijk niveau opvol-

gen. Het doel is hier om jongeren te amuseren en, wanneer ze dit zelf willen, bij te

leren. Een ander uiterste is de organisatie die zich focust op zeer kwalitatieve eind-

resultaten en de vrijwilligers sterk selecteert op kennis en vaardigheden.

Volgens mij worden deze gecombineerd in de sociaal-artistieke aanpak. Die vergt

heel wat tijd en heeft een zeer grote sociale insteek, alsook een erg intensieve ar-

tistieke ‘opleiding.’ Hier ligt de focus zowel op het product als het proces. Tijd en

engagement van de vaste medewerkers zijn hierbij kernbegrippen. Ze investeren

heel wat in de opvolging van nieuwe en bestaande vrijwilligers en het afstemmen

van de organisatie op die vrijwilligers.

70

Concreet

Het aanstellen van een extra werkkracht die zich toelegt op met de vrijwilligerswer-

king lijkt me zeker niet overbodig. Het belang hiervan kan niet overschat worden.

Een organisatie die draait op 160 vrijwilligers kan niet overleven zonder iemand die

zich over hen ontfermt. Momenteel komt dit allemaal op de schouders van de coör-

dinator, tevens enige werkkracht, terecht, die hier niet alleen geen tijd voor heeft,

maar er ook niet de nodige kennis over bezit.

Een organisatie die een heleboel jongeren over de vloer krijgt en inspanningen pro-

beert te doen om moeilijk bereikbare doelgroepen te betrekken, vervult een taak in

het jeugdwerk. De uitdaging bestaat erin om de Kortrijkse jeugddienst en het stads-

bestuur te overtuigen van de duidelijke meerwaarde die deze werking heeft voor de

stad. Gelijkaardige organisaties, met vaak een kleiner aantal vrijwilligers, werken

met een groter team. Villa Bota in Brugge heeft 90 vrijwilligers en 5 werkkrachten

(Sarina Mary, 2013.) Mediaraven, dat erkend wordt binnen het Vlaamse jeugdwerk,

heeft er ongeveer 200 en stelt maar liefst 14 man te werk (Wouter De Meester,

2013.) Deze organisaties ontvangen geld van de gemeente en zijn vaak onderdeel

van een gemeentedienst als het cultuurcentrum. Daarnaast werken sommigen van

hen aan Europese projecten, waardoor ze met projectsubsidies personeel kunnen

aanwerven.

Quindo zorgt (gratis) voor uitvoerige verslaggeving (radio, artikels, foto’s, video’s)

van verschillende evenementen in Kortrijk en bereikt zo een publiek buiten Zuid-

West-Vlaanderen waar ze wil bijdragen aan de positieve beeldvorming rond de

stad.

Zoals op Quindo al enige tijd gezegd wordt, is het aanstellen van een vrijwilligers-

werker erg belangrijk om het vrijetijdsaspect verder op te volgen en uit te breiden.

De organisatie zoals die nu bestaat, staat of valt met de vrijwilligers.

7.4. Formeel vastleggen

Een manier om het sociale aspect van de organisatie ‘officieel’ te verzekeren en

bijna afdwingbaar te maken is door sociale doelstellingen en taken te omschrijven

in de statuten van de VZW. In een situatie waarbij het dagelijks bestuur en de coör-

dinator vervangen worden bestaat dan de mogelijkheid om het nieuw bestuur te

wijzen op het belang van het sociale aspect binnen de organisatie. Door deze ook

op te nemen in de vrijwilligersovereenkomst en het huisreglement, wordt een duide-

lijk teken aan de vrijwilligers gegeven. Het is ook een signaal naar de buitenwereld.

Vooraleer dergelijke doelstellingen opgenomen worden in de officiële documenten

is het belangrijk voor de organisatie om een duidelijke visie te ontwikkelen op ‘het

sociale aspect’ van de radiozender. Het is erg belangrijk dat de organisatie nadenkt

over de mogelijke invulling en meerwaarde van dergelijke initiatieven vooraleer die

71

in de werking geïmplementeerd worden. Als het bestuur een sociale visie op de

organisatie ontwikkelt en daar ook een gepaste missie uit afleidt, dan wijst dat op

hun geloof in de meerwaarde die Quindo voor de lokale samenleving kan bieden.

7.5. Informeel contact

Sociaal-artistieke projecten en organisaties hechten erg veel belang aan informeel

contact. Het zorgt voor een versterkt groepsgevoel, geeft mensen de ruimte om

nieuwe contacten te leggen en nieuwe netwerken op te bouwen of bestaande te

versterken. Bovendien ontstaan de beste ideeën en worden de meeste deals ge-

smeed in ‘de wandelgangen’ of tijdens losse contactmomenten. Belangrijk is dus

dat vrijwilligers en geïnteresseerden af en toe stoom kunnen aflaten bij anderen, op

momenten waar ze niet beoordeeld worden, feedback krijgen of moeten produce-

ren en presteren.

Quindo organiseert af en toe een ontmoetingsmoment (ik denk aan ‘Quindo On The

Road’ of het verjaardagfeest.) Hoewel het vrijwilligers vrij staat om na een uitzen-

ding op café te gaan of samen een activiteit te organiseren, lijkt het mij niet slecht

om vanuit Quindo zelf op regelmatige basis een vrijblijvende activiteit op poten te

zetten. Dit hoeft niet veel organisatie te vergen en geen spectaculaire activiteiten te

omvatten. Een avondje bowlen of gezellig op café gaan is voldoende.

7.6. Doelgroepwerking

Bij het nastreven van een diverse en representatieve vrijwilligersgroep en luisterpu-

bliek is het vanzelfsprekend dat extra inspanningen geleverd moeten worden om

kansarme groepen te bereiken.

Dit vraagt heel wat inspanningen die niet altijd resultaat opleveren. Het is een erg

tijdrovende taak die essentieel is bij het evolueren naar ‘community radio.’ Andere

groepen vragen vaak een andere aanpak, zowel qua benadering als qua organisa-

tie. Bij het ontwikkelen van een duidelijke visie zal het belangrijk zijn om te bespre-

ken in hoeverre Quindo zich kan en wil aanpassen aan de nieuwe vrijwilligers.

Het verlagen van de drempel en het proberen te betrekken van moeilijk bereikbare

doelgroepen kan enkel gebeuren na een degelijke brainstorm en visieontwikkeling

daaromtrent. Hoe ver kan en wil Quindo gaan bij het aanpassen van de organisatie

aan nieuwe doelgroepen? Is er een ondergrens? (Kan iedereen bij Quindo terecht

of zijn een aantal vaardigheden vereist?) Kan Quindo deze doelgroepen permanent

begeleiden en in zijn werking opnemen?

Momenteel zijn er op Quindo te weinig vaste medewerkers die tijd hebben om dit in

hun takenpakket op te nemen. Opnieuw is het aanstellen van een extra werkkracht

erg belangrijk om het sociale aspect van het medialab te verzekeren.

72

7.7. Draagvlak ontwikkelen

Om het sociale aspect van de werking te verzekeren, is het belangrijk dat de vrijwil-

ligers op de hoogte zijn van deze projecten en dat er bij hen een draagvlak bestaat.

Dit kan gebeuren door hen te betrekken bij de projecten, door er met hen over te

spreken, hun mening te vragen…

Door hen te betrekken bij de visieontwikkeling leren de vrijwilligers niet alleen de

verschillende mogelijkheden kennen, maar krijgen ze inspraak en de mogelijkheid

eigen voorstellen te doen. Op die manier kan de verderzetting van projecten als

Radio Respect of samenwerkingen met sociale organisaties vlotter verlopen.

7.8. Conclusie

Het is belangrijk om Quindo te verankeren binnen het diverse Kortrijkse vereni-

gingsleven. Op die manier houdt Quindo een vinger aan de pols en creëert het een

draagvlak bij de hele bevolking.

Daarnaast kan de sociale werking van Quindo verzekerd worden door duurzame

samenwerkingen met sociale organisaties aan te gaan, waarbij iedere partner zijn

verantwoordelijkheden opneemt en gelooft in de hefboomfunctie van radio maken.

Een uitgebreide, diverse en tevreden vrijwilligersgroep is essentieel om zichzelf als

‘community radio’ te bestempelen. Zij zijn uiteindelijk de gemeenschap. Er moet

goed voor de vrijwilligers gezorgd worden, het aanstellen van een vrijwilligerswer-

ker is hierbij essentieel.

Als Quindo die diversiteit wil nastreven is het belangrijk om extra inspanningen te

leveren om moeilijk bereikbare doelgroepen bij de werking te betrekken. Ook hier-

voor moet iemand aangenomen worden of kunnen sociale organisaties een grote

rol spelen.

Quindo dient na te denken over de invulling die zij aan hun sociale werking willen

geven. Door het ontwikkelen van een doordachte visie op het sociaal aspect en de

mogelijkheden van radiomaken bewijst de organisatie dat ze effectief de meer-

waarde van dat aspect inziet. Belangrijk daarbij is het betrekken van de vrijwilligers.

Op die manier ontstaat ook bij hen een draagvlak voor de sociale aspecten van het

medialab.

Door het nastreven van enkele sociale doelen ook in de statuten op te nemen en in

het huishoudelijk reglement en de vrijwilligersovereenkomst te verwerken, krijgt het

een ietwat afdwingbaar karakter.

73

Quindo kan het informeel contact tussen zijn vrijwilligers stimuleren. Op die manier

brengt het netwerken tot stand en komt de diverse vrijwilligersgroep in aanraking

met elkaar.

74

75

Bronnenlijst

Literatuurlijst

AMARC, The Community Radio Charter. AMARC, 1994.

AMARC, Community Radio Social Impact Assessment – Removing Barriers, In-

creasing Effectiveness: Challenges, Findings, Reflections, Experiences, Lines of

Action for Community Radio Stakeholders. AMARC, 2007.

BRUHN, J.G. The Sociology of Community Connections. Dordrecht, Springer Neth-

erlands, 2011.

BUCKLEY, S., (red.), Community Media: a good practice handbook. Straatsburg,

Unesco, 2011.

