T.C.ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

VEZİRKÖPRÜ MESLEK YÜKSEKOKULU

Çocuk Bakımı ve Gençlik Hizmetleri Bölümü

Çocuk Gelişimi Programı

Anne-Baba Eğitimi

Aile Katılımı

7. Hafta

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr

1

1 Aile KatılımıAile katılımı; çocuğun gelişimi, öğrenmesi, okuldaki ve hayattaki başarısı için

vazgeçilmez bir güçtür. Uzun yıllar aile katılımına yönelik yapılan araştırmalar bize şunu tekrar tekrar göstermiştir: ‘Katılan ailelerin’ çocuklarının; sağlıklı, bilgili, sorumluluk sahibi bireyler olma şansları daha yüksektir. Önemi, etkileri ispatlanmış olsa da bizde ve pek çok başka ülkede uygulamaya geçirilmesinde zorluklar yaşanmaktadır.

Aileler çocuklarının ilk öğretmenleri olarak, onlar okula başlayana kadar gelişimlerinden ve eğitimlerinden birinci derecede sorumludur. Ebeveynlerin bu sorumlulukları çocukları okula başladığında sona ermez, sadece bunları öğretmenlerle paylaşmaya başlarlar. Ailelerin çocuklarının eğitimleri konusunda, yaşam boyu sorumlulukları ve imkanları olduğunu belirten araştırmacılar (Mc Bride ve Rane, 1996; Eliason ve Jenkins, 2003; Morrison, 2003) birçok ailenin sahip oldukları bu önemli ve etkin rollerinin farkında olmadıklarını belirtmektedir.

Okullar ise, eğitim öğretim görevlerini yerine getirirlerken aile ortamının çocuk üzerindeki etkisini kabul etmek ve bundan yola çıkarak hareket etmek zorundadır. Bu zorunluluk aynı zamanda ailelerin katılımının önemini vurgulamaktadır.

Farklı boyutları içeren birkaç tanıma bakalım:

Aile katılımı; ailenin desteklenmesine ve eğitilmesine, ev ile eğitim kurumu arasındaki iletişimin arttırılmasına ve bunun sürekliliğinin sağlanmasına, ailenin eğitim süreçlerine katılmasına ve katkıları ile eğitimin zenginleştirilmesine yönelik sistematik bir yaklaşımdır.

"Aile katılımı; anne- babaların ve diğer aile üyelerinin, çocukların eğitimi ve gelişimine katkıda bulunmaları için eğitim programına katıldıkları bir süreçtir" (Morrison, 2003).

Aile katılımında amaç; okul ile ev arasındaki koordinasyonu sağlayarak çocukların gelişimlerinde ve eğitimlerinde birlikte hareket etmeyi sağlamak ve bu sayede bu süreci desteklemektir.

Esasında her okul kendi aile katılımı tanımını yapmaktadır. Çocukların gelişimleri, içinde yaşadıkları koşullar, ailenin ve okulun beklentileri, ebeveynlere, öğrencilere ve öğretmenlere biçilen roller, kültürel bakış açıları, aile katılımına yönelik yönetmelikler bir okulun ‘aile katılımı’ tanımını etkileyecektir. Bu tanım; aile katılımına yönelik belirleyecekleri çerçeveyi, planı, etkinlikleri ve değerlendirmeleri etkileyecektir, temel oluşturacaktır.

Kaynak:

https://www.acevokuloncesi.org/ogrenme-ortami/aile-katilimi

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr

2

2 Aile Katılımında Kullanılan Yöntemler

2.1. Aile Görüşmeleri

Aile görüşmeleri, çoğu anne baba için kaygı verici olabilir. Anne babalar, bu görüşmeler öncesinde çocukları hakkında ne tür olumsuzluklar işiteceklerinin kaygısını duyarlar. Aslında aile görüşmeleri, öğretmen ve anne babanın karşılıklı bilgi alışverişinde bulunduğu, öğrenci hakkında ortak kararların alındığı ve öğretmen ve ebeveynlerin çabalarını karşılıklı işbirliğine dönüştürür. Aile görüşmeleri sınırlı olmamalıdır. Aile görüşmeleri öğretim yılının başlangıcından sonuna kadar düzenli aralıklarla yapılmalıdır.