CASTILLE, V. & COPPENS, T. Niet-openbare lokale radio in Vlaanderen: turbulen-

tie in de ether. In DE BENS, E. & RAEYMAECKERS, K., (red.), Regionale Media in

Vlaanderen, een doorlichting. Gent, Academia Press, 1998.

CHRISTIAENS, T., Beleidsplan Quindo, 2011. (Niet openbaar.)

COPS, D., The Usual Suspects: waarom overlast en rondhangen vaak in één adem

worden genoemd. In VAN CEULEBROECK, N., (red.), De Hangman. Over jonge-

ren in het straatbeeld. Brussel, Politeia, 2011.

DAWSON, M.M., The Conduct of Life: the Basic Thoughts of Confucius 1941. Whitefish, Kessinger Publishing, 1915. DE BENS, E. & PETERSEN, V.G., Models of local media development. In SIUNE, K. & TRUETZSCHLER, W., (red.), Dynamics of Media Politics. Broadcast and Elec-tronic Media in Western Europe. London, Sage, 1992. DE BENS, E. & RAEYMAECKERS, K., (red.), Regionale Media in Vlaanderen, een doorlichting. Gent, Academia Press, 1998. DE JONG, M.J., Grootmeesters van de sociologie. Amsterdam, Boom, 1997.

DĒMOS, Visietekst Sociaal-artistiek werk. Brussel, Dēmos, 2010.

DRIJVERS, J., Belgium: so many ways to run a railroad. In JANKOWSKI, N. (red.),

The People’s Voice. London, John Libbey & Company Ldt., 1992.

DUBUISSON, B., Community radio regulation: EPRA Barcelona Meeting Work-

shop. CSA. België, Dubuisson, 2010.

ENZENSBERGER, H.M., Constituents of a theory of the media. London, Penguin,

1970.

76

ETZIONI, A., The New Golden Rule: community and morality in a democratic socie-

ty. New York, Basic Books, 1997.

EUROPEES PARLEMENT, Study: The state of Community Media in the European

Union. Brussel, Kern European Affairs, 2007.

EVENS, T., Small = beautiful? Een exploratief onderzoek naar de sociale en cultu-

rele meerwaarde van community radio in Vlaanderen. Gent, Academia Press, 2010.

FAIRCHILD, C., Community Radio and Public Culture. New Jersey, Hampton

Press, 2001.

GIRARD, B., (red.), A Passion for Radio: radio waves and community. Comunica & Bruce Girard, 2001. HEAD, S.W., World Broadcasting Systems. A Comparative Analysis. Belmont, CA: Wardsworth, 1985.

HIRSHI, T., Causes of Deliquency. University of California Press, 1969.

HOWLEY, K., Community Media: People, Places and Communication Technolo-

gies. Cambridge University Press, 2005.

JANKOWSKI, N., (red.), Community Media in the Information Age. New Jersey,

Hampton Press, 2002.

JOUET, J., Community media and development: problems of adaption. Unesco. In

PREHN, O., ‘The People’s Voice.’ London, John Libbey & Company Ldt., 1992.

PALMER, M.D., The Willey-Blackwell Companion to Religion and Social Justice.

New Jersey, Blackwell Publishing, 2012.

PREHN, O., From small scale utopianism to large scale pragmatism. Trends and

prospects for community oriented local radio and television. In JANKOWSKI, N.,

PREHN, O., en STAPPERS, J., The People’s Voice: local radio and television in

Europe. London, John Libbey & Company Ldt., 1992.

RAAD VAN EUROPA, LEWIS, P.M., (red.), Report: Promoting Social Cohesion: the

role of Community Media. Straatsburg, Council of Europe, 2008.

ROGALY, B. & TAYLOR, B., Moving Histories of Class and Community. London,

Palgrave Macmillan, 2009.

RUTTEN, P., KOETJE, H. & MONNIKHOF, H.O., Kracht in de Regio, advies van de

commissie kwalitatief hoogwaardige programmering van publieke regionale omroe-

pen. Hilversum, IVO & ROOS, 2008.

TIMMERMANS, D., Radio Scorpio: studenten in de ether. Scriptie ‘licentiaat in de

communicatiewetenschappen. K.U. Leuven, 2003.

77

VAN DEN BERGH, A., Dwarsliggers: verhalen uit de social-artistieke praktijk. Brus-

sel, Dēmos, 2012.

VERBURG, R. en VEENMAN, J., Sociale cohesie: van containerbegrip naar analy-

se-instrument. Amsterdam, Aksant, 2008.

Kranten- en tijdschriftartikels

BELORF, K., Vlaamse niet-commerciële radio’s richten koepel op, De Wereld Mor-

gen. 6 mei 2011. http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/05/06/vlaamse-niet-

commerci-le-radios-richten-koepel-op

BERGER, B., Disenchanting the Concepts of Community. Society, jrg. Janu-

ary/February 1998, Volume 35, Issue 2

DE BISSCHOP, A., RUTTEN, K. en SOETAERT, R., A Case Study in Discourse

Analysis of “Community Arts” in Cultural Policy and the Press. CLCWeb: Compara-

tive Literature and Culture, 13.4, Purdue University Press, 2011.

JANKOWSKI, N., Community Media Research: a quest for theoretically-grounded

models. Javnost-The Public, jrg. 10, nr.10, 2003, p. 5-14.

KERREMANS, J., Sociaal-artistiek werk, een ‘state of mind?’ Sociaal Welzijnsmag-

azine, jrg. 31, nr. 9, 2010, p. 13-18.

MITCHELL, C., Woman’s (community) radio as a feminist public sphere. Javnost-

The Public, jrg. 5, nr.2, 1998, p. 73 – 85.

Internetbronnen

AMARC Europe, homepage. Internet, 1 mei 2013.

http://www.europe.amarc.org

CMFE, homepage. Internet, 1 mei 2013.

http://www.cmfe.eu

FUTURE PROJECTS, Our approach. Internet, 5 maart 2013.

http://www.futureprojects.org.uk/future/our-approach

J.E., Radiovisie, dossier: ‘De dag dat België de radio uitvond.’ Internet, 12 april

2013.

http://www.radiovisie.eu/be/nieuws.rvsp?art=00012097

OFFSHORE RADIO, De geschiedenis van Radio Veronica. Internet, 16 april 2013. http://www.offshoreradio.org/downloadclub2/index.php?nl/geschiedenis/veronica_01.php

78

RADIO CAROLINE, homepage. Internet, 14 april 2013.

http://www.radiocaroline.co.uk/#home.html

RADIO SCORPIO, blogpost ‘schorpioen zoekt stukje geschiedenis. Internet, 5 mei

2013.

http://leveninleuven.be/2009/10/14/schorpioen-zoekt-stukje-geschiedenis/

RADIO SCORPIO, homepage. Internet, 7 mei 2013. www.radioscorpio.be/node RADIOVISIE, De dag dat België de radio uitvond. Internet, 14 april 2013. www.radiovisie.eu RWANDA STORIES, Hate Radio. Internet, 15 mei 2013. http://www.rwandanstories.org/genocide/hate_radio.html VILLA CROSSMEDIA, homepage. Internet, 24 april 2013. http://villacrossmedia.eu/vxm VLAAMSE OVERHEID, Buitengewoon secundair onderwijs – opleidingsvorm 3 –

algemene en sociale vorming – infomap. Internet, 28 maart 2013.

http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/buitengewoon-onderwijs/secundair-

onderwijs/opleidingsvorm3/algemene-en-sociale-vorming/burgerzin/infomap.htm

VRIJE RADIO, ‘De geschiedenis van radio in België.’ Internet, 14 april 2013. www.vrijeradio.be

Audiofragmenten

REC Radiocentrum, Interview met Tom Evens. Gent, 2012.

- http://www.mixcloud.com/RECRadiocentrum/radio-19-interview-tom-evens/

- http://www.mixcloud.com/RECRadiocentrum/radio-19-tom-evens-2/

Gesprekken

CHRISTIAENS, T. (coördinator Medialab Quindo), Mondelinge mededeling. Infor-

mele gesprekken, 2012-2013, Kortrijk.

DE CONINCK, S. (coördinator REC Radiocentrum), Mondelinge mededeling. Tele-

foongesprek, 29 april 2013.

DE MEESTER, W. (beleidsmedewerkers Mediaraven), Mondelinge mededeling.

Informeel gesprek, 15 maart 2013, Gent.

79

BOLLAERT, H. (werknemer Unie der Zorgelozen), Mondelinge mededeling. Infor-

meel gesprek, 20 maart 2013, Kortrijk.

LEE, T. (coördinator ‘Future Radio’), Mondelinge mededeling. Informeel gesprek,

30 oktober 2012, Norwich.

MARY, S. (vrijwilligerswerkster ‘Villa Bota’ en ‘Het Entrepot’), Mondelinge medede-

ling. Informeel gesprek, 3 april 2013, Brugge.

VAN DEN BERGH, A. (stafmedewerker sociaal-artistiek werk Dēmos.), Mondelinge

mededeling. Informeel gesprek, 4 april 2013, Brussel.

VAN DE VELDE, P. (vrijwilligersverantwoordelijke ‘Radio Scorpio’), Mondelinge

mededeling. Informeel gesprek, 11 maart 2013, Leuven.

Wetgeving

DECLARATIE (Raad van Europa) van de Ministerraad over de rol van community

media bij de promotie van sociale cohesie en de interculturele dialoog’ aangeno-

men op 11 februari 2009.

DECREET (Vlaamse Overheid) van 6 mei 1982 houdende organisaties en erken-

ning van de niet-openbare radio’s. Belgisch Staatsblad, 15 oktober 1982.

DECREET (Vlaamse Overheid) van 7 november 1990 houdende organisatie en

erkenning van lokale radio’s. Belgisch Staatsblad, 29 januari 1991.

DECREET (Vlaamse Overheid) van 12 juni 1991 tot regeling van de reclame en

sponsoring op radio en televisie. Belgisch Staatsblad, 14 augustus 1991.

DECREET (Vlaamse Overheid) van 6 juli 2012 betreffende het Lokaal Cultuurbe-

leid. Belgisch Staatsblad. 28 augustus 2012.

KONINKLIJK BESLUIT (Belgische Staat) van 3 augustus 1987 tot regeling van de

samenstelling en de werkwijze van de Raad voor handelspubliciteit op radio en te-

levisie. Belgisch Staatsblad, 20 augustus 1987.

RESOLUTIE (Europees Parlement) van 25 september 2008 over Community Media

in Europa.

SUBSIDIEREGLEMENT (Toenmalig Vlaams Minister van Cultuur, Bert Anciaux)

voor experimenteel sociaal-artistiek werk. 2000.

VAN QUICKENBORNE, V., ‘Plan Nieuw Kortrijk’ van de nieuwe Stadscoalitie Kort-

rijk. Maart 2013

80

WET (Belgische Staat) van 30 juli 1979 betreffende de radioberichtgeving. Belgisch

staatsblad. 30 augustus 1979.

Vergaderverslagen

CITY OF NORWICH, NELM Development Trust Succession. 2009. (Vergaderver-

slag.)

81

Bijlagen

BIJLAGE 1 Tijdslijn ‘Radio Respect’

BIJLAGE 2 Eerste communicatie met BuSO

BIJLAGE 3 Kaderingsbrief leerkrachten

BIJLAGE 4 Ontwikkelingsdoelen OV3

BIJLAGE 5 Appreciatie voor radioproject vanuit BuSO Ter Bruyninge

BIJLAGE 6 Evaluatie ‘Radio Respect’

BIJLAGE 7 Persbericht

BIJLAGE 8 Media-aandacht

BIJLAGE 9 Samenwerking De Patio – Quindo

BIJLAGE 10 Verslag gesprek Peter Van De Velde (Radio Scorpio)

BIJLAGE 11 Verslag gesprek Sarina Mary (Villa Bota)

82

BIJLAGE 1: Tijdslijn ‘Radio Respect’

Februari 2013

Wat Inhoud Bedoeling Wanneer Eerste contact (los)

Korte kennismaking met de groep, voorstelling van het project.

Groep leren kennen, draagvlak inschatten, mij leren kennen, vormgeving project

Week 1

Kennismakings-workshop Radio

Wat is radio maken? Hoe werkt een redactie? Welke redacties zijn er allemaal? Wat hoor je tijdens een ra-dioprogramma? Wie werkt daar allemaal aan mee? + zelf radio maken

Studio zien en onmiddel-lijk zelf radio maken, communiceren, informatie opzoeken, betrouwbare bronnen

Week 2

Interviewtech-nieken

Hoe bereid je een interview voor? Research, vraag-stelling,…

Elkaar interviewen en le-ren kennen, informatie opzoeken, betrouwbare bronnen, taken verdelen

Week 3

Interview- en reportagetech-nieken (op loca-tie)

Opnemen van audio op loca-tie (binnen en buiten.) Plof-kappen, flashmic’s,… In groepjes voorbereiden en uitvoeren (communicatie.)

Groepjes maken, taken verdelen, samen vragen-lijsten opstellen (commu-nicatie en feedback,) vreemde mensen aan-spreken, iets verduidelij-ken, vragen stellen, be-danken en afsluiten, om-gaan met afwijzing

Week 4

Feedback Opnames beluisteren en op-bouwende feedback geven. Wat kan beter? Op welke manier? Hoe geef je feedback? Wat kan je ermee doen?

Omgaan met feedback (geven en krijgen)

Week 5

Opnames (inter-view en studio)

Zelf gasten contacteren, in-terviews voorbereiden, plan-ning opstellen,…

Groepen verdelen, com-municeren met anderen, tijdsindeling inschatten

Week 8

Radiotechniek en montage

Werking van software en mengpaneel, zelf aan de schuivers staan, hoe werkt montagesoftware (Reaper)?

Technisch inzicht, com-municatie in de studio, omgaan met hiërarchie (presentator-technieker-eindredacteur)

Doorlopend (Week 6 en 7)

Feedback Opnames beluisteren en op-bouwende feedback geven. Wat kan beter? Op welke manier?

Omgaan met feedback (geven en krijgen)

Week 7/8

Opname pro- De daad Omgaan met stress Week 9

83

gramma

Nazorg/feedback Wat geleerd? Omgaan met feedback (geven en krijgen,) peilen naar beleving van de groep, afsluiten van pro-ject, doorverwijzen naar opvolging binnen Quindo

Week 10

84

BIJLAGE 2: Eerste communicatie met BuSO

Eerste mail, 12 december 2012.

Dag Ann,

Ik studeer sociaal-cultureel werk aan de Hogeschool West-Vlaanderen. Volgend semester (februari

tot mei 2013) loop ik stage bij ‘medialab Quindo.’ Het medialab omvat onder andere een digitaal

radiostation met dezelfde naam. De missie van Quindo kan kort omschreven worden als ‘jongeren

cross-mediale vaardigheden aanleren.’

Kort na het ontstaan van Quindo (maart 2012) werd duidelijk dat het maken van radio en radiopro-

gramma’s niet enkel om media of mediavaardigheden gaat, maar ook om sociale vaardigheden. Er

komt heel wat overleg, communicatie en feedback aan te pas.

In het kader van mijn thesis bestudeer ik de invloed van mediaproductie op het ontstaan en de evo-

lutie van groepen. Voor mij is het dus interessant om de evolutie die de groep doormaakt (samen-

werking, communicatie, leiderschap,…) op te volgen.

Tijdens de periode van mijn stage organiseer ik verschillende kennismakingsprojecten radio-maken

voor het secundair onderwijs. De bedoeling is dat de leerlingen op een actieve manier leren wat

radio is en hoe het gemaakt wordt. Het project wordt afgestemd op de groep. Zo kan uiteindelijk een

radioprogramma gemaakt worden (over de school zelf, over een bepaalde richting, over de leefwe-

reld van de leerlingen…,) een hoorspel opgenomen worden, etc.

Een korte kennismaking kan in enkele uurtjes gebeuren. Uiteraard lijkt het mij interessant om ver-

schillende uren, gespreid over een langere periode aan dit project te werken. Op die manier kan een

kwalitatiever eindproduct afgeleverd worden, en krijgen de leerlingen de kans om dieper op alle

aspecten in te gaan (presentatie, techniek, redactiewerk, promotie,…) Na dergelijk project worden

alle geïnteresseerden, in hun vrije tijd, uitgenodigd voor een brainstorm over een volledig nieuw

programma.

Zijn jullie geïnteresseerd in een dergelijke samenwerking?

Bewust mail ik jullie als eerste aan, omdat ik tijdens deze projecten graag de focus leg op een doel-

groep die moeilijker te bereiken is en door veel organisaties vergeten wordt.

Groetjes,

Broos

P.S: Meer informatie over Quindo vind je hier:http://www.quindo.be/about.

85

Reactie, 8 januari 2012.

Hallo Broos,

Vandaag bracht ik de betrokken leerlingen op de hoogte van het radioproject, ze waren zoals verwacht enthousiast en nieuwsgierig. Daarom dacht ik ook dat een vlugge ken-nismaking motiverend zou werken. Zoals ik eerder berichtte opteer ik voor deze groep:

3 jaar grootkeuken is een aangename groep van 9 leerlingen (gemiddelde leeftijd 17jaar,) met multiculturele achtergronden en verschillende levensbeschouwingen.

‘Respect’ is hier dagelijkse kost!

Gezien het gaat om een derde jaar zijn we niet gebonden aan stages en hebben we zelfs tijd tot einde schooljaar. Ikzelf heb les met de groep op dinsdagnamiddag(laatste lesuur) en op woensdag (laatste lesuur). Ik breng mijn andere collega's nog op de hoogte.

Volgende woensdag 16 januari, laatste lesuur (11u10-12u00) kan ik de groep samen-brengen in mijn lokaal. Past dit voor jou?

Vele groetjes,

Ann

86

BIJLAGE 3: Kaderingsbrief leerkrachten

Beste

Je hebt er misschien al iets van gehoord, misschien ook niet. Binnenkort start de klas 3GK met een

radioproject. Ikzelf, als externe begeleider en stagiair, zal hierbij, samen met Ann Degrande, een

trekkende rol spelen. Een korte uitleg:

Mijn naam is Broos Claerhout, ik studeer sociaal-cultureel werk aan de Hogeschool West-

Vlaanderen. Ik ben vrijwilliger en stagiair bij Medialab Quindo.’ Het Medialab focust zich op de digita-

le radiozender, maar werkt daarnaast ook rond tekst, video, fotografie, games,… De missie van

Quindo kan kort omschreven worden als ‘jongeren crossmediale vaardigheden aanleren.’

Kort na het ontstaan van Quindo (maart 2012) werd duidelijk dat het maken van radio en radiopro-

gramma’s niet enkel om media of mediavaardigheden gaat, maar ook om sociale vaardigheden. Er

komt heel wat overleg, communicatie en feedback aan te pas.

In het kader van mijn thesis bestudeer ik de invloed van mediaproductie op het ontstaan en de evo-

lutie van groepen. Voor mij is het dus interessant om de evolutie die de groep doormaakt (samen-

werking, communicatie, leiderschap,…) op te volgen.

Tijdens de periode van mijn stage organiseer ik verschillende kennismakingsprojecten radio-maken

voor het secundair onderwijs. De bedoeling is dat de leerlingen op een actieve manier leren wat

radio is en hoe het gemaakt wordt. Het project wordt afgestemd op de groep. Zo kan uiteindelijk een

radioprogramma gemaakt worden, een hoorspel opgenomen worden, etc. De inhoud is afhankelijk

van de groep en de onderwijsinstelling waarmee samengewerkt wordt. Na enkele gesprekken kwa-

men we tot de beslissing dat het semestrieel thema ‘respect,’ waar de school momenteel rond werkt,

ook de basis van het project/programma wordt.

Door langzaam, maar actief op te bouwen (korte uitleg, rondleiding door de studio, workshop, brain-

storm, zelf proberen,…) komen we tot een kwalitatief eindresultaat, waar zowel de jongeren, de

school als het Medialab trots op kunnen zijn. De leerlingen krijgen de kans om dieper op alle aspec-

ten van radio-maken in te gaan (presentatie, techniek, redactiewerk, promotie,…) Na dergelijk pro-

ject worden alle geïnteresseerden, in hun vrije tijd, uitgenodigd voor een brainstorm over een volle-

dig nieuw programma.

De jongeren doen dus niet enkel crossmediale vaardigheden op, ze leren ook wat ‘media’ is, hoe je

ermee om kan gaan,… Omdat het volledige project door henzelf vormgegeven wordt en betrokken

leerkrachten (en mezelf) er vooral ter ondersteuning zijn, vraagt het ook heel wat sociale inspannin-

gen waarbij ze zelf moeten overleggen en gezamenlijk beslissingen nemen. Respect voor elkaar is

hierbij een kernbegrip.

Ik koos bewust om samen te werken met jullie school, omdat ik tijdens deze projecten graag de

focus leg op een doelgroep die moeilijker te bereiken is en door veel organisaties vergeten wordt.

Ook voor mij is dit een nieuwe uitdaging, die ik sinds de eerste ontmoeting met de groep nog beter

zie zitten dan ervoor!

Met vriendelijke groeten,

Broos Claerhout

Bij vragen, opmerkingen, ideeën of suggesties, aarzel niet mij te contacteren op broos.claerhout@howest.be.

P.S: Meer informatie over Quindo vind je hier: http://www.quindo.be

87

BIJLAGE 4: Ontwikkelingsdoelen OV3 Bijzonder Secundair Onderwijs

Burgerzin

De eigen leefkring

De leerling houdt zich aan de normale verplichtingen in diverse situaties.

De leerling kent de functies en verantwoordelijkheden van al wie bij de school en de oplei-

ding betrokken is.

De leerling maakt op een sociaal-aanvaardbare wijze gebruik van de middelen die er be-

staan om vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken.

De leerling is gepast solidair met de groep.

De leerling is bereid zich in te zetten voor solidariteits- en andere acties in de klas, op

school en in de ruimere leefomgeving.

De leerling gaat op een verdraagzame manier om met verschillen in sekse, huidskleur, etni-

citeit, geaardheid, overtuiging en levensbeschouwing.

Media

De leerling kent verschillende vormen en maatschappelijke contexten van media.

De leerling illustreert de invloed van de media op zijn eigen denken en handelen.

De leerling kent de mogelijkheden en het gebruik van de media.

De leerling kan een kritische houding aannemen ten aanzien van allerlei vormen van be-

richtgeving.

De leerling zoekt een eigen weg in de informatiestroom.

Actief burgerschap en besluitvorming

De leerling spant zich in om de belangstelling, de standpunten en de argumenten van ande-

ren te respecteren.

Tijd in levensechte situaties

De leerling schat de courant gebruikte tijdspannes in en geeft bij benadering aan wanneer

deze is verstreken.

De leerling leest, interpreteert en past tijdsschema’s toe.

De leerling kan in functie van een opdracht een realistische tijdsplanning opmaken en nale-

ven.

88

Taalvaardigheid

Waarnemen en luisteren

Informatie achterhalen

Non-verbale boodschappen

De leerling interpreteert een non-verbale uiting, situeert ze en reageert gepast.

De leerling kan uit non-verbale gedragingen van een spreker een voor hem bedoelde bood-

schap achterhalen.

Verbale boodschappen

De leerling begrijpt eenvoudige omgangstaal in functionele situaties.

Reflectie

De leerling reflecteert over taalgebruik van de spreker.

De leerling reflecteert over het eigen luistergedrag.

Attitudes

De leerling is bereid zich te concentreren op de inhoud.

De leerling is voldoende weerbaar om het beluisterde te toetsen aan eigen inzichten.

De leerling beseft dat hij op een beleefde manier opdrachten, uitdagingen, vragen kan afwij-

zen.

De leerling is bereid zijn gedrag aan te passen naar aanleiding van een boodschap of in-

structie.

De leerling leeft luisterconventies na (de spreker laten uitspreken, op een beleefde manier

onderbreken, via non-verbale taal de spreker aanmoedigen, de spreker aansporen om meer

uitleg te geven, de dingen zien vanuit het standpunt van de spreker, de inhoud van de

boodschap centraal stellen, objectief en rechtvaardig zijn bij het beluisteren van de bood-

schap, luisteren om te begrijpen, het gezegde beoordelen na de boodschap).

Uitdrukken en spreken

Zich mondeling duidelijk uitdrukken

De leerling articuleert duidelijk.

De leerling spreekt in een rustig tempo.

De leerling geeft de dingen een juiste naam.

De leerling spreekt standaard Nederlands.

De leerling drukt zich bij het spreken in zinnen uit.

De leerling gebruikt woordenschat over maatschappelijke thema's in een zinvol verband.

Gepaste taal- en omgangsvormen

De leerling gebruikt gepaste taal en omgangsvormen afhankelijk van de persoon en de situ-

atie.

De leerling gebruikt gepaste beleefdheidsformules.

89

Interactie met anderen

De leerling verwoordt een geschreven instructie in eigen woorden.

De leerling stelt een duidelijke vraag naar informatie.

De leerling vertelt verkregen informatie duidelijk, bondig en begrijpelijk na.

De leerling is mondeling assertief.

Mondeling argumenteren

De leerling verwoordt een gedachtegang logisch.

De leerling geeft een duidelijke mondelinge instructie.

De leerling reageert kritisch op een sociaal aanvaardbare wijze.

De leerling argumenteert.

Meningen en gevoelens uiten

De leerling neemt deel aan een dialoog, een gesprek.

De leerling gaat een dialoog met anderen aan.

De leerling gebruikt ik–boodschappen.

De leerling uit zijn meningen en argumenteert gepast.

Reflectie

De leerling reflecteert over zijn spreekgedrag en de inhoud.

Attitudes

De leerling is bereid constructief aan een gesprek deel te nemen.

De leerling is bereid respect te tonen voor de gesprekspartner.

De leerling durft voor de eigen mening op te komen.

De leerling is bereid tot overleggen en onderhandelen.

De leerling is bereid gepaste non-verbale communicatiestrategieën te gebruiken om zijn

communicatie te ondersteunen.

Lezen

Informatie achterhalen

De leerling achterhaalt informatie in voor hem bestemde tekstsoorten.

De leerling zoekt en ordent informatie op overzichtelijke wijze in voor hem bestemde tekst-

soorten.

Schriftelijk informatie aanvragen en meedelen

De leerling schrijft voor hem bedoelde relevante informatie over of noteert deze.

De leerling kan een korte mededeling formuleren.

De leerling beantwoordt een voor hem bestemde vragenlijst.

Reflectie

De leerling reflecteert over de stappen in het schrijfproces.

De leerling reflecteert over het gebruik van hulpmiddelen.

90

De leerling reflecteert over de inhoud van zijn tekst.

Attitudes

De leerling is bereid zijn teksten te verzorgen.

Stress en emoties

De leerling kent mogelijkheden om positieve stress te gebruiken en preventieve maatrege-

len om negatieve stress te vermijden.

De leerling gaat om met werkdruk en prestatiestress.

Leefstijl en levenskwaliteit

De leerling toont respect voor zichzelf en voor anderen zoals personen met een andere

seksuele geaardheid, andere etnische groepen, andere generaties en andere denkwijzen en

overtuigingen.

Leren leren

Structurele componenten

Aandacht

De leerling schenkt doelgericht aandacht.

De leerling houdt zijn aandacht gericht tot wanneer de taak afgewerkt is.

Informatieverwerking en probleemoplossing

lnformatieverwerving

De leerling weet bij welke personen, instanties en in welke informatiebronnen hij welke in-

formatie kan vinden.

De leerling verruimt zijn horizon betreffende zijn toekomst.

Informatieverwerking en uitvoering

De leerling reflecteert vóór, tijdens en na het handelen en neemt hiervoor voldoende be-

denktijd.

De leerling is voldoende flexibel en creatief in zijn leren en denken.

De leerling komt tot zelfontdekkend leren.

De leerling komt tot abstract denken door te vergelijken, te classificeren, te seriëren, ver-

banden te leggen, te generaliseren.

De leerling komt tot inzichtelijk leren en denken.

De leerling is gericht op het juist begrijpen en gebruiken van informatie.

De leerling kan losse gegevens een betekenis geven door ze te situeren in een context en

ze te omschrijven.

De leerling gebruikt zelfstandig en op systematische wijze informatiebronnen op zijn niveau.

De leerling verwerft op systematische wijze samenhangende informatie door de informatie

grondig te bewerken.

91

De leerling legt verbanden tussen nieuwe informatie en reeds verworven informatie, en ziet

samenhangen binnen de nieuwe informatie.

De leerling verwerft en gebruikt op systematische wijze samenhangende mondelinge en

schriftelijke informatie.

Probleemoplossing

De leerling herwerkt bij een ongunstig resultaat enkel datgene wat fout is.

De leerling brengt verslag uit over zijn eigen werk.

Evaluatie

De leerling formuleert de controlecriteria die hij zelf bedacht heeft of die extern opgelegd

worden.

De leerling geeft aan wat goed en wat fout is gegaan, wat de reden was en waarop volgen-

de keer gelet moet worden om (weer) succes te halen.

De leerling controleert regelmatig of hij het geleerde nog voldoende kent.

Monitor: metacognitieve aspecten

Metacognitieve vaardigheden

Voorspellen

De leerling zoekt en geeft spontaan aan wat hij wel/niet zal kunnen, bij welke taakaspecten

hij snel/traag zal moeten werken en waar hij extra moeilijkheden verwacht.

Plannen

De leerling bepaalt op basis van de verkregen informatie wat nu juist de opdracht is m.a.w.

wat hij moet doen.

Vooraleer hij tot actie overgaat stelt de leerling één of meerdere mogelijke werkplannen op

waaruit hij het meest adequate kiest.

De leerling werkt volgens het plan.

De leerling plant en organiseert, eventueel onder begeleiding zijn lessentaken en opdrach-

ten en controleert zijn eigen leerproces en stuurt het bij.

Zelfreguleren en evalueren

De leerling werkt ordelijk en systematisch vanuit het besef dat dit voordelen heeft.

De leerling streeft efficiëntie na door zijn (school)agenda functioneel te gebruiken, zijn werk-

ruimte en boekentas ordelijk te schikken, het nodige materiaal klaar te leggen voor een op-

dracht en het materiaal efficiënt te gebruiken.

De leerling durft (leer)problemen signaleren en bijkomende informatie of hulp vragen.

De leerling formuleert op zijn niveau doelstellingen en streeft realistische tussen- en eind-

doelen na.

De leerling stuurt zijn gedrag doelgericht, houdt het doel steeds voor ogen, evalueert en

stuurt bij indien nodig en evalueert zijn werk achteraf.

De leerling heeft belangstelling voor het resultaat van zijn werk en inspanningen.

De leerling houdt zich aan afspraken en regels.

De leerling heeft een adequaat werktempo en -ritme.

De leerling toont geduld bij het leren, werken en probleemoplossen.

De leerling zet ondanks moeilijkheden toch door en raakt niet onmiddellijk ontmoedigd.

92

De leerling maakt een onderscheid tussen toevallige en stabiele oorzaken van zijn suc-

ces/mislukking.

De leerling aanvaardt kritiek en is bereid uit zijn fouten te leren.

De leerling leert op zijn niveau met nauwkeurigheid, efficiëntie, wil tot zelfstandigheid, vol-

doende zelfvertrouwen, voldoende weerbaarheid, houding van openheid en kritische zin.

Metacognitieve kennis

Kennis over zichzelf

De leerling ontwikkelt inzicht in de eigen mogelijkheden en beperkingen op het vlak van

probleemoplossing en informatieverwerking en houdt er rekening mee.

De leerling ziet in dat hij voortdurend bijleert en verandert en stuurt vooroordelen betreffen-

de het eigen leren bij.

De leerling maakt een onderscheid tussen de oorzaken van succes/mislukking die bij hem-

zelf liggen of bij een ander.

Transfer

De leerling past verworven kennis, inzichten en vaardigheden automatisch en adequaat toe

in situaties die zowel sterk gelijken op de oorspronkelijke leersituatie als die er wezenlijk

van verschillen.

De leerling gaat systematisch en gericht zoeken naar kennis, inzichten en vaardigheden die

hij in een bepaalde situatie of bij het oplossen van een probleem kan gebruiken.

Milieueducatie

Natuurzorg

De leerling heeft oog voor de kwetsbaarheid van een natuurgebied.

De leerling heeft weet van de oorzaken van natuurverontreiniging.

De leerling gaat respectvol en zorgzaam om met planten en dieren.

Sociaal-emotionele educatie

Dynamisch-affectieve ontwikkeling

Zelfwaardering

De leerling houdt rekening met zijn mogelijkheden, beperkingen en overtuigingen.

De leerling gaat om met gevoelens van onmacht en toont in concrete situaties voldoende

zelfvertrouwen, gebaseerd op kennis van het eigen kunnen.

De leerling beschouwt een net haalbare taak als een uitdaging, legt zich niet neer bij iets

wat niet lukt, maar probeert dat stap voor stap te veranderen.

De leerling ontwikkelt eigen voorkeuren en interesses en laat zich niet steeds beïnvloeden

door deze van anderen.

De leerling ziet in dat je als mens voortdurend verandert en kiest werkpunten om zijn zelf-

ontplooiing te bevorderen.

De leerling beschouwt iets nieuws als een kans om bij te leren en durft omgaan met nieuwe

en complexe of moeilijke taken.

93

Motivatie en attributie

De leerling zoekt zelf de zin van een opdracht.

De leerling neemt verantwoordelijkheid op voor zijn gedrag.

De leerling werkt zelfstandig en vraagt slechts hulp als hij niet verder kan.

De leerling is intrinsiek gemotiveerd, leergierig en leerbereid.

De leerling reageert adequaat op mislukkingen en successen.

De leerling legt een verband tussen zijn mislukken en zijn inspanning en zoekt hoe hij in de

toekomst zijn inspanning kan verbeteren.

De leerling staat open om van anderen te leren.

Sociale cognitie

Kennis van gevoelens, gedachten, wensen, intenties van zichzelf en de ander en perspectief-

neming

De leerling verplaatst zich in de gevoelens, gedachten of bedoelingen van een ander.

De leerling houdt rekening met de gedachten, wensen of gevoelens van een ander.

De leerling houdt er rekening mee dat eigenschappen en vaardigheden van een ander kun-

nen veranderen, dat zijn indruk van de ander kan veranderen, of dat iemand zich anders

kan voordoen dan hij is.

Sociale vaardigheden en competentie

Relatievormen

De leerling respecteert en waardeert de eigenheid van anderen.

De leerling stelt zich dienstvaardig op en helpt anderen bij opdrachten en activiteiten.

De leerling gaat zorgzaam om met anderen, met andermans of gemeenschappelijk bezit.

De leerling stelt zich op een assertieve en beleefde wijze op.

De leerling draagt verantwoordelijkheid bij een groepstaak, werkt onder leiding en geeft zelf

leiding.

De leerling formuleert op gepaste wijze positieve en negatieve kritiek.

De leerling stelt zich discreet op in een gezelschap en ten aanzien van vertrouwelijke infor-

matie.

De leerling houdt rekening met gewenste en ongewenste effecten in een interactie.

Communicatieve vlotheid en duidelijkheid verwerven

De leerling kan op gepaste wijze met iemand contact leggen.

De leerling luistert actief naar de boodschap van een ander en geeft feedback.

De leerling is assertief en komt op voor de rol die hij opneemt in een groepsopdracht.

De leerling is bereid om de inbreng van de gesprekspartner ernstig te nemen.

De leerling toetst zijn interpretatie aan die van de ander en stemt ze zo nodig af op die van

de ander.

Zorg dragen voor relaties

De leerling herkent het belang van afspraken, regels, gelijkwaardigheid en het maken van

keuzes binnen een relatie.

De leerling maakt afspraken en verdeelt taken in overleg.

De leerling gaat bewust en bedachtzaam om met gevoelens.

94

De leerling accepteert verschillen en hecht belang aan respect en zorgzaamheid binnen een

relatie.

De leerling stelt zich weerbaar op en behoudt zijn persoonlijke autonomie.

Constructief participeren aan werking van sociale groepen

De leerling past omgangsvormen, leefregels en afspraken toe die van belang zijn voor het

samenleven in een groep.

De leerling beschikt over volgende samenwerkingsattitudes: stiptheid, orde, nauwkeurig-

heid, initiatief nemen, zelfstandigheid, doorzettingsvermogen, eerlijkheid.

De leerling legt contacten met anderen binnen de groep en staat open voor contact met an-

deren buiten de groep.

De leerling kan in een groepsdiscussie zijn mening handhaven en bijsturen.

De leerling werkt thuis, op school, op stage en bij vrijetijdsbesteding mee aan een goede

verstandhouding.

De leerling respecteert de leef- en omgangsgewoonten binnen verschillende gezinnen en

culturen.

De adolescent ziet het belang in van sociale regels binnen een samenwerkingsverband en

past ze toe in loyaliteit, solidariteit en discretie.

De leerling zoekt in overleg naar een manier van probleemoplossing.

De leerling werkt mee aan het proces van besluitvorming en aan de evaluatie van de sa-

menwerking.

De leerling helpt mee aan het nadenken over en het realiseren van groepsoverleg, taakver-

deling, bemiddeling en teamwerk.

De leerling kan omgaan met hiërarchie, macht en regelgeving.

De leerling engageert zich om verantwoordelijkheid op te nemen.

Vrijetijdsvaardigheden

Algemene doelen

De leerling verkent mogelijkheden om zijn vrije tijd op een aangename wijze in te vullen:

alleen, in gezinsverband, met vrienden of in clubverband, actief of passief.

Beeld

De leerling creëert zelf twee- of driedimensionaal beeldend werk.

De leerling houdt bij het beeldend werken rekening met beeldaspecten zoals vorm,

kleur en 9.2.5 Media

Vrijetijdsvaardigheden die verband houden met media zijn ook te realiseren in door middel van de

ontwikkelingsdoelen uit de rubriek “burgerzin” (punt 2). Daarom is het wenselijk ook hieruit ontwik-

kelingsdoelen te selecteren.

De leerling gaat na in welke omstandigheden media kunnen worden ingeschakeld en maakt

er in verschillende contexten gebruik van.

De leerling werkt alleen of in groep scheppend met media.

95

Attitudes

De leerling durft zich creatief uitleven individueel en in groep.

De leerling staat open voor en waardeert vrijetijdsvormen en muzische uitingen van anderen

en andere culturen.

96

BIJLAGE 5: Appreciatie voor radioproject vanuit BuSO T.B.

E-mail Ann Degrande - 19 maart 2013

Hallo Broos,

Jouw mail goed ontvangen, bedankt !

Het was weer een toffe namiddag, het is ook zo verrassend bepaalde leerlingen

actief aan het werk te zien, hierbij denk ik vooral aan Jasmine (een meisje met een

laag zelfbeeld ) en Carmino(een leerling met autisme spectrum).

Volgende week zijn we voltallig en gaan we er weer flink tegenaan!

Prettige avond,

Ann

Brief Francine Cool – 11 mei 2013

Een aantal weken werkten de leerlingen van het 3de jaar grootkeukenmedewerker aan een heus Radioproject ism Radio Quindo en Broos, laatstejaarsstudent aan de Howest.

Toen mij de vraag werd gesteld of wij met onze school daaraan wilden meewerken, twijfelde ik eerlijk gezegd een beetje.

Een hoop vragen rezen me door het hoofd.

Wat wordt precies van onze leerlingen verwacht?

Kunnen onze leerlingen dit wel aan?

Zullen onze leerlingen zich kunnen vinden in een dergelijk project?

Zullen er geen leerlingen zijn die zich minderwaardig voelen binnen dit project?

…

Een eerste kennismaking met Broos resulteerde al vrij vlug in een zeker vertrou-wen.

We waren met de school volop aan het werken rond respect en Broos vond het een goed idee om daarrond radio te maken.

Samen met juf Ann en de leerlingen ging Broos aan de slag.

Ik was er persoonlijk niet zo nauw meer bij betrokken, maar had er ondertussen alle vertrouwen in.

Juf Ann bracht ook telkens verslag uit van de activiteiten.

Op 20 april vierden we ons 50-jarig bestaan en ik wou dit project integreren in het hele gebeuren : de academische zitting en de receptie.

97

Er werd een nieuwe vergadering gepland met juf Ann en Broos en alles kreeg stil-aan vorm. Er werden hoe langer hoe meer ideeën op tafel gegooid. Ondertussen was er ook al een facebookpagina actief.

De voorstellen voor 20 april bleven maar komen en kregen ook daadwerkelijk vorm

- We toonden een filmpje tijdens de academische zitting - Een leerling sprak alle genodigden toe rond het project respect dat stilaan

Radio Respect werd genoemd - Er kwamen interviews met de genodigden - We maakten flyers voor de tafels - We ontwierpen een T-shirt en droegen die tijdens de viering.

De leerlingen gingen er helemaal in op en ja zelfs zij die steeds schuchter en terug-getrokken waren, bloeiden helemaal open.

Ik kan het dan ook niet nalaten om mijn appreciatie uit te drukken voor dit project, voor juf Ann, leerkracht aan onze school, voor onze leerlingen die schitterden, maar vooral voor Broos die het zeer goed kon vinden met onze doelgroep en precies wist wat onze leerlingen wilden en aankonden.

Ik hoop in de toekomst zeker nog te kunnen samenwerken met de Howest rond projecten die onze jongeren aanbelangen en waarbij ze een gevoel van zelfver-trouwen krijgen.

Het is zo mooi te zien dat het zelfbeeld van jongeren, die soms weinig kansen krij-gen of uit kansarme gezinnen komen, door dergelijke initiatieven zo vergroot wordt.

Dank je wel juf Ann, dank je wel beste leerlingen, maar vooral dank je wel BROOS!

F. Cool, directeur SBSO Ter Bruyninge, 11 mei 2013

98

BIJLAGE 6: Evaluatie Radio Respect 23/04/2013

Methodiek

Kaartensysteem

- Elke leerling ontvangt een rode en een groene kaart.

- Op de groene schrijven ze iets dat ze leuk vinden aan het project, op de rode iets

wat ze minder leuk vinden. Dit is volledig anoniem.

- De kaarten belanden volgens kleur in twee hoopjes.

- Elk om de beurt trekken de leerlingen een kaart en lezen die voor.

- Op basis van het voorgelezen fragmentje kunnen de andere leerlingen hun mening

geven.

Een aantal conclusies

- De sessie ‘social media management’ was erg interessant. De leerlingen hebben er

vanalles bijgeleerd (wat op school niet aan bod komt) dat ze thuis en op school

kunnen gebruiken. De uitleg was goed en verstaanbaar.

- De leerlingen vinden het plezant dat ze zelf iets op radio hebben kunnen zeggen,

dat er mensen horen wat ze op de radio doen. Je merkt ook heel wat verbetering

in vergelijking met de eerste keer. Er treedt wat gewenning op, de leerlingen voelen

steeds minder stress in de studio.

- De videoworkshop was leuk. De leerlingen vonden het positief dat ze snel aan de

slag konden.

- De leerlingen vinden het plezant om vaak met de computer te werken. Een min-

derheid vindt dat ze computerskills bijleren maar dat ze hun bestaande kennis ge-

bruiken in functie van documenten voor het project.

- Een aantal leerlingen hebben het gevoel dat ze wat zelfzekerder zijn. Vooral het

aanspreken van onbekende personen op straat en het spreken door de microfoon

hebben hiertoe bijgedragen.

- De leerlingen vonden het niet plezant om muzieknummers op te zoeken en in de

afspeellijst te plaatsen. Een mogelijke oplossing hiervoor is het breder bekijken van

het thema ‘respectsongs’ en het inslepen van een aantal moderne hits die de leer-

lingen graag horen. Daarnaast wordt er op de facebookpagina gevraagd of iemand

suggesties heeft? (Songs over respect.)

- Een aantal leerlingen vinden het minder leuk om onbekenden aan te spreken. Dit

komt vaak omdat ze de taal niet helemaal onder de knie hebben. Een oplossing

hiervoor kan zijn om de leerling in zijn/haar moedertaal iets te laten aan- of afkon-

digen. Deze leerlingen stelden zelf voor om tijdens de live-uitzending foto’s te ne-

men of video’s te maken.

99

Positief

- “Ik vond het interessant van Facebook met Bo, veel bijgeleerd.” (Kaya)

- “Ik heb veel bijgeleerd, vooral hoe je echt radio moet maken. Er is veel voorberei-

ding nodig om een radioprogramma te maken, dat vind ik wel leuk. Ik vind het een

leuke ervaring.” (Jeffrey)

- “Ik vond techniek leuk en zo… ik vond ook de videoworkshop leuk.” (Bichon)

- “Interviewen gaat zo vlot als de geïnterviewde vlot kan antwoorden.” (Yasmine)

- “Bo heeft ons veel dingen bijgeleerd!’ (Drecilla)

- “Techniek vind ik super, omdat ik graag met de computer werk.” (Muhamet)

- “Leuk om de straat op te gaan en voxpops op te nemen, ook interviews voorberei-

den enzo…”

- “Radiotechniek was tof en ‘k heb iets bijgeleerd in de videoworkshop!”

- “Leuk: iets met muziek, foto’s nemen, filmen.”

- “Leuk om in de micro te spreken en voxpops op te nemen. Leuk ook dat we een T-

shirt krijgen.”

Negatief

- “Muziek opzoeken vond ik echt niet zo leuk.”

- “Voxpops opnemen is nogal ambetant, zo met die microfoon, en ik durf ook niet

echt vragen te stellen.”

- “Voxpops vind ik niet leuk.”

- “Ik ging niet graag op straat. Ben beetje bang voor het interview dat ga mislukken.”

- “Ik vind het niet leuk dat ik niet elke week naar de studio kan, want het is veel leu-

ker daar.” (Kelly)

- “De eerste keer iets in de microfoon zeggen, ik had erg veel stress. Nu lukt dat al

beter.” (Jeffrey)

- “Muziek zoeken doe ik niet graag, je vindt bijna geen liedjes die te maken hebben

met respect. “

- “Voxpops opnemen, liefst niet tussen publiek komen.”

- “Muziek zoeken was redelijk saai.”

- “Muziek opzoeken over respect.”

100

BIJLAGE 7: Persbericht

BuSO-leerlingen maken Radio Respect

Tien leerlingen van BuSO Ter Bruyninge in Kortrijk werken aan een live ra-dio- uitzending die volledig in het teken staat van respect. Het laat hen toe hun sociale vaardigheden aan te scherpen. Het mediaproject kreeg de naam Radio Respect en is een samenwerking tussen de Kortrijkse webradio Quindo en de school Ter Bruyninge. Radio Respect is op maandag 13 mei, van 13u. tot 15u., live te beluisteren op www.quindo.be

Het idee om BuSO-leerlingen radio te laten maken kwam van Broos Claerhout, Quindo-vrijwilliger én student sociaal-cultureel werk aan Howest in Kortrijk. Voor zijn bache-lorproef wilde hij een project starten waarbij jongeren aan de hand van media ook aan hun sociale vaardigheden werken.

Jonge radiomakers De leerlingen zijn al weken bezig met de voorbereiding van hun programma. Ze volgen een radio- en videoworkshop, een sessie social media management, ze trekken de straat op om mensen te interviewen, ze leren presenteren en de knoppen bedienen… Tegen 13 mei kent radio geen geheimen meer voor deze jongeren. Dan staan ze er volledig alleen voor. Het resultaat is Radio Respect, een twee uur durend programma, waarbij ze zelf instaan voor de muziek, de reportages, de presentatie en de techniek.

Sociale vaardigheden

Door te leren hoe ze een radioprogramma kunnen maken, leren ze ook contacten leg-

gen met onbekenden, omgaan met feedback, functioneren in groep en zoveel meer.

De leerlingen worden

daarbij aangesproken op wat ze wél kunnen en kunnen zo verder groeien.

Enthousiaste school Francine Cool, directrice van Ter Bruyninge, was meteen enthousiast over Radio Res-pect. Zij gaf de leerlingen de mogelijkheid om mee te werken met Quindo en ziet nu al de positieve effecten ervan. Ook de begeleidende leerkracht Ann Degrande is zeer lovend over het radioproject: “Ik merk dat de jongeren veel meer zelfvertrouwen hebben gekre-gen door de uitdagende opdrachten die ze mochten uitwerken. Ik zie sommigen onder hen echt openbloeien!”

Unieke ervaring

“Ik vond het heel spannend om voor de eerste keer iemand te interviewen op straat. Al

was dat ook wel een beetje eng”, zegt leerlinge Drecilla. “Radio Respect is een unieke

ervaring. De andere

klassen willen ook zo’n radioproject.”

Meer weten over Radio Respect en het belang van sociale projecten bij Quindo? Contacteer Broos Claerhout - broo.claerhout@student.howest.be - 0494/149.005

101

BIJLAGE 8: Media-aandacht

‘Het Laatste Nieuws: Leiestreek’ - maandag 13 mei 2013.

www.radiovisie.eu – maandag 13 mei 2013

Nam integraal het persbericht over op maandag 13 mei 2013.

URL: http://www.radiovisie.eu/be/nieuws.rvsp?art=00092454&f=Quindo

102

‘Alles Over Jeugd’ - maandag 13 mei 2013

Het sociale aspect in radiomaken gepost op- 13/05/2013 - 23:14

Sociale skills bij jongeren aanbrengen door een radioprogramma in elkaar te boksen. Dat is de missie

van Quindo, de Kortrijkse jongerenradio die onlangs haareerste kaarsje mocht uitblazen. ‘Radio maken is bij

ons eerst en vooral een leerproces.’

De Zwevegemsestraat in Kortrijk was vorig weekend de locatie waar lokale jongerenzender Quindo z’n eerste

verjaardag vierde. Op een eigenzinnige plek in deze multiculturele buurt gaf het een podium aan lokaal, maar

ongewoon talent. De avond was hiermee volledig à la Quindo. Één van de missies van deze zender is immers

om op een andere manier radio te maken dan wat gangbaar is in Vlaanderen.