Aile görüşmesi öncesi yapılması gerekenler: Görüşme öncesinde öncelikle, aile görüşmesinin yapılacağı ortam hazırlanmalıdır. Aile görüşmeleri daha çok çocuğun sınıfında yapılmalıdır. Bunun nedenleri şunlardır:

Öğretmen, kendini tanıdığı bir ortamda daha rahat hisseder. Öğretmen, sınıf ortamında öğrenci dosyalarına ve öğretimsel malzemelere kolaylıkla ulaşabilir. Sınıf ortamı, öğretmene çocuğun yaptığı olumlu ve olumsuz davranışları hatırlatan bir ortamdır. Sınıf ortamı, öğretmene görüşmede alınan kararları hatırlatan bir ortamdır. Görüşmenin yapılacağı ortamın hazırlanmasından sonra öğretmen, görüşmenin konusu hakkında genel bir çerçeve oluşturarak hazırlık yapmalıdır. Öğretmen, aile görüşmesi öncesinde çocuğun dosyalarını ve ilerleme kayıtlarını gözden geçirmelidir. Ayrıca, öğrenci çalışmalarının örneklerini ve ilerleme kayıtlarını gösteren grafikleri aileye sunmak için önceden hazırlamalıdır. Ailenin öğrencideki ilerlemeleri görmesi için çocuğun çalışma örneklerini tarih sırasına göre sıralayarak göstermelidir.

Aile görüşmesi sırasında yapılması gerekenler: Aile görüşmesine gündemi içeren etkili bir açılış konuşmasıyla başlamak önemlidir. Öğrenci hakkında bilgi verilirken, öğrencinin ilgilerini ve özel olduğunu düşündüğünüz olumlu yanları ifade ederek başlanmalıdır. Öğrencinin performans düzeyi anne babanın anlayacağı bir dille sunulmalı, teknik ifade kullanımından kaçınılmalıdır. Örneğin,”Ayşe çalışma öncesinde benim sorduğum sorulara söz almadan cevap veriyordu, oysa şimdi her soru yönelttiğimde, parmağını kaldırarak söz alıyor.” gibi ifadeler kullanılabilir. Görüşmeler sırasında her ailenin kişisel özellikleri, eğitim düzeyi, yaşam koşulları ve kültürel farklılıkları dikkate alınmalıdır. Çocukların gelişimi değerlendirilirken bu farklılıkları ve onlar için nelerin önemli ve öncelikli olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Öğretmen, programında yer alan gündemi izlemeye çalışmalıdır. İlgisiz konular üzerinde konuşmaktan kaçınmalıdır. Gündem görüşme süresince aileden alınan yeni bilgiler doğrultusunda, ailenin acil bir ihtiyacı ortaya çıktığında değişebilir. Öğretmen, görüşme süresince hem fikir oldukları stratejileri yeniden gözden geçirerek yapılacak sorumlulukları belirlemelidir. Bazı öğretmenler karbon kâğıtları kullanarak, toplantıda alınan notların bir kopyasını sunarlar.

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr

3

Aile görüşmesi sonrasında yapılması gerekenler: Aile görüşmeleri sonrasında, görüşmede alınan kararların özetlenmesi önemlidir. Öğretmen görüşmede alınan kararları özetlediğinde, yanlış anlaşılmaları da ortadan kaldıracak ve anne baba bu kararları ayrılmadan önce bir kez daha duymuş olacaktır. Görüşme notlarını özetleme ve anne babalar için yazılı bir doküman ya da yukarıda yer alan formun bir kopyasını sağlama görüşmenin daha iyi anlaşılmasına yardım edecektir. Ayrıca, aileye görüşmeye katıldığı ve yaptığı katkılardan dolayı teşekkür etmek, anne babanın davranışlarını pekiştirmek için önemlidir. Aile görüşmeleri dışında, anne baba ve öğretmen arasında yazılı notların yazılması ve belli zamanlarda telefon görüşmelerinin yapılması karşılıklı iletişimi sağlamada etkilidir.