Facebook Quindo

103

Dat wordt niet enkel duidelijk op inhoudelijk vlak door ongewone muziek uit te zenden. Ook in de studio is er

een verschil merkbaar. Enkel jongeren hebben het daar voor het zeggen. Zij kunnen hun ding doen, ongeacht

uit welk milieu ze komen of met welke capaciteiten ze dat doen.

De speeltuin

Broos Claerhout, stagiair en medewerker van het eerste uur, legt ons uit waar Quindo juist voor staat: ‘De

radiozender is 24/24 bereikbaar. Iedere weekavond tussen 19u en 23u zenden we live enkele programma’s uit

via internetstreaming. Hoe later op de avond, hoe meer nichegericht die programma’s worden. Die belichten

dan één bepaald subgenre. In totaal hebben we er zo’n 14 à 15 per week.’

Facebook Broos Claerhout

Die worden gemaakt door een kleine 70-tal vrijwilligers. ‘In totaal hebben we natuurlijk een pak meer medewer-

kers’, laat Broos ons weten. ‘Radio maken neemt veel meer tijd in beslag dan je zou denken. En naast die ra-

dioprogramma’s worden er ook heel wat artikels geschreven.’

Het hele project dat Quindo heet vertrekt vanuit drie pijlers: alternatieve muziek, lokaal talent en relevante

informatie over wat belangrijk is in Kortrijk. Dit alles wordt gebracht door 16- tot 30-jarigen.

Broos: ‘Deze radio is er dus niet enkel vóór jongeren maar ook, en vooral, door jongeren. Het is een speeltuin

om jonge mensen multimediale vaardigheden aan te leren, en daarmee een redelijk nieuw concept in Vlaande-

ren.’

Educatief verantwoord en maatschappelijk ondersteunend

104

Tom Christiaens, de enige vaste medewerker van de zender, zet nog eens extra in de verf wat er juist zo

anders is aan Quindo. ‘De meeste zenders in Vlaanderen zijn vooral gericht op de output, terwijl bij ons het

meewerken aan een radioprogramma vooral een leerproces is. Dat neemt natuurlijk niet weg dat we onze

normen hoog houden.’

Facebook Tom Christiaens

Dit alles gebeurt natuurlijk niet zonder problemen. Maar dat hoeft ook niet. Christiaens:

‘De radiovaardigheden die bij ons worden opgedaan zijn het resultaat van een constant proces van trial and

error. Daarvoor zijn we er ook. Op die manier is Quindo een kweekvijver voor jongeren die wat met media wil-

len doen maar nog niet exact weten wat’.

Dit educatieve project is langzaam ook uitgegroeid tot een project dat een maatschappelijke meerwaarde wil

hebben: zo zit er ook een sociaal aspect in Quindo. Christiaens beaamt dit: ‘Wij zien media als een vorm

van zelfontwikkeling. Door hier te komen willen sommige jongeren hun zelfbeeld opkrikken. Voor die jongeren

is media met andere woorden dus een manier om andere vaardigheden aan te leren.’ Of nog: aan de hand van

mediaskills worden belangrijke sociale skills aangeleerd.

Radio Respect

En dat is juist wat Broos probeert te doen. Met zijn project ‘Radio Respect’ wil hij leerlingen uit het BuSO-

onderwijs leren kennismaken met de radio. Daarbij zullen ze leren hoe bijvoorbeeld een uitzending in elkaar zit,

wie erbij betrokken is en welke interviewtechnieken ze juist moeten gebruiken.

105

Facebook Radio Respect

Maar daarnaast zijn er ook nog andere mediavaardigheden (http://www.quindo.be/workshops/) die geoefend

moeten worden. Het eindresultaat zal een twee uur durend radioprogramma zijn dat op 14 mei wordt uitgezon-

den. Broos: ‘Dit programma zal volledig door hen gebracht worden, zowel de promotie, de techniek als de pre-

sentatie ervan.’

De mediavaardigeheden houden veel meer in dan een micro vasthouden. ‘Zo leren we ook hoe je

aan smartphonereporting kan doen, dat is het verslagen van nieuws met je smartphone. Of hoe je luisteraars

de kans kan bieden hun radioprogramma te herbeluisteren.'

'Een andere workshop gaat dan weer over hoe je gebruik maakt van de sociale media. Maar het gaat zelfs nog

verder dan dat. Hoe kan je radio op locatie maken, hoe werkt radio via internet nu juist en ga zo maar door.’

‘Via de mediavaardigheden werken we aan de sociale vaardigheden. Zo leren ze hoe je juist vergadert, hoe je

kan omgaan met elkaars mening of hoe je feedbackontvangt. Je merkt dat zij daar heel wat uithalen. Zo kan de

radio dienen als hefboom om jezelf binnen de maatschappij beter te positioneren.’

Frédéric Piccavet

Radio Quindo is via internet 24/7 te beluisteren. Op hun online platform kan je veel meer ontdekken over dit

interessant project.

Radio Respect, het project onder leiding van Broos Claerhout, zal te beluisteren zijn op 13 mei om 13u. Herbe-

luisteren kan op 14 mei, om 14u en op de Quindo-website.

Toegevoegd door:

Mediaraven vzw http://www.mediaraven.be

106

REC Radiocentrum – maandag 13 mei 2013

http://www.radiocentrum.be/blogoverzicht/radiorespect

De Krant van West-Vlaanderen – maandag 13 mei 2013

BuSO-leerlingen Ter Bruyninge Kortrijk maken Radio Respect maandag 13 mei 2013 om 12u05

Kortrijk - Tien leerlingen van BuSO Ter Bruyninge in Kortrijk brengen samen met

radiozender Quindo een live radio-uitzending die volledig in het teken staat van

respect. Het laat hen toe hun sociale vaardigheden aan te scherpen.

Het idee om de BuSO-leerlingen radio te laten maken kwam van Broos Claerhout, Quindo-vrijwilliger

en student sociaal-cultureel werk aan Howest in Kortrijk. Radio Respect is op maandag 13 mei van

13 uur tot 15 uur live te beluisteren viawww.quindo.be. (KVI)

http://kw.knack.be/west-vlaanderen/nieuws/algemeen/buso-leerlingen-ter-

bruyninge-kortrijk-maken-radio-respect/article-4000301124807.htm

107

BIJLAGE 9: Samenwerking De Patio - Quindo

Samenstelling: 4 jongeren, 4 begeleiders De Patio en 2 begeleiders Radio Quindo Op 14/2 hadden wij een eerste kennismaking met Radio Quindo. De voormalige Radio 2-studio aan het Conservatoriumplein is de uitvalsbasis van de Kortrijkse jongerenradio Quindo (www.quindo.be). Vanuit een state-of-the art-studio maken jongeren straffe radio voor luisteraars van 16 tot 30 jaar. Deze vrije radio is in het beheer van Howest en de Muziekcentrum Track Stad Kort-rijk. Wij kregen de kans om met onze jongeren van 9u tot 12u ‘vrije radio’ te gaan maken. Een unieke ervaring. Wanneer wij op deze voormiddag terugblikken dan merken wij een heel positieve attitude van onze jongeren en hun begeleiders rond deze workshop. Tevens zien wij heel wat hefbomen om via dit medium te werken met onze jongeren. Meerwaarde:

· De jongeren uit onze doelgroep kenmerken zich door een laag zelf-beeld. Door het maken van een radioprogramma met hun eigen muziek en de mogelijkheid om zelf tekst in te spreken, merken wij dat dit een ‘boost’ geeft aan onze jongeren. De positieve bevestigende houding van de bege-leiders van radio Quindo werkt positief in op hun zelfbeeld. · Onze jongeren hebben moeite om samen te werken. Zij hebben vooral negatieve ervaringen in het ‘samen doen’. Onze jongeren staan onder toe-zicht van de jeugdrechtbank omwille van de feiten die ze pleegden. Het groepsgevoel in hun verleden kende meestal een negatieve ondertoon. In de studio’s van radio Quindo werkten ze samen aan een radioprogramma. Hierbij werd beroep gedaan op hun sociale vaardigheden zoals: samen over-leggen, geduld hebben, luisteren naar elkaar, hun mening verwoorden. Zo konden ze ‘samen’ radio maken en bekwamen ze een collectief en tastbaar resultaat. Een positieve ervaring in samenwerking. · Onze jongeren hebben allen psychische problemen en sommige jon-geren hebben het moeilijk om te functioneren in onze samenleving en/of hebben soms moeite om de realiteit aan te kunnen. Het maken van een ra-dioprogramma zorgt voor een ervaring in het ‘hier in nu’. Men maakt een programma over hedendaagse thema’s en staan stil bij de onderwerpen die in de media aanwezig zijn. Tevens zien ze hoe radio, een medium dat ze al-lemaal kennen, echt werkt. · Onze jongeren hebben weinig taalontwikkeling om hun gevoelens en emoties te verwoorden. Hierdoor maken ze zich snel kwaad en gaan ze hun ongenoegens sneller fysiek uiten. Door te werken met muziek, klank en woord leren ze op een positieve manier hun gevoelens te verwoorden en te kanaliseren. De voorbereidende fase waarin ze zelf hun muziek keuze ma-ken en dit me hun begeleiders van De Patio bespreken, geeft inzicht in hun innerlijke wereld.

108

· Wij zien meer mogelijkheden om met onze jongeren aan de slag te gaan. Wij hebben soms jongeren die via muziek hun verhaal brengen (hip-hop, rappen, beatboxen). Tot op heden hadden wij geen medium om dit om te zetten in iets concreets. · Via Radio Quindo zouden we ook kunnen werken met de jongere en zijn individuele begeleider om samen zijn verhaal te maken.

Muziek zou binnen onze werking een nieuw medium kunnen worden. Het zou een aanvulling kunnen zijn op onze danstherapie en dramatherapie. In overleg met Radio Quindo willen wij in de toekomst deze samenwerking meer vaste vorm geven. Op deze Valentijnsdag was Radio “Pationeel “ onze eerste aanzet om met onze jongeren radio te maken waar ze ‘fier’ op konden zijn. We hopen dit in de toekomst te kunnen herhalen. Geert Taghon Coördinator De Patio Kortrijk, februari 2013

109

BIJLAGE 10: Verslag gesprek Peter Van De Velde (Radio Scorpio) 11 maart 2013

Algemeen - Bestuur bestaat uit 6 medewerkers die dit vrijwillig doen.

- Scorpio heeft geen vaste medewerkers.

- 140 wekelijkse vrijwilligers.

- Zeer alternatief en rebels imago.

- Kleine studio en verouderd materiaal.

Vrijwilligerswerking

Werving Met een kleinschalige poster/flyeractie in september probeert Radio Scorpio nieuwe vrijwilligers

aantrekken. Deze schrijven zich in via de website waar ze een volledig formulier moeten invullen

(gegevens, ervaring, motivatie,…)

Solo vrijwilligers Daarna worden ze uitgenodigd voor een gesprek, waarin ook een vrijwilligersovereenkomst onder-

tekend wordt. Iedere nieuwe vrijwilliger begint op de nieuwsredactie (die elke avond tussen 18 en

19u een nieuwsprogramma voorzien.) Daar worden ze sterk opgevolgd en kunnen ze na verloop

van tijd een interview afnemen of reportages maken. Iedere prestatie wordt voorzien van de nodi-

ge feedback. Na goedkeuring kunnen de vrijwilligers eventueel beginnen als side-kick en uiteinde-

lijk de presentatie verzorgen. Radio Scorpio houdt vrijwilligers aan hun engagement.

Wanneer iemand nieuw aangeworven wordt voor de eindredactie van het nieuwsprogramma wor-

den hier grote selectiegesprekken voor georganiseerd.

Programmamakers Moeten een A4tje schrijven over hun motivatie, brengen een voorbeeld-playlist binnen en worden

gevraagd om een lange termijnplanning uit te werken (zodat de opvulling van het programma toch

wat ‘verzekerd’ wordt.) Daarna worden ze uitgenodigd door de programmatieraad.

Daar krijgen ze een huisreglement en een programmaovereenkomst voorgeschoteld (een algeme-

ne vrijwilligersovereenkomst + specifieke bepalingen voor het programma.) Ze kunnen enkele mo-

PROGRAMMATIERAAD

Enkele leden van het bestuur en vrijwilligers die minstens drie jaar bij Scorpio werkten. Ze

dienen veel ervaring te hebben en goed feedback te kunnen geven. Daarnaast wordt van

hen verwacht dat ze sympathiek maar ingrijpend kunnen optreden. Ze zijn zowel contro-

lerend als ondersteunend.

110

menten in het uitzendschema aangeven, waarin ze hun programma zouden willen uitzenden. De

programma’s krijgen enkele mensen uit de programmatieraad toegewezen die de uitzendingen

sterk opvolgen, voorzien van feedback, e.d.

Een nieuw programma begint met slechts één uur. Na een jaar kan dit aangepast worden. Een pro-

gramma betaalt €80/jaar lidgeld.

Motivatie Om de vrijwilligers gemotiveerd te houden probeert Scorpio hen de kans te bieden om te evolue-

ren. Wanneer iemand dat wenst, kan hij sterk opgevolgd worden, gericht op een positief groeipro-

ces. Radio Scorpio schakelt hier vaak professionals en ex-vrijwilligers voor in.

De status van ‘Scorpio-medewerker’ is er een van hoog aanzien, dit beschouwen de vrijwilligers

ook als een sterke beloning. Vanwege de rebelse reputatie en anarchistische groep vrijwilligers. Ze

vergelijken zichzelf liefst met ‘Radio Centraal’ in Antwerpen.

Educatie en jongerenwerking Zes scholen kunnen zich zes keer per jaar inschrijven voor een kennismakingsworkshop op maat. Ze

proberen aanwezig te zijn op iedere evenement dat bij hun profiel past en zorgen ervoor dat nieu-

we vrijwilligers op dat moment vragen kunnen stellen en eventueel al eens kort meedraaien. In de

zomer organiseert Scorpio radiokampen voor kinderen.

Door vrijwilligers verantwoordelijk te stellen voor grote en belangrijke events (altijd in duo en on-

der héél intensieve begeleiding) ontwikkelen ze een bepaalde stressbestendigheid waardoor ze in

de toekomst kleinere events gemakkelijker aankunnen.

Interne communicatie Verloopt via een facebookgroep en via interne nieuwsbrief die regelmatig verstuurd wordt. Deze

hangt op in de redactieruimte.

111

BIJLAGE 11: Verslag gesprek Sarina Mary (Villa Bota) Woensdag 3 april 2013 in Brugge.

Vrijwilligerswerking - Momenteel ongeveer 90 vrijwilligers

o 70 wekelijks

o 20 allround

o Kern van 15

- 5 betaalde krachten (1 fulltime, derest parttime of gedetacheerd.)

- Tussen 15 en 40 jaar met pieken op 21 en 35.

Verschillende vrijwilligersprofielen - Programmamakers

Die een eigen programma maken of willen maken.

- Dagelijks bestuur

Iedere vrijwilliger die wil kan in het dagelijks bestuur (maandelijkse vergadering) zijn zegje

doen. (Vergelijkbaar met Stuurploeg bij Quindo.)

- Woordredactie

Nieuwe werking bij Villa Bota die zich gaat bezig houden met webartikels voor de site.

- ICT

De mannen die zich bezig houden met de server, streaming, software,…

- Videowerking

Aparte, volledig nieuwe werking in beginfase. Momenteel 25 vrijwilligers die een aantal

workshops volgen.

o Eigen projecten uitwerken (voor school, individueel,…)

o Op stap voor Villa Bota (sfeerverslagen festivals,…)

o Iedere drie weken wordt een ‘vergadering’ georganiseerd waarop alle leden kun-

nen langskomen voor wat persoonlijke en gerichte begeleiding en ondersteuning

op vlak van video.

Cellen Villa Bota heeft de verschillende ‘profielen’ in verschillende werkgroepen gegoten. Die groepen

organiseren zichzelf en vragen weinig tot geen inspanningen van de medewerkers. Iedere werk-

groep heeft één trekker (die meestal vanzelf zo groeit) die vaak ook in het dagelijks bestuur zit.

Workshops Regelmatig vinden er op Villa Bota workshops van het REC Radiocentrum plaats, maar steeds meer

proberen ze die workshops zelf aan te bieden. Zowel voor externen als voor nieuwe vrijwilligers.

Villa Bota probeert zijn eigen vrijwilligers zoveel mogelijk in te zetten bij het geven en organiseren

112

van workshops, daarvoor voorzien ze dan ook een vergoeding van €30/workshop. (Enkele voor-

beelden: kennismakingsworkshop Radio, opzetten mobiele studio, techniek (live-mixing,)…)

Villa Bota wil een beetje af van het ‘workshop’-gegeven en meer evolueren naar persoonlijke en

gerichte begeleiding op basis van de vragen die vrijwilligers stellen.

Werving Villa Bota ging gericht op zoek naar scholen die rond video werkten en gaf daar een presentatie

met heel wat beeldmateriaal. Hieruit kwamen 15 gemotiveerde vrijwilligers.

De geïnteresseerden worden toegevoegd aan de facebookgroep van de geschikte werkgroepen.

Die vrijwilligers nodigen ze uit op een algemene introductie (wat is Villa Bota en waarom willen we

een videoredactie oprichten?) Met daaraan een eerste workshop gekoppeld.

Motivering Villa Bota speelt in op de talenten van de aanwezige vrijwilligers en wil die maximaal benutten, ze

wil haar vrijwilligers de kans geven om zich te ontwikkelen in de richting die ze zelf aangeven.

Dit doen ze door workshops op maat te geven, tijd te maken voor individuele begeleiding, nieuwe

programma’s intensief te coachen, masterclasses te organiseren voor de ‘gevorderde’ vrijwilligers,

stemcoaches in te schakelen,…

Vrijwilligersovereenkomst en sleutelbeleid Villa Bota werkt aan een nieuwe overeenkomst die gebaseerd is op die van Urgent.fm. Die over-

eenkomst koppelen ze aan hun nieuw sleutelbeleid. Vroeger kreeg iedereen een sleutel van de

studio mee, nu schakelen ze over op een badgesysteem waarbij telkens geregistreerd wordt wie

wanneer binnenkomt. Dit doen ze op vraag van de vrijwilligers zelf (verdwenen materiaal, vuile

studio,…) Ze vragen een waarborg voor de badges.

Inspraak Zoals eerder gezegd kunnen vrijwilligers deel uit maken van het Dagelijks Bestuur (wat bij ons de

Stuurgroep is.) Daarnaast organiseert Villa Bota twee maal er jaar een algemene vergadering, waar

het ‘werkingsverslag’ wordt overlopen. Dat is telkens in augustus en februari (voor de aanvang van

het nieuwe seizoen.)

Contact Sarina houdt continu contact met alle vrijwilligers via haar facebookpagina. Door geïnteresseerden

regelmatig opnieuw te contacteren betrek je ze sneller bij de werking en gaan ze zich rapper thuis

voelen.

113

Villa Bota ondersteunt het informeel contact, door peter- en meterschap te ‘coördineren,’ door

korte bijeenkomsten te organiseren en door te voorzien in ruimte waar de vrijwilligers (en andere

Bruggelingen) zich kunnen placeren en goedkoop iets drinken.

Feedback Eenmaal per jaar organiseert het dagelijks bestuur een feedbackronde. Hierbij neemt ieder lid één

of meerdere programma’s voor zijn rekening. Die persoon beluistert een aantal uitzendingen en

schrijft een feedbackdossier, waarvan een template bestaat. Samen met de coördinator wordt dit

aangevuld. Dan komen er opmerking in over hun attitude, e.d. (bv: geen sigaretten rollen boven

het mengpaneel, niet roken in de studio,…)

Het feedbackdossier wordt samen met de programmamaker overlopen, zo dat zij vragen kunnen

stellen en dat alles gemotiveerd kan worden.