2.2. Yazılı NotlarÖğretmenlere aile görüşmelerinin yanı sıra, ebeveynlere çocuklarıyla ilgili günlük

ya da haftalık bilgiler vermek üzere yazılı notlar önerilmektedir. Yazılı notlar, anne baba ve öğretmen arasındaki iletişimin devamlılığını sağlayabilir. Yazılı notlar; öğretmenin günlük öğretimsel etkinlikleri, öğrencisinin davranış özellikleri, genel sağlık durumu gibi anlık bilgileri kısaca not alarak aileye göndermesidir. Aynı zamanda aile de öğretmene benzer konulara ilişkin çocuğu hakkında yazılı notlar gönderebilir. Bu notlar sayesinde anne baba, çocuklarının gün içinde ne tür etkinlikler yaptıkları konusunda bilgi sahibi olacağı için “Bugün okulda neler yaptın?” gibi geniş kapsamlı sorular yerine belirli bir etkinliğe yönelik sorular sorma olanağı elde edecektir. Aynı zamanda, aile çocuklarının gün içerisinde gösterdiği performansa ilişkin örneğin, “Murat bugün paltosunu kendi giydi.” gibi bilgi sahibi olur. Ayrıca yazılı notlara ek olarak, bütün gün bilgisayar başında olan aileler için e-posta önemli bir haberleşme aracı olabilir.

Öğretmen, anne babaya yazılı not yazarken anne babanın anlayacağı şekilde uygun bir dilde yazmalıdır. Bu amaçla kullanımı basit olan iletişim kartları hazırlanabilir. Hazırlanan kart üzerindeki uygun yerlere kısa notlar alınabilir, belirli yerler daire içine alınabilir ya da gülen yüz, ağlayan yüz gibi semboller kullanılabilir. İletişim kartı günlük ya da haftalık olarak kullanılabilir. Öğretmen, iletişim kartının kullanımı ve kartta bulunan sembollerin neleri ifade ettiğini, anne babaya önceden açıklamalıdır ya da kart üzerinde bu konuda bilgi yer almalıdır.

2.3. Telefon GörüşmeleriDüzenli telefon görüşmeleri aile katılımını ve ev okul iletişimini sürdürmek için

etkili ve verimli bir yol olabilir. Telefon görüşmeleri, çalışan anne babaların iş nedeniyle okul ziyaretleri sınırlı olduğu durumlarda ya da belirli zamanlarda telefon görüşmelerinin yapılması önemlidir. Bu görüşmeler için belirli bir zaman dilimi belirlenmelidir. Telefon görüşmeleri olabildiğince kısa tutulmalı ve öğrencinin olumlu yönleri üzerinde görüşmeye dikkat edilmelidir. Eğer önemli bir sorun varsa anne baba ve öğretmen için uygun bir zaman belirlenip bu konular yüz yüze görüşülmelidir.

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr

4

Ev-okul iletişiminin kurulmasında anne babanın sınıfa katılımı da önemli rol oynar. Bu uygulama, sınıfta yapılan etkinlikleri görmeleri için iyi bir fırsattır. Anne babanın sınıf ortamında belli etkinlikleri ve davranışları gözlemesi, belli bir konuda kendilerine bilgi verilmesinden çok daha etkili olabilir. Anne babanın sınıfa katılımı da belli bir hazırlığı gerektirmektedir.

2.4. Ailenin Sınıfa KatılımıÖğretmen sınıf ortamında zaman zaman bir yetişkine ihtiyaç duyabilir. Bu konuda

anne babalardan yardım alabilir. Bu tür uygulamalara anne babanın gönüllü katılımı önemlidir. Öğretmen, destek alabileceği, istekli anne babalarla çalıştığında daha etkili sonuçlar alacaktır. Ancak, anne babanın sınıfa katılımı da belli bir hazırlığı gerektirmektedir. Bu konuda öğretmenin yapması gereken davranışları şöyle sıralayabiliriz:

1. Ailenin sınıf etkinliklerine katılacağı süreyi belirleme: Ailenin etkinliklere katılacağı süre, başlangıçta kısa olmalıdır. Örneğin, bu süre sadece bir etkinlik olarak düşünülebilir. İleriki zamanlarda süre ve etkinlik sayısı artırılabilir. Bu süre belirlenirken, anne babanın ve öğretmenin uygun olduğu ortak bir zaman belirlenmesi önemlidir.

2. Aileye sınıf hakkında bilgi verme: Özellikle sınıfta yaşanılan öğrenme ve davranış sorunları, günlük program hakkında aile bilgilendirilmelidir.

3. Aileye sınıf içerisinde yardımcı olacak öneriler sunma: Öğretmen, anne babalara sınıf içerisinde nasıl davranacakları konusunda şu önerileri sunabilir:

-Çocukların yaptıkları davranışları izleyin. Gördüğünüz şeyleri çocuğa sözel olarak ifade edin. Örneğin, “Tüm kırmızı mandalları sıraya koyduğunu görüyorum.”

-Çocuğun yaptığı etkinliği izleyin ve etkinliğe katılın. Örneğin, “Senin yaptığın gibi ben de kule yapmaya çalışacağım.”

-Çocuğun ne düşündüğünü anlamak için açık uçlu sorular sorun. Örneğin, bloklarla oyun sırasında kaç bloğa ihtiyacı olduğunu ve ne yaptığını sorun. Ayrıca, gerektiğinde yardım teklif edin.

-Çocukların başarılı yaklaşımlarını güzel sözlerle pekiştirin. Örneğin, “Harikasın! Boyadığın resim, panonun en güzel resmi olacak.”

-Çocukların olumsuz davranışlarını sözel olarak uyarmaktansa, belli bir süre görmezden gelin.

4. Aile ile birlikte etkinliği belirleme: Etkinlik belirlerken, anne baba katılımının kolay olabileceği etkinlikler seçilmelidir. Öğretmen, ebeveynleri asla bir öğretmen olarak ya da iş yükünü hafifletecek kişiler olarak düşünmemelidir. Önemli olan, anne babanın sınıf ortamında çocukları ile birlikte olmaları ve öğretmenin gözetiminde çocukları ile çalışma olanağı bulmalarıdır.

5. Ailenin sınıfa katılımını aile ile birlikte değerlendirme: Öğretmenler, ebeveynlerin sınıfa katılımdan neler öğrendiklerini, birlikte olmaktan keyif alıp almadıklarını anne babaya sormalı ve gerektiğinde de onlardan da öneriler almalıdır.

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr

5

Sınıf etkinliklerine katılım konusunda olumlu deneyimi olan anne babalar tekrar farklı etkinliklere katılmayı isteyeceklerdir. Anne babanın bu tür etkinliklere katılması, çocuklarının eğitiminde etkin rol almalarını ve çocuklarının eğitiminde ne kadar önemli olduklarını fark etmelerini sağlayacaktır. Anne babalara bir teşekkür notu göndermek veya telefon edip tekrar teşekkür etmek, onların kendilerini değerli hissetmelerini ve ileride benzer çalışmalara istekli olarak katılmalarını sağlayabilecektir.

Kaynak:

Varol, N. (2006) Aile Eğitimi. Ankara: Kök Yayıncılıkhttps://www.bilgiustam.com/aile-egitimi-hakkinda-bilinmesi-gerekenler/

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr