ATOMIK Mappingatomik.kerrycoco.ie/ebooks/devplan/pdfs/ga/vol1ga.pdf · 2014. 3. 12. · 4.9 An Ghaeltacht 4.10 Obair sa Bhaile 4.11 Comhshaol . Imleabhar 1 Ráiteas Scríofa _____

Phlean Forbartha

CHIARRAÍ

2015-2021

DRÉACHT

Imleabhar 1

Ráiteas Scríofa

Imleabhar 1 Ráiteas Scríofa ______________________________________________________________________________________

Dréacht Phlean Forbartha Contae Chiarraí 2015 -2021

Clár Imleabhar 1 – Ráiteas Scríofa 1. Réamhrá 1-9

1.1 Brollach Dlíthiúil & Léirmhíniú 1.2 Próiseas Athbhreithniú an Phlean 1.3 Comhthéacs Forbairt an Phlean 1.4 Formáid agus Ábhair an Phlean 1.5 Comhthéacs Polasaí Pleanála 1.6 Ráiteas Comhshaoil 1.7 Polasaithe agus Cuspóirí a chur i bhFoirmlí 1.8 Ráiteas um Threoir an Aire a chur i gCrích 2. Straitéis Lárnach 10-22

2.1 Réamhrá 2.2 Cur chuige Straitéiseach Pleanála 2.3 Fás de réir an Straitéis Spásúil Náisiúnta & Treoir Réigiúnach Pleanála 3. Straitéis Lonnaíochta 23-53

3.1 Ord Tosaíochta Lonnaíochtaí 3.2 Tithíocht 3.3 Straitéis Lonnaíochtaí Tuaithe 3.4 Straitéis Lonnaíochtaí Uirbeach 4. Forbairt Eacnamaíoch agus Fostaíocht 54-71

4.1 Réamhrá 4.2 Mol Nasctha Trá Lí Cill Airne 4.3 An Fearann Fuar 4.4 Bailte Réigiúnacha 4.5 Bailte agus Sráidbhailte Dúthaí 4.6 Inbhear na Sionainne 4.7 Banc Talún Tairbeart/Béal Átha Longfort 4.8 Eacnamaíocht Tuaithe 4.9 An Ghaeltacht 4.10 Obair sa Bhaile 4.11 Comhshaol



5. Turasóireacht agus Fóillíocht 72-95 5.1 Réamhrá 5.2 Turasóireacht Inrochtana 5.3 Turasóireacht Gníomhaíochta agus Eachtraíochta 5.4 Slite agus Gréasáin Chonláistí 5.5 Rothaíocht 5.6 An tSlí Gharbh Atlantach 5.7 Turasóireacht Ealaíon, Ceardaíocht agus Bia 5.8 Turasóireacht Ghnó 5.9 Turasóireacht Chósta 5.10 Féiltí agus Ócáidí 5.11 Turasóireacht Ghaeltachta 5.12 Turasóireacht Oidhreachta agus Cultúrtha 5.13 Tarraingtí Mhóra 5.14 Turasóireacht Tuaithe 5.15 Turasóireacht Uirbeach 5.16 Cóiríocht do Chuairteoirí 6. Straitéis Mhiondíola 96-107

6.1 Réamhrá 6.2 Comhthéacs Polasaí 6.3 Stratéis Mhiondíola 6.4 Molbhailte 6.5 Bailte Reigiúnacha 6.6 Bailte Dúthaí 6.7 Sráidbhailte agusSráidbhailte Beaga 6.8 Stórais Mhiondíola agus Páirceanna Miondíola 6.9 Forbairt Mhiondíola faoin dTuath 6.10 Dearadh Uirbeach agus Inrochtaineacht 6.11 Bainistíocht Fhorbartha 7. Iompar agus Bonneagar 108-137

7.1 Réamhrá 7.2 Úsáid Chomhtháite Talún agus Iompar Inmharthana 7.3 Seirbhísí Uisce 7.4 Bainistíocht Dramhaíola 7.5 Teicneolaíocht Eolais agus Cumarsáide(ICT) 7.6 Soláthar Fuinnimh/Cumhachta 8. Acmhainni Nádúrtha 138-147

8.1 Réamhrá 8.2 An Tionscal Úscach 8.3 Foraoiseacht 8.4 Iascaireacht/Fás Muirí



9. Bonneagar Sóisialta & Forbairt Phobail 148-158

9.1 Réamhrá 9.2 Cuimsiú Sóisialta 9.3 Áiseanna/Bonneagar Pobail 9.4 Áiseanna Cúram Leanaí 9.5 Oideachas 9.6 Leabharlanna 9.7 Seirbhísí Sláinte 9.8 Áiseanna Spóirt agus Fóillíochta 9.9 Spás Oscailte Poiblí 9.10 Cearta Slite Poiblí 9.11 Reiligí 10. Comhshaol Nádúrtha agus Smachtú Baol Tuilte 159-186

10.1 Réamhrá 10.2 Ainmniúcháin Chomhshaoil 10.3 Cáilíocht Uisce 10.4 Dabhaigh Mhúnlaigh agus Fearais Dílsithe Chóireála Fuíolluisce 10.5 Gnéithe nó Ceantair Geolaíocha 10.6 Bogthaigh 10.7 Dorchlaí Éiceolaíocha 10.8 Páirceanna Foraoise agus Crainn 10.9 Bonneagar Glas 10.10 Éiceolaíocht Uirbeach 10.11 Cailliúint Gnáthóg agus Neamhiomláine 10.12 Gnéithe Bradaigh 10.13 Bithéagsúlacht agus Iarratais Phleanála 10.14 Measúnú Tionchar Comhshaoil 10.15 Cúrsaí Muirí 10.16 Bainistiú Comhtháite Zón Cósta (ICZM) 10.17 Gradam Trá Brat Gorm agus Cósta Glas 10.18 Brú Cósta 10.19 Smachtú Baol Tuilte 11. Oidhreacht Ailtireachta agus Cultúrtha 187-205

11.1 Réamhrá 11.2 Oidhreacht Chultúrtha 11.3 Oidhreacht Seandálaíochta 11.4 Oidhreacht Ailtireachta 12. Zónáil agus Tírdhreach 206-211

12.1 Réamhrá 12.2 Leochaillí Tírdhreach agus Cumas Tírdhreach 12.3 Zónáil 12.4 Radharc agus Fairsinge



13. Bainistíocht Fhorbartha – Caighdeáin & Treoir 212-245

13.1 Réamhrá 13.2 Caighdeáin Fhorbartha/Ginearálta 13.3 Caighdeán d’Fhorbairtí Cónaithe i gCeantair Uirbeacha 13.4 Caighdeáin d’Fhorbairtí Cónaithe ar Shuímh Thuaithe agus Suímh gan Seirbhísí 13.5 Páirceáil 13.6 Comharthaíocht 13.7 Sínte á gcur le hÁrasáin Teaghlaigh 13.8 Gníomhaíocht Eacnamaíoch sa Bhaile 13.9 Tithe Altranais 13.10 Forbairt Tionsclaíoch agus Tráchtála 13.11 Páirceanna Campála, Só-champála agus Carbhán 13.12 Foirgintí Talmhaíochta 13.13 Caighdeáin agus Treoir don Tionscal Úscach 13.14 Caighdeáin agus Treoir do Chrainn Teileachumarsáide 14. Próiseas Monatóireachta agus Athbhreithnithe 246-248

14.1 Réamhrá 14.2 Athbhreithniú ar an bPlean Forbartha 14.3 Athbhreithniú agus Monatóireacht SEA AGUISÍNÍ Aguisín (i) Gluais Tearmaíochta Aguisín (ii) Treoir don Phlean Forbartha Aguisín (iii) Liosta Cuspóirí Sainordaitheacha Aguisín (iv) Comhshaol Nádúrtha agus Ainmnithe

- Liosta agus Léarscáil Limistéar Ainmnithe Cosanta Speisialta

- Liosta agus Léarscáil Limistéar Ainmnithe Caomhnú Speisialta

- Liosta agus Léarscáil Limistéar Ainmnithe Oidhreacht Nádúrtha

- Liosta agus Léarscáil Limistéar Molta Ainmnithe Oidhreacht Nádúrtha (pNHA)

- Liosta Páirceanna Foraoise Ainmnithe - Liosta agus Léarscáil Suíomh Geolaíocha

Caibidil 1 R é a m h r á ______________________________________________________________________________________

1 Réamhrá

________________________________________________________________

1.1 Brollach Dlíthiúil agus Léirmhíniú

Tá dualgas ar Chomhairle Chontae Chiarraí mar Údarás Pleanála Plean Forbartha a dhéanamh dá limistéar feidhme agus athbhreithniú a dhéanamh ar an bplean sin gach sé bliana. Tá an bunús dlíthiúil ata ag Pleananna Forbartha cuimsithe sna hAchtanna um Phleanáil agus Forbairt 2000 – 2013.

Rinneadh an Plean reatha go foirmiúil ar an 6ú Aibreán 2009 agus rinneadh beartas de ar an 4ú Bealtaine 2009.

Cuimseofar sa Phlean Forbartha Contae 2015-2021na haidhmeanna, cuspóirí, beartais agus treoirlínte lena ndéanfar foráil don phleanáil cheart agus d'fhorbairt inbhuanaithe Chontae Chiarraí. Creat pleanála spáis is ea Plean Forbartha an Chontae a thugann éifeacht do sholáthar forbartha sóisialta agus eacnamaíochta atá inbhuanaithe agus pleanáilte ar bhealach atá comhsheasmhach le pleananna agus straitéis atá ar leibhéal níos airde fós cosúil leis an Straitéis Náisiúnta Spáis 2002-2020 agus Treoirlínte um Pleanáil Réigiúnach an Iardheiscirt 2010-2022.

Tá am téarma “Inbhuanaithe” in úsáid go forleathan ar fud Phlean Forbartha Contae 2015-2021. Sainmhínítear forbairt inbhuanaithe mar an fhorbairt a fhreastalaíonn ar riachtanais an lae inniu gan cur as do chumas na nglún amach anseo freastal ar a riachtanais féin. Meastar gur comhchuid tábhachtach de straitéisí, beartais agus cuspóirí é caomhnú speiceas agus gnáthóg i gcomhréir le ceanglais na dTreoracha ón AE maidir Gnáthóga le hÉin agus Gnáthóga. An dála chéanna nuair a úsáidtear an téarma ‘ag láithreacha cuí’ sa Phlean seo, tá feidhm bhunúsach ag an gcosaint ar sláine éiceolaíoch ghréasáin Natura 2000.

1.2. Próiseas Athbhreithniúcháin an Phlean

Thosaigh athbhreithniú ar Phlean Forbartha Chontae Chiarraí ar an 27 ú Márta 2013 le céim tosaigh de chomhairliúchán poiblí bunaithe ar cháipéis ceisteanna a ullmhaíodh le plé a chur chun cinn. Reáchtáladh seisiúin faisnéise poiblí ar fud an Chontae le linn an AIbreáin agus fuarthas 56 aighneacht scríofa.

Rinne na Baill Tofa breithniúchán ar Thuairisc an Bhainisteora maidir leis na haighneachtaí faighte agus eisíodh treoracha don Bhainisteoir Contae maidir le beartais agus cuspóirí atá le cuimsiú sa Phlean ag cruinniú a tionóladh ar an 2ú Meán Fómhair 2013. Réitíodh an Plean seo agus aird á tabhairt ar na treoracha a fuarthas ó na Baill.

1 Dréacht Phlean Forbartha Contae Chiarraí 2015 -2021


Tar éis do na Baill Tofa breithniúchán a dhéanamh ar an Dréacht-Phlean agus faoi réir aon leasuithe a dhéanfaidh siad, cuirfear an Dréacht-Phlean ar taispeáint phoiblí ar feadh 10 seachtaine. Tugar breac-chuntas ar Tábla 1.1 den phróiseas iomlán a ghabhann le ullmhú agus glacadh an Phlean Forbartha. Tábla 1.1 Próiseas Athbhreithnithe an Phlean Forbartha agus Amscála Táscach


Déantar Tuairisc an Bhainisteora a chur i láthair maidir le haighneachtaí a

fuarthas le linn na céime tosaigh den Chomhairliúchán Poiblí

Tugann Baill treoir do Bhainisteoir an Chontae

Dréacht-Phlean Forbartha a ullmhú

Ullmhaítear dréacht-phlean le bheith curtha faoi bhráid Bhaill na Comhairle

Measann agus glacann Baill na Comhairle an dréacht-Phlean Forbartha

Contae

Cuirtear an dréacht-phlean ar taispeáint phoiblí ar feadh 10 seachtaine ar a a

laghad

Ullmhaítear Tuairisc an Bhainisteora faoin

Aighneachtaí

Breithniúchán na mBall i leith Tuairisc an Bhainisteora agus aon

leasuithe ar an Dreácht-Phlean

Comhairliúchán poiblí faoi Leasuithe – 4 seachtain

Meán Fómhair 2013

Déanann na Baill breithniú ar Thuarisc an Bhainisteora faoi aighneachtaí maidir

le Leasuithe agus

Meán Fómhair / Samhain 2013

Nollaig 2013 / Eanáir 2014

Feabhra/Aibreán 2014

Aibreán/Iúil 2014

Iúil go M.Fó. 2014

Samh./Noll. 2014

Feabhra 2015

Iúil 2013

Foilsítear rún na Comhairle athbhreithniú a dhéanamh ar an bPlean

Forbartha Contae – céim tosaigh an Márta 2013


1.3. Comhthéacs an Phlean Forbartha

Creat-doiciméad tábhachtach is ea an Plean Forbartha Contae a chuidíonn le téarnamh geilleagrach agus fás inbhuanaithe an Chontae, as a dtagann buntáistí dár saoránaigh go léir; a chuireann le tarraingt an Chontae mar áit chónaithe, áit oibre, áit le infheistiú inti agus taitneamh a bhaint aisti; agus a thacaíonn le beartas agus le reachtaíocht náisiúnta ar bhealach comhtháite. Tá Sé príomhaidhm ag an bPlean maidir le forbairt an Chontae sa todhchaí agus cuideoidh na beartais agus na cuspóirí atá ag an bPlean seo leis na haidhmeanna a bhaint amach. (1) Chun infheistíocht isteach agus daoine a mhealladh isteach sa Chontae. (2) Fás geilleagair inbhuanaithe a chur chun cinn. (3) Prionsabail ghlasa a ghlacadh a chuireann ardcháilíocht beatha chun cinn. (4) Cruthú lonnaíochtaí beoga tarraingteacha a chur chun cinn a chuireann

ardcháilíocht beatha ar fáil dár saoránaigh. (5) Seirbhísí breise a chothú agus a sholáthar dár saoránaigh, d'infheisteoirí

agus do chuairteoirí. (6) An timpeallacht nádúrtha agus thógtha a chosaint agus a fheabhsú. 1.3.1. Rannpháirtíocht an Phobail

Tá an Comhairliúchán leis an bpobal bunúsach don phróiseas déanta Pleananna. Baineadh feidhm as roinnt modhanna comhairliúcháin len n-áirítear fógraí poiblí a fhoilsiú (i nuachtáin agus ar shuíomh Gréasáin na Comhairle) fáiltiú roimh aighneachtaí scríofa; cruinnithe poiblí agus seisiúin 'buail-isteach'. Téann na ceisteanna éagsúla a tháinig chun cinn le linn an phróisis chomhairliúcháin i bhfeidhm ar ullmhú an Dréacht-Phlean seo. Tabharfar faoi a thuilleadh Comhairliúcháin Phoiblí níos faide anonn i bpróiseas an Phlean mar a leagtar amach ar Tábla 1.1. 1.4 Formáid agus Inneachar an Phlean

In Alt 10 den Acht Forbartha agus Pleanála 2000 (arna leasú) a fhorailtear inneachar an Phlean. Sonraítear ann gur gá go do phlean straitéis foriomlán a leagan amach do cheartphleanáil agus forbairt inbhuanaithe ceantair agus cuspóirí éagsúla a chuimsiú mar a liostáiltear san acht. Tugadh isteach ceanglas leis an Acht um Pleanáil agus Forbairt (Leasú) 2010 ina mbeadh Croí-Straitéis san áireamh laistigh de gach plean forbartha. Is gá don Croí-Straitéis a léiriú go bhfuil na cuspóirí forbartha sa phlean forbartha comhsheasmhach, comh fada agus atá sé indéanta, le cuspóirí forbartha Náisiúnta agus Réigiúnacha atá leagtha amach sa Straitéis Náisiúnta Spáis agus i dTreoirlínte Pleanála Réigiúnaí. Níl sé i gceist ag an bPlean Forbartha aithris ná ath-cheapadh a dhéanamh ar Straitéis Mheithile Chiarraí na mBord Forbartha Contae do Chontae Chiarraí 2009-2012 ná an straitéisí atá á moladh don fhorbairt Turasóireachta agus Eacnamaíochta sa Chontae.




Tá an Plean dírithe ar fhorbairt fhisiciúil agus ar úsáid talún agus mar is féidir leo sin cuidiú le forbairt sóisialta agus eacnamaíochta inbhuanaithe a bhaint amach don Chontae.

Is Plean é seo ina bhfuil 4 Imleabhar:-

Imleabhar 1 Cuimsithe anseo tá roinnt Straitéis Chomhtháite agus tá beartais i ngach Straitéis acu chun cuidiú le aidhmeanna an Phlean a bhaint amach agus cuspóirí tacaíochta chun na beartais úd a bhaint amach.

Imleabhar 2 Cuimsithe anseo tá roinnt Iarscríbhinní ar cuid iad den Phlean seo chomh maith.

Taifead na Struchtúr Cosanta Cearta Slí Poiblí

Imleabhar 3 Conláiste Tírdhreacha, Ainmniú Comhshaoil agus Mapaí Criosaithe

Imleabhar 4 Tá 3 Mheasúnú Timpeallachta difriúla mar cheangal ar an bpróiseas ullmhaithe Plean. Cuireann na measúnuithe timpeallachta faisnéis ar fáil ó thaobh roinnt fachtóirí timpeallachta agus cuireann lucht déanta beartas ar an eolas maraon leis an bpobal faoi na tionchair a bheidh ag an bplean, nuair a bheidh sé curtha i bhfeidhm, ar eilimintí áirithe den timpeallacht. Seo hiad na trí mheasúnuithe:-

Measúnacht Straitéiseach Timpeallachta (SEA) lena ndéantar measúnacht ar thionchair suntasacha dóchúla a bheidh ag an bPlean ar an dtimpeallacht.

Measúnacht Chuí (AA), cuimsithe sa Ráiteas Tionchair Natura (NIR), lena ndéantar measúnacht ar dhóchúlacht go mbeidh drochthionchair suntasacha ar sláine an líonra Natura 2000

Measúnacht Straitéiseach ar Bhaol Tuile (SFRA) ar an mbaol tuilte sa cheantar agus na beartais lena mbaineann.

Imleabhar 5

Straitéis Tithíochta 1.5 Comhthéacs Beartas Pleanála

Bhí tionchar ag roinnt straitéisí / tuarascálacha idirnáisiúnta, náisiúnta, réigiúnacha agus áitiúla ar chóiriú an Phlean Forbartha seo. In Imleabhar 2, sonraítear cuid de na comhthuiscintí ó eochair-doiciméid bheartais maidir le ullmhú an Phlean seo. Áirítear orthu seo cuspóirí sainordaitheacha do Phleananna Forbartha mar atá siad leagtha amach sna hAchtanna Pleanála agus Forbartha 2000-2013.


Faoi Alt 9(6) na nAchtanna Pleanála agus Forbartha 2000-2013, ní mór do Phleananna Forbartha bheith comhsheasmhach chomh fada agus atá sé indéanta, leis na pleananna náisiúnta, beartais agus straitéisí mar a chinneann an tAire Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil a bhaineann le pleanáil cheart agus forbairt inbhuanaithe. 1.6 Ráiteas Comhshaoil

De bhun Alt 10 (D) den Acht um Phleanáil agus Forbartha 2000-2013 caithfear ráiteas scríofa a bheith cuimsithe i bPlean Forbartha a léiríonn go bhfuil na cuspóirí forbartha sa phlean forbartha comhsheasmhach, chomh fada is atá sé indéanta, le caomhnú agus cosaint na timpeallachta. Tá Measúnacht Straitéiseach Timpeallachta (SEA), Measúnacht Chuí (AA) agus Measúnacht Straitéiseach ar Bhaol Tuile (SFRA) déanta ar an bPlean seo. Níor sainaithníodh in aon cheann de na measúnachtaí seo cuspóirí forbartha ar dóchúil go mbeadh tionchar suntasach acu ar an dTimpeallacht. Meastar dá bhrí sin go bhfuil na cuspóirí forbartha ,ar a leagtar amach sa phlean comhsheasmhach, chomh fada is atá sé indéanta, le caomhnú agus le cosaint na timpeallachta. Measúnachtaí leanúnacha iad an SEA, AA agus SFRA agus leanfar ar aghaidh leo le linn a phróisis de réir mar a bheidh leasuithe á ndéanamh ar an Dréachtphlean seo. 1.7 Beartais agus Cuspóirí a Cheapadh

Agus beartais agus cuspóirí an phlean seo á gceapadh, bhí aird ag an Údarás Pleanála ar treoirlínte rialtais agus doiciméid bheartais. 1.8 Ráiteas maidir le Feidhmiú Treoirlínte Aireachta

I gcomhréir le hAlt 28 d'Achtanna Pleanála & Forbartha 2000-2013, cuirfidh Údarás Pleanála ráiteas i gceangal leis an Dréachtphlean Forbartha:- • Ina léirítear conas atá beartais agus cuspóirí an Aire cuir i ngníomh ag an

Údarás Pleanála mar a cuimsítear in Alt 28 Treoirlínte agus an Plean á ullmhú.

• Más iomchuí, sa chás go raibh Údarás Pleanála den tuairim nach bhfuil sé

indéanta de thoradh nádúr agus tréithe an cheantair, nó cuid den cheantar, beartais agus cuspóirí áirithe de chuid an AIre arna gcuimsiú sna Treoirlínte a chur i bhfeidhm, tabharfaidh sé cúiseanna le bheith den tuairim sin agus an fáth nach bhfuil feidhm curtha le beartais agus cuspóirí an Aire sa chás sin.



Meastar gur cuireadh i bhfeidhm beartais agus cuspóirí arna n-eisiúint faoi Alt 28 d'Achtanna Pleanála agus Forbartha 2000-2013 agus Dréachtphlean Forbartha Coltae 2015-21 á ullmhú agus léirítear é seo sa liosta faoi iamh.

Alt 28 Treoirlínte

Measúnacht Chuí ar Phleananna agus Tionscadail in Éirinn - Treoir d'Údaráis Áitiúla (2009)

Rinneadh próiseas Measúnaithe Cuí le linn tréimhse athbhreithnithe an Phlean. Cuireadh beartais mhaolaithe san áireamh sa Dréacht-Phlean sa chás inar sainaithníodh mar chuid den Próiseas Measúnaithe Cuí.

Caomhnú Oidhreachta Ailtireachta - Treoirlínte d’Údaráis Phleanála, (2011).

Maidir le beartais agus cuspóirí an phlean seo, tugadh aird ar fhorálacha reachtacha éagsúla maraon le doiciméid treorach beartas, lena n-áirítear Achtanna Pleanála & Forbartha 2000-2013, Caomhnú Oidhreachta Ailtireachta - Treoirlínte d’Údaráis Phleanála, 2011.

Cuirtear liosta maidir le Taifead na Struchtúr Cosanta ar fáil leis an bPlean.

Caomhnú Oidhreachta Ailtireachta d'Ionad Adhartha Poiblí - Treoirlínte d'Údaráis Phleanála (2003)

Tá roinnt Ionad Adhartha Poiblí cláraithe le cosaint sa Taifead Struchtúr Cosanta. Tá siad seo sonraithe in Imleabhar 2 Iarscríbhinn 1 agus agus cuirtear treoir bheartais ar fáil i gCaibidil 11.

Lámhleabhar Deartha Uirbigh Deachleachtas Cuid 1& 2 (2009)

Thug an Straitéis Tithíochta agus Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte aird don Lámhleabhar Deartha Uirbigh.

Treoirlínte Saoráidí Cúraim Leanaí (Meitheamh 2001)

Tugann an Straitéis Phobail agus Sóisialta agus Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte aghaidh ar an gceist maidir le hÁiseanna Cúram Leanaí. Tá beartais curtha san áireamh a thugann aird ar mholtaí agus riachtanais na nÁiseanna Cúram Leanaí: Treoirlínte d’Údaráis Phleanála 2001

Caighdeáin Deartha i gcomhair Árasáin nua (2007);

Deirtear sa Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte gur cheart do gach forbairt árasán bheith i gcomhréir leis na caighdeáin deartha. Sonraítear leis go bhfuil ceangal ar na ráitis deartha d'fhorbairtí árasán sonraí maidir le bheith i gcomhréir leis na caighdeáin a leagtar amach sna Treoirlínte, lena n-áirítear caighdeáin spáis do gach aonad agus an méid spáis a soláthraítear le gach aonad.

Ranníocaíochtaí Forbartha -Treoirlínte d’Údaráis Phleanála –

Tagraítear do na Treoirlínte seo i gCaibidil 13.



(2013).

Bainistiú Forbartha – Treoirlínte Pleanála d'Údaráis Áitiúla (Meitheamh 2007)

Tagraíonn Caighdeáin agus Treoirlínte i mBainistiú Forbartha do Mheasúnacht Tionchar Timpeallachta, Measúnacht Chuí agus an Scéim Ranníocaíochta Forbartha i gcomhréir leis na Treoirlínte.

Pleananna Forbartha – Treoirlínte Pleanála d'Údaráis Áitiúla (Meitheamh 2007)

Bhí na Treoirlínte do Phleananna Forbartha d'Údaráis Áitiúla mar thionchar ar ullmhúchán an Phlean Forbartha seo. Sainaithnítear ordlathas sonrach lonnaíochta don Chontae leis an gCroí-Straitéis agus an Straitéis Lonnaíochta. Tagraíonn Caibidil 2 agus 3 den Phlean do na Treoirlínte. Leagtar amach an creat pleanála leis an bPlean Forbartha chomh maith ar mhaithe leis an bhforbairt amach anseo do gach ceann de na bailte/sráidbhailte/ lonnaíochtaí agus ceantair tuaithe a mbíonn faoi thionchar ag Beartais Phleanála Náisiúnta (NSS) agus Réigiúnacha (RPG).

Cur i bhfeidhm na Treorach SEA (2001/42/EC) Measúnacht ar Thionchar Pleananna agus Tionscadail áirithe ar an Timpeallacht - Treoirlínte d'Údaráis Áitiúla agus Údaráis Phleanála (2004)

Tá an Próiseas SEA déanta agus san áireamh in Imleabhar 4.

Cur chun feidhme Cód Cleachtais Nua an EPA maidir le Cóireáil Fuíolluisce agus Córais Diúscairte ag Freastal ar Thithe Aonair - Ciorclán PSSP1/10 Treoirlínte Réigiúnacha Phleanála a Fhorfheidhmiú - Treoirlínte Dea-Chleachtais, (2010).

Thug Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte aird do Chód Cleachtais agus do Threoirlínte Dea-Chleachtais an EPA .

Tírdhreach agus Measúnacht Tírdhreacha - Treoirlínte d'Údaráis Áitiúla (2000).

Tagraítear do na Treoirlínte seo i gCaibidil 12.

Forbairtí Tithíochta Gan Chríochnú a Bhainistiú agus a Réiteach, Lámhleabhar Treorach (RCORÁ 2011).

Thug an Straitéis Tithíochta agus Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte aird don Lámhleabhar Treorach.



artmd Scie Soláthar Scoileanna agus an Córas Pleanála Cód Cleachtais le haghaidh Údaráis Phleanála (2008) the Department of the Environment,Heritage

Tugadh aird don Chód Cleachtais sa Straitéis Phobail & Shóisialta. Sonraítear ann ról ag Comhairle Contae Chiarraí san oideachas agus tagraítear do 'Sholáthar Scoileanna agus don Chóras Pleanála , Cód Cleachtais d'Údaráis Phleanála (2008)' Tagraíonn Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte don Cód Cleachtais agus sonraítear chomh maith an doiciméad treoracha teicniúla (TGD), 025 & 027,

Treoirlínte na RCORÁ d'Údaráis Phleanála ar Chairéil agus Gníomhaireachtaí Gaolmhara. (2004)

Tugtar breac-chuntas sa Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte de na ceisteanna ar a dtabharfar aghaidh orthu i dtograí a bhaineann le cairéil.

Treoirlínte Tithíocht Ard-Chaighdeáin do Phobail Inbhuanaithe (2007)

Thug an Straitéis Tithíochta agus Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte aird do na Treoirlínte Deartha.

Treoirlínte Pleanála Miondíola d'Údaráis Phleanála & Lámhleabhar Deartha Miondíola (2012)

Is leis an Straitéis Eacnamaíochta a leagtar amach beartais agus cuspóirí miondíola an Phlean. Tugann sí aitheantas do na Treoirlínte Pleanála Miondíola (2012).

Alt 261A den Acht um Pleanáil & Forbairt 2000 Treoirlínte (2012).

Tagraítear do na Treoirlínte seo i gCaibidil 8 agus 13.

Pleanáil Spáis agus Bóithre Náisiúnta - Treoirlínte d'Údaráis Áitiúla (2012)

Déantar tagairt da Straitéis Bonneagair don Treoir maidir le Pleanáil Spáis agus Bóithre Náisiúnta 2012. Tugtar aitheantas sa Phlean d'fhoilsiú Treoirlínte Spáis agus Bóithre Náisiúnta i gCaibidil 7, Alt 7.2 agus formhuiníonn na príomhcheisteanna atá ann. Go háirithe, Caibidil 7.2.1 a dhíríonn ar rochtain ar bhóithre i gCúinsí Eisceachtúla agus Forbairtí le Tábhacht Straitéiseach Náisiúnta agus Réigiúnach.

Measúnacht Straitéiseach Timpeallachta (SEA) Treoirlínte (2004)

Tugadh aird don SEA Treoirlínte agus an Plean á ullmhú. Tugadh faoin Measúnacht Straitéiseach Timpeallachta mar phróiseas idirghníomhach le linn tréimhse athbhreithnithe an Phlean.

Dearadh Uirbeach Inbhuanaithe – Caighdeáin Deartha i gcomhair Árasáin nua Treoirlínte d'Údaráis Áitiúla (2007).

Thug an Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte aird do na Treoirlínte ar Árasáin.

Forbairt Chónaitheach Inbhuanaithe i gCeantair Uirbeacha Treoirlínte d'Údaráis Áitiúla & Lámhleabhar Deachleachtais don Dearadh Uirbeach (2008)

Thug an Croí-Straitéis, Straitéis Lonnaíochta, Bonneagar agus Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte aird do na Treoirlínte. Tagraíonn na cuspóirí criosaithe úsáid talún do na Treoirlínte chomh maith.




Tithíocht Tuaithe Inchothaithe - Treoirlínte d'Údaráis Áitiúla (2005) & Beartais Tithíochta Tuaithe agus Critéir Riachtanas Áitiúla i bPleananna Forbartha - Ciorclán SP/5/08

Leagtar amach an Straitéis Lonnaíochta Tuaithe sa Phlean. Sainaithnítear Cineáil Cheantair Tuaithe i Rannán 3.3 agus áirítear beartais agus cuspóirí don tithíocht tuaithe. Tagraítear do na Treoirlínte Tithíochta Tuaithe sa Chroí-Straitéis (Caibidil 2) agus i gCaibidil 3. Leagtar amach treoir d'iarrthóirí féideartha i dTreoirlínte Deartha Tuaithe Chiarraí maidir le dearadh agus suíomh tithe i gceantair tuaithe.

An Córas Pleanála agus Bainistiú ar Bhaol Tuilte - Treoirlínte d'Údaráis Phleanála & An Córas Pleanála agus Bainistiú ar Bhaol Tuilte - Iarscríbhinní Teicniúla (2009)

Cuireadh Measúnacht Straitéiseach ar Bhaol Tuile i gcrích thar ceann Chomhairle Contae Chiarraí inar tugadh aird ar An Córas Pleanála agus Bainistiú ar Bhaol Tuilte Treoirlínte d'Údaráis Phleanála, 2009, Tá an SFRA ar fáil in Imleabhar 4 den Phlean. Cuimsítear beartais agus cuspóirí maidir le bainistiú ar bhaol tuilte sa Phlean.

Soláthar Scoileanna agus an Córas Pleanála - Cód Cleachtais d'Údaráis Phleanála (2008)

Tugadh aird ar an doiciméad Cód Cleachtais seo agus an straitéis sóisialta, pobail agus caitheamh aimsire á ullmhú.

Aeróga Teileachumarsáide & Struchtúir tacaíochta (1996) & Ciorclán PL 07/12

Tugadh aird i gCaibidil 7 - Bonneagar do na Treoirlínte agus don Ciorclán 07/12 Tugadh aird i Rannán 13.14 den Bainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte aird do na Treoirlínte.

Treoirlínte maidir le Caomhnú Crann

Tagraítear do na Treoirlínte seo i gCaibidil 10 agus Imleabhar 1 Iarscríbhinn 3

Fuinneamh Gaoithe - Treoirlínte d’Údaráis Phleanála (2006)

Tugadh aird do Fuinneamh Gaoithe - Treoirlínte d’Údaráis Phleanála, 2006 sa Straitéis Fuinnimh In-Athnuaite. Cuimsítear iontu beartais agus cuspóirí don fhuinneamh gaoithe agus molann siad forbairt inbhuanaithe an fhuinnimh ghaoithe i gcomhréir leis na Treoirlínte. Tugtar le fios sna cuspóirí Fuinnimh Ghaoithe atá cuimsithe sa Bhainistiú Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte go dtabharfar aird le linn measúnachta do chomhlíonadh na dTreoirlínte agus suíomh tionscadal fuinnimh ghaoithe á roghnú.

Caibidil 2 Straitéis Lárnach ______________________________________________________________________________________

2 Straitéis Lárnach

2.1 Réamhrá ________________________________________________________________

Sa straitéis iomlán don Chontae tá ráiteas soiléir comhtháite a mhíníonn na polasaithe agus na cuspóirí a gcaithfear a chur i bhfeidhm chun fís an Chontae atá uainn don todhchaí a cur i gcrích. D’eascair an fhís úd as an gcomhairliúchán poiblí sular ullmhaíodh an Dréacht seo, treoir na mBall Tofa chomh maith leis an dtaithí is na tuairimí a tháinig chun cinn trí Phleananna Ceantar Feidhme Ceantar Aitiúil a ullmhú ar fud an Chontae. Agus polasaithe is cuspóirí á gcur le chéile, thóg an tÚdarás Pleanála ceann de na treoracha go léir Náisiúnta agus Réigiúnach chomh maith le polasaithe eisithe ag Ranna Rialtais eile agus Áisínteachtaí Stáit. Tá sé mar aidhm ins na polasaithe úd an fhorbairt a éascú sa Chontae agus í a rialú de réir pleanáil chóir agus forbairt inmharthana. Maidir lena cuid feidhmeanna, tá dualgas ar an gComhairle polasaithe agus treoracha Rialtais a chur san áireamh (féach S28 Géilliúlacht) agus is ina gcomhthéacs siúd a forbraíodh na polasaithe áitiúla.

2.1.1 Comhthéacs Náisiúnta An Plean Forbartha Náisiúnta 2007-2013/An Straitéis Spásúil Náisiúnta 2002-2020

Treoirphlean d’fhorbairt sóisialta agus eacnamaíoch na tíre go 2013 is ea An Plean Forbartha Náisiúnta 2007 – 2013 (NDP). Ar phríomhchuspóirí an phlean tá forbairt réigiúnach a bhaint amach ar bhonn cothrom. Tógtar ar an NDP a d’imigh roimhe is a d’aithin an gá le Straitéis Spásúil Náisiúnta, cuireadh forbairt réigiúnach chun cinn trí dorchlaí forbartha a aithint mar Gheataí agus mar Mhoil i réigiúin éagsúla. Ainmníodh na dorchlaí forbartha céanna mar cheantair don bhfás mar a mbeidh béim ar bhonneagar is ar infheistíocht chun go gcuirfidh siad go mór le fás eacnamaíoch a réigiún féin. Níl in aithint na ndorchlaí forbartha ach an chéad chéim sa phróiseas forbartha réigiúnach ar bhonn cothrom. Braitheann an rath bheidh ar an Straitéis Spásúil, i dtreo fás láidir inmharthana, ar cheisteanna eile mar Mhianach, Meall Criticiúil agus Naisc.

Dréacht Phlean Forbartha Contae Chiarraí 2015 -2021 10

Caibidil 2 Straitéis Lárnach ______________________________________________________________________________________ Cuireann na polasaithe agus na cuspóirí atá sa Phlean Forbartha leis na smaointe úd mar éascaítear naisc fheabhsaithe agus forbraítear meall criticiúil ar láithreacha oiriúnacha, san am gcéanna cosnaítear agus spreagtar mianach forbairt inmharthana an Chontae. Chomh maith le cuspóirí eacnamaíoch agus spásúil, leagtar béim san NDP ar an gcaighdeán beatha. Ceaptar go gcuireann pleanáil chóir spásúil le feabhas ar chaighdeán beatha, aidhm lárnach sa Phlean seo is ea é sin a bhaint amach. 2.1.2. Comhthéacs Réigiúnach Treoir Phleanála Réigiún an Iardheiscirt 2010-2022

Bunaíodh an Treoir Phleanála Réigiúnach (RPG) ar threoir ón Straitéis Spásúil Náisiúnta is ó phleananna eile a bhaineann le háisínteachtaí éagsúla ar fud an réigiúin. Sa treoir úd déantar iarracht ar threoirphlean leathan a sholáthar chun fás inmharthana agus rath a stiúradh go dtí an bhliain 2022. Ar spriocanna an phlean tá an méid seo a leanas ‘forbairt inmharthana Mala agus Trá Lí/Cill Airne a spreagadh is iad mar mholbhailte beo – meall criticiúil a chruthú do dhaonra, fostaíocht agus seirbhísí chun daoine is infheistíocht a tharraingt – ar an gcuma san tacófar le ról an Gheata agus beidh forbairt chothrom réigiúnach san Iardheisceart mar cuirfear beocht isteach i mbailte beaga is i gceantair thuaithe laistigh den réimse tionchair’.

Ar phríomhchodanna na Straitéise tá:

Tús áite don bhfás i Molbhailte Trá Lí agus Cill Airne.

Ní mór rath a bheith ar fhás fostaíochta istigh i mbailte gar do Mhol, ach tacú leis trí leibhéal éigin comaitéireacht chuig Geata/Mol. Caithfidh na bailte úd a dtréithe féin a choimeád agus seirbhísí maraon le caighdeán beatha feabhsaithe a chur ar fáil dá muintir.

Ar a laghad ba chóir do cheantair thuaithe agus ceantair ar an imeall an

daonra a choimeád mar atá faoi láthair. Tarlóidh sé sin más áit tarraingteach é an baile, mar a mbíonn soláthar maith seirbhísí ar an mbaile nó sa tsráidbhaile.

Aithneofar ord tosaíochtaí do ranganna lonnaíochtaí agus tabharfar ról

tábhachtach do gach baile i dtreo spriocanna na treorach a chur i gcrích.

Spreagfar banc talún Tairbeart/Bhéal Átha Longfort mar láthair straitéiseach don bhforbairt inmharthana tionsclaíoch nó fuinnimh sa réigiún.


Caibidil 2 Straitéis Lárnach ______________________________________________________________________________________ 2.1.3 Comhthéacs Áitiúil

Meitheal Chiarraí agus Plean Gnímh Straitéis d’fhorbairt an Chontae (ón mbliain 2011 ar aghaidh) idir eacnamaíoch, sóisialta agus cultúrtha is ea Meitheal Chiarraí.

Údarás na Gaeltachta – Beartas Forbartha 2005-2015 I mBeartas Forbartha Údarás na Gaeltachta 2005–2015 mínítear polasaí idir eacnamaíoch, sóisialta agus cultúrtha don Ghaeltacht maraon le polasaithe áirithe um thionscadail chultúrtha is teangeolaíocht agus tionscnaimh teanga. 2.1.4 Plean Forbartha Contae 2009-2015

Agus Plean Forbartha Contae 2009-2015 á ullmhú bhí rath ar gheilleagar agus fás ar bun. Athrú as cuimse anois is ea an cúlú domhanda agus is léir nár cuireadh spriocanna an phlean i gcrích mar ghníomhaíocht eacnamaíoch agus fás daonra. De dheasca an chúlú eacnamaíochta tá dúshláin anois romhainn maidir le spriocanna an Phlean 2009- 2015 mar atá:

• Éiginnteacht eacnamaíoch agus leibhéil infheistíochta ag dul i léig dá réir. • Cúrsaí foirgníochta a bheith san fhaopach de dheasca an iomarca soláthair

sna margaí tithíochta agus tráchtála. • Dífhostaíocht agus Imirce • Laghdú ar Ghníomhaíocht Mhiondíola • Méadú ar an Líon Áitreabh Folamh Tráchtála • Mórán Eastát Tithíochta agus Forbairtí Tráchtála gan Chríochnú • Easpa Airgeadais Phoiblí

2.2 Cur Chuige Straitéiseach Pleanála ________________________________________________________________________ De réir an Acht um Phleanáil agus Forbairt (Leasú) 2010 leasaítear Cuid 10 den Acht bunaidh trí riachtanas a chur isteach mar “straitéis lárnach a léireoidh go bhfuil na spriocanna forbartha sa phlean forbartha ag teacht, chomh fada agus is féidir, le cuspóirí náisiúnta agus réigiúnach an Straitéis Spásúil Náisiúnta agus treoracha pleanála réigiúnach”. Sa Phlean seo leagtar amach Straitéis Lárnach atá ‘bunaithe ar fhianaise’ d’fhorbairt an Chontae sa todhchaí. Leagtar amach spriocanna daonra agus straitéis fhorbartha go ceann tréimhse an Phlean. Sa chomhthéacs seo, is iad na spriocanna daonra a bheidh mar bhonn faoi réim agus láthair forbairtí nua sa Chontae as seo go dtí an bhliain 2021. Sa Straitéis Lárnach seo tá eolas cuí a léiríonn go dtagtar leis an Straitéis Spásúil Náisiúnta (NSP) agus le Treoir Phleanála Réigiúnach (RPG), mínítear Aidhmeanna Lárnacha agus Spriocanna Straitéiseacha a raghaidh i bhfeidhm, le haimsir, ar láithreacha fáis, comhroinn daonra agus zónáil úsáid talún.


Caibidil 2 Straitéis Lárnach ______________________________________________________________________________________ 2.2.1 Is iad seo a leanas na hAidhmeanna Straitéiseacha atá sa Straitéis Lárnach • Treoirphlean agus fís a leagan amach d’fhás forbairt inmharthana an Chontae

sa todhchaí agus don leas is fearr a bhaint as an mianach atá ann i gcomhthéacs forbairt Réigiún an Iardheiscirt.

• Tús áite a thabhairt d’forbairt inmharthana ar láithreacha oiriúnacha sna Molbhailte Trá Lí agus Cill Airne chun fás eacnamaíoch a spreagadh sa Chontae.

• Tacú le bailte is le sráidbhailte inmharthana ag leibhéal a bheidh oiriúnach do scála na Lonnaíochta agus dá hionad san Ord Tosaíochta do Lonnaíochtaí.

• Forbairt phobal inmharthana agus cuimsitheach ar bhonn sóisialta a éascú.

• Oidhreacht an Chontae a cosaint is a caomhnú trín oidhreacht chultúrtha, nádúrtha agus ailtireachta a chosaint.

• Tacú le foirm dhlúth uirbeach a chruthú i ngach lonnaíocht i gCiarraí.

• Ceantair uirbeacha a chosaint agus tacú leo trí acmhainní fisiciúla agus comhshaoil a stiúradh go cúramach agus trí fhorbairt chuí inmharthana a éascú.

• Tacú le talmhaíocht agus le forbairt ghaolmhar i gCiarraí agus an chuid a dheineann an earnáil seo is an earnáil bhia d’eacnamaíocht na háite a mhéadú.

• Fás daonra agus fostaíocht a dhaingniú sna háiteanna mar a bhfuil bonneagar maith poiblí agus iompar.

• Tacú le turasóireacht inmharthana agus le forbairt ghaolmhar i gCiarraí is leis an chuid a dheineann an earnáil seo don gheilleagar.

• Tacú le bearta a bhéarfaidh le chéile úsáid talún agus iompar chomh maith le hathrú a spreagadh i bhfábhar úsáid a bhaint as modhanna inmharthna iompair, san áireamh beidh iompar poiblí, siúlóid agus rothaíocht.

• Cúinsí athrú aeráide a bhreith isteach i bpolasaí Comhairle Contae Chiarraí agus a bpríomhpháirtithe leasmhara.

• A chinntiú go dtagann patrúin fhorbartha i gCiarraí sa todhchaí le bainistíocht inmharthana ár n-acmhainní uisce.

• Úsáid na Gaeilge a chur chun cinn i measc an phobail iomláine agus tacaíocht a sholáthar don Ghaeltacht mar phobal labhartha na Gaeilge.

Chun an fhís seo do Chiarraí a bhaint amach ní mór smaoineamh ar ghnéithe eile tacaíochta agus déanfar plé gairid orthu siúd.


Caibidil 2 Straitéis Lárnach ______________________________________________________________________________________ 2.2.2 Pobail Inmharthana

Séard is brí le pobail inmharthana ná ‘áiteanna ar bhreá le daoine a bheith ina gcónaí is ag obair iontu anois agus sa todhchaí. Bíonn riachtanais éagsúla na ndaoine ar fáil iontu, tógtar ceann de chúrsaí comhshaoil agus spreagtar caighdeán ard beatha’. Is dóigh le Comhairle Contae Chiarraí go gcaithfear pobail inmharthana a chur chun cinn má táthar chun Ciarraí a fhorbairt ar bhonn inmharthana agus beifear ag saothrú chun an cur chuige seo a chur i gcrích. 2.2.3 Forbairt Eacnamaíoch

Sa Phlean Forbartha seo déanfar iarracht ar pholasaithe a sholáthar chun gur féidir leis an gContae an mianach atá ann a bhaint amach chomh maith le gach is féidir a chur le geilleagar Réigiún an Iardheiscirt ar bhonn inmharthana. Cuirfear na Molbhailte Trá Lí agus Cill Airne chun cinn mar ancairí don bhfás réigiúnach. Táid suite i ndorchla fáis mar a bhfuil buanna maidir le rochtain gréasán traenach agus bóithre chomh maith le hAerfort Idirnáisiúnta Chiarraí. Beidh tús áite ag na ceantair úd maidir le hinfheistíocht agus le fás eacnamaíoch. Beidh siad mar chroílár fás daonra an réigiúin is sinn ag iarraidh gnóthaí tráchtála a mhealladh agus tógaint ar infheistíocht shuntasach atá déanta cheana féin sna ceantair úd. Spreagfar banc talún Tairbeart/Bhéal Átha Longfort mar láthair straitéiseach don bhforbairt inmharthana tionsclaíoch nó fuinnimh sa réigiún, é oiriúnach don chúram toisc teacht a bheith ar uisce na farraige móire. 2.2.4 Bonneagar agus Seirbhísí

I Straitéis Lárnach an Phlean seo déanfar iarracht ar thacú le haidhmeanna polasaí náisiúnta mar atá i ‘Taisteal Cliste’ agus i ‘Pleanáil Spásúil agus Bóithre Náisiúnta; Treoir d’Údaráis Phleanála’ RCORÁ 2012. Ar phríomhaidhmeanna na gcáipéisí úd tá úsáid éifeachtach an ghréasáin iompair, úsáid breosla iontaise a laghdú, astuithe iompair a laghdú, rochtain iompair a mhéadú, ord tosaíochtaí d’úsáideoirí iompair a bhunú agus tús áite ag coisithe is rothaithe, chomh maith le pleanáil úsáid talún agus cúrsaí iompair a bhreith le chéile. Gné ríthábhachtach is ea an bonneagar agus seirbhísí tacaíochta dá réir, go háirithe seirbhísí uisce agus bailithe bruscair. Díreoidh Comhairle Contae Chiarraí ar an bhfás i dtreo lonnaíochtaí agus ionaid mar a mbíonn an cumas ar fáil. I gcomhar le hUisce Éireann déanfar iarracht ar sheirbhísí a leathnú chun tacú le straitéis fhorbartha an Phlean seo, go háirithe maidir le hacmhainní uisce a stiúradh ar bhonn inmharthana.


Caibidil 2 Straitéis Lárnach ______________________________________________________________________________________ 2.2.5 Oidhreacht

Buanna móra i gContae Chiarraí is ea tréithe, tírdhreach agus cultúr a ligeann dúinn a bheith in iomaíocht don láthair turasóireachta is fearr sa tír agus a tharraingíonn infheistíocht chomh maith. Baineann cáil Chiarraí go dlúth leis an oidhreacht, tá ionaid chultúrtha againn mar An Blascaod Mór agus an Suíomh Oidhreachta UNESCO Sceilg Mhichíl a aithnítear ar fud an domhain mar dhlúthchuid d’Éirinn agus atá tábahchtach ar bhonn idirnáisiúnta. Cé go dtuigtear go gcaithfear an oidhreacht a cosaint aisti féin, féadfar leas a bhaint aisti idir eacnamaíoch is sóisialta má spreagtar buanna idir ailtireachta, cultúrtha agus nádúrtha. Caithfear an mianach mor atá san oidhreacht a shaothrú chomh fada agus is féidir. Tá sé mar aidhm sa Phlean Forbartha seo oidhreacht chultúrtha Chiarraí a caomhnú is a feabhsú ar son leas muintir na háite agus turasóirí araon agus diriú ar an dturasóireacht chultúrtha mar fhoinse tábhachtach eacnamaíoch. 2.2.6 Forbairt Inmharthana agus Athrú Aeráide

Aithníonn an Chomhairle gur bagairt domhanda é an t-athrú aeráide ar a mbeidh torthaí áitiúla. Níltear cinnte faoi scála ná faoi réimse a leithéid d’athrú ach tá rún ag an gComhairle déileáil le hathrú aeráide ar bhonn gníomhach trí dhoimhinmhacnamh ar threoir pholasaí agus straitéisí.

Muna stiúraítear go cúramach, beidh mórthionchar chun donais ar shaol na ndaoine, ar an gcomhshaol agus ar dheiseanna fáis agus forbartha. Luaitear sa Straitéis Náisiúnta Aeráide 2007-12 go dtuigtear i measc lucht eacnamaíoch go mbeidh an scéal i bhfad níos measa agus an costas níos airde muna ndeintear beart éigin. Deirtear go bhfuil baint ag polasaí um athrú aeráide, bunaithe ar infheistíocht i dteicneolaíocht ar charbón íseal, ag teacht le fás eacnamaíoch domhanda. Sna doiciméid ón mbliain 2012 Straitéis Náisiúnta don Athrú Aeráide, Freagairt don Athrú Aeráide deirtear gur ag leibhéal áitiúil is mó a tharlóidh an tionchar athrú aeráide. Is leir dá réir sin go mbeidh ról láidir ag rialú pleanála agus forbartha is go gcaithfear polasaithe áitiúla a chruthú trí mhaolú agus athrú a dhéanamh ar chleachtais.

Mar shampla, laghdaíonn tírdhreach an Chontae astuithe cheaptha teasa. Is í an ithir agus na foraoisí a fheidhmíonn mar dhoirtil charbóin a mhoillíonn scaoileadh carbóin san atmaisféar agus caithfear iad sin a stiúradh dá réir. Mínítear beartais eile dá leithéid sa Phlean seo, mar caomhnú fuinnimh, acmhainní fuinnimh inmharthana inathnuaite, dearadh nuálach foirgníochta agus córas comhtháite do zónáil talún agus do chursaí iompair i dteannta a chéile.


Caibidil 2 Straitéis Lárnach ______________________________________________________________________________________ 2.2.7 Forbairt Inmharthana agus Measúnú Baol Tuilte

Meastar go mbeidh méadú ar thuilte idir mhinicíocht, patrún agus déine de dheasca athrú aeráide is go gcuirfear le héiginnteacht agus le díobháil. D’fhéadfadh tionchar an-mhór a bheith ann go fadtéarmach. Bheadh farraigí arda, geimhridh fhliucha, stoirmeacha móra báistí maraon le haimsir an-stoirmiúil chun tuilte a spreagadh go minic agus iad go dona. Chun déileáil leis na ceisteanna úd, géillfidh an Chomhairle d’fhorálacha na Treorach “Bainistíocht Phleanála agus Smachtú Baol Tuilte” trína chinntiú go gcuirtear baol tuilte san áireamh, más féidir, nuair a ullmhaítear pleananna forbartha agus ceantar áitiúla agus nuair a mheastar iarratais phleanála. Tá breis plé sonraithe ar an ábhar seo sa Chaibidil Comhshaol Nádúrtha agus Baol Tuilte agus sa Treoir Bhainistíocht Fhorbartha. Tharla Measúnú Straitéiseach Baol Tuilte mar chuid den Phlean seo agus tá sé sin in Imleabhar 4. Cuspóirí Lárnacha Straitéiseacha:

A chinntiú go mbeidh forbairt spásúil i gContae Chiarraí de réir an Straitéis Spásúil Náisiúnta agus Treoracha Pleanála Réigiúacha don Iardheiscirt.

Agus moltaí forbartha á meas, cuimhneamh ar an dteacht ar bhonneagar iompair, cumas comhshaoil, teacht ar agus/nó cumas Seirbhísí Fuiolluisce, agus ar chuspóirí oideachais sóisialta-eacnamaíoch.

Agus moltaí forbartha á meas, cuimhneamh ar Airteagal 6(3)(4) agus Airteagal 10 den Treoir Gnáthóg, de na Rialacháin Uisce ar Bharr Talún 2009 agus beartais chuí Pleananna um Bhainistíocht Abhantrach 2009-2015.

Srian a chur le forbairt in áiteanna mar a mbíonn baol tuilte de réir Treoir d’Údaráis Phleanála um Bhainistíocht Baol Tuilte RCORÁ (2009).

Agus moltaí forbartha á meas i gceantair uirbeacha, cuimhneamh ar fhorbairt de réir oird is ar thús áite a thabhairt d’inlíonadh inmharthana agus don athfhorbairt.

Córas comhtháite do zónáil talún agus do chursaí iompair i dteannta a

chéile a chur chun cinn agus tús áite a thabhairt do mhodhanna rothaíochta is siúlóide agus don iompar poiblí a neartú.

Tús áite a thabhairt d’fhorbairt inmharthana na Molbhailte Nasctha Trá Lí is Cill Airne agus banc talún Tairbeart/Béal Átha Longfort de réir polasaí Náisiúnta agus Réigiúnach.

Forbairt inmharthana a éascú i mbailte agus i sráidbhailte an Chontae, ar shlí a thacóidh lena ról mínithe ag leibhéal Contae agus Réigiúnach agus ar scála cuí maidir leis an mbonneagar tacaíochta.



Ceann a thógaint den “Treoir d’Fhorbairt Inmharthana Tithíochta i gCeantair Uirbeacha (2009)” a d’eisigh an Roinn Comhshaoil d’údaráis phleanála maidir le scála cuí forbairtí cónaithe do lonnaíochtaí laistigh den ord tosaíochtaí.PCS12

Forbairt chónaithe tuaithe a sholáthar de réir Polasaí Lonnaíochta Tuaithe agus Treoir um Thithíocht Inmharthana Tuaithe (2005).

Tacú leis an Straitéis Náisiúnta don Athrú Aeraide agus le Creat Náisiúnta

um Mhaolú Athrú Aeráide, Freagairt don Athru Aeráide ar bhonn leanúnach trí chuspóirí tacaíochta sa Phlean a chur i gcrích, go hairithe iad a luann foinsí fuinnimh roghnacha inathnuaite, smachtú baol tuilte, creimeadh talún, caomhnú agus plandáil chrann, fál sceach is foraoisí faoi réir iad a bheith ag teacht le hainmnithe comhshaoil agus riachtanais reachtúla.

2.3 Comhionannas Fáis leis an Straitéis Spásúil Náisiúnta agus leis an dTreoir Pleanála Réigiúnach

________________________________________________________________________ Agus Trá Lí is Cill Airne aitheanta mar Mholbhailte i 2002 cuireann an NSS béim ar fhorbairt chothrom ag leibhéal áitiúil, cuirfear é sin i gcrích trín struchtúr lonnaíochta uirbeach a neartú chomh maith lena chinntiú go bhforbraítear acmhainní ceantar tuaithe chun go mbeidh todhchaí inmharthana ag an bpobal tuaithe. Roghnaíonn na RPG do Réigiún an Iardheiscirt (2010) cur chuige cothrom don bhforbairt réigiúnach – moltar tús áite a thabhairt do lonnaíochtaí tábhachtacha uirbeacha maidir le fás daonra is infheistíochta ach beatha is beocht na gceantar tuaithe a chaomhnú san am gcéanna. De réir na bprionsabal úd, míníonn an Straitéis Lárnach creat forbairt spásúil do Chontae Chiarraí a thugann tús áite don bhfás ins na Molbhailte Trá Lí is Cill Airne agus a dhaingníonn bailte tábhachtacha eile, san am gcéanna iarrtar ar tacú le ceantair thuaithe trí bhailte beaga is sráidbhailte an Chontae a neartú.



Learscáil 2.1 An Straitéis Lárnach


Caibidil 2 Straitéis Lárnach ______________________________________________________________________________________ 2.3.1 Limistéir/Ceantair Bhardais

I dTuairisc an Choiste Teorann Toghcheantar 2013 fioraíodh ceithre cheantar bhardais sa Chontae do thoghcháin is don rialtas áitiúil. Is iad seo a leanas na ceantair: (A) Trá Lí (B) Cill Airne (C) Lios Tuathail agus (D) Deisceart is Iarthar Chiarraí - mar atá ar Léarscáil 2.2. Moltar anois fáil réidh leis na Comhairlí Baile Trá Lí, Cill Airne agus Lios Tuathail, beidh zónáil na talún ins na bailte móra úd faoi chúram Comhairle Contae Chiarraí. Léirítear ar Léarscáil 2.2 na Molbhailte Nasctha Trá Lí Cill Airne a chuimsíonn cuid de na ceithre Cheantar Uirbeacha. Chun freastal ar riachtanais phobal áitiúla is chun seirbhísí a neartú is a dhaingniú de réir gá, caithfear cúram a dhéanamh den bhfeidhmíocht a aithint laistigh de na cheantair Bhardais maraon le ról comhlántach lonnaíochtaí an Chontae. Dá réir sin tá sé ar intinn ag an gComhairle Pleananna Ceantar Áitúla a ullmhú do gach ceann de na Cheantair Bhardais le linn tréimhse an Phlean.

Cuspóir Uimh.

Limistéir/Ceantair Bhardais

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle:

CS-1

Pleananna Ceantar Áitúla a ullmhú do gach ceann de na Cheantair Bhardais le linn tréimhse an Phlean.

CS-2

Plean Straitéiseach Eacnamaíoch a ullmhú don Chontae le linn tréimhse an Phlean.

CS-3

Plean Forbartha Pobal Áitiúla 5 bliana a ullmhú i gcomhar leis an gCoiste molta Forbartha Pobal Áitiúla.



Léarscáil 2.2 Na ceithre (4) chinn de Thoghcheantair Bhardais Chontae Chiarraí & Ceantar MOL (imlínte faoi dhearg)


Caibidil 2 Straitéis Lárnach ______________________________________________________________________________________ 2.3.2 Spriocanna Molta Daonra & Comhroinn Spásúil

Léirigh an CSO i 2011 go raibh daonra 145,502 i gContae Chiarraí, b’shin méadú 3.7% ar dhaonra 2006 mar a bhí 139,835. Bhí an méadú fan gcéad ar an gceann ab ísle sa Stáit, bá é 8.1% an figiúr ar an iomlán (meán náisiúnta) don dtréimhse chéanna. Tá difríocht idir iad siúd agus Toghcheantair ar fud na tíre mar gur tharla méadú i 166 chinn de na Toghcheantair (ED) ach go raibh titim sna cinn eile. Tharla meath sna ceantair imeallacha in iarthar agus in iardheisceart an Chontae ach bhí fás ins na DED i gCiarraí Láir atá gar do na Molbhailte. Is é an bunús atá faoin Straitéis Spásúil Náisiúnta agus na dTreoracha Pleanála Réigiúnacha ná gurb é an meall criticiúil úd i gcathracha is i mbailte móra atá riachtanach chun forbairt réigiúnach cothrom a éascú. Trí mhéadú daonra sa Mhol Nasctha Trá Lí/Cill Airne is féidir seirbhísí a fheabhsú mar iompar poiblí, bonneagar seirbhísí uisce agus conláistí a fheabhsú. Ar an gcuma san cruthófar lonnaíochtaí deasa a tharraingeoidh daoine is infheistíocht le haimsir. Léiríonn Daonáireamh 2011 go bhfuil méadú ar dhaonra na Molbhailte Nasctha agus sin rud dearfach a thógfaidh meall criticiúil sna bailte móra. Is fíor áfach, gur tharla méadú sna ceantair thuaithe a rangaítear mar Cheantair Thuaithe faoi Mhothionchar Uirbeach ach gur tharla laghdú istigh i lár na Molbhailte Nasctha. Ina theannta san, áiríodh breis is tigh folamh amháin as ceithre chinn sa Chontae (tithe saoire is an tarna áitreabh san áireamh) ar oíche an daonáirimh. Maidir le soláthar bonneagair, cáilíocht uisce agus costas iompair, ní féidir leanúint den phatrún úd comhroinn daonra agus folúntas. Chun scéal na nósanna úd a leigheas, leagtar síos Ord Tosaíochtaí Lonnaíochtaí a maolaíodh óna raibh i CDP 2009-15. 2.3.3 Fás Daonra sa Todhchaí

Tá na spriocanna daonra molta do Chontae Chiarraí anso thíos i dTábla 2.1. Úsáidtear figiúirí Daonáireamh 2011 don daonra is do spriocanna fáis sa Phlean. Bunaítear figiúr daonra 2015 ar mhéadú 0.8% p/a ón mbliain 2011 de réir an RCORÁ.

Bunaítear na figiúirí molta don bhliain 2021 ar an ráta fáis 0.88% p/a ag an RCORÁ agus de réir figiúirí RPG an Iardheiscirt. Moltar anois go dtiocfaidh méadú 8 108 ar dhaonra an Chontae go ceann tréimhse an Phlean.

Daonáireamh 2011

Molta 2015 Sprioc 2021 Fas Iomlán 2015-21

Daonra 145, 502 150, 214 158, 322 8,108

Tábla 2.1 Daonra & Spriocanna 2011-2021




Ins na Treoracha Pleanála Réigiúnacha (RPG) don Iardheisceart moltar Mol Nasctha Trá Lí/Cill Airne don bhfás i gContae Chiarraí. Tá sé mar aidhm na bailte úd a bheith mór go leor ar bhonn uirbeach chun breis daonra is fostaíochta a mhealladh is go méadófar dá réir an iomaíocht is an tarraingt i gcás infheistíocht idir náisiúnta agus réigiúnach.

Dáileann na RPG don Iardheisceart 77% den bhfás iomlán daonra ar an gceantar Molbhailte Nasctha mar atá figiúr 4,750 dóibh siúd ar leith. Anso thíos léiríonn Tábla 2.2 an chomhroinn daonra do na ceantair éagsúla pleanála de réir na dteorainneacha a leagtar síos ins na RPG don Iardheisceart.

Comhroinn Daonra

Fás Iomlán Contae 8,108 Iomlán Mol Nasctha (tuath san áireamh)

6,243

Molbhailte Trá Lí/Cill Airne 4,750 Ceantar an Tuaiscirt 972 Ceantar an Iarthair 893

Tábla 2.2 Fás Daonra 2015-2021

2.3.4 Comhroinn Daonra

Dáiltear an fás daonra 8,108 ar na ceithre cheantar Bhardais, Trá Lí, Cill Airne, Lios Tuathail agus Deisceart/Iarthar Chiarraí - i RPG an Iardheiscirt tá béim ar fhás i Molbhailte Trá Lí/Cill Airne. Dóibh siúd moltar 4,750 don dá bhaile mar atá i RPG an Iardheiscirt agus é sin bunaithe ar chéatadán an daonra faoi láthair is é roinnte go garbh mar chóimheas 60:40. Bunaítear an fuílleach fás daonra 3,358 i ngach Ceantar Bardais ar leith ar an bhfigiúr sa cheantar mar chéatadán de dhaonra iomlán an Chontae. Ag seo a leanas na dáiltí ceantair.

Ceantar Bardais

Daonra faoi láthair

2011

Fás Daonra

Trá Lí 40,051 3,480 Cill Airne 38,040 2,525 Lios Tuathail 28,538 890 Deisceart/Iarthar 38,873 1,213 Fás Iomlán Daonra 8,108

Tábla 2.3 Dáileadh Fáis 2015-2021

Caibidil 3 Straitéis Lonnaíochta

______________________________________________________________________________________

23

3 Straitéis Lonnaíochta

________________________________________________________________________

3.1 Ordlathas Lonnaíochta

Aithneoidh an Chaibidil seo na hIonaid Seirbhíse éagsúla ar fud an Chontae, a réimsí tionchair agus a róil straitéiseacha don todhchaí. Cabhróidh seo le cinntiú go gcoimeádtar gréasán d'ionaid inmharthana seirbhíse ar fud an Chontae. Cuirfidh an Straitéis Lonnaíochta eolas ar fáil maidir dáileadh fáis daonra agus cinntí á ndéanamh maidir le hinfheistíocht bhonneagair agus an gréasán seo á bhunú agus á choimeád. Aithníonn an Plean go bhfuil catagóirí éagsúla lonnaíochtaí ann ar fud an Chontae ó Mholbhailte móra go sráidbhailte beaga. Tá róil chomhlántacha acu go léir maidir le fás agus rath an Chontae sa todhchaí. Mar aitheantas ar seo, déantar Ordlathas Lonnaíochta don Chontae a fhorbairt ina bhfuil Molbhailte, Bailte Réigiúnacha/Ceantair, Sráidbhailte, Sráidbhailte beaga/nóid fhorbartha. Is iad aidhmeanna straitéiseacha na Straitéise Lonnaíochta ná:-

• Forbairt inbhuanaithe na Molbhailte Nasctha Trá Lí-Cill Airne a chinntiú le comhlíonadh a dhéanamh ar na róil a aithníodh sa Straitéis Spáis Náisiúnta agus Treoirlínte Pleanála Réigiúnach an Iardheiscirt agus

• Forbairt inbhuanaithe na mBailte Réigiúnacha/Ceantair a chinntiú d’fhonn gur féidir leo feidhmiú mar ionaid seirbhíse agus fostaíochta a bheadh imleor don chúlchríoch máguaird agus

• Forbairt lasmuigh den Mhol Nasctha agus de na Bailte móra a bhainistiú ar bhealach atá inbhuanaithe agus a dhéanann cinntiú ar inmharthanacht na bpobal tuaithe ach nach gcruthaíonn fadhbanna fadtéarmacha mar athrú aeráide nó cáilíocht uisce agus

• Éascú a dheánamh ar sholáthar réimse oiriúnach tionachta, cineál agus méid tí ag tógáil ceann den leithdháileadh déimeagrafach agus de struchtúr an daonra ar fud an Chontae agus

• Éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe sa todhchaí ar bhonneagar chuig na lonnaíochtaí seo mar a mbíonn éileamh air.

Tá gréasán láidir lonnaíochtaí tábhachtach maidir le leibhéil sláintiúla daonra a choimeád agus le feabhas a chur ar cháilíocht na beatha. Caithfear na gaolmhaireachtaí feidhmiúla idir na cineálacha éagsúla lonnaíochta a thuiscint go soiléir freisin. Ba chóir go gcuirfí in aghaidh Sraoilleála Uirbeach ar imeall agus i bpurláin na Molbhailte (agus ar imeall na lonnaíochtaí) agus ba chóir go gcoimeádfaí idirdhealú soiléir idir saintréithe na gceantar tógtha agus an tuath. Tá straitéis soiléir d’fhorbairt inbhuanaithe na mbailte agus na gceantar uirbeach tábhachtach go mbainfeadh an Contae a hacmhainn iomlán eacnamaíoch



______________________________________________________________________________________

24

amach. Beidh ról tábhachtach ag na bailte agus ag na príomhcheantair eile maidir le jabanna agus seirbhísí a sholáthar do na ceantair thuaithe ina dtimpeall. Is féidir lonnaíochtaí a phleanáil le soláthar iompair phoiblí a spreagadh. Tá struchtúr lonnaíochta Chontae Chiarraí ag braith go mór úsáid an chairr mar thoradh ar a nádúr an-scaipthe. Is é is dóichí go leanfaidh an cás seo fiú mura bhfuil ardleibhéal spleáchais inbhianta ar bhonn sóisialta, timpeallachta agus eacnamaíochta. Mar sin féin, is féidir athrú suntasach a bhaint amach, as a dtagann méadú ar iompar poiblí, trí glacadh le cur chuige ‘plean-treoraithe’. Moltar sa straitéis lonnaíochta trí chéile go mbeadh dlús na forbartha nua cónaithe i lonnaíochtaí sonraithe seachas go leanfaí le scaipeadh ginearálta ar fhás. Cuirfidh treo ginearálta na Straitéise Lonnaíochta agus Spáis feabhas ar na coinníollacha oibriúcháin iompair phoiblí ar fud an Chontae. Tógtar ceann san Ordlathas Lonnaíochta de Dhaonáireamh 2001 agus na lonnaíochtaí sin a bhfuil acmhainn ar fáil ina n-aonad cóireála fuíolluisce, nó atá ar liosta tosaíochta d'aonad cóireála fuíolluisce agus gnéithe eile den chomhshaol.

Tugtar imlíne i dTábla 3.1 thíos ar an Ordlathas Lonnaíochta do Chontae Chiarraí. Tá an t-ordlathas seo ag teacht lena bhfuil leagtha síos in RPGana an iardheiscirt agus soláthraítear achoimre ghearr ar ról na mbailte i ngach leibhéal den ordlathas.



______________________________________________________________________________________

25

Ordlathas

Lonnaíocht

Feidhm

Molbhailte

Trá Lí, Cill Airne

Príomh-cheannphointe, ceantar tacúil máguaird atá gníomhach go heacnamaíoch, suite ar chonair iompair ilmhodha.

Bailte

Réigiúnacha

Cathair Saidhbhín, Oileán Ciarraí, An Daingean, Cill Orglan, An

Neidín, Lios Tuathail

Ar scála níos lú ná Molbhailte ach ar bhailte láidre, gníomhacha fáis iad agus iad fuinniúil ina ngeilleagar.

Bailte Ceantair

Ard Fhearta, Baile an Bhuinneánaigh, Baile Uí Thaidhg, Béal Átha Longfoirt, Barr Dubh,

Caisleán na Mainge, An Fearann Fuar, Na Foidhrí, Cill Chuimín,

Baile an Mhuilinn, An Ráth Mhór, An tSnaidhm, Tairbeart, An

Coireán

Bailte a dhéanann freastal ar na cúlchríocha tuaithe mar ionaid seirbhíse agus bailte margaidh.

Sráidbhailte

Mainistir Ó dTorna, Abhainn an Scáil, An Baile Dubh, Lios an Phúca, An Tóchar, Caisleán

Ghriaire, Baile an Fheirtéaraigh, Brosnach, Corra, Ceann Trá,

Dubháth, An Fhianait, An Fosadh, Gleann Beithe, Gníomh go Leith,

Cill Flainn, Leic Snámha, Cill Gharbháin, Cnoc na gCaiseal,

Scairteach an Ghlinne, Baile an Ridire, Maigh Mheáin, An Caladh

Freastal a dhéanamh ar limistéar tuaithe níos lú; seirbhísí áitiúla a sholáthar le roinnt fiontar tuaithe ar scála níos lú i roinnt sráidbhailte dá leithéid.

Sráidbhailte Beaga

An Mhuiríoch, Áth an Chaisle, Baile na nGall, Bréanainn, Na

Buailtíní, An Com, Cathair Dónaill, An Clochán, Dún Géagain, An Siopa Dubh, Baile an tSéipéil, Cordal, Corra, Cnoc an Iúir

Mar a chéile le Sráidbhailte

Nóid Fhorbartha

Lonnaíochtaí atá Fágtha Nóid Lonnaíochta ag freastal ar phobal na tuaithe.

Tábla 3.1 Ordlathas Lonnaíochta

Is é príomheilimint na Croístraitéise agus na Straitéise Lonnaíochta ná leanúint le díriú ar fhás sa Mhol agus sna bailte agus baint a bheith ag fás na mbailte beaga agus na sráidbhailte le fáil a bheith ar bhonneagar mar uisce agus fuíolluisce.



______________________________________________________________________________________

26

Aithnítear go bhfuil ról riachtanach ag ceantair thuaithe sa struchtúr lonnaíochta seo trí fhorbairt a dhéanamh ar nóid fhorbartha inbhuanaithe laistigh de na pobail tuaithe. Féachfar ar sheirbhísí infreastruchtúir etc. a sholáthar sna ceantair seo de réir cheartphleanáil agus fhorbairt inbhuanaithe an cheantair. Is í aidhm fhoriomlán na nód forbartha i gceantair thuaithe ná a chinntiú go gcoimeádann siad feidhm a n-ionad seirbhíse tuaithe agus go ndéanann siad forbairt go hinbhuanaithe mar áiteanna a bhíonn tarraingteach dá lucht cónaithe agus do chuairteoirí araon agus go gcoimeádann aon fhorbairt sa todhchaí na saintréithe atá iontu. Is iad aidhmeanna na Straitéise Lonnaíochta ná:- Ginearálta • Forbairt inbhuanaithe na Molbhailte Nasctha agus na Príomhbhailte sa

Chontae a chinntiú. • Forbairt lasmuigh de na bailte seo a bhainistiú ar bhealach a chinntíonn

inmharthanacht na bpobal tuaithe agus cosaint na timpeallachta trí fhorfheidhmiú chspóirí dhoiciméad Treorach Forbartha an Phlean seo.

Mol Nasctha Thrá Lí – Cill Airne • Tacú le forbairt inbhuanaithe Mhol Nasctha Thrá Lí – Cill Airne d’fhonn an

sprioc daonra a bhaint amach faoi 2021. • A chinntiú go mbíonn na bailte mar lárionaid d’fhás inbhuanaithe geilleagrach

le réimse leathan seirbhísí agus conláistí a mhealladh agus tacú leo agus ardcháilíocht beatha a sholáthar.

Bailte Réigiúnacha • Cur chun cinn agus éascú a dhéanamh ar fhás agus ar fhorbairt inbhuanaithe

na mbailte maidir leis na spriocanna daonra a bhaint amach dóibh. • Éascú a dhéanamh ar réimse oiriúnach agus inbhuanaithe de bhonneagar

fisiciúil, áiseanna agus seirbhísí a sholáthar, ar a n-áirítaer forbairt mhiondíola agus tráchtála agus fiontraíochta le freastal ar lucht cónaithe na mbailte agus a gcúlchríocha tuaithe.

Bailte Ceantair • Tacú le forbairt inbhuanaithe agus le fás na mbailte chuig na spriocanna

daonra atá leagtha amach thíos. Sráidbhailte, Nóid & Ceantair Thuaithe • Tacú le forbairt inbhuanaithe na tuaithe agus na sráidbhailte tuaithe sa

Chontae.

Tithíocht Fhoriomlán ag úsáid Chuspóirí



______________________________________________________________________________________

27

3.1.1 Leithdháileadh Daonra

Tá leithdháileadh an fháis atá réamh-mheasta don daonra ar fud an Chontae de réir na Croístraitéise agus an Ordlathais Lonnaíochta atá leagtha amach i dTábla 3.1 – Rannán 3.1.Tá na spriocanna fáis daonra leithdháilte ar cheithre Cheantar Uirbeach an Chontae faoi mar atá leagtha amach thíos i dTablaí 3.2-3.5.Aithnítear go mbaineann fás daonra de ghnáth le fostaíocht agus é ag braith ar theacht a bheith ar sheirbhísí agus ar bhonneagar. Dá réir sin, tugtar tacaíocht do leithdháileadh spásúlachta an fháis daonra le polasaithe forbartha a bhaineann le fostaíocht, tithíocht, miondíol, comhshaol agus leibhéal an bhonneagair shóisialta agus fhisiciúil faoi mar atá leagtha amach i gcaibidlí ábhartha an phlean forbartha seo. Tiocfaidh leithdháileadh na spriocanna daonra laistigh de gach ceantar Uirbeach leis a ngá le díriú ar fhorbairt i mbailte, ar bhealach inbhuanaithe, leis an tairseach chriticiúil atá riachtanach le tacú leis an leibhéal seirbhíse atá ann a chruthú agus le héileamh a chruthú do sheirbhísí nua ag teacht le feidhmeanna gach lonnaíochta. Tá imlíne tugtha ar leithdháileadh na spriocanna daonra chuig gach ceantar Uirbeach i dTábla 2.4, Caibidil 2 – Croístraitéis. Laistigh de gach ceantar Uirbeach tarlóidh íosmhéid de 60% den sprioc réamh-mheasta d’fhás daonra laistigh de na príomhbhailte. Déantar an 40% a bhíonn fágtha a leithdháileadh ar lonnaíochtaí níos lú agus ar cheantair thuaithe. Deimhneoidh seo forbairt ar bhailte fuinniúla agus ar shráidbhailte a bhíonn in ann freastal ar phobail tuaithe agus freastal ar éileamh ar thithíocht a chruthaítear go háitiúil i gceantair thuaithe. Agus fás daonra á leithdháileadh lasmuigh de bhaile an cheantair beidh béim ar fhorbairt inbhuanaithe i lonnaíochtaí níos lú. Déantar an fás daonra a dleithdháileadh ar gach lonnaíocht bunaithe ar chéatadán an daonra a bhíonn i ngach lonnaíocht le hais daonra foriomlán an cheantair sin.

Ceantar Uirbeach THRÁ LÍ Daonáireamh

Sprioc Fáis

Trá Lí 20,814 2,969 Ard Fhearta 800 185 An Fhianait 527 122

Daonra Iomlán na Lonnaíochtaí 3,276 An chuid eile den cheantar 204

Ceantar Iomlán 3,480

Tábla 3.2 Leithdháileadh Daonra Cheantar Uirbeach Thrá Lí



______________________________________________________________________________________

28

Ceantar Uirbeach CHILL AIRNE Daonáire

amh Sprioc Fáis

Cill Áirne 12,740 1,781 Oileán Ciarraí 2,513 237 An Ráth Mhór 778 74

Na Foidhrí 491 46 Barr Dubh 370 35

Cill Chuimín 368 35 An Fearann Fuar 200 19

Daonra Iomlán na Lonnaíochtaí 2,227 An chuid eile den cheantar 298

Ceantar Iomlán 2,525

Tábla 3.3 Leithdháileadh Daonra Cheantar Uirbeach Chill Airne

Ceantar Uirbeach LIOS TUATHAIL Daonáire

amh Sprioc Fáis

Lios Tuathail 4,205 314 Baile an Bhuinneánaigh 1,354 101

Baile Uí Thaidhg 628 47 Tairbeart 551 42

Béal Átha Longfoirt 418 31 Daonra Iomlán na Lonnaíochtaí 7,156 534

An chuid eile den cheantar 356 Ceantar Iomlán 890

Tábla 3.4 Leithdháileadh Daonra Cheantar Uirbeach Lios Tuathail

Ceantar Uirbeach CHIARRAÍ THEAS AGUS THIAR

Daonáireamh

Sprioc Fáis

An Neidín 2,175 173 Cill Orglan 2,082 166

An Daingean 1,965 157 Cathair Saidhbhín 1,168 93 Baile an Mhuilinn 838 67

An Coireán 465 37 An tSnaidhm 258 21

Caisleán na Mainge 187 15 Daonra Iomlán na Lonnaíochtaí 9,138 728

An chuid eile den cheantar 485 Ceantar Iomlán 1,213

Tábla 3.5 Leithdháileadh Daonra Cheantar Uirbeach Chiarraí Theas & Thiar



______________________________________________________________________________________

29

3.1.2 Criosú Talún d’Fhorbairt Cónaithe

Tá criosú déanta ar thalamh ag Comhairle Contae Chiarraí chun críche cónaithe i ngach ceann de Phleananna Ceantair Áitiúil Limistéir Fheidhme:-

• FALAP 2009-2015 Oileán Ciarraí • FALAP 2010-2016 An Neidín • FALAP 2011-2017 Chill Orglan • FALAP 2012-2018 An Daingin • FALAP 2013-2019 Chathair Saidhbhín, An tSnaidhm & An Chorráin • FALAP 2013-2019 Lios Tuathail/Baile an Bhuinneánaigh • FALAP 2013-2019 Mol Thrá Lí/Chill Airne Cuirfear pleananna ceantair áitiúil ina n-ionad seo do na ceithre Cheantar Uirbeach le linn saolré an phlean. Beidh an méid talún a bhíonn le criosú laistigh de na ceantair uirbeacha le feiceáil sa sprioc fáis don daonra laistigh den cheantar thar shaolré an phlean (2015-2021). Tá sé tábhachtach go ndéanfaí criosú ar bhealach ciallmhar agus tuisceanach a dhéanfadh soláthar d’fhorbairt inbhuanaithe fadtréimhseach ar lonnaíochtaí agus ar an gContae ar fad. Úsáidfear na critéir seo a leanas agus cinneadh á dhéanamh ar mhéid agus ar láthair an chriosaithe atá beartaithe sa Chontae.

Riachtanas agus Comhthéacs Polasaí

• A chinntiú nach sáraíonn méid na talún a bhíonn criosaithe chun forbartha na riachtanais atá ríofa don Chroístraitéis don Chontae nó na spriocanna a bhíonn leagtha síos i dTreoirlínte Pleanála Réigiúnach an Iardheiscirt 2010-2022.

• Díriú ar thalamh criosaithe a sholáthar sna príomhlonnaíochtaí amháin de na Ceantair Uirbeacha/Feidhme mar a mbíonn an bonneagar ar fáil, agus áit ar féidir freastal air ar bhealach níos cothroime agus níos éifeachtaí ó thaobh costais de.

Cur Chuige Seicheamhach

• A chinntiú go ndéanann criosú talún cur chun cinn ar fhorbairt inbhuanaithe lonnaíochtaí a bhíonn dlúth, inchónaithe, oiriúnach don choisí/rothaí, le croílár sainithe agus sláintiúil tráchtála/miondíola.

• A chinntiú go síneann an criosú amach ó chroílár an cheantair uirbigh (.i. ba chóir go seachnófaí ‘preabadh’ chuig ceantair níos iargúlta).

• A chinntiú go mbíonn na ceantair a bhíonn criosaithe chun cónaithe comhtheagmhálach le forbairt a bhíonn criosaithe cheana féin.



______________________________________________________________________________________

30

Acmhainn do Bhonneagar Uisce, Draenála agus Bóithre

• A chinntiú go mbíonn criosú talún ag braith ar theacht a bheith ar bhonneagar inbhuanaithe uisce, draenála agus bóithre.

Tacú le Bonneagar agus Saoráidí

• A chinntiú go bhféachtar ar theacht a bheith sa todhchaí ar acmhainn le bonneagar tacaithe a sholáthar.

Oiriúnacht Fhisiciúil

• A chinntiú go ndéanann foirm agus láthair an chriosaithe talún an “luach is fearr ar airgead” a thairiscint maidir le húsáid éifeachtach an bhonneagair atá ann, agus íoslaghdú á dhéanamh ar an ngá le bonneagar nua costasach.

• A chinntiú go ndéantar de réir riachtanais cheisteanna agus mheasúnachta Bainistíochta Riosca i gCás Tuilte.

Polasaí Comhshaoil agus Oidhreachta, ar a n-áirítear Caomhnú

Ghnáthóga agus ceantair eile atá íogair

• A chinntiú go gcuirtear Pleananna Bainistíochta Abhantraí, Mapaí Leochaileachta Screamhuisce agus an tionchar a fhéadfadh a bheith ar thírdhreacha, suíomhanna oidhreachta tógtha agus nádúrtha (ar a n-áirítear suíomhanna Natura 2000) san áireamh freisin agus criosú á dhéanamh ar thailte.

3.1.3 Riachtanas Talún Tithíochta

Déantar amach an méid talún cónaithe a bheadh ag teastáil thar thréimhse an phlean forbartha seo ag úsáid spriocanna daonra, méid na dteaghlach agus an dlús forbartha a bhíonn beartaithe. Is é an sprioc fáis daonra don Chontae ar fad don tréimhse 2015-2021 ná 8,108. Is é atá réamh-mheasta mar mheánmhéid líon tí ná 2.6 duine in aghaidh an aonaid. Is é an dlús atá beartaithe, ag teacht leis na treoirlínte réigiúnacha, ná 12 aonad in aghaidh an heachtáir agus 21 in aghaidh an heachtáir i mbailte Thrá Lí, Chill Airne agus Lios Tuathail. De réir Threoirlínte Phleananna Forbartha d’Údaráis Phleanála (DoEHLG 2007) tá spás cloiginn 50% breise áirithe sna riachtanais talún le ceadú do sholáthar do chríochnú, do sheachtaint monaplachta margaidh agus gan fáil a bheith ar thailte criosaithe. Leagann Tábla 3.6 thíos amach na riachtanais iomlána talún agus na haonaid tithíochta a bheidh ag teastáil idir 2015 agus 2021, ag tógáil spriocanna daonra, méid teaghlaigh, agus dlús san áireamh. Is é an líon iomlán aonad cónaithe atá ag teastáil le freastal ar na riachtanais tithíochta, mar thoradh ar fhás an daonra sa Chontae ná 3,118 aonad agus an riachtanas le talamh criosaithe chun cónaithe ag teacht leis sin de 235.75 heachtár.



______________________________________________________________________________________

31

Agus méid na dtailte a bheadh beartaithe le criosú chun cónaithe sna Pleananna Ceantair Áitiúil á ríomh, cuirfear líon na dtithe folamh in eastáit neamhchríochnaithe i ngach lonnaíocht san áireamh toisc go bhfuil sé mar pholasaí ag Comhairle Contae Chiarraí go gcríochnófaí na heastáit seo.

Ceantar Uirbeach

Lonnaíochtaí Leithdháileadh Daonra 2015-21

Riachtanas Tithíochta

Riachtanas Talún

Tithíochta (Ha)*

Trá Lí Trá Lí Ard Fhearta An Fhianait Tuath

2969 185 122

204

1142 71 47

79

81.50 8.75 5.75

Cill Áirne Cill Áirne Oileán Ciarraí An Ráth Mhór Na Foidhrí Barr Dubh Cill Chuimín An Fearann Fuar Tuath

1781 237 74 46 35 35 19

298

685 91 28 18 15 13 7

115

49.00 11.50 3.50 2.25 2.00 1.50 0.75

Lios Tuathail Lios Tuathail Baile an Bhuinneánaigh Baile Uí ThaidhgTairbeart Béal Átha Longfoirt Tuath

314 101

47

42 31

356

121 38

18

16 12

136

15.25 12.75

2.25

2.00 1.50

Ciarraí Theas & Thiar

An Neidín Cill Orglan An Daingean Cathair Saidhbhín Baile an Mhuilinn An Coireán An tSnaidhm Caisleán na Mainge Tuath

173 166 157 93

67

37 21 15

485

66 63 60

36

26

14 8 6

187

8.25 8.00 8.00

4.50

3.25

1.75 1.00 0.75

Contae Iomlán 8,108 3,118 235.75

Tábla3.6 Tábla na Croístraitéise (*Áirítaer 50% spás cloiginn)



______________________________________________________________________________________

32

3.2. Tithíocht ________________________________________________________________________ Aidhm: Éascú a dhéanamh ar fhorbairtí cónaithe ar ardchaighdeán a sholáthar do gach teaghlach, de réir ordlathais lonnaíochta an Chontae, i dtimpeallachtaí oiriúnacha cónaithe. 3.2.1 Polasaithe Tithíochta

Tá dhá ról ag an gComhairle mar Údarás Pleanála agus Tithíochta. Tríd na cumhachtaí reachtúla atá aici mar Údarás Pleanála, déanann an Chomhairle rialú agus bainistiú ar fhorbairt tithíochta príobháideach trí nósanna imeachta bainistíochta forbartha faoi mar atá leagtha síos sna hAchtanna um Pleanáil agus Forbairt. Ina ról mar Údarás Tithíochta, soláthraíonn an Chomhairle tithe do theaghlaigh a bhfuil gá acu le cóiríocht nach bhfuil in ar a gcumas a leithéid de chóiríocht a sholáthar as a n-acmhainní féin agus cabhraíonn sí le gníomhaireachtaí eile a chuireann le riachtanais tithíochta an Chontae. Leagann an Chaibidil seo amach na polasaithe agus na cuspóirí maidir le tithíocht a sholáthar sa Chontae agus pobail inbhuanaithe a chruthú. Cuirtear taca leis an Straitéis Tithíochta atá áirithe in Imleabhar 2 Aguisín 3 le gach polasaí agus reachtaíocht náisiúnta agus í infheidhmithe don fhráma ama céanna leis an bPlean Forbartha. Tá sé de réir na croístraitéise agus na straitéise lonnaíochta atá leagtha amach sa Phlean Forbartha. Is í aidhm fhoriomlán an Pholasaí Tithíochta a chur ar chumas gach teaghlach tithíocht inacmhainne a bheith ar fáil dóibh, a bheadh dea-dheartha, oiriúnach dá riachtanais, i dtimpeallacht maith agus, chomh fada agus is féidir é, ag tionacht dá rogha féin. Déanann seo tagairt freisin do theaghlaigh a bhfuil riachtanais ar leith acu, m.sh, seandaoine nó daoine atá faoi mhíchumas, coirp nó intleachtúil. Aithníonn an Straitéis Tithíochta an gá atá le freastal ar riachtanais tithíochta na ndaoine sin atá gan dídean agus cóiríocht oiriúnach a sholáthar do Thaistealaithe ar as an gceantar iad. Tá sé mar pholasaí ag Comhairle Contae Chiarraí:-

Spreagadh agus cothú a dhéanamh ar phobail tarraingteacha, do mheascán úsáide, agus inbhuanaithe a chruthú ina mbeadh cineálacha éagsúla tithíochta agus tionachta le saoráidí pobail, réimse poiblí agus conláistí conaithe ag tacú leo.

Dearadh ar ardchaighdeán a éileamh i ngach scéim nua cónaithe a thógtar

de réir stíle agus scála a bhíonn oiriúnach don tírdhreach ina mbíonn siad suite.



______________________________________________________________________________________

33

Tithíocht nua a chomhtháthú i ndéantús sóisialta agus uirbeach lonnaíochtaí an Chontae a bhíonn sonraithe san ordlathas lonnaíochta.

Cur chun cinn a dhéanamh ar bhailiú báistí agus éifeachtúlacht fuinnimh le

linn na céime tógála agus le linn saolré na forbartha cónaithe trí dhearadh agus leagan amach tuisceanach ag cur gnéithe aiceanta, treoshuíomh agus gnéithe mórthimpeall san áireamh.

Aitheantas a thabhairt don ghá atá ag daoine a bhfuil riachtanais speisialta

acu le dea-thimpeallacht cónaithe sa Chontae agus tacú le pobail áitiúla, údaráis sláinte agus gníomhaireachtaí eile a bhíonn rannpháirteach i soláthar áiseanna do dhaoine a bhfuil riachtanais speisialta acu, ar a n-áirítear tacú leis an earnáil deonach maidir le tithíocht a fhorbairt do dhaoine a bhfuil riachtanais speisialta acu.

Tacú leis an gcoincheap maireachtála neamhspleách do dhaoine aosta agus

do dhaoine faoi mhíchumas agus a chinntiú nuair is féidir é go ndéantar tithíocht do ghrúpaí dá leithéid a chomhtháthú leis an bpríomhshruth tithíochta sna pobail ina bhfuil siad. Beidh a lethéid de thithíocht suite de ghnáth cóngrach do phobal atá ann nó atá beartaithe agus d'áiseanna miondíola, nuair is féidir é.

Aire ar leith a thabhairt do riachtanais dhaoine aosta ar ioncam íseal i

gcóiríocht fhochaighdeánach, ar cíos go príobháideach agus pleanáil agus leithdháileadh cóiríochta á dhéanamh do sheandaoine.

Cóiríocht oiriúnach a sholáthar do Thaistealaithe.

Tacú le moltaí d’ionaid lae/acmhainne do dhaoine a bhfuil riachtanais

speisialta acu laistigh, nó cóngrach do bhailte, sráidbhailte agus ionaid chomharsanachta, faoi réir na ngnáthriachtans pleanála.

A chinntiú go mbíonn gach tithíocht nua deartha ar bhealach a bhíonn

inoiriúnaithe agus solúbhtha do riachtanais an úinéara tí a bhíonn ag athrú, agus ceann a thógáil de ‘Thithíocht ar Ardchaighdeán do Phobail Inbhuanaithe – Treoirlínte Dea-Chleachtais le Tithe Coinnithe Pobal a Sholáthar (2007)’ An Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil.

Tacú le cur chuige seicheamhach maidir le forbairt cónaithe mar a mbíonn an

chéad rogha do láthair tithíochta nua laistigh de cheantar tógtha bhailte agus sráidbhailte ag uasmhéadú thailte tearcúsáidte agus athfhorbraíochta laistigh de agus le hais chroílár bhailte agus sráidbhailte sa chéad áit agus ag gluaiseacht amach go seicheamhach ina dhiaidh sin.

Éascú a dhéanamh ar chomhairliúchán le Cumainn Tithíochta Deonacha

agus Comharthithíocht fhaofa ar bhonn leanúnach d’fhonn deiseanna a aithint



______________________________________________________________________________________

34

Cuspóir Uimh.

Tithíocht

Is cuspóir ag an gComhairle é:- HS-1 Go leor tailte a fhorchoimeád ag láithreacha oiriúnach le héascú

a dhéanamh ar fhorfheidhmiú na Straitéise Tithíochta agus a polasaithe ar bhealach inbhuanaithe.

HS-2 Freastal ar riachtanais tithíochta dhaoine ina bpobal áitiúil féin

trí sholáthar / cúnamh gníomhach a thabhairt do sholáthar tithíochta i lonnaíochtaí agus mar thithe aonair tuaithe faoi mar

atá aitheanta sa Straitéis Lonnaíochta.

HS-3 A chinntiú go ndéantar socruithe le Tithíocht Shóisialta a sholáthar ag tógáil ceann den Straitéis Tithíochta reatha de réir

Chuid V den Acht um Pleanáil agus Forbairt 2010 mar a leasaíodh.

HS-4 Ceann a thógáil de, agus cur chun cinn a dhéanamh ar dhlús

méadaithe cónaithe i mbailte agus i láthaireacha oiriúnacha eile de réir na dTreoirlínte maidir le ‘Forbairt Inbhuanaithe Cónaithe i

gCeantair Uirbeacha’ 2009 (DoEHLG).

HS-5 Comhtháthú ar thithíocht shóisialta a chur chun cinn agus meascán tithíochta a chinntiú laistigh d’fhorbairtí d’fhonn sochaí le cothromaíocht shóisialta agus cuimsitheach a chur chun cinn.

HS-6 Leibhéal imleor de thithíocht shóisialta inacmhainne a sholáthar

lena chinntiú go mbíonn rochtain ag gach earnáil den sochaí ar thithíocht (ar a n-áirítear réimse de chineálacha cóiríochta do

bhaill den phobal taistealaithe, do dhaoine gan dídean, do dhaoine atá faoi mhíchumas agus do ghrúpaí a bhaineann le

mionlach eitneach).

HS-7 Aghaidh a thabhairt ar cheist na nEastát Tithíochta Neamhchríochnaithe sa Chontae trí fhorfheidhmiú an

lámhleabhair threorach Bainistiú agus Réiteach Fhorbairtí Tithíochta Neamhchríochnaithe (DoECLG 2011).

HS-8 A chinntiú go dtarlaíonn gach ilfhorbairt(í) nua cónaithe laistigh

de theorainn fhorbartha na lonnaíochtaí/sráidbhailte.

HS-9 Tacú le forbairt tithíochta do riachtanais speisialta, ar a n-áirítear an coincheap maireachtála neamhspleách do dhaoine

aosta agus do dhaoine faoi mhíchumas agus a chinntiú nuair is féidir é go ndéantar tithíocht do ghrúpaí dá leithéid a

chomhtháthú leis an bpríomhshruth tithíochta.



______________________________________________________________________________________

35

3.2.2 Cóiríocht do Thaistealaithe

Aithníonn Comhairle Contae Chairraí riachtanais ar leith an Phobail Taistealaithe maidir le cóiríocht agus áiseanna eile a sholáthar, na ceisteanna socheacnamaíocha a bhaineann leis an bPobal Taistealaithe agus an nasc idir chóiríocht imleor, fostaíocht, sláinte agus oideachas.

Aithníonn Comhairle Contae Chiarraí gur mhionlach eitneach ar leith atá sa phobal taistealaithe in Éirinn. Tá timpeall le 247 teaghlach Taistealaithe ina gcónaí i gContae Chiarraí. Déanann na riachtanais a leagtar ar Chomhairle Contae Chiarraí faoi Acht na dTithe (Cóiríocht don Lucht Siúil) 1998 deimhin de go nglacfar céimeanna suntasacha le cóiríocht oiriúnach a sholáthar do Thaistealaithe sa Chontae.

Cuspóir Uimh.

Tithíocht

Is cuspóir ag an gComhairle é:- HS-10 An Clár Cóiríochta do Thaistealaithe 2014-18 a chur i

bhfeidhm d’fhonn cóiríocht oiriúnach a sholáthar don Phobal Taistealaithe.

3.2.3 Cóiríocht do Sheandaoine

Tá riachtanais speisialta ag seandaoine a bhaineann le rochtain, cúram leighis, slándáil agus sábháilteacht phearsanta. Is ceist tábhachtach í suíomh na tithíochta do sheandaoine, go háirithe dóibh siúd atá ina gcónaí ina n-aonar agus a bhíonn ag braith ar iompar poiblí agus seirbhísí áitiúla. Ba chóir go mbeadh tithíocht agus saoráidí eile cónaithe a bhíonn ag freastal go sonrach ar sheandaoine suite in aice le siopaí áise, saoráidí pobail agus nóid iompair phoiblí. Ceaptar gurb é an coincheap ‘leath-thacaithe’ nó ‘maireachtáil chuidithe’ an rogha is oiriúnaí do sheandaoine toisc go gcuireann sé ar a gcumas maireachtáil cuíosach neamhspleách ina dtithe féin. Dóibh siúd ar mhian leo maireachtáil go neamhspleách, tá sé tábhachtach go mbeadh deis acu trádáil anuas nó áras cónaithe níos lú a fháil sa cheantar ina bhfuil cónaí orthu.

Cuspóir Uimh.

Tithíocht

Is cuspóir ag an gComhairle é:- HS-11 Soláthar agus éascú a dhéanamh ar chóiríocht oiriúnach a

sholáthar i láithreacha oiriúnacha le freastal ar riachtanais sheandaoine agus spreagadh a thabhairt do sholáthar réimse roghanna tithíochta oiriúnach do sheandaoine i

láithreacha lárnacha, áisiúla le rochtain éasca orthu agus a leithéid de thithíocht a chomhtháthú le tithíocht

príomhshrutha nuair is féidir é.



______________________________________________________________________________________

36

HS-12 A chinntiú go mbíonn árasáin mhuintire mar chuid den teach cónaithe atá ann, agus iad ina ann athcheangal leis an

bpríomhtheach, agus mar fho-aonad den phríomhtheach cónaithe.

3.2.4 Cóiríocht do Dhaoine faoi Mhíchumas

Agus tithíocht do dhaoine faoi mhíchumas faoi chaibidil, tá láthair agus inrochtaineacht riachtanach, go háirithe dóibh siúl le mí chumas a bhaineann le soghluaisteacht. Tá a thabhachtaí atá rochtain ar iompar poiblí, seirbhísí agus saoráidí áitiúla pobail mar fhachtóir suntasach don duine maolghluaiste maidir le cáilíocht na beatha a fheabhsú. Maidir le dearadh tí, cuireann comhlíonadh chuid M de na Rialacháin Tógála leis na roghanna atá ar fáil do dhaoine atá faoi mhíchumas.

Cuspóir Uimh.

Tithíocht

Is cuspóir ag an gComhairle é:- HS-13 Soláthar agus éascú a dhéanamh ar chóiríocht a sholáthar le

freastal ar riachtanais dhaoine atá faoi mhíchumas trí sholáthar agus/nó oiriúnú chóiríochta oiriúnach ag láithreacha

iomchuí.

3.2.5 Stoc Tithíochta agus Acmhainn/Folúntas

Ba é a thuairisc daonáireah 2011 go raibh 26.4% de thithe folamh ar oíche an daonáirimh, ar ionann é agus 19,932 áras cónaithe. Is gá láthair na n-aonad folamh sa Chontae a aithint agus monatóireacht a dhéanamh orthu le pleanáil agus bainistiú a dhéanamh ar sholáthar tithíochta le freastal ar riachtanas. Is léir ón anailís a déanadh go mbaineann leithdháileadh forleathan le réadmhaoin folamh in ionaid uirbeacha agus ar fud na tuaithe i gContae Chiarraí. Féachfar ar chur chuige solúbtha maidir le hathúsáid a leithéid d’fhoirgnimh. D’fhéadfaí féachaint ar úsáid acmhainneach mar shaoráidí pobail, oideachais, ceardaíochta nó tráchtála faoi réir freastal ar chaighdeáin bhainistíochta fhorbartha.

A Áitithe ag gnáthchónaitheoir(Í) an teaghlaigh 53,088 B Áitithe ag cuairteoirí amháin (Líon) 665 C Neamháitithe – cónaitheoirí as láthair go sealadach 1,275 D Neamháitithe – teach folamh 9,860 E Neamháitithe – árasán folamh 1,657 F Neamháitithe – teach saoire folamh 8,202

G Stoc iomlán tithíochta ( A+B+C+D+E+F ) 74,747 Ráta folúntais (D+E+F) / G (%) 26.4

Figiúr 3.1 Áitíocht & Folúntas (CSO 2011)



______________________________________________________________________________________

37

Cuspóir Uimh.

Tithíocht

Is cuspóir ag an gComhairle é:-

HS-14 Monatóireacht a dhéanamh ar líon na n-aonad cónaithe atá folamh ar fud an Chontae le ceapadh beartais a chur ar an

eolas.

HS-15 A chinntiú go gcríochnaítear forbairtí tithíochta de réir an

chaighdeáin a thagann le Polasaí Tógála i gCúram na Comhairle d'fhorbairtí tithíochta Príobháideacha, tríd an

bpróiseas forfheidhmithe pleanála, bannaí agus ranníocaíochtaí forbartha a bhailiú.



______________________________________________________________________________________

38

3.3 Straitéis Lonnaíochta Tuaithe ________________________________________________________________________ AIDHM: Bainistíocht inbhuanaithe a dhéanamh ar áiteanna tuaithe sa Chontae; tacú le deiseanna fostaíochta a chruthú dóibh siúd a bhfuil cónaí orthu agus atá ag obair sa cheantar tuaithe; pobail tuaithe atá bunaithe a choinneáil agus cáilíochtaí na timpeallachta tuaithe a chaomhnú. Is Contae tuaithe é Contae Chiarraí go bunúsach le c60% den daonra a taifeadadh i ndaonáireamh 2011 ina gcónaí faoin tuath, atá i bhfad níos airde ná an meánlíon náisiúnta (38%). Is acmhainn fhinideach atá sa tuath áfach agus is sóchmhainn luachmhar atá inti don chomhshaol agus don gheilleagar. Tá sé riachtanach go ndéanfaí an sóchmhainn a chosaint agus a fheabhsú. Is polasaí ag an gComhairle é:-

Feabhas a chur ar bheogacht agus inmharthanacht na mbailte agus na sráidbhailte tuaithe, a ról a neartú mar ionaid seirbhíse tuaithe agus an úsáid agus na seirbhísí pobail atá sna sráidbhailte a chosaint.

Bonn seasmhach daonra a choimeád faoin tuath le gréasán láidir de shráidbhailte agus de bhailte beaga.

Tírdhreacha íogair agus limistéir íogair comhshaoil eile a chosaint ar fhorbairt neamh-inbhuanaithe.

3.3.1 Cineálacha agus Lonnaíochtaí na gCeantar Tuaithe

Tá traidisiún de phatrúin scaipthe lonnaíochta faoin tuath, ach is léir áfach, nach bhfuil an ráta is déanaí maidir le tógáil tithíochta, gus scála agus scaipeadh na tithíochta tuaithe, inbhuanaithe agus neamheacnamaíoch i dtéarmaí soláthair bhonneagair agus cháilíocht na beatha. Is é polasaí Chomhairle Contae Chiarraí a chinntiú go gcomhlíonann tithíocht faoi tuath sa todhchaí Treoirlínte Tithíochta Inbhuanaithe Tuaithe d’Údaráis Phleanála, 2005 (DoEHLG) agus bainfear seo amach trí níos mó béime a chur orthu seo a leanas:-

(a) A dhéanamh amach go bhfuil fíorghá le tithíocht do bhuanáitíocht. (b) Tosaíocht a thabhairt do laghdú a dhéanamh ar ráta na n-áras cónaithe

atá folamh sna Ceantair Thuaithe Faoi Thionchar Láidir Uirbeach agus Ceantair Láidre Uirbeacha mar rogha ar fhorbairt nua cónaithe.

(c) Go ndéanfaí athsholáthar, athchóiriú nó mionathrú ar na struchtúir atá faoin tuath d’úsáid chónaithe.

(d) Daoine ar mhian leo cónaí faoin tuath a spreagadh le maireachtáil i lonnaíochtaí nó i nóid fhorbartha atá ann cheana féin mar a bhfuil seirbhísí ar fáil.



______________________________________________________________________________________

39

Cuspóir Uimh.

Tithíocht Tuaithe


RS-1 A chinntiú go gcomhlíonann tithíocht i ngach ceantar tuaithe sa todhchaí Treoirlínte Tithíochta Inbhuanaithe Tuaithe d’Údaráis

Phleanála 2005 (DoEHLG) agus an doiciméad Treorach Forbartha sa Phlean seo.

RS-2 A éileamh go dtógfadh dearadh tithíochta tuaithe ceann de “Tógáil Tí faoin Tuath i gCiarraí; Treoirlínte maidir le Dearadh” (CCC;

2009). RS-3 Féachaint go dearfach ar fhorbairt inbhuanaithe ar bhuanáiteanna

cónaithe ar láithreáin a bhíonn folamh laistigh de ghráigeanna forbartha atá ann.

RS-4 A chinntiú go ndéanann soláthar tithíochta tuaithe cosaint ar an tírdhreach, ar an oidhreacht nádúrtha agus tógtha, ar

shóchmhainní eacnamaíocha agus timpeallachta an Chontae. RS-5 A chinntiú go gcomhlíonann tithíocht i ngach ceantar tuaithe sa

todhchaí Cód Cleachtais: Cóireáil Fuíolluisce agus Córais Diúscartha ag Freastal ar Thithe Aonair (p.e < 10) 2009 an EPA.

RS-6 A chinntiú go n-úsáidtear gach buanfhorbairt chónaithe faoin tuath mar phríomh-bhuanionad cónaithe. Ina theannta sin beidh a leithéid d’fhorbairt faoi réir Chlásala Áitíochta do thréimhse 7

mbliana. 3.3.1.1 Cineálacha na gCeantar Tuaithe a Aithint

Cuireann na Treoirlínte maidir le Tithíocht Inbhuanaithe Tuaithe (2005) béim ar a thábhachtaí atá taighde agus anailís “ar bhonn fianaise” a dhéanamh ar threochtaí daonra agus forbartha i gceantair thuaithe. Ba chóir go n-áireofaí san anailís seo go n-aithneofaí láthair agus fairsinge chineálacha na gceantar tuaithe leagtha amach sa Straitéis Spáis Náisiúnta. Tá measúnú déanta ag an Údarás Pleanála de réir an chur chuige a bhfuil imlíne air sna Treoirlínte:-

Anailís agus mapáil ar na sonraí ar iarratais phleanála do thithíocht tuaithe aonuaire a cuireadh isteach ó 2005 (iarratais a cuireadh isteach, arna dheonú, a diúltaíodh etc.).

Anailís ar fhorbairt tithíochta ag úsáid Logeolaire An Post. Anailís ar shonraí Daonáirimh ar threochtaí daonra agus teaghlaigh. (2002-

2006-2011).



______________________________________________________________________________________

40

Soláthraíonn na sonraí seo eolas ar athrú ar dhaonra, ar dhlús an daonra, ar líon na n-iarratas pleanála agus leithdháileadh na dtithe aonuaire ar tugadh cead dóibh. Aithníonn anailís ar na sonraí seo trí nó ceithre chineál éagsúil ceantair tuaithe. Ón anailís a déanadh, tá na ceantair atá faoi thionchar láidir uirbeach, ceantair thuaithe níos láidire agus ceantair thuaithe a bhfuil a struchtúr níos laige, aitheanta agus iad léirithe ar Mhapa 3.1.

Tugann an téacs seo a leanas achoimre ar shaintréithe na gceantar seo agus na cuspóirí lonnaíochta a bhaineann leo. CEANTAR 1 Ceantair Thuaithe faoi Thionchar Láidir Uirbeach

Is ceantair iad seo a léiríonn saintréithe mar neasacht don chomharsanacht máguaird nó comaitéireacht chóngrach chuig Molbhailte agus bailte níos mó, le daonra ag méadú go tapaidh, fianaise ar bhrú suntasach d'fhorbairt tithíochta de bharr neasachta do cheantair uirbeacha dá leithéid, nó do mhórchonairí iompair le rochtain éasca ar an gceantar uirbeach, agus brú ar an mbonneagar mar an ngréasán bóithre áitiúil.

Cuspóir Uimh.

Ceantair Thuaithe faoi Thionchar Láidir Uirbeach


RS-7 A chinntiú go bhféachtar go dearfach ar fhorbairtí tí aonuaire do bhall teaghlaigh (mac, iníon nó neacht/nia) ar fheirmeacha agus gabháltais teaghlaigh; faoi réir na ngnáthchritéir phleanála a chomhlíonadh agus na ngnáthcheisteanna cosanta timpeallachta.

RS-8 Tosaíocht a thabhairt d’árais neamhchríochnaithe a chríochnú agus d’áitiú aonad folamh mar rogha ar fhorbairt nua cónaithe do dhaoine ar dhlúthchuid den phobal tuaithe ina mbíonn an fhorbairt beartaithe iad, faoi réir na ngnáthchritéir phleanála a chomhíonadh agus na ngnáthcheisteanna cosanta timpeallachta.

RS-9 Éascú a dhéanamh ar riachtanais tithíochta an phobail tuaithe mar a aithníodh iad agus tithíocht a ghintear go huirbeach á threorú chuig na bailte agus na sráidbhailte.

CEANTAR 2 Ceantair Thuaithe Níos Láidre

Sna ceantair thuaithe seo bíonn leibhéal an daonra seasmhach de ghnáth laistigh de struchtúr dea-fhorbartha bhaile nó sráidbhaile agus na ceantair thuaithe níos leithne ina dtimpeall. Tugtar tacaíocht don seasmhacht seo le bonn



______________________________________________________________________________________

41

láidir eacnamaíochta tuaithe/talmhaíochta traidisiúnta. Is é an príomhdhúshlán sna ceantair seo cothromaíocht réasúnta a choimeád idir ghníomhaíocht fhorbartha sa ghréasán fairsing de bhailte níos lú agus de shráidbhailte agus tograí tithíochta sna ceantair thuaithe níos leithne.

Cuspóir Uimh.

Ceantair Thuaithe Níos Láidre

Is cuspóir ag an gComhairle é:- RS-10 Éascú a dhéanamh ar árais chónaithe a sholáthar do

dhaoine ar dhlúthchuid iad den phobal tuaithe inar tógadh iad, faoi réir na ngnáthchritéir phleanála a chomhlíonadh

agus na ngnáthcheisteanna cosanta timpeallachta. RS-11 Daingniú agus coinneáil a dhéanamh ar sheasmhacht an

daonra tuaithe agus cothromaíocht a chur chun cinn idir ghníomhaíocht fhorbartha i gceantair uirbeacha agus

sráidbhailte agus sa cheantar tuaithe níos leithne.

CEANTAR 3 Ceantair a bhfuil a Struchtúr níos Laige

De ghnáth léiríonn na ceantair seo saintréithe mar laghdú leanúnach agus suntasach ar dhaonra thar mheánthréimhse de dhá dhaonáireamh (2002-06-11). Bíonn dlús íseal daonra sna ceantair seo mar mheán agus is beag iarratas a dhéantar ar chead pleanála iontu. Tá mórán de na ceantair seo iargúlta de bharr an láthair ina bhfuil siad agus gnéithe aiceanta. Sna ceantair seo, is é an dúshlán stop a chur le laghdú leanúnach daonra agus geilleagrach le díriú ar phríomh-shráidbhailte agus ar cheantair thuaithe.

Cuspóir Uimh.

Ceantair a bhfuil a Struchtúr níos Laige

Is cuspóir ag an gComhairle é:- RS-12 Freastal ar éileamh ar bhuanfhorbairt chónaithe de réir

mar a éiríonn sé, faoi réir dea-chleachtas pleanála inbhuanaithe i gceisteanna mar dhearadh, láthair, cóireáil

fuíolluisce agus cosaint tírdhreacha tábhachtach agus limistéir íogair comhshaoil.

CEANTAR 4 Ceantair Thuaithe Le Patrúin Sainiúla de Lonnaíochtaí Gráige

Is ceantair thuaithe iad seo le patrúin sainiúla de lonnaíochtaí gréige i bhfoirm thraidisiúnta clocháin/gráige. Is gné de Ghaeltacht Chorca Dhuibhne iad lonnaíochtaí dá leithéid, ach tá líon bheag acu le fáil freisin ar fud an Chontae. Tá sé ar intinn go n-aithneofar na cineálacha seo nuair is ann dóibh trí phróiseas an Phlean Ceantair Áitiúil.



______________________________________________________________________________________


Chapter 3 S e t t l e m e n t S t r a t e g y ______________________________________________________________________________________________________________________________

42 DRAFT Kerry County Development Plan 2015-2021 To Councillors - 22nd November 2013

Chapter 3 S e t t l e m e n t S t r a t e g y ______________________________________________________________________________________

3.3.2. Forbairt i gCeantair Sárscéimhe

Faoi mar atá san imlíne a thugtar i Rannán 3.3 agus de réir Chuspóir RS-4 is mórcheist í cosaint an tírdhreacha agus polasaithe á n-ullmhú do cheantair thuaithe. Ba chóir a thabhairt faoi deara nach luach taitneamhachta amháin a bhaineann leis an tírdhreach agus an radharcra, ach is sóchmhainn ollmhór geilleagrach iad. Tá tábhacht bhunúsach mar sin le cosaint na sóchmhainne seo agus acmhainn an Chontae á forbairt.

Dá bhrí sin, in éineacht leis an gcineál ceantair tuaithe a shainmhínítear i Rannán 3.3.1, aithníonn an Plean seo freisin ceantair a bhfuil gá acu le freagra le polasaí breise de bharr saintréithe a dtírdhreach. Cé go bhfuil luach taitneamhachta ag baint le gach tírdhreach, tá níos mó íogaireachta ag baint le tírdhreacha áirithe ó thaobh forbartha de.

Tá sé tábhachtach a thabhairt faoi deara go mbaineann na sonrúcháin seo go príomha le tionchar ar an tírdhreach. Caithfear ceisteanna eile a bhaineann leis an gcomhshaol a chur san áireamh freisin agus tograí forbartha á gcur le chéile agus á meas, ar a n-áirítear tionchar ionchasach ar bhainistíocht riosca i gcás tuilte, bithéagsúlacht, cáilíocht uisce agus sábháilteacht ar bhóithre.

Nuair is ann d'fhorluí idir chineálacha na gCeantar Tuaithe agus na gCeantar Taitneamhachta tabharfar tosaíocht do na polasaithe a bhaineann

leis na ceantair Taitneamhachta. 3.3.2.1. Tuath Ghinearálta

Is iad na ceantair seo na tírdhreacha is lú íogaireachta ar fud an Chontae agus ó thaobh an tionchair ar an radharcra de tá ar a gcumas glacadh le méid measartha forbartha gan a saintréithe a athrú go suntasach. Déanfar rialú ar fhorbairt cónaithe sna ceantair seo de réir fhorálacha Ailt 3.3.1 de chuspóirí RS-1 go RS-4 agus Tábla 3.7 thíos. 3.3.2.2. Taitneamhacht Speisialta Tánaisteach

Is ionann taitneamhacht speisialta tánaisteach agus tírdhreacha íogair ar féidir leo glacadh le leibhéal teoranta forbartha. Beidh leibhéal na forbartha ag braith ar a mhéid is féidir é a chomhtháthú sa tírdhreach. Déanfar rialú ar fhorbairt cónaithe sna ceantair seo de réir fhorálacha Ailt 3.3.1 agus Tábla 3.7 thíos. Beidh na forálacha seo a leanas i gceist:-

Déanfar aonaid chónaithe indibhidiúla a dhearadh le tuiscint don tírdhreach agus na struchtúir atá ann agus beidh siad suite i dtreo agus nach mbíonn drochthionchar acu ar shaintréithe an tírdhreacha nó na timpeallachta nádúrtha.

Caithfear aon togra a dhearadh agus a bheith suite ar bhealach le bheith cinnte nach mbíonn sé ró-fheiceálach. Dá réir sin, tá freagracht ar an iarratasóir láithreacha feiceálacha a sheachaint. Ba chóir go gcoimeádfaí



gnéithe a bhaineann le suíomhanna, ar a n-áirítear crainn agus claíocha, le foscadh a thabhairt don fhorbairt.

Ba chóir go mbeadh gach togra faoi réir riachtanais na Bainistíochta Forbartha faoi mar atá leagtha síos sa phlean seo maidir le dearadh, méid an láithreáin, draenáil etc.

3.3.2.3 Príomhthaitneamhacht Speisialta

Is é atá i gceist le Príomhthaitneamhachtaí Speisialta ná tírdhreacha sárscéimhe ar fud an Chontae. Tá sliabhraonta garbha, radharcanna mórthaibhseacha cois cósta agus ceantair dúlra fhiáin ar chuid de na gnéithe atá sa tsonrúchán seo. Tá cáil náisiúnta agus idirnáisiúnta ar áilleacht radharcra an Chontae. Tá sé riachtanach go ndéanfaí na ceantair seo a chosaint le háilleacht nádúrtha agus saintréithe an Chontae a choimeád. Tá sé mar pholasaí ag an gComhairle go ndéanfaí rialú ar fhorbairt maidir le ceantair Príomhthaitneamhachta Speisialta de réir na bpolasaithe atá leagtha síos in Alt 3.3.1 agus Tábla 3.7 thíos. Maidir le hárais chónaithe a bhíonn suite ar thailte teaghlaigh, beidh freagracht ar an iarratasóir an tÚdarás Pleanála a shásamh, le doiciméid thacaíochta maidir le fad na tionachta etc. Beidh na Prionsabail seo a leanas i gceist:-

• Beidh an teach nua cónaithe suite in aice le, nó ar láthair oiriúnach chomh cóngrach agus is féidir é don struchtúr feirme atá ann nó do theach na muintire. Déanfar aonaid indibhidiúla cónaithe a dhearadh le tuiscint don tírdhreach, na struchtúir atá ann agus iad suite ar bhealach nach gcuireann isteach ar shaintréithe an tírdhreacha ná na timpeallachta nádúrtha. Coimeádfar gnéithe de na láithreacha atá ann ar a n-áirítear crainn agus claíocha le bheith mar chuid de scéim chuimsitheach tírdhreachaithe.

• Caithfear gach togra a dhearadh agus a bheith suite ar bhealach nach mbíonn

drochthionchar aige ar thaitneamhacht radhairce an cheantair. Tá dualgas ar an iarratasóir, mar sin, láithreacha feiceálacha a sheachaint.

• Beidh gach togra faoi réir na riachtanas Bainistíochta Forbartha atá leagtha

síos sa phlean seo maidir le dearadh, méid láithreáin, draenáil etc. • Caithfear doiciméid thacaíochta ábhartha a chur isteach. Faoi réir fhorálacha ailt 3.3.4 agus 3.3.5, beidh gach forbairt cónaithe faoin tuath le húsáid mar phríomh-bhuanionad cónaithe. Ina theannta sin beidh sé faoi réir áirimh chlásala áitíochta do thréimse 7 mbliana.



LIMISTÉAR TAITNEAMHACHTA SPEISIALTA

BALL DE THEAGHLACH FEIRME I MBUN TALMHAÍOCHTA NÓ GAIRNEOIREACHTA.

TAITNEAMHACHT SPEISIALTA TÁNISTEACH

MIC AGUS INÍONACHA AN ÚINÉARA TALÚN TRAIDISIÚNTA, NÓ NEACHT NÓ NIA, A MBEADH AN TALAMH IN ÚINÉIREACHT AN TEAGHLAIGH LE BREIS AGUS 10 MBLIANA AGUS É MAR LÁTHAIR DO PHRÍOMHIONAD CÓNAITHE AN TEAGHLAIGH. NÓ GO LÉIREODH AN T-IARRATASÓIR FÍOR-RIACHTANAS FOSTAÍOCHTA TUAITHE. NÓ GO MBEADH CÓNAÍ AR NA HIARRATASÓIRÍ SA CHOMHARSANACHT ROIMH EAN 2003 AGUS GUR TÓGADH AN T-IARRATASÓIR SA CHEANTAR.

TUATH GHINEARÁLTA

GO N-ÚSÁIDFEAR AN TEACH A BHÍONN BEARTAITHE MAR BHUANIONAD CÓNAITHE.

Tábla 3.7 Polasaí Lonnaíochta Chriosaithe Taitneamhachta

3.3.3 Forbairt Ribíneach ar Bhóithre Isteach

Ba chóir go seachnófaí forbairt ribíneach neamh-inmhianaithe ar na bóithre isteach chuig lonnaíochtaí le déantús na lonnaíochtaí a chosaint trí shrian a chur le forbairt ar imeall na mbailte agus na sráidbhailte. Déanfar soláthar d’fheirmeoirí, baill de theaghlaigh fheirmeoireachta agus daoine a bhfuil cuid substaintiúil dá saol caite acu mar chuid den phobal bunaithe tuaithe ag tógáil a gcéad theach. 3.3.4 Tithe Saoire / An Dara Teach

Chun críche an pholasaí seo, déanfaidh an téarma Teach Saoire tagairt do gach teach / aonad cónaithe / an dara teach, nach mbíonn áitithe mar phríomhionad cónaithe.

Bhí brú suntasach maidir le tithe saoire / an dara teach sa Chontae le blianta beaga anuas, go háirithe ar thírdhreach íogair ó thaobh radharcra de. Is léir ó Dhaonáireamh 2011 go bhfuil leibheál na dtithe saoire i gceantair áirithe go mór sa bhreis ar an bpobal dúcais. Is é an toradh foriomlán atá ar an



bhforbairt aonuaire seo ná meathlú de réir a chéile ar an tírdhreach agus i gcásanna áirithe ar cháilíohtaí éiceolaíocha an tírdhreacha. D’fhonn tacú leis an mbonn d’fhorbairt inbhuanaithe eacnamaíoch fadtréimhseach an Chontae, go háirithe faoin tuath, beidh formhór na dtithe saoire i, agus in aice leis, na bailte, na sráidbhailte agus na lonnaíochtaí atá ann, ag íoslaghdú an tionchair ar an tírdhreach oscailte dá réir sin. Ba chóir go léireodh a leithéid d’fhorbairtí meas ar dhéantús na lonnaíochta faoi mar atá, idir scála agus dearadh. Beidh baint ag leibhéal agus scála na forbartha a cheadaítear leis an fáil a bhíonn ar bhonneagar agus seirbhísí agus ar scála na lonnaíochta a bhíonn ann. Ní cheadófar tithe saoire / dara teach aonuaire faoin tuath. Féachfar ar athsholáthar, athchóiriú agus athnuachan na bhfoirgneamh atá ann agus déanfar seo a spreagadh nuair is cuí. Tá traidisiún seanbhunaithe de dhaoine a bhfuil ceangal teaghlaigh acu leis an tuath sa Chontae agus a fhilleann ar bhonn rialta do dheireadh seachtaine, laethanta saoire nó do thréimhsí níos faide. Ceaptar go bhfuil na daoine seo tar éis gá a léiriú le háras cónaithe sa cheantar. Dá bhrí sin ní bheidh cuspóirí RS-13, RS- 14 & RS-15 i gceist maidir le:-

(a) Mac/iníon úinéara talún a tógadh sa cheantar.

(b) Ina theannta sin, i gcomhthéacs go gcuirtear agrathurasóireacht chun cinn, féachfar ar aonaid chóiríochta saoire ar ghabháltais talmhaíochta a fhanfaidh mar dhlúthchuid den ghabháltas. Beidh na haonaid seo suite laistigh de, nó le hais choimpléacs feirme atá ann.

Cuspóir Uimh.

Tithe Saoire & Athbhailte


RS-13 A chinntiú nach gceadaítear Tithe Saoire / An Dara Teach sa tírdhreach tuaithe.

RS-14 A chinntiú go mbíonn tithe saoire / an dara teach suite i lonnaíochtaí, sráidbhailte nó i mbailte a bhíonn bunaithe.

RS-15 A chinntiú go ndéantar aonaid indibhidiúla saoire a dhearadh agus iad suite i dtreo nach mbíonn drochthionchar acu ar

shaintréithe na lonnaíochta, an tsráidbhaile, an bhaile nó an timpeallacht nádúrtha.



3.3.5 Athchóiriú agus Athdheisiú ar Fhoirgnimh atá ann agus ar

Fhoirgnimh atá Folamh atá Suite Faoin Tuath Féachfaidh an tÚdarás Pleanála go dearfach ar athchóiriú agus athdheisiú struchtúr atá ann agus ar fhoirgnimh thréigthe agus folamh faoin tuath chun úsáide buanchónaithe agus mar chóiríocht tí saoire. Bainfidh an breithniúchán le láthair agus riocht sonrach an struchtúir agus le scála na n-oibreacha a bheadh ag teastáil le huasghrádú a dhéanamh ar an struchtúr de réir chaighdeáin nua-aimseartha. Féachfar freisin ar theach cónaithe atá ann a athsholáthar nuair nach mbíonn athchóiriú nó athdheisiú indéanta ar chúiseanna sturchtúracha. Éileoidh an tÚdarás Pleanála Tuarascáil Innealtóra Struchtúir le tacú leis seo. I bPríomhcheantair Taitneamhachta Speisialta, áfach, beidh athchóiriú nó athdheisiú teoranta d’fhoirgnimh ina mbeidh cónaí ar dhuine mar phríomhionad cónaithe agus ar mhac nó iníon an úinéara talún traidisiúnta iad, leis an ngabháltas in úinéireacht an an iarratasóra nó theaghlach an iarratasóra le breis agus 10 mbliana agus é mar láthair do phríomhionad cónaithe an teaghlaigh. Beidh na forálacha seo a leanas i gceist:-

• Beidh áit chónaithe inaitheanta i gceist leis an struchtúr a bhíonn le hathchóiriú/athdhéanamh, leis na ballaí slán go ginearálta.

• I gcás thograí athchóirithe nó méadaithe, beidh scála agus cóireáil ailtireachta na n-oibreacha a bhíonn beartaithe tuisceanach ar shaintréithe an bhunstruchtúir agus an cheantair máguaird ar a n-áirítear forbairt lena n-ais nó cóngrach dóibh.

Beidh áiteanna cónaithe a bhíonn athchóirithe nó athdheisithe suite mar ar féidir rochtain sábháilte, socruithe oiriúnacha diúscartha fuíolluisce a bheith ann agus nuair nach sáraítear na cuspóirí sonracha forbartha a dtugtar imlíne orthu sa Phlean Forbartha Contae. Nuair is gá é is féidir go mbeadh suirbhéireacht le déanamh ar speicis chosanta d’fhonn tionchar an athchóirithe agus an athfhorbartha ar na speicis chosanta seo a mheas. Féachfaidh an tÚdarás Pleanála freisin ar athchóiriú bhotháin nó struchtúir eile a bheadh buailte le tithe tuaithe nó struchtúir oidhreachta eile nuair a dhéantar de réir chleachtais inghlactha caomhnaithe ag teacht le polasaithe agus cuspóirí eile an Phlean seo, mar a mbíonn measúnú déanta ar speicis chosanta iomchuí agus mar a mbíonn oiriúnacht an láithreáin deimhnithe maidir le rochtain, páirceáil, spás oscailte, diúscairt fuíolluisce agus suíomh agus taitneamhachtaí an phríomhstruchtúir a choimeád.



Beidh gach togra faoi réir riachtanas na Bainistíochta Forbartha atá leagtha síos sa Phlean seo. Cuspóir Uimh.

Athdheisiú & Athchóiriú


RS-16 Féachaint go dearfach ar iarratais ar athchóiriú agus athúsáid fhoirgneamh traidisiúnta feirme atá ann nó tithe tuaithe. Ba chóir go mbeadh struchtúr na bhfoirgneamh seo slán agus

saintréithe riachtanacha fisiciúla tí cónaithe a bheith ag baint leo.

RS-17 Cur in aghaidh scartála agus athsholáthar tithíochta traidisiúnta nó dúchais tuaithe, ar fiú a saintréithe a chaomhnú.

3.3.6 Foirgnimh Faoin Tuath atá Folamh agus Neamhchríochnaithe

Tá líon suntasach tithe aonuaire atá folamh nó neamhchríochnaithe faoin tuath mar thoradh ar an lagtrá eacnamaíochta agus easpa airgid. Is tosaíocht ag an gComhairle é go gcríochnófaí na tithe seo agus go mbeadh cónaí ar dhaoine iontu. D’fhonn a chinntiú go mbíonn na tithe seo áitithe i rith saolré an Phlean, féachfaidh an Chomhairle ar na “critéir áitíochta” a bhogadh dá leithéid de thithe sna cúinsí seo a leanas:-

Gur féidir leis an úinéir an tÚdarás Pleanála a shásamh (faoi rún) go bhfuil deacrachtaí airgeadais ann a éilíonn go gcaithfear an teach a dhíol.

Gur féidir leis an gceannaitheoir a bhíonn i gceist an tÚdarás Pleanála a shásamh go n-úsáidfear an teach mar bhuanionad cónaithe.

Nach bhfuil a t(h)each féin ag an gceannaitheoir cheana féin.

Nach n-éiríonn taisteal neamh-inbhuanaithe as an díolachán, .i. ní mór don gceannaitheoir a bheith i gcóngar réasúnta don ionad oibre.

Ní bhainfidh an polasaí seo ach le tithe atá críochnaithe go hiomlán nó i bpáirt. Ina theannta sin, níor chóir go dtiocfadh iarratas ina dhiaidh sin ar theach ar an ngabháltas céanna de bharr an díolacháin seo.



3.4 Straitéis Lonnaíochta Uirbeach ________________________________________________________________________ AIDHM: Tacú agus feabhsú ar ról na mbailte, cosaint a dhéanamh ar a n-éagsúlacht, a n-inmharthanacht eacnamaíoch agus a saintréithe comhshaoil, atá tábhachtach d’fhéiniúlacht agus sainiúlacht na mbailte. Áiteanna uirbeacha ar ardchaighdeán a chruthú ina dteastaíonn ó dhaoine cónaí iontu, oibriú iontu, cuairt a thabhairt orthu agus saol sóisialta a bheith acu iontu trí phrionsabail maidir le dearadh uirbeach a chur i bhfeidhm ar phleanáil agus ar bhainistíocht na gceantar uirbeach. 3.4.1 Ról na Lonnaíochtaí

Ardaíodh ceisteanna maidir leis an tionchar a bheadh ag forbairt agus méadú tapaidh ar shaintréithe na mbailte beaga agus na sráidbhailte de bharr drochdheartha uirbeach agus go háirithe de bharr an tionchair a bheadh ag eastáit mhóra thithíochta le cur chuige caighdeánach maidir le dearadh uirbeach ar shaintréithe bhailte agus sráidbhailte a d’forbair go mall agus go horgánach de réir a chéile. Tabharfaidh na Pleananna Ceantair Áitiúil do gach Limistéar Uirbeach treoir maidir le scála, saintréithe, leagan amach agus dearadh a bheadh oiriúnach do gach baile agus ar sholáthar tráthúil ar an mbonneagar fisiciúil agus sóisialta a bheadh ag teastaíl go mbainfeadh an baile a spriocanna daonra amach agus forbairt ar bhealach inbhuanaithe. Is é polasaí na Comhairle é tosaíocht a thabhairt d’fhorbairt inbhuanaithe na bpríomhbhailte sa Chontae d’fhonn a sprioc daonra a bhaint amach agus feabhas a chur ar a n-acmhainn infheistíocht nua i bhfostaíocht, seirbhísí agus iompar poiblí a mhealladh chun leasa a ndaonra féin agus a gcúlchríocha tuaithe. Tá limistéir i mórán de lonnaíochtaí an Chontae ina bhfuil gá le bainistíocht riosca i gcás tuilte a chur san áireamh agus tograí forbartha á gcur le chéile nó á meas. Tá treoir ina thaobh seo sa Chaibidil ar ‘An Timpeallacht Nádúrtha agus Bainistíocht Riosca i gCás Tuilte’ den doiciméad seo agus sa ‘Treoir Bainistíochta Forbartha’.

Cuspóir Uimh.

Tithíocht Uirbeach

Is cuspóir ag an gComhairle é:- US-1 A chinntiú go mbíonn tithíocht i gceantair uirbeacha sa

Chontae sa todhchaí suite ar thailte criosaithe chun úsáide cónaithe. I mbailte agus sráidbhailte beidh forbairt cónaithe suite i lárionaid bhaile/sráidbhaile nó díreach in aice le lár

bhaile/sráidbhaile (bunaithe ar chur chuige seicheamhach); ar thailte seirbhísithe; agus de réir dhoiciméad Treorach

Forbartha an Phlean seo. 49

DRAFT Kerry County Development Plan 2015-2021 To Councillors - 22nd November 2013


US-2 A chinntiú go léiríonn aon fhorbairt nua i sráidbhailte agus nóid fhorbartha meas ar scála agus saintréithe na lonnaíochta

a bhíonn ann.

3.4.2 Pobail Chónaithe Inbhuanaite

Aithnítear go n-éilíonn cruthú phobal inbhuanaithe níos mó ná tithíocht a sholáthar. Cé go bhfuil cáilíocht fhoriomlán na timpeallacht tithíochta riachtanach, caithfidh inbhuanaitheacht síneadh thar an timpeallacht fhisiciúil le cuimsiú a dheánamh ar phobail sheasmhacha, chomhtháite. Aithníonn na Treoirlínte ar Fhorbairt Cónaithe Inbhuanaithe i gCeantair Uirbeacha DoEHLG (2009), comharsanachtaí inbhuanaithe mar cheantair ina ndéantar úsáid éifeachtach talún, dearadh uirbeach ar ardchaighdeán agus comhtháthú éifeachtach ar bhonneagar fisiciúil agus sóisialta a nascadh le háiteanna a chruthú ina dteastódh ó dhaoine cónaí iontu. Agus pleanáil á dhéanamh d’fhorbairt sa todhchaí trí phróiseas an Phlean Ceantair Áitiúil agus nuair a bhíonn measúnú á dhéanamh ar thograí forbartha sa todhchaí déanfaidh an Chomhairle iarracht ar shraith aidhmeanna, a bhfuil imlíne orthu sna Treoirlínte seo, a chur i bhfeidhm.

Cuspóir Uimh.

Tithíocht

Is cuspóir ag an gComhairle é:- US-3 A chinntiú go dtacaíonn gach forbairt nua sa Chontae le

pobail chónaithe inbhuanaithe a bhaint amach. Tógfaidh an Chomhairle ceann d’fhorálacha na dTreoirlínte maidir le

Forbairt Chónaithe Inbhuanaithe i gCeantair Uirbeacha agus an Lámhleabhar ar Dhearadh Uirbeach atá in éineacht leo.

US-4 Cur chun cinn a dhéanamh ar fhorbair a thugann tosaíocht agus a éascaíonn siúlóid, rothaíocht agus úsáid iompair

phoiblí ar bhealach inbhuanaithe, laistigh d’fhorbairtí agus sa chomhthéacs níos leithne d'fhorbairtí a nascadh le cheíle

agus naisc a sholáthar leis an gceantar níos leithne, le saoráidí atá ann lagus le nóid iompair phoiblí.

Soláthraíonn na Treoirlínte treoir freisin ar scála oiriúnach forbartha i mbailte agus sráidbhailte. Ba chóir go dtógfadh aon togra forbartha i mbailte agus sráidbhailte ceann de na Treoirlínte seo. 3.4.3 Athghiniúint Uirbeach/Lonnaíochta

Léirigh daonáireamh 2011 laghdú ar líon an daonra i gceantair láir uirbeacha Thrá Lí agus Chill Airne; tá seo cosúil leis an treocht náisiúnta. Sna ceantair is iargúlta sa Chontae, a mbíonn déantús lag uirbeach iontu de bhailte agus de shráidbhailte agus tithíocht scaipthe ar fud na gcúlchríocha talmhaíochta, cuirtear



béim ar fhadhbanna bunúsacha an phatrúin lonnaíochta reatha. Le frithchothromú a dhéanamh ar na tionchair seo, caithfear gréasán an láidir lonnaíochtaí idirspleácha a chur chun cinn ar fud an Chontae ar bhealach réamhghníomhach. Is polasaí na Comhairle é acmhainn do bhreis úsáide cónaithe agus tráchtála a aithint agus a threisiú laistigh de chroílár staitiúil bhailte agus sráidbhailte mar a mbíonn mórán deiseanna le cur le húsáid chónaithe.

Cuspóir Uimh.

Athghiniúint & Athchóiriú

Is cuspóir ag an gComhairle é:- US-5 Spreagadh a thabhairt d’athfhorbairt inbhuanaithe agus

d’athnuachan chroílár bhailte agus sráidbhailte. US-6 Tacú le forbairt inbhuanaithe ar láithreáin inlíonta i mbailte agus

sráidbhailte agus spreagadh a thabhairt d’úsáid na n-urlar uachtrach d’fhoirgneamh miondíola mar chóiríocht chónaithe

mar bhealach le tithíocht bhreise a sholáthar agus lonnaíochtaí a athbheochan.

3.4.4 Dearadh Uirbeach

Toisc go gcaithfear cóiríocht a sholáthar i gceantair uirbeacha d’fhormhór an fháis daonra sa todhchaí, tá sé riachtanach go mbíonn Molbhailte agus príomhbhailte eile sa Chontae sa riocht le cothromaíocht forbartha réigiúnach a choimeád trí dhaoine agus infheistíocht a mhealladh. Tá cáilíocht na timpeallachta uirbigh atá ar tairiscint sna ceantair uirbeacha seo riachtanach chuige seo agus tá príomhról ag dearadh uirbeach maidir le háiteanna rathúla a chruthú agus a choimeád. Ar cháilíochtaí sainitheacha na n-áiteanna rathúla uirbeacha tá mórtas áite, éascaíocht ghluaiseachta, cáilíocht an réimse poiblí agus uileghabhálacht.

Cuspóir Uimh.

Tithíocht


US-7 A chinntiú go mbíonn ardchaighdeán i ndearadh gach forbartha nua uirbeach agus go dtacaítear le spásanna rathúla uirbeacha

agus le pobail inbhuanaithe a bhaint amach. Tógfaidh an Chomhairle ceann d’fhorálacha na dTreoirlínte maidir le Forbairt

Chónaithe Inbhuanaithe i gCeantair Uirbeacha agus an Lámhleabhar ar Dhearadh Uirbeach atá in éineacht leo.



US-8 Treoir bhreise a sholáthar, ar a n-áirítear prionsabail agus polasaithe ar cheisteanna a bhaineann le dearadh uirbeach ag

leibhéal áitiúil. Nuair is cuí soláthróidh Pleananna Ceantair Áitiúil breis treorach i bhfoirm treorach le haghaidh dearadh do

shuíomhanna deise & forbartha tábhachtacha, íogair nó ar scála mór.

US-9 A éileamh go gcuirtear ráiteas deartha isteach le gach iarratas ar fhorbairt cónaithe.

3.4.5 Dearadh & Feabhsú Sráidbhaile

Tá iarracht déanta ag Comhairle Contae Chiarraí feabhas a chur ar chuma fhoriomlán bhailte agus sráidbhailte an Chontae le blianta beaga anuas trí Thionscnaimh Mórtais Áite, Tionscnaimh na mBailte Slachtmhara agus tríd na polasaithe atá sna Pleananna Ceantair Áitiúil agus trí bhainistíocht agus fhorfheidhmiú éifeachtach ar fhorbairt. Is polasaí na Comhairle é oibriú go dlúth le pobail áitiúla i bhforfheidhmiú phleananna deartha sráidbhailte a ullmhaíodh i bprósieas comhairliúcháin phoiblí agus a chinntiú ag an am gcéanna go dtagann a leithéid de phleananna leis na Pleananna Ceantair Áitiúil a nglactar leor agus leis na cuspóirí forbartha atá sa Phlean Forbartha Contae. Tá gá le feabhas a chur dhearadh sráidbhailte i lonnaíochtaí tuaithe níos lú agus ionaid mhiondíola. Is gá an ról atá ag dearadh uirbeach maidir le pobail inbhuanaithe a chruthú, le tagairt ar leith do dhearadh agus leagan amach scéimeanna tithíochta, a chur chun cinn. Is cuspóir é, i gcomhar leis na Pleananna Ceantair Áitiúil, ráitis tháscacha dearaidh a chur ar fáil d’fhonn dearadh tuisceanach a spreagadh d’fhoirgnimh nua i sráidbhailte bunaithe nó i gcroílár shráidbhaile. Tá gá le frámaíocht fhoriomlán deartha uirbeach a chruthú d’(ath)fhorbairt lonnaíochtaí sa Chontae agus acmhainn treorach neamhreachtúil - mar threorach le haghaidh dearadh agus ráitis deartha sráidbhaile – le forlíonadh a dhéanamh ar na Pleananna Ceantair Áitiúil don Chontae.

Cuspóir Uimh.

Dearadh & Feabhsú Sráidbhaile

Is cuspóir ag an gComhairle é:- US-10 Éascú agus tacú le forfheidhmiú na Ráiteas Deartha

Sráidbhaile agus tionscadail eile faoi threoir an phobail, ar bhealach inbhuanaithe, le feabhas a chur ar thimpeallacht

shráidbailte a ullmhaíodh trí phróiseas comhairliúcháin phoiblí.

US-11 Ráitis tháscacha dearaidh sráidbhaile a chur ar fáil d’fhonn dearadh tuisceanach a spreagadh d’fhoirgnimh nua i

sráidbhailte bunaithe nó i gcroílár shráidbhaile. 52

DRAFT Kerry County Development Plan 2015-2021 To Councillors - 22nd November 2013



Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________

4 Forbairt Gheilleagrach &

Fostaíocht

________________________________________________________________________ 4.1 Réamhrá

Tháinig fás tapaidh ar gheilleagar na hÉireann idir 1995 agus 2000 ag ráta 9.4% agus lean an fás ag meánráta de 5.9% go ceann deich mbliana go dtí 2008. Infheistíocht dhíreach eachtrach agus borradh ar thógáil tithe sa bhaile ba mhó ba chúis leis an mborradh. Thug an ghéarchéim baincéireachta agus teip an mhargaidh réadmhaoine cúlú eacnamaíochta i gceist in Éirinn i 2008. Ba é ráta dífhostaíochta na hÉireann ná 14.6% den fhórsa iomlán oibre sa ráithe dheireanach de 2012. Tá eacnamaíocht bhaile na hÉireann tar éis cúlú ach tá roinnt táscairí eacnamaíochta mar leibhéil fhostaíochta ag léiriú comharthaí téarnaimh i 2013. I gcaitheamh an chúlaithe, áfach, lean easpórtálacha ag fás agus tá Éire ar cheann de na tíortha easpórtála is mó pro rata Cógaisíochta ar domhan (28 faoin gcéad de luach easpórtálacha iomlána na tíre). Ar na cinn eile áirítear: ceimiceáin orgánacha (21 faoin gcéad), trealamh agus bogearraí próiseála sonraí (12 faoin gcéad) agus bia (8 faoin gcéad). Tá Infheistíocht Dhíreach Eachtrach sna margaí seo tar éis níos mó ná 140,000 jab a chruthú in Éirinn agus 100,000 jab breise a thacaíonn leis na gnólachtaí seo. D’fhás easpórtálacha na hÉireann chuig an leibhéal is airde i 2012 ag dul thar an bpointe €16bn den chéad uair agus ag cruthú 13,000 jab i 2012. 1 Is é tuar Thuarascáil Bhliantúil Fhiontraíocht Éireann do 2012 go dtiocfaidh fás arís ar easpórtálacha de réir mar a thagann cobhsú ar an ngeilleagar domhanda. Ceaptar go bhfanfaidh easpórtáil mar phríomh-inneall fáis na hÉireann sa todhchaí. 4.1.1 Próifíl Fhostaíochta

Tá athrú thar cuimse ar phróifíl fhostaíochta Chiarraí ó 2006. Tá laghdú beagnach 60% ar líon na ndaoine fostaithe i dtógáil agus leis an laghdú ar ghníomhaíocht eacnamaíochta tharla laghdú 15.90% ar iompar, stóráil agus cumarsáid. Tharla laghdú mór freisin ar fhostaíocht i ndéantúsaíocht sa tréimhse chéanna.

1 Enterprise Ireland published Annual Report and Accounts (2012)


Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ 2006 2011

Earnáil Líon na ndaoine

% iomlán ag obair

Líon na ndaoine

% iomlán ag obair

% athrú 2006-2011

Talmhaíocht, foraoiseacht agus iascaireacht 5040 8.29% 5621 10.08% 11.53%Mianadóireacht, cairéalacht agus táirgeadh móna 247 0.41% 121 0.22% -51.01%Tionscail dhéantúsaíochta 6660 10.95% 5237 9.39% -21.37%Soláthar leictreachais, gáis agus uisce 401 0.66% 425 0.76% 5.99%Tógáil 8216 13.51% 3338 5.99% -59.37%Trádáil mhórdhíola agus mhiondíola 8087 13.30% 8300 14.88% 2.63%Óstáin agus bialanna 5581 9.18% 5483 9.83% -1.76%Iompar, stóráil agus cumarsáid 2428 3.99% 2042 3.66% -15.90%Baincéireacht agus seirbhísí airgeadais 1547 2.54% 1752 3.14% 13.25%Eastát réadach, ligean ar cíos agus gníomhaíochtaí gnó 3355 5.52% 3471 6.22% 3.46%Riarachán poiblí agus cosaint 2448 4.03% 2945 5.28% 20.30%Oideachas 3917 6.44% 4804 8.61% 22.64%Sláinte agus obair sóisialta 6110 10.05% 6439 11.55% 5.38%Gníomhaíochtaí eile pobail, sóisialta agus seirbhísí pearsanta 2223 3.66% 2345 4.20% 5.49%Gan tionscal luaite 4550 7.48% 3444 6.18% -24.31%Iomlán ag Obir 60810 55767

Tábla 4.1 Líon Iomlán an Fhórsa Oibre Fostaithe de réir Earnála i gContae Chiarraí 2006-

2011 (POF) D’fhan earnálacha eile den gheilleagar seasmhach le méadú ar an líon iomlán fostaithe i dtalmhaíocht, foraoiseacht, iascaireacht, oideachas, riarachán poiblí, miondíol agus baincéireacht. 4.1.2 Dífhostaíocht

Tháinig méadú go náisiúnta ar dhífhostaíocht ó 8.5% i 2006 go 19% i 2011 – méadú 10.5 faoin gcéad. D’ardaigh rátaí dífhostaíochta i gCiarraí chomh hard le beagnach 19.8% i 2011. Tá laghdú ag teacht ar dhífhostaíocht de réir a chéile le líon na ndaoine dífhostaithe ag dul faoi bhun 14,000 i 2013.



Persons on Live Register(County Kerry)

02000400060008000

100001200014000160001800020000

2002

M03

2002

M11

2003

M07

2004

M03

2004

M11

2005

M07

2006

M03

2006

M11

2007

M07

2008

M03

2008

M11

2009

M07

2010

M03

2010

M11

2011

M07

2012

M03

2012

M11

2013

M07

Tábla 4.2 Daoine ar an mBeochlár 2002-20132 4.1.3 Réamh-mheastacháin Fhostaíochta

Is deacair patrúin fhostaíochta an todhchaí a thuar leis an riocht atá ar an ngeilleagar faoi láthair, leis an athrú ar nádúr an mhargaidh fhostaíochta agus leis an fáil atá ar shonraí. Is ar éigin a fhillfidh tionscal na tógála ar leibhéil 2006 agus beidh ar earnálacha eile a bhfuil acmhainn fáis iontu mar theicneolaíocht faisnéise, turasóireacht, tionscail bheaga dúchasacha agus an earnáil talmhaíochta méadú le jabanna a cailleadh sna hearnálacha traidisiúnta fostaíochta a sholáthar. Is léir go mbeidh fás fostaíochta i bhfad níos mó ag teastáil má táthar le haghaidh a thabhairt ar na leibhéil reatha dífhostaíochta atá sa Chontae. 4.1.4 Beartas Eacnamaíochta Náisiúnta

Ba ghá do mhórán tionscal traidisiúnta a bheith suite cóngrach do na hacmhainní ar a raibh siad ag braith agus a sholáthraíonn rochtain éasca ar mhargaí domhanda. Le fiche bliain anuas tharla athlonnú ar mhórán de na hearnálacha déantúsaíochta chuig eacnamaíochtaí ar chostas íseal san Áise agus áiteanna eile. Cuireann seo teorainn le forbairt gheilleagrach in eacnamaíochtaí imeallacha faoi mar atá in Éirinn. Tá an domhandú ar gheilleagar an domhain agus an t-athrú ar riachtanais na teicneolaíochta nua tar éis deiseanna a chruthú d’infheistíocht nua agus d’fhás fostaíochta. Tá éirithe le hÉirinn iomaíocht a

2 Department of Finance 2013


Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ dhéanamh go hidirnáisiúnta d’infheistíocht isteach a fháil in earnálacha geilleagracha atá ag teacht chun cinn. Tá polasaithe eacnamaíocha an rialtais dírithe ar infheistíocht isteach a mhealladh agus ar fhás geilleagrach a thiomáint sa todhchaí trí fhorbairt agus fhás tionsclaíochta faisnéise agus teicneolaíochta eolasbhunaithe. D’fhonn sin a bhaint amach tá an rialtas tar éis an geilleagar a ath-threoshuí i dtreo earraí agus seirbhísí ineaspórtála a dhéamamh as faisnéis. Tá sé ar intinn go dtiocfadh athrú ar fhostaíocht ó jabanna ardmhéide go ‘jabanna ar ardluach’ le cuideachtaí ag iarraidh gluaiseacht chun tosaigh maidir le luach agus iad i mbun ghníomhaíochtaí ard-bhreisluacha in Éirinn. Tá Fiontraíocht Éireann á thuar go bhfuil acmhainn in Éirinn le hinfheistíocht nua a fháil a chruthóidh na mílte jabanna ar ardluach. Tiocfaidh na hinfheistíochtaí seo ó fhorbairt na gcliantchuideachtaí, na dtionscal agus na margaí atá ann. Tiocfaidh siad freisin as cineálacha nua cuideachaí, i réimsí nua mar theicneolaíocht ghlas. Tá forbairt gheilleagair eolasbhunaithe ag braith ar idirghníomhaíocht idir líon mór earnálacha ar bhealach fócasaithe d’fhonn tosca fáis a bhaint amach. Níl i bpleanáil úsáide talún ach eilimint amháin; tá an tábhacht chéanna le bonneagar faisnéise agus timpeallacht ghnó. Sa bhonneagar faisnéise áirítear oideachas, oiliúint agus taighde agus forbairt. Sa timpeallacht ghnó áirítear cáin, rialacháin agus iomaíocht, rialacháin an mhargaidh saothair, airgeadas agus caipiteal sóisialta. 4.1.5 Pleanáil Úsáide Talún agus Fás Geilleagrach

D’fhonn fás a bhaint amach sna hearnálacha atá ag teacht chun cinn tá gá le forbairt a dhéanamh ar chreat pleanála spásúlachta a sholáthróidh na patrúin fhorbartha a chuireann leis na coinníollacha d’fhás inbhuanaithe. Déantar iarracht seo a dhéanamh trí straitéisí eacnamaíocha náisiúnta agus réigiúnacha trí réimsí réigiúnacha ina ndéantar lonnaíochtaí a aitint laistigh díobh ar féidir leo, trí spriocfhás inbhuanaithe, tairseach chriticiúil den daonra, bonneagar, scileanna agus an nascacht atá riachtanach le dul in iomaíocht le heacnamaíochtaí eile a chruthú agus fás geilleagrach náisiúnta a thiomáint. Tá gach cuid den tír i gceist sa chur chuig seo, a cur le forbairt inbhuanaithe thairsí criticiúil sna príomhthiománaithe eacnamaíochta. Tá difríochtaí suntasacha réigiúnacha i gceist, áfach, maidir le fás sa tír leis an gcuid is mó den Infheistíocht Dhíreach Eachtrach (IDE) suite i dTairseacha Bhaile Átha Cliath, Chorcaí, Luimnigh agus na Gaillimhe. Is léir go mbeidh ar réimsí eile braith ar thionsclaíocht dhúchasacha áitiúil a fhás le fostaíocht a chruthú sa todhchaí. Tá seo léirithe ag an rath a bhí ar Kerry Group PLC, Darymaster, Flexco agus Liebherr, chomh maith leis an bhfás ar an earnáil agraibhia. Cuirfidh infheistíocht isteach le fás dúchasach ach feidhmeoidh sí freisin mar inneall cumhachtach fáis gheilleagrach agus fhostaíochta. Tá sé mar


Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ chuspóir sa phlean seo tacú leis gnólachtaí dúchasacha atá ann le fás agus easpórtáil a dhéanamh. Tá tionscal láidir turasóireachta i gCiarraí agus is í an earnáil seo is dóichí a thiomáinfidh fás geilleagrach sa ghearr agus sa mheántéarma. Tá deich faoin gcéad den fhórsa oibre fostaithe in óstáin agus i mbialanna. Is í an earnáil freisin í ar féidir léi an chuid is mó a chur le forbairt gheilleagrach na gceantar imeallacha sa Chontae. D’fhonn tacú agus éascú a dhéanamh ar fhás inbhuanaithe na turasóireachta tá straitéis turasóireachta leagtha amach i gCaibidil. Tacaíonn an straitéis seo leis na margaí turasóireachta atá ann, aithníonn sí earnálacha nua laistigh den mhargadh turasóireachta agus tacaíonn sí le forbairt inbhuanaithe na turasóireachta ar fud an Chontae.

Aithnítear sa straitéis freisin go gcuireann saintréithe sainiúla na timpeallachta sa Chontae taca le turasóireacht an Chontae. Déantar iarracht sa straitéis mar sin, ar na gnéithe timpeallachta seo a chostaint trí thacú le forbairt inbhuanaithe ar thionscal na turasóireachta.

Is earnáil tábhachtach freisin í miondíol i ngeilleagar an Chontae le os cionn 8,000 duine fostaithe ann. I gCaibidil 3 leagtar straitéis amach d’fhorbairt inbhuanaithe agus d’fhás na hearnála miondíola de réir an ordlathais lonnaíochta agus na croístraitéise.

Tá tionscal agraibhia Chiarraí ag feidhmiú go domhanda. Tá dúshláin suntasacha ann dó, faoi mar atá do thionscail eile, leis an lagtrá i ngeilleagar an domhain, agus bhí tionchar freisin ag caidhpeáil scéimeanna náisiúnta air mar thoradh ar mheathlú airgeadais náisiúnta. Mar sin féin, tá an tionscal ag feidhmiú i dtimpeallacht atá an-fhuinniúil, le méadú i gcónaí ar an éileamh domhanda ar bhia, agus tá acmhainn ann leanúint mar thiománaí láidir ar théarnamh an gheilleagair áitiúil. Dénann an straitéis seo iarracht ar thacú le forbairt inbhuanaithe sa todhchaí agus ar mhéadú an tionscail seo agus ar cheadú dó uasmhéadú a dhéanamh ar a acmhainn le teorainneacha táirgeachta á mbaint as sna blianta atá le teacht.

Cuspóir Uimh.

Straitéis Fhoriomlán


ES - 1 Tacaíocht agus ceannasaíocht a thabhairt d’fhás geilleagrach agus fostaíochta i ngach earnáil den gheilleagar de réir

phrionsabail an Phlean Forbartha seo agus pleanála ceart agus forbartha inbhuanaithe an cheantair.

ES - 2 Nuálaíocht agus forbairt inbhuanaithe gheilleagair eolasbhunaithe a chur chun cinn.

ES - 3 Éascú a dhéanamh ar sholáthar inbhuanaithe an bhonneagair atá riachtanach d’fhás inbhuanaithe geilleagrach.



Cuspóir Uimh.

Straitéis Fhoriomlán


ES - 4 Tacaíocht agus ceannasaíocht a thabhairt, in éineacht le gníomhaireachtaí forbartha geilleagrach, institiúidí oideachais

agus comhlachtaí ábhartha eile, maidir leis na coinníollacha atá riachtanach d’fhás inbhuanaithe an gheilleagair a chruthú.

ES - 5 Cothú agus tacaíocht ghníomhach a thabhairt d’fhorbairt inbhuanaithe na dtionscal nua dúchasacha agus do mhéadú na

gcuideachaí atá ann. ES - 6 Éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe na tairsí criticiúil

daonra maidir leis na scileanna agus na naisc atá riachtanach le lárionad geilleagrach a chruthú i mol nasctha Thrá Lí/Chill Airne

a bheadh in ann fás geilleagrach a thiomáint sa Chontae ar bhealach inbhuanaithe.

ES - 7 Tacú le fás inbhuanaithe geilleagrach na mbailte agus na sráidbhailte atá ann de réir straitéise lonnaíochta an Phlean Forbartha seo agus de réir chuspóirí na bpleananna ceantair

áitiúil. ES - 8 Tailte atá criosaithe chun úsáide fostaíochta sa Phlean seo agus

i ngach plean ceantair áitiúil sa bhaile a chosaint ar fhorbairt mhíchuí a chuirfeadh isteach ar fhorbairt fhadtéarmach a leithéid

d’úsáid. ES - 9 Cur chun cinn agus tacú le forbairt gheilleagair inbhuanaithe

turasóireachta ar fud an Chontae agus a chinntiú go ndéanann Ciarraí forbairt mar ionad barr feabhais do thurasóireacht.

ES -10 Cur chun cinn agus tacú le fás inbhuanaithe talmhaíochta agus na forbartha agraibhia a bhaineann léi.

ES - 11 A chinntiú go léiríonn gach togra forbartha geilleagrach géilliúlacht maidir le cuspóirí an Phlean seo agus le Bainistíocht Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte a bhaineann go sonrach le: tírdhreach; bainistíocht riosca bia, bithéagsúlacht, oidhreacht

tógtha agus cultúrtha. 4.2 Mol Nasctha Thrá Lí – Chill Airne ________________________________________________________________ Tá an Mol Nasctha in ann fás láidir agus inbhuanaithe geilleagrach a sholáthar ar leor é le forbairt gheilleagrach a thiomáint ar fud an Chontae i gcaitheamh saolré an phlean seo agus níos faide. Tá a mhéid a bhaintear seo amach ag braith ar roinnt tosca ar a n-áirítear forbairt ar acmhainn an cheantair; tairseach chriticiúil an daonra, scileanna, bonneagar agus seirbhísí agus naisc le tairseacha, moil, agus bailte leibhéil íochtair. Díríonn an croístraitéis ar infheistíocht agus ar fhás daonra i limistéar an mhoil le héascú a dhéanamh ar fhorbairt ar thairseach chriticiúil, ar fhostaíocht, ar fhiontraíocht agus ar ghníomhaíocht gheilleagrach agus cuirtear béim ar leith ar ról bhailte Thrá Lí agus Chill Airne mar phríomhthiománaithe fáis inbhuanaithe geilleagrach.


Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ Tá Mol Nasctha Thrá Lí – Chill Airne éagsúil le moil eile toisc go bhfuil sóchmhainní agus feidhmeanna éagsúla, ach a thagann le chéile ag an dá bhaile straitéiseach atá ann. Tá sé mar chuspóir sa Phlean seo go dtiocfadh an dá bhaile straitéiseach seo i dtír ar na sóchmhainní atá ann agus forbairt a dhéanamh ar a róil chomhlántacha. Déanfar Trá Lí a fhorbairt mar bhuthal le leas a bhaint as fás acmhainneach an réigiúin trí fheabhas a chur ar a ról mar lárionad ‘chuaille teicneolaíochta’ do chuideachtaí teileachumarsáide ardteicneolaíochta, tionscail TF agus mar lárionad fostaíochta agus oiliúna, le ról suntasach agus forbartha Turasóireachta. Tiocfaidh Cill Airne i dtír ar na róil turasóireachta, áineasa agus taitneamhachta atá ann cheana féin agus cuirfidh sí í féin chun cinn mar threoraí an cheantair seo maidir le forbairt, oiliúint agus oideachas. Cuirfear na róil seo chun cinn in éineacht le dinimic foriomlán ilearnála a chruthú d’fhás sa todhchaí. Déanfaidh naisc inbhuanaithe leis na lonnaíochtaí máguaird agus leis na ceantair tuaithe a chinntiú go mbíonn leasa an fháis á mbaint amach ar fud an Chontae. Tiocfaidh Mol Nasctha Thrá Lí – Chill Airne i dtír ar chomhacmhainn an dá

bhaile, mar oideachas tríú leibhéal, nasic a fhorbairt idir thionsclaíocht agus na hionaid foghlama, naisc iompair ar talamh agus aeir agus

príomhacmhainní nádúrtha mar thírdhreach sárscéimhe.

Tá athbhreithniú á dhéanamh le tamall anuas ar struchtúr an oideachais 3ú leibhéal sa chontae agus aithnítear an gá atá le sineirge níos fearr idir na hinstitiúidí 3ú leibhéal agus an earnáil Teicneolaíochta ach go háirithe. Chuige seo tá forbairt á dhéanamh ar mholtaí maidir le comhtháthú níos fearr idir Institiúid Teicneolaíochta Thrá Lí (ITT) agus Institiúid Teicneolaíochta Chorcaí (ITC) d’fhonn Ollscoil Teicneolaíochta na Mumhan a chruthú. Is é polasaí na Comhairle tacú le, agus forbairt a dhéanamh ar chomhpháirtíocht oibre leis an ITT d’fhonn an aidhm seo a chur chun cinn. Feictear gur féidir an Mol a fhorbairt mar ionad a bheadh in ann feidhm a bhaint as infheistíocht dhíreach isteach sna hearnálacha fáis domhanda atá ag teacht chun cinn. Áitítear anseo:-

Geilleagar Eolasbhunaithe Tá tionscail eolasbhunaithe fairsing agus áirítear orthu teicneolaíocht ríomhaireachta, eolaíochtaí beatha, taighde agus forbairt, déantúsaíocht ardteicneolaíochta, cumarsáid, gnó, airgeadas, árachas agus seirbhísí eile an mhargaidh.

An Fhiontraíocht Ghlas Tá an margadh d’earraí agus seirbhísí comhshaoil (ESC) ar cheann de na hearnálacha is tapúla fáis san Eoraip. Tá éirithe le Comhairle Conte Chiarraí go


Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ dtí seo maidir le héascú a dhéanamh ar fhuinneamh in-athnuaite a fhorbairt, ach d’fhéadfadh sé forbairt mar mhol faisnéise freisin, bunaithe ar fhiontraíocht ghlas sna réimsí a bhaineann le taighde agus forbairt, saineolas, comhairleacht, déantúsaíocht agus seirbhísí bainteach leo. Le cuntas teiste an Chontae maidir le fuinneamh in-athnuaite agus a cumas cruthaithe infheistíocht isteach a mhealladh sa réimse seo, is cuspóir réadúil atá anseo.

Tionscal Cruthaitheach Is féidir tionscal cruthaitheach a shainmhíniú mar ‘na gníomhaíochtaí sin a thagann as cruthaitheacht, scileanna agus cumas indibhidiúil, agus a bhauil acmhainn iontu le rachmas agus jabana a chruthú trí mhaoin intleachtúil a chruthú agus a úsáid’. Is féidir le brislí cruthaitheacha forbairt nuair a bhaintear feidhm as nuálaíocht teicniúil, cruthaitheacht ealaíonta agus fiontraíocht ghnó le táirge nua a chrutú, mar shampla na meáin dhigiteacha agus bogearraí. Tá an straitéis forbartha do cheantar níos leithne an Mhoil leagtha síos i bPlean Limistéir Fheidhme Mhol Thrá Lí/Chill Airne 2013 - 2019. Is é atá mar chuspóir foriomlán ná tacaíocht a thabhairt do na bailte Moil le forbairt a dhéanamh ar thairseach chriticiúil daonra agus ar fhostaíocht agus ar nascacht fheabhsaithe le hinfheistíocht idirnáisiúnta a mhealladh agus le hiomaíocht go héifeachtach ar an margadh náisiúnta agus idirnáisiúnta

Cuspóir Uimh.

Mol Thrá Lí – Chill Airne


ES - 12 Plean straitéiseach forbartha geilleagrach agus sóisialta a ullmhú don Mhol Nasctha a áireoidh bailte Thrá Lí agus Chill Airne.

ES -13 Mol Chiarraí a chur chun cinn mar ionad do thionscail fhaisnéise agus le héascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe maidir le réimse de bhrislí teicneolaíochta in ionaid oiriúnacha.

ES - 14 Forbairt inbhuanaithe gheilleagrach a dhíriú ar bhailte Thrá Lí agus Chill Airne mar na hionaid réigiúnacha d’fhás geilleagrach agus d’fhiontraíocht.

ES - 15 Tacaíocht a thabhairt agus forbairt a dhéanamh ar chomhpháitíocht nua le fiontraíocht phríobháideach, le gníomhaireachtaí forbartha geilleagrach, institiúidí oideachais agus comhlachtaí ábhartha eile, maidir le hacmhainn fhorbartha gheilleagrach an mhoil nasctha a fhorbairt.

ES - 16 Tacaíocht a thabhairt agus éascú a dhéanamh ar fhorbairt leanúnach Pháirc Theicneolaíochta Chiarraí mar phríomhfhócas do mhéadú na dtionscadal eolasbhunaithe sa Chontae.

ES - 17 Tacú le, agus forbairt a dhéanamh ar chomhpháirtíocht oibre le hInstitiúid Teicneolaíochta Thrá Lí d’fhonn stádas Ollscoile Teicneolaíochta a bhaint amach.


Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ 4.3 An Fearann Fuar ________________________________________________________________ Tá naisc láidre náisiúnta agus réigiúnacha iarnróid, bóthair agus aeir ag an bhFearann Fuar le hacmhainn cur chun cinn a dhéanamh ar inrochtaineacht idiruirbeach rud atá riachtanach go mbeadh rath ar an Mol agus ar an gContae trí chéile. Le suíomh imeallach Chiarraí, tá ról straitéiseach agus lárnach ag an bhFearann Fuar maidir le feidhmiú éifeachtach an Mhoil. Mar chuid den Phlean Limsitéir Fheidhme don Mhol ullmhaíodh plean ceantair áitiúil lena chinntiú go ndéanann An Fearann Fuar forbairt ar a acmhainn mar mhol iompair agus mar láthair inbhuanaithe do lóistíocht agus leithdháileadh. Tá talamh criosaithe chun úsáide a bhaineann leis an aerfort, le tionscail, tionscail éadroma, trádstóras/leithdháileadh agus lárionad gnó tráchtála. Tá an t-aerfort riachtanach freisin d'fhorbairt thionscal na turasóireachta agus le nascacht a sholáthar d'fheidhmennaigh ghnó idir mhoil fhostaíochta. Ar an gcúis seo tá criosú déanta freisin ar thalamh sa bhFearann Fuar mar chuid de Phlean Cheantar Áitiúil an Limistéir Fheidhme Mhol Thrá Lí – Chill Airne le soláthar a dhéanamh d’fhorbairt óstáin.

Cuspóir Uimh.

An Fearann Fuar


ES - 18 Cur chun cinn agus éascú a dhéanamh ar fhorbairt

inbhuanaithe An Fearann Fuar mar mhol iompair náisiúnta agus idirnáisiúnta agus mar láthair d’forbairt inbhuanaithe tionscail, tionscail éadroma, trádstóras/leithdháileadh agus

gnó tráchtála. 4.4 Bailte Réigiúnacha ________________________________________________________________ Tá tairseach chriticiúil imleor daonra agus seirbhísí sna bailte seo le tacú le fás geilleagrach agus le feidhmiú mar ionaid fhostaíochta sna fo-réigiúin atá mar abhantrach acu. Tá ról straitéiseach ag forbairt na n-ionad seo mar sin maidir le rochtain feabhsaithe a sholáthar ar fhostaíocht sna sráidbhailte agus sna ceantair tuaithe ina n-abhantrach Ullmhaíodh Plean Ceantair Áitiúil do gach Baile Réigiúnach a aithníonn na deiseanna d’fhás geilleagrach agus na criosanna talún dá réir. Fuarthas na na straitéisí fostaíochta do na bailte seo as anailís ar na deiseanna eacnamaíocha a bhaineann le gach baile agus na bacanna ar ghá aghaidh a thabhairt orthu má tá a n-acmhainn fáis gheilleagrach le baint amach. Ar na bacanna seo tá an gá le nascacht fheabhsaithe a chruthú idir na bailte Réigiúnacha agus molbhailte Thrá Lí agus Chill Airne. Déanfaidh an cur chuige pleanáilte seo maidir le forbairt inbhuanaithe an fháis gheilleagrach éascú don Údarás Áitiúil le leithdháileadh acmhainní sa todhchaí agus é a chur ar an eolas maidir le cinntí ar pholasaí.


Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ 4.5 Bailte agus Sráidbhailte Ceantair ________________________________________________________________ Tá neartú na bpobal tuaithe bunúsach don Phlean Forbartha. Tháinig laghdú suntasach ar dhaonra mhórán de na ceantair seo san am atá caite go háirithe de bharr easpa deiseanna fostaíochta. Ní féidir an bonneagar agus na seirbhísí a bheadh ag teastáil le cruthú jabanna a chur chun cinn a sholáthar faoin tuath i gcónaí, ach tá acmhainn sa ghréasán lonnaíochtaí ar fud an Chontae le deiseanna fostaíochta a sholáthar don abhantrach tuaithe níos leithne. Is tríd an gcur chuige seo is féidir deiseanna fostaíochta a thabhairt chuig muintir na tuaithe. Tá acmhainn na mbailte agus na sráidbhailte tuaithe maidir le fostaíocht a mhealladh thar réimse earnálacha eacnamaíocha ag braith ar réimse tosca mar imeallacht, nascacht le lárionaid eile gheilleagracha, méid an daonra, an teacht atá ar bhonneagar, agus saintréithe nádúrtha. Nuair is ann do dheisseanna fáis gheilleagrach aithníonn an plean ceantair áitiúil do gach lonnaíocht na deiseanna d’fhás geilleagrach agus na criosanna talún dá réir.

Cuspóir Uimh.

Bailte agus Sráidbhailte Ceantair/Réigiúnach


ES - 19

Tacú le fás inbhuanaithe agus forbairt gheilleagrach na mbailte Réigiúnacha/Ceantair le forbairt gheilleagrach a

thiomáint ar fud an Chontae agus le feidhmiú mar chatalaíoch d’fhorbairt inbhuanaithe laistigh dá

gcúlchríocha. ES - 20 Tacú le straitéisí inbhuanaithe d’fhás geilleagrach faoi mar

atá leagtha síos sna pleananna ceantair áitiúil reatha do bhailte agus do shráidbhailte agus aon

nuashonrú/athbhreithniú ina dhiaidh sin.

4.6 Inbhear na Sionainne ________________________________________________________________ Tugann suíomh Chiarraí Thuaidh ar Inbhear na Sionainne deiseanna forbartha inbhuanaithe geilleagrach agus fáis fhostaíochta don todhchaí. Tá 500km² d’uisce inseolta san Inbhear ag dul ó Cheann Chiarraí agus Ceann Léime chomh fada le Cathair Luimnigh, a bhfuil 100km i gceist ann agus é ar cheann de na príomhláithreacha domhainuisce san Eoraip.Is crios ilfheidhmeach atá san Inbhear agus a phurláin, leis na huiscí agus na tailte atá buailte leo ag tacú le réimse feidhmeanna, úsáidí, pobail, gníomhaíochtaí agus acmhainní/sóchmhainní timpeallachta a thugann carachtar agus rachmas chuig an gceantar.Tá Inbhear na Sionainne ainmnithe freisin mar chuid de ghréasán Natura 2000 mar cSAC 002165 Íochtar na Sionainne agus Abhainn na Sionainne agus SPA 004077 An Fhorghais. Tá roinnt moltaí freisin maidir le hainmniú Limistéar Oidhreachta Nádúrtha ar an inbhear a bheadh ag forluí den chuid is mó


Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ ar ainmníocht Natura 2000. Rinne Comhairle Contae Chiarraí i gcomhar le Comhairle Contae an Chláir, Comhairle Cathrach agus Contae Luimnigh, Forbairt na Sionainne agus Cuideachta Phort na Sionainne agus Fhainge coimisiúnú ar phlean talamh agus muir bhunaithe d’fhorbairt agus do bhainistíocht tionsclaíochta a bhaineann leis an bhfarraige agus le turasóireachta ar an Inbhear sa todhchaí. Déanann an Plean seo – an Creatphlean Comhtháite Straitéiseach (CPCS), éascú ar éagsúlú na heacnamaícohta, trí chur chun cinn a dhéanamh ar fhostaíocht tráchtála/tionsclaíoch, dobharshaothrú neamhdhíobhálach don chomhshaol, ar thionscail mhuirí, fhuinnimh, iompair, áineasa agus turasóireachta ar bhealach inbhuanaithe. Leagann sé síos freisin an tábhacht atá le cosaint a dhéanamh ar acmhainní íogair comhshaoil an Inbhair agus ar oidhreacht náisiúnta a bhfuil suntas náisiúnta, Eorpach agus Idirnáisiúnta ag baint léi. Tá a Measúnacht Straitéiseach Timpeallachta féin agus a próiseas Measúnaithe Cuí déanta ag CPSC. Tógfaidh an Chomhairle ceann d’fhorálacha an CPSC agus dá thuarascálacha comhshaoil agus measúnú á dhéanamh ar thograí forbartha sa cheantar seo. 4.7 Cúlsoláthar Talún Thairbeart/Bhéal Átha Longfoirt ________________________________________________________________ Déanann an Plean seo criosú ar 390 heachtár talún ar a dtugtar Cúlsoláthar Talún Thairbeart/Bhéal Átha Longfoirt, do thionsclaíocht mhuirí, tionscail agus fiontair chomhoiriúnacha agus chomhlántacha ar ghá rochtain dhomhainuisce dóibh. Tá an cúlsoláthar talún le hais cSAC 002165 Íochtar na Sionainne agus Abhainn na Sionainne agus SPA 004077 An Fhorghais chomh maith le roinnt ainmníocht pNHA.

Tá cead pleanála faighte laistigh den chúlsoláthar talún le teirminéal a thógáil d'athghású Gháis Nádúrtha Leachtaithe (GNL). Tá 104 heachtár sa suíomh seo. Ina theannta sin tá cead pleanála tugtha freisin laistigh den suíomh GNL do chomh-stáisiún Teasa & Cumhachta. Déanadh measúnú fairsing timpeallachta ar an dá fhorbairt seo agus tá acmhainn iontu le fostaíocht substaintiúil fostaíochta a chruthú sna cémeanna tógála agus feidhme agus is féidir leo feidhmiú mar chatalaíoch d’fhorbairt thionsclaíoch sa todhchaí agus d’fhostaíocht ag éirí as teacht a bheith ar sholáthar slán gáis agus leictreachais sa réigiún seo.

Cuspóir Uimh.

Creatphlean Comhtháite na Sionainne


ES - 21 Tacú le forfheidhmiú Chreatphlean Comhtháite na Sionainne

(CPCS) le héascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe geilleagrach ar Inbhear na Sionainne.



Cuspóir Uimh.

Cúlsoláthar Talún Thairbeart/Bhéal Átha Longfoirt


ES - 22

Cur chun cinn agus éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe na dtailte seo do thionsclaíocht mhuirí, ag úsáid an uisce domhain atá ann, an bonneagar atá ann, acmhainní

nádúrtha, agus an láthair cois uisce le húsáid a bhaint as acmhainn an láithreáin straitéiseach seo. Spreagfar freisin

rogha eile tograí d’fhorbairt ghinearálta tionsclaíoch, comhoiriúnach nó comhlántach le tionsclaíocht mhuirí agus / nó na cinn a chruthaíonn sineirgeachas le húsáid atá ann nó

atá ceadaithe agus / nó na cinn sin a chuireann le forbairt inbhuanaithe mhol fuinnimh straitéiseach ag an láthair seo. Beidh ar an bhforbairt a bheith de réir chuspóirí an Phlean

seo, go háirithe mar a bhaineann siad leis an gcomhshaol a chosaint agus beidh orthu freisin a bheith de réir na

dTuarascálacha Comhshaoil a ullmhaíodh le tacú leis an SIFP, nuair is cuí.

4.8 Geilleagar Tuaithe ________________________________________________________________ Is comhpháirt tábhachtach de gheilleagar Chiarraí é an geilleagar tuaithe agus aithníonn an Chomhairle a gcuireann an fhostaíocht tuaithe le fás leanúnach inbhuanaithe ar gheilleagar an Chontae. Ní amháin go dtacaíonn soláthar deiseanna fostaíochta i gceantair tuaithe in aice le pobail tuaithe fás geilleagrach atá tá sé riachtanach le pobail bheoga, inbhuanaithe tuaithe a choimeád. Tá an-acmhainn i gceardaíocht thraidisiúnta, i dtáirgí bia agus dí ceardaí agus i ngníomhaíochtaí lasmuigh, ach go háirithe, le fostaíocht a mhéadú. Tá sé mar chuspóir ag an straitéis seo fás inbhuanaithe a chur chun cinn trí fhiontraíocht tuaithe a chur chun cinn go ginearálta, go háirithe na gníomhaíochtaí sin a bhíonn ag braith ar acmhainní.

Tá talamh criosaithe do réimse fiontar ar a n-áirítear tionsclaíocht i bpleananna ceantair áitiúil nuair is cuí, de ghnáth laistigh de, agus le hais lonnaíochtaí ag teacht le prionsabal na forbartha inbhuanaithe agus mar a soláthraíonn bonneagar agus nascacht an láthair is fearr. Cé go bhfuil sé inmhianta go mbeadh fiontair gheilleagracha suite laistigh de lonnaíochtaí ina bhfuil fáil ar fhórsa oibre níos mó agus le níos lú gá le taisteal, ní féidir sin a bheith amhlaidh i gcónaí. Is é polasaí na Comhairle mar sin, tacú le tograí d’fhorbairt fiontar tuaithe ar bhealach inbhuanaithe. Chuige seo cothóidh an Chomhairle fiontair dhúchasacha ar scála beag mar bhealach le fostaíocht i gceantair tuaithe a threorú ach é a bheith ag teacht le cuspóirí an Phlean seo.



Cuspóir Uimh.

Forbairt Gheilleagrach i gCeantair Thuaithe


ES - 23

Féachaint ar thogra substaintiúil agus inbhuanaithe d’fhiontar beag tionsclaíochta, gnó tuaithe nó ar scéim fiontraíochta faoi threoir an

phobail ar thalamh criosaithe Tuaithe Ginearálta, nuair atá sé léirithe nach bhfuil aon láthair oiriúnach laistigh d’aon lonnaíocht sa

chmharsanacht agus go mbeadh an togra chun leasa an gheilleagair áitiúil nó go gcuirfeadh sé le hathghiniúint an phobail. Caithfidh fianaise a bheith in éineacht le hiarratas faoin bpolasaí

seo le tacú le cás go mbeadh leas eacnamaíoch ann don gheilleagar áitiúil agus mioneolas ar an gcuardach a déanadh le láthair oiriúnach a aimsiú laistigh de theorainn na lonnaíochta(í) áitiúil. Ina theannta sin beidh ar thograí teacht le cuspóirí agus

caighdeáin fhorbartha an Phlean seo agus go háirithe le forálacha Chuspóra ES-26.

ES - 24

Féachaint ar athfhorbairt a dhéanamh ar úsáid fhorbartha geilleagrach bunaithe faoin tuath chun críche tionsclaíochta nó gnó fad is nach mbeadh aon mhéadú suntasach i gceantar an láithreáin

agus go dtagann an togra le forálacha Chuspóra ES-26.

ES - 25 Féachaint go fabhrach ar thograí mórfhorbartha tionsclaíochta faoin

tuath ar thailte criosaithe Tuaithe Ginearálta mar a gcuirfeadh an togra go suntasach le geilleagar an Chontae agus nuair a léirítear go n-éilíonn riachtanais sonracha don láthair suíomh faoin tuath. Beidh a leithéid d’fhorbairtí ag braith, i mbeagnach gach cás, ar

acmhainn a bheadh ar fáil i gceantar na forbartha a bhíonn beartaithe.

Caithfidh fianaise a bheith in éineacht le hiarratas ar fhorbairt a bheadh beartaithe faoin bpolasaí seo le tacú le cás go mbeadh leas eacnamaíoch ann do gheilleagar an Chontae agus mioneolas ar an

gcuardach a déanadh le láthair oiriúnach a aimsiú laistigh de theorainn na lonnaíochtaí áitiúla. Caithfear Plean Taistil a ullmú le haghaidh a thabhairt ar cheisteanna rochtana mhodhanna éagsúla

iompair. Beidh feabhas bhonneagair maoinithe ag an bhforbróir

coinníollaithe i gcásanna iomchuí. Déanfar tograí forbartha a mheas i bhfianaise gach comaoin ábhartha pleanála, polasaithe ábhartha

an Phlean Forbartha Contae agus polasaí/treoir eile réigiúnach agus náisiúnta, ainmníocht ábhartha comhshaoil ar a n-áirítear

léiriú ar chomhlíonadh Airtigil 6 den Treoir maidir le Gnáthóga agus comhlíonadh fhorálacha ES-26.

ES - 26 Caithfidh tograí d’aon fhorbairt gheilleagrach i gceantar tuaithe a léiriú:-

Comhlíonadh na gcaighdeán forbartha atá sa Phlean seo. Nach mbeidh aon drochthionchar ar thaitneamhacht

chónaithe na gcónaitheoirí in aice láimhe. Nach mbeidh aon drochthionchar suntasach ar an

gcomhshaol ar a n-áirítear iomláine ghréasáin Natura 2000. /…ar lean.



Gur ann d’acmhainn ríomhchláraithe sa bhonneagar uisce (soláthar agus/nó diúscairt eisiltigh) nó gur féidir feabhas faoi threoir fhorbróra a aithint, a sholáthar agus a choimeád.

Beidh cleachtais bhainistíochta inbhuanaithe fuíollábhair áirithe sa togra, ag céimeanna tógála agus feidhme an togra.

Ní chuirfidh an togra isteach ar cháilíocht uisce ná ar chlár na gcéimeanna atá i bPleananna Bainistíochta Abhantraí an Iardheiscirt nó na Sionainne 2009-2015 (nó nuashonrú ina dhiaidh sin).

Gur féidir leis an ngréasán bóithre atá ann freastal go sábháilte ar aon ghluaiseachtaí breise tráchta feithicleach a chruthódh an togra forbartha nó feabhsú oiriúnach maoinithe ag forbróir aitheanta agus a sholáthar le teacht thar aon cheisteanna a bhainfeadh le bóithre.

Socruithe imleor rochtana, páirceáil, liomatáistí inlíochtaa agus seirbhíse ag teacht leis na caighdeáin atá leagtha síos i rannán Bainistíochta Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte an phlean seo nó faoi mar a aontaíodh i scríbhinn leis an Údarás Pleanála.

Comhlíonadh, nuair is cuí, na gcéimeanna atá sa phlean de réir mar a bhaineann siad le cosaint agus feabhsú na bithéagsúlachta.

Cóireáil iomchuí teorann agus bealaí iniaimh a sholáthar agus sciathadh imleor a dhéanamh ar aon stóráil lasmuigh a bheadh beartaithe ar radharc an phobail.

Glactar gach céim le cabhrú le comhtháthú sa tírdhreach. Mar chuid de seo ba chóir go mbainfí an úsáid is lú as comharthaíocht.

Caithfidh aon eilimint miondíola le togra forbartha faoin bpolasaí seo a bheith cúntach don phríomhúsáid tionsclaíochta/gnó.

Talmhaíocht

Is é talmhaíocht an dara fostaí is mó sa Chontae, le 5,621 duine ag obair sna hearnálacha Talmhaíochta, Foraoiseachta & Iascaireachta. 3 Is ionann Talmhaíocht Phríomha agus 2.5% de OTI, agus is ionann an earnáil agraibhia (ar a n-áirítear talmhaíocht, bia, deochanna agus tobac) agus timpeall 7% de OTI. Mar sin féin ní hionann éagsúlú ar fheirm in Éirinn ach 1.95% rud atá i bhfad níos lú ná tíortha eile na hEorpa mar Shasana le 31%.4 Tá acmhainn suntasach fáis ann do thionscal na talmhaíochta trí chéile agus d'easpórtáil táirgí agraibhia chuig margaí atá ann agus chuig cinn nua. Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle tacú le forbairt inbhuanaithe agus le héagsúlú na hearnála talmhaíochta. 3Table available at http://www.cso.ie/en/census/census2011reports/census2011profile3atwork 4 http://www.teagasc.ie/publications/2012/1579/David_MeredithNRDC2012.pdf


http://www.cso.ie/en/census/census2011reports/census2011profile3atwork

Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ Tá deiseanna suntasacha ann freisin i réimsí táirgeadh fuinnimh, foraoiseacht agus agrathurasóireacht a dtugtar aghaidh orthu in áiteanna eile sa phlean. Margaí Fheirmeoirí

Tá láimhdeachas bliantúil de €10m ag Margaí Fheirmeoirí.5 Is minic a thosaíonn táirgeoirí beaga bia agus dí Éireannacha ag trádáil ag Margaí Fheirmeoirí áitiúla agus is féidir le margaí dá leithéid tionchar suntasach a bheith acu ar fhorbairt ghnólachta nuathionscanta. Cuirfidh an Chomhairle soláthar Mhargaí Fheirmeoirí chun cinn i suíomhanna oiriúnacha, mar asraonta do dhíolachán táirgí le tacú le inmharthanacht gheilleagair na táirgiúlachta ar scála beag.

Cuspóir Uimh.

Talmhaíocht


ES - 27

Scéimeanna éagsúlaithe feirme inbhuanaithe a cheadú nuair a bhíonn an scéim le rith i gcomhar le hoibreacha

talmhaíochta ar an bhfeirm. Chomh fada agus is féidir é ba chóir go ndéanfadh an togra forbartha athúsáid a bhaint as

foirgnimh fheirme nach bhfuil in úsáid. Caithfidh aon togra nua tógála a bheith de réir scála, foirme agus dearaidh a bhíonn

oiriúnach don cheantar tuaithe. Ní mór don scéim éagsúlaithe a bhíonn beartaithe teacht le forálacha Chuspóra ES-24.

ES - 28 Tacú le forbairt inbhuanaithe mhargaí fheirmeoirí agus magraí seachtainiúla bia agus ceardaíochta ag suíomhanna

oiriúnacha. 4.9 An Ghaeltacht ________________________________________________________________

Is féidir dúshlán a bheith ag baint le tionscail a mhealladh chuig ceantair Ghaeltachta toisc iad a bheith imeallach, easpa seirbhísí riachtanacha a bheith iontu agus méid an fhórsa oibre. D’ainneoin na ndúshlán seo d’éirigh le hÚdarás na Gaeltachta jabanna a chruthú i réimse leathan earnálacha gnó, ar a n-áirítear déantúsaíocht, cúram sláinte, innealtóireacht agus próiseáil bia. I 2011 bhí 730 uine fostaithe go lánaimseartha sa dá cheantar Gaeltachta sa Chontae i gcliantchuideachtaí Údaráis na Gaeltachta.6

5 http://www.bordbia.ie/aboutfood/farmersmarkets/pages/goodpracticeforfarmersmarkets.aspx 6 www.kerryenterprise.ie/enterprise-guide/.../Údarás-na-Gaeltachta



Cuspóir Uimh.

An Ghaeltacht


ES - 29 Éascú a dhéanamh i gcomhar le hÚdarás na Gaeltachta agus comhlachtaí agus gníomhaireachtaí ábhartha eile ar sholáthar

fostaíochta agus seirbhísí inbhuanaithe sna ceantair Ghaeltachta.

4.10 Obair ón mBaile ________________________________________________________________ Le hathruithe ar theicneolaíocht aagus ar chleachtais oibre tá athrú ar phatrúin oibre. Tá níos mó daoine ag obair ón mbaile. Tá méadú freisin ar ghnóthais bheaga a bhíonn á rith ó theach a n-úinéara. Is minic a éascaíonn obair ón mbaile fiontar gnó nuathionscanta. Laghdaíonn obair ón mbaile líon na dturas agus ceadaíonn sé cruthú fostaíochta i gceantair imeallacha. Agus aitheantas á thabhairt do bhuntáistí na hoibre ón mbaile, tacóidh an Chomhairle leis an gcineál seo forbartha nuair nach mbíonn drochthionchar ar thaitneamhacht chónaithe. Níor chóir go mbeadh an scála ar mhéid / dhlús a d’athródh saintréithe an láithreáin ó úsáid cónaithe go príomha go húsáid tráchtála. Níor chóir go n-éireodh núis as an bhforbairt trí ghluaiseachtaí tráchta nó torann a chruthú. Ba chóir go mbainfeadh feidhmiú le huaireanta gnó a nglactar leo. Is aonad singil nó spás i bhfoirgneamh atá in aonad cónaithe-oibre ar áit chónaithe agus ionad gnó nó tráchtála araon a bhíonn ann. Tá sé éagsúil ó úsáid chónaithe amháin. Is féidir le forbairt aonad cónaithe-oibre freastal ar na hearnálacha cruthaitheacha, ar ghnólachtaí beaga agus ar obair ón mbaile. Ba chóir go mbeadh seirbhísí sna haonaid chónaithe-oibre a bheadh oirúnach d’úsáid ghnó.

Cuspóir Uimh.

Obair ón mBaile


ES - 30

Tacú le tograí inbhuanaithe oibre ón mbaile ar scála oiriúnach nuair nach gcuirtear isteach ar thaitneamhacht chónaithe. Ba

chóir go mbainfeadh feidhmiú le huaireanta gnó a nglactar leo, go ginearálta 9:00am go 6:00pm (Luan-Sath).

ES - 31

Cur chun cinn a dhéanamh ar fhiontair nua ar scála beag agus meánmhéide trí éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe reítigh réadmhaoine mar aonaid oibre baile, áiseanna goir i

bpáirt agus oibriú ón mbaile. Léireoidh tograí géilliúlacht maidir leis na cuspóirí agus le Bainistíocht Forbartha, Caighdeáin agus

Treoirlínte an Phlean seo.


Caibidil 4 F o r b a i r t G h e i l l e a g r a c h & F o s t a í o c h t ______________________________________________________________________________________ 4.11 Comhshaol ________________________________________________________________ Cé go bhfuil fáil ar an teicneolaíocht ar ar bhealaí le tionchar timpeallachta ghníomhaíochta geilleagrach a laghdú, ní i gcónaí a bhaineann fiontair thráchtála agus tionsclaíochta an leas is mó as cur le timpeallacht níos glaine. Mar shampla ní i gcónaí a bhíonn foirgnimh deartha le huasmhéadú a dhéanamh ar chaomhnú agus feidhmiú fuinnimh agus glacadh le teicneolaíochtaí glana. Tabharfaidh an Chomhairle spreagadh, mar sin, do chomhtháthú chúrsaí comhshaoil i dtógáil agus i ndearadh na bhfoirgneamh agus i gcleachtais oibríochtúla na gníomhaíohta.

Cuspóir Uimh.

Comhshaol


ES - 32

A chinntiú go ndéanann tograí forbartha nua tionsclaíochta/tráchtála, síneadh nó athchóiriú ar fhorbairt atá

ann, an leas is mó a bhaint as teicneolaíocht ghlan, íoslaghdú ar fhuíollábhar agus caomhnú fuinnimh agus uisce a bheith ina

ndearadh agus a gcleachtais oibríochtúla. Léireoidh aon tograí géilliúlacht maidir le cuspóir ES-11 agus na cuspóirí eile agus le Bainistíocht Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte an Phlean

seo. Cosc a chur le Guaiseacha Mórthionóiscí

Déanann Treoir II Seveso an AE (96/082/EEC) iarracht ar chosc a chur le mórthionóiscí tionsclaíocha ina mbeadh substaintí contúirteacha i gceist agus teorainn a chur le hiarmhairtí na dtionóiscí ar dhaoine agus ar an gcomhshaol. Is í bunaidhm na Treorach seo a chinntiú:- Moltaí do bhunaíochtaí nua i mbaol mórthionóiscí a chruthú, Moltaí maidir le méadú na mbunaíochtaí atá ann atá ainmnithe faoin treoir agus Ba chóir go dtógfadh forbairtí eile a bhíonn beartaithe in aice le buanaíochtaí atá ann ceann den ghá cosc a chur le mórthionóiscí a mbeadh substaintí guaiseacha i gceist agus an pobal agus an timpeallacht a chosaint.

Tá dhá shuíomh sa Chontae, a bhfuil an dá cheann acu suite i dTairbeart, lena mbaineann an Treoir seo – Suíomh An Ghníomhaireacht Chúltaca Ola Náisiúnta agus Suíomh Fuinneamh Inbhuanaithe na hAlban.




Cuspóir Uimh.

Cosc a chur le Guaiseacha Mórthionóiscí

Is cuspóir ag an gComhairle é:

ES - 33 Acmhainn na láithreán athfhorbraíochta tionsclaíochta a aithint maidir le fostaíocht i gceantair uirbeacha agus tuaithe sa Chontae agus a gcuireann siad le patrún forbartha níos

inbhuanaithe.

ES - 34 Acmhainn na láithreán athfhorbraíochta tionsclaíochta a aithint

maidir le fostaíocht i gceantair uirbeacha agus tuaithe sa Chontae agus a gcuireann siad le patrún forbartha níos

inbhuanaithe.

ES - 35 Measúnú ar iarratais ar fhorbairt nua nó síneadh a chur

le forbairt a bhíonn ann ina mbeadh substaintí guaiseacha i gceist ag tógáil ceann de:

An Treoir um Mhórthionóiscí (Seveso II) (96/082/EEC), Drochthionchair a fhéadfadh a bheith ann do shláinte

agus sábháilteacht an phobail, An gá le hachar sábháilte oiriúnach a choimeád idir

cheantair chónaite, ceantair a úsáideann an pobal agus ceantair a bhfuil íogaireacht nádúrtha ar leith ag baint leo agus

Comhlíonadh chuspóirí ES-11 a léiriú.

Caibidil 5 Turasóireacht & Áineas

_______________________________________________________________________________

72

5 Turasóireacht & Áineas

________________________________________________________________

5.1 Réamhrá

Tá an earnáil turasóireachta ar cheann de na mór-réimsí fáis sa gheilleagar náisiúnta agus áitiúil, le caiteachas ar thurasóireacht ag €5.3 billiún i 2009, ar ionann é agus 3.8% den Olltáirgeacht Náisiúnta. Is í an earnáil den gheilleagar í a bhfuil an acmhainn is mó fáis inti sa ghearr agus sa mheántéarma. Tháinig 846,000 turasóir go Ciarraí i 2011. Tá deich faoin gcéad d’fhórsa oibre Chiarraí fostaithe in óstáin agus i mbialanna i gcomparáid leis an meán náisiúnta de 6%. Bhí an Contae sa cheathrú áit maidir le líon iomlán na gcuairteoirí, taobh thair de Bhaile Átha Cliath, Corcaigh agus Gaillimh. Mar sin féin is é caiteachas an turasóra i gCiarraí ná €212 le hais an fhigiúir chomhfhreagrach do Chorcaigh de €370 in agahidh an chuairteora. Tá acmhainn i gCiarraí le líon na gcuairteoirí a mhéadú agus le caiteachas an chuairteora a mhéadú.

Tá tírdhreach sárscéimhe Chiarraí mar bhunchloch ar a bhfuil a thionscal turasóireachta tógtha. Tá ainm agus íomhá an Chontae tar éis dul i bhfeidhm ar shamhlaíocht na gcuairteoirí atá sa tóir ar Éire ‘fhiáin’, ‘iargúlta’, ‘fíor’ le bóithre oscailte, cultúr agus tuath nach bhfuil millte – an taithí Éireannach. Tá éagsúlacht sa tírdhreach ó shliabhraonta, lochanna, inbhir agus ceantair cois cósta atá mórthaibhseach. Ar na gnéithe áirítear Lochanna Chill Airne, leithinsí an Daingin agus Uíbh Ráthaigh agus Dairbhre, mar a bhfuil radharc tíre drámatúil agus áiteanna atá go hálainn le turas a thabhairt orthu. Ina theannta sin, soláthraíonn siabhraonta na gCruacha Dubha, Chnoc Bhréanainn agus Shliabh Mis cúlra den scoth le mórán de bhailte agus de shráidbhailte an Chontae, chomh maith le hábhar suime seasmhach do shiúlóirí agus dreapadóirí.

Léirigh Staidéar a rinne an Scoil Ailtireachta ag Ollscoil na hÉireann, Baile Átha Cliath go bhfuil Ciarraí cóngrach don ‘bhuaicphointe’ maidir le tionchar na tithíochta tuaithe ar an tírdhreach uathúil agus luachmhar seo. Ní mór dúinn a bheith cúramach ag dul ar aghaidh dúinn go ndéanfaimid an tírdhreach seo a chosaint chun leasa an Chontae agus na ndaoine atá ina gcónaí ann.

Cabhraíonn na saintréithe seo le tuilleadh forbartha ar an earnáil áineasa trí fhorbairt inbhuanaithe ar mhargaí nideoige, mar shampla laethanta saoire rothaíochta / siúlóide, turais seandálaíochta agus dúlra, turais fhoghlama Béarla agus sainmhargaí mar laethanta saoire gníomhaíochta, turasóireacht bunaithe ar an timpeallacht agus ar an gcultúr.



_______________________________________________________________________________

73

Soláthraíonn gach ceann de na gníomhaíochtaí seo deis le héagsúlú agus fás a dhéanamh ar tháirge turasóireachta Chiarraí agus le leas a bhaint as na torthaí a ghintear agus an t-éileamh a bhíonn ar sheirbhísí breise. Cuireann na gníomhaíochtaí nideoige seo le biaiste na turasóireachta freisin. Tá acmhainn sa turasóireacht nideoige forbairt i láithreacha ar fud an Chontae agus dá réir sin is féidir léi cur le forbairt gheilleagrach inbhuanaithe na gceantar imeallach agus tuaithe a bhfuil bonn lag geilleagrach futhu dá éagmais. Tá Ciarraí i ndea-riocht le bheith mar cheann sprice suntasach don mhargadh atá ag fás i laethanta saoire cultúrtha, oidhreachta agus ealaíona trí fhorbairt oiriúnach a dhéanamh ar a sóchmhainní dúchasacha tógtha, cultúrtha agus nádúrtha. Tá an margadh ‘an fhámaire agus an chuardaitheora cultúir’ ag fás; is spéis leo radharcanna an Chontae a fhiosrú agus eolas a fháil ar chultúr agus ar oidhreacht. Tá ardtoradh ar an earnáil seo den mhargadh maidir le caiteachas níos airde an chuairteora agus leis an tréimhse a chaitheann na cuairteoirí sa Chontae. Is minic a thagann na gníomhaíochtaí seo a bhíonn bunaithe ar chultúr agus oidhreacht le gníomhaíochtaí spóirt agus taithí eile saoire. Tá tionscal na turasóireachta tar éis athrú le blianta beaga anuas; tá riachtanais agus ionchais an turasóra tar éis méadú agus tá athruithe ar na bealaí a ndéanann daoine a saoire a phleanáil agus a cheannach. Tá méadú ar an athrú ar nádúr an éilimh turasóireachta ag imeacht ó shaoire turais faoi threoir go turasóirí neamhspleácha ag lorg an bhonneagair a cheadódh saorghluaiseacht áisiúil dóibh idir na nithe is díol spéise sa Chontae. Tá impleachtaí ar leith aige seo do chomhtháthú na turasóireachta, d’úsáid na talún agus do pholasaithe iompair. Cuirfidh úsáid talún comhtháite agus pleanáil iompair feabhas ar an táirge turasóireachta agus ar thaithí an chuairteora agus spreagfaidh sé tréimsí níos faide saoire sa Chontae. Éilíonn an comhtháthú seo go ndéanfadh an bonneagar iompair naisc níos láidre a fhorbairt le hordlathas na nithe is díol spéise le turasóirí, rochtain ar chóiríocht oiriúnach agus tírdhreach le dea-chomharthaíocht agus é léirmhínithe. Is dócha gurb iad iompar agus éascaíocht rochtana ar an gContae an dá thosca is suntasaí maidir le fás na hearnála turasóireachta i gCiarraí. Is é an sainmhíniú atá ar thurasóireacht inbhuanaithe ná ‘turasóireacht a thógann ceann dá tionchair eacnamaíocha agus comhshaoil anois agus sa todhchaí, a thugann aghaidh ar riachtanais chuairteoirí, an tionscail, an chomhshaoil agus an phobail aíochta’. Tá cúram i gceist le forbairt turasóireachta inbhuanaithe maidir le tionchar an tionscail ar an bpobal aíochta chomh maith leis an timpeallacht fhisiceach. Tá sé mar chuspóir ag an bplean seo mar sin, dul i mbun straitéise le tionscal turasóireachta inbhuanaithe a fhorbairt a dhéanann íoslaghdú ar dhrochthionchair ar phobail áitiúla, ar an oidhreacht tógtha, ar an tírdhreach, ar ghnáthóga agus speiceas á bhfágáil neamhlaghdaithe mar acmhainn don todhchaí, agus tacaíocht á thabhairt do rachmas sóisialta agus geilleagrach. Éilíonn



_______________________________________________________________________________

74

pleanáil turasóireachta inbhuanaithe mar sin go mbainfí cothromaíocht amach idr riachtanais an chuairteora, na háite, sóchmhainní oidhreachta agus an phobail aíochta. Is cás cúraim é creimeadh agus dochar do chosáin agus d’fhásra a bhaineann le hilúsáidí, go háirithe maidir le cosáin sléibhe, agus b'fhéidir go mbeidh gá le rialú a dhéanamh ar a leithéid d'úsáidí. Soláthraíonn an Plean creat do pholasaí agus do chuspóir le forbairt a dhéanamh ar earnáil turasóireachta níos éagsúla agus inbhuanaithe. I bhforfheidhmiú an Phlea seo áfach, aithnítear nach polasaithe ‘neamhspleácha’ iad na polasaithe turasóireachta agus oidhreachta agus go ndéanann an plean seo príomhshruthú agus tacaíocht a thabhairt do thurasóireacht trí pholasaithe gaolmhara – mar iompar, acmhainní nádúrtha agus polasaithe lonnaíochta. Aithníonn sé freisin go n-éilíonn forbairt ar thionscal turasóireachta atá éagsúil agus inbhuanaithe cur chuige comhtháite ilghníomhaireachta agus tá sé mar chuspóir sa Phlean seo oibriú le comhpháirtithe straitéiseacha na Comhairle agus go háirithe le Fáilte Éireann - Réigiún Thiar Theas.

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht go Ginearálta


T- 1 Déanamh de réir phrionsabail na turasóireachta inbhuanaithe agus ceann a thógáil dá tionchair

geilleagracha, sóisialta agus comhshaoil anois agus sa todhchaí.

T- 2

Uasmhéadú a dhéanamh ar an acmhainn turasóireachta mar ‘cholún fáis gheilleagrach’ a chuirfidh le cothromaíocht fáis gheilleagrach an

Chontae agus thionscal na turasóireachta sa Réigiún Thiar Theas.

T- 3

Éascú a dhéanamh ar thionscal turasóireachta inbhuanaithe agus éagsúlaithe trí fhás mhargaí

nideoige ar bhealach inbhuanaithe sóisialta, comhshaoil agus geilleagrach.

T- 4

Cosaint agus caomhnú a dhéanamh, trí fhorfheidhmiú chuspóirí agus chaighdeáin fhorbartha an Phlean seo,

ar na gnéithe oidhreachta nádúrtha, tógtha agus cultúrtha atá mar bhonn le tionscal turasóireachta an Chontae, ar a n-áirítear bithéagsúlacht, ceantair le tírdhreach tábhachtach, radharcra cósta, ceantair inspéise ó thaobh geolaíocha agus eolaíochta de,

foirgnimh stairiúla, suíomhanna seandálaíochta agus séadchomharthaí agus riocht traidisiúnta agus cuma

ghinearálta na mbailte agus na sráidbhailte.



_______________________________________________________________________________

75

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht go Ginearálta

Is cuspóir ag an gComhairle é:- T- 5

Cur chun cinn a dhéanamh ar fhorbairt

inbhuanaithe bhonneagair a bhaineann le turasóireacht mar iompar, rochtain, áiseanna oiriúnacha agus cóiríocht turasóireachta ar

ardchaighdeán, i suíomhanna oiriúnacha mar a mbíonn tograí de réir fhorálacha an Phlean seo.

T- 6

Teagmháil a dhéanamh leis na comhpháirtithe straitéiseacha mar Fháilte Éireann (Réigiún Thiar Theas), an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus

Fiadhúlra, Coillte agus comhlachtaí eile ábharthaar straitéisí úsáide talún a aithint do cheantair, ag díriú

ar a luach turasóireachta, comhshaoil agus oidhreachta.

T- 7

Cur chun cinn a dhéanamh ar chomhtháthú úsáide talún agus polasaithe iompair lena chinntiú go

ndéantar freastal ar riachtanais uathúla na hearnála turasóireachta mar sheirbhís bhus phoiblí a

sholáthar ag nascadh na nithe is díol spéise le turasóirí agus feabhas ar naisc iompair idir an aerfort ag An Fearann Fuar agus príomh-mhoil

turasóireachta an Chontae. 5. 2 Turasóireacht Inrochtana ________________________________________________________________________

Tá a chinntiú go mbíonn seirbhísí níos inrochtana do dhaoine le fadhbanna soghluaisteachta, daoine faoi mhíchumas foghlama, daoine lagamhairc lagéisteachta, leanaí óga agus seandaoine, tábhachtach go sóisialta agus ó thaobh an gheilleagair de. D’fhonn líon na dturasóirí a mhéadú sna grúpaí seo ní mór bonneagar oiriúnach a bheith ann, mar rampaí agus áiseanna oiriúnacha leithris, le freastal ar a riachtanais. Ba chóir go mbeadh eolas ar inrochtaineacht ar ionaid agus gníomhaíochtaí turasóiréachta ar fáil go héasca d’fhonn gur féidir leis na grúpaí seo a dturas a phleanáil. Ba chóir go ndéanfaí eolas a leithdháileadh trí gach foinse eolais a úsáideann daone a thagann ar saoire, agus i réimse leagan amach a bheadh ag teastáil ó ghrúpaí le míchumais de chineálacha éagsúla.



_______________________________________________________________________________

76

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Inrochtana


T- 8

Éascú ar sholáthar rochtana ar eolas ar inrochtaineacht sna leagain amach éagsúla is gá

do ghrúpaí atá faoi mhíchumas. T- 9

A chinntiú, nuair is féidir é, go bhfreastlaíonn gach

áis leithris phoiblí ar dhaoine le leibhéil éagsúla fadhbanna soghluaisteachta agus rochtana.

5.3 Turasóireacht Ghníomhaíochta & Eachtraíochta ________________________________________________________________________

Aithnítear Contae Chiarraí mar cheann de phríomhspriocanna caitheamh aimsire lasmuigh in Éirinn. Ar an gcúis seo a roghnaigh an Cumann Trádála Taistil Eachtraíochta é mar ionad dá Chruinniú Mullaigh Domhanda Eachtraíochta 2014. Áiríonn eachtraíocht gníomhaíochtaí “boga” agus “crua” a bhfuil siad go léir le fáil i gCiarraí. Áirítear ar eachtraíocht bhog siúlóid, rothaíocht, galf agus snámh ar iad na gníomhaíochtaí is coitianta iad. Áirítear ar eachtraíocht chrua sléibhteoireacht, rópadóireacht anuas agus tumadóireacht scúba. Tá cáil ar Chiarraí mar ionad siúlóide le líonra dea-bhunaithe cian-siúlóidí, ar a n-áirítear Slí Bhéarra, Slí Chiarraí, Slí an Daingin, Cosán na Naomh, Slí Chiarraí Thuaidh agus Slí na Sionainne, le gréasán os coinn 500km eatarthu. Tá mórán siúlóidí eile sa Chontae ar a n-áirítear Slí na Sláinte agus Siúlóidí Lúibe Náisiúnta. Leanfaidh Comhairle Contae Chiarraí le tacaíocht a thabhairt d’fhorbairt inbhuanaithe siúlóidí breise sa Chontae agus déanfaidh sí éascú, nuair is cuí, ar ghníomhaíochtaí agus ar sholáthar seirbhísí a chuirfidh feabhas ar thaitneamhacht na timpeallachta lasmuigh. Is cuspóir ag an gComhairle é cur chun cinn inbhuanaithe a dhéanamh ar na húsáidí seo i suíomhanna oiriúnacha, d’fhonn an turasóir gníomhaíochta agus eachtraíochta a mhealladh. Tá Ciarraí an-oiriúnach freisin le hóstáil a dhéanamh ar imeachtaí amuigh faoin spear mar thrí-atlain, maratóin etc. ina mbíonn líon mór iomaitheoirí rannpháirteach iontu agus gá le réimse leathan agus éagsúlacht áiseanna mar chóiríocht agus bialanna le tacú leo.

Tá cuid de na galfchúrsaí is fearr sa tír i gCiarraí, ar a n-áirítear galfchúrsaí dumhcha cáiliúla Bhaile an Bhuinneánaigh, Trá Lí agus An Coireán. Tá raon lúthchleasa tartan 400 méadar in Oileán Chiarraí agus áiseanna gleacaíochta agus seomra allais in éineacht leis. Tá iliomad ionad fóillíochta, linnte snámha agus agus roinnt ionad eachtraíochta lasmuigh ann mar Cheapaigh na Lao, atá i measc na háiseanna dá leithéid is fearr in Éirinn. Cé go n-aithnítear gur chuid tábhachtach d’achmhainn turasóireachta an Chontae iad galf agus gníomhaíochtaí eile



_______________________________________________________________________________

77

mar é, aithnítear freisin go mbíonn gá go minic le láthair tuaithe a mb’fhéidir ardluach nádúrtha agus cutlúrtha a bheith ag baint leo a chaithfear a chosaint. Soláthraíonn aibhneacha agus lochanna Chiarraí deiseanna imleora fóillíochta agus taitneamhachta – ar a n-áirítear slatiascaireacht, éiceathurasóireacht agus rotharbhealaí. Níl an leas is mó, go ginearálta, bainte as acmhainn turasóireachta uiscebhealaí intíre an Chontae. In éineacht le hacmhainn na slite féin, is gá riachtanais an turasóra a aithint agus ionaid seirbhíse a bheith le hais chonairí acmhainneacha na n-uiscebhealach lena chinntiú go mbíonn a leithéid de bhealaí infheidhmithe. De réir Iascaigh Intíre na hÉireann (IIÉ) b’fhiú €550m slatiascaireacht áineasa i 2012 le hacmhainn suntasach maidir le tuilleadh fáis. Tarraingíonn an réigiún thiar theas 45% de gach slatiascaire ó thar lear leis na príomh-mhargaí sa Bhreatain Mhór, sa Ghearmáin agus sa bhFrainc. Fanann slatiascairí níos faide (12 lá) agus caitheann siad níos mó ná an gnáthchuairteoir. Tá plean forbartha do Thurasóireacht Géimiascaireachta i gCiarraí, a ndearna Comhpháirtíocht Forbartha Chiarraí Theas é a choimisiúnú i gcomhar le Cuideachta Forbartha Chiarraí Thuaidh & Thoir, á ulmhú faoi láthair le gach páirtí leasmhar. Oibreoidh Comhairle Contae Chiarraí leis an IFI, Fáilte Éireann, Comhpháirtíochtaí Forbartha, Clubanna Iascaireachta, Go Kerry agus leis an ngnó i dtreo fhorfheidhmiú chomhaontaithe an Phlean. Is mórnideog í slatiascaireacht farraige sa táirge foriomlán slatiascaireachta a thug timpeall 55,000 cuairteoir ó thar lear anseo i 2012. Tá réigiúin cois cósta i gCiarraí ag baint leasa cheana féin as insní slatiascairí ó thar lear, ach tá acmhainn ollmhór fáis fós ann. Tá sé tábhachtach go n-ullmhófaí plean inbhuanaithe, comhtháite forbartha agus margaíochta agus go gcuirfí i bhfeidhm é le huasmhéadú a dhéanamh ar acmhainn an mhargaidh nideoige seo.

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Ghníomhaíochta


T- 10

Tacú agus éascú, i gcomhar le comhlachtaí agus gníomhaireachtaí eile, ar fhorbairt inbhuanaithe

Chiarraí mar cheann scríbe den scoth do thurasóireacht a bhaineann le spórt agus áineas.

T- 11

Cur chun cinn agus éascú ar fhorbairt inbhuanaithe ghníomhaíochtaí amuigh faoin spéir,

i láithreacha oiriúnacha, mar shiúlóid, fánadóireacht, rothaíocht agus eachtraíocht le

sain-ionaid agus áiseanna folláine i gcomhar le IT Trá Lí, Fáilte Éireann, Oifig na gCosán Náisiúnta,

an Chomhairle Spóirt, Bord Oideachais agus Oiliúna Chiarraí agus ranna agus

gníomhaireachtaí eile náisiúnta agus Contae.



_______________________________________________________________________________

78

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Ghníomhaíochta


Cur chun cinn ar fhorbairt inbhuanaithe

turasóireachta eispéireasach le hiarmhairt íseal ar a n-áirítar rianadóireacht, slatiascaireacht,

gníomhaíochtaí eachaíochta, éanbhreathnú, faire míol mór agus deilfe, curachóireacht agus

cadhcáil, uaimheadóireacht, parafhaoileoireacht, luibheolaíocht, grianghrafadóireacht, péinteáil

agus machnamh, i láithreacha oiriúnacha d’fhonn éagsúlú a dhéanamh ar réims an taithí

turasóireachta atá ar fáil sa Chontae agus cur le biaiste na turasóireachta.

T- 13

Cur chun cinn a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe nithe is díol spéise agus

taitneamhachtaí nach míonn ag braith ar an aimsir agus a thacaíonn le teaghlaigh i láithreacha

oiriúnacha a chuirfidh le dáileadh na turasóireachta ar fud an Chontae.

T- 14

Éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe spórt usice, surfáil agus imeachtaí a bhaineann le

huisce.

T- 15

Oibriú i gcomhpháirtíocht le heagraíochtaí pobail áitiúla, clubanna slatiascaireachta, Iascaigh Intíre

na hÉireann agus comhlachtaí ábhartha eile le huasghrádú inbhuanaithe a dhéanamh ar

bhonneagar a bhaineann le slatiascaireacht ar a n-áirítear rochtain, seastáin agus comharthaíocht

ag láithreacha oiriúnacha. T- 16

Tacú i gcomhar leis an Seirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra agus le páirtithe

leasmhara eile maidir le monatóireacht árthach uisceach maidir le scaipeadh speiceas

choimhthíocha ionracha ag árthaí phléisiúir.

T- 17

Tacú le cuspóirí straiteíseacha na Straitéise Náisiúnta um Áineas Tuaithe (2006) An Roinn

Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta.

5.4 Cosáin agus Gréasáin Taitneamhachta

Tá tábhacht saoire siúlóide, rothaíochta agus an mhála droma ag méadú mar chuid de thurasóireacht ´sa Chontae. Ag an am gcéanna tharla méadú gan fasach ar líon na gcarranna ar na bóithre le blianta beaga anuas, ag cruthú riachtanais bhreise cosáin easbhóthair agus cineálacha turasóireachta inbhuanaithe a fhorbairt. Is féidir siúlbhealaí easbhóthair a bhunú ar shlite éagsúla, trí shocruithe neamhfhoirmeálta le húinéirí talún,



_______________________________________________________________________________


79

trí chomhaontuithe fhoirmeálta nó ceannach. Is minic a bhíonn siúlbhealaí bunaithe ag nós agus cleachtadh. Tá gréasán fairsing cian-siúlán slímharcáilte, cosáin oilithreachta agus siúlán foraoise sa Chontae ar a n-áirítear:-

• Slí Bhéarra. • Slí Chiarraí. • Slí an Daingin. • Cosán na Naomh. • Slí Chiarraí Thuaidh. • Slí na Sionainne. • Slí na Lithe. Tá acmhainn forbartha inbhuanaithe ar a thuilleadh siúlán ag láithreacha oiriúnacha ar fud an Chontae, mar shampla, an Siúlóid Lúibe atá beartaithe ag Loch Léinn i gCill Airne, ach a chinntiú nach mbeadh aon drochthionchar suntasach ar an gcomhshaol ar a n-áirítear iomláine ghréasán Natura 2000. Léirítear na bealaí siúlóide atá sa Chontae ar Mhapa 5.1 thíos.

Aithníonn an Chomhairle go bhfuil bealaí siúlóide a dhéantar a fhorbairt agus a chothabháil go hinbhuanaithe go mór chun leasa gheilleagar na gceantar a dtéann siad tríd chomh maith le ról luachmhar oideachais, áineasa agus caomhantais a sholáthar. Aithníonn an Chomhairle nach féidir gur ann do na bealaí seo ná nach féidir leo fanúint ann gan comhoibriú iomlán ó úinéirí réadmhaoine príobháideach ar an bealaí.


____________________________________________________________________________________________________________________________________


80


________________________________________________________________________

81

Tionscadal Rochtana ar Na Cruacha Dubha

Tosaíodh ar staidéar le measúnú a dhéanamh ar acmhainn Thionscadal Rochtana Cnoic (TRC) sna Cruacha Dubha i 2013. Tá Na Cruacha Dubha ainmnithe mar chuid de ghréasán Natura 2000 mar chód láithreáin 000365 Pháirc Náisiúnta Chill Airne, na gCruacha Dubha agus Abhainn Chárthaí. Is é atá mar fhís don tionscadal crios gníomhaíochta áineasa, dírithe go príomha ar chnocadóireacht, dreapadóireacht, sléibhteoireacht agus oidhreacht chultúrtha a chruthú, le tacaíocht dóibh ar fad ó rochtain cheadaitheach ar thalamh ó na húinéirí ábhartha, agus a chinntiú nach mbíonn aon drochthionchar suntasach ar an gcomhshaol ar a n-áirítear iomláine ghréasán Natúra 2000. Soláthrófar an TRC trí fhóram bainistíochta ilpháirtí leasmhar rannpháirteach, le tacú le slite beatha na n-úinéirí talún agus le fiontair áitiúla, agus eispéireas iontach á sholáthar d’údáideoirí áineasa. Feictear go mbeidh TRC na gCruacha Dubha mar eiseamláir do bhainistíocht inbhuanaithe ardtalún agus rochtain cheadaitheach áineasa in Éirinn, bunaithe ar éiteas inbhuanaitheachta talmhaíochta agus comhshaoil.

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Eachtraíochta


T-18

Éascú a dhéanamh ar sholáthar inbhuanaithe ag láithreacha oiriúnach ar ghréasán de chosáin ar ardchaighdán agus carrchlóis in éineacht leo do

shiúlóirí agus lucht rothaíochta agus marcaíochta capall a bhíonn tarraingteach agus saor in aisce do

thrácht fheithicle.

T-19 Comhoibriú le comhlachtaí ionadaíochta d’fhonn taclú le forbairt inbhuanaithe, cothabháil agus feabhsú na

slite siúlóide ag láithreacha oiriúnacha ar fud an Chontae.

T-20

Cur chun cinn inbhuanaithe, i gcomhar le heagraíochtaí éagsúla reachtúla agus ábhartha, ag láithreacha oiriúnacha ar úsáid níos fairsinge as an

gcósta do ghníomhaíochtaí mar thurasóireacht, féachaint ar na radharcanna, siúlóid, marcaíocht, etc

mar thurasóireacht inbhuanaithe agus acmhainn áineasa do mhuintir Chontae Chiarraí agus do

chuairteoirí eile.

T-21 Spreagadh gníomhach a thabhairt agus iarracht ar éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe oiriúnach

ar rotharbhealaí chomhtháite ar fud an Chontae i gcomhar le gníomhaireachtaí eile.



________________________________________________________________________

82

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Eachtraíochta


T-22

Tacaíocht inbhuanaithe a thabhairt d’ullmhú agus d’fhorfheidhmiú Phlean Bainistíochta Comhtháite do na Cruacha Dubha le haghaidh a thabhairt ar gach

gné d’fhorbairt sóisialta, comhshaoil agus geilleagrach na gCruacha Dubha agus ag an am céanna ag cinntiú

nach mbíonn aon drochthionchar suntasach ar an gcomhshaol ar a n-áirítear iomláin suíomhanna Natura

2000.

5.5 ROTHAÍOCHT

Tá roinnt rotharbhealach sa Chontae. Leanann na bealaí seo bóithre ciúine tuaithe agus tá mapaí agus comharthaíocht ar leith ag baint leo. Tá scóip ann an coincheap seo a leathadh chuid áiteanna eile sa Chontae agus feabhas a chur ar chaighdeán a soláthar.

Ba chóir go leanfadh bealaí ord tosaíochta: raonta easbhóthair, bóithre ciúine tuaithe agus bóithre réigiúnacha agus náisiúnta. I gcás na raonta réigiúnacha agus náisiúnta, ba chóir go mbeadh bealaí rothaíochta scartha, nuair is féidir é, ó charrbhealaí agus chosáin.

Tá paistí suntasacha talún a bhí in úsáid roimhe seo mar línte iarnróid. Sa mhéid gur oibreacha innealtóireachta atá iontu seo ag sárú (uaireanta) bhacanna topagrafacha, is acmhainn suntasacha freisin iad.

Tá acmhainn sna hiarlínte iarnróid go ndéanfaí iad a úsáid mar chonairí do rochtain taitneamhachta, saor ó thrácht mhótair agus tá acmhainn iontu d’athúsáid an iarnróid.

Tá méadú ar an éleamh atá ar rothaíocht mar spórt agus mar mhodh iompair. Tá cuspóir ar leith ag Creatlach an Pholasaí Náisiúnta Rothaíochta maidir le forbairt ar an gCreatlach Náisiúnta Rothaíochta go n-áireofaí slite áineasa tuaithe timpeall ar cheantair uirbeacha agus ag nascadh le mórcheantair uirbeacha. Tá tionscnaimh freisin ann ag leibhéal na hEorpa ar féidir iad a úsáid le turasóireacht rothaíochta a chur chun cinn sa Chontae. Is é EuroVelo an Líonra Rotharbhealaigh Eorpach agus tá an Cónaidhm Rothaíochta Eorpach (CRE) ag comhordú forbartha líonra rotharbhealach ar ardchaighdeán ag nascadh na mór-roinne go léir. Faoi láthair tá 14 bealach i EuroVelo agus feictear go mbeidh an líonra críochnaithe go substaintiúil faoi 2020. Téann Bealach 1 (Bealach Chósta an Atlantaigh) de líonra EuroVelo ón gCeann Tíre Thuaidh (an Iorua) go dtí Sagrés (an Phortaingéil). Téann sé trí Éirinn leis an mbealach ag dul ó Mhainistir na



________________________________________________________________________

83

Féile-Liostúthail-Trá Lí-An Daingean (Ceann Sléibhe)-Fáinne Chiarraí-Béarra. Is é polasaí an Údaráis Phleanála féachaint ar thograí forbartha sna réimsí seo ar a n-áirítear forbairt inbhuanaithe na n-iarlínte iarnróid do ghníomhaíochtaí oidhreachta áitiúla agus lasmuigh faoin aer, ar a n-áirítear siúláin agus rotharbhealaí áineasa a sholáthar nuair is féidir a léiriú nach mbeadh drochthionchar suntasach acu ar an gcomhshaol, ar a n-áirítear suíomhanna Natura 2000.

Cuspóir Uimh. Rotharbhealaí


T- 23

Comhoibriú leis an gComhairle Spóirt, Fáilte Éireann, Coiste Comhairleach na Slí Marcáilte

Náisiúnta, Cillte, an Chomhairle Oidhreachta agus comhlachtaí ábhartha eile, d’fhonn tacú le forbairt inbhuanaithe, cothabháil agus feabhsú forbartha

na slite ar fud an Chontae ar bhealach neamhdhíobhálach don chomhshaol.

T- 24

Cosaint agus tacaíocht a thabhairt d’athúsáid inbhuanaithe na n-iarlínte iarnróid atá ann chun

críche taitneamhachta, mar rotharbhealaí, siúlbhealaí agus gníomhaíochtaí eile áineasa

d’fhonn greásán de ‘bhealaí glasa’ a fhorbairt ar fud an Chontae.

T- 25

Tacú le forbairt inbhuanaithe Ghréasán Náisiúnta Raonta Rothar agus le forbairt an tionscadail

EuroVelo, go háirithe Raon Chósta an Atlantaigh mar a dtéann sé tríd an Contae.

5.6 Slí an Atlantaigh Fhiáin ________________________________________________________________________

Beidh Slí an Atlantaigh Fhiáin ar cheann de na bealaí turasóireachta is faide in Éirinn agus í ag síneadh ar chósta an Atlantaigh ó Leithinis Inis Eoghain go Cionn tSáile, ag clúdach timpeall 2750 km. Feictear go gcabhróidh an bealach nua turasóireachta seo le líon na gcuairteoirí a mhéadú, cur le fad ama agus caiteachas foriomlán na gcuairteoirí ar bord farraige an iarthair. Déanfaidh sé cuairteoirí a stiúrtha chuig ceantair sa Chontae nach dtugtar cuairt chomh minic orthu agus nuair a bheidh sé críochnaithe beidh sé ar cheann de na bealaí turasóireachta le comharthaíocht is faide ar domhan, le os coinn 150 ‘pointe fionnachtana' ar an slí. Le cuid den radhracra cois cósta is mórthaibhsí in Éirinn, d’fhéadfadh dea-thorthaí a bheith ag an tionscnamh nua turasóireachta seo do Chiarraí.



________________________________________________________________________

84

Cuspóir Uimh.

Slí an Atlantaigh Fhiáin


T- 26

Cur chun cinn inbhuanaithe a dhéanamh ar thionscnamh turasóireachta ‘Shlí an Atlantaigh

Fhiáin’, a bhfuil cósta iomlán Chiarraí i gceist ann, i gcomhpháirtíocht le Fáilte Éireann.

T- 27

Éascú a dhéanamh ar sholáthar inbhuanaithe áiseanna páirceála busanna ar imeall na mbailte agus na sráidbhailte agus ag pointí oiriúnacha

féachana ar radharcanna ar an slí. 5.7 Turasóireacht Ealaíona, Ceardaíochta agus Bia ________________________________________________________________________Tá traidisiún saibhir tionscal ealaíona agus ceardaíochta sa Chontae ar a n-áirítear déanamh naomhóige traidisiúnta, lása agus potadóireachta. Tá méadú ar an éileamh ag cuairteoirí dúchasacha agus iasachta ar a leithéid de tháirgí. Tá mórán oibrithe ceirde agus ealaíontóirí ina gcónaí agus ag obair in áiteanna iargúlta sa Chontae, nach dtaithíonn turasóirí chomh minic sin agus tá forbairt bhealaí ceardaíochta agus bia go mór chun leasa na bhfiotar seo.

Is earnáil atá sa turasóireacht bhia atá ag fás ar fud an domhain agus tá Ciarraí i ndea-riocht le teacht i dtír ar chuid den mhargadh seo. Go hidirnáisiúnta, féachtar ar ghníomhaíochtaí agus imeachtaí a bhaineann le bia mar phríomhfhachtóir le cur le líon na dturasóirí in áiteanna ar leith. I gCiarraí, tá Féile Bia Leithinis Chorca Dhuibhne (a dhéanann óstáil ar dhuaiseanna bia Blas na hÉireann), Aonach Bia Lios Tuathail, Féile Bia An Neidín, an gluaiseacht Fás do Chuid Féin agus Idirbhaile Thrá Lí go léir ag mealladh spéise i mbia áitiúil Is féidir leis an fáil a bheadh ar bhialanna áitiúla ar ardchaighdeán a bheith mar chúis le cinneadh a dhéanamh maidir le rogha cheann scríbe mórán cuairteoirí neamhspleácha. Is ionann bia agus deoch agus an codán is mó de chaiteachas chuairteora agus é níos mó ná an gnáthchaiteachas ar lóistín. Tacaíonn Comhairle Contae Chiarraí le forbairt ionad táirgiúlachta bia ceirde.

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Ealaíona, Ceardaíochta agus Bia


T- 28

Tacú le forbairt inbhuanaithe na n-earnálacha ealaíona, ceardaíochta agus bia agus teagmháil le

gníomhaireachtaí eile ábhartha le héascú a dhéanamh ar fhás san earnáil seo.

It an objective of the Council t



________________________________________________________________________

85

5.8 Turasóireacht Ghnó ________________________________________________________________________Is margaí ardiomaíochta atá san earnáil turasóireachta agus imeachtaí ghnó agus í ar an earnáil turasóireachta is tapúla fáis ar fud an domhain. Is comhpháirteanna den earnáil seo iad comhdhálacha, taispeántais, seoladh táirge, seónna trádála agus fáiltiúlacht chorparáideach. Is earnáil bheag í turasóireacht ghnó faoi láthair i margadh foriomlán turasóireachta Chiarraí, ach is réimse í ina bhfuil acmhainn suntasacha fáis, go háirithe i gconair Thrá Lí – Chill Airne, mar a bhfuil formhór na bhfiontar tráchtála suite. Tá Cill Airne in áit mhaith le leas a bhaint as an earnáil ghnó. Ní ach Baile Átha Cliath chun tosaigh ar an mbaile maidir leis an méid leapacha atá ar fáil agus tá sé sa mhargadh seo cheana féin le hionad náisiúnta comhdhála. Tá Cruinneachán Róis á bheartú ag Trá Lí, ar spás uile-aimsire, ilfheidhme a bheadh ann le hóstáil a dhéanamh ar thionóil, imeachtaí poiblí, taispeántais agus Féile Bhliantúil Róis Thrá Lí. Tá dea-nascacht riachtanach le tuilleadh forbartha a dhéanamh ar an margadh comhdhála agus imeachtaí, go háirithe má táthar ag súil le comhdhálacha idirnáisiúnta a mhealladh, beidh gá le méadú a dhéanamh ar rochtain dhíreach aeir chuig Aerfort Chiarraí. Tá turais ‘bleisure’ ar cheann de na treochtaí is déanaí de réir mar a chuireann lucht gairme cúpla lá breise le deireadh thurais ghnó, rud a fhéadfadh ioncam suntasach sa bhreis a thabhairt chuig an ngeilleagar áitiúil.

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Ghnó


T- 29

Tacaíocht inbhuanaithe a thabhairt agus éascú a dhéanamh ar Chiarraí mar cheann scríbe do

thurasóireacht ghnó trí uasmhéadú a dhéanamh ar luach láidir, iomaíoch bhranda Chiarraí.

T-30

Tacú agus éascú a dhéanamh, le comhlachtaí eile, ar fhorbairt inbhuanaithe an Chruinneacháin Róis i

dTrá Lí.

5.9 Turasóireacht Chósta ________________________________________________________________________Tá oidhreacht shaibhir ag cósta Chiarraím ag síneadh os cionn1000 km. le longa báite agus luath-struchtúir adhmaid mar ghaistí éisc caomhnaithe i láib inbhir go campa Méisiliteach ag Cuan an Chaoil, na dúnta ceann tíre mórthaibhseacha, sliogchairn agus láithreáin eaglasta atá ar fud an chósta. Tá greásán forbartha cósta agus sráidbhailte cois farraige ar



________________________________________________________________________

86

chósta an Atlantaigh agus tá 12 de thránna brataí goirme de 74 trá brait ghoirm na tíre sa Chontae. Le fairsinge oidhreachta muirí an Chontae agus buanna dúchasacha phurláin na réigiún cois cósta, tá acmhainn suntasach le forbairt inbhuanaithe a dhéanamh ar an margadh nideoige turasóireachta seo. Is cuspóir ag an gComhairle mar sin é, spreagadh a thabhairt d’údáidí inbhuanaithe a bhaineann leis an bhfarraige.Tá acmhainn ann le forbairt a dhéanamh ar thurasóireacht cois cósta trí fhorbairt inbhuanaithe ar mhuiríní, ionaid nua agus feabhsaithe seoltóireachta, slatiascaireacht agus feabhas ar rochtain ar an gcósta, ag láithreacha oiriúnacha. Tá comhshaol nádúrtha agus éiceachórais na gceantar cois cósta íogair agus tá creimeadh an chósta tar éis dochar suntasach a dhéanamh do na ceantair seo. Ní mór do gach togra forbartha déanamh de réir phrionsabail na hinbhuanaitheachta agus a léiriú nach mbeidh aon drochthionchar suntasach ar an gcomhshaol ar a n-áirítear iomláine ghréasáin Natura 2000. Ceapann scimeálaithe agus clársheoltóirí go bhfuil an tonnghníomhú in áiteanna ar chósta Chiarraí ar fheabhas. Soláthraíonn a leithéid de thonnghníomhú, in éineacht le caighdeán thránna Chiarraí, láthair idéalach do ghníomhaireachtaí scimeála. Bhí comórtais dhomhanda scimeála ar siúl i gCiarraí, le hardchaigheán timpeallachta scimeála á leagadh síos dá réir. Tá meath ag teacht ar shráidbhailte saoire cois farraige, a bhí ar cheann de chrainn taca traidisiúnta thionscal turasóireachta an Chontae, de réir mar atá a spriocmhargadh a bhaineann le teaghlaigh Éireannacha ag dul ar saoire thar lear.Bíonn táirgí turasóireachta sráidbhaile cois farraige ag braith go mór ar an aimsir, agus cé go raibh 2013 go maith dá leithéid d’ionaid ní raibh samhraí roimhe seo chomh maith sin. D’fhonn go mbainfeadh na sráidbhailte seo a n-ionad amach arís mar ionaid saoire do theaghlaigh beidh gá le saoráidí uileaimsire le cur leis na conláistí nádúrtha atá ann. Le tacaíocht a thabhairt do thurasóireacht i sráidbhailte cois cósta tá sé mar chuspóir ag an gComhairle éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe thograí a bhaineann le turasóireachta uileaimsire, ag láithreacha oiriúnacha.

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Chósta


T- 31

Spreagadh a thabhairt d’fhorbairt inbhuanaithe na turasóireachta muirí nuair a thagann sí le cuspóirí agus caighdeáin fhorbartha an Phlean seo, ar a n-áirítear soláthar saoráidí riachtanacha cothabhála agus stórála agus áiteanna dí-éiliúcháin do speicis

choimhthíocha uisceach.



________________________________________________________________________

87

Cuspóir Uimh.



T- 32

Cosc a chur le forbairt a bhainfeadh go suntasach de thaitneamhacht, den timpeallacht nádúrtha agus/nó de luach chósta agus thránna an Chontae nó d’aon cheann dá sóchmhainní nó taitneamhachtaí tógtha,

nádúrtha nó cultúrtha.

T- 33

Tacú agus cur chun cinn, le comhoibriú úinéirí talún, ar rochtain feabhsaithe ar an gcósta, nuair a bhíonn sin inbhuanaithe agus oiriúnach agus ag teacht le

cuspóirí an Phlean seo.

T- 34

Éascú ar fhorbairt inbhuanaithe na muiríní ag suíomhanna oiriúnacha mar a dtagann siad leis an

reachtaíocht iomchuí; leis na cuspóirí atá mionsonraithe sa Phlean seo agus leis na caighdeáin seo a leanas:-

Go mbíonn an togra ag láthair ina bhfuil gníomhaíocht a bhaineann leis ann cheana féin, nó

nuair is ann d’éileamh inbhraie dá leithéid de shaoráid.

Doimhneacht imleor uisce, leaba ancaire, socruithe glanta agus dí-éilliúcháin d’árthaigh phléisiúir, comharthaí loingseoireachta, pontúin, soilsiú,

trealamh sábháilteachta dóiteáin, áiseanna leithris, leibhéal imleor rochtana bóthair, páirceáil do

charranna, rochtain dhíreach agus siúlbhealaí chuig báid a sholáthar.

Saoráidí mar chéanna bás a bheith comhtháite le líne an chladaigh agus pointí iontógála uisce a

sheachaint. Soláthraítear saoráidí le fuíolluisce agus dramhaíl

bhruscair/sholadach de réir chaighdeaín agus rialacháin an Ghníomhaireacht um Chaomhnú

Comhshaoil agus Rannóige Comhshaoil Chomhairle Contae Chiarraí.

T- 35 Cur chun cinn a dhéanamh ar scéim Mhuiríne ghlas

agus ar scéim duaiseanna an Chósta Glas i gcomhar leis An Taisce.

T- 36

Éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe turasóireachta cósta mar spórt uisce agus imeachtaí a bhaineann le huisce ag suíomhanna oiriúnacha ach iad a bheith de réir chuspóirí agus chaighdeáin fhorbartha an Phlean seo, go háirite de réir mar a bhaineann siad le cosaint na timpeallachta nádúrtha agus na gceantar

cois cósta.



________________________________________________________________________

88

Cuspóir Uimh.



T- 37

Cur chun cinn a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe turasóireachta bhraislí muirí, áineasa agus

taitneamhachta ag suíomhanna oiriúnacha ach iad a bheith de réir chuspóirí agus chaighdeáin fhorbartha

an Phlean seo, go háirite de réir mar a bhaineann siad le cosaint na timpeallachta nádúrtha agus na

gceantar cois cósta. T- 38

A chinntiú nach gcuireann saoráidí charbhán,

campála agus páirceála i gceantair cois cósta isteach ar an radharc ná nach mbíonn tionchar acu ar chomhshaol íogair cois cósta (m.sh. córas na

ndumhcha), trí láithreánú, leagan amach, dearadh iomchuí agus sciathadh nádúrtha dúchais áitiúil,

cosaint na bithéagsúlachta agus déanamh de réir riachtanais an Treoir maidir le Gnáthóga.

T- 39

Slite breise siúlóide cois cósta a aithint, ar féidir iad a fhorbairt ar bhonn inbhuanaithe i gcomhar le Slí an

Atlantaigh Fhiáin agus a cheadaíonn naisc le gníomhaíochtaí agus saoráidí eile ach iad a bheith de

réir phrionsabail na hinbhuanaitheachta agus chuspóirí agus chaighdeáin an Phlean seo, go háirithe faoi mar a bhaineann siad le cosaint na

timpeallachta nádúrtha, le Cearta Slí agus Bainistíocht Chreasa Cois Cósta.

5.10 Féilte agus Imeachtaí ________________________________________________________________________Tá roinnt féilte i gciarraí atá sainiúil agus a bhfuil cáil náisiúnta orthu, mar Aonach an Phoic a rinne ceiliúradh ar 400 bliain i 2013, Rós Thrá Lí, Seachtain Scríbhneoirí Lios Tuathail agus Féile Scannánaíochta Chiarraí, mar a dtagann cuairteoirí ó gach áit ar fud na hÉireann agus ó thar lear chucu. Cuireann féilte nach bhfuil chomh sean, mar Fhéile Scannán an Daingin agus Féile Dhairbhre agus imeachtaí atá níos bunaithe mar Other Voices sa Daingean, Féile Cheoil Pádraig O'Keefe in Oileán Chiarraí agus Féile na Samhna i gCnoc na gCaiseal, go mór leis an ngeilleagar áitiúil. Tá an INCE i gCill Airne ar cheann de phríomhionaid siamsaíochta na tíre anois.

Cuspóir Uimh.

Féilte agus Imeachtaí


Tacú agus cur chun cinn a dhéanamh ar na féilte agus na

himeachtaí cultúrthaí a bhíonn ar siúl sa Chontae agus éascú a dhéanamh ar imeachtaí nua a bhunú nuair a

bhíonn an deis ann.



________________________________________________________________________

89

Cuspóir Uimh.

Féilte agus Imeachtaí


T- 41

Cur chun cinn ar fhorbairt inbhuanaithe fhéilte agus imeachtaí spóirt nua, ag láithreacha oiriúnacha, i

gcomhar le gníomhaireachtaí agus eagraíochtaí eile ábhartha, le méadú a dhéanamh ar phróifíl nósanna

maireachtála an Chontae nuair a cheaptar sin a bheith oiriúnach, le forbairt a dhéanamh ar ionaid agus láithreacha nua le hóstáil a dhéanamh ar n

himeachtaí seo. 5.11 Turasóireacht Ghaeltachta ________________________________________________________________________Tá dhá cheantar oifigiúil Gaeltachta sa Chontae – Gaeltacht Chorca Dhuibhne ar Leithinis an Daingin agus Gaeltacht Uíbh Ráthaigh ar Leithinis Uíbh Ráthaigh, chomh maith le pobal suntasach labhartha Gaeilge atá ag méadú sa chuid eile den Chontae. Tá na ceantair Ghaeltachta seo saibhir ó thaobh teanga, traidisiún, litríocht, béaloideas, ceol, suíomhanna stairiúla agus seandálaíochta, ach níos tábhachtaí fós, is foinse iad don teanga náisiúnta, mar theanga bheo an phobail le 2000 bliain anuas. Tá ról suntasach ag na féilte Gaeilge mar Oireachtas na Gaeilge in Killarney, Éigse na Brídeoige, Scoil Cheoil an Earraigh, Féile Náisiúnta Drámaíochta, Seachtain na Gaeilge, agus Comórtas Peile na Gaeltachta maidir le turasóirí a thabhairt go Ciarraí. Thug cúrsaí Gaeilge mic léinn ó lasmuigh den Chontae ann i gcónaí, ach le blianta beaga anuas tá méadú ar líon na mac léinn idirnáisiúnta a bhíonn ag freastal ar na cúrsaí seo.

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Ghaeltachta


T- 42

Éascú agus cur chun cinn a dhéanamh ar chomhoibriú le hÚdarás na Gaeltachta agus le gach gníomhaireacht reachtúil forbartha eile, le

forbairt inbhuanaithe na turasóireachta i gceantair Ghaeltachta an Chontae, agus ag an am gcéanna ag cosaint agus ag cur chun cinn na Gaeilge mar

chéad teanga an phobail sna ceantair seo. T- 43

Tacaíocht inbhuanaithe a thabhairt agus cur chun cinn a dhéanamh ar ár gceantar Gaeltachta mar

phríomh-cheannphointí Turasóireachta Gaeilge.Éascú a dhéanamh ar straitéis

mhargaíochta a fhorbairt do Thurasóireacht Ghaeilge do Chontae Chiarraí.



________________________________________________________________________

90

T- 44

Caomhnú a dhéanamh ar oidhreacht chultúrtha agus teanga na gceantar Gaeltachta trí straitéis

lonnaíochta agus cuspóirí forbartha an Phlean seo. 5.12 Turasóireacht Oidhreachta agus Chultúrtha ________________________________________________________________________Tá saoire oidhreachta mar mhargadh tábhachtach turasóireachta maidir le cuairteanna ar shuíomhanna áirithe, rianta oidhreachta, busanna turasóireachta agus turais oideachais. Tá saibhreas ar leith ag baint leis an gContae ó thaobh oidhreachta agus staire de le gnéithe a bhfuil aitheantas idirnáisiúnta acu mar Sceilg Mhichíl (Láithreán Oidhreachta Domhanda UNESCO), na Blascaodaí, Ardeaglais Ard Fhearta agus Dún An Stéig – ar na cinn is cáiliúla d’iliomad ghnéithe an Chontae, agus rogha mór láithreán eile – ó dhúnta cois cósta go caisleáin go mainistreacha meánaoiseacha go foirgnimh shimplí na ndaoine.

Tá saibhreas oidhreachta ailtireachta eaglasta i gCiarraí ag síneadh siar os cionn 1,500 bliain, ó Aireagal Ghallarais go bunsraitheanna na mainistreach meánaoiseach mar Lios Laichtín agus Cill Achaidh go hArdeaglais Mhuire, Cill Airne go dtí Séipéal cuíosach nua-aimseartha Chorp Chríost i gCnoc an Iúir. Sholáthródh forbairt inbhuanaithe ar raonta oidhreachta seandálaíochta eaglasta ag láithreacha oiriúnach cúis eile le turasóirí a spreagadh le cuairt a thabhairt ar na háiteanna sin sa Chontae nach bhfuil an cur amach céanna orthu. Tá acmhainn i gcaisleáin, tithe agus gairdíní stairiúla an Chontae le méadú inbhuanaithe a dhéanamh ar thurasóireacht oidhreachta tógtha, nádúrtha agus cultúrtha ar fud an Chontae. Tá an-tóir ag turasóirí ar thithe Dhoire Fhíonáin agus Mhucrois lena ngairdíní stairiúla mórthaibhsacha, ar féidir forbairt inbhuanaithe a dhéanamh orthu, in éineacht le láithreacha eile dá leithéid, mar thaithís saoire le téama. Tá sé mar chuspóir ag Fáilte Éireann – Thiar Theas forbairt inbhuanaithe a dhéanamh ar thurasóireacht bunaithe ar an téama ‘Caisleáin, Tithe agus Gairdíní an Iardheiscirt’.

Tá cáil ar Chiarraí, le ceantair mar Shliabh Luachra agus an Daingean, maidir le ceol traidisiúnta, amhránaíocht agus rince. Ar fud an Chontae tá roinnt ionad do chultúr agus do cheol traidisiúnta. Is sárthaispeántas é Siamsa Tíre – Daonamharclann Náisiúnta i dTrá Lí d’ealaíon agus rince na hÉireann, agus is i bhFionnúig atá an Teach Siamsa – lárionad béaloidis agus scéalaíochta na hÉireann. Tá iliomad lárionad eile cultúrtha suite ar fud an Chontae mar Amharclann agus Ionad Ealaíon Naomh Eoin i Lios Tuathail.

Tá iarsmalanna agus saoráidí léirmhínithe mar chuid tábhachtach den taithís saoire, ag soláthar ghné chultúrtha, stairiúil agus oideachais don taithí turasóireachta. Tá réimse iarsmalanna agus ionad oidhreachta ar fud an Chontae mar an Músaem Contae, ina dtugtar láithreoireacht chloamhairc ar thírdhreach, séadchomhathaí, bailte agus traidisiúin an Chontae. Ba chóir go mbeadh béim, agus go dtabharfaí aitheants do phríomhról Dhairbhre i mbreith na teileachumarsáide nua-aimseartha domhanda leis an gcéad chábla trasatlantach á leagadh in 1866. Is struchtúir chosanta cheana féin iad na Stáisiúin Chábla i mBaile an Ridire,



________________________________________________________________________

91

sa Choireán agus i mBaile an Sceilg. Oibreoidh an Chomhairle leis an bpobal áitiúil agus le gníomhaireachtaí eile in Éirinn agus thar lear go ndéanfar Stáisiún Chábla Dhairbhre agus na gnéithe a bhaineann leis a ainmniú mar Láithreán Oidhreachta Domhanda UNESCO. Objec

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Oidhreachta agus Chultúrtha


Tacaíocht inbhuanaithe agus cur chun cinn a

dhéanamh, le comhoibriú ó úinéirí talún, ar rochtain phoiblí ar láithreacha agus gnéithe oidhreachta ag

suíomhanna oiriúnacha. T- 46

Tacú agus cur chun cinn forbartha inbhuanaithe ar

raonta ailtireachta agus oidhreachta, ag suíomhanna oiriúnacha.

T- 47

Tacaíocht agus spreagadh a thabhairt do cheímeanna le hainmniú a bhaint amach do stáisiún chábla Dhairbhre agus na gnéithe a bhaineann leis mar Láithreán Oidhreachta

Domhanda UNESCO. 5.13 Príomh Nithe is Díol Spéise ________________________________________________________________________Ar na figiúirí a d’fhoilsigh Fáilte Éireann ag liostáil na 23 ní is mó is díol spéise sa Tír a bhfuil táille orthu, níl ach ceann amháin i gCiarraí, an Aquadome, Trá Lí, atá sa 22ú áit ar an liosta. D’fhonn líon na gcuairteoirí agus a gcaiteachas a mhéadú, caithfidh Ciarraí forbairt a dhéanamh ar na nithe is díos spéise atá ann agus ar nithe nua a bheadh in ann iomaíocht a dhéanamh le nithe mar iad in áiteanna eile. Ba chóir go mbeadh forbairtí turasóireachta, cóiríocht do chuairteoirí, ionaid léirmhínithe, agus saoráidí tráchtála/miondíola ag freastal ar an earnáil turasóireachta suite de ghnáth laistigh de lonnaíochtaí bunaithe ag cothú naisc láidre dá réir sin le réimse iomlán earnálacha eacnamaíocha agus tráchtála agus ag cothabháil an phobail aíochta.

Cuspóir Uimh.

Príomh Nithe is Díol Spéise


Tacú le tionscnaimh idirghníomhaireachta le bunú

nithe is díos spéise le turasóirí a chinntiú i láithreacha oiriúnacha agus faoi réir phrionsabail na hinbhuanaitheachta agus na cuspóirí agus na

caighdeáin atá i bhforálacha an Phlean seo.



________________________________________________________________________

92

5.14 Turasóireacht Tuaithe ________________________________________________________________________Cé go samhlaítear táirge turasóireachta na hÉireann go ginearálta le gníomhaíochtaí faoin tuath, is mó chun sochair na gceantar uirbeach an méadú a tháinig ar líon na dturasóirí agus ar theacht isteach, le turasóireacht tuaithe ag fanacht cuíosach beag i gcomhthéacs foriomlán na turasóireachta. Tá turasóireacht tuaithe bunaithe ar thaitneamhachtaí áitiúla ar a n-áirítear oidhreacht ailtireachta agus seandálaíochta, oidhreacht nádúrtha agus tionscadail éagsúlaithe feirme, a chuireann feabhas ar an ngeilleagar tuaithe agus a mbíonn gníomhaíochtaí agus seirbhísí tuaithe i gceist ann, ar a náirítear áiseanna cóiríochta. Tá tábhacht na turasóireachta do gheilleagar na tuaithe ag méadú agus i gcásanna áirithe tá sí riachtanach do gheilleagar na gceantar seo.

Tá todhchaí na turasóireachta tuaithe ag braith ar theacht i dtír ar na deiseanna a sholáthraíonn turasóireacht eispéireasach mar atá leagtha amach thuas, ach tá sí ag braith freisin ar an ngá le héagsúlú feirme agus ar ghníomhaíochtaí malairteacha feirme ag tiomsú saoire marcaíochta, seandálaíochta agus turais dhúlra, feirmeacha sláinte, saoire a bhaineann le bia, táirgí nideoige ar a n-áirítear bia agus ceardaíocht. Dá réir sin tá sé mar chuspóir ag an gComhairle tacú le fiontair thurasóireachta inbhuanaithe ar fheirm nó baintech le feirm agus leis an mbonneagar a bhaineann leis nuair a thagann tograí le forálacha an Phlean seo.

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Tuaithe


T- 49

Tacaíocht inbhuanaithe agus éascú a dhéanamh ar thograí fiontraíochta/forbartha ar fheirm nó

bainteach le feirm agus an bonneagar a bhaineann leis ag tógáil ceann de chosaint an tírdhreacha, den

bhithéagsúlacht, de phrionsabail na hinbhuanaitheachta, de phríomhchúram na bhfeirm teaghlaigh agus de chomhlíonadh chuspóirí agus

chaighdeáin fhorbartha an Phlean seo. T- 50

Cur chun cinn agus éascú a dhéanamh ar fhorbairt

inbhuanaithe na turasóireachta tuaithe mar fheirmeacha oscailte, sráidbhailte ceardaíochta ar fheirm agus ionaid do thurasóirí áit nach ndéanann

siad seo dochar do shaintréithe, bithéagsúlacht, luach sárscéimhe agus conláistí tuaithe an

cheantair máguaird agus faoi réir chuspóirí agus chaighdeáin fhorbartha an Phlean seo, go háirithe mar a bhaineann siad le cosaint na timpeallachta

nádúrtha.



________________________________________________________________________

93

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Tuaithe


Spreagadh a thabhairt d’athúsáid agus athchóiriú

na bhfoirgneamh dúchais (tithe nó foirgnimh fheirme/tionsclaíocha) i láithreacha oiriúnacha do

shaoráidí a bhaineann le turasóireacht, ar a n-áirítear cóiríocht thithe saoire. Beidh an fhorbairt

de réir scála shaintréithe an láithreáin agus an suímh, gan dochar a dhéanamh do thaitneamhacht

tuaithe an cheantair máguaird agus í de réir chaighdeáin fhorbartha an Phlean seo, go háirithe mar a bhaineann siad le cosaint na timpeallachta

nádúrtha agus tógtha. T- 52

Tacú le tionscnaimh agrathurasóireacht i bhfoirm

chóiríochta chuairteora ar fheim agus gníomhaíochtaí breise mar fheirmeacha sláinte,

gníomhaíochtaí bunaithe ar bhia, raonta oidhreachta agus dúlra, marcaíocht agus

bádóireacht i láithreacha oiriúnacha de réir phrionsabail inbhuanaithe, chuspóirí agus

chaighdeáin an Phlean seo, go háirithe faoi mar a bhaineann siad le cosaint na timpeallachta

nádúrtha agus tógtha.

5.15 Turasóireacht Uirbeach ________________________________________________________________________

Tá roinnt bailte tábhachtacha turasóireachta sa Chontae ar cheann scríbe iontu féin iad a dtagann turasóirí chucu de bharr saintréithe na timpeallachta. Tá coimeád saintréithe agus sainiúlacht na mbailte seo tábhachtach maidir le hidirdhealú a dhéanamh maidir le táirge turasóireachta an Chontae agus an té a bhíonn sa tóir ar ‘chultúr agus ar thaithí’ a mhealladh agus Ciarraí á chur chun tosaigh mar bhranda turasóireachta. Bíonn tionchar suntasach ag an mbealach a dhéantar bailte a phleanáil, a dhearadh agus a bhainistiú ar an taithí uirbeach maidir le feabhas agus daingniú a dhéanamh ar fhéiniúlacht seachas timpeallachtaí le cultúr aonchineálach a chruthú.

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Uirbeach


Saintréithe dúchasacha bhailte agus sráidbhailte an Chontae a chosaint trí fhorfheidhmiú chuspóirí dearaidh agus oidhreachta an Phlean seo agus na

cinn atá sna pleananna ceantair áitiúil.



________________________________________________________________________

94

Cuspóir Uimh.

Turasóireacht Uirbeach


Feabhas a chur ar chuma bhailte agus

sráidbhailte, a saintréithe a chosaint agus uasmhéadú a dhéanamh ar a n-acmhainn

turasóireachta trí leanúint le cláir chomhshaoil agus achair phoiblí, rialú ar dhearadh agus

dearóiliú a bhaint as/a fheabhsú. T- 55

Lonnaíochtaí nó ceantair le saintréithe speisialta a

aithint a mbeadh ainmniú mar Limistéar Caomhantais Ailtireachta, Ráitis Dhearaidh

Sráidbhaile, Treoirlínte Dearaidh etc. ag teastáil le cosaint agus bainistíocht fhadtéarmach ar a

saintréithe a chinntiú. 5.16 Cóiríocht do Chuairteoirí ________________________________________________________________________Tá ceann as gach cúig teach aíochta sa Tír suite i gCiarraí, chomh maith le beagnach an cúigiú cuid de na hÓstáin Cúig Réalt atá sa tír. Lasmuigh de Bhaile Átha Cliath, tá an líon is mó seomraí óstáin sa tír i gCiarraí. Tá éagothroime laistigh den Chontae maidir le leithdháileadh chóiríochta óstáin, le comhdhlús mór i gCill Airne, cuid mhór i dTrá Lí, sa Neidín agus sa Daingean, ach le fíorbheagán in ionaid eile uirbeacha mar Lios Tuathail, Oileán Chiarraí, Cathair Saidhbhín nó Cill Orglan. Cuireann an éagcothroime bac ar scaipeadh an teacht isteach ó thurasóireacht ar fud an Chontae. Ceaptar gur chóir cóiríocht ar ardchaighdeán a choimeád, a fheabhsú agus a mhéadú d’fhonn daoine a spreagadh le fanacht níos faide sa Chontae. Tá bainistiú an tsoláthair chóiríochta turasóireachta riachtanach le soláthar straitéise turasóireachta inbhuanaithe a chinntiú. Ba chóir go léireodh soláthar saoráidí nua meas ar ardcháilíocht agus éagsúlacht na timpeallachta nádúrtha agus tógtha i gCiarraí agus nach ndéanfaí dochar don acmhainn ná go gcuirfí isteach ar a luach turasóireachta ar bhealach ar bith. Is féidir le cóiríocht dá leithéid a sholáthar sna bailte agus sna sráidbhailte atá ann cur le feidhmiú eacnamaíoch na lonnaíochtaí seo. Ba chóir go mbeadh soláthar chóiríochta ag láthair ar leith ar scála go mbeadh an lonnaíocht in ann é a choimeád i gcaitheamh na bliana ar fad agus nach gcuirfeadh isteach ar inmharthanacht gheilleagrach nó sóisialta na lonnaíochta sin.



________________________________________________________________________


95

Cuspóir Uimh.

Cóiríocht do Chuairteoirí


Is cuspóir ag an gComhairle é tacú le dea-

chleachtas i mbainistíocht chmhshaoil ar a n-áirítear éifeachtúlacht fuinnimh, bainistíocht

dramhaíola, soláthar agus athchúrsáil maidir le soláthróirí chóiríochta agus fiontair thurasóireachta

sa Chontae, trí chreidiúnú agus éicilipéadú. T- 57

Spreagadh a thabhairt d’athfhorbairt tuisceanach, agus/nó filleadh ar úsáid oiriúnach as foirgnimh dhearóla, folamh nó iomarcach, ag láithreacha oiriúnacha d’fhonn cóiríocht do chuairteoirí a sholáthar, agus ceann á thógáil de shrianta

éiceolaíocha agus de riachtanais oidhreachta ailtireachta.

T- 58

Cead a thabhairt go ginearálta d’úsáid na dtithe atá i gceantair tuaithe le cóiríocht do chuairteoirí a sholáthar ar scála beag tráchtála, nuair nach

gcrutaíonn a leithéid de sholáthar guais tráchta, nó nach mbíonn drochthionchar aige ar an

taitneamhacht chónaithe ná ar an gcomhshaol. T- 59

A chinntiú go dtugtar spreagadh maidir le

háiseanna a bheith laistigh de lonnaíochtaí nuair a chuirtear togra i láthair maidir le forbairt áiseanna

cóiríochta tráchtála do thurasóirí agus do chuairteoirí. Beidh ar a leithéid de thograí a bheith ar scála iomchuí de réir na lonnaíochta ina mbíonn

siad le bheith suite d’fhonn fuinniúlacht agus inbhuanaitheacht na lonnaíochta a choimeád nuair

nach mbíonn a leithéid de chóiríocht in úsáid. T- 60

Spreagadh a thabhairt do sholáthar inbhuanaithe

breis cóiríochta óstáin ar ardchaighdeán i gcomhar le háiseanna áineasa, comhdhála agus eile i Lios

Tuathail, Cathair Saidhbhín, Cill Orglan agus Oileán Chiarraí.

Caibidil 6 Straitéis Mhiondíola ___________________________________________________________________________________

6 Straitéis

Mhiondíola ______________________________________________________________

6.1 Réamhrá

Aidhm: ionaid mhiondíola láidre a chur chun cinn ar bhonn iomaíoch inmharthana, a chinntiú go n-oiriúnaíonn forbairt agus margaí do scála is d’fheidhm gach lonnaíocht sa Chontae agus beocht, beatha agus tarraingt na n-ionad úd a fheabhsú dá réir.

De réir an CSO bhí beagnach 8,300 duine san earnáil mhiondíola agus mórdíola le linn 2011. Seachas fostaíocht go díreach nó go hindíreach mealltar daoine trín mhiondíol isteach go lár cathrach nó baile, rud a chuireann le beocht geilleagar an cheantair. Is fíor áfach, gur tharla athruithe agus dúshláin suntasacha le blianta beaga anuas. Tá laghdú ar an éileamh ar earraí áirithe agus é sin ag dul i bhfeidhm go mór ar dhíol is ar cheannach a bhíodh go tiubh i láthair uirbeacha, bíonn tionchar dá réir ar chúrsaí struchtúir agus pobail. Ceist chasta is ea an laghdú céanna agus mórán insintí ar na cúiseanna éagsúla mar shampla easpa airgeadais lárnaí, an saol digiteach ag brú chun cinn, siopadóireacht ar líne agus breis iomaíochta ó ionaid siopadóireachta agus páirceanna miondíola lasmuigh de bhailte. De réir na bhfigiúirí is déanaí ón gClár Díolachán Miondíola (CSO) ceanglaítear an laghdú mór i ngníomhaíocht mhiondíola le laghdú ar ioncam ar láimh. Mar sin féin, léiríonn figiúirí an CSO gur tharla méadú thart ar 2.6% ar líon na ndaoine fostaithe idir mhiondíol agus mórdíol sa Chontae idir 2006 agus 2011. B’fhéidir gurb amhlaidh atá toisc líon ard post san earnáil a bheith ar bhonn páirtaimseartha. Toradh amháin ar an laghdú éilimh úd is ea an folús a thugtar faoi deara i mbailte áirithe sa Chontae. Gnóthaí miondíola a bheith ag aistriú amach as ionaid lárnacha go suímh lasmuigh a chuireann isteach ar ghnó beomhar i mórán ceantar siopadóireachta agus sa Phlean seo déanfar iarracht ar chur chuige a phleanáil a bheidh bunaithe ar an bhfianaise a bhíonn ar fáil. Beifear i bhfábhar forbairtí i lár baile seachas ionaid siopadóireachta agus páirceanna miondíola lasmuigh de bhailte munar féidir a chruthú nach mbíonn suíomh eile oiriúnach ar fáil agus nach gcuirfear isteach ar bheocht is ar inmharthanacht lár an bhaile. Chun cur le brí is le torann coise sna láir bhailte cruthófar ord tosaíochta i gcúrsaí miondíola, feabhsófar iompar inmharthana, cúrsaí sábháilteacht phoiblí agus dearadh ardchaighdeáin.


96


6.2 Comhthéacs Polasaí

Sa Straitéis Spásúil Náisiúnta (NSS) leagtar síos straitéis leathan chun forbairt ar bhonn cothrom (miondíol san áireamh) a chur chun cinn ar fud na hÉireann. Sa NSS aithnítear an leibhéal is airde miondíola i mBaile Átha Cliath. I dteannta na ngeataí mar Chorcaigh, Luimneach, Gaillimh agus Port Láirge tá réimse leathan earraí ard comparáide ar fáil nach bhfuil in aon áit eile. Sa tríú sraith ansan tá molbhailte nó uaireanta moil nasctha. Ag éirí as treoir an NSS, aithníonn An Treoir Phleanála do Réigiún an Iardheiscirt 2010-2022 (SWRPG) an dá phríomhbhaile Trá Lí is Cill Airne mar “Mhol” nasctha. Sa chreat do na hionaid úd Mhol iarrtar ar “bhonn láidir” a chruthú don bhforbairt chothrom sa réigiún idir mhiondíola is mórdíola. Ní mór forbairtí móra miondíola a bhunú sna hionaid mhóra chun beocht agus inmharthanacht eacnamaíochta a chinntiú sna lárionaid siopadóireachta. Mar sin féin, aithnítear na bailte beaga i gCiarraí as a dtábhacht mhiondíola acu féin maidir le freastal ar riachtanais laethúla muintir na háite. D’fhoilsigh An Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil An Treoir Phleanála Miondíola d’Údaráis Phleanála maraon le Lámhleabhar um Dhearadh Miondíola (2012), ar a dtabharfar as seo amach na ‘Treoracha Miondíola’. Sna Treoracha úd tá polasaí cuimsitheach agus creat cleachtais d’Údaráis Phleanála um straitéisí miondíola agus pleananna forbartha a ullmhú is a chur i gcrích. Ullmhaíodh an mhír mhiondíola sa Phlean seo de réir na treoracha miondíola thuasluaite agus bunaíodh í ar chuspóirí bunúsacha mar a leanas: • Beidh plean mar threoir faoi gach aon fhorbairt mhiondíola sa Chontae (trí

Phleananna Ceantar Feidhme). • Curfear éifeacht na lár bailte chun cinn trí chur chuige de réir oird. • Cinnteofar iomaíocht san earnail mhiondíola trí ligean do mholtaí

ardchaighdeáin fhorbartha teacht chun cinn ar láithreacha oiriúnacha inmharthana.

• Eascófar claonadh chun rochtain mhiondíola trí mheán iompair phoiblí, ar rothar nó de shiúl na gcos de réir an straitéis Taisteal Cliste.

• Beidh dearadh uirbeach ardchaighdeáin i réim i measc na bhforbairtí miondíola go léir.

De réir na dTreoracha, roinntear cursaí miondíola idir earraí “áisiúla”, “comparáide” agus “téagartha”, mar a mhínítear i dTábla 6.1 anso thíos. Dréacht Phlean Forbartha Contae Chiarraí 2015 -2021

97


Miondíol

Saghas

Earraí Áisiúla

Bia Alcól agus Deochanna eile seachas alcól Tobac Airnéis neamhbhuan Tí

Earraí Comparáide

Éadaí Troscán, Feisteas agus Trealamh Tí (seachas airnéis

neamhbhuan tí) Táirgí Leighis agus Cógaisíochta, Gléasra agus

Fearas Teiripeach Fearas agus Trealamh Oideachais agus Fóillíochta Leabhair, Nuachtáin

Earraí Téagartha

Earraí a dhíoltar de ghnáth i Stórais Mhiondíola mar a

ndíoltar earraí DIY nó leithéidí troscán i bPaca Réidh a iomprófaí de ghnáth i ngluaisteán toisc nach bhféadfaí iad a láimhseáil de shiúl cos, ar rothar nó ar bhus, earraí ar taispeáint ar urlár mór leathan m.sh. Foireann Troscán nó earraí ná beadh ró-mhór astu féin ach a bheadh téagartha toisc cuid mhór a bheith á ceannach sa turas mar shampla Páipéar Falla, Péint.

Tábla 6.1 Saghsanna Earraí Miondíola

6.3 Straitéis Mhiondíola Má táthar chun aidhm lárnach an Phlean seo a cur i gcrích ní mór ord tosaíocht miondíol an Chontae a aithint agus díriú air mar pholasaí lárnach spásúil a bheidh i lár fás sa todhchaí is mar bhonn faoi athbheochan agus leathnú san earnáil mhiondíola.

6.3.1 Ord Tosaíochta Miondíol an Chontae Leagtar síos anso thíos an tOrd Tosaíochta Miondíol an Chontae, ullmhaíodh é seo de réir Ord Tosaíochta Lonnaíochtaí an Phlean seo is de réir feidhm, comhthéacs miondíola, próifíl daonra agus bonneagar gach lonnaíocht ar leith. Dréacht Phlean Forbartha Contae Chiarraí 2015 -2021

98


Ord Tosaíochta

Lonnaíocht

Molbhailte

Trá Lí, Cill Airne

Bailte Réigiúnacha

Cathair Saidhbhín, Oileán Chiarraí, Daingean Uí Chúis, Cill Orglan, An Neidín, Lios Tuathail

Bailte Dúthaí

Ard Fearta, Baile an Bhuinneánaigh, Baile Uí Thaidhg, Béal Átha Longfort, Barra Dubh, Caisleán na Mainge, An Fearann Fuar, Na Foidhrí, Cill Chumín, Baile an Mhuilinn, An Ráth Mhór, An tSnaidhm, Tairbeart, An Coireán

Sráidbhailte

Mainistir Ó dTorna, Abhainn an Scáil, Baile Dubh, Lios an Phúca, An Tóchar, Caisleán Ghriaire, Baile an Fheirtéaraigh, Brosna, Corra, Ceann Trá, Dubháth, An Fhianait, An Fosadh, Gleann Beithe, Gníomh go Leith, Cill Flainn, Leic Snámha, Cill Gharbháin, Cnoc na gCaiseal, Scairteach an Ghlinne, Baile an Ridire, Maigh Mheáin, An Caladh

Sráidbhailte Beaga

An Mhuiríoch, Áth an Chaisle, Baile na nGall, Bréanainn, Na Buailltíní, An Com, Cathair Dónall, An Clochán, Dún Géagáin, An Siopa Dubh, An Caol, Cordal, Corra, Cnoc an Iúir

Tábla 6.2 Ord Tosaíochta Miondíola

Cuspóir Uimh.

Miondíol

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle:-

RS-1

Ceann a thógaint den Treoir Phleanála Miondíola d’Údaráis Phleanála maraon le Lámhleabhar um

Dhearadh Miondíola (2012) maidir le hiarratais phleanála ar fhorbairtí miondíola a mheas.

RS-2

A chinntiú go mbíonn soláthar breis spás urlár miondíola

ag teacht le scála, tréithe agus le feidhm gach ionad miondíola ar an iomlán agus go gcuirtear le

hinmharthanacht is le beocht na lonnaíochta .


99


6.3.2 Scála agus Suímh Fhorbairtí Miondíola Agus dáileadh soláthar breis spás urlár miondíola á dhéanamh, de réir riachtanais na dTreoracha Miondíola, cuimhneofar ar na fíricí seo a leanas:

Daonra reatha agus ceantar fás daonra molta Spás urlár miondíola a bhíonn ar fáil sa lonnaíocht chomh maith le

haon fhorbairt cheadaithe nár tógadh fós An tionchar a bheadh ar bheocht is ar inmharthanacht an láir

mhiondíola Teacht ar dhóthain nasc iompair chun freastal ar an ionad miondíola Bainistíocht Fhorbartha – Caighdeáin agus Treoir sa Phlean seo a

chur i gcrích

6.4 Molbhailte

Anso i gCiarraí, tá an ceannas ag Trá Lí is ag Cill Airne. Is é Trá Lí an baile miondíola is tábhachtaí agus is mó tionchair sa Chontae, is ann atá an réimse áiseanna miondíola is fearr agus is sa cheantar máguaird atá an daonra is mó. Dá bhrí sin is é Trá Lí an lárionad d’earraí comparáide. Aithnítear Cill Airne as tábhacht miondíol turasóireachta agus naisc iompair phoiblí agus an baile sin ag freastal leis ar cheantar leathan máguaird. Tá bonn láidir suntasach faoin ndá bhaile idir earraí áisiula agus comparáide. Ba chóir siopadóireacht chomparáide ar bhonn leathan a spreagadh sa dá mholbhaile nasctha seo.

Cuspóir Uimh.

Miondíol


RS-3

Forbairt mhiondíola inmharthana ar bhonn leathan idir áisiúil agus comparáide a spreagadh sa Chontae agus

díriú go speisialta ar laithreacha cuí i lár na Molbhailte de réir Treoir Phleanála Miondíola d’Údaráis Phleanála maraon le Lámhleabhar um Dhearadh Miondíola

(2012)

6.5 Bailte Réigiúnacha

Bailte iad na Bailte Réigiúnacha atá níos lú ó thaobh scála is daonra de ná na Molbhailte. Bíonn geilleagar beo iontu agus naisc mhaithe iompair le bailte atá níos mó agus le cathracha. Aithnítear sé chinn dá leithéid i gContae Chiarraí mar atá Cathair Saidhbhín, Oileán Chiarraí, Daingean Uí Chúis, Cill Orglan, An Neidín agus Lios Tuathail.


100


0

10

20

30

40

50

60

70

Castleis

land

Cahersi

veen

Dingle

Kenmare

Killorgl

in

Listowel

No. Comparision

Convenience

Fíor 6.1 Saghas agus Leibhéal Miondíola i Láir Bailte Réigiúnacha Chontae Chiarraí

OILEÁN CHIARRAÍ ______________________________________________________________ Baile traidisiúnta margaidh is ea Oilean Chiarraí atá suite leath slí idir Trá Lí agus Cill Airne istigh i gceantar miondíola an dá bhaile is mó tábhacht sa Chontae. Ina ainneoin sin, tá neart dá chuid féin ag Oileán Chiarraí. Tá daonra suntasach sa cheantar máguaird, bóithre breátha mar naisc leis na hionaid mhiondíola réigiúnacha agus é gar d’Aerfort Chiarraí agus don ghréasán náisiúnta bóthar iarainn. Siopadóireacht chomparáide atá chun tosaigh istigh ina lár (44% de na haonaid áitrithe) agus rogha maith siopaí éadaí agus eile atá neamhspleách. Is fíor áfach, nach bhfuil ach 28% d’urlár talún miondíola i lár an bhaile faoi shiopadóireacht áisiúil toisc trí chinn d’ollmhargaí móra a bheith ar imeall an bhaile. Tá 21% de na haonaid urlár talún i lár an bhaile folamh faoi láthair1. Bhíodh cáil ar an áit seo as miondíol comparáide téagartha ach tá sé sin caillte anois de dheasca an chúlú eacnamaíochta. Spreagfaidh agus éascóidh an Chomhairle feabhsú soláthar miondíola i lár an bhaile agus cuirfear le tréithe an spás uirbeach agus na timpeallachta. CATHAIR SAIDHBHÍN ______________________________________________________________

Baile taitneamhach ar an gcósta is ea Cathair Saidhbhín atá ag freastal le fada an lá ar riachtanais mhiondíola Leithinis Uíbh Ráthaigh/Chiarraí Theas. Ar an mórgóir i measc na n-aonad áitrithe sa lár tá earraí comparáide mar phoitigéireacht agus siopaí atá neamhspleách mar chrua-earraí, éadaí agus bronntanas. Níl an spás urlár


1011 Suirbhé déanta ag CCC mí Lúnasa 2013


earraí áisiúla chomh mór san, b’fhéidir toisc siopaí móra bia a bheith ar an imeall agus cuid díobh siúd mar chuid de Stáisiún Peitril/Díosail. Iargúltacht agus rátaí arda imirce le blianta beaga anuas is cuis le mórán aonad a bheith folamh i lár an bhaile; tá 26% de na haonaid mhiondíola ar urlár talún anois folamh. Sin an tarna ráta folúis is airde ar na sé bhaile réigiúnacha sa Chontae. Dúshlán mór i gCathair Saidhbhín is ea déileáil leis an laghdú leanúnach ar dhaonra buan an cheantair. Dá méadófaí an daonra (faoin Straitéis Lárnach) bheadh feabhas ar an gcumas ceannaigh, breis réimse roghanna don tomhaltóir agus iomaíocht níos fearr dá réir i gcúrsaí margaidh.

Fíor 6.2 - Leibhéal Folúis i Láir Bailte Réigiúnacha Chontae Chiarraí DAINGEAN UÍ CHÚIS ______________________________________________________________

Tá seirbhísí agus fostaíocht don cheantar máguaird i nDaingean Uí Chúis, lárionad trádála is tráchtála Chorca Dhuibhne. Tá sé ríthábhachtach leis ó thaobh cultúir de, í ar an príomhlonnaíocht sa Ghaeltacht ansiúd agus mórfheidhmeanna turasóireachta á gcomhlíonadh ann. Díoltar earraí comparaide i 40% de na haonaid mhiondiola áitrithe agus is tábhairní, bialanna, caifí, siopaí ceirde traidisiúnta nó bia is earraí áisiúla eile atá i 30% de na haonaid i lár an bhaile. Ráta íseal folúis2 atá sa lár agus torann ard coise fós ins na ceithre ollmhargadh atá suite istigh ann. AN NEIDÍN ______________________________________________________________ Bagairt don bheocht in aon bhaile mór is ea an iomarca d’aon saghas amháin siopaí. Ní mar sin do bhaile An Neidín mar tá meascán cothrom den siopadóireacht idir áisiúil agus comparáide. Tá ceannas ardchaighdeáin ag an siopa neamhspleách - bronntanais, éadaí ban, dánlanna, crua-earraí, siopa ilranna chomh maith le seirbhísí pobail mar bhainc agus mórán siopaí áisiúla. Tá ról tábhachtach ag táirgeoirí áitiúla is ag ealaíontóirí i gcúrsaí margaidh ar fud an bhaile. Díoltar na táirgí áitiúla in aonaid mhiondíola i lár an bhaile agus ag an margadh rathúil lasmuigh a bhíonn ar Shráid an Mhargaidh. Bíonn torann ard coise go háirithe i rith an tsamhraidh de bharr líon na dturasóirí agus daoine atá anois ar scor. Tá an ráta folúis is ísle sa Chontae anso, ar 6%, in ainneoin dhá shiopa móra aitheanta bia a bheith i bpáirc


102

2 Figiúirí ó bhiaiste na turasóireachta


mhiondíola ar imeall an bhaile. Cé gur baile turasóireachta é go príomha An Neidín, bíonn sé ag feidhmiú go beo ar bhonn miondíola ó cheann ceann na bliana don cheantar mór máguaird.

CILL ORGLAN ______________________________________________________________ Ionad tábhachtach seirbhísí áitiúla is ea Cill Orgaln don chuid ó thuaidh ar Leithinis Uibh Ráthaigh agus réimse leathan áiseanna ar fáil ann. An tsiopadóireacht áisiúil atá chun tosaigh i gCill Orglan (34%), 26% den mhiondíol a bhaineann le hearraí comparáide. Tá cáil ar an mbaile as bialanna ardchaighdeáin le blianta beaga anuas agus bialanna nua oscailte ann. Eisceacht ab ea an baile seo nuair a d’oscail ollmhargadh ilnáisiúnta istigh in aonad miondíola a bhí i lár an bhaile cheana féin seachas struchtúr nua a thógaint. Tá teacht go saoráideach ar dhóthain páirceáil faoi thalamh agus chuir an bua seo go mór le forbairt an cheantar mhiondíola ar bhonn rathúil beomhar is é thart ar spás oscailte poiblí a úsáidtear go mór. In ainneoin sin, áfach, tá aonaid fholmha i lár an bhaile. Dúshlán roimis an baile is ea é úsáid a bhaint go luath as na haonaid úd. LIOS TUATHAIL ______________________________________________________________ Is é Lios Tuathail an tríú hionad uirbeach is mó i gContae Chiarrai tar éis Trá Lí agus Cill Airne agus é ag freastal go mór idir sheirbhísí agus miondíol ar dhaonra Chiarrai Thuaidh agus Iarthar Luimnigh. Tá meascán maith earraí áisiúla agus comparáide chun freasal ar an gceantar máguaird. Le déanaí tháinig meadu ar líon na n-aonad folmha agus breis is 26% d’aonaid mhiondíola díomhaoin ar an mbaile. Is fíor áfach, go gceiltear é sin trí aghaidheanna na siopaí sin agus na bhfoirgintí a chothabháil. Faoi láthair is ceantar riaracháin neamhspleách é Lios Tuathail agus a Phlean Forbartha féin acu a mhíníonn lár an bhaile. Deineadh anailís air siud agus tá straitéis mhiondíola chun é a fheabhsú laistigh de Phlean Forbartha Lios Tuathail 2009-2015.

Cuspóir Uimh.

Miondíol


RS-4

Úsáid chuí miondíola ó cheann ceann na bliana a éascú is

a spreagadh i lár bailte turasóireachta.

RS-5

Nuair is cuí agus is féidir forbairtí inmharthana mhiondíola a éascú is a spreagadh i lár bailte mar a mbíonn aonaid fholmha sula smaoinítear ar aon fhorbairt ar imeall an

bhaile nó lasmuigh de.

RS-6

Forbairtí agus tionscadail inmharthana a bhaineann le turasóireacht a éascú is a spreagadh, ar scála cuí, i

gcomharsanacht lár bailte turasóireachta. Dréacht Phlean Forbartha Contae Chiarraí 2015 -2021

103


Cuspóir Uimh.

Miondíol


RS-7

Ar son láidreacht agus inmharthanacht, a chinntiú go

leanann cothromaíocht seirbhísí agus siopaí na moltaí forbartha ionas ná beadh an iomarca d’aon saghas amháin

úsáide i lár bailte.

RS-8

Ní mór d’aon iarratas ar fhorbairt mhór mhiondíola ar imeall baile nó lasmuigh de measúnú a sheoladh freisin maidir le méid, fáil & teacht ar láithreacha is ar áitribh i lár an bhaile. Ní smaoineofar ar láithreacha lasmuigh den bhaile munar féidir a chruthú nach mbíonn suíomh ar fáil i lár nó ar imeall an bhaile agus fianaise ann faoin ngá atá leis an bhforbairt chéanna.

6.6 Bailte Dúthaí

De ghnáth bíonn daonra níos lú ná 1 500 ins na bailte seo agus miondíol bunúsach idir áisiúil agus comparáide ar bhonn teoranta. I mórán bailte mar iad bíonn ollmhargadh beag/siopa ginearálta grósaera agus fo-oifig phoist. Dúshlán roimis a leithéid de bhaile is ea a chinntiú go gcoimeádtar leis an rogha atá cheana féin iontu agus é a leathnú nuair is féidir chun breis deiseanna siopadóireachta idir áisiúil agus comparáide a sholáthar do

huintir na háite. m

6.7 Sráidbhailte agus Sráidbhailte Beaga

Ionaid bheaga seirbhísí is ea sráidbhailte agus sráidbhailte beaga mar a mbíonn siopaí chun freastal ar riachtanais laethúla na ndaoine agus is minic ná bíonn iontu ach siopa amháin grósaera. Ní mór é a dtionchar agus ní bhíonn siad i gcomórtas le láithreacha miondíola eile ar chaighdeán níos airde. Ní bheadh sé oiriúnach fás a spreagadh iontu mar nach fuirist teacht orthu agus toisc nádúr na gceantar máguaird. Dúshlán is ea é an leibhéal siopadóireacht áisiúil a choimeád ar siúl.

6.8 Stórais Mhiondíola agus Páirceanna Miondíola

De ghnáth is ar bhonn leathan a bhíonn stórais mhiondíola, táirge amháin á dhíol agus gluaisteain ag custaiméirí a cheannaíonn earraí téagartha mar throscán, brait urláir, tíleanna, earraí DIY 7rl. I bpáirc mhiondíola bíonn scata stóras thart ar charr-chlós comónta, iad go minic lasmuigh de bhaile mór chun teacht orthu go héasca ag tiomáint. Tháinig méadú mór orthu siúd le deich mbliana anuas agus folúis i lár bailte dá dheasca san. Ina theannta san níl míniú soiléir ar an sórt earraí a cheadaítear iontu, ar an ábhar san níltear i


104


bhfábhar stórais ná páirceanna miondíola lasmuigh de bhaile mór muna mbíonn fianaise chinnte go bhfuil géarghá leis an úsáid mholta.

Cuspóir Uimh.

Miondíol


RS-9

Gan stóras miondíola a cheadú ar thalamh a bhíonn ainmnithe chucusan muna mbíonn fianaise chinnte go bhfuil géarghá leis an úsáid mholta. Caithfidh moltaí cloí freisin le cuspóirí is le caighdeáin fhorbartha an phlean seo is go háirithe le forálacha Cuspóir RS-8.

6.9 Forbairt Mhiondíola faoin dTuath

Ar an iomlán contae tuaithe is ea Ciarraí agus d’fhéadfaí an geilleagar tuaithe a leathnú trí sheirbhísí beaga miondíola nach gcuirfeadh isteach ar ghnó na n-ionad móra a chur chun cinn. Smaoineofar ar shiopaí áitiúla i sráidbhailte agus ar shiopaí ceangailte le feirmeacha muna mbíonn tionchar chun donais ar chonláistí idir radhairc agus cónaithe; ní mór cursaí rochtana agus iompair a bheith oiriúnach agus caithfear a chruthú go soiléir nach mbeidh aon tionchar suntasach ar an dtimpeallacht ná ar iomláine an ghréasán Natura 2000.

Siopaí Tuaithe/Sráidbhaile Bíonn ról tábhachtach ag an siopa Tuaithe/Sráidbhaile idir eacnamaíoch agus sóisialta o thaobh riachtanais laethúla de go háirithe do lucht scothaosta is míchumais agus dóibh siúd nach mbíonn teacht acu ar ghluaisteán ná ar iompar poiblí. Díoltar bia iontu chomh maith le hearraí bunúsacha eile, bíonn oifig phoist agus crua-earraí ar bhonn teoranta i gceist iontu freisin. Éascóidh an Chomhairle soláthar siopaí beaga sráidbhaile má bhíonn an moladh:-

ar scála cuí de réir fairsinge an cheantair thuaithe suite i lár sráidbhaile/pobail ar bhonn nach gcruthóidh fadhbanna timpeallachta ná tráchta ag cloí le cuspóirí agus le caighdeáin fhorbartha an phlean seo ag cloí le haon Phlean Ceantair a bhaineann leis an gceantar mar a

mbeidh an fhorbairt suite.

Cuspóir Uimh.

Siopaí Tuaithe/Sráidbhaile


RS-10

Tacú le forbairt inmharthana siopaí áitiúla tuaithe/sráidbhaile ar láithreacha cuí má bhíonn an scála

forbartha ag teacht le tréithe tuaithe an cheantair.


105


Siopaí Feirme

Anois agus ioncam feirmeoireachta ag laghdú bítear ag smaoineamh ar shlite eile éagsúla chun leas a bhaint as feirm i dtreo breis ioncaim a thuilleamh. Slí amháin is ea siopaí feirme agus chítear go minic iad faoin dtuath in Éirinn. Is maith an rud é táirgí úra a bheith ar fáil agus éileamh orthu, foinse fostaíochta a bhíonn iontu agus iad bainteach freisin le turasóireacht. Ar an gcuma san féadfar cur le neart is le héagsúlacht an gheilleagair thuaithe. Aithníonn an Chomhairle gur luachmhar an rud é seo agus éascófar iad muna gcuirtear isteach ar chonláistí idir radhairc, timpeallacht agus trácht agus muna mbíonn tionchar acu ar an rath atá cheana fein ar ionaid eile miondíola. Spreagfaidh Comhairle Contae Chiarraí úsáid mhiondíola i dteannta feirme de réir na gcritéir atá anso thíos i R1-13 agus sa mhír um bhainistíocht fhorbartha atá sa Phlean seo.

Cuspóir Uimh.

Siopaí Feirme


RS-11

Tacú le Siopaí Feirme i gceantar tuaithe ach iad a bheith ceangailte le hionad feirmeoireachta atá cheana féin má:-

tharla iarracht réasúnta ar struchtúr díomhaoin/tréigthe a úsáid nó struchtúr nua a chur ar shuíomh athfhorbartha.

léirítear trí Mheasúnú Tionchar Miondíola, má éilíonn an tUdarás Pleanála a leithéid, ná beadh aon drochthionchar suntasach ar bheocht ná ar inmharthanacht aon ionad bunaithe eile.

léiritear ná beadh aon drochthionchar suntasach ar chonláistí idir radhairc agus cónaithe ná ar an dtimpeallacht sa cheantar.

Stáisiún Peitril/Diosail/Seirbhíse

I stáisiún Pheitril/Díosail de ghnáth bíonn caidéil pheitril/diosail ar réamhchúirt os comhair siopa mar a dhíoltar réimse leathan earraí. Faoin dtuath is minic siopa áitiúil nó ollmhargadh a bhíonn i gceist. Cé go n-aithníonn an Chomhairle tábhacht an tsoláthair úd, b’fhearr leo iad a bheith ar imeall baile nó sráidbhaile seachas ar shuíomh leo féin lasmuigh. Dona leithéid de shiopa ní cheadófar ach 100 méadar cearnach mar spás urlár miondíola. Má lorgaítear spás breise measfar an t-iarratas miondíola de réir na gcritéir chéanna a bhaineann le haon iarratas eile miondíola (gan aon stáisiún peitril/díosail) ar an láthair céanna.


106



107

6.10 Dearadh Uirbeach agus Inrochtaineacht

Séard is brí le dearadh ardchaighdeáin ná an láthair a bheith tarraingteach, cuimsitheach, buan solúbtha do lucht oibre agus úsáide araon. Caithfear béim a leagan ar an ngné úd in aon iarratas ar fhorbairt mhiondíola. D’fhorbairtí móra miondíola caithfear measúnú a chur i gcrích maidir le tréithe uathúla an cheantar a bhíonn le forbairt. Chuige sin ní mór smaoineamh ar an bhforbairt idir dhearadh agus leagan amach a shníomh isteach go nádúrtha le tréithe an cheantair. Éileoidh an tÚdarás Pleanála ráiteas sonraithe deartha mar chuid den iarratas ar aon fhorbairt mhór mhiondíola. Ar scála níos lú éileofar ráiteas deartha a léireoidh fís soiléir don bhforbairt de réir An Lámhleabhar um Dhearadh Miondíola (2012). Caithfidh forbairt nua miondíola a bheith fite fuaite sa spás poiblí i mbaile mór nó i sráidbhaile ar bhonn struchtúr a bheidh buan is inmharthana. Ní cheadófar aon dearadh nach mbíonn oiriúnach don chomhthéacs nó nach gcuireann le tréithe is le cáilíochtaí an cheantair nó an tsuímh.

Cuspóir Uimh.

Dearadh Uirbeach


RS-12

A chinntiú go gcloíonn forbairtí nua miondíola le hardchaighdeáin um dhearadh miondíola de réir An

Lámhleabhar um Dhearadh Miondíola (2012).

A chinntiú go mbíonn forbairtí fite fuaite sa dreach sráide is go gcuireann siad le tréithe an cheantair mholta.

A chinntiú go mbíonn an dearadh ailtireachta ar ardchaighdeán agus sásúil idir rochtain, leagan amach,

áilleacht, crainn agus gairneoireacht tírdhreach. A chinntiú go mbaintear an leas is fearr as rochtain inmharthana an tsuímh go háirithe trí iompar poiblí,

rothaíocht, siúl na gcos agus rochtain do lucht míchumais.

RS-13

Éileofar cáipéisí/ráitis deartha mar chuid d’aon iarratas pleanála go háirithe más suíomh forbartha tábhachtach

leochaileach a bhíonn i gceist.

RS-14

I gcás páirceanna móra miondíola, a chinntiú go mbeirtear spás oscailte/páirc uirbeach isteach sa

dearadh, sa chás nach mbíonn dóthain spás fóillíochta ar fáil sa cheantar cheana féin.

6.11 Bainistíocht Fhorbartha

Measfar gach aon iarratas pleanála ar fhorbairt nua miondíola de réir na gcritéir a mhínítear i mír an Phlean seo um Bhainistíocht Fhorbartha, Caighdeáin agus Treoir.

Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________

7 Iompar &

Bonneagar ____________________________

7.1 Réamhrá

Tá sé mar aidhm straitéiseach ag Straitéis Iompair agus Bonneagair an Phlean seo breis bonneagar tábhachtach a choimeád is a sholáthar maraon le saothrú le háisínteachtaí eile maidir le soláthar inmharthana bonneagair chun infheistíocht i ngnó is daonra nua isteach sa chontae trín bpolasaí is na cuspóirí anso thíos a chur i gcrích agus trín ndoiciméad sa Phlean seo um Bhainstíocht Fhorbartha, Caighdeáin agus Treoir.

Séard is brí le bonneagar sa Straitéis seo ná an bonneagar fisiciúil a mbíonn gá leis don iompar, seirbhísí uisce, dramhaíl, fuinneamh agus fóntais, gáis, fuinneamh inmharthana, feidhmíocht funnimh agus teileachumarsáid. Tá an Chomhairle freagrach as réimsí áirithe bonneagair ach ar an mórgóir is iad áisínteachtaí stáit agus soláthróirí príobháideacha a dheineann an cúram agus ina leithéid de chás bíonn ról ag an gComhairle maidir leis an soláthar a éascú. Mar a mhínítear i straitéis eile sa Phlean, cuid ríthábhahctach den bhfás eacnamaíoch, den bhfostaíocht, leas an phobail agus inmharthanacht chomhshaoil is ea an infheistíocht i mbonneagar.

Braitheann caighdeán beatha na ndaoine agus tarraingt tionscal agus fostaíochta ar an gceantar go mórmhór ar chaighdeán an bhonneagar a bhíonn ar fáil. Gnéithe riachtanacha sa bhoneagar úd is ea córas maith iompair, uisce, bailithe fuíolluisce agus cóireála, bainistíocht dramhaíola maraon le cumhachta agus teileachumarsáide leathanbhanda.

Míbhuntáiste an-mhór do Chiarraí is ea a bheith ar an gcúlráid. Feabhsaítear an cás úd trí naisc chearta seachtracha bonneagair idir an Contae agus gréasáin náisiúnta agus idirnáisiúnta. De bharr a leithéid de bhonneagar bíonn seans againn tionscail a mhealladh ar an láthair agus an contae a chur chun cinn mar shuíomh maith cónaithe agus fostaíochta. Ní mór leis áiseanna áitiúla mar uisce is cóireáil dramhaíola a sholáthar má táthar chun cur le comhshaol a ligfidh don Chontae dul chun cinn ar bhonn eacnamaíoch agus sóisialach.

Ar an iomlán idir na ceithre rang bóithre: Príomhbhóithre Náisiúnta, Bóithre Tánaisteacha Náisiúnta, Réigiúnaí agus Áitiúla tá gréasán fad 4881Cm sa Chontae.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ Toisc dlús íseal daonra agus beagán ceantar uirbeacha braitear go mór i gCiarraí ar an mbonneagar bóithre.

Ó glacadh leis an bPlean Forbartha Contae i 2009 críochnaíodh is tosaíodh ar roinnt tionscal bonneagair sa Chontae.

In ainneoin cúinsí geilleagair a bheith mar atá agus dúshláin mhaoinithe dá réir do bhonneagar, aithníonn an Chomhairle an ról atá acu maidir le soláthar inmharthana bonneagar fisiciúil a bhfuil gá leis chun tacú le daonra an Chontae is le fás eacnamaíoch anois agus sa todhchaí. Go háirithe feabhsófar naisc idir na Molbhailte Trá Lí is Cill Airne agus Geataí an Reigiúin (Corcaigh agus Luimneach). Leirítear ar Léarscáil 1 an gréasán straitéiseach iompair a nascann na Molbhailte Nasctha, bailte eile tábhachtacha sa Chontae agus Banc Talún Tionsclaíoch Tairbeart/Béal Átha Longfort.

Léarscáil 7.1 Gréasán Iompair Straitéiseach Aithníonn Comhairle Contae Chiarraí nach féidir leanúint de na nósanna iompair atá faoi láthair againn, go háirithe ceannas an ghluaisteáin aonair mar mhodh iompair. Tá an Chomhairle tiomanta i ndáiríre do mhodhanna inmharthana iompair a chur chun cinn, mar shampla athrú meoin i dtreo iompar poiblí, siúlóid agus rothaíocht nuair is féidir. Agus cúrsaí iompair á fhorbairt, cinnteoidh an Chomhairle go gcuirtear riachtanais daoine ar chumais éagsúla san áireamh. Ar dtúis tá an Chomhairle tiomanta freisin don chomaitéireacht a laghdú agus poist a chruthú laistigh den Chontae don phobal áitiúil trí áiseanna


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ Teicneolaíocht Eolais agus Cumarsáide a sholáthar agus trí áiseanna ar líne a chur chun cinn i gComhairle Contae Chiarraí.

Sa Treoir Phleanála do Réigiún an Iardheiscirt (RPG) tá liosta tionscnamh bonneagar a bheidh riachtanach chun an Réigiún a fhorbairt ar bhonn cothrom agus chun béim a leagan ar an nasc idir soláthar bonneagair agus pleanáil úsáid na talún. Ag tógaint ar an RPG, is mar seo a leanas i dTáblaí 7.1 & 7.2 na tosaíochtaí bonneagair don Chontae go ceann tréimhse an Phlean 2015-2021 agus ina dhiaidh sin arís.

Príomhbhóithre Náisiúnta

N22 Seachróid An Fearann Fuar/Cill Airne

N23 Oileán Ciarraí go An Fearann Fuar

Bóithre Náisiúnta Tánaisteacha

N69 Seachród Lios Tuathail

N70 Coolnaharagill Íochtar go An Chúil Rua

N70 Seachród Baile an Mhuilinn

N70-N71 Bóthar Ceangail An Neidín

N70-N72 Bóthar Faoisimh Chill Orglan

Ceangal idir N22 agus N70 (Bóthar Mhucros)

N70 Cora Cill Doire & Ifearnáin

N86 Daingean Uí Chúis/Abhainn an Scáil

N86 Gort Bréagóg/An Com

N70 An Mhór-Chuaird

Bóithre Réigiúnacha agus Áitiúla

Bóthar Ceangail Trá Lí Thuaidh (Céim 2)

Bóthar Faoisimh Daingean Uí Chúis Céim 3)

Bóthar Faoisimh Baile an Bhuinneánaigh Laistigh

Bóthar Faoisimh Cathair Saidhbhín Laistigh

Bóthar Faoisimh Oileán Ciarraí Laistigh

Bóthar Faoisimh An Neidín Laistigh

Bóthar Faoisimh Tairbeart Laistigh

Bóthar Faoisimh Baile an Mhuilinn Thoir

Tábla 7.1 Tionscnaimh Thosaíochta um Bhonneagar Bóithre



Boneagar Uisce

Scéim Séarachais Ard Fearta

Scéim Séarachais Caisleán na Mainge

Scéim Séarachais An Fhianait

Scéim Séarachais Gleann Beithe

Scéim Séarachais Cill Choimín

Scéim Séarachais An Neidín

Scéim Uisce An Neidín

Scéim Soláthar Uisce Réigiún Láir

Oibreacha Caomhnú Uisce Céim 3

Tábla 7.2 Tionscnaimh Thosaíochta um Bhonneagar Uisce agus Dramhaíola

Tá sé mar pholasaí ag an gComhairle tacú le sínte is feabhsúcháin inmharthana bonneagair agus seirbhísí sa Chontae mar Aerfort Idirnáisiúnta Chiarraí, an gréasán traenach agus busanna, an clár iompair tuaithe 7rl.

Tá sé mar pholasaí ag an gComhairle tacú le nuáil sa bhonneagar mar fhorbairt inmharthana sna réimsí Fuinneamh Inathnuaite, Teicneolaíocht Eolais agus Cumarsáide agus Taisteal Cliste.

Tá sé mar pholasaí ag an gComhairle, i bpáirt leis na háisínteachtaí cuí reachtúla agus soláthróirí bonneagair, bonneagar ardchaighdeáin inmharthana a sholáthar nó a éascú ar láithreacha cuí chun freastal ar ghá eacnamaíoch is sóisialta an Chontae trí na cuspóirí a luaitear anso thíos a chur i gcrích.

Beidh sé mar pholasaí ag an gComhairle comhoibriú le hUisce Éireann maidir le soláthar seirbhísí agus áiseanna riachtanacha i dtreo forbairt an Chontae idir eacnamaíoch, sóisialta agus comhshaoil.

Cuspóir Uimh.

Bonneagar

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: RD-1 An mhórinfheistíocht i mbonneagar straitéiseach eacnamaíoch

a chosaint, go háirithe an gréasán bóithre, an bóthar iarainn go Trá Lí agus mórthionscnaimh uisce is fuíollusce, trí phatrúin

chuí fhorbartha is lonnaíochta a spreagadh agus trí úsáid talún agus gníomhaíochtaí iompair a bhreith le chéile.

RD-2 Feabhsú caighdeán beatha muintir an Chontae a éascú trí bhonneagar ardchaighdeáin a sholáthar idir chomhshaol,

fuinneamh, cumarsáid agus iompar.



Cuspóir Uimh.

Bonneagar

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: RD-3 Ligean don bhfás cothrom inmharthana ar fud an chontae trí

phobail tuaithe a neartú agus bonneagar a sholáthar i dtreo fostaíocht a chruthú agus freastal ar riachtanais tionsclaíochta.

RD-4 Na tionscnaimh bonneagair go léir i dTáblaí 7.1 agus 7.2 a sholáthar no a éascú ar bhonn inmharthana, tús áite á thabhair

don bhfreastal ar na Molbhailte Nasctha agus ar na Bailte Tábhachtacha.

RD-5 Soláthar bonneagair chuí a éascú, ar bhonn inmharthana ar láithreacha oiriúnacha, chun forbairt inmharthana an Chontae a

chur chun cinn idir eacnamaíoch agus sóisialach. RD-6 A chinntiú nach mbeidh aon tionchar chun donais ag cuspóirí

ná ag forbairt ar oidhreacht ailtireachta, nádúrtha ná cultúrtha, ná ar chonláistí radhairc ná cónaithe.

7.2 Úsáid Chomhtháite Talún & Iompar Inmharthana _______________________________________________________ Aidhm: Córas iompair inmharthana, éifeachtach agus comhtháite a bhunú, ceangail ardchaighdeáin is éascaíocht ghluaiseachta laistigh de Chontae Chiarraí agus chuige, trín mbonneagar straitéiseach iompair atá againn a fheabhsú sna réimsí gréasán bóithre, traenach agus iompair phoiblí maraon le háiseanna siúlóide is raonta rothair. I bpolasaí iompair náisiúnta agus réigiúnach leagtar béim ar ghá taistil is úsáid an ghluaisteáin aonair a laghdú ar son iompair phoiblí, siúlóide is rothaíochta. Baineann polasaí comhtháite iompair ní hamháin le modhanna comhtháite éagsúla iompair ach len iad a bhreith isteach i bpolasaithe agus i gcuspóirí comhshaoil, sóisialta, caitheamh aimsire, eacnamaíoch, oideachais agus sláinte. As seo amach ní fhéadfar soláthar áiseanna iompair a bheartú astu féin amháin. Tá sé mar aidhm straitéiseach sa Phlean Forbartha seo úsaid talún agus iompar a bhreith le chéile. Dá bhrí sin caithfidh na straitéisí iompair agus lonnaíochta a bheith ag teacht ní hamháin lena chéile ach le treoir náisiúnta de réir an Straitéis Spásúil Náisiúnta, an polasaí Taisteal Cliste agus polasaithe is treoir an Údaráis Náisiunta Iompair. I gcinntí maidir le húsáid talún is le forbairt caithfear ceann a thógaint de ghréasáin iompair phoiblí agus de chórais nua comhtháite iompair a bhunú is a fhorbairt. De bharr úsáid talún agus iompar a bhreith le cheile go héifeachtach bunófar agus neartófar patrúin inmharthana lonnaíochta a bhainfidh an leas is fearr as


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ úsaid talún agus a laghdóidh an gá a bheidh leis an ngluaisteán mar mhodh taistil. Déanfaidh an Chomhairle a dícheall lena chinntiú go dtacóidh an feabhas ar bhonneagar iompair is ar sheirbhísí le straitéis forbartha agus lonnaíochta an Chontae is dá bharr san go mbeidh teacht oiriúnach ar áiseanna, seirbhísí agus deiseanna idir tuaithe agus uirbeacha. Tá sé mar pholasaí sa Phlean seo forbairt inmharthana córas iompair a chur chun cinn, córas a chuirfidh réimse leathan roghanna ar fáil don Chontae; san áireamh beidh gréasán sábháilte bóithre, réimse seirbhísí busanna agus traenach, dóthain áiseanna siúlóide is rothaíochta ar láithreacha oiriúnacha maraon le deiseanna aerthaistil is ar uiscebhealaí.

Cuspóir Uimh.

Iompar Inmharthana


RD-7 Tacú le agus saothrú i dtreo cur chuige comhtháite um phleanáil úsáid talún agus iompair trí na Pleananna Ceantar

Áitiúla a chur i gcrích. RD-8 Tacú le hiompar inmharthana sa Chontae agus

príomhaidhmeanna, spriocanna agus gníomh Taisteal Cliste – Todhchaí Iompair Inmharthana – Polasaí Nua Iompair

d’Éirinn 2009-2020 agua an “Creat Náisiúnta Polasaí Rothaíochta’ a chur i gcrích.

RD-9 Rochtain gach modh taistil a fheabhsú do lucht leochaileach úsáidte bóthair agus do lucht míchumais agus ar an gcuma san cuirfear le háiseanna iompair agus feabhsófar iad do

chách. RD-10 Na buanna móra iompair sa chontae a chosaint is a fhorbairt

ar bhonn inmharthana, san áireamh beidh poirt, aerfort Chiarraí maraon le dorchlaí straitéiseacha bóithre agus

bóithre iarainn. RD-11 Tacú le forbairt inmharthana gach aon cheangal iompair

laistigh den Chontae agus amach as i gcomhar le Comhairlí Contae atá sínte linn chun na modhanna difriúla iompair a

bhreith le chéile. RD-12 Soláthar inmharthana córas iompar poiblí a chur chun cinn

don Chontae, córas a bheidh iontaofa, comhtháite agus costéifeachtach.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ 7.2.1 Bóithre

Cé go bhfuil Comhairle Contae Chiarraí tiomanta do mhodhanna inmharthana taistil a chur chun cinn agus do shlite eile seachas an gluaistean aonair, aithnítear go bhfuil ról lárnach ag an mbonneagar bóthair sa ghréasán iomlán; san áireamh tá gluaiseacht busanna, feithiclí earraí, coisithe, rothaithe chomh maith leis an ngluaisteán aonair. Maidir le polasaithe iompair, beidh an Chomhairle ag iarraidh an bonneagar bóithre a sholáthar, a chothabháil is a fheabhsú mar is cuí chun forbairt inmharthana agus eacnamaíoch an Chontae a fheabhsú.

Príomhbhóithre Náisiúnta agus Bóithre Tánaisteacha

Sa ghréasán slite náisiúnta tá idir Phríomhbhóithre Náisiúnta agus bóithre Tánaisteacha sa Chontae. Tá na bóithre úd ríthábhachtach don gheilleagar is iad mar cheangal le hionaid mhóra eile is le poirt, is príomhbhóithre tábhachtacha iad freisin laistigh den Chontae fhéin. Cé nach bhfuil iontu ach 9% den ghréasán iomlán bóithre is orthusan a ghluaiseann 35% den dtrácht is iad tábhachtach go háirithe maidir le hiompar earraí agus seirbhísí. Bunstraitéis sa Phlean iomlán is ea ligean don bhfás cothrom ar fud an Chontae trí phobail thuaithe a neartú agus bonneagar inmharthana a sholáthar i dtreo poist a chruthú. Cuid riachtanach den bhonneagar úd is ea an gréasán bóithre is go háirithe na bóithre náisiúnta. Ní mór iad a choimeád ar ardchaighdeán ar fad chun go mbaintear an leas is fearr as éifeachtúlacht, sábhailteacht agus cumas iompair. Laghdaítear an cumas iompair is an tsábháilteacht trí shlite isteach orthu a chruthú, tagann sé sin salach ar an gcuspóir iomlán mar atá feabhsú an bhonneagar a fhreastalaíonn ar cheantair thuaithe. Slí isteach ar na Bóithre Náisiúnta Ní smaoineofar ar shlí isteach ar Bhóthar Náisiúnta a chruthú ná ar úsáid a mhéadú i gcás slí atá cheana féin ann muna mbíonn an gníomh ag teacht leis an dTreoir Phleanála um Phleanáil Spásúil agus Bóithre Náisiunta (DoECLG Eanáir 2012). Ag géilleadh do Chuid 2.6 den dTreoir úd beidh na “cúinsí eisceachtúla” seo a leanas a aontaíodh leis an NRA i bhfeidhm maidir le slite nua a chruthú nó le méadú i gcás slite atá cheana féin ann chomh maith leis na codanna seo a leanas den Ghréasán Tánaisteach Náisiúnta faoir réir ag na critéir atá ar an liosta.

Bóithre Tánaisteacha Náisiúnta N70 Cill Orglan-Cathair Saidhbhín-An Neidín N71 “Tolláin”-Cill Airne-An Neidín


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ Critéir:

Níl slí eile ar fáil ar bhóthar phoiblí neamh-náisiúnta. Thairis an méid sin tagann an fhorbairt leis an bPlean Forbartha. Féadfar déileáil go hoiriúnach le ceisteanna sábhailteachta de réir

lámhleabhar deartha an NRA do Bhóithre agus Droichid.

Cuspóir Uimh.

Bóithre Náisiúnta

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: RD-13 Cumas agus sábháilteacht an ghréasán Bóithre idir Náisiúnta

agus Réigiúnacha Tábhachtacha Straitéiseacha sa Chontae a chosaint agus géilliúlacht a chinntiú leis an dTreoir Phleanála um

Phleanail Spásuil agus Bóithre Náisiúnta Eanáir 2012). RD-14 Tailte a choimeád agus forbairt a chosc i gceantair a aithnítear

don bhfeabhsúchán bóithre an Chontae ar ball beag agus go fadtéarmach agus do bhóithre faoisimh mar a léirítear i dTábla 7.1

RD-15 Tacú le feabhsúcháin inmharthana ar an ngréasán Bóithre Náisiúnta atá againn, san áireamh beidh na scéimeanna bóithre

agus seachród a léirítear i dTábla 7.1

Rochtain ar an N69, N70 (Trá Lí/Cill Orglan), N72 agus N86 Maidir le rochtain ar na bealaí thuas, tá an tÚdarás Pleanála den tuairim de bharr:- a) Nádúr Tuaithe agus Scaipthe an Daonra b) Meánmhéid na nGabháltas Feirme sa Chontae c) Nádúr Straitéiseach na mBóithre Náisiúnta den Dara Grád, easpa malartach, nádúr leithinise an Chontae líon mór na bhfiontar atá suite ar na bealaí seo, nach bhfuil sé indéanta, maidir leis an N69, N70 (Trá Lí/Cill Orglan), N72 agus N86 polasaithe agus cuspoirí an Aire a chur i bhfeidhm, faoi mar atá san imlíne a thugtar i dTreoirlínte um Pleanáil Spásúlachta & Bóithre Náisiúnta 2012 agus dá réir sin éileoidh Rochtain Nua a chruthú ar na bóithre seo go ndéantar na critéir seo a leanas a chomhlíonadh:-

(1) Gur Mac/Iníon nó Nia/Neacht úiéara na talún a bhíonn san iarratasóir a fhaigheann an fheirm le huacht nó go mbaineann an rochtain a bhíonn beartaithe le forbairt acmhainne seasta nó le tionscadal fuinnimh in-athnuaite, agus

(2) Nach ann do mhalairt oiriúnach ar bhóithre rochtana poiblí nach bóithre náisiúnta iad, agus



(3) Nach dtagann an rochtain atá ar an ngabháltas nó nach féidir leis teacht le Lámhleabhar Deartha do Bhóithre agus do Dhroichid an NRA (Treoirlínte DMRB), agus

(4) Seachas sin go dtagann an fhorbairt leis an bPlean Forbartha. Féachfar go dearfach ar fhorbairt a dhéantar de bharr diansaothrú ar an Rochtain atá Ann nuair is féidir na critéir go léir seo a leanas a chomhlíonadh:-

(1) Nach ann do mhalairt oiriúnach ar bhóithre rochtana poiblí nach bóithre náisiúnta iad, agus

(2) Go dtagann an rochtain atá ann leis na caighdeáin atá leagtha síos i dTreoirlínte an DMRB, agus

(3) Seachas sin go dtagann an fhorbairt leis an bPlean Forbartha, agus (4) Go gcuirfidh an fhorbairt le cuspóirí Náisiúnta na Straitéise Spáis

Náisiúnta (SSN) nó na dTreoirlínte um Pleanáil Réigiúnach (TPRanna) a bhaint amach m.sh. fostaíocht a chruthú.

Bóithre Réigiúnacha agus Áitiúla Tá na bóithre úd ríthábhachtach don gheilleagar is iad mar cheangal leis na bóithre náisiúnta agus idir bailte, sráidbhailte is ceantair eile tuaithe sa Chontae.

Tá sé mar pholasaí sa Phlean leanúint d’oibreacha ar uasghrádú, neartú agus feabhsú ar na bóithre réigiúnacha is áitiúla go léir ar bhonn inmharthana de réir na gcuspóirí atá sa Phlean seo agus ag teacht leis na Cláir bhliantúla Bóithre.

Cuspóir Uimh.

Bóithre Réigiúnacha agus Áitiúla


RD-16 Tacú le feabhsúcháin inmharthana ar an ngréasán Bóithre Réigiúnacha atá againn, san áireamh beidh na scéimeanna

bóithre agus seachród a léirítear i dTábla 7.1 RD-17 An gréasán bóithre a neartú ar bhonn inmharthana, ceangail,

seachróid agus bóithre faoisimh san áireamh agus tús áite a thabhairt dóibh siúd a fhreastalaíonn ar na Molbhailte is Bailte Réigiúnacha/Ceantair is do chomhcheangal idir a leithéid de

lonnaíochtaí. RD-18 Córas bóithre sábháilte a sholáthar ar fud an Chontae trí

Scéimeanna um Shábháilteacht ar Bhóithre, le spreagadh a thabhairt agus cur chun cinn a dhéanamh ar shábháilteacht ar

bhóithre sa Chontae agus athbhreithniú a dhéanamh ar na luasteorainneacha reatha le linn saolré an Phlean seo agus

de réir aon Treoirlínte nó Treoracha Náisiúnta a eiseofaí.



Cuspóir Uimh.

Bóithre Reigiúnacha agus Aitiúla


RD-19 Leanúint de na hoibreacha um uasghrádú, neartú agus feabhsú ar na bóithre réigiúnacha agus áitiúla de réir cuspóirí

an Phlean seo. RD-20 Na príomhbhóithre turasóireachta sa Chontae (mar a léirítear

iad ar Léarscáil 7.1) a uasghrádú is a fheabhsú. Solathrófar leataoibh, spás féachana, spás picnic agus feabhsófar

méireanna eolais is slite isteach ar láithreacha oiriúnacha suimiúla mar is cuí, ar bhonn inmharthana ar na slite

turasóireachta céanna. RD-21 Caithfidh iarratais fhorbartha géilleadh do na caighdeáin (fad

radhairc, cóireáil teorann, uisce ar bharr talún 7rl.) a shonraítear sa mhír Bainistíocht Fhorbartha, Caighdeáin agus

Treoir.

7.2.2 Soláthar Páirceála

Chun go bhfeidhmeoidh lonnaíochtaí mar is cóir is go mbeidh teacht ar sheirbhísí ní mór dóthain spás páirceála a bheith ar fáil sa Chontae. Caithfear smaoineamh ar chaighdeáin an fhearainn phoiblí a choimead nuair a bhíonn carr-chlóis á suíomh is á ndearadh.

Cuspóir Uimh.

Soláthar Páirceála


RD-22 Tacú le soláthar inmharthana áiseanna páirceála poiblí ar láithreacha oiriúnacha is iad a éascú, san áireamh beidh spás busanna laistigh de agus ar imeall bailte is sráidbhailte chomh

maith lena leithéid ag pointí oiriúnacha féachana is ar shlite breátha radharcra.

RD-23 Socruithe páirceála do dhaoine leochaileacha a sholáthar is a fheabhsú.

7.2.3 Coisithe & Rothaithe

Cuid lárnach d’aon chóras iompair is ea riachtanais choisithe agus rothaithe. I straitéis an Rialtais don bhforbairt inmharthana, Forbairt Inmharthana – Straitéis d’Éirinn, aithnítear lánaí rothair agus breis sábháilteachta do choisithe mar thosaíochtaí. Ba chóir lánaí rothair agus slite sábháilte do choisithe a spreagadh mar chuid de scéimeanna deartha idir chónaitheach, oideachais, fostaíochta agus caitheamh aimsire. Cuireann a leithéid de sholáthar le sláinte choirp chun leas geilleagar na háite.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ Léiríodh agus deineadh measúnú cheana féin ar shonraí slite siúlóide/rothar i bPleananna Ceantar Feidhme (Ceantar Áitiúla). Tá seanbhóithre iarainn i gCiarraí a bheadh oiriúnach lena bhforbairt mar ‘shlite glasa’ más féidir a chruthú nach mbeadh tionchar chun donais ar an gcomhshaol is go háirithe ar iomláine na suíomh Natura 2000; ag seo thíos an liosta:

Ó Go Lios Tuathail Baile an Bhuinneánaigh

Trá Lí Mainistir na Féile (Co. Luimnigh) Trá Lí An Fhianait Trá Lí Daingean Uí Chúis

An Com Caisleán Ghriaire Gort an tSléibhe

Oileán Ciarraí

An Fearann Fuar

Cathair Saidhbhín go An Rinn Aird

Lios na gCeann

An Neidín

Tábla 7.3 Seanbhóithre Iarainn i gCiarraí

Tharla réamh-mheasúnú comhshaoil ar Shlí Ghlas Trá Lí-An Fhianait is bhí staidéar féidirtheachta ar líne Cill Orglan is Cathair Saidhbhín.

Cuspóir Uimh.

Coisithe & Rothaithe


RD-24 Gach aon mhodh inmharthana iompair a spreagadh mar rogha in ionad an ghluaisteáin aonair, siúlóid, rothaíocht, iompar poiblí, trín mbonneagar riachtanach a éascú ar

laithreacha cuí is na tionscadail a luaitear i “Taisteal Cliste, Todhchaí Inmharthana Iompair 2009-2020” a spreagadh is a

chur chun cinn. RD-25 Forbairt inmharthana an ghréasán cosán poiblí, na slite

siúlóide is rothaíochta agus an bonneagar teagmhasach sa Chontae a chur chun cinn, nuair is féidir déanfar aischóiriú

chun slite siúlóide is rothaíochta a chur isteach sa ghréasán bóithre uirbeach agus i ndearadh bóithre nua.

RD-26 Tacú le bunú gréasán inmharthana “Slite Glasa” ar fud an Chontae agus ins na contaethe máguaird chomh maith, mar a léirítear iad i dTábla 7.3, más féidir a chruthú nach mbeadh

aon tionchar chun donais acu ar chomhshaol agus go háirithe ar iomláine an ghréasán suíomh Natura 2000.



Cuspóir Uimh.

Coisithe & Rothaithe

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: RD-27 Tacú le bunú gréasán inmharthana slite siúlóide is rothaíochta

ar fud an Chontae is na gcontaethe máguaird, Trá Lí-An Fhianait, Lúb Loch Léin, Gleann Beithe-An Rinn Aird,

Mórbhóthar Iarainn an Deiscirt, Baile Ó Síoda-Cathair Uí Mhóráin-An Spá agus iad a nascadh mar is cuí más féidir a

chruthú nach mbeadh aon tionchar chun donais acu ar chomhshaol agus go háirithe ar iomláine an ghréasán suíomh

Natura 2000.

7.2.4 Iompar Poiblí

Aithníonn Comhairle Contae Charraí go bhfuil seirbhísí ardchaighdeáin iompair phoiblí ríthábhachtach agus eascófar cúrsaí do sholáthróirí maidir le seirbhísí a leathnú agus a fheabhsú. Caithfear an fás sa todhchaí idir fhostaíocht agus forbairt chónaithe a bhunú ar mhodhanna inmharthana iompair.

De réir daonra 2011 níl ach 1% de mhuintir an chontae a théann ar obair ar iompar poiblí i gcomparáid le 8.9% sa Stát ar fad (65% i ngluaisteán/mótar i gcomparáid le 63% ar bhonn náisiúnta). Ní haon iontas an figiúr íseal agus na lonnaíochtaí scaipthe ar fud Chontae Chiarraí, ina theannta san tá an gréasán bóithre an-leathan is tháing méadú ar úinéireacht mhótar le blianta beaga anuas. Dá dheasca san tá líon lucht taisteal ar bhus nó ar thraen ag dul i léig.

Ní mór seirbhís iompair phoiblí tuaithe a fhorbairt ar bhonn inmharthana chun dul i ngleic le huaigneas agus chun tacú le pobail thuaithe. Le linn téimhse an Phlean forbróidh Comhairle Contae Chiarraí Plean Iompair Chontae i gcomhar le soláthróirí. 7.2.4.1 Bóithre Iarainn

Tá sé tabhachtach gréasán bóithre iarainn a fhorbairt ar son forbairt eacnamaíoch is sóisialta an Chontae is ar son forbairt ar bhonn cothrom. Tacóidh an Chomhairle le polasaí um úsáid talún, moltaí fobartha agus straitéis iompair a chinnteoidh seirbhísí traenach go hinmharthana idir ionaid daonra. I ndoiciméad polasaí Iarnrod Éireann “Fís Iarnróid 2030: Todhchaí Iompar Traenach in Éirinn” iarrtar an bonneagar atá ann a choimeád is a athnuachan. Iarrtar freisin naach mbeidh na sócmhainní “á thabhairt anuas” go ceann tréimhse mar is fíor go mbeidh ról ríthabhachtach sa gheilleagar ag an ngréasán Idirchathrach agus comaitéireachta. Tá na slite Baile Átha Cliath-Mala-Trá Lí lárnach mar cheangal idir Ciarrai is Geataí an dá chathair is iad mar áis do lucht taistil ag dul go dtí an ardchathair nó go Corcaigh is ag teacht go Ciarraí.



Cuspóir Uimh.

Bóithre Iarainn


RD-28 Tacú le gréasán is le seirbhís ardchaighdeáin traenach is an soláthar a spreagadh chomh maith le hoibreacha gaolmhara don iompar paisinéirí agus earraí chuig, laistigh de is amach

as an gContae. RD-29 Línte stairiúla traenacha agus áiseanna gaolmhara a chosaint

ón athfhorbairt d’úsáid eile chun díriú ar ról mar chuid de ghréasán traenach sa todhchai nó mar shlite Glasa

rothaíochta/siúlóide.

7.2.4.2 Busanna Is é an bus an príomhrogha oiriúnach seachas an gluaisteán. Gné riachtanach de chóras cothrom chomhtháite iompair agus úsáid talun is ea forbairt a dhéanamh ar chóras bus ardchaighdeáin.

Tá ról tabhachtach ag seirbhísí bus i measc pobal tuaithe, nasctar ceantair thuaithe le lonnaíochtaí agus éascaítear freastal ar scoileanna is ar áiseanna cúram sláinte. Ar feadh na ndorchlaí iompair ó Thrá Lí go Cill Airne tá na seirbhísí bus go maith; tá seirbhísí rialta laethúla idir an dá mholbhaile agus na bailte móra eile is go deimhin iad mar an t-aon cheangal iompair phoiblí atá ar fáil.

Níl dóthain seirbhísí bus ag freastal ar bhailte beaga ná ar cheantair thuaithe. Tá ról anois ag Comhairle Contae Chiarraí maidir leis an sceal úd a leigheas faoin gClár leasaithe Iompair Thuaithe. Faoin gclár úd deintear iarracht ar iompar tuaithe a cheangal le seirbhísí eile iompair phoiblí. Ní mór don Chomhairle chomhoibriú go dlúth le scata maith grúpaí forbartha pobail chun na riachtanais a aithint is chun deiseanna a fhorbairt.

In ainneoin an líon lucht gluaisteán a bheith ag méadú, mar sin fein aithnítear bua sóisialta a leithéid de sheirbhísí agus caithfidh an Chomhairle agus Bus Éireann iad a chur chun cinn is a chothabháil.

Cuspóir Uimh.

Busanna


RD-30 Tacú le soláthar seirbhíse bus poiblí agus príobháideach ar a n-áirítear an Clár um Iompar Tuaithe agus an bonneagar a

bhaineann leis a sholáthar. RD-31 Forbairt ar an Aonad um Chomhordú Iompair a éascú i ngach

aon slí. RD-32 Plean a ullmhú um Iompar Tuaithe don Chontae.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ 7.2.4.3 Aerthaisteal

Aithníonn an tÚdarás Áitiúil go bhfuil tábhacht straitéiseach ag baint le hAerfort Idirnáisiúnta Chiarraí (KIA) mar ghné lárnach i bhforbairt gheilleagair an Chontae. Fiú anois agus mórán ag dul ar imirce is nasc riachtanach é a choimeádann baill teaghlaigh i dteagmháil rialta lena chéile.

Bua mór straitéiseach is ea KIA a neartaíonn ceangail iompair go náisiúnta is go hidirnáisiúnta. Tá sé i gceist na háiseanna ann a uasghrádú chun mianach an aerfoirt a mhéadú i dtreo breis paisinéirí a tharraingt, ar an gcuma san beidh teacht go saoráideach ar an áit ó mhoil eile náisiúnta is idirnáisiúnta. Gineann aeriompar gníomhaíocht eacnamaíoch ar bhonn leathan trí na háiseanna ceangail. Dá bhrí sin ní mór na ceangail úd a fhorbairt ar ardchaighdeán chun freasatal ar ghnó idirnáisiúnta agus chun réigiúin a fhorbairt mar láithreacha gnó is mar ionaid turasóireachta. Caithfear a bheith slán sábhailte agus iontaofa má táthar chun todhchaí bríomhar a chruthú do phobail thuaithe agus réigiúnacha. Is féidir dá réir infheistíocht a mhealladh isteach agus an caighdeán beatha a ardú dóibh siúd nach bhfuil istigh sna príomhcheantair uirbeacha. Díreoidh an Chomhairle ar mhargaí agus ar bhreis paisinéirí a mhealladh isteach sa réigiún chun tacú le fostaíocht, poist nua a chruthú agus an geilleagar iomlán a fhorbairt go háirithe san earnáil Turasóireachta.

Tá suíomh Aerfort Idirnáisiúnta Chiarraí tábhachtach leis i gcomhthéacs Pháirc Teicneolaíochta Chiarraí ag a mbeidh ról lárnach maidir le forbairt leanúnach ar bhonn reigiúnach amach anseo. Ní mór do na gnóthaí ilnáisiúnta (iad siúd atá forbartha cheana féin agus iad siúd atá fós ag fás sa Pháirc Teicneolaíochta) a bheith abalta teacht go saoráideach ar sheirbhísí go Baile Átha Cliath, rud atá riachtanach do rath ar gheilleagar an réigiúin seo.

Cuspóir Uimh.

Aerthaisteal (Aerfort Idirnáisiúnta Chiarraí)

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: RD-33 Forbairt inmharthana Aerfort Idirnáisiúnta Chiarraí a chur chun cinn

agus tacú leis. RD-34 Sláinte is sábháilteacht an phobail a chinntiú thart ar an Aerfort trína

chinntiú go mbíonn forbairt faoi réir srianta cosanta a mhínítear sa doiciméad um Bhainistíocht Fhorbartha, Caighdeáin agus Treoir atá sa

Phlean seo. RD-35 Forbairt agus inmharthanacht an Aerfoirt sa todhchaí a chinntiú trí

shrian a chur ar fhorbairt a d’fhéadfadh cur isteach ar oibriú éifeachtach an aerfoirt.

RD-36 Tacú le seirbhísí bus idir phoiblí agus príobháideach mar cheangail idir an aerfort agus na Molbhailte.

RD-37 A chinntiú go ndiúltaítear d’aon fhorbairt a shínfeadh isteach sa toirt aerspáis a mhínítear ag na dromchlaí teorannú bac don aerfort.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ 7.2.5 Poirt, Cuanta agus Céanna

Aithníonn an tÚdarás Áitiúil go bhfuil tábhacht straitéiseach ag baint le Port An Fhianait agus Bá an Daingin mar cheangail iompair a chuirfidh go mór le fáis agus le rochtain an réigiúin is iad mar áiseanna móra trachtála agus iompair i Réigiún an Iardheiscirt.

Gné lárnach de bhonn eacnamaíoch an cheantair is ea bunú agus cothabháil na bport, na gcuanta agus na gcéanna sa Chontae. Tá réimse maith áiseanna dá leithéid ar feadh cósta Chiarraí, an dá cheann móra tráchtála is ea An Fhianait agus Daingean Uí Chúis, go mórmhór ó thaobh iascaireachta agus tráchtála de is ní mór tuilleadh forbartha a spreagadh iontu go hinmharthana. Tá riar maith de chósta Chiarraí ainmnithe faoin ngréasán Natura 2000. Tuigtear sa phlean seo nach ligtear d’aon fhorbairt laistigh de chomhshaol muirí an chontae agus/nó ar feadh an chósta ag a mbeadh tionchar chun donais ar an gcomhshaol agus go háirithe ar iomláine an ghréasán suíomh Natura 2000.

Nasc lárnach idir Contae Chiarraí agus Contae an Chláir is ea Bád Farantóireachta Tairbeart-Cill Íomaí is é mar cheangal idir Réigiún na Sionainne in Iarthar na hEireann agus an tSlí Gharbh Atlantach. Tá scata céanna beaga eile ar fud an chósta. Tá polasaí ag an gComhairle iad siúd a chothabháil is a fheabhsú go hinmharthana chun turasóireacht, iascaireacht agus tráchtáil a spreagadh ach gan cur isteach ar bhonn diúltach ar an gcomhshaol agus go háirithe ar iomláine an ghréasán suíomh Natura 2000.

Ar chuid de na céanna fan gcósta bíonn seirbhísí farantóireachta go contaethe nó go poirt eile is go hoileán amach ón gcósta. Tacaítear freisin le fás muirí agus le gníomhaíochtaí fóillíochta áitiúla. Beidh gá le hinfheistíocht leanúnach má táthar chun an gné seo a fhorbairt go hinmharthana mar chuid de thionsclaíocht is de thurasóireacht na háite. Is fíor go bhfuil na hacmhainní nádúrtha i gContae Chiarraí chun an earnáil mhuirí is turasóireachta a fhorbairt go mór. Chuige sin d’fheadfaí muince muiríne a chruthú ar láithreacha oiriúnacha thart fan gcósta. Gné riachtanach sa phlean seo is ea buanna an chomhshaoil sa chomhthéacs seo a chosaint agus ní ghlacfar le haon fhorbairt a raghadh i bhfeidhm ar bhonn diúltach ar an gcomhshaol ná ar an oidhreacht idir ailtireachta, nádúrtha agus cultúrtha.

Cuspóir Uimh.

Poirt, Cuanta & Céanna

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: RD-38 Na poirt, cuanta, céanna agus fánáin maraon lena n-áiseanna

gaolmhara agus le rochtain a fhorbairt ar bhonn inmharthana ar laithreacha oiriúnacha. San áireamh beidh fóillíocht, turasóireacht, iascaireacht, fuinneamh inmharthana agus fás muirí más féidir a chruthú nach mbeadh aon tionchar chun donais ar an gcomhshaol ná ar an oidhreacht idir ailtireachta, nádúrtha agus cultúrtha.



Cuspóir Uimh.


Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: RD-39 An mianach i bhforbairt inmharthana cuanta is céanna a

scrúdú is a chur chun cinn, san áireamh beidh leas á baint as stad cúrrsóirí agus breis úsáide más féidir a chruthú nach

mbeadh aon tionchar chun donais ar an gcomhshaol ná ar an oidhreacht idir ailtireachta, nádúrtha agus cultúrtha.

RD-40 Rochtain áiseanna láinseálta agus gníomhaíochtaí fóillíochta muirí ar chéanna a éascú ar bhonn inmharthna ar láithreacha

oiriúnacha. RD-41 Bonneagar port agus céanna sa Chontae a fheabhsú go

hinmharthana agus na tailte thart orthu a chosaint in aghaidh úsaid mh-íoiriúnach a dhéanfadh díobháil don mhianach

fadtéarmach eacnamaíoch (rochtain san áireamh) a bheadh i ndán dóibh.

RD-42 An ról atá ag Daingean Uí Chúis, An Fhianait, An Caladh agus Cathair Saidhbhín mar ionad flít iascaireachta, próiseáil

agus bearta gaolmhara a chur chun cinn agus éagsúlacht inmharthana a leithéid de láthair a spreagadh i dtreo

deiseanna nua infheistíochta is fostaíochta. San áireamh bheadh gníomhaíochtaí muirí a réiteodh le pleanáil chóir agus

le forbairt inmharthana an cheantair.

7.2.6 Comharthaí Bóthair

Tógann Comhairle Contae Chiarraí ceann dena bhfuil i bPolasaí an RCORÁ um Sholáthar Comharthaíocht Turasóireachta & Fóillíochta ar Bhóithre Náisiúnta (Márta 2011) agus sa Leabhrán Comharthaí Tráchta ón Roinn Iompair maidir le comharthaí bóthair a chur suas. Milltear an tírdhreach álainn agus an t-ionannas uathúil trí chomharthaíocht ar thaobh bóithre. Cuireann a leithéid de chomharthaíocht isteach go mór ar chonláistí radharcra agus bíonn tranglam rudaí difriúla os ár gcomhair. Is minic a bhaineann na comharthaí le gnó tráchtála nó le cóiríocht do thurasóirí. Don chuid is mó ní bhíonn aon chead iad a cur in airde ar bhóithre poiblí ná ar thalamh príobháideach. Déanfaidh Comhairle Contae Chiarraí tréaniarracht iad siúd nach bhfuil ceadaithe a bhaint anuas. Rialaíonn Comhairle Contae Chiarraí an scéal maidir le méireanna eolais. Ní mór ceadúnas in aghaidh bliana a fháil chun méar eolais a chur in airde. Mínítear go mion an polasaí a bhaineann le comharthaíocht sa doiciméad um Bhainistíocht Fhorbartha, Caighdeáin agus Treoir atá sa Phlean seo.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ Cuspóir Uimh.


Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: RD-43 Ceann a thógaint dena bhfuil i bPolasaí an RCORÁ um Sholáthar

Comharthaíocht Turasóireachta & Fóillíochta ar Bhóithre Náisiúnta (Márta 2011) agus sa Leabhrán Comharthaí Tráchta ón Roinn

Iompair (2010). RD-44 Iarracht a dhéanamh ar chomharthaí is ar fhógraíocht nach bhfuil

ceadaithe a bhaint anuas de thaobh an bhóthair agus de thailte príobháideacha.

RD-45 Modhanna ilmheánacha agus meán sóisialta a fhorbairt chun eolas treo agus fógraíochta a scaipeadh.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ 7.3 Seirbhísí Uisce _________________________________________________________________________________________________ Aidhm: Seirbhísí uisce, fuíolluisce, uisce ar bharr talún agus maolú tuilte a sholáthar, a fheabhsú agus a leathnú ar fud an chontae maraon le tús áite a thabhairt do bhonneagar seirbhísí a sholáthar is do chosaint chomhshaoil agus sláinte poiblí. Tá fíorbhrú ar an mbonneagar uisce agus fuíolluisce sa Chontae le tamall de blianta anuas de dheasca fás an gheilleagair. Ní mór an bonneagar céanna a uasghrádú i gceantair áirithe agus a leathnú nó a fheabhsú in áiteanna eile chun géilleadh don Treoir Creat Uisce AE, Rialacháin Uisce Inólta, riachtanais cheadúnas EPA is chun forbairt inmharthana a éascú. Gné riachtanach d’fhorbairt eacnamaíoch agus inmharthana an Chontae is ea dóthain seirbhísí uisce is fuíolluisce a sholáthar ar phraghas réasúnta chun tacú le fás agus le forbairt inmharthana pobal agus fiontar i gCiarraí. 7.3.1 Seirbhísí Uisce Poblí Is í Comhairle Contae Chiarraí an ‘tÚdarás Seirbhísí Uisce’ ainmnithe don Chontae. Tá an Chomhairle freagrach as seirbhísí uisce agus fuíolluisce a sholáthar.

Ó 1 Eanáir 2014 glacfaidh Uisce Éireann leis an bhfreagracht iomlán maidir le Bonneagar Seirbhísí Uisce poiblí. Beidh orthu siúd an Pleanáil ar aghaidh a dhéanamh is baidh Comhairle Contae Chiarraí ag obair i gcomhar leis an gcomhlacht nua seo Uisce Éireann chun cuspóirí a luaitear sa Phlean seo a bhaint amach. Beidh freagracht reachtúil ar Uisce Éireann maidir le feidhmeanna oibrithe agus caipitiúla a bhíonn ar bun faoi láthair ag na hÚdaráis Áitiúla. Is fíor, áfach, go leanfaidh Comhairle Contae Chiarraí de na feidhmeanna oibrithe agus de chuid de na feidhmeanna caipitiúla faoi Chomhaontu Leibhéal Seirbhíse go ceann 12 bliain ar a laghad. Braitheann zónáil na talún laistigh den Straitéis Lárnach is den ord tábhacht lonnaíochtaí ar dhóthain seirbhísí a bheith ar fáil um bhailiú is um chóiriú fuíolluisce. Maidir le fás daonra sa chontae, díreofar ar lonnaíochtaí mar a mbeifear ábalta na fearais chuí chóireála a chur ar fáil.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ 7.3.2 Seirbhísí Uisce Príobháideacha

Bíonn ról tabhachtach leis ag Grúpscéimeanna Uisce (is ag tobair aonair) maidir le soláthar píopaí uisce do theaghlaigh phríobháideacha, feirmeacha agus gnóthaí i gContae Chiarraí. Fós i ndiaidh 1 Eanáir 2014 is í an Chomhairle a bheidh ag plé le monatóireacht is do chúnamh do na Grúpscéimeanna. Beidh an Roinn Grúpscéimeanna fós ag obair ar ghréasáin agus fearais chóireála a uasghrádú, ar scéimeanna a ullmhú lena nglacadh mar mhuirear agus le riaradh deontais na Roinne. Aithníonn an Chomhairle go bhfuil gá le clár Grúpscéimeanna Séarachais ar bhonn ceart maoinithe má táthar chun déileáil le cuid de na fadhbanna idir chomhshaoil agus forbartha a eascraíonn as fearais aonaiar chóireála ar-shuíomh nach mbíonn ag feidhmiú mar ba chóir. Tacóidh an Chomhairle le haon phobal a lorgaíonn a leithéid de scéim agus spreagfar iad ina leith.

Cuspóir Uimh.

Seirbhísí Uisce


WS-1 Tacú le soláthar inmharthana leibhéal cóir bonneagar seirbhísí uisce ar fud an chontae chun freastal ar riachtanais

tí, tráchtála, tionsclaíoch agus eile; géillfear do Straitéis Lárnach agus do Straitéis Lonnaíochta an Phlean seo, don Chlár Infeistíocht i Seirbhísí Uisce, Clár uisce Tuaithe agus

Tábla 7.2 i Mír 7.1. WS-2 Tús áite a thabhairt do sholáthar inmharthana bonneagair,

san áireamh cuirfear truailliú a tharlódh de dheasca diúscairt fhuíolluisce, leochaileacht na n-uiscí nglactha agus straitéis

lonnaíochta an phlean seo. WS-3 Tacú le soláthar inmharthana uisce slán sábhailte a chur ar

fáil don Chontae. WS-4 Oibriú i gcomhar le hUisce Éireann maidir le bonneagar

seirbhísí uisce poiblí a sholáthar agus a oibriú. WS-5 Oibriú i gcomhar le pobail is le daoine aonair maidir le

soláthar agus oibriú bonneagar seirbhísí uisce príobháideacha/grúpscéimeanna.

7.3.3. Úscadh Uisce Ní mór acmhainní screamhuisce agus pointí úsctha a aithint is na zóin óna dtagann siad a chosaint ar son sláinte is leas an phobail. Dá bhrí sin, go dtí go nglacfar leis an Scéim um Chosaint Screamhuisce do Chontae Chiarraí, rialófar forbairtí go géar más amhlaidh a chuirfear isteach ar an soláthar screamhuisce. Tá sé tábhachtach dóthain uisce glan a sholáthar gan stad do thomhaltóirí Chiarraí. Acmhainn fíorluachmhar is ea an t-uisce agus caithfear táirgeadh is


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ cóireáil araon a stiúradh ar bhonn inmharthana chun gur féidir leas tíosach éifeachtach a bhaint as.

Cuspóir Uimh.

Seirbhísí Uisce

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: WS-6 A chinntiú go gcumhneofar ar thionchar a bheadh ar éiceolaíocht

an chúrsa uisce, an líon iasc agus gnéithe cosanta san áireamh, má mholtar úscadh uisce.

WS-7 Cosc a chur ar úscadh uisce neamh-phoiblí as cúrsaí uisce ar bharr talún má cheaptar go mbeidh tionchar chun donais ar éiceolaíocht an chúrsa uisce nó aon chúrsa gaolmhar eile.

WS-8 Na riachtanais seo a leanas a éileamh maidir le lochanna mar fhoinsí uisce inólta agus/nó iad a bheith tugtha do leibhéil ard

ábhar cothaitheach: (a) Cosc a chur ar aon diúscairt nua eisileadh fuíollusce isteach i screamhuisce (trí láithreacha síothlaithe, scagairí

snasta 7rl.) ó fhearais chóireála fuíolluisce ar-shuíomh laistigh de 200m ó thaobh an locha.

(b) Measúnú a dhéanamh ar aon fhorbairt mholta a d’fhéadfadh diúscairt isteach i gcúrsa uisce a théann

isteach in aon loch maidir leis an dtionchar a d’fhéadfadh a bheith ar an loch.

(c) Measúnú a dhéanamh ar aon fhorbairt mholta foraoise in abhantrach an locha maidir leis an dtionchar a d’fhéadfadh

a bheith ar uisce an locha. (d) Cosc a chur ar aon fhorbairt ag a mbeadh tionchar chun

donais ar cháilíocht uisce na lochanna úd. WS-9 Meastar gach ceantar laistigh de 1Cm ó fhoinse uisce poiblí

inólta a bheith ina Cheantar Tugtha d’Ábhar Cothaitheach agus caithfidh an t-eisileadh ó aon Fhearas Cóireála Fíolluisce Ar-

Shuíomh géilleadh do Chód Cleachtais an EPA. 7.3.4 Caomhnú Uisce Acmhainn fíorluachmhar is ea an t-uisce agus ní mór idir tháirgeadh agus cóireáil a rialú ar bhonn inmharthana chun úsáid éifeachtach agus tíosach a chinntiú. Cuspóir Uimh. Caomhnú Uisce

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: WS-10 Caomhnú uisce agus úsáid fhreagarthach a spreagadh

trí bhearta a éascú is a bhreith isteach leis an éileamh a laghdú.

7.3.5 Smachtú Uisce Stoirme


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ Teicneolaíocht éifeachtach a laghdaíonn baol tuilte is ea Córais Inmharthana Draenáil Uirbeach (SUDS), dírítear freisin ar chur le cáilíocht uisce agus ar fheabhsú bithéagsúlacht agus conláistí. Níor chóir ligean do bhreis Uisce ar Bharr Talún diúscairt isteach i séarach salach ná i gcomhshéarach. Dearófar Uisce ar Bharr Talún de réir prionsabal maolaithe agus diúscairt rialaithe, SUDS agus aon pholasaí uisce stoirme de chuid na Comhairle. Ba chóir an t-iomlán bearta SUDS a chur san áireamh, mar is cuí, in aon céim draenála. 7.3.6 Leithris Phoiblí Tá Leithris Phoiblí ag Comhairle Contae Chiarraí ar 19 láthair ar fud an chontae. Is iad grúpaí pobail a oibríonn seacht gcinn díobh ar son na Comhairle. Is gá a chinntiú go mbíonn leithris phoiblí ar láiathreacha oiriúnacha do mhuintir na háite agus do chuairteoirí araon. Beidh an Chomhairle ag obair le grúpaí áitiúla chun soláthar áiseanna leithris a éascú in aon áit mar a mbíonn sluaite daoine bailithe le chéile agus mar a n-aithnítear go mbíonn an riachtanas ann.

Cuspóir Uimh.

Leithris Phoiblí

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: WS-11 Soláthar inmharthana áiseanna leithreas poiblí a éascú ar

láithreacha oiriúnacha.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ 7.4 Bainistíocht Dramhaíola _________________________________________________________________________________________________ Aidhm: Is mian leis an gComhairle bainistíocht dramhaíola a riaradh ar ardchaighdeán chomh maith le cosc a chur ar thruailliú uisce, aeir is gleo agus é a sheachaint. 7.4.1 Polasaí Náisiúnta agus Réigiúnach Mar bhonn faoi pholasaithe um bhainistíocht dramhaíola idir Náisiúnta agus Réigiúnach tá an bunphrionsabail ‘íoc mar a thruaillítear’ agus na prionsabail cóngarachta, airdill agus freagracht i bpáirt. D’foilsgh an RCORÁ polasaí leasaithe náisiúnta dramhaíola mí Iúil 2012 a chlúdóidh an tréimhse go 2020. Go príomha sa pholasaí cuirtear ord tosaíochtaí bearta dramhaíola chun cinn mar a mhínítear iad sa Treoir Creat Dramahíola AE is mar a chuirtear i bhfeidhm in Éirinn iad trí na Rialacháin (Treoir Dramhaíola) Aontas Eorpaigh, 2011. Clúdaíonn an Plean Bainistíocht Dramhaíola don Réigiún Luimneach/An Clár/Ciarraí 2012 gach sórt dramhaíl neamhghuaiseach a ghintear laistigh de na húdaráis áitiúla a luaitear anso thuas. Leagtar síos polasaí um bhainistíocht chomhtháite dramhaíola go ceann tréimhse an phlean. Clúdaítear pleanáil, rialú, bailiú, athchúrsáil, aisghabháil agus cur de láimh de réir reachtaíocht dramhaíola agus polasaí reatha idir náisiúnta agus AE. Sa pholasaí náisiúnta a athbhreithníodh le déanaí “Bainistíocht Dramhaíola in Éirinn – Deis Acmhainní” (Iúil 2012) moltar na seanréigiúin um bhainistíocht dramhaíola a thabhairt le chéile mar trí chinn de réigiúin mhóra agus táthar anois ag obair air sin. Aithníodh teorainneacha nua do na réigiúin agus tá struchtúir nua ar bun i dtreo iad a chur ag feidhmiú. Tá Contae Chiarraí mar chuid de Réigiún an Deiscirt. Beidh gá le pleananna nua réigiúnacha um bhainistíocht dramhaíola chun ceann a thógaint den struchtúr nua réigiúnach agus den pholasaí nua náisiúnta, meastar go mbeidh siad siúd ag feidhmiú go deireanach sa bhliain 2014. Is fíor, áfach, go mbeidh an plean reatha do Réigiún an Mheániarthair ag feidhmiú idir an dá linn. Is léir go bhfuil athrú an-mhór ag teacht ar scéal na dramhaíola faoi láthair, idir ord tosaíochtaí bainistíochta, spriocanna um laghdú astuithe ceaptha teasa, polasaithe Eorpacha agus Náisiúnta mar an Treoir Líonadh Talún agus an Straitéis Náisiúnta um Dramhaíl Bhithdíghrádaithe. Go minic is beart airgeadas rialtais, mar an deontas Repak d’ábhar tirim athchúrsála nó an Tobhadh Líonadh Talún, a spreagann an t-athrú. De bharr margadh saor eacnamaíoch leis méadaítear luach ábhar athchúrsáilte mar earra tráchtála. Faoi láthair bíonn athrú gan stad ag teacht ar an eacnamaíocht a bhaineann le bainistíocht dramhaíola agus tógtar cinntí i ndálaí éiginnte


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ eacnamaíochta agus rialaithe. Tá sé mar pholasaí ag an Rialtas daoine a chur ó dhramhaíl a sheoladh chuig Líonadh Talún agus dá bhrí sin meastar go mbeidh méadú mór ar an dTobhach Líonadh Talún ar ball beag.

De réir a chéile laghdaítear an líon dramhaíl orgánach a sheoltar chuig líonadh talún. Tá iomaíocht ghéar anois ar fud an Chontae idir oibritheoirí líonadh talún maidir le dramhaíl a chur de láimh.

Cuspóir Uimh.

Bainistíocht Dramhaíola

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: WM-1 A chinntiú go gcuirtear i bhfeidhm an Plean Réigiúnach

Bainistíocht Dramahaíola le béim ar laghdú, athúsáid is athchúrsáil agus ar fhuílleach dramhaíola a chur de láimh go

hoiriúnach inmharthana. WM-2 Feidhmiú an Phlean Réigiúnach Bainistíocht Dramahaíola a

éascú nó aon phlean leasaithe ina ionad, san áireamh tá ord tosaíochtaí agus laghdu líonadh talún de réir polasaí reatha idir

náisiúnta agus Eorpach.

7.4.2 Bonneagar Bainistiocht Dramhaíola

Gné ríthábhachtach de bhonneagar na Comhairle is ea bonneagar dramhaíola dea-rialaithe inmharthana. Seachas an comhshaol nadúrtha a chosaint is cuid lárnach den bhonneagar é atá riachtanach chun go bhfeidhmeoidh tionscail ar bhonn inmharthana.

Ar an mórgóir is iad comhlachtaí príobháideacha a bhailíonn an dramhaíl, a stiúraíonn í is a bheireann amach as an gContae í. Tá seirbhís bailithe bruscair fós ag Comhairle Baile Chill Airne. Tá stáisiúin áirithe aistrithe agus láithreacha fóntas pobail fós ag an gComhairle Contae chun an t-ábhar a dhingeadh is a bhreith chuig Líonadh Talún Chiarraí Thuaidh i Moing na Mionnán. Téann an pobal chuig an láthair úd leis chun fáil réidh le bruscar. Tá ceadúnas ann ón EPA chun glacadh le heagsúlacht ábhar le cur de láimh nó le haisghabháil. Ina dteannta san tá áiseanna eile príobháideacha ag a bhfuil ceadúnas ó Chomhairle Contae Chiarraí agus ón EPA. Leanfaidh an Chomhairle den chosc ar bhruscar a chur chun cinn agus den bhruscar a laghdú maidir le gach saghas dramhaíola sa Chontae, díreofar ar ábhar tí agus tráchtala araon. Ní mór gan dabht díriú freisin ar cur le feasacht an ghnáthphobail agus lucht gnó maidir lena gcuid dualgas sna cúrsaí úd. 7.4.2.1 Áiseanna Athchúrsála

Tá áiseanna athchúrsála ag an gComhairle ag Láithreán Líonadh Talún Chiarraí Thuaidh, i gCill Airne, Baile an Mhuilinn, An Neidín is Cathair Saidhbhín agus ionad fóntas Pobail i nDaingean Uí Chúis. Glactar le réimse leathan ábhar le haghaidh athchúrsála. Géilleann an Chomhairle do na spriocanna a leagtar síos


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ sa Phlean Réigiúnach um Bhainistíocht Dramhaíola maidir le soláthar Ionaid Beir Chuige dá bhfuil 106 cinn díobh in áiteanna éagsúla ar fud an chontae. .

Cuspóir Uimh.

Bainistíocht Dramhaíola & Athchúrsála

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: WM-3 Soláthar inmharthana breis áiseanna athchúrsála/aisghabhála a

éascú ar láithreacha cuí. WM-4 Soláthar inmharthana breis áiseanna mar chóireáil teirmeach

agus meicniúil/bitheolaíocht ar láithreacha cuí inmharthana i Réigiún Pleanála Bainistíocht Dramhaíola an Deiscirt.

WM-5 Soláthar leanúnach inmharthana a éascú maidir le dóthain cumas ceadaithe líonadh talún chun fuílleach dramhaíola a

chur de láimh mar is cóir ar shuí(o)mh inmharthana sa Chontae.WM-6 Go mbeidh ar fhostóirí móra is ar ghnóthaí móra miondíola

láithreacha cuí d’áiseanna poiblí ionad beir chuige a chothabháil, de réir mar a bheartóidh an tÚdarás Pleanála.

7.4.2.2 Bainistíocht Bhruscair

I bPlean Bainistíocht Dramhaíola Chomhairle Contae Chiarraí 2013-2016 (LMP) mínítear an tiomantas atá ag an gComhairle don chomhshaol is don chosc ar bhruscar sa Chontae. Dúshlán mór atá sa bhruscar i gcónaí is é mar pholasaí sa phlean seo é a laghdú ar fud an Chontae ar fad, an dumpáil mhídhleathach san áireamh. Bainfear amach an sprioc céanna trí oideachas agus feasacht, rannpháirteachas pobail, coisctheacht bhruscair, rialú agus forfheidhmiú. Is léir gur smál ar áilleacht an chontae é an bruscar do mhuintir na háite is do thurasóirí araon.

Cuspóir Uimh.

Bainistíocht Dramhaíola & Bruscair

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: WM-7 Oideachas agus feasacht a spreagadh maidir le ceisteanna

bainistíocht dramhaíola ag leibhéal an tí, an phobail agus tionscail.

WM-8 Pobail a spreagadh agus a éascú lena bheith páirteach i ngníomhaíochtaí um fheasacht chomhshaoil, tionscadail phobail athchúrsála nó bainistíocht chomhshaoil a fheabhsódh cleachtais

inmharthana dramhaíola ag leibhéal áitiúil.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ 7.5 Teicneolaíocht Eolais agus Cumarsáide (TEC) _________________________________________________________________________________________________

Aidhm: tacú le soláthar inmharthana bonneagar ardchumais TEC, ceangail leathanbhanda agus craobhscaoileadh digiteach ar fud an Chontae, chun go mbeidh iomaíocht eacnamaíoch ins na hearnála fiontair is tráchtála maraon le solúbthacht bhreise i gcleachtais oibre. 7.5.1 Réamhrá

Ní féidir dóthain béime a chur ar thábhacht an chórais teileachumarsáide sa Chontae a bheith nua-aimseartha agus éifeachtach. Gné riachtanach den bhonneagar is ea é sin. Tá mianach ollmhór fostaíochta in earnáil Teicneolaíocht an Eolais nach bhféadfaí a chur i gcrích gan chóras láidir leathanbhanda ar ardchaighdeán. Caithfear a bheith in ann féachaint ar an gContae mar láthair inmharthana d’fhorbairt an tionscail úd agus forbairt seirbhísí eile a bhraitheann ar Leathanbhanda.

Cuid lárnach den dul chun cinn sa Chontae idir sóisialta is eacnamaíoch is ea forbairt an ghréasán Teicneolaíocht Eolais agus Cumarsáide (ICT). Nuair atáthar i bhfad ó aon Chathair tá géarghá leis seo chun infheistíocht is fostaíocht a mhealladh agus chun eolas, oideachas agus siamsaíocht a sholáthar don phobal. Cuid lárnach dena leithéid de ghréasán don chontae is ea crainn chumarsáide. Ar nós teicneolaíocht ar an iomlán bíonn buanna ag baint leo, caithfear an scéal a mheas i gcomhthéacs easpa conláistí de dheasca soláthar na gcrann.

Aithníonn an Chomhairle go bhfuil laigí sa chóras mar atá. Fiú má chuirtear san áireamh na sceidil atá faoi láthair ag solathróirí seirbhísí maidir le feabhsú gréasán nó malartán mar chuid d’infheistíocht sa “Chéad Glún Eile”, tá idir chumas neodrach iompróra agus cumas iliompróra easnamhach sa chontae don chuid is mó. Ina theannta san tá méadú ar an éileamh idir cursaí tí agus an earnáil tráchtála. Is mian leis an gComhairle, dá bhrí sin, tacú le soláthar inmharthana bonneagar teileachumarsáide ag láithreacha cuí ar fud an chontae.

Tá sé mar pholasai ag an gComhairle:

Tacú le soláthar inmharthana comhordaithe agus leathnú an bhonneagair leathanbhanda sa Chontae ar láithreach oiriúnacha chun iomaíocht eacnamaíoch a chinntiú do na hearnála fiontair agus trachtála agus chun solúbthacht a spreagadh m.sh. teilea-oibriú.

Soláthar an chórais teileachumarsáide sa Chontae ar bhonn nua-aimseartha agus éifeachtach a chur chun cinn.

Cóir chothrom a bhaint amach maidir le soláthar inmharthana bonneagar cumarsáide ar son leas sóisialta is eacnamaíoch agus ar an lámh eile conláistí cónaithe agus caighdeán comhshaoil a choimeád suas.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ 7.5.2 Teileachumarsáid

Gné riachtanach den bhforbairt bhonneagar is ea córas éifeachtach teileachumarsáide. Maidir le láthair a roghnú, beidh na gnéithe seo a leanas a luaitear sa ‘Treoir d’Údaráis Phleanála um Aeróga Teileachumarsáide agus Struchtúir Thacaíochta’ (RCORÁ, 1996) agus Ciorclán PL07/12 san áireamh ag Comhairle Contae Chiarraí:-

• Is mian leis an gComhairle tacú le forbairt bhonneagair Crann ar láithreacha oiriúnacha chun tacú le haisiompar leithinseach is chun Leathanbhanda a chur go dtí ceantair sa Chontae mar nach bhfuil aon teacht air nó mar a mbíonn an tseirbhís Leathanbhanda lag.

• Má mholtar fearas teileachumarsáide ina sheasamh leis féin caithfidh an forbróir a léiriú gur deineadh iaracht réasúnta dul i bpáirt le húsáideoirí eile timpeall nó le suímh eile molta sa chomharsanacht. De ghnáth ní mholfar a leithéid d’fhearas aonair i gceantair chónaithe, ar thalamh mar a bhfuil srian nó cosc le forbairt ná in áiteanna i lár baile a mbeadh tábhachtach ó thaobh ailtireachta de.

• Agus aeróga teileachumarsáide á suiteáil, ba chóir a laghad tionchar agus is féidir a bheith ar radharcra sa cheantar maguaird; baineann sé seo go háirithe le tírdhreach nó le dreach sráide leochaileach. Is fearr linn go mór aeróga teileachumarsáide á suiteáil in eastáit tionsclaíochta nó in áiteanna a ainmníodh mar zóin tionscail nó mar a bhfuil forbairt déanta cheana féin ar fhóntais.

• Is é polasaí an Údaráis Phleanála é nach mbeadh crainn teileachumarsáide

suite laistigh de 1 ciliméadar de réadmhaoin chónaithe, scoileanna, ospidéil nó aon struchtúr ina mbíonn cónaí ar dhaoine nó ina mbíonn siad ag obair.

Tá an tÚdarás Pleanála den tuairim de bharr imní maidir le folláine fhisiciúil agus intinne agus sábháilteacht dhaonra Chiarraí, nach bhfuil sé indéanta forfheidhmiú iomlán a dhéanamh ar pholasaithe agus ar chuspóirí an Aire faoi mar atá sna Treoirlínte d’Údaráis Phleanála maidir le hAeróga Teileachumarsáide agus Struchtúr Tacaíochta 1996 (DoECLG) agus Imlitir PL 07/12

7.5.3 Leathanbhanda

Cuid lárnach de gheilleagar an eolais sa Chontae is ea Leathanbhanda a laghdaíonn toirmeasc sóisialta. Má bhíonn ceantar gan leathanbhanda ní bheifear ábalta leas a bhaint as forbairt idirlín maidir le hoideachas, bancaeracht, taighde, gnó 7rl. De réir daonáireamh na bliana 2011, bhí ceangal leathanbhanda ag 54.6% de theaghlaigh i gCiarraí i gcomparáid le 63% go náisiúnta.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ Cé go bhfuil soláthar réasúnta leathanbhanda i gContae Chiarraí níl dóthain seirbhíse ar chaighdeán sásúil. Le déanaí fágadh Ciarraí ar lár nuair a thosnaigh tionscnamh chun 100Mbps a bhreith chuig meanscoileanna in Éirinn. Chun an scéal sin a leigheas ar son leas geilleagar Chiarraí, beidh gá le comhoibriú idir áisínteachtai agus ranna. Caithfear sócmhainní faoi chúram an stáit a fhorbairt de réir prionsabal oscailte rochtana má táthar chun an easnamh seirbhíse agus caighdeáin a réiteach. Bac is ea an t-easnamh úd ar chúrsaí táirgiúlachta, déantúis agus turasóireachta.

Tá nascthacht snáithín optach sa Chontae le gréasán príomhlínte agus gabhal na tíre a bhaineann leis na príomhionaid malartaithe. Tá teacht ar ghnóthaí e-thráchtála i dTrá Lí. Tá tábhacht freisin leis na seirbhísí leathanbhanda ar ardluas atá oiriúnach do chomhlachtaí idirnáisiúnta, san áireamh tá gréasáin cheantar áitiúil (LAN) atá ceangailte le gréasáin cheantar leathan (WAN).

Is léir gur tharla dul chun cinn as cuimse san earnáil teileachumarsáide le fiche bliain anuas. Tá an teicneolaíocht is déanaí anois ag freastal ar Chiarraí maidir le teicneolaíocht mhalartán digiteach.

Tá sé mar aidhm ag an gComhairle forbairt inmharthana a éascú maidir le bonneagar Rochtain Oscailte um phíobáin faoi thalamh, rud a mhéadódh ar na deiseanna a bhaineann le MAN (Gréasáin Cheantar Uirbeach).

Cuspóir Uimh.

Teicneolaíocht Eolais & Cumarsáide

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: ICT-1 Soláthar inmharthana a éascú um ghréasáin leathanbhanda

agus craoladh digiteach sa Chontae. ICT-2 Soláthar inmharthana a éascú um ghréasán

teileachumarsáide nua-aimseartha le freastal ar an gContae. ICT-3 Soláthar inmharthana a éascú um bhonneagar nuálach

teileachumarsáide ar laithreacha cuí, faoi réir gnáthchúinsí pleanála.

ICT-4 Gan crainn teileachumarsáide a chur in áiteanna radharcra nó mar a mbeidís ag cur isteach ar shuíomh/radharc ó

shéadchomharthai náisiúnta nó struchtúir chosanta, ná mar a mbeadh tionchar chun donais acu ar chomhshaol agus go

háirithe ar iomláine an ghréasán suíomh Natura 2000. ICT-5 Soláthar inmharthana a éascú um bhonneagar Rochtain

Oscailte um phíobáin faoi thalamh i gceantair uirbeacha, rud a mhéadódh ar na MAN atá againn is a chruthódh gréasáin

MAN nua trí mhíreanna a nascadh lena chéile.


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ 7.6 Soláthar Fuinnimh/Cumhachta _________________________________________________________________________________________________ Aidhm: Forbairt inmharthana acmhainní dúchasacha fuinnimh a sholáthar is tacú leo, an bhéim á cur ar sholáthar inmharthana fuinnimh ar son leas an gheilleagair agus pleanáil chóir is forbairt inmharthana an chontae. 7.6.1 Réamhrá Gné riachtanach den bhforbairt is den leathnú leanúnach fostaíochta i gContae Chiarraí is ea rochtain fuinnimh. Caithfidh Ciarraí a bheith ábalta feastal ar an ngá anois agus sa todhchaí. Aithníonn Comhairle Contae Chiarraí an géarghá seo le fuinneamh a tháirgeadh is a scaipeadh. Aithnítear gan dabht go gcaithfidh an bonneagar scaipeadh leictreachais a bheith slán iontaofa chun tacú le forbairt eacnamaíoch is chun infheistíocht a mhealladh isteach sa Chontae. Osclaíodh an soláthar leictreachais ar bhonn iomaíochta agus féadfaidh fearais nua ginte ceangal leis an ngréasán leictreachais chun cumhacht a aistriú ón láthair táirgthe go dtí an láthair éilimh. Tharla móroibreacha maidir le huasghrádú an ghreille náisiúnta. Tá tógaint ar siúl cheana féin do roinnt tionscnamh stáisiún 220kV/Línte. Tacaíonn Comhairle Contae Chiarraí le soláthar an bhonneagar nua ardavoltais, tá stáisiúin transfhoirmitheora ardvoltais agus línte nua cumhachta lastuas. Deimhníodh nach gcuirfí isteach go diúltach ar an gcomhshaol ná ar shuímh Natura 2000. Bheadh a leithéid de bhonneagar ag teastáil chun an gréasán traiseolta a neartú, de réir breis éilimh ó chustaiméirí atá ann cheana chomh maith le riachtanais custaiméirí nua agus iad siúd ar bhonn ollmhór (i.e. tionscail). Is é an leictreachas an príomhghréasán fuinnimh i gContae Chiarraí. Táthar tar éis fearas mór Gáis Nádúrtha Lachtaithe a cheadú do Bhéal Átha Longfort chun LNG a sholáthar don mhargadh Éireannach. Caithfidh dóthain cumais a bheith sna gréasáin fhuinnimh chun freastal go hinmharthana ar bhreis úsáide agus fhostaíocht mhéadaithe idir thionsclaíoch agus trádála. Maidir le cumhacht a giniúint, tá Ciarraí suite go breá chun áiseanna ginte cumhachta a spreagadh is a éascú toisc go bhfuiltear gar do Chorcaigh is do Luimneach, go moltar an fearas úd LPG do Thairbeart/Béal Átha Longfort agus go bhfuil inbhear na farraige móire againn.

Leanfaidh an Chomhairle den dtacaíocht a thugtar d’athnuachaint inmharthana is d’fhorbairt an bhonneagar gréasán gáis is leictreachais. Maidir le roghanna eile fuinnimh, tá mianach forbartha sa Chontae idir ghaoth, cumhacht ghrianda, bithmheas, geoiteirmeach, hidreachumhacht agus cumhacht na dtonn. Tá na


Caibidil 7 Iompar & Bonneagar ______________________________________________________________________________________ hacmhainní tonn agus gaoithe ar na cinn is fearr san Eoraip. Cé go bhfuil roinnt tionscnamh gaoithe ag oibriú sa Chontae, beidh tús áite ag roghanna eile acmhainní inmharthana mar a mhínítear i Straitéis an Chontae um Fhuinneamh Inathnuaite.

7.6.2 Caomhnú Fuinnimh Tá Comhairle Contae Chiarraí tiomanta don bhforbairt inmharthana tri thíosacht úsáid fuinnimh is trín bhfuinneamh inmharthana a úsáid i dtionscnaimh nua tógainte de reir na bprionsabal seo a leanas:

• Bainistíocht fhreagrach comhshaoil a spreagadh i gcúrsaí foirgníochta • Cur chuige inmharthana a spreagadh i bhforbairtí tithíochta maidir le pleanáil

spáis, leagan amach, dearadh agus mionsonraí • Ardchaighdeáin fheidhmiú fuinnimh a chinntiú i bhforbairtí tithíochta; forbróirí,

úinéirí is tionóntaithe a spreagadh chun feidhmiú comhshaoil an stoc tithíochta a fheabhsú. Smaoineofar ar fhuinneamh inathnuaite chun grádú ard BER a bhaint amach.

• I gcás tithíocht nó foirgníocht eile, díriú go speisialta ar ghéilleadh do na

Rialacháin Fhoirgníochta.

Cuspóir Uimh.

Fuinneamh & Cumhacht

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: EP-1 Tacú le soláthar leictreachais ar bhonn iontaofa inmharthana agus

a leithéid sin a éascú, leagfar béim ar acmhainní inathnuaite a mhéadú agus san am gcéanna caomhnófar agus coimeádfar bithéagsúlacht, oidhreacht ailtireachta is seandálaíochta, an

tírdhreach agus conláistí cónaithe.

EP-2 Caomhnú fuinnimh a chur chun cinn trín úsáid a laghdú agus trín dteicneolaíocht um fhunneamh inathnuaite a bhreith isteach i

gcaighdeáin deartha foirgneamh.

EP-3 Soláthar fuinnimh ar bhonn iontaofa inmharthana a éascú ar son leas an Chontae sa todhchaí idir fhisiciúil agus eacnamaíoch.

EP-4 Tacú le soláthar leictreachais agus gáis ar bhonn iontaofa

inmharthana maraon le gréasáin ghaolmhara agus iad a eascú ar son riachtanais is leas an Chontae sa todhchaí idir fhisiciúil agus

eacnamaíoch.




Cuspóir Uimh.

Fuinneamh & Cumhacht

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: EP-5 Soláthar inmharthana bonneagar pointí cumhachta d’fheithiclí

leictreacha a éascú. EP-6 Úsáid LNG a spreagadh d’fhiontair/tionscail agus an gréasán

scaipthe gáis a leathnú. EP-7 Forbairt inmharthana breis cumas ginte leictreachais ar fud an

réigiúin/chontae a éascú agus tacú le leathnú inmharthana an ghréasáin. Tá an Greille Náisiúnta tábhachtach chun go mbeidh dóthain nascthacht réigiúnach agus chun forbairt is nascthacht

acmhainní fuinnimh inmharthana inathnuaite a éascú. EP-8 A bheith cinnte go ndéantar suíomh línte cumhachta leictreachais

a bhainistiú i dtéarmaí thionchair fhisiciúla agus radhairce na línte seo ar an timpeallacht nádúrtha agus tógtha, luach caomhantais

shuíomhanna Natura 2000 agus i gceantair tírdhreacha leochaileach ach go háirithe. Agus láithreánú línte cumhachta sna ceantair seo á mheas, tabharfar tosaíocht do chur faoin talamh nó

do rogha slite malartacha nuair is féidir a léiriú nach mbeadh drochthionchar suntasach ag an bhforbairt ar an timpeallacht ar a

n-áirítear iomláine éiceolaíoch shuíomhanna Natura 2000. EP-9 Tacú le forbairt inmharthana Clár Infheistíochta Grid 25 de chuid

EirGrid, faoi réir cúinsí tírdhreach, cónaithe, conláistí agus comhshaoil.

EP-10 Tacú le Scéimeanna Téite Ceantar agus leis an mbonneagar a bhaineann leo.

7.6.3 Fuinneamh Inathnuaite Tá fás is forbairt ag teacht go tapaidh anois ar an earnáil fhuinnimh inathnuaite agus fostaíocht is infheistíocht ar fáil dá bharr. Chun an fás inmharthana seo a éascú d’ullmhaigh Comhairle Contae Chiarraí Straitéis um Fhuinneamh Inathnuaite i 2012 agus glacadh léi. Sa straitéis úd leagtar síos na critéir, caighdeáin bhainistíocht fhorbartha agus na cuspóirí a bhaineann le fuinneamh inathnuaite a fhorbairt sa Chontae agus bainfear leas aisti seo chun iarratais phleanála dona leithéid d’fhorbairt a mheas.

Cuspóir Uimh.

Fuinneamh In-athnuaite

Is cuspóir ag an gChomhairle é:- EP-11 An Straitéis Fuinnimh In-athnuaite do Chontae Chiarraí a chur i

bhfeidhm (CCC 2012)

Caibidil 8 Acmhainní Nádúrtha

______________________________________________________________________________________

8 Acmhainní Nádúrtha

8.1 Réamhrá ________________________________________________________________ Tá roinnt acmhainní nádúrtha i gCiarraí a chuireann le huige shóisialta agus eacnamaíoch an Chontae. Áirítear orthu seo acmhainní uisce, talmhaíochta, foraoiseachta, iascaireachta, fuinnimh inathnuaite agus eastóscaigh. De ghnáth bíonn na hacmhainní seo suite i gceantair tuaithe ag soláthar fostaíochta agus ag cur le geilleagar na bpobal tuaithe seo. Feidhmeoidh forbairt inbhuanaithe leanúnach na n-acmhainní seo ag suíomhanna oiriúnacha le héagsúlú agus neartú a dhéanamh ar gheilleagar an Chontae. Is féidir le nádúr agus scála na forbartha agus na hoibre atá riachtanach leis na hacmhainní seo a fhorbairt tionchar suntasach a bheith acu ar an timpeallacht agus is féidir leo dochar a dhéanamh d’earnálacha eile eacnamaíochta mar thurasóireacht agus áineas. Tá an timpeallacht a chosaint ar thionchair neamh-inmhianaithe mar fhorbairt mhíoiriúnach riachtanach le pobail inbhuanaithe a fhorbairt agus ár dtuath a chaomhnú. Dá bhrí sin, éilíonn pleanáil cheart agus forbairt inbhuanaithe acmhainní nádúrtha cur chuige chothrom le polasaithe oiriúnacha maidir le fás agus forbairt na n-acmhainní seo agus deimhin á dhéanamh de go mbíonn an drochthionchar is ísle ar an timpeallacht de bharr a leithéid d’fhorbairt.

Cuspóir Uimh.

Cuspóirí Straitéiseacha


NR - 1 Uasmhéadú a dhéanamh ar acmhainn eacnamaíoch agus ar

fhorbairt acmhainní nádúrtha ar bhealach inbhuanaithe agus ag an am céanna ag cinntiú nach mbíonn aon drochthionchar

suntasach ar an gcomhshaol ar a n-áirítear iomláin suíomhanna Natura 2000 de bharr fhorfheidhmiú chuspóirí agus Bainistíocht

Forbartha, Treoirlínte agus Caighdeáin an Phlean seo.. NR - 2 Uasmhéadú a dhéanamh ar acmhainn fostaíochta na n-

acmhainní nádúrtha sa Chontae ar bhealach inbhuanaithe trí chur chun cinn a dhéanamh ar thionscail ghaolmhara ag

láithreacha oiriúnacha. NR - 3 A chinntiú nach gcuireann forbairt agus saothrú acmhainní

nádúrtha isteach go suntasach ar an bpobal áitiúil.



______________________________________________________________________________________ 8. 2 Tionscal Eastóscach

Soláthraíonn an tionscal eastóscach amhábhar riachtanach do thionscal na tógála chomh maith le fostaíocht agus fás eacnamaíoch sa gheilleagar áitiúil agus réigiúnach. Tá soláthar leanúnach cumascán, ar a n-áitítear ábhar athchúrsáilte tógála agus scartála, riachtanach d’fhás leanúnach geilleagrach; ar riachtanas lárnach é d’fhorfheidhmiú an Phlean Forbartha Náisiúnta, Iompar 21 agus forbairt earnála príobháideach. Tá cúlchistí d’ábhair oiriúnacha finideach agus ní féidir eastóscadh a dhéanamh ach sna háiteanna ina mbíonn na cúlchistí seo ar fáil. Tá acmhainn in oibreacha eastósctha chairéil agus ag gníomhaíochtaí gaolmhara le tionchar a beith acu ar an gcomhshaol (m.sh torann, smúit, creathadh, cur isteach ar amharc, cur istech hidreolaíoch, truailliú tuisce, cailliúint nó ilroinnt ghnáthóige, giniúint tráchta, drochthionchar ar ghréasán bóithre agus tionchair seandálaíochta). I gcásanna áirithe is féidir le cairéil a bheith chun leasa an chomhshaoil, go háirithe ag an gcéim dhíoimisiúnaithe nuair is féidir go mbeadh deiseanna ann le gnáthóga a chruthú nó le malairt úsáide a bhaint astu. Féachfar dá réir sin ar iarratais d’eastóscadh mhianraí de réir a dtuillteanas maidir leis an tionchar a fhéadfadh a bheith acu ar an timpeallacht agus ar phleanáil ceart agus forbartha inbhuanaithe an cheantair. Mar chuid den phróiseas measúnaithe, tabharfar áird mar is cuí do ‘Threoirlínte Pleanála um Rialú Chairéil’ DEHLG (2003). Ina theannta sin déanfar scagadh ar thograí do Mheasúnacht Tionchair Timpeallachta (MTT) agus Measúnacht Chuí (MC) de réir dea-chleachtais agus treorach reatha. Tabharfaidh an tÚdarás Pleanála tacaíocht, nuair is cuí, don tionscal eastóstach trí chead pleanála a eisiúint le fráma ama a shíneann thar shaolré measta an chairéil. Beidh gá le togra céimnithe forbartha ón iarratasóir le measúnú a dhéanamh ar scála ama dóchúil an togra. Cuirfidh an tÚdarás Pleanála coinníollacha dochta i bhfeidhm ar chead pleanála a bhainean leis na céimeanna oiriúnacha maolaithe atá riachtanach le rialú / laghdú a dhéanamh ar an tionchar ar an timpeallacht agus ar an gceantar máguaird. Ina theannta sin, éileofar ranníocaíocht forbartha agsu banna airgeadais lena chinntiú go ndéantar oibreacha oiriúnacha athchóirithe laistigh de 12 mí ó thagann deireadh le hoibreacha.

Cuspóir Uimh.

Cuspóirí Ginearálta Eastóscactha


NR - 4 Éascú ar fhorbairt inbhuanaithe an tionscail eastóscach agus iarracht a dhéanamh ar fáil leanúnach a bheith ar sholáthar

imleor cumascán do thionscal na tógála, agus ag cinntiú ag an am gcéanna go ndéantar an timpeallacht a chosaint trí

fhorfheidhmiú chuspóirí agus Bainistíocht Forbartha, Treoirlínte agus Caighdeáin an Phlean seo.



______________________________________________________________________________________ Cuspóir Uimh.

Cuspóirí Ginearálta Eastóscactha


NR - 5

A chinntiú go dtagann gach togra forbartha eastósctha le cuspóirí an phlean seo faoi mar a bhaineann siad le caighdeáin bainistíochta forbartha, riachtanais bhainistíochta riosca i gcás

tuilte agus le cosaint ar an tírdhreach, bithéagsúlacht, bonneagar, cáilíocht uisce agus aeir, oidhreacht tógtha agus

chultúrtha agus conláiste cónaithe.

NR - 6 A chinntiú nach gceadaítear tograí chairéalaithe agus

mhianadóireachta i gceantair ina gcuirfeadh tionchair a leithéid d'oibreacha isteach go mór ar conláistí an cheantair nó go

mbeadh drochthionchar acu ar ghréasán bóithre an cheantair.

NR - 7 A chinntiú go gcuirtear cosc le forbairt eastósctha, próiseáil

chumascán/mianraí agus an táirge ar choincréit a bhaineann leo i bPríomhlimistéir Taitneamhachta Speisialta agus nach gceadófar de ghnáth é i dtírdhreacha eile oscailte nó íogair.

Astarraingt Urthrá Is féidir le astarraingt ábhair ón gcladach, ó thránna, ó dhumhcha agus sruthchúrsaí drochthionchar a bheith aige ar an gcomhshaol. Is féidir leis an t-éiceachóras a athrú agus i gcásanna áirithe is féidir leis tús a chur nó cur le creimeadh. Déanfaidh an Chomhairle iarracht ar chosc a chur le hastarraingt dá leithéid.

Cuspóir Uimh.

Cosaint na hUrthrá


NR - 8 A cumhachtaí a úsáid, nuair is cuí, le cosc a chur ar astarraingt ábhair neamhorgánch ón urthrá agus sruthchúrsaí. Féachfar ar thograí a bhíonn riachtanach chun críche bainistíochta riosca i gcás tuilte, bealach loingseoireachta a chosaint etc de réir a

dtuillteanas agus beidh siad faoi réir mionmheasúnaithe tionchair timpeallachta. Mar chud de seo, cuirfear an tionchar a fhéadfadh a bheith ar iascaigh agus suíomhanna Natura 2000

san áireamh.

8.3 Foraoiseacht Is acmhainn in-athnuaite í an Fhoraoiseacht le mór-ról aici i bhforbairt inbhuanaithe na tuaithe. In éineacht leis na leasa a bhaineann go díreach le crainn a chur, maidir le barr luachmhar agus fostaíocht, is féidir le foraoiseacht tionchar tábhachtach a bheith aici ar an ngeilleagar tuaithe trí fhorbairt na dtionscal gaolmhara, fuinneamh inbhuanaithe a bhíonn táirgthe go háitiúil agus deiseanna turasóireachta tuaithe. I 2011, bhí os coinn 5,620 duine fostaithe i



______________________________________________________________________________________

dTalmhaíocht, Foraoiseacht agus Iascach sa Chontae. Is cuspóir náisiúnta é freisin foraoiseacht a mhéadú. Tá sé mar aidhm ag an bplean straitéiseach d’fhorbairt earnála na foraoiseachta Ag Fás don Todhchaí a d’fhoilsigh an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Muirí an t-eastát náisiúnta foraoiseachta a mhéadú chuig 17% de chlúdach talún faoi 2030. Soláthróidh an spriocmhéid seo don earnáil an tairseach chriticiúil atá riachtanach le tacú le réimse tionscal próiseála gaolmhara agus le hearnálacha gaolmhara, a sholáthraíonn mórán den saibhreas agus den fhostaíocht a chruthaíonn foraoiseacht. I gCiarraí tá timpeall 55,000 ha (11.5%) den talamh go léir sa an Chontae clúdaithe le foraoiseacht1. Tá an t-eastát foraoiseachta i gCiarraí cuíosach uathúil i gcomparáid leis an gcuid eile den tír sa mhéid is go bhfuil sé in úinéireacht phríobháideach den chuid is mó. Le blianta beaga anuas tharla gluaiseacht le haitreo a chur ar acmhainní foraoiseachta chuig táirgeadh bithmhaise d’fhonn ionad a bhaint amach sna margaí teasa náisiúnta agus áitiúla. Tá tacaíocht láidir á thabhairt d’úsáid acmhainní foraoiseachta an Chontae i mbithmhais ag an tSeirbhís Foraoiseachta, An Roinn Talmhaíochta, Bia agu sMuirí, agus Aonad Forbartha Foraoiseachta Teagasc chomh maith le comhpháirithe eile áitiúla. Feictear gur cineál fuinnimh ghlan, éifeachtach agus in-athnuaite atá in adhmad, agus go bhfuil gnólachtaí agus eagraíochtaí ag méadú ar an úsáid atá á bhaint as adhmad le fuinneamh tionsclaíoch a ghiniúint do théamh fhoirgneamh tráchtála agus scoileanna. I Meitheamh 2007, bunaíodh Meitheal Foraoise Chiarraí i measc lucht fáis, gníomhaireachtaí stáit agus páirtithe leasmhara i bhforbairt na tuaithe le hacmhainn iomlán na foraoiseachta a fhorbairt. Dá ainneoin seo aithníonn an Chomhairle gur féidir le foraoisiú tionchair nach bhfuil chomh dearfach a bheith aige mura mbíonn sé i láthair iomchuí agus ar scála agus dearadh a thagann le nádúr fisiciúil an tírdhreacha. Foilsíonn an tSeirbhís Foraoiseachta an Caigdeán Náisiúnta Foraoiseachta, agus leanann sé prionsabail na Bainistíochta Foraoise Inbhuanaithe (BFI). Mar chomhlacht rialála náisiúnta don fhoraoiseacht, cuireann an tSeirbhís Foraoiseachta BFI i bhfeidhm trí threoirlínte don timpeallacht a aithníonn ceisteanna comhshaoil ag gach staid den earnáil foraoiseachta. 2 Tá sraith treoirlínte ann ón Roinn Talmhaíochta, Bia agus Muirí a chlúdaíonn cáilíocht uisce agus ceisteanna eile comhshaoil ar a n-áirítear Treoirlínte maidir le Foraoiseacht agus Cáilíocht Uisce, Foraoiseacht agus Riachtanais an Diúilicín Péarla Fionnuisce, Treoirlínte maidir le Bithéagsúlacht Foraoise, Buainteoireacht Fhoraoise agus Treoirlínte Timpeallachta, Foraoiseacht agus Seandálaíocht, Foraoiseacht agus an Tírdhreach, Treoirlínte maidir le Cosaint Foraoise, Foraoiseacht agus Treoirlínte maidir leis an Madra Uisce, Foraoiseacht agus Treoirlínte maidir leis an Drúchtín Ballach agus Treoirlínte maidir le hIaltóga agus Foraoiseacht.

1 Comhairle Contae Chiarraí 2013 – Measúnú Acmhainne Fuinnimh In-athnuaite Cho. Chiarraí



______________________________________________________________________________________ Tabharfaidh an Chomhairle spreagadh mar sin, i gcomhar leis na húdaráis iomchuí, d’fhorbairt inbhuanaithe agus do mhéadú na foraoiseachta, ar bhealach a thagann leis na treoirlínte comhshaoil atá liostáilte thuas.

Tá acmhainn sa bhforaoiseacht freisin le tionchar a bheith aici ar bhainistíocht ar riosca i gcás tuilte agus bithéagsúlacht. Dá réir sin ba chóir go gcuirfí seo san áireamh agus tograí forbartha foraoiseachta á gcur le chéile agus á meas.

Cuspóir Uimh.

Foraoiseacht

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NR - 9 Cur chun cinn a dhéanamh ar fhorbairtí inbhuanaithe

foraoiseachta ag láithreacha oiriúnacha sa Chontae, agus a chinntiú ag an am gcéanna go ndéantar an timpeallacht a

chosaint trí fhorfheidhmiú chuspóirí agus Bainistíocht Forbartha, Treoirlínte agus Caighdeáin an Phlean seo.

NR - 10

Spreagadh, cur chun cinn, soláthar agus éascú a dhéanamh ar rochtain ar fhoraoiseacht agus ar choillte, i gcomhoibriú le Coillte,

an tSeirbhís Foraoise agus gníomhaireachtaí eile do bhealaí siúlóide (ar a n-áirítear siúlóidí lúibe), conairí ar chnoic, conairí

dúlra, conairí rothar sléibhe, cosáin mharcaíochta, rianadóireacht agus gníomhaíochtaí eile áineasa nach gcruthaíonn torann a

bheadh chun leasa mhuintir na háite agus turasóirí agus a thógann ceann d’Fhoilseachán na Seirbhíse Foraoise 2006

“Treoir maidir le hÁineas Foraoise d’Úinéirí agus do Bhainisteoirí” bunaithe ar an Straitéis Spáis Náisiúnta.

NR - 11

A chinntiú go gcoimeádtar éagsúlacht agus saintréithe na tuaithe agus go gcuirtear curadóireacht inbhuanaithe chun cinn maidir le

speiceas dúchasach i bhforaoiseacht ar fud an Chontae.

NR - 12

Spreagadh a thabhairt d’úsáid oiriúnach d’fhoraoisí d’adhmad, d’fhuinneamh, do bhithéagsúlacht, d’áineas agus do

thurasóireacht agus forbairt ghnóthaí agus fhiontair ghaolmhara ag leibhéal áitiúil. Beidh tograí de réir fhorálacha Straitéise Fuinnimh In-athnuaite (Comhairle Contae Chiarraí 2012).

NR - 13

A chinntiú go ndéantar cosaint ar na coillte dúchasacha luachmahra atá fágtha sa Chontae agus go gcuirtear feabhas aorthu trí chéimeanna oiriúnacha pleanála agus forbartha a

ghlacadh.

8.3.1 Láthair

D’ullmhaigh an tSeirbhís Foraoiseachta Straitéis Táscach Foraoiseachta3 náisiúnta a aithníonn limistéir sa stát atá oiriúnach don fhoraoiseacht, ag tógáil 3 Straitéis Táscach Foraoiseachta na Seirbhíse Foraoiseachta 2008, An Roinn Talmhaíochta, Bia agus Muirí.



______________________________________________________________________________________ ceann de limistéir íogair ardtaitneamhachta, radharcanna liostáilte, suíomhanna seandálaíochta agus ceantair oidhreachta nádúrtha. Tógtar ceann sa straitéis freisin den tionchar ar cháilíocht uisce, ar phortaigh, fiadhúlra, tithe cónaithe faoin tuath agus an gá ginearálta atá le forbairt inbhuanaithe. Déanfaidh an Chomhairle comhoibriú leis an Seirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra, Coillte, An Roinn Talmhaíochta, Bia agus Muirí/An tSeirbhís Foraoiseachta agus aon údarás ábhartha eile in ullmhú na straitéise don Chontae agus maidir le láithreacha atá inbhuanaithe ó thaobh an chomhshaoil de a aithint. Tacóidh an Chomhairle ina ról comhairleach le forfheidhmiú inbhuanaithe agus le tuilleadhforbartha ar dhea-chleachtas foraoiseachta, faoi mar atá sainmhínithe i bhfoilseachán na Seirbhíse Foraoiseachta ‘Treoirlínte Seirbhíse Foraoiseachta agus Cód Dea-Chleachtais Foraoiseachta’ do gach forbairt agus oibríocht. Ba chóir go gcuirfí na pointí seo a leanas san áireamh maidir le forbairtí foraoiseachta a bhíonn beartaithe:-

Ba chóir go mbeadh forbairtí foraoiseachta de réir phrionsabail na Bainistíochta Foraoiseachta Inbhuanaithe (BFI), go háirithe na treoirlínte seo a leanas - Treoirlínte maidir le Foraoiseacht agus Cáilíocht Uisce, Foraoiseacht agus Riachtanais an Diúilicín Péarla Fionnuisce, Treoirlínte maidir le Bithéagsúlacht Foraoise, Buainteoireacht Fhoraoise agus Treoirlínte Timpeallachta, Foraoiseacht agus Seandálaíocht, Foraoiseacht agus an Tírdhreach, Treoirlínte maidir le Cosaint Foraoise, Foraoiseacht agus Treoirlínte maidir leis an Madra Uisce, Foraoiseacht agus Treoirlínte maidir leis an Drúchtín Ballach agus Treoirlínte maidir le hIaltóga agus Foraoiseacht.

Ba chóir go leanfadh forbairtí foraoise dea-chleachtas reatha Threoilínte

Foraoiseachta agus Tírdhreacha na Seirbhíse Foraoiseachta (Iúil 2000). Ba chóir go mbeadh cuspóirí tírdhreachtaithe foraoise dírithe ar bheith ag teacht le saintréithe an tírdhreacha áitiúil agus ar é a fheabhsú. Ba chóir go mbeadh sé mar aidhm ag plandú cois bóthair feabhas a chur agus teacht leis na taitneamhachtaí amhairc atá ann, go háirithe i limistéir ardtaitneamhachta íogair.

Ba chóir go gceapfaí tionscadail fhoraoisithe agus go gcuirfí i bhfeidhm iad ar

bhealach a chuirfeadh feabhas ar na taitneamhachtaí áitiúla atá ann.

Ba chóir go gcuirfí cosc ar aon drochthionchar a bheadh ag foraoisiú ar shruthchúrsaí nó ar fhoinsí soláthair uisce.

Ba chóir go n-ullmhódh úinéirí foraoise straitéis chosanta ar thine foraoise, ar a n-áirítear tóitbhearnaí imleora, taiscshorcóir soláthair uisce agus rochtain fhoraoise a sholáthar agus a chothabháil. Ba chóir go n-ullmhófaí pleananna dóiteáin go gach foraois agus go ndéanfaí athbhreithniú bliantúil orthu.



______________________________________________________________________________________ 8.3.2 Measúnú ar Iarratais

Faoi na Rialacháin um Pleanáil agus Forbairt 2001-2013, de ghnáth bíonn an fhoraoisiú tosaigh suas le 50 heachtár saor ó phleanáil. Dá bhrí sin níl rialú déanta ag an gComhairle ar fhormhór na bhforbairtí foraoisithe go dtí seo. Tá siad faoi réir fhaofa na Seirbhíse Foraoiseachta, áfach, agus faighter comhairle ón gComhairle maidir le tionscadail dheontaschúnta, de 25 heachtár nó níos mó. I gcás fhorbairtí foraoiseachta ar ghá cead pleanála dóibh nó a bhfaightear comhairle ón gComhairle ina dtaobh, tógfaidh an Chomhairle ceann díobh seo a leanas:-

Plean Straitéiseach d’Fhorbairt Earnála na Foraoiseachta in Éirinn, a d’fhoilsigh an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Muirí, 1996.

Treoirlínte éagsúla maidir leis an gcomhshaol eisithe ag an Roinn

Talmhaíochta, Bia agus Muirí ar a n-áirítear Treoirlínte maidir le Foraoiseacht agus Cáilíocht Uisce, Foraoiseacht agus Riachtanais an Diúilicín Péarla Fionnuisce, Treoirlínte maidir le Bithéagsúlacht Foraoise, Buainteoireacht Fhoraoise agus Treoirlínte Timpeallachta, Foraoiseacht agus Seandálaíocht, Foraoiseacht agus an Tírdhreach, Treoirlínte maidir le Cosaint Foraoise, Foraoiseacht agus Treoirlínte maidir leis an Madra Uisce, Foraoiseacht agus Treoirlínte maidir leis an Drúchtín Ballach agus Treoirlínte maidir le hIaltóga agus Foraoiseacht agus aon treoirlínte eile a eisítear thar shaolré an phlean seo.

Agus measúnú á dhéanamh ar amharcthionchar mholtaí tógfaidh an tÚdarás

Phleanála ceann ar leith de Threoirlínte Tírdhreachtaithe na Seirbhíse Foraoiseachta. Tá sé mar aidhm ag na treoirlínte seo dea-ghaolmhaireacht a chinntiú idir an foraois agus saintréithe tírdhreacha ar leith, le maolú a dhéanamh ar an amharc-choimhlint agus na saintréithe agus an t-éagsúlacht atá ann a choimeád.

Moltaí Iascaigh Intíre na hÉireann agus Rannóg Chomhshaoil na Comhairle.

Forálacha an Phlean Forbartha Contae agus gach Plean ábhartha.

Cuspóir Uimh.

Foraoiseacht Treoirlínte Forbartha


NR-15

Ceann a thógáil de na foilseacháin atá liostáilte thuas agus de mholtaí na gcomhlachtaí.



______________________________________________________________________________________ 8.3.3 Úinéirí Talún Cóngracha

Is féidir le plandú foraoiseachta ar scála mór tionchar a bheith aige ar thaitneamhacht chónaithe na n-úinéirí talún a bhíonn cóngrach agus drochthionchar a bheith aige ar chothabháil na mbóithre poiblí.

Cuspóir Uimh. Foraoiseacht Úinéirí Talún Cóngracha


NR-16 A chinntiú nach mbíonn foraoisiú suite ar bhealach go

mbíonn drochthionchar suntasach aige ar thaithneamhachtaí na n-úinéirí talún cóngracha nó

drochthionchar suntasach ar chothabháil an bhóthair phoiblí.

8.3.4 Áineas Foraoiseachta

Déanann foraois a fhorbairt mar thaitneamhacht acmhainn a chruthú don phobal áitiúil agus do chuairteoirí chuig an gceantar. Cuireann úsáid na foraoise do thaithneamhacht shimplí chiúin nó do spórt nó gníomhaícoht eachtraíochta ar leith corpacmhainn, sláinte agus folláine chun cinn. Cruthaíonn áineas foraoiseachta bonn freisin do réimse fiontar gaolmhara agus deiseanna le hioncam a ghiniúint. Aithníonn an Chomhairle na leasa turasóireachta agus áineasa na gceantar foraoiseithe agus déanfaidh sí iarracht ar spreagadh a thabhairt do bhainistíocht inbhuanaithe thailte foraoise chun críche áineasa agus turasóireachta faoi mar atá leagtha amach sa rannán oidhreachta nádúrtha an phlean seo.

Cuspóir Uimh. Áineas Foraoiseachta Is cuspóir ag an gComhairle é:-

NR-17

Spreagadh a thabhairt d’fhorbairt inbhuanaithe pháirceanna foraoise agus do thaitneamhachtaí eile a bhaineann le

turasóireacht ag láithreacha oiriúnacha laistigh de cheantair fhoraoisithe i gcomhréir le hÁineas Foraoise in Éirinn; Treoir d’Úinéirí agus do Bhainisteoirí Foraoise foilsithe ag an Roinn

Talmhaíochta agus Bia (2006).

8.4 Iascaireacht / Dobharshaothrú

Beidh saibhreas ár bhfarraige mar phríomheilimint dár dtéarnamh geilleagrach agus d’fhás inbhuanaithe, ag giniúint sochair don Chontae. Ní iascaireacht amháin, ach dáileachán éisc, próiseáil, dobharshaothrú agus gníomhaíochtaí gaolmhara a ghineann leibhéil suntasacha fostaíochta agus is acmhainn tábhachtach atá iontu don Chontae ina bhfuil acmhainn do níos mó forbartha



______________________________________________________________________________________ inbhuanaithe. Is é atá i ndobharshaothrú ná feirmeoireacht orgánach uisce mar éisc, sliogéisc agus fiú plandaí4. Tá sé riachtanach go mbainfí cothromaíocht amach idir thionscal inbhuanaithe agus inmharthana ar bhonn eacnamaíoch a chruthú ar thaobh amháin, agus déanamh de réir pholasaithe agus cuótaí an AE ar an taobh eile. Tacóidh an Chomhairle le forbairt inbhuanaithe oibríochtaí an tionscail iascaireachta agus dobharshaothraithe agus cosaint agus caomhnú á dhéanamh ar an mbithéagsúlacht agus ar na héiceachórais inár bhfarraigí, i dtreo is gur féidir leo leanúint le hearraí agus seirbhísí riachtanacha airgeadaíochta agus neamhairgeadaíochta a sholáthar. Tharla laghdú ar tionscal na hiascaireachta farraige le blianta beaga anuas agus cuid den chúis a bhí leis seo ná srianta chuótaí an AE. Mar sin féin, tharla méadú ar dhobharshaothrú in earnálacha tánaisteacha an tionscail trí chéile agus is earnáil tábhachtach agus riachtanach í an iascaireacht go foriomlán in eacnamaíocht na Tíre.

Tá acmhainn i ndobharshaothrú agus i bpróiseáil bia le méadú sa Chontae, agus is ann do dheiseanna forbartha don tionscal seirbhíse i gCiarraí Theas ach go háirithe le timpeall 300-400 bád iascaireachta Éireannach agus coigríche ag oibriú amach ón gcósta. Aithníonn an Chomhairle an tábhacht atá leis an tionscal ina iomláine do gheilleagar an Chontae agus leanfaidh sí le ról tacúil a bheith aici lena chinntiú go ndéantar bainistiú, agus go dtugtar cúnamh d’iascaireacht agus do dhobharshaothrú nuair is gá sin.

In éineacht le hiascaireacht agus dobharshaothrú tráchtála tacaíonn an timpeallacht uisceach (mara, inbhearach agus fionnuisce) le hiascaireacht ar scála níos lú agus le slatiascaireacht. Tá cosaint agus tacaíocht do cháilíocht uisce, gnáthóga etc mar acmhainn nádútha, riachtanach le cosaint a dhéanamh ar na gníomhaíochtaí seo agus tábhachtach dá réir sin.

Cuspóir Uimh.

Acmhainní nádúrtha Iascaigh


NR-18 Tacú agus cur chun cinn a dhéanamh ar fhorbairtí inbhuanaithe

na hearnála dobharshaothraithe d’fhonn uasmhéadú a dhéanamh ar a gcuireann sí le fostaíocht agus fás na bpobal

cois cósta agus le dea-bhail eacnamaíoch an Chontae, agus a chinntiú ag an am gcéanna go ndéantar an timpeallacht a

chosaint trí fhorfheidhmiú chuspóirí agus Bainistíocht Forbartha, Treoirlínte agus Caighdeáin an Phlean seo.

NR-19

Tacú le húsáid inbhuanaithe na saoráidí poirt atá ann do dhobarcheantair agus próiseáil éisc mar ghníomhaíocht

eacnamaíoch a chuireann le tionscal an bhia sa Chontae.

4 http://www.maine.gov/dmr/aquaculture/what_is_aquaculture.htm



______________________________________________________________________________________


Cuspóir Uimh.

Acmhainní nádúrtha Iascaigh


NR-20 Tacú le tionscail bhia agus seirbhísí breisluacha mara agus

fionnuisce ar bhealach inbhuanaithe agus ag láithreacha oiriúnacha nuair a bhíonn siad de réir pholasaithe ginearálta

agus chaighdeáin bhainistíochta forbartha an phlean seo. NR-21 Tacú le cosaint ar cháilíocht uisce, príomhghnáthóga agus

riachtanais eile na bhfoinsí nádúrtha atá riachtanach le cosaint a dhéanamh ar iascach cois cósta, dobharcheantair agus

fionnuisce.

NR-22 Ceann a thógáil de chomhairle an Bhoird Náisiúnta Iascaigh

Intíre, mar is cuí agus de mholtaí Rannóg Chomhshaoil Chomhairle Contae Chiarraí agus measúnú á dhéanamh ar

thinchar fhorbairtí.

NR-23 Feabhas inbhuanaithe a chur ar ghréasáin bhóithre a nasann

saoráidí poirt leis na hionaid mhóra uirbeacha.

NR-24 Ceann a thógáil den ghá atá le stádas Trá Brait Ghoirm a

choimeád, le húsáid áineasa agus leasa caomhnaithe nádúir sa cheantar agus measúnú á dhéanamh ar thograí forbartha muirí

ar láithreacha.

Caibidil 9 Bonneagar Sóisialta & Forbairt Pobail ______________________________________________________________________________________

9 Bonneagar Sóisialta

& Forbairt Pobail

_______________________________________________________ 9.1 Réamhrá

Áiríonn Bonneagar Sóisialta sa Phlean seo seirbhísí Cúraim Sláinte, áiseanna Oideachais, Reiligí, seirbhísí Dóiteáin agus Éigeandála, saoráidí Áineasa agus Spóirt. Tá freagracht ar an gComhairle as cuid den bhonneagar sóisialta a sholáthar agus an chuid eile á sholáthar ag ranna rialtais, gníomhaireachtaí stáit agus áitiúla agus soláthróirí príobháideacha agus ina leithéid de chásanna oibríonn an Chomhairle le héascú a dhéanamh ar bhonneagar sóisialta a sholáthar go hinbhuanaithe. Cabhraíonn infheistíocht sa bhonneagar sóisialta le fás geilleagrach agus fostaíocht a bhaint amach, agus cuireann sé le dea-bhail agus cáilíocht beatha ár saoránach.

9.2 Cuimsiú Sóisialta

Déantar iarracht le Cuimsiú Sóisialta a chinntiú go mbeadh ceart ag gach duine a n-acmhainn a chomhlíonadh, trí rochtain ar sheirbhísí poiblí ar ardchaighdeán, ar oideachas, ar dheiseanna fostaíochta agus ar thithíocht imleor i dtimpeallacht tarraingteach agus sábháilte. Tá sé tábhachtach dá bhrí sin go ndéantar ár dtimpeallacht cónaithe, oibre agus fóillíochta a dhearadh agus a choimeád ar bhealach gur féidir le daoine ó gach cúlra agus dálaí comhionannas a bhaint amach agus rochtain a bheith acu ar na háiseanna agus na seirbhísí a bhíonn riachtanach lena n-acmhainn féin a bhaint amach sa saol. Tá ról tábhachtach ag an bPlean Forbartha maidir le cuimsiú sóisialta a chur chun cinn sa Chontae agus áirítear ann réimse straitéisí le rochtain a chur chun cinn ar thithíocht, saoráidí pobail agus iompar poiblí.

9.2.1 Rochtain Tá rochtain fhisiciúil rieachtanach le pobal a bhíonn cuimsithe go sóisialta a chruthú. Gnáthchleachtas é aghaidh a thabhairt ar rochtain fhisiciúil trí dhíriú ar ‘riachtanais speisialta’ sheandaoine nó daoine atá faoi mhíchumas. Dá thoradh seo tá polasaithe agus cuspóirí a scarann rochtain agus daoine dá réir sin trí sholáthar a dhéanamh do ghrúpaí éagsúla ar bhealaí éagsúla – mar shampla trí

148Dréacht Phlean Forbartha Contae Chiarraí 2015 -2021


chéimeanna a sholáthar do dhaoine corpacmhainneacha agus rochtain ar rampa do lucht úsáide cathaoireach rothaí. Tá Comhairle Contae Chiarraí tiomanta cur le forbairt réimse poiblí atá níos cuimsithí a cheadaíonn do gach duine spás a úsáid ar an mbealach céanna - ar théarmaí chomhionann. 9.2.2 Bailte atá Oiriúnach do Sheandaoine Ar cheann de na mórcheisteanna sóisialta a bheidh i ndán do phobail go ceann deich mbliaina tá daonra atá ag dul in aois. Is é an meánionchas saoil d’fhir in Éirinn ná 76.8 bliana agus 81.6 bliana do mhná. Tá ionchas saoil ag éirí níos tapúla in Éirinn ná aon tír eile san AE. Faoi 2041 beidh timpeall 20% den daonra os cionn 65 bliana d’aois (CSO 2011). Tá sé tábhachtach go dtosófaí anois ar thimpeallacht a bhíonn oiriúnach do sheandaoine a chrthú a fhreastlóidh ar riachtanais dhaonra atá ag dul in aois. Is féidir seo a bhaint amach leis an slí ina ndéantar ár mbailte agus ár gcathracha a leagan amach. Agus díriú á dhéanamh ar an ngrúpa seo, beidh bailte níos oiriúnaí do gach eilimint den sochaí – “Má thógann tú don óige fágtar seandaoine as an áireamh, ach má dhéanann tú dearadh do sheandaoine bíonn gach duine san áireamh". 1

Is polasaí na Comhairle é:-

Soláthar nó éascú a dhéanamh, i gcomhar le gach gníomhaireacht ábhartha reachtúil agus solátharóir bhonneagair shóisialta, bonneagar sóisialta inbhuanaithe ar ardchaighdeán a sholáthar, feabhas achur ar cháilíocht na beatha do shaoránaigh an Chontae agus laghdú a dhéanamh ar eisiamh sóisialta trí na Cuspóirí thíos a chur i bhfeidhm.

Cuspóir Uimh.

Cuimsiú Sóisialta

Is cuspóir ag an gComhairle é:- SC-1

Aitheantas a thabhairt do riachtanais dhaoine a bhfuil riachtanais speisialta acu agus tacú le pobail áitiúla, le húdaráis sláinte agus le comhlachtaíe eile atá i mbun

áiseanna a sholáthar do dhaoine dá leithéid. SC-2

Comhoibriú le gach gníomhaireacht ábhartha le cur in aghaidh mhíbhuntáiste agus eisiamh sóisialta, le feabhas

a chur ar cháilíocht na beatha agus comhionannas a chur chun cinn maidir le rochtain ar sheirbhísí poiblí agus

sóisialta d’fhonn pobail inbhuanaithe a chruthú. Spreagadh agus tacaíocht a thabhairt d’fhorbairt d’áiseanna inbhuanaithe coimhdeacha laistigh

d’fhorbairtí tithíochta.

149

1 Clár na gCathracha agus na gContaetha na hÉireann a Thacaíonn le Daoine Breacaosta 2013 – Treoir Acmhainní do Lucht Pleanála



Cuspóir Uimh.

Cuimsiú Sóisialta


SC-3 Tacú le soláthar seirbhíse comhtháite le gníomhaireachtaí eile stáit.

SC-4

Spreagadh a thabhairt do choimeád agus d’fheabhsú na seirbhísí pobail atá ann.

SC-5

Cur chun cinn a dhéanamh ar chomhionannas uilíoch maidir le rochtain ar spásanna poiblí, foirgnimh agus

seirbhísí pobail le cinntiú go ndéantar réitigh oiriúnacha maidir le dearadh a ionchoprú i ngach forbairt.

SC-6

Dul i gcomhairle le, agus tacú le Comhairle na nÓg Chiarraí maidir le seirbhísí agus polasaithe áitiúla a fhorbairt a bhféadfadh tionchar a bheith acu ar shaol

dhaoine óga. SC-7

Éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe sciath-

thithíochta agus scéimeanna eile dá leithéid a dhéanann freastal ar sheandaoine agus ar ghrúpaí eile

leochaileacha. SC-8

A chinntiú go dtógann gach forbairt cónaithe ar scála mór

ceann den riachtanas áiseanna oiriúnacha pobail a sholáthar mar áiseanna cúraim leanaí agus scoileanna.

Caithfidh measúnacht tionchair ar a leithéid d’áiseanna a bheith in éineacht le hiarratais phleanála ar fhorbairtí tithíochta ar scála mór agus soláthar a bheith ann do

chéimniú na bhforbairtí le teacht le bonneagar an phobail.

SC-9

Bonneagar ábhartha sóisialta a éileamh d’fhorbairtí le teacht leis na caighdeáin atá leagtha síos i dTreoir

Bainistíochta Forbartha an Phlean seo.

SC-10 A chinntiú go ndéantar luachanna agus tiomantais a thacaíonn le daoine aosta, faoi mar atá leagtha síos i bhFógra

Bhaile Átha Cliath maidir le Cathracha agus Pobail a Thacaíonn le Seandaoine san Eoraip 2013, a ionchorprú i

ngach gné de phleananna, polasaithe agus soláthar seirbhíse na n-údarás áitiúil.

SC-11 Teagmháil a dhéanamh le pobail áitiúla agus le príomhpháirtithe leasmhara eile le feabhas a chur ar cháilíocht

agus ar thaithí na mbailte do sheandaoine. SC-12 A chinntiú go dtógann gach plean ceantair áitiúil ceann den

treoir maidir le tacú le seandaoine faoi mar atá leagtha síos i gClár na gCathracha agus na gContaetha a Thacaíonn le

Daoine Breacaosta 2012.



9.3 Áiseanna/Bonneagar Pobail

Tá traidisiún láidir d’fhorbairt deonach pobail sa Chontae. Tá seo le feiceáil sna gníomhaireachtaí deonacha agus sna tionscnaimh pobail a bhfuil ról lárnach acu i gcónaí maidir le réimse leathan seirbhísí sóisialta a sholáthar go háitiúil. Tá ról riachtanach ag na heagraíochtaí seo maidir comhoibriú le gníomhaireachtaí reachtúla mar an FSS agus Bord Oideachais agus Oiliúna Chiarraí maidir le seirbhísí dá leithéid a sholáthar. Is féidir le cailliúint áise sóisialta tionchar mór a bheith aige ar phobal, go háirithe ar chomharsanacht nach ann d’aon áis tiomnaithe eile. D’fhonn cosc a chur ar chailliúint áiseanna pobail, cuirfidh an Chomhairle in aghaidh a n-athrú chuig úsáid neamhphobail. Is é príomhról na Comhairle cúltaca imleor talún a chur i leathaobh laistigh de chroílár na lonnaíochtaí le freastal ar na héilimh is dóichí a bheadh ar bhonneagar pobail sa todhchaí. Déanfar seo trí thalamh a chriosú ag láithreacha oiriúnacha le háiseanna pobail a sholáthar a choimeáfadh suas le soláthar tithíochta sa todhchaí. Tá sé tábhachtach ach go háirithe talamh a sholáthar le háiseanna a mhéadú laistigh de na láithreacha atá ann nuair is féidir é.

Cuspóir Uimh.

Áiseanna Pobail


SC-13

Tacú le soláthar inbhuanaithe agus leithdháileadh réimse d’áiseanna bonneagair shóisialta de réir Straitéisí Lonnaíochta agus Croístraitéisí an Phlean seo.

SC-14

A chinntiú chomh fada agus is féidir é, go mbíonn gach bonneagar sóisialta agus seirbhísí áitiúla suite a

láithreacha lárnacha shráidbhaile/comharsanachta laistigh de lonnaíochtaí, a éascaíonn rochtain choistithe,

cuimsiú sóisialta, fás ar fhuinniúlacht an phobail, sábháilteacht agus inrochtaineacht don líon is mó

daoine. Nuair a mholtar rogha suíomhanna, léireoidh na hiarratais cén fáth nach féidir láthair lárnach a bheith i

gceist. SC-15

A chinntiú, nuair is féidir é, go mbíonn áiseanna spáis oscailte pobail, áineasa cnuasaithe, leis na háiseanna

pobail suite i lárionaid áitiúla nó in éineacht le háiseanna scoile faoi mar is cuí. Ba cóir go mbeadh áiseanna pobail

suite cóngrach nó i ngiorracht siúil de thithíocht, inrochtana do gach earnáil den phobal agus éascú a

dhéanamh ar fheidhmeanna ilúsáide lena ndearadh agus a leangan amach.



Cuspóir Uimh.

Áiseanna Pobail


Soláthar éifeachtach agus tráthúil a lorg ar áiseanna

pobail agus sóisialta i gcomhréir le riachtanais an phobail cónaithe agus cabhrú lena lethéid d'áiseanna a

sholáthar. SC-17

A éileamh mar chuid de gach forbairt mór cónaithe agus tráchtála nua, agus i bhforbairtí atá ann nuair is cuí, go

ndéantar foráil go n-áirítear siopaí áitiúla/comharsanachta, áiseanna cúraim leanaí, scoileanna agus saoráidí áineasa agus iarracht a dhéanamh ar iad a sholáthar go comhthráthach le

forbairt inbhuanaithe. SC-18

Na háiseanna sóisialta atá ann a chosaint, ar a n-áirítear sláinte, oideachas agus conláistí fóillíochta chun leasa

an phobail. SC-19

Cur chun cinn a dhéanamh ar Áiseanna Áineasa Gníomhacha (m.sh. Caiféanna Buailte Isteach do

Dhaoine Óga) – ag láithreacha oiriúnacha a chuireann áineas gníomhach agus rannpháirtíocht chun cinn.

SC-20

Cur chun cinn a dhéanamh ar giomnáisiamaí lasmuigh a sholáthar ag suíomhanna oiriúnacha ar fud an Chontae.

9.4 Áiseanna Cúraim Leanaí

Beidh tionchar ag leibhéal infhaighteachta agus inrochtaineachta ar chúram leanaí inacmhainne agus imleor i bpobal ar leibhéal an chuimsithe sóisialta a bhíonn ann. Beidh easpa seirbhísí dá leithéid mar bhac ar iontráil sa bhfórsa oibre nó ar leas a bhaint as oideachas, ag méadú dá réir ar leibhéal míbhuntáiste agus bochtanais dóibh siúd a bhíonn i gceist. Aithníonn Comhairle Contae Chiarra an tábhacht atá le háiseanna cúraim leanaí a sholáthar i bpobail nua agus i bpobail atá ann mar chuid luachmhar agus riachtanach de bhonneagar an phobail ach freisin le héascú a dhéanamh ar dheiseanna fostaíochta agus ar dhul chun cinn geilleagrach agus mar thacaíocht le comhionannas chuige seo ag teacht le treoirlínte na Roinne.

Tá treoirlínte eisithe ag an Roinn d’Údaráis Phleanála ar áiseanna cúraim leanaí a sholáthar – Áiseanna Cúraim Leanaí: Treoirlínte d’Údaráis Áitiúla (DoEHLG) Meitheamh 2001). Tagraíonn cúram leanaí do sholáthar Príomhúil agus Pobail araon. Tógfaidh an Chomhairle ceann de na treoirlínte seo agus measúnú á dhéanamh ar aon togra forbartha.

Tugtar aitheantas follasach do riachtanis leanaí sa Straitéis Náisiúnta um Leanaí, ‘Ár Leanaí – a saol’ (An Roinn Sláinte agus Leanaí, 2000). D’fhoilsigh Comhairle Contae Chiarraí ‘Súgradh a Fhorbairt i gCiarraí: Polasaí náisiúnta ar fhorbairt



agus ar bhainistíocht chlós súgartha agus ionad súgartha i spásanna oscailte poiblí’ (Feabhra 2004). Tá Comhairle Contae Chiarraí, i gcomhpháirtíocht le grúpaí pobail, tar éis suiteáil a dhéanamh ar chlóis súgartha i roinnt áiteanna agus tá níos mó beartaithe le linn saolré an Phlean seo. I bpríomhcheantair cónaithe is féidir soláthar áiseanna cúaim leanaí a bheith áisiúil dá lucht úsáide ach caithfear seo a chur le hais saintréithe riachtanacha cónaithe a choimeád.

Agus ceantair chónaithe á mbunú de thithe/suíomhanna scoite nó sealúchais substaintiúla leathscoite le spás do pháirceáil eas-sráide agus/nó pointí fágála agus bailiúcháin do chustaiméirí agus spás freisin d'achar súgartha lasmuigh is é is dóichí go mbeidh níos mó glacadh leo maidir le háiseanna cúaim leanaí a sholáthar. Tá seo i gceist ach go háirithe mura mbíonn i gceist anseo ach cuid den teach a úsáid agus go bhfanann úsáid chónaithe.

Is lú a bheadh glacadh le sealúchais sraithe nó leathscoite ar láithreáin bheaga d’áiseanna cúraim lae iomlána agus déanfar iad a mheas ar a bhfiúntas ag tógáil ceann de na cuspóirí agus na treoirlínte maidir le bainistíocht forbartha a bhfuil imlíne orthu sa Phlean seo. Is féidir go mbeadh cúram séasúrach nó tar éis scoile, atá coimhdeach leis an bpríomhúsáid cónaithe, níos oiriúnaí chuige seo. I gceantair nua thithíochta beifear ag súil leis go ndéanfaidh forbróirí pleanáil agus soláthar d’áiseanna cúraim leanaí. Beidh an leibhéal a bhaineann leis seo ag braith ar chúinsí áirithe ach mar threoir is féidir go mbeadh áis amháin cúraim leanaí d’íosmhéid 20 ionad cúaim leanaí in aghaidh timpeall 75 áras cónaithe oiriúnach.

Cuspóir Uimh.

Áiseanna Cúraim Leanaí


SC-21

Spreagadh, cur chun cinn agus éascú a dhéanamh ar sholáthar inbhuanaithe d’áiseanna cúraim leanaí ar

ardchaighdeán agus inacmhainne de réir pholasaí náisiúnta agus treoirlínte ábhartha.

SC-22

Áiseanna cúraim leanaí a cheadú i gceantair chónaithe fad is nach mbíonn tionchar suntasach acu ar shaintréithe nó ar

chonláistí an cheantair, go háirithe maidir le páirceáil, trácht a chruthú agus cur isteach ó thorann. Nuair a bhaineann

áiseanna a bhíonn beartaithe le sealúchais a bhíonn deartha agus tógtha mar thithe cónaithe agus tithe eile ina dtimpeall,

ba chóir go gcoimeádfaí eilimint suntasach cónaithe.

SC-23

Cur chun cinn agus spreagadh a thabhairt do ghréasán áiseanna cúraim leanaí a sholáthar a thagann le

leithdháileadh donra an Chontae agus le híoslaghdú a dhéanamh ar

fhad taistil agus uasmhéadú a dhéanamh ar dheiseanna do phobail atá faoi mhíbhuntáiste.



Cuspóir Uimh.

Áiseanna Cúraim Leanaí


SC-24

Áiseanna cúraim leanaí de mhéid agus scála oiriúnach a

cheadú i gceantair tuaithe in aice le gráigeanna forbartha, áiseanna pobail agus oideachais fad is nach

mbíonn tionchar suntasach acu ar shaintréithe nó ar chonláistí an cheantair, go háirithe maidir le páirceáil,

trácht a chruthú agus cur isteach ó thorann agus faoi réir na gcaighdeán timpeallachta agus riachtanais an phobail a shásamh. Ba chóir go mbeadh ar a leithéid d’áiseanna

de ghnáth: a bheith suite laistigh de champais phobail/oideachais mar a soláthraítear áiseanna cúraim

leanaí a bhíonn tógtha le sainchuspóir; eilimint suntasach cónaithe a choimeád mar a mbaineann na háiseanna a bhíonn beartaithe le sealúchais a bhíonn

deartha agus tógtha mar thithe cónaithe.

SC-25

Éascú a dhéanamh ar áiseanna cúraim leanaí a

sholáthar in Ionaid Chomharsanachta; bheadh a leithéid d’áiseanna suite laistigh d’ionaid áitiúla meascán úsáide.

SC-26

Éascú a dhéanamh ar áiseanna cúraim leanaí a

sholáthar ag láithreacha oiriúnacha in aice le conairí iompair phoiblí.

SC-27

Teagmháil a dhéanamh leis an gCoiste Cúraim Leanaí Contae maidir le riachtanais ionchasacha cúraim leanaí

a aithint agus freastal orthu agus maidir le monatóireacht ar éifeacht an pholasaí pleanála ina thaobh seo.

9.5 Oideachas Is do na húdaráis oideachais go bunúsach é cinntí a dhéanamh ar riachtanais áiseanna oideachais sa todhchaí. Mar sin féin, tugann ‘Soláthar Scoileanna agus an Córas Pleanála, Cód Cleachtais d’Údaráis Phleanála’ (2008) imlíne ar an ról criticiúil atá ag an gcóras pleanála maidir le forbairt sa todhchaí a réamh-mheas agus comhordú ar sholáthar an bhonneagair riachtanach tacaíochta mar iompar, seirbhísí uisce, scoileanna, áiseanna taitneamhachta agus pobail trí ghníomhaíochtaí na n-údarás pleanála, cláir infheistíochta na ranna rialtais agus a ngníomhaireachtaí agus tríd an earnáil phríobháideach.



Is é príomhról na Comhairle cúltaca imleor talún a chur i leathaobh laistigh d’ionaid aitheanta forbartha le freastal ar na héilimh is dóichí a bheadh ar áiseanna pobail, ar a n-áirítear oideachas, sa todhchaí. Ba chóir go ndéanfaí soláthar áiseanna oideachais a phleanáil agus a chur i bhfeidhm i gcomhar le forbairt cónaithe, go háirithe nuair a dhéantar seo i gcomhthéacs Phleananna Ceantair Áitiúil agus Creatphleananna. Nuair a bhíonn gá le scoileanna nua ba chóir iad a bheith suite in aice le, nó laistigh de phríomhcheantair cónaithe an bhaile i dtreo is gur féidir leis an oiread leanaí/daltaí agus is féidir é siúl nó rothaíocht ar scoil. Ba chóir go nglacfaí an deis scoileanna a bheith suite i dtreo is gur féidir leo cur go nádúrtha le tuiscint ar phobal a fhorbairt i gcomharsanachtaí nua. Nuair is féidir é, ba chóir go mbeadh gréasán tiomnaithe de chosáin agus rotharbhealaí ag freastal ar na scoileanna seo. Tá tuiscint ag an gComhairle ar an réimse leathan ceisteanna seo a leanas maidir le scoileanna agus áiseanna eile oideachais, maidir le cóiríocht agus seirbhísí coimhdeachas agus conláistí a sholáthar:- Leithdháileadh daonra agus méid teghlaigh. Acmhainn agus riocht na bhfoirgneamh. Míbhuntáiste oideachais agus riachtanais oideachais speisialta. Sineirge idir oideachas, taighde agus an geilleagar. Leasa ionchasacha mar ionaid phobail agus sóisialta. Tá crisoú cónaithe i bpleananna ceantair áitiúil ar fud an Chontae. Critéir leagtha amach i mBainistíocht Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte

an Phlean seo. Is polasaí na Comhairle é:-

Éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe bhunscoileanna, iar-bhunscoileanna, coláistí tríú leibhéal, ionaid for-rochtana, taighde, oideachas aosach agus breisoideachas ag láithreacha oiriúnacha le freastal ar riachtanais an Chontae.

Soláthar agus forfheidhmiú áiseanna bun agus meánoideachais a chinntiú i gcomhar le pleanáil agus forbairt cheantair chónaithe d'fhonn uasmhéadú a dhéanamh ar dheiseanna siúlóide, rothaíochta agus úsáide iompair phoiblí.

A chinntiú go mbíonn imleor tailte agus seirbhísí criosaithe agus curtha i leataobh ag láithreacha oiriúnacha le freastal ar bhunú, feabhsú agus méadú áiseanna bun agus meánoideachais sa Chontae. Tacaíonn an Chomhairle leis an gcoincheap d'áiseanna oideachais ilchampais.

Comhoibriú le gach gníomhaireacht ábhartha maidir lehullmhú straitéise comhtháite Contae do sholáthar oideachais agus oiliúna.

Spreagadh agus tacaíocht a thabhairt, agus forbairt a dhéanamh ar dheiseanna le scoileanna a oscailt d'úsáid níos leithne pobail.



Cuspóir Uimh.

Oideachas Is cuspóir ag an gComhairle é:-

SC-28

Éascú a dhéanamh ar an Roinn Oideachais & Scileanna, Bord Oideachais agus Oiliúna Chiarraí, gníomhaireachtaí

reachtúla agus neamhreachtúla maidir le háiseanna bunoideachais, iar-bhunoideachais agus tríú leibhéal ar

fud an Chontae trí thailte a chur i leataobh, ag láithreacha oiriúnacha, dá leithéid d'úsáid i bPleananna

Ceantair Áitiúil.

SC-29

Éascú nuair is féidir é, ar fhorbairt áirithintí láithreán i dtograí sa todhchaí, chomh cóngrach agus is féidir é

d’áiseanna pobail mar áiseanna spóirt, leabharlanna etc. i dtreo gur féidir iad seo a roinnt idir an scoil agus an

pobal. Féachfaidh an tÚdarás Pleanála freisin ar shocruithe ilchampais scoile m.sh. 2/3 bunscoil le hais a chéile nó bun agus meánscoil ag comhroinnt láithreáin, faoi réir mheasúnaithe iomchuí ar shuíomhanna ar leith, d'fhonn íoslaghdú a dhéanamh ar na riachtanais tógála

talún d'fhorbairt scoile.

SC-30

Cur chun cinn a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe áiseanna ar leith don oideachas aosach agus pobail agus spreagadh a thabhairt do choimeád agus do

mhéadú gach céim de na seirbhísí oideachais agus na cláir oideachais agus oiliúna scileanna a bhaineann leo.

SC-31

A chinntiú go mbíonn measúnacht ar áiseanna

oideachais in éineacht le hiarratais ar mhórfhorbairtí cónaithe sa cheantar le freastal ar an méadú atá réamh-

mheasta ar an daonra.

SC-32

Ceann a thógáil de dhoiciméad an DoEHLG agus An Roinn Oideachais agusScileanna dar teideal Soláthar Scoileanna agus an Córas Pleanála - Cód Cleachtais

d’Údaráis Phleanála (2008).

SC-33

Spreagadh agus cur chun cinn a dhéanamh ar úsáid i bpáirt a bhaint as áiseanna scoile le grúpaí pobail nuair

is féidir é.



9.6 Leabharlanna

Aithníonn an Chomhairle a thábhachtaí atá leabharlanna, idir phríobháideach agus phoiblí. Tá freagracht ar an gComhairle féin maidir leis an tseribhís leabharlainne poiblí. Tá 9 mbrainse, 2 leabharlann taistil, seirbhís leabharlainne do bhunscoileanna, seirbhís staire áitiúil agus chartlainne ag Seirbhís Leabharlainne Chiarraí agus cuirtear clár fairsing imeachtaí agus taispeántais ar siúl. Tá ról an-tábhachtach pobail, eolais, cultúrtha agus for-rochtana ag an tseirbhís leabharlainne sa Chontae. Tá an tseirbhís leabharlainne le blianta fada anuas tar éis bealach tábhachtach rochtana a sholárhtar ar eolas agus ar áiseanna léitheoireachta (caitheamh aimsire) agus mór-ról aici i gcur chun cinn oideachais agus litearthachta ar fud Chiarraí. Is ionad tábhachtach a bhíonn inti freisin do ghníomhaíochtaí cultúrtha. Is uirlis breise cumarsáide í an tseirbhís idirlín atá ar fáil d’áititheoirí Chiarraí agus acmhainn inti dá réir le tacú le sochaí níos cuimsithí. Spreagann Comhairle Contae Chiarraí grúpaí agus daone aonair le húsáid a bhaint as áiseanna na seirbhíse leabharlainne do réimse leathana gníomhaíochtaí. Is polasaí na Comhairle é:-

Leanúint le méadú agus le feabhsú na seirbhíse leabharlainne le freastal ar riachtnais an phobail, ag teacht le cuspóirí agus tosaíochtaí an Phlean Forbartha Leabharlainne agus faoi réir an t-airgeadas a bheith ar fáil.

Cuspóir Uimh.

Leabharlanna


Tacú, méadú agus cur chun cinn a dhéanamh ar na

seirbhísí a sholáthraíonn na Leabharlanna Contae do phobail áitiúla ar fud an Chontae.

SC-35

Rochtain feabhsaithe a sholáthar ar áiseanna agus seirbhísí leabharlainne agus spreagadh a thabhairt do

chur chuige comhtháite maidir le soláthar seirbhísí leabharlainne, ealaíona agus seirbhísí eile a bhaineann

leo. SC-36

Leanúint le forbairt inbhuanaithe, uasghrádú agus

feabhsú an bhonneagair leabharlainne. SC-37

Soláthar a dhéanamh d’áiseanna nua leabharlainne ag láithreacha oiriúnacha, nó cur leis na háiseanna atá ann agus iad a athchóiriú, a bhíonn imleor ina bhfairsinge, a gcáilíocht agus a ndáileadh le freastal ar riachtanais na

seirbhíse leabharlainne.



9.7 Seirbhísí Sláinte

Tá áiseanna cúraim sláinte riachtanach lena chinntiú go mbíonn rochtain ag áititheoirí an Chontae ar an gcúram atá riachtanach dóibh. Déanann réimse soláthróirí príobháideacha, pobail agus carthanachta seirbhís cúraim sláinte a sholáthar. Tagann polasaí an FSS leis an aistriú ó chúram traidisiúnta bunaithe in ospidéal, i dtreo cúraim atá bunaithe sa phobal le béim bhreise ar fhreastal ar riachtanais dhaoine ag leibhéal áitiúil laistigh de théarmaí cúraim phríomhúil. Déanfaidh Comhairle Contae Chiarraí iarracht ar éascú a dhéanamh ar sholáthar agus méadú ar áiseanna tógtha ag láithreacha oiriúnacha lena chinntiú go mbíonn rochtain ar sheirbhísí cúraim sláinte comhtháite sna pobail ar fud an Chontae.

Cuspóir Uimh.

Seirbhísí Sláinte Is cuspóir ag an gComhairle é:-

SC-38

Éascú a dhéanamh ar Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte agus ar an Roinn Sláinte maidir le hionaid sláinte

agus áiseanna eile a bhaineann le sláinte a sholáthar ar fud an Chontae trí thionscnaimh éagsúla ar a n-áirítear tailte a chur in áirithe dá leithéid d’úsáid ag láithreacha oiriúnacha

sna Pleananna Ceantair Áitiúil. SC-39

Spreagadh a thabhairt do chomhtháthú áiseanna cúraim sláinte laistigh de phobail nua agus pobail atá ann agus

éascú a dhéanamh ar ghníomhaireachtaí poiblí, príobháideacha agus pobalbhunaithe, ar a n-áirítear cúram

ospidéil agus cúram príomhúil pobalbhunaithe ar fud an Chontae agus cur in aghaidh mholtaí a chruthódh leithlisiú

gan gá nó deacrachtaí rochtana, go háirithe do dhaoine faoi mhíchumas, seandaoine agus leanaí.

SC-40

Spreagadh, tacú agus éascú a dhéanamh ar sholáthar inbhuanaithe réimse seirbhísí don daonra atá sean. Tá an Chomhairle tiomanta freastal ar riachtanais sheandaoine

faoin tuath trí sholáthar nó éascú a dhéanamh ar fhorbairtí tithe altranais agus sciath-thithíochta, ag láithreacha oiriúnacha. Ba chóir go mbeadh na háiseanna seuite

laistigh de lonnaíochtaí d’fhonn feabhas a chur ar cháilíocht fhoriomlán na beatha, méadú a dhéanamh ar a naisc le, agus inrochtaineacht ar áiseanna áitiúla agus laghdú a

dhéanamh dá réir ar aonrú sóisialta. SC-41

Féachaint ar iarratais ar athrú úsáide ó úsáid chónaithe go

háiseanna cúraim sláinte/lialann nuair is féidir príobháideachas agus taitneamhacht na n-áititheoirí in aice láimhe a choimeád agus nach mbíonn drochthionchar ag

an togra ar an taitneamhacht áitiúil agus beogacht/inmharthanacht chroílár bhailte. Ní cheadófar tiontú iomlán ar thithe leathscoite nó sraithe de ghnáth.



Cuspóir Uimh.

Seirbhísí Sláinte


Éascú agus spreagadh a dhéanamh ar fhreastal ar

sheirbhísí éigeandála ar a n-áirítear seirbhísí dóiteáin, seirbhísí tarrthála, héileapadanna agus géarchúram ag

láithreacha oiriúnacha a éascaíonn rochtain, éifeachtacht agus feidhmiú sábháilte maidir leis an ngréasán bóithre.

9.8 Áiseanna Spóirt agus Fóillíochta

Is eilimint lárnach é soláthar a dhéanamh ar áiseanna spóirt, áineasa agus taitneamhachta, ar féidir leo freastal ar éilimh dhaonra atá ag méadú agus a bheidh inrochtana do gach earnáil agus aoisghrúpa den daonra, maidir le pobail inbhuanaithe a sholáthar. Aithníonn an chomhairle an ról atá ag spás oscailte ar ardchaighdeán, áiseanna áineasa agus taitneamhachta maidir le nósanna maireachtála sláintiúil agus gníomhach a chruthú agus folláine agus cáilíocht beatha an phobail go léir a chinntiú. De ghnáth beidh an Chomhairle i bhfábhar aon togra forbartha áiseanna áineasa inbhuanaithe don phobal i láthair oiriúnach. Ní fhéachfaidh an Chomhairle go fabhrach ar aon togra forbartha a mbeadh sé mar thoradh air go gcaillfí taitneamhacht nó áis atá ann nó a dhéanfadh dochar do sholáthar taitneamhachta muara:- • Gur bunaíodh an áis nó an taitneamhacht mar úsáid eatramhach go dtí go

gcríochnaítear áis feabhasaithe nó sásúil mar mhalairt air. nó

• Gur féidir leis an t-iarratasóir a léiriú go bhfuil éileamh imleor go háitiúil dá bhfuil ann nó do chomhrogha,

nó • Gur féidirleis an t-iarratasóir rogha solátair sásúil a dhéanamh sara dtosaíonn

an fhorbairt. Is polasaí na Comhairle é:-

Spreagadh agus tacú le spóirt áitiúla, grúpaí pobail agus grúpaí eile maidir le soláthar inbhuanaithe agus forbairt áiseanna spóirt agus pobail lasmuigh agus laistigh.

Tacú le grúpaí áitiúla spóirt, grúpaí pobail agus comhlachtaí eile i bhforbairt inbhuanaithe áiseanna trí thalamh oiriúnach a chur in áirithe ag láithreacha oiriúnacha dá leithéid d'áiseanna.



Freastal ar riachtanais spóirt agus áineasa gach eanrála agus gach aoise sa phobal agus cur chun cinn a dhéanamh ar chomhtháthú dhaoine a bhfuil riachtanais speisialta acu i dtimpeallacht spóirt agus áineasa.

Rogha soláthar spáis oscailte, áiseanna fóillíochta agus spóirt a lorg nuair a bhíonn na háiseanna a bhíonn as úsáid mar chuid de thograí forbartha.

A chinntiú go mbíonn áiseanna nua fóillíochta suite nuair is féidir é cóngrach do bhealaí iompair phoiblí agus mar ar féidir leo an freastal is fearr a thabhairt do riachtanais an phobail ar a bhfuil an áis le freastal orthu.

Cuspóir Uimh.

Áiseanna Spóirt agus Fóillíochta


SC-43

Éascú a dhéanamh ar sholáthar inbhuanaithe áiseanna

spóirt ag tógáil ceann de riachtanais áineasa áitiúla agus de chaomhnú an chultúir agus na timpeallachta

nádúrtha.

SC-44

Moltaí an ‘Pholasaí maidir le Forbairt Súgartha i

gCiarraí’, ar bhealach inbhuanaithe, i gcomhar le gach gníomhaireacht ábhartha.

SC-45

Cur ina aghaidh na háiseanna spóirt atá ann a chailliúint

mura soláthraítear an áis ar mhalairt láithreáin nó gur féidir a léiriú nach bhfuil éileamh imleor uirthi lena leithéid

d’áis a choimeád. 9.9 Spás Oscailte Poiblí

Tá spás oscailte poiblí ag láithreacha oiriúnacha ina eilimint riachtanach de thimpeallacht uirbeach ar ardchaighdeán agus suaithinseach, ag tairiscint deiseanna áineasa éighníomhach agus gníomhach, ag cur le caighdeán na beatha chónaitheoirí agus chuairteoirí araon agus ag tairiscint leasa comhshaoil agus éiceolaíocha. Is dearbhphrionsabal bunúsach de thaitneamhacht chónaithe é soláthar spáis oscailte príobháideach, ag tairiscint deise áineasa sábháilte agus príobháideach don chónaitheoir.

San am atá caite chuir Pleanana Forbartha béim ar mhionchaighdeáin chainníochtúla, atá tá breis fócais anois ar cháilíocht spáis oscailte poiblí, a chinntíonn gur dóichí go gcomhlíontar tnúthán réasúnta a lucht úsáide. Ba chóir go ndéanfaí de réir na gcaighdeán cáilíochtúil atá leagtha síos i ‘Forbairt Inbhuanaithe Cónaithe i gCeantair Uirbeacha – Treoirlínte d’Údaráis Phleanála’ (An Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil) a bhaineann le dearadh, inrochtaineacht, éagsúlacht, úsáid i bpáirt, bithéagsúlacht, córais draenála inbhuanaithe uirbeach agus cuibhrinn agus gairdíní pobail a sholáthar.




161

Tá caighdeáin maidir le spás oscailte poiblí agus príobháideach leagtha síos sna Caighdeáin agus Treoirlínte Bainistíochta Forbartha. Is polasaí na Comhairle é:-

Cur chun cinn ar fhorbairt inbhuanaithe achair spáis oscailte ar ardchaighdeán d’úsáid ghníomhach agus éighníomhach agus do ghníomhaíochtaí foirmeálta agus neamhfhoirmeálta de réir na Croístraitéise agus na Straitéise Lonnaíochta.

Cur ina aghaid an spáis oscailte atá ann a chailliúint, mura soláthraítear malairt áiseanna ag láthair oiriúnach.

Spreagadh a thabhairt nuair is féidir é do rannpháirtíocht an phobail áitiúil in uasghrádú agus i bhfeabhsú spásanna oscailte.

Éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe achair shúgartha agus chlóis shúgartha leanaí in aice le hionaid chomharsanachta atá ann nó atá beartaithe nuair is féidir é.

A choimeád saor ó thailte forbartha atá faoi réir ghníomhais tiomnaithe nó aitheanta i gcead pleanála mar spás oscailte lena chinntiú go mbíonn fáil ar áiseanna pobail agus áineasa do chónaitheoirí an cheantair.

Cuspóir Uimh.

Spás Oscailte Poiblí Is cuspóir ag an gComhairle é:-

SC-46

Spásanna oscailte poiblí atá ann a scrúdú agus a fheabhsú nuair is gá é lena n-úsáideacht a mheadú mar

spásanna áineasa. SC-47

Soláthar imleor súgartha a dhéanamh de réir le Polasaí ‘Forbairt Súgartha i gCiarraí’ 2004 agus aon leasuithe ar

sin. SC-48

Cosc a chur ar chur isteach ó fhorbairt ar bhealaí siúlóide

poiblí agus Cearta Slí Poiblí, go háirithe i gceantair sárscéimhe, ar an gcósta agus ar uiscebhealaí intíre.

Cuirfear in aghaidh spás áineasa nó áiseanna atá ann a chailliúint.

Caibidil 9 Bonneagar sóisialta, Forbairt Pobail & Straitéis Áineasa ______________________________________________________________________________________

9.10 Cearta Slí Poiblí Tugtar sainmhíniú ar Cheart Slí Poiblí mar ‘stráice talún (bóthar nó cosán de ghnáth), ag teacht de ghnáth ó áit phoiblí chuig spás poiblí, a bhfuil ceart dlíthiúil ag an bpobal taisteal air’.2 Tá fíorbheagán Ceart Slí Poiblí cláraithe in Éirinn nach bóithre poiblí coinnithe iad. Faightear rochtain ar an tuath de ghnáth trí ‘cheart slí ceadaitheach’ .i. le cead an úinéara talún. Tá úinéirí talún tar éis éascú a dhéanamh, trí dhea-thoil agus chaoinfhulaingt, ar rochtain ar an tuath tríd a dtailte. Is conairí slímharcáilte iad ‘bealaí cheadaithe’ na hÉireann agus déanadh iad a fhorbairt le comhaontú na n-úinéirí talún. Éilíonn An tAcht um Pleanáil agus Forbairt 2000-2012 (Alt 10(2)(0)) pleananna forbartha le Cearta Slí Poiblí a liostáil agus a mhapáil a thugann rochtain don chladach, do chnoic, cladach locha, bruach abhann agus áiteanna eile a bhfuil áilleacht nádúrtha nó fóntas áineasa ag baint leo. Tá sé ar intinn go gcaomhnóidh seo Cearta Slí chun críche áineasa don ghlúin reatha agus do ghlúnta atá le teacht. Tá suirbhéireacht déanta ag Comhairle Contae Chiarraí ar fud an Chontae le Cearta Slí Poiblí sa Chontae a aithint. Tá na Cearta Slí Poiblí seo lostáilte agus mapáilte agus iad mar iarscríbhinn leis an bPlean seo in Imleabhar 2. Tá sé tábhachtach a thabhairt faoi deara nach liosta iomlán é seo. Ná glactar le heasnamh Cheart Slí ón liosta seo mar léiriú nach ann dá leithéid de cheart slí. Tá sé ar intinn ag an gComhairle leanúint leis na Cearta Slí Poiblí atá ann a aithint le linn saolré an Phlean seo. Nuair nach ann do Chearta Slí Poiblí ar achair thábhachtacha áineasa, áiteanna inspéise ó thaobh staire de, oidhreacht ailtireachta, suíomhanna eolaíochta agus suíomhanna oidhreachta cultúrtha, tabharfaidh an Chomhairle spreagadh do Chearta Slí dá leithéid a chruthú i gcomhoibriú leis na húinéirí áitiúla talún.

Cuspóir Uimh.

Cearta Slí Poiblí


SC-49

A chinntiú go gcoimeádtar Cearta Slí Poiblí a thugann rochtain ar chladach, ar chnoc, ar chladach locha, bruach abhann agus áiteanna eile a bhfuil áilleacht nádúrtha nó

fóntas áineasa ag baint leo.

SC-50

Iarracht a dhéanamh ar na Cearta Slí Poiblí atá ann, agus

nach bhfuil liostáilte sa Phlean seo, a aithint agus a chosaint.

2 Áineas i dTuath na hÉireann DoECLG 2012 Dréacht Phlean Forbartha Contae Chiarraí 2015 -2021

Caibidil 9 Bonneagar sóisialta, Forbairt Pobail & Straitéis Áineasa ______________________________________________________________________________________


Cuspóir Uimh.

Cearta Slí Poiblí


SC-51

A chinntiú nach gcuireann forbairt isteach ar bhealaí siúlóide poiblí ná ar Cheart Slí Poiblí.

9.11 Reiligí

Tá freagracht reachtúil ar Údaráis Áitiúla áiseanna adhlactha a sholáthar agus tá siad tar éis 147 a sholáthar go dtí seo. Tá eagraíochtaí creidimh tar éis roinnt áiseanna breise a sholáthar. Faoi na hAchtanna um Pleanáil agus Forbairt 2000-2013, is féidir leis an gComhairle cuspóirí a áireamh le talamh a chur in áirithe do reiligí. Ccrúdóidh Pleanánna Ceantair Áitiúil indibhidiúla leorgacht na n-áiseanna atá ann le freastal ar thréimhse an phlean agus cuirfear tailte in áirithe laistigh de gach ionad forbartha ag láithreacha oiriúnacha de reiligí faoi mar is gá. Tá formhór na seanreiligí/reiligí stairiúla sa Chontae liostáilte ar an Taifead Séadchomharthaí & Áiteanna agus cosanta mar shéadchomharthaí seandálaíochta faoi théarmaí na nAchtanna na Séadchomharthaí Náisiúnta1930-2004. Dá réir sin, is é polasaí Chomhairle Contae Chiarraí é a chinntiú go ndéantar cosaint, caomhnú agus taifead ar na reiligí seo le béim ar shaintréithe stairiúla na suíomhanna a choimeád.

Le blianta beaga anuas tá a lán grúpaí pobail rannpháirteach i gcothabháil na Reiligí atá ann agus spreagfar an cleachtas seo sa todhchaí.

Cuspóir Uimh. Reiligí Is cuspóir ag an gComhairle é:-

SC-52

Éascú a dhéanamh ar sholáthar inbhuanaithe reiligí nua agus cur leis na reiligí atá ann de réir mar is cuí le freastal

ar riachtanais an Chontae nuair is féidir a léiriú nach mbeadh aon drochthionchar suntasach ar an gcomhshaol

ar a n-áirítear iomláine shuíomhanna Natura 2000.

SC-53 Cosaint a dhéanamh ar oidhreacht seandálaíochta agus

chultúrtha reiligí stairiúla i gContae Chiarraí agus spreagadh a thabhairt dá mbainistiú agus dá gcothabháil

de réir reachtaíochta náisiúnta, Treoirlínte Bainistíochta/Cothabhála Reilige Chomhairle Contae

Chiarraí agus dea-chleachtas caomhantais. Grúpaí pobail áitiúla a spreagadh le reiligí nua a fhorbait, a

bhainistiú agus a chothabháil ar bhealach inbhuanaithe. SC-54 Gach reilig nua a fhorbairt ar stíl phlásógach oscailte.

158

Caibidil 10 An Timpeallacht Nádúrtha & Bainistíocht Riosca i gCás Tuilte ___________________________________________________________________________________

10 An Timpeallacht Nádúrtha

& Bainistíocht Riosca i gCás Tuilte

______________________________________________________________

10.1 Réamhrá Áirítear i dtimpeallacht nádúrtha Chontae Chiarraí iliomad gnéithe a chuimsíonn saintréithe an Chontae. Áirítear orthu seo an cnoc is airde sa tír, éagsúlacht fiadhúlra, suíomhanna tábhachtacha éiceolaíocha ar a n-áirítear Páirc Náisiúnta Chill Airne, limistéir cois cósta ar a n-áirítear Tránna Brataí Goirme agus suíomhanna le tábhacht geolaíoch. Tá sé riachtanach go ndéanfaí cosaint ar na gnéithe seo de réir na gcaighdeán a éilíonn reachtaíocht náisiúnta agus Treoracha Eorpacha, agus freastal ag an am gcéanna ar fhorbairt inbhuanaithe ag suíomhanna oiriúnacha le héascú a dhéanamh ar fhás agus fhorbairt gheilleagrach. In éineacht leis an luach intreach atá inti féin, soláthraíonn an timpeallacht nádúrtha deiseanna do ghníomhaíochtaí inbhuanaithe áineasa, d’fhostaíocht agus turasóireacht agus soláthraíonn sí acmhainn nádúrtha mar uisce óil agus amhábhair ar féidir leo éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe. Tá suntas ar leith le caomhnú na bithéagsúlachta i gCiarraí leis an oidhreacht saibhir nádúrtha atá ann de ghnáthóga fiadhúrlra, speiceas, agus gnéithe agus tírghnéithe geolaíocha, a bhfuil tábhacht idirnáisiúnta le cuid acu. Déanann gach caibidil den Phlean Forbartha Contae ionchroprú ar cheisteanna polasaí maidir leis an oidhreacht nádúrtha de réir mar is cuí. Is próiseas nádúrtha atá i gceist le tuilte a fhéadfadh a tarlú ag aon am i réimse leathan láithreacha. Is é a bhíonn i gceist ná clúdach sealadach talún le huisce agus bíonn baol i gceist do dhaoine, do phobail, do réadmhaoin, don bhonneagar agus don chomhshaol. Le forbairt a lonnú i gceantar a bhíonn i mbaol ó thuilte is féidir go dtarlódh damáiste do réadmhaoin, go gcuirfí daoine faoi strus agus cruatan, go mbeadh fadhbanna le hárachas réadmhaoine a fháil agus le héilimh dá réir ar chaiteachs ar oibreacha le cosc a chur le tuilte. Is céim riachtanach é mar sin tuiscint a fháil ar bhaol ó thuilte agus ar bhainistiú na dtionchar a bhaineann le tuilte agus cinneadh tuisceanach a dhéanamh le haghaidh a thabhairt ar a leithéid de thionchair.



Cuspóir Uimh.


Is cuspóir ag an gComhairle é: NE-1 Oibriú le gach páirtí leasmhar d’fhonn caomhnú, bainistiú

agus nuair is féidir é feabhasú a dhéanamh ar oidhreacht nádúrtha an Chontae ar a n-áirítear gach gnáthóg,

speiceas, tírdhreach agus oidhreacht geolaíoch ar fiú iad a chaomhnú agus cur chun cinn a dhéanamh ar thuiscint agus ar fheasacht ar oidhreacht nádúrtha an Chontae.

NE-2 A chinntiú go ndéanann an Chomhairle de réir riachtanais iomchuí na reachtaíochta náisiúnta agus AE, ar a n-

áirítear an Treoir maidir le Gnáthóga (92/43/EEC), Treoir maidir le hÉin ón AE (79/409/EEC), Treoir maidir le

Measúnacht Tionchair Timpeallachta (85/337/EEC), an Chreat-treoir Uisce (2000/60/EC), agus Treoir maidir le

Tuilte (2007/60/EC), agus í i mbun a feidhmeanna. NE-3 Feasacht, tuiscint agus taitneamh oidhreachta nádúrtha an

Chontae a ardú agus teagmháil a dhéanamh le comhlachtaí iomchuí le hoideachas agus rannpháirtíocht

inbhuanaithe an phobail a chur chun cinn i gcúrsaí pleanála.

NE-4 Dea-chleachtas a chur chun cinn maidir le caomhnú agus bainistiú na hoidhreachta nádúrtha.

NE-5 A chinntiú go gcuirtear tionchair charnacha san áireamh agus measúnú á dhéanamh ar thionchair thograí ar leith ar bhithéagsúlacht, go háirithe maidir le cailliúint ghnáthóige

agus cur isteac ar fhiadhúlra. NE-6 A chinntiú go gcomhlíontar forálacha Ghníomhaíochtaí do

Bhithéagsúlacht 2011-2016 – Plean Náisiúnta Bithéagsúlachta na hÉireann agus aon doiciméad ina dhiaidh sin a nglactar leis le linn saolré an Phlean seo.

NE-7 Ceann a thógáil agus forfheidhmiú a dhéanamh ar mholtaí agus ar fhorálacha an Chórais Phleanála agus na

treoirlínte maidir le Bainistíocht Riosca i gCás Tuilte (DoEHLG 2009).

NE-8 Éascú a dhéanamh don OOP maidir le hullmhú Mapaí Chreasa Tuile do Thuilte Cois Cósta agus Pleananna

Bainistíochta Riosca i gCás Tuilte Dobharcheantair agus ceann a thógáil díobh seo (nuair is ann dóibh) agus

athbhreithniú á dhéanamh ar straitéisí maidir le criosú talún.

NE-9 Teagmháil a dhéanamh leis an OOP maidir le gach ceist a bhaintann le draenáil abhann agus faoiseamh tuilte, go

háirithe agus déileáil á dhéanamh le haon chead d’iarratas forbartha i gcomharsanacht chainéil tábhachtacha

draenála. NE-10 Cosaint agus feabhsú inbhuanaithe a dhéanamh, nuair is

cuí, ar ghnéithe iompair, choinneála agus stórála tuilte sa tírdhreach ar a n-áirítear bogaigh.



10.2 Sonrúcháin Comhshaoil Tugann reachtaíocht Idirnáisiúnta, Eorpach agus Náisiúnta cosaint don Bhithéagsúlacht, go háirithe Treoracha ón AE maidir le Gnáthóga agus Éin, an tAcht um Pleanáil agus Forbairt (Leasú), 2010, Rialacháin na gComhphobal Eorpach (Gnáthóga Nádúrtha) 2011 agus Achtanna um Fhiadhúlra na hÉireann (1976 agus 2000).

10.2.1 Sonrúcháin Idirnáisiúnta 10.2.1.1 Tearmainn Bhithsféir Is limistéir luachmahra caomhantais iad tearmainn bhithsféir a bhfuil sonrú idirnáisiúnta UNSESCO acu. Tá sé mar aidhm ag an sonrú comhtháthú a dhéanamh ar leasa chaomhantais dúlra, forbairt inbhuanaithe, taighde agus oideachas. Déanadh Páirc Náisiúnta Chill Airne a shonrú mar Thearmann Bithsféir i 1981 ag Eagraíocht Oideachais, Eolaíochta agus Chultúir na Náisiún Aontaithe (UNESCO). 10.2.1.2 Suíomhanna Ramsar Tá sonrú idirnáisiúnta ag Suíomhanna Ramsar maidir le caomhnú bhogaigh, go háirithe na cinn atá tábhachtach d'éin uisce. Tá dhá shuíomh Ramsar i gCiarraí – Loch na dTrí gCaol (3IE016) agus Bá Thrá Lí 3IE015). Téann teorainneacha ns suíomhanna Ramsar seo thar shonrú na Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta i gCoimpléacs Bhá Thrá Lí 004188 agus Loch na gTrí gCaol 004029. 10.2.1.3 Limistéir Chosanta Mhuirí Faoi Choinbhinsiún OSPAR um Chosaint Mhuirthimpeallacht an Atlantaigh Thoir Thuaidh, tá Éire tiomanta limistéir chosanta mhuirí a bhunú le cosaint a dhéanamh ar bhithéagsúlacht (.i. OSPAR MPAs). Bhunaigh Éire roinnt dá cSACs mar OSPAR MPAs do ghnáthóga muirí. I gCiarraí, is iad seo Bá Thrá Lí agus Leithinis an Mhachaire, Siar go cSAC an Chlocháin, cSAC An Ribhéir agus cSAC na mBlascaodaí.

10.2.2 Sonrúcháin Eorpach (gréasán Natura 2000) Is croílár pholasaí dúlra & bithéagsúlachta an AE é Natura 2000, mar ghréasán de cheantair dúlra cosanta ar fud an AE atá ann agus é díorthaithe ó Threoracha maidir le Gnáthóga agus Éin. Is í aidhm ghréasáin Natura 2000 fadmharthain na speicis agus na gnáthóga is luachmhara atá faoi bhagairt san Eoraip a chinntiú. Ní dochtchóras anaclann dúlra atá i Natura 2000 mar a ndéantar gach gníomhaíocht daonna a eisiamh. Cé go n-áirítear anaclann dúlra sa ghreásán, tá formhór na talún in úinéireacht phríobháideach, le béim á chur ar a chinntiú go mbíonn bainistíocht sa todhchaí inbhuanaithe ó thaobh na héiceolaíochta agus na heacnamaíochta. Déanann suíomhanna Natura 2000, a dtugtar suíomhanna Eorpacha freisin orthu, ionchorprú ar Limistéir faoi Chosaint Speisialta (SPAs) agus Limistéir faoi Chaomhnú Speisialta (SACs).



Tá 31 SACs agus 14 SPAs sainithe i gCiarraí, a síneann cuid acu thar réimse feidhme an Chontae. Tá liosta de na suíomhanna Natura 2000 seo in aguisíni (4) agus Mapáilte in Imleabhar 3. Is féidir leis an Seirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra (NPWS), le linn saolré an phlean seo, sonrú a dhéanamh ar limistéir chaomhnaithe dúlra nua agus/nó cul le, nó athrú a dhéanamh ar limistéir atá ann. Tá mapaí suas chun dáta ar fáil ón NPWS nó ar líne ag www.NPWS.ie Is próiseas measúnaithe eolaíoch céim ar chéim atá in Airteagal 6 den Treoir maidir le Gnáthóga le forbairt a cheadú ach í a bheith mar a ndéantar cosaint ar leasa suíomhanna Natura 2000 (Céimeanna I go dtí IV). Caithfidh an measúnú ar thograí a bheith críochnaithe sara dtugtar cead. Soláthraítear treoir ar an bpróiseas seo laistigh de dhoiciméad an DEHLG (2010) ‘Measúnú Oiriúnachta Phleananna agus Thionscadail in Éirinn’.

Ní fhéachfaidh an tÚdarás Pleanála go fabhrach ar thograí a mbeadh drochthionchar acu ar iomláine foriomlán shuíomh Natura 2000. Tá an measúnú seo bunaithe ar na leasanna cáilitheacha agus cuspóirí caomhnaithe dúlra don láthair. Tá eolas orthu seo ar fáil ón NPWS. I gcásanna áirithe, is féidir go mbeadh drochthionchar ag tograí a bhíonn suite lasmuigh den láthair sonraithe air. Ar na ceisteanna atá le cur san áireamh áirítear acmhainn do thionchar ar hidreolaíocht, cáilíocht uisce agus cur isteach ar fhiadhúlra. De ghnáth éilíonn forbairt dhíolmhaithe cead pleanála nuair a fhéadfadh tionchar suntasach a bheith ag oibreacha dá leithéid ar shuíomh Natura 2000, .i. nuair a bhíonn gá le Measúnú Oiriúnachta / Ráiteas Tionchair Natura chéim 2 ag teastáil. Is féidir go n-éileodh an Chomhairle dearbhú ar cibé a bhíonn aon obair a bhíonn beartaithe (i) ina fhorbairt agus (ii) ina fhorbairt dhíolmhaithe.

Aithníonn Airteagal 10 den Treoir maidir le Gnáthóga a thábhachtaí atá gréasáin áitiúla éiceolaíocha maidir le comhleanúnachas shuíomhanna Natura 2000 a chinntiú. Deirtear san Airteagal maidir le gréasáin áitiúla bithéagsúlachta de bharr a struchtúr líneach agus leanúnach (mar aibhneacha lena mbruacha nó na córais thraidisiúnta le teorainneacha páirce a mharcáil) nó a bhfeidhm mar chlocha cora (mar locháin nó coillte beaga), go bhfuil siad riachtanach d'imirce, scaipeadh agus malartú géiniteach speiceas fhiáin. Tugtar aghaidh ar an gceist seo sa phlean seo trí théacs tacaithe maidir le conairí éiceolaíocha, bonneagar glas agus cosaint ar ghnéithe bithéagsúlachta sa tírdhreach.

10.2.3 Sonrúcháin Náisiúnta Ar na limistéir chaomhantais a bhfuil sonrú náisiúnta acu áirítear Anaclann Dúlra, Limistéir Oidhreachta Nádúrtha (NHAs) agus agus Limistéir Oidhreachta Nádúrtha atá beartaithe (pNHAs). Tá siad seo liostáilte in aguisíní (4) agus léirithe in Imleabhar 3. Is é atá in Anaclann Dúlra ná limistéar talún, uisce intíre nó cladach a bhíonn bunaithe do chaomhnú speiceas amháin nó níos mó, pobail, agus gnáthóga nó d’aon ghné inspéise geolaíoch, geomoirfeolaíoch nó eile a ndéanann an tAire soláthar dóibh de réir na nAchtanna um Fhiadhúlra, 1976 agus 2000. Is sonrúcháin náisiúnta iad NHAs a tugadh isteach leis an Acht um Fhiadhúlra (Leasú) 2000 leis an


http://www.npws.ie/


oidhreacht nádúrtha a bhfuil tábhacht náisiúnta léi a chosaint. Tá na láithreacha seo suntasach don fhiadhúlra agus do ghnáthóga. Is suíomhanna iad pNHAs nach bhfuil tar éis stádas NHA a bhaint amach ach gur dócha luach éiceolaíoch a bheith acu mar sin féin.

10.2.4 Páirceanna Náisiúnta Tá sé Pháirc Náisiúnta in Éirinn, a bhfuil ceann acu suite i gCill Airne. Tá mórán gnéithe a bhfuil tábhacht náisiúnta agus idirnáisiúnta leo i bPáirc Náisiúnta Chil Airne mar choillte daraí dúchasach agus coillte iúir in éineacht le flúirse crann agus tor síorghlas agus iliomad brífít agus léicean a n-éiríonn thar barr leo in aeráid bhog Chill Airne. Is leis an Stát gach tailte agus gach foirgneamh Páirce Náisiúnta.

Cuspóir Uimh.

Limistéir Chaomhantais Sonraithe

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE-11 A chinntiú go mbíonn gach tionscadal ar dhócha tionchar

suntasach a bheith aige ar shuíomh Natura 2000 / Eorpach a bheith faoi réir Mheasúnaithe na Treorach

maidir le Gnáthóga sara dtugtar faomhadh. NE-12 A chinntiú nach gceadaítear aon tionscadal ar dhóichí go

mbeidh drochthionchar suntasach aige go díreach, go hindíreach nó go tánaisteach ar iomláine aon láthair

Natura 2000 ag tógáil ceann dá gcuspóirí, ar bhonn an Phlean seo (go hindibhidiúil nó in éineacht le pleananna

nó tionscadail eile) mura bhfuiltear in ann cúiseanna riachtanais lesasa sáraitheacha poiblí a léiriú agus nach

mbíonn aon réiteach indéanta mar rogha air. NE-13 An luach caomhantais dúlra agus iomláine gach

Limistéar Oidhreachta Nádúrtha (NHAs), na Limistéir Oidhreachta Nádúrtha atá beartaithe (pNHAs), Anaclann

Dúlra agus Páirc Náisiúnta Chill Airne, a choimeád Áireofar anseo aon suíomhann eile a bheadh sonraithe

ag leibhéal náisiúnta le linn saolré an phlean i gcomhoibriú le gnómhaireachtaí ábhartha stáit.

10.2.5 Speicis Plandaí agus Ainmhithe Cosanta de Réir Dlí

Níl minicíocht speicis flóra agus fána teoranta do shuíomhanna cosanta. Is minic a fhaightear éin, ialtóga, bradáin agus madraí uisce cosanta mar shampla sa cheantar tuaithe níos leithne, in éineacht le réimse leathan plandaí agus ainmhithe coitianta ar chuid de chomhdhéanamh nádúrtha an tírdhreacha iad go léir.

I gCiarraí tá roinnt speicis plandaí agus ainmhithe atá gann, cosanta agus/nó faoi bhagairt. Tá speicis cosanta faoi réimse reachtaíochta AE agus Náisiúnta. Tá an liosta reatha na speicis plandaí cosanta ag Alt 21 den Acht um Fhiadhúlra, 1976 leagtha amach san Ordú um Flora (Cosaint), 1999. Tá stádas leochaileachta speicis eile liostáilte faoi Leabhair Dhearga na Sonraí na hÉireann.



Déantar speicis flóra agus fána a chosaint freisin faoi reachtaíocht AE, go sonrach trí Iarscríbhinn II, IV agus V agus Airteagail 12 agus 13 den Treoir maidir le Gnáthóga agus Iarscríbhinn I den Treoir maidir le hÉin.

Coimeádann Cairde Éanlaith Éireann liosta de speicis a dtugtar tosaíocht dóibh maidir le gníomhaíocht chaomhnaithe in Éirinn. Foilsítear Na hÉin in Éirinn ar Ábhar Caomhnaithe Iad faoi thrí rangú mar atá Dearg, Ómra agus Glas. Tá an rangú bunaithe ar stádas chaomhnaithe na n-éan agus ar thosaíocht chaomhnaithe. Léiríonn Dearg gur ardúdar imní iad na h-éin, léiríonn Ómra gur mheánúdar imní iad na héin agus léiríonn Glas nach gceaptar go bhfuil bagairt orthu1. Tá roinnt speicis ó na liostaí dearga/ómra agus glas le fáil i gCiarraí ar a n-áiríter an Scréachóg Reilige (Dearg) agus an Pocaire Gaoithe (Ómra).

Cuspóir Uimh.

Speicis Plandaí agus Ainmhithe Cosanta de Réir Dlí


NE-14

Speicis plandaí cosanta liostáilte san Ordú um Flora (Cosaint) (I.R. Uimh. 94 de 1999) agus a ngnáthóga, speicis agus gnáthóga na speicis a bhfuil gá acu le

dianchosaint faoi Rialacháin na gComhphobal Eorpach (Gnáthóga Nádúrtha) (I.R. Uimh. 94 de 1997, 233 de

1998 agus 378 de 2005), agus speicis ainmhithe agus éin agus a ngnáthóga cosanta faoin na hAchtanna um

Fhiadhúlra 1976-2000. 10.3 Cáilíocht Uisce

10.3.1 An Creat-treoir Uisce

Is príomh-thionscnamh é an Creat-treoir Uisce (WFD) atá dírithe ar fheabhas a chur ar cháilíocht uisce ar fud an AE. Baineann sé le haibhneacha, lochann, screamhuisce agus uiscí cósta. Éilíonn an Treoir cur chuige comhtháite maidir le bainistiú cháilíocht uisce ar bhonn abhantraí; leis an aidhm cáilíocht an uisce a choimeád agus a fheabhsú.Clúdaíonn Contae Chiarraí dhá Phlean Bainistíochta Abhantraí, Ceantar Abhantraí Idirnáisiúnta na Sionainne (RBD) agus an RBD Thiar Theas. Leagann na pleananna seo amach stádas agus cáilíocht na n-uiscí sa Chontae, na cuspóirí a bhíonn le baint amach agus clár na gcéimeanna a bhíonn le cur i bhfeidhm d’fhonn na cuspóirí sin a bhaint amach. Is iad an dá thionchar is suntasaí ar cháilíocht uisce i gContae Chiarraí ná doirteadh ó ionaid chóireála fuíolluisce agus truailliú a tharlaíonn de bharr ghníomhaíochtaí talmhaíochta. Tá céimeanna á gcur i bhfeidhm le haighaidh a thabhairt ar dhoirteadh fuíolluisce trí fhorfheidhmiú Chlár Infheistíochta na Seirbhísí Uisce atá ag teacht go hiomlán

1 www.bwi.ie



leis na tosaíochtaí comhshaoil a aithníodh sna Pleananna Bainistíochta Abhantraí. Ina theannta sin, caithfidh an EPA údarás a thabhairt anois do gach doirteadh fuíolluisce ag údarás áitiúil agus is féidir go gcuirfí coinníollacha i bhfeidhm d’fhonn an comhshaol a chosaint. Tugtar aghaidh go príomha ar thruailliú idirleata ó thalmhaíocht tríd an gClár Gníomhaíochta um Níotráití. Tá pobail thábhachtacha idirnáisiúnta de speicis a bhraitheann ar uisce, ar a n-áirítear an Bradán, an Diúilicín Péarla Fionnuisce, an Liompre agus an madra uisce in aibhneacha agus lochanna Chontae Chiarraí. Tá tábhacht dá réir le dea-cháilíocht uisce agus sreafa, gluaiseacht éisc, láithreacha sceathraí agus fásra bruachánach a choimeád. Tá roinnt ceantar freisin atá sonraithe go foirmeálta do shliogéisc ar chósta Chontae Chiarraí. Glacadh le Cláir Laghdaithe Truaillithe dóibh seo agus tá siad á gcur i bhfeidhm faoi láthair. Tá sé tábhachtach, mar sin, go ndéanfaí measúnú ar aon tograí forbartha laistigh de na ceantair abhantraí seo le haon tionchar a fhéadfadh a bheith ar cháilíocht na n-uiscí a bhíonn i gceist a aithint.

Cuspóir Uimh.

Seirbhísí Uisce

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE-15 Spriocanna maidir le cáilíocht uisce a bhaint amach trí

fhorfheidhmiú na bPleananna Bainistíochta Abhantraí (agus cláir na gcéimeanna a bhaineann leo) agus a chinntiú nach

sáraíonn forbairt a dhéanann nó a cheadaíonn údarás áitiúil, gníomhaireacht eile poiblí nó oibritheoir phríobháideach,

cuspóirí an Chreat-treoir Uisce, Rialacháin na gComhphobal Eorpach um Chuspóirí Timpeallachta (Uisce Dromchla),

2009, I.R. Uimh. 272 de 2009, agus Rialacháin na gComhphobal Eorpach um Chuspóirí Timpeallachta

(Screamhuisce), 2010, I.R. Uimh. 9 de 2010. NE-16 (a) Cur chun cinn a dhéanamh ar chosaint na Limistéar

Caomhanta de réir an imlíne a thugtar in Iarscríbhinn (IV) den Chreat-treoir Uisce agus Treoir Rialtais iomchuí a chur

i bhfeidhm sa réimse seo. (b) Forfheidhmiú Phleananna Bainistíochta Fobháisín de

réir na Rialachán um an Diúilicín Péarla Fionnuisce (I.R. Uimh. 296 de 2009).

10.3.2 Cosaint Screamhuisce a Fhoinse

Leagann Creat-treoir Uisce (WFD) agus Treoir um Níotráití an AE cur chuige nua amach maidir le cosaint agus feabhsú acmhainní uisce na Tíre. Is í bunaidhm an WFD ardstádas cáilíochta uisce a choimeád nuair is ann dó, cosc a chur ar dhearóiliú ar stádas reatha na n-uiscí agus “stádas maith” ar a laghad a bhaint amach maidir le gach uisce faoi 2015.

Faoi mar a bhí san imlíne a tugadh roimhe seo, chun criche an WFD, tá Contae Chiarraí suite laistigh de Réigiúin na gCeantar Thair Theas agus Abhantraí na Sionainne. Scrúdaíonn na Pleananna Bainistíochta Abhantraí



(RBMPs) gach ní a mbíonn tionchar acu ar cháilíocht uisce. Is dúshlán mór do na hÚdaráis Áitiúla é na pleananna a thabhairt i gcrích i dtéarmaí airgeadais agus freisin maidir le monatóireacht agus idirbheartaíocht leis na feabhsúcháin riachtanacha a bhaint amach.

Tá dualgas ar Éirinn faoi Threoir 91/676/EEC an AE cosc a chur ar thruailliú screamhuisce agus uisce dromchla ó níotráití agus foinsí talmhaíochta. Tá roinnt roiscaí ag baint le níotráití in uisce. Áirítear orthu seo na tionchair a bhíonn ag eotrófú agus an baol a bhíonn ar shláinte an duine de bharr leibhéil ró-mhóra níotráití in uisce óil.

Tá sé tábhachtach go ndéanfaí cosaint ar na foinsí reatha uisce óil agus na foinsí soláthair uisce a fhádfadh a bheith ann sa todhchaí. Is foinse é abhantrach Loch Coiteáin don Phríomhscéim Soláthair Uisce Réigiúnach agus tá sé ar an bhfoinse is mó soláthair uisce i gContae Chiarraí. I bhfianaise an tionchar a bheadh ag soláthar uisce truaillithe ar an ngeilleagar áitiúil agus ar shláinte an phobail, tá sé riachtanach go ndéanfaí an fhoinse seo a chosaint. Tá sé mar pholasaí ag an gComhairle go mbeadh Plean Sábháilteachta Uisce ann a thabharfadh cosaint do cheantar abhantraí agus dá gcuirfeadh crios an screamhuisce leis. D’fhéadfadh forbairt i gcomharsanacht locha baol truaillithe a mhéadú sa dobharlach; glacfar, dá bhrí sin, le prionsabal réamhchúraim maidir le forbairt ina cheantar abhantraí. Is móracmhainn atá i gcáilíocht maith uisce agus caithfear é a chosaint. Sna ceantair nach ndéanann scéimeanna poiblí nó grúpscéimeanna freastal orthu, is é screamhuisce an príomhfhoinse uisce. I gceantair tuaithe ach go háirithe, is féidir go mbeadh drochthionchar ag tithíocht, talmhaíocht, tionsclaíocht, turasóireacht, tionscail eastóscacha agus diúscairt dramhaíola ar fhoinsí screamhuisce. Cuirfear láthair na n-acmhainní screamhuisce an áireamh mar sin agus measúnú á dhéanamh ar Iarratais Phleanála.

Cuspóir Uimh.

Cáilíocht Uisce


NE-17 Cosc a chur ar aon chineál forbartha laistigh de cheantar abhantraí Loch Coiteáin (ar a n-áirítear an loch féin) a

mbeadh drochthionchar acu ar cháilíocht an uisce (Féach Mapa 10.1).

NE-18 Measúnú a dhéanamh ar iarratais phleanála laistigh de

Chriosanna Dáileacháin (mar a aithníodh thar ceann Chomhairle Contae Chiarraí) nó Criosanna Dáileacháin

poitéinsiúla (faoi mar a leagadh amach sa doiciméad “Scéimeanna Cosanta Screamhuisce” (GSI/EPA/DoELG,

1991) d’aon fhoinse screamhuisce scéime poiblí nó grúpscéime maidir leis an tionchar a fhéadfadh a bheith acu

ar cháilíocht uisce an fhoinse sin.



Cuspóir Uimh.

Cáilíocht Uisce

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE-19 A chinntiú go ndéantar measúnú ar iarratais phleanála ag

tógáil ceann den Scéim um Chosaint Screamhuisce agus na tionchair is dóichí a bheadh ag forbairt ar cháilíocht an

screamhuisce. Cuirfear cosc ar fhorbairt a gceapann an Chomhairle a bheith míoiriúnach i gcomharsanacht uiscíoch

tábhachtach. Cuirfear tionchair charnacha san áireamh freisin.

NE-20 A chinntiú nach mbíonn tionchar do-ghlactha ag aon fhorbairt ar acmhainní uisce an cheantair, ar a n-áirítear

cáilíocht agus cainníocht uisce dromchla agus screamhuisce, aon sruthchúrsa ina bhfuil éisc, crios bruachánach, conairí aibhneacha agus na bogaigh

shuntasacha a bhaineann leo. NE-21 Cosaint a dhéanamh ar gach foinse agus foinse

acmhainneach do sholáthr uisce poiblí sa Chontae ar thruailliú mar thoradh ar aon fhorbairt agus/nó úsáid talún.

NE-22 Cosaint a dhéanamh ar aibhneacha, srutháin agus sruthchúrsaí eile agus iad a choimeád i staid oscailte agus

iad in ann gnáthóg oiriúnach a sholáthar d’fhána agus d’fhlóra agus oibriú le gníomhaireachtaí eile, faoi mar is cuí,

le cosc a chur ar speicis ionracha a scaipeadh i nó ar ghnáthóga uisceacha an chontae.

NE-23 Uiscí an Chontae a chosaint ar thruailliú ó níotráití agus fosfáití ó fhoinsí talmhaíochta trí fhorfheidhmiú Rialacháin na gComhphobal Eorpach (Dea-chleachtas Talmhaíochta chun

Uiscí a Chosaint), 2010 nó aon leasú a bhainfeadh le Rialacháin eile.





10.4 Umair Shéarachais agus Córais Chóireála Dílsithe Fuíolluisce

Tá tuairim agus 36,000 córas cóireála fuíolluisce tí ar an suíomh i gContae Chiarraí le haois agus riocht éagsúil ag baint leo. Is ceanglas dlíthiúil é go mbíonn gach umar séarachais agus córas cóireála fuíolluisce cláraithe leis an Údarás Áitiúil.

De bharr nádúir indibhidiúil riocht na hithreach agus na fo-ithreach i ngach suíomh tá sé riachtanach go ndéanfaí measúnú le hoiriúnacht an láithreáin a dhéanamh amach maidir le cóireáil águs diúscairt sásúil eisiltigh agus a chinntiú go ndéantar screamhuisce a chosaint. Socróidh an measúnú seo cibé an féidir eisilteach a chóireáil de réir na gcaighdeán riachtanacha agus an bhfuil nádúr an chórais chóireála eisiltigh oiriúnach don suíomh. Tugtar imlíne ar na caighdeáin agus na riachtanais a bhaineann le córais chóireála fuíolluisce i rannán Bainistíochta Forbartha, Caighdeáin agus Treoirlínte an Phlean seo. Beidh sé mar pholasaí ag an gComhairle a éileamh go soláthraítear gach córas cóireála eisiltigh agus gach córas draenála umair shéarachais de réir na gcaighdeán a bhíonn leagtha síos i gCód Cleachais an EPA (2010).

Cuspóir Uimh.

Cóireáil Fuíolluisce

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE-24 A chinntiú go ndéantar córais chóireála fuíolluisce do

thithe aonair a dhearadh, a thógáil, a shuiteáil agus a chothabháil de réir na dtreoirlínte déantúsaíochta agus

foilseachán an EPA ‘Lámhleabhair maidir le Cóireáil Fuíolluisce, Córais Chóireála do thithe aonair’ (2010),

nó aon treoir nó caighdeán á leasú/ina ionad. 10.5 Gnéithe nó Ceantair Geolaíocha Inspéise

Tá Suirbhéireacht Gheolaíochta na hÉireann (GSI), leis an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra (NPWS), ag aithint na suíomhanna is fearr a bhfuil suntas geolaíoch agus geomoirfeolaíoch náisiúnta do shonrúcháin reachtúla mar NHAs (Limistéir Oidhreachta Nádúrtha). Déanfar suíomhanna eile geolaíocha a bhfuil tábhacht náisiúnta agus áitiúil ag baint leo á n-aithint mar Shuíomhanna Geolaíocha Contae (CGS) agus de réir a n-aitheantas sna Pleananna Forbartha Contae, a chosaint ar fhorbairtí a fhéadfadh a bheith díobhálach tríd an gCóras Bainistíochta Forbartha. Tá os cionn 100 suíomh aitheanta ag an GSI mar shuíomhanna geolaíocha inspéise i gCiarraí mar atá liostáilte in aguisín (4) agus léirithe in Imleabhar 3.



Cuspóir Uimh.

Gnéithe nó Ceantair Geolaíocha Inspéise

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE 25 Iarracht a dhéanamh ar chaomhnú a dhéanamh ar na

gnéithe tábhachtacha geolaíocha inspéise agus le luach caomhnaithe na ngéithe nó na gceantar geolaíocha

inspéise seo a choimeád atá liostáilte in Imleabhar 1 agus léirithe in Imleabhar 3 den phlean seo agus iad a chosaint

ar fhorbairt mhíoiriúnach.

10.6 Bogach

Tá ról luachmhar agus leasmhar ag bogaigh maidir le rialú ar thuilte, ionú uisce, gnáthóga fiadhúlra, agus áineas. I gcásanna áirithe is féidir le bogaigh a bheith ina slogaidí tábhachtacha carbóin agus is féidir gnéithe inspéise seandálaíochta a bheith iontu. Soláthraíonn roinnt de na bogaigh sa Chontae deiseanna oideachais, áineasa agus micreaghnó, go háirithe ionad Bhogaigh Bhá Thrá Lí. Dá ainneoin seo, i gcásanna áirithe is fédir seasamh le bogaigh áirithe a chailliúint ar bhonn inbhuanaitheachta níos leithne, m.sh. bóithre áirithe a thógáil nó tograí táirgiúlachta talmhaíochta etc. Féachfar ar aon togra forbartha dá leithéid de réir a fhiúntais ag tógáil ceann de phleanáil ceart agus forbairt inbhuanaithe an cheantair. Áirítear sna bogaigh réimse leathan gnáthóga ar a n-áirítear seascainn, riasca, portaigh agus limistéir idirthaoideacha. De réir riachtanais na Rialachán um Pleanáil agus Forbairt 2001-2013, tá gá le cead pleanála do thograí ina mbíonn draenáil i gceist ar 0.1Ha de bhogach, agus gá le cead pleanála in éineacht le EIA éigeantach do thograí ina ndéanfaí draenáil ar 2Ha de bhogach. Tá gá le cead pleanála do thograí ina mbeadh draenáil ar níos lú ná 0.1Ha de bhogach i gceist nuair a bheadh gá le Measúnacht Tionchair Timpeallachta nó Measúnú Oiriúnachta chéime 2. Is féidir go loirgeofaí dearbhú ón gComhairle maidir le haon obair a bheadh beartaithe (i) ina fhorbairt nó gan a bheith agus (ii) ina fhorbairt dhíolmhaithe nó gan a bheith.

Cuspóir Uimh.

Bogach

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE- 26 A chinnitú go gcuirtear tionchair ar riosca i gcás tuilte,

bithéagsúlacht, stóráil charbóin agus seandálaíocht san áireamh agus measúnú á dhéanamh ar aon togra forbartha

ina mbeadh draenáil ar bhogach nó cailliúnt bhogaigh i gceist.

NE- 27 Tacú le húsáid inbhuanaithe na mbogach d’úsáid oideachais, áineasa agus turasóireachta nuair is cuí agus

iad ag teacht le sonrúcháin chosanta timpeallachta.



10.7 Conairí Éiceolaíocha Is paistí de ghnáthóga iad conairí éiceolaíocha nó clocha cora a mb’fhéidir gan ardluach chaomhnaithe a bheith ag baint leo, ach a fheidhmíonn le nascacht éiceolaíoch a choimeád sa tírdhreach. Ceadaíonn conair éiceolaíoch gluaiseacht flóra agus fána idir cheantair ardleasa caomhantais nó trí cheantair ar bheag a gcumas tacú leis na speicis seo. Níor ghá go mbeadh conairí ina ngnéithe líneacha, agus ní féidir le gach gné líneach feidhmiú chomh maith le conairí éiceolaíocha. 2 Áirítear ar shamplaí dá leithéid de chonairí éiceolaíocha sruthchúsaí agus teorainneacha páice de bhallaí cloiche, claíocha agus línte crann a thacaíonn le bithéagsúlacht trí bhia agus foscadh a sholáthar do phlandaí agus ainmhithe. Is féidir leo feidhmiú freisin mar chosáin ar ar féidir le speicis taisteal agus scaipeadh ar fud na tuaithe. Is féidir leis an tionchar carnach chailliúint ghnéite chonaire éiceolaíoch ar bhonn incremental nó suíomh i ndiaidh a chéile thar am drochthorthaí sontasacha a bheith aige ar bhithéagsúlacht sa Chontae, ar a n-áirítear gnáthóga agus speicis sonraithe agus neamhshonraithe.

Is féidir le mapáil ghnáthóg a bheith úsáideach le gnéithe de thírdhreach chonaire éiceolaíoch nó luach eile bithéagsúlachta a aithint. Le blianta beaga anuas, ullmhaíodh mapaí do bhailte Thrá Lí, Chill Airne, Lios Tuathail, Chathair Saidhbhín agus Tairbeart.

Cuspóir Uimh.

Conairí Éiceolaíocha

Is cuspóir ag an gComhairle é: NE- 28 Cur chun cinn a dhéanamh ar an gcoincheap maidir le

conairí a nascadh do ghluaiseacht fiadhúlra. NE- 29 Spreagadh agus éascú a dhéanamh ar choimeád agus ar

chruthú ghnéith a bhfuil luach bithéagsúlachta áitiúil leo, conairí éiceolaíocha agus gréasáin a nascann ceantair a bhfuil ardluach caomhantais leo mar choillte, claíocha,

brucha talún agus bogaigh. NE- 30 Príomhcheantair sa Chontae a aithint, i gcomhar le

comhlachtaí ábhartha eile, ina mbeadh leas ar leith le mapáil ghnáthó le taifead a dhéanamh ar ghnéithe den

bhithéagsúlacht áitiúil atá ann agus an t-eolas seo a chomhtháthú sa phróiseas bainistíochta forbartha.

NE- 31 Ceann a thógáil de mhapaí gnáthóige , agus pleananna ceantair áitiúil / baile á n-ullmhú agus nuair a bhíonn

measúnú á dhéanamh ar thograí forbartha. NE -32 Cur chun cinn a dhéanamh ar chomhtháthú agus ar

fheabhsú sruthchúrsaí nádúrtha i dtograí forbartha.

10.8 Coillte agus Crainn

Soláthraíonn crainn agus coillte, go háirithe na cinn leathanduilleach duillsilteaca, acmhainn luachmhar maidir le bithéagsúlacht agus cur le 2 An Chomhairle Oidhreachta (2011) Treoir Dea-Chleachais maidir le Suirbhéireacht agus Mapáil Ghnáthóige



tírdhreach éagsúil, spéisiúil agus tarraingteach. Déanfaidh Comhairle Contae Chiarraí iarracht ar chosaint a dhéanamh ar chrainn, grúpaí crann agus limistéir faoi chrainn a bhfuil tábhacht ar leith leo maidir le bithéagsúlacht nó luach taitneamhacht amhairc. Féachfar go cúramach ar an tionchar a fhéadfadh a bheith ag tograí forbartha ar chrainn. Spreagrar úinéirí talún agus forbróirí leis na crainn atá ann a choimeád, nuair is indéanta sin, agus crainn bhreise ar speiceas dúchasacha iad a chur, as foinse áitiúil agus fásta pé áit is féidir é. Déanann foinsiú áitiúil tagairt d’úsáid phlandú ó shíol áitiúil nó ábhar eile iomadúlaí agus is é an rogha é a úsáid ó thaobh na bithéagsúlachta de. Is féidir le plandaí a aimsítear lasmuigh den Tír galair a thabhairt leo a fhéadfadh an stoc dúchasach a bhagairt (m.sh. críonadh siar na Fuinseoige). Nuair a bhíonn an Chomhairle sásta nach féidir na crainn atá ann a choimeád, mar shampla de bharr drochriocht nó suíomh an láithreáin etc, éileofar athphlandú ag úsáid speiceas dúchasacha. Tá an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra (NPWS) tar éis 11 coill Dúchasach a aithint i gCiarraí a bhfuil luach ar leith bithéagsúlachta ag baint leo. Tá na coinnte atá aitheanta i gCiarraí liostáilte in aguisíní (4). Déanfar tograí forbartha a mbeadh tionchar acu ar na coillte a aithníodh a mheas maidir le deireadh a chur nó maolú imleor a dhéanamh ar na drochthionchair ar a luach bithéagsúlachta. Tá aon cheann déag de na coillte seo suite laistigh de shonrúcháin eile caomhantais dúlra (cSAC, SPA, NHA agus/nó pNHA) agus tugtar cosaint do shainleasa áirithe bithéagsúlachta cheana féin trí na sonrúcháin seo. Tá ceantair eile ina bhfuil coillte dúchasacha tábhachtacha sa Chontae liostáilte in Imleabhar 1 agus tá siad seo go léir suite laistigh de shonrúcháin cSAC nó pNHA. Tá achar suntasach i gCiarraí freisin de choillte de chineál buaircíneach – go háirithe Cnoc an Stacaigh i gCiarraí Thoir Thuaidh. Tugann coillte buaircíneacha deiseanna freisin do bhithéagsúlacht agus d’áineas agus soláthraíonn roinnt siúlbhealach taitneamhachta laistigh díbh seo le blianta beaga anuas. Éilíonn Comhairle Contae Chiarraí go mbeahd na suíomhanna forbartha seo sciata / tírdhreachthaithe le crainn agus fálta dúchasacha Éireannacha. Tá na caighdeáin fhorbartha maidir le crainn a chur leagtha amach i gCaibidil 13.

Cuspóir Uimh.

Coillte agus Crainn


NE- 33

Caomhnú agus feabhsú a dhéanamh ar leibhéal ginearálta an chlúdaigh crann leathanduilleach ar fud an

Chontae idir cheantair uirbeacha agus tuaithe agus a chinntiú go gcoimeádann tograí forbartha na crainn atá

ann go sásúil agus/nó go soláthraíonn siad plandú breise dúchasach.

NE- 34 Spreagadh a thabhairt do sholáthar speicis de chrainn dúchasacha a fuarthas go háitiúil mar chuid de

scéimeanna forbartha tírdhreachtha.



Cuspóir Uimh.

Coillte agus Crainn


NE- 35 Cosaint agus feabhsú inbhuanaithe a dhéanamh ar an mbithéagsúlacht agus nuair is cuí ar shainleasa

tírdhreacha agus áineasa choillte an Chontae, go háirithe na cinn atá liostáilte i dTábla 10.6 (Aguisín 4) agus aon

choillte eile a aithnítear nó a shonraítear ina dhiaidh sin a mbíonn gá acu le cosaint.

10.9 Bonneagar Glas

Is gréasán de spásanna glasa atá i mbonneagar glas a chabhraíonn le caomhnú a dhéanamh ar éiceachórais agus a sholáthraíonn leasa do dhaoine freisin ar shlite mar íonú uisce, rialú bia, gabháil charbóin, táirgeacht bhia agus spás áineasa. Áirítear ar na samplaí coillte, imeallbhoird, tuilemhánna, claíocha, páirceanna cathrach agus crainn sráide3. Soláthraíonn spásanna glasa leasa comhshaoil, sóisialta, geilleagrach agus fisiciúla. Is féidir úsáid ar leith a bheith ag baint le mapáil ghnáthóg nuair is ann dó le deiseanna bonneagair ghlas a aithint.

Cuspóir Uimh.

Bonneagar Glas


NE-36 Cosaint, feabhsú agus bonneagar glas a sholáthar ar fud an Chontae.

10.10 Éiceolaíocht Uirbeach

Uaireanta ceaptar nach mbíonn gnáthóga uirbeacha chomh tábhachtach le gnáthóga tuaithe, mar sin féin, is minic a bhíonn lonnaíochtaí uirbeacha suite le hais láithreacha tábhachtacha bithéagsúlachta mar aibhneacha nó ar an gcósta. I gceantair uirbeacha, tacaíonn gnáthóga saorga mar pháirceanna agus ghnéithe uisce le fiadhúlra freisin, agus is féidir feabhas a chur ar seo trí fheabhas a chur ar bhainistíocht a chabhraíonn le fiadhúlra. Fuair staidéir freisin go mbíonn éagsúlacht flóra i láithreáin athfhorbraíochta i gcásanna áirithe, go háirithe na cinn sin a mhaireann níos faide ar fhoshraith bocht-chothaitheach nó a mbíonn cur isteach orthu. Is féidir le gairdíní príobháideacha fiadhúlra a spreagadh freisin agus is féidir le foirgnimh ionchorprú a dhéanamh ar bhithéagsúlacht trí ghnéithe mar dhíontaglasa agus ballaí a bhíonn beo. Cé nach athsholáthar iad na gnéithe seo ar chailliúint na ngnáthóga nádúrtha, is féidir ról tábhachtach a bheith acu maidir le tacú le bithéagsúlacht i gceantair uirbeacha. 3 Gníomhaíochtaí do Bhithéagsúlacht2011-2016 – Plean Náisiúnta um Bithéagsúlacht na hÉireann (2011) An Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta



Cuspóir Uimh.

Éiceolaíocht Uirbeach

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE-37 Spreagadh a thabhairt agus feabhas a chur nuair is cuí ar

sholáthar ghnéithe bithéagsúlachta i gceantair uirbeacha trí phlean ceantair / baile áitiúil a ullmhú agus próisis

bhainistíochta fhorbartha.

10.11 Caillteanas agus Bloghrú Gnáthóige

is é atá mar bhunbhagairt ar bhithéagsúlacht laistigh agus lasmuigh de na ceantair chosanta ná díghrádú ghnáthóige, bloghrú agus caillteanas. Tárlaíonn seo de bharr athruithe ar chleachtais talmhaíochta, foraoiseacht tráchtála, ró-shaothrú iascaireachta, eastóscadh móna, truailliú aeir agus uisce, speicis ionracha, galair, glanadh agus forbairt talún, gníomhaíochtaí turasóireachta agus áineasa agus athrú aeráide. Le haghaidh a thabhairt ar an gceist seo, éileoidh Comhairle Contae Chiarraí, nuair a cheaptar gá a bheith leis, cead pleanála a bheith in éineacht le mapáil ghnáthóige an láithreáin ar a mbíonn forbairt beartaithe. Ba chóir go ndéanfaí an mhapáil ghnáthóige seo ar scála oiriúnach de réir Treoir Dea-chleachtais do Shuirbhéireacht agus Mhapáil Ghnáthóige, 2011 na Comhairle Oidhreachta. Ba chóir go mbeadh an mapa gnáthóige forleagtha ar an bhforbairt a thagann chun cinn le béim a chur ar ghnáthóga a bhíonn íogair agus cabhrú le measúnú a dhéanamh ar thionchair a fhéadfadh a bheith i gceist. Moltar comhairliúchán le Comhairle Contae Chiarraí agus NPWS ina thaobh seo. Is féidir go mbeadh gá freisin le soláthar / athchóiriú ghnáthóige le habhaidh a thabhairt ar aischur ghnéithe nádúrtha agus ceadú do dhea-thionchair éiceolaíocha a bhaineann leis an bhforbairt. Ba chóir go ndéanfaí a leithéid de phleananna a fhorbairt i gcomhairle le Comhairle Contae Chiarraí agus leis an Seirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra.

Cuspóir Uimh.

Caillteanas agus Bloghrú Gnáthóige

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE- 38 A éileamh, nuair is gá é, go n-ullmhófaí mapáil ghnáthóige le

bheith in éineacht le togra de réir Treoir Dea-chleachtais do Shuirbhéireacht agus Mhapáil Ghnáthóige, 2011 na

Comhairle Oidhreachta.

10.12 Speicis Ionracha

Is minic a luaitear speicis de phlandaí agus d’ainmhithe ionracha neamhdhúchasacha mar an dara bagairt is mó ar fud an domhain i ndiaidh scrios ghnáthóige. Is féidir leo drochthionchar a bheith acu ar na speicis dúchasacha, gnáthóga a athrú agus bagairt a dhéanamh ar éiceachórais iomlána, ag cruthú fadhbanna móra don chomhshaol, do thalmhaíocht agus don gheilleagar.4 Bíonn claonadh sna speicis ionracha a thugtar isteach síolrú

4 http://invasivespeciesireland.com/



go tapaidh agus bíonn sé deacair a bheith réidh leo nuair a bhíonn siad bunaithe. Tá baol ar leith ann do thaobh an bhóthair agus do thailte athfhrobraíochta / tréigthe toisc a n-inrochtaineacht agus ard-dlús ithreach shuaite a fhaightear go ginearálta ag na láithreacha seo. Tá sé an-tábhachtach mar sin go gcuirfí cosc ar ghluaiseacht ithreach a bheadh fabhtaithe le hábhar iomadúlaí (m.sh. síolta, riosóim / fréamhacha, gearrthóga ó bhearradh na bhfálta) ó cheantar go chéile. Tá tábhacht ar leith ag baint le ceist na speicis ionracha leis an acmhainn atá ann maidir le tionchar ar ghnáthóga agus speicis chosanta.

Cuspóir Uimh.

Speicis Ionracha


NE-39 A éileamh de réir mar is gá, mar chuid den phróiseas iarratais phleanála, go gcuirfí deireadh/rialú ar speicis

ionracha a tugadh isteach, ar a n-áirítear an ghlúineach bhiorach, nuair a aithnítear ar nó in aice le suíomh í (is féidir leis na plandaí síneadh suas le 7 méadar faoin

talamh). NE-40 Feasacht a ardú i gcomhar le húdaráis iomchuí ar an

mbaol a bhaineann le speicis ionracha agus ar conas is féidir leo leathadh.

NE-41 Éascú a dhéanamh, i gcomhar le gníomhaireachtaí iomchuí, ar ghlanadh oiriúnach ar bháid agus veicteoirí

eile ionduchtuithe, sara dtagann siad isteach in uiscí íogair an Chontae.

10.13 Bithéagsúlacht agus Iarratais Phleanála

Molann Comhairle Contae Chiarraí go bhféachfaí ar cheisteanna bithéagsúlachta ag an staid pleanála agus deartha is luaithe den fhorbairt. Cuirfidh comhairliúcháin réamhphleanála agus comhairle ó oifigigh phleanála agus bhithéagsúlachta béim ar cheisteanna a fhéadfadh a bheith ábhartha do thogra. Is féidir go mbeadh treoir le fáil freisin sa phlean ceantair / baile áitiúil don cheantar a bhíonn i gceist.

Cuspóir Uimh.

Bithéagsúlacht


NE-42 A chinntiú go gcuirtear cosaint na bithéagsúlachta flóra agus fána san áireamh i ndéantús na dtograí forbartha.

NE-43 Treoracha pleanála a ullmhú d’fhorbróirí / iarratasóirí ar ionchorprú cheisteanna bithéagsúlachta i dtograí forbartha, le linn saolré an phlean seo.



NE-44

A chinntiú go ndéantar oibreacha cosanta ar thuilte agus ar chósta a dhearadh, a fhorfheidhmiú agus a bhainistiú ar shlí a chuireann ceisteanna bithéagsúlachta san áireamh agus a thagann i ngach cás le cuspóirí caomhnaithe Natura 2000. Mar chuid de seo, nuair a bhíonn oibreacha cois cósta beartaithe tógfar ceann den tionchar a fhéadfadh a bheith ag fáscadh cósta ar ghnáthóga leochaileacha (m.sh. riasc goirt, réileáin láibe agus tránna).

10.14 Measúnacht Tionchair Timpeallachta

Is próiseas atá i Measúnacht Tionchair Timpeallachta (EIA) mar a ndéantar na tionchair a cheaptar a bheadh ag togra forbartha nó tionscadal ar an timpeallacht a mheas. Má bhíonn na tionchair is dóichí a bheadh ann suntasach / do-ghlactha, b’fhéidir gur leor céimeanna deartha nó céimeanna iomchuí maolaithe leis na tionchair seo a laghdú nó a sheachaint. Beidh gá le EIA nuair a shroicheann sé an tairseach atá sonraithe i Sceideal 5 Cuid 1 nó 2 de na Rialacháin um Pleanáil agus Forbairt 2001-2013. Beidh Ráiteas Tionchair Timpeallachta in éineacht le hiarratas freisin ar fhorbairt fo-thairseach nuair a bhíonn an tÚdarás Pleanála den tuairim go n-éilíonn an tionchar a fhéadfadh a bheith ar an timpeallacht EIA. Ba chóir go dtógfaí ceann de na treoirlínte ábhartha EIA ag an am ar a ndéantar an t-iarratas. Tá an treoir reatha sna doiciméid seo a leanas:-

An Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil (2013) Treoirlínte d’Údaráis Phleanála agus An Bord Pleanála maidir le Measúnacht Tionchair Timpeallachta a dhéanamh.

Treoirlínte ar an bhfaisnéis atá le bheith sna Ráitis Tionchair Timpeallachta (EPA 2002)

Nótaí Faisnéise ar Chleachtas Reatha in ullmhú Ráiteas Tionchair Timpeallachta EPA (2003)

An Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil (2003) Treoir d’Údráis Fhaofa maidir le forbairt fo-thairseach, DoEHLG, 2003.

10.15 Muirí

Tá cósta 684km i gCiarraí ar acmhainn suntasach atá inti maidir le taitnamhacht amhairc, áineas, turasóireacht, bithéagsúlacht, poirt/cuanta, iascaireacht agus muirshaothrú/dobharshaothrú. Tá réimse éagsúil gnáthóga ar an gcósta, ar a n-áirítear na cinn sin a bhfuil tábhacht náisiúnta agus idirnáisiúnta leo agus luach intreach sárscéimhe nádúrtha agus taitneamhachta ag baint leo, a gcaithfear iad go léir a chosaint.

Bunaíonn Treoir 2008/56/EC, an Creat-treoir Straitéise Mara (MSFD), creat gur ghá do Bhallstáit an AE feidhmiú laistigh díobh maidir leis na céimeanna atá riachtanach le Dea-Stádas Timpeallachta (GES) a choimeád i dtimpeallacht na mara faoi 2020. Tá sé mar aidhm ag an Treoir uiscí mara na



hEorpa a chosaint trí chur chuige éiceachórais-bhunaithe a chur i bhfeidhm maidir le gníomhaíochtaí daonna a bhainistiú, agus ag ceadú úsáide inbhuanaithe earraí agus eirbhísí mara don ghlúin seo agus do ghlúnta atá le teacht5. Éilíonn an Treoir go gcuirfeadh gach Ballstát straitéis mhuirí ar fáil, a mbeadh sainmhíniú ar GES, spriocanna agus táscairí timpeallachta a leagadh síos, cláir mhonatóireachta do mheasúnacht leanúnach agus Clár de Chéimeanna a fhorbairt agus a fhorfheidhmiú le GES a bhaint amach agus a choimeád. Tá Straitéis Mhara na hÉireann á hullmhú faoi láthair agus ceaptar o mbeidh sí foilsithe i 2014. g

Tá tábhacht suntasach éiceolaíoch leis an gcósta agus leis na hoileáin amach ón gcósta, rud atá léirithe ag líon agus fairsinge na láithreán Natura 2000 atá sonraithe ar oileáin, leithinisí agus inbhir agus an t-iliomad speicis chosanta atá sna limistéir seo. Tá eolas ar ghnéithe oidhreachta, ar a n-áirítear gnéithe den chósta, ar fáil ar http://heritagemaps.biodiversityireland.ie/#/Map.

Cuspóir Uimh.

Muirí

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE-45 Déanamh de réir fhorálacha Threoracha ón AE maidir le

Bainistíocht Chreasa an Chósta NE-46 Cur chuige éiceachóras-bhunaithe a ghlacadh maidir le

measúnú a dhéanamh ar an tionchar a fhéadfadh a bheith ag tograí forbartha ar cheantair cois cósta agus muirí. Agus measúnú á dhéanamh ar an tionchar a bheadh ag forbairt ar luachanna oidhreachta nádúrtha an chósta agus na mara, glacfaidh an Chomhairle cur chuige réamhchúramach agus

beidh ar thograí a léiriú nach dócha go mbeadh aon drochthionchar suntasach ar phríomhcháilíocht

timpeallachta. Déanfaidh tograí forbartha de réir gach cuspóir agus caighdeán ábhartha atá sa phlean seo ar a n-

áirítear na cinn a bhaineann le bithéagsúlacht agus measúnacht timpeallachta.

10.16 Bainistíocht Chomhtháite Chreasa an Chósta (ICZM)

Tá freagracht ar roinnt gníomhaireachtaí éagsúla maidir leis na ceantair cois cósta. Ceann de na bacanna is mó atá le bainistíocht cheart ar chrios an chósta ná úsáid talún agus pleanáil mhuirí a bheith scartha. Mar shampla, maidir le pleanáil úsáide talún, críochnaíonn dlínse pleanála an rialtais áitiúil ag an meánlíne bharr láin, ach amháin sa chás go mbíonn an fhorbairt buailte le limistéar feidhme an údaráis áitiúil. Tá forálacha na nAchtanna Imeall Trá i bhfeidhm faoi bhun an mheánlíne bharr láin.6 Chuige seo, tá níos mó béime ar an ngá le comhtháthú níos fearr a bhaint amach idir phleanáil spásúlachta muirí agus bainistíocht chomhtháite ar an gcósta. Is é atá mar aidhm deiridh 5 An Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil, Foras na Mara (2012) Forfheidhmiú ar Chreat-treoir Straitéise Muirí na hÉireann 6 http://www.coastalheritage.ie/


http://heritagemaps.biodiversityireland.ie/#/Map

http://www.coastalheritage.ie/


ag an bpleanáil spásúlachta muirí ná pleananna a chur le chéile le húsáid an chreasa muirí a aithint d'úsáidí éagsúla muirí.

Soláthraíonn Bainistíocht Chomhtháite Cósta uirlis do bhainistíocht chomhtháite ar gach próiseas pholasaí a bhaineann le crios an chósta, ag tabhairt aghaidh ar idirghníomhaíochtaí talú agus farraige na ngníomhaíochtaí cósta ar bhealach comhordaithe d’fhonn forbairt inbhuanaithe na gceantar cois cósta agus mara a chinntiú7. Is sampla é ullmhú ‘Creatphlean Comhtháite na Sionainne d’Inbhear na Sionainne’ de bhainistíocht homhtháite chósta.

c

Cuspóir Bainistíocht Chomhtháite Chreasa an Chósta Uimh.

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE-47 Cabhrú le gníomhaireachtaí agus comhlachtaí ábhartha le

forbairt a dhéa Comhtháite namh ar Straitéis InbhuanaitheChreasa Cósta don Chontae.

NE- 48 Teagmháil a dhéanamh leis na húdaráis ábhartha le cur chu le ige leanúnach agus inbhuanaithe a chinntiú maidir

forbairt os cionn agus faoi bhun an líne bharr láin. NE- 49 Comhoibriú le húdáráis áitiúla/pleanála in aice láimhe maidir

le r cur chun cinn a dhéanamh ar bhainistíocht inbhuanaithe achrios an chósta i gceantar áirithe, nuair a bhíonn trasnú

teorainneacha riaracháin i haonaid chreasa cósta a gceist le aithint.

o mar achair ar a hfuil tionchar feidhme nó amhairc ag an imeallbhord air.

10.16.1 Forbairt an Chósta

Tugtar sainmhíniú ar Chrios Forbartha Cósta sa chás seb

Cuspóir Forbairt a Chósta Uimh.

n

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE-50 Cosc a chur ar fhorbairt:

Sna codanna sin de Chrios Forbartha an Chósta nach b t hféadfaí cosaint imleor a thabhairt dá leithéid d’fhorbair

thar shaolré na forbartha cosaintí cósta a thógáil. gannó

Nach soláthródh cosaintí cósta atá ann, atá coimeádta i gceart, caighdeán inghlactha sábháilteachta thar shaolré

na forbartha.

NE- 51 Cosc a chur le forbairt i gcodanna de Chrios Forbartha an Chós tha ta nuair is dóichí go ndéanfadh creimeadh nádúr

bagairt ar inmharthanacht a leithéid d’fhorbairt.

7 Coimisiún na hEorpa (2013) Moladh maidir le Treoir ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle le creat a bhunú do phleanáil spásúlachta mhuirí agus do bhainistíocht chomhtháite ar an gcósta



NE- 52 Cosc a chur ar fhorbairt i gcodanna de Chrios Forbartha

an Chósta mar a mbeadh drochthionchar suntasach ar thírdhreach, pobal speiceas, gnáthóga nó limistéir

taitneamhachta a bheadh cosanta / sonraithe.

NE- 53 Cur in agus aghaidh comhtháthú na forbartha ar an gcóstaidir bhói dh an thre agus an cósta mar a mbea

amharcthionchar suntasach.

NE- 54 A chinntiú, nuair is cuí, go gcomhlíonann forbairtí cois cósta na cuspóirí agus na caighdeáin a bhaineann le

seandálaíocht faoi uisce atá leagtha amach in Alt faoi mar 11.3.8.

10.16.2 Cosaint an Chósta

s caithfear iad thuiscint lena chinntiú go mbíonn bainistíocht oiriúnach ann.

irsinge den eallbhord bog ar chósta na hÉireann, go háirithe san oirthear.8

crua leis an 378km eile bog agus é leochaileach maidir le reimeadh.

Creimeadh an Chósta Is próiseas fuinniúil nádúrtha é creimeadh an chósta ina ndéantar an talamh a chreimeadh agus go mbaintear dríodar as. Tarlaíonn an próiseas seo go mall de ghnáth, ach i gcásanna áirithe is féidir go mbeadh luas faoin ráta creimthe, mar shampla mar thoradh ar athrú aeráide. Chuir staitéar Choimisiún na hEorpa, ag maireachtáil le Creimeadh Cósta san Eoraip, a críochnaíodh i 2004, béim ar roinnt torthaí tábhachtacha ar a n-áirítear go ndearna idirghabháil roimhe seo méadú ar chreimeadh cósta ag láithreacha eile nó gur chruthaigh sé fadhbanna eile comhshaoil, agus fadhbanna creimthe á réiteach go háitiúil aige. Is féidir leis na meicníochtaí a bhíonn i gceist i gcreimeadh agus i mbreisiú (sil-leagan) a bheith an-chasta agua Fuarthas amach go bhfuil creimeadh an-tapaidh ar siúl ar réimsí faim Tá 684km mar imeallbhord ag Ciarraí, ar féidir 306km de a shonrú mar imeallbhord c Cineál Imeallbhoird

Trá Bogach Muirí

Inbhearach Iomlán

Dumhcha Aill Oighreach

I mBaol (km)

44 50 6 8 108

Iomlán (km) 98 207 26 47 378

Tábla 10.1 – Anailís ar Imeallbhord i mBoal ó Chreimeadh

Dumhcha

8 An Chomhairle Oidhreachta & Fáilte Éireann (2009) Athrú Aeráide, Oidhreacht agus Turasóireacht – Impleachtaí do Chósta na hÉireann agus do na hUiscebhealaí Intíre



Cruthaíonn dumhcha cosaint éifeachtach nádúrtha cois cósta agus is féidir le comhéadan le dumhcha drochthionchar a bheith aige ar an gcósta. Tá reimeadh an-mhór ar siúl ar dhumhcha i gcónaí i mórán de na ceantair

eantair seo a chaomhnú trí héimeanna oiriúnacha bainistíochta a ghlacadh i gcomhairle le

gnío htaí agus úinéirí talún io

cáineasa a bhfuil cur amach orthu sa Chontae. Molann an Chomhairle go ndéanfaí na cc

mhaireac mchuí.

Cuspóir Uimh.

Cosaint an Chósta

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE-55 Cosc a chur ar oibreacha cosanta cósta nach raibh faoi

réir phró nadh a isis aitheanta dearaidh agus nár déam heasúnú maidir leis an tionchar a fhéadfadh a bheith acu

ar an timpeallacht muirí agus cósta. NE-56 Polasaithe ag bhuanaithe us tionscnaimh bainistíochta in

suíomhoiriúnaithe a chur i bhfeidhm le baol chreimthe an chósta a laghdú, mar is cuí.

NE-57 Cosc a chur ar ineamh agus ábhar trá, cumascáin, gagairbhéal a bhaint as, ar a n-áirítear ábhar a bhaint as

éiceachóras duimhche. NE-58 Dumhcha an Chontae a chosaint, (ar a n-áirítear gnáthóga

ceangailte leo), a r aon fhorbairt a gus cosc a chur adh ) éanfadh dochar d’iomláine (éiceolaíoch agus amhairc

na gceantar seo. NE-59 Rialtú a dhéanamh ar pháirceáil agus ar áiseanna a

chuireann tonnchláir ar cíos i gceantar Duimhche An Mhachaire, Caisleán Ghriaire, d'fhonn iomláine foriomlán na ndumhcha a chosaint. Mar chuid de seo ba chóir go dtógfadh tograí ceann de chaomhnú an dúlra agus de

shonrúcháin tírdhreacha.

10.17 Duaiseanna Trá Bhrataí Goirme agus Cósta Glas

Déanann An Taisce – Iontaobhas Náisiúnta na hÉireann feidhmiú ar chóras Bhrataí Goirme trá, thar ceann na Fondúireachta um Oideachas Comhshaoil (FEE). Tá an Bhratach Ghorm ar cheann de na héiciléipid is inaitheanta ar domhan. Caithfidh tránna agus muiríní a bhaineann an duais seo amach déanamh de réir thacar ar leith critéir maidir le cáilíocht uisce, soláthar faisnéise, oideachas comhshaoil, sábháilteacht agus bainistíocht trá. Caithfidh tránna agus uiscí snámha a

9 bheith ar ardchaighdeán de réir Threoir ón AE

aidir le hUisce Snámha . Tá na tránna i gCiarraí a fuair an Bhratach Ghorm 2013 leagtha amach thíos:-

mi

9 http://www.blueflagireland.org/



Tránna Brataí Goirme Chiarraí 2013

Doire Fhíonáin Ba g ile an SceilAn Trá Bhán

Na Cealla Ros Beithe

Inse Fionntrá

An Machaire Beag An Fhianait

An Bheannach Baile Uí Thaidhg

Baile an Bhuinneánaigh Theas

Tábla 10.2 Tránna Brataí Goirme Chiarraí 2013 Baineann Duais an Chósta Glas le tránna a bhfuil ardcháilíocht uisce iontu, ach a bhfuil ardmheas orthu freisin maidir le timpeallacht nádúrtha gan mhilleadh agus dá bhrí sin is minic suite iad i gceantair tuaithe / iargúlta. I 013 bhain trá Bhéal Bán, Baile an Fheirtéaraigh Duais an Chósta Glas mach.

2a

Cuspóir Uimh.

Cosaint na Trá

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE- 60 Tacú le tionscnaimh chósta mar Dhuais an Chósta Glas

agus scéim na Brataí Goirme agus iarracht a dhéanamh a chinntiú go gcoimeádtar na ceantair cois cósta agus na

huiscí snámha ag an leibhéal is airde le hacmhainn luachmhar áineasa a sholáthar don Chontae.

10.18 Cúngach Cósta

Is é an sainmhíniú atá ar chúngach cósta ná cúngach na n-éiceachóras cois cósta (m.sh. tránna, riasc goirt, láib, agus réileáin trá) idir ardú ar leibhéal na

ar nasctha chreimeadh cósta, bonneagar, forbairt gus cosaint a chur suas d'fhonn iad a chosaint tar éis crios cúng cois cósta a

ch sin, de réir athruithe ar

farraige agus líne chladaigh nádúrtha nó saorga, ar a n-áirítear cruachosaintí innealtóireachta. De réir staidéir Choimisiún na hEorpa 2004 ‘ag maireachtáil le Creimeadh Cósta san Eoraip', tá tionchachruthú i mórán áiteanna. De ghnáth bíonn tionchar ag cúngach cósta ar achair ísle agus idirthaoideacha, a cheartódh go nádúrtha, mura



leibhé raige, stoirmeacha a ach féidir leo sin a dhéanamh toisc bacanna fisiciúla a bheith ann.

al na far gus taoidí ach n

Cuspóir Cúngach Cósta Uimh.

Is cuspóir ag an gComhairle é:- NE- 61 A chinntiú go gcuirtear cúngach cósta san áireamh

agus tograí forbartha cósta á gcur le ch+eile agus á meas.

10.19 Bainistíocht Riosca i gCás Tuitle

Bíonn dhá phríomhchúis le tuilte, cois cósta agus intíre. Leibhéil níos airde ná mar is gnáth is cúis le tuilte cósta, de bharr rabharta stoirme den chuid is mó, leis an fharraige ag dul thar bruach chun na talún. Tuilte intíre cruthaithe ag áisteacb h gan staonadh agus/nó dian agus áirítear sreabhadh os cionn talún,

Bainistíoct Riosca i gCás Tuilte sa Rannóg an seo, ar chóir é a chur san áireamh freisin

uitle á tui chair a dtu rthaí

r os a chionn in aon bhliain ar leith. Mar shampla, léiríonn dóchúlacht

agus leochaileacht fhéadfadh a bheith ag tuile ar an a, an cineál forbartha a bhíonn ann,

istíní reatha athraithe aeráide in Éirinn gur dóichí go dtarlóidh áisteach níos troime agus gur dóichí go dtiocfaidh ardú ar leibhéal na

tuilte sna haibhneacha, tuilte ó chórais saorga draenála, tuilte screamhuisce agus tuilte inbhearach. Is féidir le tuilte éirí freisin ó theip ar an infreastruchtúr uisce. Áirítear cuspóirí breise maidir leBainistíochta Forbartha den phleag gach staid den phróiseas bainistíochta forbartha. 10.19.1 Riosca i gCás T

T scint ar riosca i gcás tuilte mar phríomhchéim i mbainistíocht tionilte. Is é atá i riosca i gcás tuilte ná dealraitheacht tuile agus na ton

a fhéadfadh a bheith air.

Riosca i gCás Tuilte = Dealraitheacht Tuile x Torthaí ar Thuile Tugtar sainmhíniú de ghnáth ar dhealraitheacht tuile mar an céatadán dóchtúlachta go mbeadh tuile ann leis an méid nó an déine a tharlaíonn nó a dtéitea1% déine thuile a bhfuiltear ag súil le dul os a chionn uair amháin i ngach 100 bliain mar mheán, .i. tá seans 1 as 100 (1%) go dtarlóidh sé in aon bhliain ar leith.

Braitheann na torthaí a bhíonn ar thuilte ar na guaiseacha a bhaineann le tuilte (m.sh. doimhneacht an uisce, luas an tsrutha, ráta tosaithe,

arthanacht, tionchar tonnghníomhaithe, cáilíocht uisce), mdaone, réadmhaoine agus an tionchar atimpeallacht (m.sh. próifíl aoise an daonrcéimeanna maolaithe a bheith ann agus iad iontaofa etc.). 10.19.2 Tionchair Athraithe Aeráide

éiríonn fáLb



farraige. Dá dheascadh seo bheadh ceantair i mbaol níos mó ó thuilte sa

ha aidir le téarnamh feidhme agus struchtúr na bhfoirgneamh. Na Treoirlínte

s an gCóras Pleanála agus Bainistíocht Riosca i gCás

todhchaí. 10.19.3 Leochaileacht Riosca i gCás Tuitle

Braitheann leochaileacht fhorbartha maidir le tuilte ar nádúr na forbartha, ar an áitíocht agus na modhanna tógála a úsáideadh. Baineann rangú úsáide éagsúil talún agus chineálacha forbartha mar an-leochaileach, gan a bheith chomh leochaileach nó comhoiriúnach maidir le huisce, go bunúsach leis an gcumas bainistíochta daoine i gcás tuile agus na himpleachtaí fadtéarmacmPleanála maidir leiTuilte (DoEHLG 2009) agus go hháirithe Tábla 3.1 a dhéanann rangú ar na cineálacha éagsúla forbartha de réir Leochaileachta Riosca i gCás Tuilte. Criosanna Tuilte

Is limistéir geografacha iad criosanna tuilte ina mbíonn dealraitheacht do dtarlóidh tuile atá i réimse áirithe agus is príomhuirlis iad maidir le bainistíocht iosca i gcás tuilte laistigh den nála chomh maith le pleanáil abhaidh tuilte agus éigeandála criosanna tuilte seo ar bhonn

r phróiseas plea. Socraítear nar

dóchúlatha tuile abhann agus cósta amháin. Seo a leanas an trí chineál nó leibhéal chreasa tuile atá sainmhínithe i dtreoirlínte an DoEHLG (2009):-

Crios Tuilte A

Nuair a bhíonn dóchúlacht tuilte abhann agus farraige sa riocht is airde (níos nó ná 1% ní 1 as 100 do thuilte abhann nó 0.5% nó 1 as 200 do thuilte cósta).

Crios Tuilte B

uair a bhíonn dóchúlacht tuilte rraige measartha (idir 0.1% ní N abhann agus fa1 as 1000 agus 1% nó 1 as 100 do thuilte abhann agus idir 0.1% nó 1 as 1000 bliain agus 0.5% nó 1 as 200 do thuilte cósta).

Crios Tuilte C

Nuair a bhíonn dóchúlacht tuilte abhann agus farraige íseal (níos ísle ná 0.1% nó 1 as 1000 do thuilte abhann agus cósta araon). Clúdaíon Crois Tuilte C gach réimse den phlean nach bhfuil i gcriosanna A nó B. Tá na criosanna tuile a bhfuil cur síos thuas orthu táscach ar thuilte abhann

fios go bhfuil aon

ur Chuige Seicheamhach agus Tástálacha Fírinnithe

air sna Treoracha leanála don Chóras Pleanála agus Bainistíocht Riosca i gCás Tuilte oEHLG 2009) le dianmheasúnú a dhéanamh ar oiriúnacht, nó a mhalairt,

agus cósta amháin. Níor chóir go n-úsáidfí iad le tabhairt leáiteanna saor ó riosca i gcás tuilte, toisc nach n-áiríonn siad tionchair ó chineálacha eile tuilte mar screamhuisce nó ó chórais saorga draenála. CDéanann an cur chuige seicheamhach deimhin de go ndéantar forbairt, go háirithe forbairt nua a bhíonn leochaileach maidir le tuilte, a threorú sa chéad áit i dtreo talún a bhfuil riosca íseal tuilte ann. Ceapadh an Tástáil Fírinnithe a bhfuil imlíne tugthaP(D



an chriosaithe agus na bhforbairtí atá leochaileach maidir le tuilte a bhféachtar ca i gcás tuilte.

Údaráis Phleanála é:-

orthu mar cheantair le hard nó meán rios

éIs

polasaí an Moltaí agus forálacha na dTreoirlínte Pleanála maidir leis an gCóras

Pleanála agus Bainistíocht Riosca i gCás Tuilte (DoEHLG 2009) a chur i bhfeidhm.

Glacadh le cur chuige seicheamhach maidir le bainistíocht riosca i gcás

tuilte i ndéanamh phleananna chúnta agus pleananna ceantair áitiúil, le forbairt a bheadh leochaileach maidir le tuilte a threorú amach ó cheantair neamhfhorbartha atá aitheanta cheana féin maidir le riosca agus na ceantair sin a thagann chun cinn maidir le riosca agus mapaí maidir le riosca tuilte á n-ullmhú don Chontae.

Talamh a chriosú/ainmniú d’fhorbairt a bheadh leochaileach maidir le tuitle

i gceantair le hard nó meánriosca tuilte (Crios A&B) nuair is féidir a léirú, ar bhonn ceart fianaise, go sásóidh an criosú nó an t-ainmniú an tástáil fírinnithe atá leagtha síos sna Treoirlínte don Chóras Pleanála agus Bainistíocht Riosca i gCás Tuilte (DoEHLG 2009).

Comhlíonadh a dhéanamh ar na freagrachtaí a éiríonn faoin Treoir maidir

le Tuilte agus comhoibriú le hOifig na nOibreacha Poiblí in ullmhú

Phleananna Bainistíochta Riosca i gCás Tuilte Abhantraí. Cuirfear moltaí agus torthaí a éiríonn as Pleananna Bainistíochta Riosca i gCás Tuilte i bhfeidhm agus déanfar ionchroprú orthu mar is cuí.

éamhaisnéise is déanaí maidir le hardú ar leibhéal

acha eile de bharr abhantraí laistigh agus lasmuigh den Chntae agus foinsí eile tuilte; agus

eo a leanas cuspóirí bainistíochta riosca i gcás tuilte an Údaráis Phleanála phróiseas ullmhúcháin an Phlean

Ceantair Áitiúil/Baile.

A chinntiú go ndéantar de réir na gcuspóirí agus na treorach do Bhainistíocht Riosca i gCás Tuilte faoi mar atá leagtha amach sa chaibidil seo agus sa Rannán an Bhainistíocht Forbartha.

Glacadh le cur chuige straitéiseach, comhtháite, inbhuanaithe agus

réamhghníomhach maidir le bainistíocht abhantraí sa Chontae le laghdú agus bainistiú a dhéanamh ar riosca i gcás tuilte ag éirí as:-

• tionchar na taoide ar inbhir agus ar an gcósta ar a n-áirítear impleachtaí na rna farraige;

• tuilte srutha ar chonairí abhann agus sruthchúrsaí suntas

• tuilte mar thoradh ar uisce dromchla ag dul chun srutha agus srianta ar acmhainn na gcóras draenála uisce dromchla.

Snach mór déanamh dá réir mar chuid den



Cuspóir Bainistíocht Riosca i gCás Tuitle agus Pleanáil Uimh. Inbhuanaithe


NE- 62 Éascú a dhéanamh ar fhás agus ar mhéadú inbhuanaithe

n a bpríomhlonnaíochtaí uirbeacha atá suite laistigh decheantair atá i mbaol ó thuilte, trí mhéadú cúramach ar an

gcroílár uirbeach agus úsáid oiriúnach talún a chur i bhfeidhm i gceantair a bhíonn i mbaol. Cuirfear na

Tástálacha Seicheamhacha agus Fírinnithe a bhfuil cur síos orthu i dTreoirlínte Pleanála an DoEHLG maidir leis an

gC n óras Pleanála agus Bainistíocht Riosca i gCás Tuilte saáireamh sa chomhthéacs seo.

NE- 63 A chinntiú go n-áirítear Measúnú Straitéiseach Riosca i

gCás Tuilte i bPleananna Ceantair Áitiúil/Baile.

NE- 64 A chinntiú go sásaíonn criosú/ainmniú talún d’fhorbairt i gceantair le hard nó meánriosca tuilte, an cur chuige

seicheam ha síos i hach agus an tástá l fírinnithe atá leagtidTreoir na Roinne don Chóras Pleanála agus Bainistíocht

Riosca i gCás Tuilte (DoEHLG 2009).

NE- 65 A chinntiú go n-áiríonn Pleananna Baile agus Ceantair Áitiúil polasaithe agus cuspóirí ag éileamh agus / nó ag tacú le

húsáid talún athléimneach i gcás tuilte agus dearaí athléimneacha i gcás tuilte don chéad urlár agus foirgnimh a

bhíonn beartaithe ar íonn leochaileach láithreacha a bhmaidir le tuilte laistigh de na ceantair uirbeacha atá ann, de

réir mar is cuí. NE- 66 A chinntiú go n-ullmhaítear pleananna draenála bunaithe ar

SUDS i gcomhar le Pleananna Ceantair Áitiúil / Baile le barrfheabhsú a dhéanamh ar acmhainn bainistícohta

tuilte/rith chun srutha n gc Ba chóir go bhféachfaí ar a eantar. chéimeanna iomlána dearaidh SUDS i bpleananna draenála

SUDS.

Seo a leanas cuspóirí bainistíochta riosca i gcás tuilte an Údaráis Phleanála ach mór déanamh dá réir mar chuid den Phróiseas Bainistíochta Forbartha. n



Cuspóir Cuspóirí Bainistíochta Riosca i gCás Tuitle Uimh.


NE- 67 A chinntiú go mbíonn Measúnacht Tionchair Tuile, mionsonraí Tástála Fírinnithe agus mionchéimeanna

m aolaithe laistigh de chomhthéacs threoirlínte an DoEHLG(2009) ar Bhainistíocht Riosca i gCás Tuilte in éineacht le tograí forbartha a bhe ch maidir le tionchar adh leochaileathuilte, nó a bheadh suite i gceantar ina mbíonn tuilte nó

atá imeallach. NE- 68 A chinntiú nach dtugtar cead d’fhorbairtí a mbeadh riosca

do-ghlactha ag baint leo maidir le tuilte, i dtuairim an Údaráis Phleanála, nó a chruthódh riosca do-ghlactha

maidir le tuilte in áiteanna eile. NE- 69 A ir chinntiú go soláthraíonn forbairtí suntasacha i gceanta

ardtalún, mar fhorbairtí fheirme gaoithe, tógáil bhóithre, draenáil pho hta, go leor rtaigh agus tograí foraoiseac

ta núcháin d’uisce stoirme d’fhonn creimeadh abhann nótuilte le sruth a sheachaint.

NE- 70 Tacú agus éascú a dhéanamh ar Ghníomhaireachtaí maidir le soláthar inbhuanaithe ar chosaintí ar thuilte ag lái a threacha oiriúnacha ar fud an Chontae a aithnítear

bheith i mbaol a aithníodh tuilte, ar a n-áirítear na cinn sinsna Pleananna Bainistíochta Riosca i gCás Tuilte

Dobharcheantair (PBRCTD).


Caibidil 11 Oidhreacht Ailtireachta & Cultúrtha

________________________________________________________________________


11 Oidhreacht Ailtireachta &

Cultúrtha ________________________________________________________________

11.1 Réamhrá Maidir le forbairt inmharthana eacnamaíoch an Chontae a spreagadh is a éascú ní mór cúram a dhéanamh de chosaint oidhreachta idir ailtireachta agus cultúrtha agus caithfear leis iad a stiúradh i dtreo cur lenár bhfeasacht ar ár n-ionannas féin. Ní hamháin go spreagann an oidhreacht mórtas ceantair i measc an phobail ach cuireann sí le tuiscint ar an mbaile dúchais. Dá bhrí tá tábhacht go háitiúil le rochtain oidhreachta. Gné lárnach de gheilleagar an Chontae is ea an turasóireacht; cuirfidh idirghníomhaíocht dearfach oidhreachta, trí stiúradh agus míniú, le hoidhreacht shaibhir an Chontae seo, rud a spreagann cuairteoirí ón dtír seo is thar sáile le teacht arís. Tá buanna sláinte idir chorp is meabhrach le baint as an oidhreacht. Acmhainn tarraingteach leis atá inti maidir le gnó a bhunú sa Chontae.

Beart i dtreo an méid sin a bhaint amach is ea plean a ullmhú do chaomhnú, stiúradh agus dul chun cinn an oidhreacht éagsúil shaibhir atá againn sa Chontae. Ag leibhéal náisiúnta, aithníodh tábhacht na hoidhreachta nuair a foilsíodh An Plean Náisiúnta Oidhreachta sa bhliain 2002. Sa cháipéis úd tá straitéis chuimsitheach do chaomhnú is do bhainistíocht oidhreacht na tíre. Aithnítear gur rud luachmhar inti féin í ach go bhfufil gá le leas a bhaint aisti idir eacnamaíoch, oideachais, cultúir agus caitheamh aimsire. Sa Phlean Náisiúnta Oidhreachta aithnítear gur páirtithe iad na húdaráis áitiúla maidir le cúrsaí comhtháite oidhreachta áiitúla. Toisc go bhfuil Oifigigh Oidhreachta anois ag na húdaráis áitiúla agus Pleananna Contae Oidhreachta á n-ullmhú, cothaítear caomhnú oidhreachta chomh maith le meas uirthi agus taitneamh a bhaint aisti. I bPlean Náisiúnta Oidhreachta 2002 meabhraítear dúinn go léir go bhfuil ról againn maidir le hoidhreacht a caomhnú agus tacú léi, is léir go bhfuil tábhacht ag baint le páirtíocht agus comhairliúchán mar bhunphrionsabail sa phróiseas. Is iad príomhchuspóirí an rannóg oidhreachta ná: deachleachtas a chothú um chaomhnú agus bainistíocht oidhreachta, eolas a scaipeadh chun cur le feasacht is le meas ar Oidhreacht an Chontae agus le taitneamh aisti maraon le páirtíochtaí a bhunú is a spreagadh i dtreo na gcuspóirí oidhreachta úd.


________________________________________________________________________


Tá polasaithe agus cuspóirí eile um chaomhnú Oidhreacht Nádúrtha i gCaibidil an Phlean seo a bhaineann le hOidhreacht Nádúrtha agus le Bainistiú Baol Tuilte.

Cuspóir Uimh.



H-1

A chinntiú [a] go sroichtear riachtanais reachtúla idir náisiúnta agus AE i bhfeidhmeanna na Comhairle agus [b] feasacht a mhéadú um riachtanais chuí reachtúla idir náisiúnta agus AE.

H-2

Comhordú straitéiseach a spreagadh idir Seirbhísí Údaráis

Áitiúla maidir le Bainistíocht Oidhreachta.

H-3

Páirtíochtaí straitéiseacha oidhreachta a spreagadh le hÚdaráis Áitiúla is le háisínteachtaí eile nuair a oireann.

H-4

Dul i dteagmháil le IT Trá Lí is le hinstitiúidí eile tríú leibhéal um

thaighde oidhreachta ar bhonn Contae.

H-5

Comhoibriú idir áisínteachtaí atá freagrach as caomhnú agus cosaint oidhreachta a chur chun cinn sa Chontae.

H-6

A chinntiú go mbainistítear go hinmharthana mar is cuí aon

suíomh oidhreachta a bhíonn faoi chúram Comhairle Contae Chiarraí.

H-7

Tacú le pobail áitiúla chun oidhreacht áitiúil a iniúchadh is a

mheas agus chun na torthaí a fhoilsiú (m.sh teoracha, léarscáileanna oidhreacht aitiúil).

H-8

Tacú le grúpaí Bailte Slachtmhara ina gcur chuige um

oidhreacht nádúrtha agus ailtireachta.

H-9

A bheith páirteach i Seachtain Náisiúnta Oidhreachta, Seachtain Bhithéagsúlachta is ócáidí eile oidhreachta agus a

leithéid a spreagadh.

H-10

Fóillíocht inmharthana a spreagadh i gCo Chiarraí idir thuaithe, muirí agus cósta.

H-11

Tacú le feidhmiú proifisiúnta músaem is ionad oidhreachta atá sa Chontae.


________________________________________________________________________


11.2 Oidhreacht Chultúrtha

In oidhreacht chultúrtha Chiarraí tá gnéithe a bhaineann le healaíon, ceol, litríocht, teanga, spórt, nósanna talmhaíochta, cearda dúchais, béaloideas agus le hoidhreacht seandálaíochta is ailtireachta a phléifear sa chéad dá chaibidil eile. Cé go mbíonn gnéithe áirithe doláimhsithe nach dtagann faoin gcóras pleanála, mar sin féin féadfaidh polasaí pleanála dul i bhfeidhm orthu in aghaidh an lae. Sa chiall is leithne, slí maireachtála is ea cultúr a chuimsíonn gnéithe ábhartha, intleachtúla agus spioradálta i saol an duine. Sin iad na tréithe acu féin a bhíonn ag aon dream seachas a chéile, sa chás seo ag pobal Chiarraí seachas iad siúd atá lasmuigh den Chontae.

Cuspóir Uimh.

Oidhreacht Chultúrtha


H- 12

Tacú le feabhas is le nuáil chultúrtha agus ealaíon is leo siúd a fhorbraíonn go hinmharthana a leithéid d’oidhreacht, faoi

réir géilliúlacht do chritéir bhunaithe pleanála agus comhshaoil agus do chaighdeáin bhainistíocht fhorbartha an Phlean seo.

H-13

Forbairt inmharthana, cruthú agus taispeáint phoiblí saothar

ealaíon a spreagadh is a éascú, faoi réir géilliúlacht do chritéir bhunaithe pleanála agus comhshaoil agus do chaighdeáin

bhainistíocht fhorbartha an Phlean seo.

H-14

Comhoibriú leis an gComhairle Ealaíon, An Chomhairle Oidhreachta, Fáilte Éireann, An tSeirbhís Náisiúnta

Páirceanna agus Fiadhúlra agus le comhlactaí cuí eile chun ár mbuanna ealaíon, cultúrtha agus oidhreachta ar fud

Chiarraí a fhorbairt agus a chur chun cinn.

11.2.1 Ceantair Ghaeltachta

De réir Cuid 10 (2)(m) den Acht um Phleanáil agus Forbairt (Leasú), 2010 dualgas riachtanach is ea an oidhreacht seo teanga agus cultúrtha a cur chun cinn agus a caomhnú maraon leis an nGaeilge a chur chun cinn mar ghnáththeanga an phobail. Ábhar casta is ea é seo agus chuige sin luaitear an cuspóir úd i mórán réimsí éagsúla polasaí. Níl i bpolasaithe pleanála um zónáil talún ach gné amháin de straitéis chuimsitheach i dtreo an chuspóir úd a bhaint amach. Tá Comhairle Contae Chiarraí tiomanta d’oidhreacht teanga na Gaeltachta a caomhnú is a cur chun cinn. Aithnítear leis tábhacht na Gaeilge ar fud Chontae


________________________________________________________________________


Chiarraí ar fad agus tacófar le húsáid na teanga trí bhreis seirbhísí as Gaeilge mar a mhinitear ina Scéim Gaeilge 2010-2013. Is iad codanna móra den dá leithinis Corca Dhuibhne agus Úibh Ráthach atá mar réimse tábhachtach an dúchais againn idir theanga, cúrsaí sóisialta agus cultúr. Tá daonra 8,279 (CSO 2011) i nGaeltacht Chiarraí agus sin thart ar 8.7% de Ghaeltachtaí na tíre. Tá saibhreas nósanna traidisiúnta sna ceantair úd mar bhéaloideas, scríbhneoireacht, ceol agus suímh idir stairiúil agus seandálaíochta. Caithfear gach is féidir a dhéanamh chun nósanna na Gaeltachta a chaomhnú is a choimeád. Ina theannta san díríonn Scéim Gaeilge 2010-2013 de chuid Comhairle Contae Chiarraí ar sheirbhísí a sholáthar trí mheán na Gaeilge do mhuintir na Gaeltachta. Tá a leithéid de ghníomh dearfach riachtanach má tá an Ghaeilge is an cultúr a bhaineann léi le teacht slán. Bíonn an-tóir ag cuairteoirí ar chonláistí a mhíníonn oidhreacht shaibhir Chiarraí dóibh mar Ionad An Bhlascaoid Mhóir, an tIonad Oidhreachta i mBaile an Fheirtéaraigh, Ionad na Sceilge agus Tionscnamh Dún Ghéagáin/Cill Rialaig. Buanna móra is ea iad siúd sa Chontae gan dabht. 11.2.2 An Ghaeilge a Caomhnú

Caithfear polasaithe sa phlean seo a bheith leathan fadradharcach chun ceann a thógaint de straitéisí nó tionscadail a thiocfadh chun cinn sa todhchaí agus iad a éascú. Is féidir na gnéithe éagsula a roinnt i gcatagóirí mar a leanas:

Déimeagrafaíocht Caithfidh an daonra a bheith mór go leor chun beocht a coimeád sa teanga is beidh gá le réimse leathan daonra chun nach bhféachfar ar an dteanga mar rud a bhaineann le daoine scothaosta. An glún óg a bheith líonmhar a chinnteoidh go mairfidh an teanga go hinmharthana sa bhfadtéarma. Caithfear a bheith cúramach maidir le hinimirce chun gur féidir na hinimircigh a bhreith isteach mar chuid den phobal is nach lagófar úsáid na teanga dá ndeasca.

Cúrsaí Eacnamaíochta Beidh geilleagar beo ag teastáil chun gur féidir le muintir na háite fanúint ina gceantar Gaeltachta féin. Níor cheart in aon chor a bheith ag brath ar gheilleagar trína mbeadh gá le scata mór oibrithe ná beadh ábalta an Ghaeilge a labhairt.

Áiseanna Beidh gá le deiseanna foghlaim na Gaeilge do réimse leathan aoisghrúpaí agus cúlraí, deiseanna a fhreagróidh do riachtanais an phobail maidir le teacht le chéile chun siamsaíocht a sholáthar trí Ghaeilge agus deiseanna gnó laethúil a dhéanamh go hiomlán trí Ghaeilge. Ba chóir oidhreacht na Gaeltachta idir


________________________________________________________________________


theanga agus cultúr a chur i láthair go fírinneach soiléir do mhuintir na Gaeltachta agus do chuairteoir í araon. Ba chóir modhanna cumarsáide idir phoiblí agus príobháideach a sholáthar trí mheán na Gaeilge.

Bonneagar Ba chóir an teanga agus an cultúr Gaelach a bhreith isteach i ndéantúis ábhartha an cheantair mar:

▪ Foirgintí ▪ Struchtúir eile ▪ Comharthaí Poblí ▪ Comharthaí Príobháideacha ▪ Léarscáileanna agus eolas eile dá leithéid. Caithfear a thuiscint, i gcomhthéacs reachtaíocht phleanála, nach féidir le húdarás áitiúil ach tacaíocht a thabhairt agus an comhshaol cuí pleanála a sholáthar i dtreo na dtorthaí a luaitear anso. Ionad aoibhinn ar fad ó thaobh radharcra de is ea an-chuid den Ghaeltacht agus dá bhrí sin bíonn brú forbartha maidir le tithe saoire agus le daoine ar mhaith leo cur fúthu go buan sa cheantar. An méid sin á gcur san áireamh, ní haon ionadh go gcuirfidh inimirce daoine nach labhrann Gaeilge isteach ar inmharthanacht na teanga. Tá sé ríthábhachtach deiseanna foghlaim na Gaeilge a sholáthar dóíbh siúd a mbíonn á lorg. Tá se tábhachtach freisin a chinntiú gur chun leas na teanga agus pobal Chorca Dhuibhne agus Uíbh Ráthach a tharlaíonn forbairtí laistigh de na ceantair aitheanta Gaeltachta. Tá ceantair Ghaeltachta áirithe a léiríonn dúchas agus cultúr uathúil an cheantair, go háirithe na Blascaodaí. Idir litríocht agus saol na ndaoine táid ríthábhachtach ar bhonn Náisiúnta agus Idirnáisiúnta. Sna cuspóirí seo a leanas cuimsítear na ceisteanna anso thuas. Baineann siad más cuí leis an gContae ar fad.

Cuspóir Uimh.

An Ghaeilge

Tá sé mar chuspóir ag an gComhairle: H-15

Soláthar deiseanna inmharthana múineadh na Gaeilge a

éascú.

H-16

Soláthar deiseanna a éascú do shiamsaíocht is do láithriú cultúir trí mheán na Gaeilge ar láithreacha oiriúnacha.

H-17

Soláthar inmharthana tithíocht ó chumainn tithíochta is eile a éascú ar láithreacha oiriúnacha dóibh siúd ag a mbíonn an Ghaeilge mar ghnáth-theanga cumarsáide in aghaidh

an lae.


________________________________________________________________________


Cuspóir Uimh.

An Ghaeilge


Soláthar bonneagar a bheidh suite agus deartha mar is cuí a éascú chun geilleagar an cheantair a fhorbairt ar bhonn

inmharthana.

H-19

Cuimhneamh ar an dtionchar a bheadh ag lucht labhartha teangacha eile ag teacht de réir a chéile chun cónaí i

gceantair Ghaeltachta.

H-20

Úsáid na Gaeilge ar chomharthaí neamhreachtúla a chur chun cinn i gceantair Ghaeltachta.

H-21

Iarratais phleanála ar fhorbairtí móra sa Ghaeltacht a mheas de réir an tionchar a d’fhéadfadh a bheith acu ar an

dteanga is ar an gceantar Gaeltachta.

H-22

a) Measúnú tionchar teangeolaíochta a lorg i gceantair Ghaeltachta le hiarratais mhóra pleanála is leo siúd do thrí thigh ar a laghad chomh luath is a bhunófar modheolaíocht

shoiléir lena leithéid a ullmhú is a mheas. b) Treoir a ullmhú chun measúnú tionchar teangeolaíochta

a ullmhú is a mheas.

H-23

An leagan Gaeilge amháin do cheantair Ghaeltachta a úsáid de réir an Ordú Loganimneacha (Ceantair

Ghaeltachta) 2004

H-24

Polasaí a fhorbairt go ceann tréimhse an phlean maidir le riachtanais Ghaeilge i gcás tithíocht shóisialta agus

inacmhainne.

11.3 Oidhreacht Seandálaíochta

Acmhainn uathúil speisialta is ea oidhreacht seandálaíochta an Chontae, atá mar ghné faoi leith den dtírdhreach is d’aitheantas stairiúil na háite. Tá mórán iarsmaí taifeadta seandálaíochta ar fud an Chontae ón aimsir Méasailiotach (c.6,000 BC) ag Cuas an Chaoil i gCorca Dhuibhne go dtí móran eaglaisí meánaoiseacha atá i reiligí ar fud an Chontae. Bíonn an oidhreacht úd faoi bhrú de dheasca foirgníocht agus úscadh acmhainní nádúrtha chomh maith le hathchoilltiú agus modhanna feirmeoireachta. Is fíor áfach, go gceaptar go mbeidh an bhagairt is measa sa todhchaí ag teacht ó fhorbairtí um fhuinneamh inathnuaite, ó bhonneagar teileachumarsáide agus ó thionchar cuairteoirí. Baineann an méid sin go léir le laghdú ar úsáid breosla iontaise is le breis nascthachta agus gníomhaíochtaí i nósanna beatha an lae inniu. Ní hionann is an fuinneamh glas, ní acmhainn inathnuaite í seandálaíocht an Chontae agus is í an ghlúin seo a chaithfidh í a chosaint is a chaomhnú don todhchaí.


________________________________________________________________________


11.3.1 Seandálaíocht Chiarraí - Léargas uirthi Is léir ón líon séadchomharthaí agus gnéithe a taifeadadh go dtí seo go bhfuil saibhreas seandálaíochta sa Chontae agus tábhacht ag baint leis an gceantar le 8,000 bliain anuas. Go deimhin, tá réimse na sliabhraonta chomh héagsúil leis an dtírdhreach atá timpeall orthu: ón gcampa Méasailiotach ag Cuas an Chaoil ar chósta Chorca Dhuibhne go dtí an pasáiste Neoiliotach i mBéal Átha na Ceartan i nGleann Chiarraí; ó na hailínithe agus tuamaí dingeacha ón Aois Neoiliteach Déanach/Luath-Chréumhaois thuas cnoic ar an dá leithinis Corca Dhuibhne agus Úibh Ráthach go dtí an mianach copair is sia siar in iarthuaisceart na hEorpa ar Oileán An Ros ar bhruach Locha Léin; ó na ciorcail chloiche thuas cnoic in Uíbh Ráthach agus Leithinis Bhéarra go dtí an dún ar chnoc ag An nGleann Bán agus na dúin ar bharr sléibhe ag Cathair Conraoi agus Benagh ar Chnoc Bhréanainn; ón ndíthreabh mainistreach ar Sceilg Mhichíl agus Oileán Locháin go dtí na ráthanna cré ar mhachaire droimneach Chiarraí Thuaidh, bhí lonnaíochtaí á mbunú ar bhonn leanúnach agus a rian siúd ar an ndúthaigh. 11.3.2 An Dá Leithinis Uíbh Ráthach & Béarra Chun tosaigh i seandálaíocht ghinearálta Leithinis Bhéarra tá suímh luatha eaglasta agus suímh thuataigh ón dTréimhse Luath-Mheánaoiseach mar bhotháin agus imfháluithe. Ansin ón dtréimhse réamhstairiúil tá fulachtaí fiaigh, galláin, péirí cloch, tuamaí dingeacha, ealaíon charraige, dúin rinne maraon le córais pháirce réamh-phortaigh, cosáin agus ardáin. Tá na samplaí is fearr de na séadchomharthaí réamhstairiúla suite i dTír Ó mBaoill/Gortnagulla/An Cabhlach/Caherlehillian ag ceann gleann an Abhainn Ferta. Buaileann an tírdhreach leathan úd leis an ealaíon charraige ag An Chill Dubh/Leitir/Com Satharn mar chuid den leanúnachas céanna a sheasann don gcéad lonnaíocht a an leithinis ón Aois Neoiliteach Déanach/Luath-Chréumhaois nuair a bhí tábhacht le copar don chéad uair. Go deimhin, is i gCárthann Íochtarach atá ceann de na cnuais tuanna cré-umha is mó sa tír. Sa cheantar seo leis tá dreach mór ealaíon charraige ag Derrynablaha/Na Doiriní, gar do Bhearna Bealach Béime agus Dún samhaltach An Stéig (Séadchomhartha Náisiúnta atá ar ‘Liosta Féidearthachtaí’ Oidhreacht Domhanda UNESCO mar chuid d’ainmniú Dúnta an Iarthair). Ciorcail chloiche is mó atá mar sheandálaíocht i gceantar An Neidín agus ar Leithinis Bhéarra, maireann breis is 20 sampla nó suíomh d’ailínithe taifeadta ciorcal cloiche, galláin agus tuamaí dingthe chomh maith le scata maith dumhcha dóite. Is minic a bhíonn a leithéid de struchtúr mar chuid de lonnaíocht laistigh de chóras luath páirce mar atá i Drombohilly/Na Garráin, An Gleann Mór agus Doire na Cathrach. Tá mórán samplaí de shuímh eaglasta agus mainistreach luatha ar fud na leithinise mar Oileán an Teampaill agus Oileán Locháin atá tábhachtach ag


________________________________________________________________________


leibhéal idirnáisiúnta. Is é Suíomh Oidhreachta Domhanda UNESCO ar Sceilg Mhichíl an sampla is fearr de dhítreabh eaglasta san Eoraip is é ar cheann de na séadchomharthaí seandálaíochta is tábhachtaí agus is samhaltaí atá acu. 11.3.3 Leithinis Chorca Dhuibhne

Suímh eaglasta luatha agus suímh thuataigh Luath-Mheánaoiseacha is mó atá mar sheandálaíocht ar leithinis Chorca Dhuibhne, mar chlocháin agus ráthanna. Tá tábhacht idirnáisiúnta ag baint le suímh eaglasta mar Riasc, Cill Mhaolchéadair agus Gallaras. Tá léiriú ríthabhachtach ar sheandálaíocht Luath-Mheánaoiseach na hÉireann sa tírdhreach pailmseist atá thart ar Cheann Trá agus Bréanainn. Is ansiúd atá suímh eaglasta agus mainistreach luatha chomh maithe le gnéithe tuataigh mar an réimse leathan clochán agus imfháluithe atá i bhFán is i nGleann Fán agus arís sa tírdhreach éagsúil atá le feiscint ar Chnoc Bhréanainn. Anso is ansiúd faightear suímh réamhstairiúla leis mar ealaíon charraige, tuamaí meigiliteacha, galláin agus aithnítear tírdhreach réamhstairiúil thart ar Loch an Dúin agus ar Mhám na hAltóra. Le linn tochailtí ag Cuas an Chaoil, 11Cm siar ó bhaile Daingean Uí Chúis, fuarthas iarsmaí campa sealadach ón dtrasnú Meisiliteach/Neoiliotach a tharla thart ar 4,000 BC. Tábhachtach freisin tá an dá ionaid réamhstairiúla déanacha treibhigh Cathair Conraoi agus Benagh ar Chnoc Bhréanainn, is iad araon ar ‘Liosta Féidearthachtaí’ Oidhreacht Domhanda UNESCO mar chuid d’ainmniú Dúnta an Iarthair Is léir ó líon na Séadchomharthaí Náisiúnta a liostáiltear anso thuas go bhfuil saibhreas Luath-Mheánaoiseach thar na bearta sa dúthaigh seo; tá 44 chinn Náisiúnta agus is leis an Stát 36 chinn díobh, tá dhá cheann eile faoi chúram sn stáit agus tá ordú caomhnaithe i bhfeidhm ar na sé chinn eile. 11.3.4 Ciarraí Thuaidh

Ní mar a chéile in aon chor na séadchomharthaí atá againn i gCiarraí Thuaidh agus an taifeadadh seandálaíochta atá déanta ar dhéantúis a fuarthas sa cheantar. Cé go bhfeictear an ráth – an baile feirme sa tréimhse Luath-Mheánaoiseach – go han-mhinic is léir ón dtaifeadadh déantús go raibh gníomhaíocht ar bun le linn an Aois Neoiliteach agus an Chré-Umhaois. Don chuid is mó thángthas ar thuanna cloiche thart ar Lios Tuathail agus Leic Snámha ach léiríonn taisce Chill Mhaoile, trí chinn de luanlaí ón mBinn Mhór, go raibh rud éigin ar bun ann ar feadh na Cre-Umhaoise. Ní hionann san is a rá nach bhfuil seadchomharthaí reamhstairiúla sa cheantar. Tá mórán fulachta fiaigh scaipthe ar fud Chiarraí Thuaidh agus galláin leis ann. Tá dúin rinne feadh an chósta go háirithe thart ar Bhaile an Bhuinneánaigh agus fuarthas mórán cosán adhmaid nó tóchair i bportaigh an réigiúin.


________________________________________________________________________


Aithnítear dúin mhóra rinne ar fud an cheantair idir dhémhurach agus ilmhúrach, go hairithe thart ar Ard Fearta, Mainistir Ó dTorna agus go díreach ó thuaidh ó Thrá Lí. Is dócha gur suíomh taoiseach áiitúla a bhíodh iontu. Is ar an sampla breá Rathkenny gar d’Ard Fearta a fuarthas an babhla crochta neamhghnách ChillGhuilbin. Is léir go raibh tábhacht ag baint leis an gceantar sa tréimhse meánaoiseach déanach de bharr mainistir agus caisleáin i Lios Laichtín, Lios Tuathail, Mainistir Ó dTorna agus Carrignafoyle 11.3.5 Ciarraí Láir

I gCiarraí Láir tá éagsúlacht idir thíreolas agus seandálaíocht, an tréimhse Luath-Mheánaoiseach ar an ngné is suntasaí ar thalamh maith ar an gcéad radharc. Chuirfeadh sé sin amú tú mar sin féin, mar nuair a deineadh mórthochailtí agus taighde thart ar Thrá Lí le 10 mbliana anuas thángthas ar an bhféith is saibhre b’fhéidir den seandálaíocht réamhstairiúil sa Chontae – Tithe Neoiliteacha agus ón gCre-Umhaois, tuamaí ón gCré-Umhaois, tuama pasáiste i mBéal Atha na Ceartan b’fhéidir ascaill deasghnáthach i mBaile an Ghabhann 7rl. Ina dteannta san tá dhá ráth ag An nGleann Bán gar do Ghort an tSléibhe agus Knockanacuig ar imeall Trá Lí. Ar an dul céanna tá saibhreas seandálaíochta réamhstairiúla mar chiorcal cloiche i Lios Uí Bhigín, an mianach copair ar Oileán An Rois chomh maith le struchtúir Luath-Mheanaoiseacha atá níos suntasaí agus cuid díobh mar Shéadchomharthaí tábhachtacha Náisiúnta – Eaglais Rómhánúil Achadh Deo, Cloigtheach agus Caisleán, Inis Faithlinn & Mainistir Mhucros. Tá mórán meall dóite nó fulachtaí fiaigh sa chontae agus is toradh é sin ar an-chuid gníomhaíochtaí agus patrúin lonnaíochta sa tréimhse réamhstairiúil. Is i gCiarraí Láir atá na fulachtaí fiaigh agus barraí go flúirseach, rud a léiríonn patrúin láidir lonnaíochta sa Chré-Umhaois is isteach san Iarannaois réamhstairiúil. Arís chítear mórán ráthanna ar thalamh maith feirme agus feadh na n-aibhneacha móra. Is léir tábhacht na bpointí trasnaithe ó chaisleáin láidre ó na Meánaoiseanna mar Oileán Chiarraí, Caisleán na Mainge, Béal Átha Málais 7rl. 11.3.6 Séadchomharthaí Taifeadta Seandálaíochta

Tá breis is 6,500 séadchomhartha ar Thaifead Séadchomharthaí & Áiteanna i gContae Chiarraí, ionaid agus grúpaí is ea an-chuid díobh ina bhfuil codanna is gnéithe éagsúla. Ó cuireadh le chéile an Taifead Séadchomharthaí & Áiteanna i 1997 faoi fhorálacha an tAcht Séadchomharthaí Náisiúnta (Leasú) 1994 thángthas ar shéadchomharthaí agus ar ghnéithe eile. Tá breis is 2,000 díobh siúd le cur isteach ar ball san RMP ia iad anois ar an dTaifead Suíomh agus Séadchomharthaí(SMR). Ar na séadchomharthaí taifeadta úd tá cinn ag a bhfuil cosaint nó coimirce an Stáit: is leis an Stát 64 cinn, tá 12 faoi choimirce an Stáit, tá ordú caomhnaithe


________________________________________________________________________


ar 29 (féach Aguisín/Tábla 1) agus tá ordú cláraithe ar 135 cinn (féach Aguisín/Tábla 2). Sa Chontae leis tá Suíomh Oidhreacht Domhanda UNESCO Sceilg Mhichíl agus trí chinn eile atá ar ‘Liosta Féidearthachtaí’ Dúnta an Iarthair – An Stéig, Cathair Conraoi agus Benagh. 11.3.7 Tirdhreach Seandálaíochta

Agus an saibhreas oidhreacht seandálaíochta úd ar fáil sa Chontae ní haon iontas go bhfuil mórán tírdhreach suntasach seandálaíochta againn leis. Táid siúd tábhachtach ar bhonn réigiúnach, náisiúnta agus uaireanta idirnáisiúnta agus caithfear saothrú i dtreo iad a chosaint is a chaomhnú. Sonraítear na 18 tírdhreach aitheanta in Imleabhar 2. Tá na cinn seo liostáilte don chosaint speisialta agus leagtar béim ar na cuspóirí a chosnaíonn séadchomharthaí is suíomh tírdhreach chomh maith le radharcra agus leis an radharc a bhíonn orthu óna chéile. 11.3.8 Seandálaíocht Faoi Uisce

Tá oidhreacht shaibhir chultúrtha faoi uisce i gCiarraí, idir mhuirí, cósta agus bealaí uisce intire. Ar na suímh muirí tá longbhristeacha cáiliúla mar árthaigh na hArmáide an Santa Maria de la La Rosa agus an Trinidad is an dá long cabhlach na Fraince La Bayonesse agus La Vipère. Níor deimhníodh aon shuíomh crannóg sa Chontae ach mar sin féin gheofá gnéithe nó taiscí a bhaineann le gníomhaíoctaí ar abhainn nó ar loch agus ar a mbruach – droichid, gaistí iasc, ardáin 7rl. Fágtar déantúis uaireanta in abhainn nó loch mar chuid de bhriseadh deasghnách nó fiú toisc gur cailleadh iad, go háirithe in áth nó ag pointe trasnaithe. Is fíor gur tógadh déantúis áirithe mar shampla bior lus gréine ó phointe trasnaithe ar Abhainn An Leamhain, fuarthas taisce tuanna copair ón Abhainn Chárthaí gar do Cathair Saidhbhín agus ba mhinic a scuabtaí déantúis amach as na dumhchanna i mBaile Fhiacha gar do Bhaile na Bhuinneánaigh.

Tá liosta longbhristeacha a taifeadadh in uiscí na hÉireann á chur le chéile ag an Aonad Seandálaíochta faoi Uisce (UAU), An Roinn Ealaíon, Oidhreachta & Gaeltachta. I Liosta Longbhristeacha na hÉireann tá gach aon longbhriseadh dar chualathas trácht riamh air go dtí an bhliain 1945, go dtí seo tá taifeadadh déanta ar 12,000 eachtra ar fad agus iadsan istigh anois i mbunachar sonraí na longbhristeacha. Suirbhé ar ríomhaire é seo go príomha agus fuarthas an t-eolas ó réimse leathan acmhainní cairtghrafaíochta, seandálaíochta agus stairiúla. Tá cartlann Liosta Longbhristeacha na hÉireann le feiscint, ach coinne a dhéanamh roimh ré, i gCartlann na Seirbhísí Séadchomharthaí Náisiúnta, Urlár 2, Bloc 6, Ionad Irish Life, Baile Átha Cliath 1.

Díríonn cuspóiri an Phlean Forbartha Contae um sheandálaíocht ar conas mar a raghadh ceisteanna úsáid na talún i bhfeidhm ar oidhreacht sheandálaíochta an Chontae ar thalamh agus faoi uisce.


________________________________________________________________________


Cuspóir Uimh.

Oidhreacht Seandálaíochta


H-25

Oidhreacht sheandalaíochta faoi uisce an Chontae a chosaint is a chaomhnú. Agus moltaí forbartha á mheas, tógfaidh an

Chomhairle ceann de na haibhneacha, lochanna agus de chomhshaoil idirthaoide is fo-thaoide.

H-26

Caomhnú na suíomh, gnéithe agus airteagal go léir a bhfuil tábhacht seandálaíochta leo sa Chontae a dhaingniú. Agus a leithéid de dhaingniú ar bun acu tógfaidh an Chomhairle ceann

de chomhairle is de mholtaí ón tSeirbhís Séadchomharthaí Náisiúnta, An Roinn Ealaíon, Oidhreachta & Gaeltachta, Ard-

Mhúsaem na hÉireann agus ón Seandálaí Contae.

H-27

A chinntiú go gcuirtear Measúnú Seandálaíochta i bhfeidhm maidir le haon iarratas ar fhorbairt mholta a raghadh i bhfeidhm (de dheasca suímh, méid nó nádúr) ó thaobh impleachtaí de ar

oidhreacht sheandálaíochta an Chontae. D’fhéadfaí breis maolú seandálaíochta a dhéanamh de bharr an mheasúnaithe

– creasa cosanta/creasa toirmisc, monatóireacht, tástáil sheandálaíochta réamhfhorbartha, tochailtí seandálaíochta

agus/no diúltú pleanála. San áireamh anso tá suímh atá gar do shéadchomharthaí seandalaíochta, suímh ar fhairsinge leathan

(leath-heicteáir ar a laghad) nó an-fhada (ar a laghad 1Cm) Chomh maith le forbairtí mar a mbeadh gá le Ráiteas Tionchar

Comhshaoil.

H-28

Cosaint agus caomhnú séadchomharthaí seandalaíochta, nach bhfuil fós ar an dTaifead Séadchomharthaí & Áiteanna (RMP), ar an dTaifead Suíomh agus Séadchomharthaí (SMR) nó nár

taifeadadh fós a chinntiú, trí athbhreithniú leanúnach ar mhianach seandálaíochta ceantar an phlean. Agus an chosaint úd á dhaingniú tógfaidh an Chomhairle ceann de chomhairle is de mholtaí ón Seirbhís Séadchomharthaí Náisiúnta, An Roinn

Ealaíon, Oidhreachta & Gaeltachta, Ard-Mhúsaem na hÉireann agus ón Seandálaí Contae.

H-29

I gcás forbairt (san áireamh tá foraoiseacht, forbairtí fuinnimh

inathnuaite agus tionscal úscach) atá gar do shéadchomhartha taifeadta, zón mianach nó tírdhreach seandálaíochta, a chinntiú nach mbaineann sí de shuíomh an ghné is go suitear agus go

ndeartar í ar bhonn cuí de réir tréithe agus timpeallacht an tséadchomhartha/gné/tírdhreach.


________________________________________________________________________


Cuspóir Uimh.

Oidhreacht Seandálaíochta


H-30

Cosaint ghníomhach a cinntiú do na 18 tírdhreach aitheanta tábhachtacha seandálaíochta a mhínítear in Imleabhar 2 agus béim a leagan ar shuíomh na dtírdhreach, ar an radharc orthu

agus uathu agus ar an radharc ó shéadchomhartha/gné go chéile laistigh de thírdhreach.

H-31

Reiligí seandálaíochta/stairiúla sa Chontae a chosaint laistigh den Chontae chomh maith lena gcothabháil a spreagadh is a chur chun cinn de réir reachtaíocht, prionsabail chaomhnaithe

agus deachleachtais.

H-32

Oidhreacht seandálaíochta tionsclaíoch an Chontae a cosaint is a caomhnú mar a léirítear í sna muilinn, tithe solais, cuanta, stáisiún cábla Dairbhre 7rl. Ba chóir measúnú iomlán idir

ailtireachta is seandálaíochta a dhéanamh má mholtar obair athchóirithe nó athfhorbartha ar a leithéid de shuíomh.

H-33

Feasacht phoiblí a cur chun cinn agus treoir chuí chomhairlitheach a éascú maidir le hoidhreacht seandálaíochta

an Chontae a caomhnú.

11.4 Oidhreacht Ailtireachta

11.4.1 Réamhrá

I saol an lae inniu bíonn ailtireacht uilíoch ann, dá bhrí sin tá tuiscint doimhin ar an áit dúchais, ar aitheantas agus ar mhórtas ceantair le baint as foirgintí stairiúla de bharr leagan amach, foirm agus ábhar a ndéanta. Cúitítear easnamh éigin a bhraitear sna nósanna nua agus nasctar ceangal le cultúr, stair, geilleagar agus slite beatha na nglúnta a d’imigh romhainn. Tá saibhreas oidhreacht ailtireachta i gCiarraí a chuimsíonn ní hamháin foirgintí tábhachtacha náisiúnta ach tithe tuaithe, séipéil, droichid a ndearadh cuid díobh ag ailtirí/innealtóirí cáiliúla, struchtúir thionsclaíochta mar mhuillinn, stórais, grúdlanna, uachtarlanna agus ceártaí ach struchtúir níos cúlánta mar thithe ceann tuí, tithe beaga dúiche, botháin fheirme, gáirdíní faoi fhallaí, siopaí traidisiúnta, slite cóistí, tiníleacha aoil, boscaí poist, piaraí geataí, clocha trasnála 7rl. Léirítear forbairt an Chontae ó aois go haois, nasctar an lá inniu leis an aimsir atá chaite agus coimeádtar gné lárnach d’aitheantas culturha an Chontae. Acmhainn uathúil is ea an réimse leathan éagsúlacht sa bhfoirgníocht a chuireann le tréithe speisialta an Chontae, má chailltear í nó má dheintear díobhail di ní féidir í a fháil ar ais. Ba chóir smaoineamh ar fhoirgintí agus ar thírdhreach stairiúla an Chontae mar bhua mór atá le caomhnú agus le feabhsú ar son leas muintir na háite agus cuairteoirí araon.


________________________________________________________________________


11.4.2 Reachtaíocht Ábhartha

Taifead Struchtúr Cosanta (RPS) In Airteagal 51(1) den Acht um Phleanáil agus Forbairt 2000 deirtear “maidir le cosaint struchtúir, nó cuid de struchtúr, atá mar chuid den oidhreacht ailtireachta agus atá ina ábhar sainspéise ó thaobh ailtireachta, staire, seandálaíochta, ealaíon, cultúir, eolaíochta, sóisialta nó teichniúil de, ní mór taifead struchtúr cosanta a chur isteach in aon phlean forbartha agus ní mór gach aon struchtúr a chur isteach ann atá, i dtuairim an Údaráis Phleanála, ina leithéid d’ábhar sainspéise laistigh dá cheantar feidhme.” Tá liosta ag an gComhairle ar a dtugtar Taifead Struchtúr Cosanta (RPS) agus tá an liosta iomlán Struchtúr Cosanta agus Struchtúr Cosanta Molta ar fáil in Imleabhar 2. Tá dualgas reachtúil ar úinéir/áitritheoir struchtúir chosanta a chinntiú go gcaomhnaítear an struchtúr is ná ligtear d’aon bhaol dó trí dhíobháil, meath ná damáiste sa ghearrthéarma nó sa bhfadtéarma le teann faillí nó in aon slí go díreach nó go hindíreach. Féadfaidh An Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta moltaí a dhéanamh maidir le struchtúr áirithe, cuid de struchtúr nó gnéithe laistigh de thailte máguaird an struchtúir a chur ar thaifead an údaráis áitiúla. Beidh ar an gComhairle géilleadh do mholtaí na Roinne. Féadfaidh an Chomhairle cur leis an dTaifead Struchtúr Cosanta nó ceantar a ainmniú mar ACA más dóigh leo go bhfuil an beart sin tuillte. Is iad gnéithe Struchtúir Chosanta, a chosnaítear faoin reachtaíocht reatha, ná feisteas, fearais laistigh maraon le cúirtealáiste agus tailte timpeall ar an struchtúr. San áireamh leis tá struchtúir eile laistigh den chúirtealáiste céanna, lasmuigh agus laistigh is na tailte timpeall orthu. Ciallaíonn cúirtealáiste “an stráice talún a bhaineann go díreach leis an struchtúr agus atá/a bhí in úsáid le haghaidh an struchtúir úd.”1 San Acht um Phleanáil agus Forbairt (Leasú) 2000 baintear cearta díolúine má chuireann oibreacha ar Struchtúr Cosanta nó ar Struchtú Molta isteach go mór ar an struchtúr nó ar aon ghné de a bhaineann lena shainspéis. Beidh gá le cead pleanála ina leithéid de chás. Ní athruithe ábhartha a bheidh i gceist le hoibreacha i gcónaí ach uaireanta beidh gá le cead pleanála i gcás Struchtúir Chosanta. Faoi Airteagal 57 den Acht um Phleanáil agus Forbairt (Leasú) 2000 feadfaidh úinéir/áitritheoir dearbhú a lorg ón Údarás Pleanála (saor in aisce) maidir leis an sórt oibre a chuirfeadh isteach ar thréithe an struchtúir nó a mhalairt is leis an sórt oibre a éileodh cead pleanála. Céim dearfach chun go mairfidh struchtúr mar atá is ea an t-ainmniú stádas Struchtúr Cosanta. Níl aon chosc ar athfhorbairt ná ar fheabhsú cé nach feidir le húinéirí Struchtúr Cosanta leas a bhaint as forálacha forbartha díolúine.

1 Treoir Caomhnú Oidhreacht Ailtireachta d’Údaráis Aitiúla RCÓRA 2004


________________________________________________________________________


Níl aon chosc ar athrú ar/síneadh le Struchtúr Cosanta. Is minic a chaitear fhoirgneamh a chur in oiriúint do shaol an lae inniu, mar shampla bearta feidhmiú fuinnimh, ar chúis eacnamaíoch. Féadfar an tionchar ar thréithe ábhartha an fhoirgnimh a laghdú go mór trí bhearta cuí deartha. Níl cosc ar shíneadh nua-aimseartha le Struchtúr Cosanta más féidir a chruthú ná beidh ach tionchar an-bheag ar ghnéithe sainspéise. 11.4.3 Limistéar Caomhnú Ailtireachta (ACA) Beidh aon áit, ceantar, grúpa struchtúr nó dreach sráide sainspéise i dteideal ainmniú mar Limistéar Caomhnu Ailtireachta (ACA). Ní gá go mbeadh Struchtúir Chosanta san ACA. Laistigh de ACA beidh díolúine ag struchtúr lasmuigh má chruthaítear ná cuirfeadh na hoibreacha isteach ar thréithe an limistéir. Ní mór cead pleanála a fháil chun aon obair mhór a dhéanamh ar struchtúr in ACA lasmuigh a chuirfeadh athrú ar thréithe an struchtúir nó ar an ACA féin. Ligeann an t-ainmniú ACA don athrú agus don bhforbairt ach san am gcéanna do na treithe don tsainiúlacht a choimeád sa limistéar. Féadfar réimse leathan ceantar a chur san áireamh d’ainmniú ACA. Mar shampla, d’fhéadfadh foirgneamh aonair nó ardán tithe a bheith i gcroilár an ACA; bíonn siad faoin dtuath nó i mbaile mór. Is bonn é an t-ainmniú faoi pholasaithe um chaomhnú agus feabhsú agus cruthaítear rialú bunúsach maidir le dreach foirginti lasmuigh a chuireann le dreach na háite. Ní mór cead pleanála a fháil chun obair a dhéanamh a d’athródh tréithe aon ACA. ‘ Old towns and villages are like old buildings, we have to treat them carefully; retain their intrinsic characteristics; repair, rather than replace, like we do the elements of an historic building-windows, doors, plasterwork. Above all we should avoid making them all look the same, as is tending to happen, with bollards, paving, tree planting, tree lighting, flower baskets, etc., and the latest perhaps more garish fad, the stripping off of original renders, thus exposing stone that was never meant to be exposed and, over time, causing serious damage to the building structures. The essential visual quality of the Irish town is unfussy, simple, with a certain ruggedness. There is generally no need ‘to tart them up’.2

Faoi láthair tá 20 ACA sa Chontae (feach Imleabhar 2). Déanfaidh an Chomhairle gach iarracht ní hamháin ar an gcomhshaol stairiúil ailtireachta a chaomhnú ach an dreach traidisiúnta agus suíomh sráide freisin.

11.4.4 Oidhreacht Ailtireachta – Ceantair Uirbeacha

Le deich mbliana anuas tharla mórathruithe ar struchtúir laistigh de bhailte is sráidbhailte stairiúla de dheasca athrú úsáide, saghsanna nua foirgintí agus dlús

2 Shaffrey Pat. Avenues to the Past. Eag.; T. Reeves-Smith, agus R. Oram. Cumann Seandálaíochta Uladh 2003


________________________________________________________________________


ard. Trí mhodhanna nua-aimseartha foirgníochta is féidir anois buntomhais agus réisí i bhfad níos mó a chruthú ná mar a bhíodh ins na tithe tradisiúnta fadó. Bíonn fadhbanna dá réir laistigh de cheantair phlódaithe i mbailte móra agus i sráidbhailte. Uaireanta bíonn na struchtúir nua seo ina seasamh go hard os cionn an dreach uirbeach is é millte acu, bíonn siad ró-mhór nó bíonn codanna nach dtagann le scála an rud ar fad mar oscailtí móra gloinithe. Go minic is athruithe chun donais ar fhoirgnimh aonair agus ar an suíomh máguaird aon chodanna nach mbíonn de réir scála, athrú ar bhailchríoch lasmuigh agus ábhair nua-aimseartha. Ní mór í an chosaint a bhíonn ag foirgnimh de ghnáth; leagtar iad nuair nach mbíonn gá leo a thuilleadh nó má bhíonn drochbhail orthu. Le blianta beaga anuas tógtar an cinneadh mar gheall ar luach an tsuímh. Ní mhaireann aghaidh siopa i bhfad, go mórmhór sa lá atá inniu ann de dheasca an geilleagar a bheith malartach. Ba chóir aghaidh siopaí den déanamh traidisiúnta a choimeád agus a chosaint mar tá tréithe agus áilleacht ag baint leo mar chuid den dreach sráide. Is fíor gur rud leochaileach é an creatlach ailtireachta sna bailte móra agus má leagtar é ní féidir é a thabhairt ar ais. Is féidir na ceisteanna a bhaineann le lár baile nó sráidbhaile stairiúil a choimriú mar a leanas:

• Athmhúnlú aghaidh sráide ar thithe traidisiúnta agus mionghnéithe áirithe foirgníochta a bhaint gan aird ar an bhfoirm traidisiúnta.

• Fuinneoga is dóirsí traidisiúnta adhmaid a bhaint i bhfábhar dearadh den déanamh nua, frámaí d’ábhar nua-aimseartha thart orthu mar alúmanam agus uPVC.

• Seanfhoirgintí mar thithe sa bhaile mór, botháin agus stórais a leagadh. • Forbairtí inlíonta nach bhfuil de réir scála. • Truailliú soilsithe mar shoilsiú sráide áibhéileach agus tuilshoilsiú ar struchtúir

aonair. • Cáblaí gréasáin os cionn in airde. • Struchtúir aithrise nach bhfuil oiriúnach. • Plástráil a bhaint go mí-oiriúnach agus an creatlach cloiche a nochtadh. • Suiteáil treallúsach seirbhísí agus fearas nua-aimseartha. • Sínte nach dtagann leis an mbunstíl. 11.4.5 Oidhreacht Ailtireachta – Ceantair Thuaithe I 2013 dhein Ailtireacht Lotts suirbhé ar fhoirgintí tuaithe traidisiúnta i gCiarraí Thuaidh agus Thoir ar son Forbairt Chiarraí Thuaidh agus Thoir (NEKD) agus Comhairle Contae Chiarraí. Scrudaíodh beagnach 700 foirgneamh agus tá sé i gceist an suirbhé a fhoilsiú ach an maoiniú a bheith ar fáil chuige sin. Bhí sé mar aidhm sa staidéar liosta a chruthú den ailtireacht a mhaireann fós sa chuid seo de Chiarraí sula n-athraítear na struchtúir as cuimse nó sula leagtar iad. Táthar


________________________________________________________________________


ag súil trín staidéar go méadófar ar fheasacht maidir le cáilíocht is le huathúlacht na bhfoirgneamh úd agus go gcuirfear in iúl d’úinéirí, lucht pleanála 7rl. gur rud an-luachmhar í an oidhreacht seo is go gcaithfear iarracht a dhéanamh ar í a chosaint mar oidhreacht ailtireachta. Ar an drochuair tá céatadán ard de na foirgintí úd folamh agus ní maith an tuar é sin dóibh go fadtéarmach. Cailleadh cuid mhaith dár n-oidhreacht ailtireachta trí thréigint, faillí, flúirse, cruth na haimsire nó treascairt. Is fíorannamh anois a chítear an tigín ceann tuí faoi aol a bhíodh tráth ina íomhá samhaltach faoin dtuath in Éirinn. Is minic a bhíonn muintir teaghlach amháin i dtigh faoin dtuath nó ar fheirm leis na cianta. Is mó duine a thuigeann tábhacht na gclathacha cloiche nó na hiarsmaí seandálaíochta a bhíonn acu, iad cúramach maidir lena leithéid a chaomhnú agus iad mórtasach astu. Tá ceisteanna le réiteach, áfach, maidir le líon na dtithe nua aonair, nósanna difriúla feirmeoireachta agus meath ar an dtigh traidisiúnta idir úsáid agus cothabháil. Ag seo achoimre ar na ceisteanna úd:

• Cur isteach ar iarsmaí seandálaíochta agus ar an suíomh nuair a thógtar tigh aonair, scéimeanna tithíochta nó forbairtí eile.

• Clathacha giobalacha nó treascartha de dheasca nósanna difriúla feirmeoireachta.

• Tiginí aonair traidisiúnta faoin dtuath is iad giobalach nó treascartha. • Deisiúcháin mhí-oiriúnacha mar fhuinneoga nó moirtéal agus plástar nua-

aimseartha. 11.4.6 Oidhreacht Ailtireachta – An Todhchaí

Is mian le Comhairle Contae Chiarraí oidhreacht ailtireachta an Chontae a fhorbairt, a athbheochaint is a chosaint. Ní fhéachfar uirthi mar chomhshaol statach ach mar rud a dtiocfaidh athrú air i bhfad aimsire go díreach mar a tharla go dtí seo. Táthar ag súil go méadófar ar fheasacht maidir le cáilíocht na hoidhreachta is go ndéanfar tréaniarracht ar í a chosaint. Bíonn saghas áirithe foirgnimh ar leith i ngach aon cheantar, ní mar a chéile na hábhair fhoirgníochta a bhíodh in úsáid ar fud an réigiúin agus a rian san ar na stíleanna difiriúla atá le feiscint ar thithe cónaithe ar fud an Chontae. Tá deireadh le nósanna mar thuíodóireacht traidisiúnta agus aolghealadh ó tá teicnící nua i réim. Go háirithe, tá ceachtanna le foghlaim ón ailtireacht traidisiúnta, mar shampla tigh cónaithe a shuiteáil mar is cuí chun leas a bhaint as fuinneamh ‘saor’ maraon leis an gcumas teacht i gceart leis an dtírdhreach. Nuair a mholtar forbairtí laistigh de Limistéar Caomhnú Ailtireachta nó gar do Struchtúir Chosanta nó Seadchomharthaí Taifeadta, ba choir géilleadh don ailtireacht seanbhunaithe más cuí agus nuair is féidir. Tuigtear go dtagann athrú ar fhoirgneamh le himeacht aimsire de réir riachtanais an úinéara agus agus cúinsí difriúla, glactar leis go gcaithfear úsáid ghníomhach a bhaint as foirgneamh stairiúil fad is a choimeádtar na tréithe ann. Níl aon


________________________________________________________________________


chosc ar athrú ar/síneadh le struchtúr cosanta. Féadfar an tionchar ar thréithe ábhartha an fhoirgnimh a laghdú go mór trí bhearta cuí deartha. Beidh bá ag an gComhairle le moltaí chun struchtúr cosanta a athchóiriú, a chur in oiriúint agus a athúsáid. Moltar d’úinéirí struchtúr cosanta dul i gcomhairle roimh ré leo sula ndeintear aon obair. Uaireanta beidh an ailtireacht sa bhfoirgneamh chomh tábhachtach san go gcaithfear na tréithe bunúsacha a choimeád agus cuirfidh sé sin srian ar an réimse athúsáide. Ina leithéid de chás caithfidh an úsáid nua géilleadh do na srianta úd ar son tréithe ailtireachta an fhoirgnimh. San ailtireacht tradisiúnta áirítear foirgnimh a gcuirtear sainspéis iontu go háitiúil laistigh de lonnaíocht cé ná beidís taifeadta ar an liosta struchtúr cosanta. Mar sin féin cuireann a leithéid d’fhoirgneamh le hoidhreacht ailtireachta an cheantair ar an iomlán, le dreach sráide is le cruth aitheantais na háite. Déanfaidh an Chomhairle gach iarracht a leithéid de struchtúr a chaomhnú agus a chur ar an dTaifead Struchtúr cosanta. Spreagfaidh an tÚdarás Pleanála caomhnú na ailtireachta traidisiúnta. Tá scéim deontais dar teideal Scéim Ghiarála Jabanna na hOidhreachta Tógtha 2014, a ceapadh le cabhrú le húinéirí/áititheoirí struchtúr atá faoi chosaint agus struchtúir a chuireann le saintréithe ACA, ar fáil anois. Beidh ar iarratasóirí a n-éiríonn leo cistí comhfhreagracha a chur ar fáil don chistiú a bhronntar.

Seachas sainspéis chultúrtha agus oidhreachta, is minic a mhaireann gnéithe suimiúla ó thaobh caomhnú fiadhúlra de mar sciatháin leathair nó ulchabháin agus eile i seanfhoirgintí. Cathfear smaoineamh orthusan leis nuair a mholtar aon oibreacha nó tionscnamh forbartha.

Meastar go bhfuil na cuspóirí seo a leanas oiriúnach má táthar chun oidhreacht luachmhar uathúil ailtireachta an Chontae a chaomhnú.

Cuspóir Uimh.

Oidhreacht & Caomhnú Ailtireachta


H-34

An oidhreacht ailtireachta a caomhnú maraon le hathbhunú is le hathúsáid foirgneamh a spreagadh más cuí, an caomhnú

mar threoir i gcónaí.

H-35

Tuiscint ar oidhreacht ailtireachta Chontae Chiarraí a spreagadh agus a fheabhsú.

H-36

Treoir chuí chomhairlitheach a spreagadh is a thabhairt maidir leis an oidhreacht ailtireachta a chothabháil is a fhorbairt.

H-37

Coimeád le creatlach traidisiúnta i gcás bunábhar foirgníochta mar chlocha greanta, tuí, adhmad, fuinneoga saise agus

doirse adhmaid, moirtéal aoil, slinnte nádúrtha, rindreáil agus siuinéireacht.


________________________________________________________________________


H-38

I gcás aon fhorbairt, maolú, athrú ar nó síneadh le Struchtúr Cosanta agus/nó ar a shuíomh,

(1) Beidh sé oiriúnach maidir le hábhair mholta, scála, dlús agus leagan amach,

(2) Pléifear ceist na hinchastachta, (3) Beidh meas ar an mbunstíl idir phlean deartha agus

foirm, (4) Léireofar tuiscint ar thábhacht stairiúil an fhoirgnimh is

an tsuímh agus ní bhainfear de shaintréithe/sainspéis an struchtúir chosanta,

(5) Beifear cáiréiseach maidir le gnéithe agus le feisteas stairiúla,

(6) Tógfar ceann d’aon ghnéithe cosanta a bhainfeadh úsáid as an struchtúr chun an tionchar orthu a mhaolú dá réir.

H-39

A chinntiú nach mbaintear de shainspéis an struchtúir

chosanta de réir a chéile trí mhionathruithe.

H-40

A chinntiú nach ndeintear damáiste do chreatlach stairiúil Struchtúr Cosanta trí bhearta um uasghrádú ar fheidhmiú

fuinnimh a chur i gcrích.

H-41

Úinéirí nó iad atá le teacht a spreagadh chun Deimhniú Cuid 57 a lorg lena bheith cinnte faoi oibreacha nach n-éilíonn cead

pleanála.

H-42

Feabhsú dearfach na ACA atá cheana féin ann a chur chun cinn agus ainmniú ACA breise a mheasúnú mar a mheastar a bheith cuí. Cosnaíonn an t-ainmniú ACA dreach sráide, línte

stairiúla foirgníochta agus leithead traidisiúnta láithreacha.

H-43

A chinntiú go gcuireann aon fhorbairt nó athrú ar fhoirgneamh laistigh de nó sínte le Limistéar Caomhnú Ailtireachta go dearfach le tréithe an limistéir is go bhfuil sé oiriúnach ó

thaobh ábhar molta, scála, dlús, leagan amach, buntomhas, cóimheas na láithreach agus línte foirgníochta de.

H-44

Cur chuige cóir cothrom a chinntiú um oidhreacht ailtireachta a cothabháil is a forbairt, cuirfear san áireamh cáilíochtaí an chomhthéacs ailtireachta maraon le cúinsí an lae inniu um

shábháilteacht, compord agus úsáid. Ar an gcuma san éascófar úsáid leanúnach an oidhreacht ailtireachta ar bhonn

inmharthana.


________________________________________________________________________


Cuspóir Uimh.

Oidhreacht & Caomhnú Ailtireachta


Athchóiriú oiriúnach, cosaint, coimeád agus meas ar fhoirgintí

traidisiúnta ar fud an Chontae a spreagadh. H-46

Suirbhé cuimsitheach le linn tréimhse an phlean a éascú ar

ailtireacht traidisiúnta sa Chontae theas agus thiar lena chinntiú go n-aithnítear is go gcosnaítear mar is cóir na

foirgintí úd sa Taifead Struchtúr Cosanta. H-47

Athbhreithniú a dhéanamh ar an dTaifead Struchtúr Cosanta

agus moltaí an Aire a d’éirigh as an Liosta Oidhreacht Ailtireachta a chur san áireamh, cur leis an liosta trí struchtúir

eile sainspéise a chur air mas cuí. San áireamh beidh oidhreacht tionsclaíoch, muirí nó traidisiúnta.

H-48

Cosaint reachtúil a cur i bhfeidhm in aghaidh oibreacha gan chead, treascairt, meathlú, tréigint nó aon athrú a raghadh i

bhfeidhm ar thréithe nó ar shainspéis aon Struchtúir Chosanta.

Caibidil 12 C r i o s ú & T í r d h r e a c h ______________________________________________________________________________________

12 Criosú

& Tírdhreach ________________________________________________________________

12.1 Réamhrá

Tá sárthírdhreach Chontae Chiarraí ar cheann dá ghnéithe sainiúla agus ar cheann dá sócmhainní eacnamaíochta is tábhachtachaí. Is beag contae a bhfuil éagsúlacht tírdhreach inti mar atá ar fáil anseo - ó thránna gan mhilleadh, cnoic ghlasa agus talamh féaraigh Thuaisceart Chiarraí go himeallbhord garbh agus ardhfásach sléibhteach Chiarraí Theas agus Thiar. Rinne Fáilte Ireland Suirbhé ar lucht saoire agus cuairteoirí ar Fháinne Chiarraí1 agus Leithinis an Daingin2. Orthu siúd a bhí sa suirbhé, luaigh breis agus 80% cáilíocht agus scéimh na tuaithe mar an bpríomhchúis lena gcuairt. Is é tionscal na turasóireachta is dóichí a chuirfidh poist ar fáil do cheantair tuaithe don ghearrtéarma go meántéarma. Ina theannta sin, rannchuidíonn an tírdhreach le cáilíocht na beatha atá ina bunchloch ag an tarraingteacht atá ag Ciarraí mar láthair don infheistíocht isteach. Tá sé criticiúil dá bhrí sin, go dtabharfaí cosaint do thírdhreacha Chiarraí agus is eochairchuspóir é seo sa Phlean Forbartha seo. .

Uimh. an Chuspóra

Cosaint Tírdhreacha

Is cuspóir de chuid na Comhairle é:-

ZL-1 Cosaint a thabhairt do Thírdhreach an Chontae mar mhór-

shócmhainn eacnamaíoch agus mar chonláiste sárluachmhar a chuireann go mór le cáilíocht saoil daoine.

12.2 Íogaireacht Tírdhreacha agus Acmhainneacht Tírdhreacha

Cumasc de thréithe de dhéantús an duine agus de thréithe nádúrtha atá mar chomhdhéanamh ag tírdhreach an Chontae. Tá an idirghníomhaíocht idir na heilimintí difriúla lárnach d'ainmniú chriosanna forbartha ar fud an Chontae.

1 http://www.failteireland.ie/FailteIreland/media/WebsiteStructure/Documents/3_Research_Insights/4_Visitor_Insights/Final_Ring_of_Kerry_2012.pdf?ext=.pdf 2 http://www.failteireland.ie/FailteIreland/media/WebsiteStructure/Documents/3_Research_Insights/4_Visitor_Insights/Final_Dingle_2012-1.pdf?ext=.pdf



Léiriú ar íogaireacht tírdhreacha is ea a acmhainneacht an t-athrú nó idirghabháil a fhulaingt. Tá sé d'acmhainneacht ag tírdhreacha neamhchosúla léibhéil difriúla forbatha a fhulaingt, bunaithe ar a n-íogaireacht.

Is gá Measúnú Carachtair Tírdhreacha (LCA) a dhéanamh chun íogaireacht agus toilleadh tírdhreacha a chinneadh go hiomlán. Trí saintréithe go ginearálta a bhíonn ag Measúnú Carachtair Tírdhreacha do cheantar tíreolaíoch:- • Sainaithint agus Aicmiú Cineálacha Tírdhreacha • Ceantair Charachtair Tírdhreacha • Luach Tírdhreacha agus Íogaireacht don Fhorbairt.

12.2.1 Sainaithint agus Aicmiú Cineálacha Tírdhreacha Sainaithnítear Cineálacha Carachtair Tírdhreacha mar ““cineálacha leithleacha nádúrtha atá a bheag nó a mhór aonchineálach i gcarachtar. Tá nádúr cineálach acu sa mhéid is gur féidir leo tarlú i gceantair difriúla nó i gcodanna difriúla den tír, ach pé áit ina dtarlaíonn siad bíonn gnéithe áirithe comónta acu ó thaobh teaglamaí geolaíochta, topagrafaíochta, patrúin draenála, fásra agus úsáid talún stairiúil agus patrún lonnaíochta".3 Mar shampla, tá Droimníní agus Móinteáin Sléibhteacha so-aitheanta agus soiléir ó chineálacha eile tírdhreacha.

12.2.2 Ceantair Shaintréithe Tírdhreacha Dar le Iniúchadh Bunlíne na Comhairle Oidhreachta sainítear Ceantair Charachtair Tírdhreacha (LCA)4 mar “ceantair uathúla tíreolaíocha ar leith de chineál tírdhreacha sainiúil. Tá a charachtar agus a fhéiniúlacht féin ag gach ceann agus, cé go bhfuil na tréithe cineálacha comónta acu le ceantair eile den chineál céanna”. Léirítear an t-idirdhealú seo in ainmniú cineálacha agus ceantair: ainmneacha cineálacha a bhíonn ag cineálacha carachtair tírdhreacha, agus ceantair charachtair tírdhreacha ar nós sliabhraon an Dá Chích. Daichead a Sé Ceantar Carachtair Tírdhreacha a sainaithníodh don Straitéis Fuinnimh In-Athnuaite arna cóiriú ag Comhairle Contae Chiarraí sa bhliain 2012. Liostaítear na LCA seo i Rannán A.3 agus léaráid ar Léarscáil 5 den Straitéis.

12.2.3 Luach Tírdhreacha agus Íogaireacht don Fhorbairt Tugann Coinbhinsiún Tírdhreacha na hEorpa an sainmhíniú seo ar thírdhreach “ceantar, dar leis an duine, a bhfuil de charactar aige mar thoradh ar ghníomhaíocht an duine agus an idirghníomhaíocht idir fhachtóirí nádúrtha agus/nó daonna”.5 Cuirtear an bealach ina mbraitheann pobal i dtaobh tírdhreacha ar an eolas tríd an bealach ina ndéanann siad idirghníomhú leis an tírdhreach.

3 Heritage Council (2009) Landscape Character Assessment in Ireland: Iniúchadh Bunlíne & Nuashonrú Measúnaithe 4 ibid. 5 ECOVAST (2006) Landscape Identification - A Guide to Good Practice.



Féiceann úinéir talún tírdhreach saothrach, feiceann turasóir tírdhreach álainn agus feiceann teaghlach cúlra dá saol laethúil sa tírdhreach. Tá luachanna cultúrtha, stairiúla agus liteartha ag tírdhreacha. Feiceann staraí tírdhreacha, duine áitiúil nó cónaitheoir tuaithe an tírdhreach mar léiriú den bhforbairt eacnamaioch, cultúrtha agus sóisialta, rud a fhágann mar chuid d'fhéiniúlacht na hÉireann féin an tírdhreach. Ina theannta sin, tá tábhacht chomh maith leis na nithe a bhaineann le tírdhreach nach féidir a thomhas, ar nós freagraí mothúcháin. Féach mar shampla an Blascaod Mór agus na mothúcháin a scaoileann sé i dtaobh na ndaoine a mbíodh conaí orthuistigh ar an oileán sin, nó an suaimhneas a mhothófaí i dtírdhreach iargúlta agus álainn.

Uimh. an Chuspóra

Criosú


ZL- 2 Measúnú Carachtair Tírdhreacha den Chontae a ullmhú tar

éis don Straitéis Náisiúnta Tírdhreacha atá beartaithe a bheith foilsithe. Cuimseofar sa Mheasúnú seo staidéir

acmhainneachta d'fhoirmeacha difriúla forbartha ina mbeidh comhairliúcháin le húdaráis áitiúla tadhlacha.

12.3 Criosú

Mar ullmhú don ainmniú maidir le criosú sa Chontae, chuir an tÚdarás Pleanála aird ar cháilíocht an tírdhreacha chomh maith leis an bhforbairt atá ann cheana agus a chumas tuilleadh forbartha a chuimsiú gan a charachtar a athrú go leibhéal nach bhféadfaí gacadh leis. Níl ainmniú maidir le criosú ag brath go hiomlán ar ordlathas cáilíochta na dtírdhreacha. Léirítear le criosú taithneamhachtaí chomh maith an tábhacht atá ag tírdhreach don taitneamhacht a bhaineann le dúiche agus a thábhachtaí is atá sé do na pobail laistigh de na limistéir seo. Gnéith den bhforbairt le déanaí is ea an t-iomadú tithe aonuaire faoin dtuath. Tá cuid mhaith den tithíocht seo uirbeachghinte agus is iad praghsanna arda ar thalamh agus ar thithíocht i gceantair uirbeacha is cúis le cuid de. Aithníonn an tÚdarás Pleanála an tábhacht atá le réimse roghanna tithíochta inbhuanaithe a sholáthar chun éilimh thithíochta daoine i gceantair uirbeacha agus i gceantair tuaithe a shásamh ar fud an Chontae. Tá go leor talún criosaithe chun an t-éileamh ar thithíocht a shásamh le lonnaíochtaí trí na forálacha atá i bPleananna Ceantair Áitiúla Limisitéir Feidhme. Ina theannta sin, tá foráil déanta do thithe aonair i gceantair faoin dtuath chun éilimh thithíochta áitiúil a shásamh mar a shainítear sa Straitéis Lonnaíochta atá leagtha amach i gCaibidil 3 Rannán 3.3.



Uimhir an Chuspóra

Criosú


ZL- 3 Talamh a chriosú i gceantair tuaithe a chinneadh le haird ar

íogaireacht an tírdhreacha chomh maith lena chumas tuilleadh forbartha a chuimsiú.

12.3.1 Ainmnithe Criosaithe

Seo a leanas ainmnithe criosaithe an Chontae:

• Uirbeach • Taitneamhacht Phríomhúil Speisialta Tuaithe • Taitneamhacht Tánaisteach Speisialta Tuaithe • Ginearálta Tuaithe • Tionsclaíoch (Banc Talún Thairbirt/Bhéal Átha Longfoirt) • Forbairt Bunaithe ar Thalamh agus ar Muir (Inbhear na Sionainne)

Uirbeach

Ceantair iad seo atá lonnaithe laistigh de theorainneacha forbartha bailte agus sráidbhailte agus léirítear a dteorainneacha ar léarscáileanna i bPleananna Ceantair Áitiúla Limisitéir Feidhme a glacadh. Tá criosú laistigh de gach lonnaíocht agus maitrís chriosaithe cuimsithe i ngach Plean.

Tuaithe

Déanfar forbairt cónaithe sna hainmniúcháin criosaithe a rialú i gcomhréir leis na forálacha i Rannán 3.3 den Straitéis Lonnaíochta atá leagtha amach i gCaibidil 3.

(a) Taitneamhacht Phríomhúil Speisialta Tuaithe

Is é atá sna Ceantair Taitneamhachta Príomhúil Speisialta Tuaithe ná na tírdhreacha atá an-íogair agus a bhfuil fíorbheagán acmhainneachta iontu forbairt a fhulaingt. Cuirfear cosc iomlán le gach forbairt sna ceantair seo, seachas gnáthfhorbairt díolmhaithe de réir Sceideal 2 de na Rialacháin um Pleanáil & Forbairt 2001-2013 agus mír 3.3.2 thuas, agus féadfar í a bhreithniú, ach í a bheith faoi réir ag mar a chomhtháthaíonn sí leis an tírdhreach agus í a bheith i gcomhréir leis an gceartphleanáil agus leis an bhforbairt inbhuanaithe sa cheantar.

(b) Taitneamhacht Tánaisteach Speisialta Tuaithe

Tá tírdhreach na gceantar san ainmniú seo leochaileach don fhorbairt. Mar sin, ní mór forbairt sna ceantair seo a dhearadh ar bhealach a íoslaghdóidh an tionchar ar an tírdhreach.



Ba cheart d'fhorbairtí beartaithe, maidir lena ndearadh, aird a thabhairt ar thopagrafaíocht, ar fhásra, ar theorainneacha agus gnéithe atá sa cheantar cheana, mar atá leagtha amach i Building a House in Rural Kerry Design Guidelines (Kerry County Council 2009). Ní thabharfar cead pleanála d'fhorbairt nach féidir a chomhthathú leis an timpeallacht ina bhfuil sí le tógáil. Ní cheadófar d'fhorbairt ar bith ach sa chás go bhfuil sí i gcomhréir le forálacha mhír 3.3.2 thuas.

(c) Ginearálta Tuaithe

Go ginearálta bíonn cumas níos mó ag tírdhreacha tuaithe faoin ainmniú seo glacadh le forbairt ná mar a bhíonn ag na hainmnithe tuaithe roimhe seo. Tá sé tábhachtach go ndéantar forbairtí sna ceantair seo a chomhthathú lena dtimpeallachtaí le súil agus a dtionchar ar an tírdhreach a íoslaghdú agus a n-acmhainneacht don fhorbairt a uasmhéadú. Ba cheart d'fhorbairtí beartaithe do cheantair atá criosaithe faoi lipéad Ginearálta Tuaithe, maidir lena ndearadh, aird a thabhairt ar thopagrafaíocht, ar fhásra, ar theorainneacha agus gnéithe atá sa cheantar cheana, mar atá leagtha amach i Building a House in Rural Kerry Design Guidelines (Kerry County Council 2009). Ní thabharfar cead pleanála d'fhorbairt nach féidir a chomhthathú leis an timpeallacht ina bhfuil sí le tógáil.

Uimh. an

Chuspóra. Criosú Tuaithe


ZL- 4

Forbairt chónaithe i gCeantair Tuaithe a rialú i gcomhréir le hainmniúchán criosaithe an cheantair sin agus na beartais a bhfuil achoimre orthu leagtha amach sa Straitéis Lonnaíochta

Tuaithe i Rannán 3.3 den Phlean seo.

Talamh Criosaithe i bPleananna Ceantair Áitiúla Limistéir Feidhme lasmuigh de Theorainneacha Lonnaíochta

Tá talamh criosaithe ar mhaithe le réimse úsáidí lasmuigh de theorainneacha lonnaíochtaí i bPleananna Ceantair Áitiúla Ceantar Feidhme. Beidh forbairt na talún seo faoi réir ag forálacha an Phlean Ceantair Áitiúil an Limistéir Feidhme i dteannta chuspóirí agus caighdeáin forbartha an phlean seo.

Tionsclaíoch

Tá talamh ar a dtugtar Banc Talún Thairbirt/Bhéal Átha Longfoirt ina bhfuil 390 heicteár talún criosaithe úsáidí tionsclaíocha a fhorbairt. Áirítear ar na húsáidí seo tionscal muirí mórscála agus fiontair a bhfuil rochtain ar uisce domhain ag teastáil uathu.




Inbhear na Sionainne

Aithnítear talamh sa Phlean um Chreat Straitéiseach Comhtháite (SIFP) maidir le forbairt inbhuanaithe Inbhir na Sionainne, don fhorbairt bunaithe ar talamh agus ar muir. Ba cheart d'fhorbróirí aird a thabhairt ar fhorálacha an phlean seo agus tograí á gceapadh acu don fhorbairt sa cheantar seo.

12.4 Amharc agus Radhairc

Tá ceantair a mbaineann sáráilleacht nádúrtha leo i gContae Chiarraí a aithnítear go hidirnáisiúnta. Ní mór amhairc agus radhairc in aice le bóithre poiblí ar fud an Chontae a chosaint agus a chaomhnú. Tá na hamhairc agus na radhairc seo tábhachtach do chonláiste an Chontae agus do tionscal na turasóireachta inti. Chuige seo tá suirbhé déanta de láithreacha amhairc éagsúla ar shlite tábhachtacha siúil, rothaíochta agus tiomána (lena n-áirítear Slí Fhiáin an Atlantaigh). Sainaithníodh amhairc agus radhairc a bhfuil cosaint de dhíth orthu agus sonraítear iad in Imleabhar 3. Níltear ag moladh go gcuirfeadh cosaint agus caomhnú na n-amharc agus na radharc fan na slite seo cosc le forbairt ach sa chás go gceadófaí forbairt, nach mbeadh an fhorbairt sin sa bhealach nó ag cur isteach ar na hamhairc seo agus ba cheart iad a dhearadh agus a lonnú ar bhealach a laghdódh a dtionchar. Tá Slí Fhiáin an Atlantaigh de chuid Fáilte Ireland tar éis gréasán de láithreacha amhairc atá ann cheana fan na slí a shainaithint. D'fhonn acmhainneacht Slí Fhiáin an Atlantaigh a uasmhéadú, tabharfar cosaint do na láithreacha amhairc atá ann cheana. Sainaithnítear na hamhairc ó na láithreacha seo in Imleabhar 3 chomh maith. Feidhmeoidh an Chomhairle le Fáilte Ireland agus forbairt inbhuanaithe á dhéanamh ar na láithreacha amhairc seo.

Uimh. an Chuspóra. Amharc agus Radhairc

Is cuspóir de chuid na Comhairle é:

ZL- 5 Na radharcanna a chaomhnú a sainítear i Mapaí dar

uimhir 12.1, 12.1a – 12.1u.

ZL- 6

Éascú a dhéanamh ar fhorbairt inbhuanaithe Láithreacha Amhairc atá ann cheana mar atá sainaitheanta ag Fáilte

Ireland ar Shlí Fhiáin an Atlantaigh, agus tréithe comhshaoil sa cheantar a chosaint trí chuspóirí cosanta timpeallachta, caighdeáin agus treoirlínte an Phlean seo

a chur i bhfeidhm.

Caibidil 13 Bainistíocht Fhorbartha Caighdeáin & Treoir

___________________________________________________________________________________

13 Bainistíocht Fhorbartha

Caighdeáin & Treoir ______________________________________________________________

13.1 Réamhrá

Is í aidhm Caighdeáin agus Treoir um Bhainistíocht Fhorbartha ná cur le polasaithe agus cuspóirí a luaitear i gcaibidlí eile an Phlean Fhorbartha maidir le foirm chuí agus ardchaighdeán aon fhorbairt nua, caithfidh a leithéid a bheith ag teacht go hoiriúnach le tréithe, scála, leagan amach agus foirm an cheantair mholta.

Treoir d’úsáideoirí atá sa tábla anso thíos a léiríonn na caipéisí cuí a bhaineann leis na forbairtí/gníomhaíochtaí a luaitear ó thús deireadh:

Féadfar caighdeáin agus treoir a athbhreithniú ó am go cheile de réir caighdeán náisiúnta nó eile. Cloífidh an tÚdarás Pleanála leis na treoracha/cáipéisí is déanaí um iarratais phleanála a mheas. Dá bhrí sin ní mór na cáipéisí is déanaí a bhaineann leis an bhforbairt a léamh. Tá liosta na gcáipéisí treoracha úd ar fáil ón Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil ar an suíomh idirlín: www.environ.ie.

13.2 Caighdeáin Fhorbartha/Ginearálta

Ábhar Caighdeán/Treoir

Rochtain do Lucht Míchumais

Sna Rialacháin Fhoirgníochta (Cuid M – Rochtain do Lucht Míchumais) leagtar síos riachtanais lucht míchumas a bheidh le cur san áireamh i ndearadh foirgintí nua nó eile mar a mbíonn rochtain phoiblí, mar shampla scoil, leabharlann, siopa 7rl. Baineann na riachtanais úd go háirithe le rochtain, gluaiseacht laistigh den bhfoirgneamh, páirceáil agus áiseanna sláintíochta.

Ba chóir spásanna páirceála ainmnithe a choimeád in áirithe do lucht míchumais. Caithfear comharthaí soiléir a bheith ann le daoine a threorú chucu. Beidh a leithéid de spás ar an gceann is gaire don slí isteach sa bhfoirgneamh gan aon ghá le slí tráchta a thrasnú. /ar lean.


212

http://www.environ.ie/


___________________________________________________________________________________

Ba chóir stad bus agus spás eile pairceála a dhearadh chun slí a ligean do bhus ar a bhfuil rampa. Leagfar amach an cosán ar bhonn oiriúnach (m.sh. dromchla garbh), sa tslí nach sleamhnófaí air is beidh soilsiú maith ann.

Ar son rochtain lucht míchumais ba chóir mias a chur ar chosáin mar a mbíonn gabhal bóithre in eastáit nua tithíochta agus arís cuirfear isteach pábháil gharbh.

Rochtain Bóithre Poiblí

Is iad seo a leanas na critéir a bheidh ann chun iarratas a bhaineann le rochtain bóithre poiblí nó le breis úsáide ar shlí áirithe rochtana a mheas:-

• catagóir an Bhóthair Phoiblí • an luasteorainn ag an bpointe rochtana • leithead agus cumas iompair an bhóthair • nádúr, scála agus leagan amach na

forbartha • toirt agus cineál tráchta a ghinfí de bharr

na forbartha • dearadh na rochtana agus an léargas ar

líne radhairc a bheidh ar fáil • líon na bpointí rochtana in áiteanna in

aice láimhe • riachtanais maidir le leibhéil pháirceála

agus le soláthar páirceáil ar an suíomh. • soilsiú agus an t-ábhar fógraíochta a

bhainfidh leis an bhforbairt • cosáin agus riachtanais soilsiú poiblí • soláthar rochtain do lucht míchumais • bearta ceansú tráchta

Ar mhionbhóithre Tuaithe a bhíonn an-chaol ar fad, smaoineoidh an Chomhairle ar leataoibh ar láithreacha oiriúnacha a shuiteáil is a thógaint i gceart in ionad an obair uasghrádaithe a dhéanamh chun an bóthar ar fad a leathnú, más léir go gcomhlíontar na caighdeáin um shábháilteacht ar bhóithre agus go mbíonn dóthain cumais ar an mbóthar. I bprionsabal de ghnáth ní cheadaítear aon slí nua rochtana ar Phríomhbhóithre Náisiúnta ná ar Bhóithre Tánaisteacha. /ar lean.


213


___________________________________________________________________________________

D’fhéadfadh eisceacht a bheith ann dá mbeifí ag géilleadh do Chuid 2.6 de Pleanáil Spásúil agus Bóithre Náisiúnta – Treoracha d’Údaráis Phleanála – An Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil – Eanáir 2012, mínitear na cúinsí eisceachtúla, mar a aontaíodh leis an Údarás um Bhóithre Náisiúnta, i Straitéis Iompar agus Bonneagar an Phlean seo.

Truailliú Aeir

Is í astaíocht ó thrácht ar bhóithre agus ó thinte guail an bhagairt is mó ar cháilíocht aeir. Cuireann a leithéid de thruailliú isteach ar shláinte is ar leas aicmí leochaileacha daonra agus ar eicea-chórais. Is iad na ceantair is measa maidir le truailliú aeir ná ceantair uirbeacha faoi fhoirgintí. Maidir le caighdeáin cáilíocht aeir beidh aird ag an gComhairle ar Threoir Creat an AE um Cháilíocht Aeir. Tógfar ceann freisin de dhoiciméad an EPA “Cáilíocht Aeir in Éirinn” 2012.

Measúnú Oiriúnach Déanfar Measúnú Oiriúnach (AA) de réir Airteagal 6 den Treoir Gnáthóg agus Measúnú Oiriúnach ar Phleananna agus ar Thionscnaimh, Treoir d’Údaráis Phleanála, RCPRÁ, 2009 i gcás aon phlean nó tionscnamh a d’fhéadfadh dul i bhfeidhm ar bhonn diúltach ar iomláine an ghréasán Natura 2000 go díreach (in situ) nó go hindíreach (ex situ) nó i dteannta plean nó tionscnamh éigin eile.

Measúnú Seandálaíochta

Dá bhféadfadh forbairt mholta dul i bhfeidhm (ó thaobh suíomh, méid nó cineál de) ar oidhreacht seandálaíochta an Chontae d’fhéadfaí Measúnú Seandálaíochta a chur i gcrích, d’fhéadfaí maolú seandálaíochta a dhéanamh dá réir.

Bannaí agus Urrúis

Chun a chinntiú go ndeineann forbróirí na forbairtí a chríochnú is a chothabháil mar is cóir, éilíonn an Chomhairle, más cuí, banna nó urrús a thabhairt don Chomhairle mar choinníoll an cheadaithe chun an méid sin a chur i gcrích. Séard a bheidh ann ná airgead tirim, banna urrúis nó eile inglactha ag an gComhairle is tabharfar é sin don Chomhairle sula dtosnaítear ar an obair fhorbartha. Socrófar méid an bhanna agus an urrúis do gach aon chás ar leith chun gur féidir déileáil le gach aon sórt forbartha.


214


___________________________________________________________________________________ Leathanbhanda Ba chóir a bheith ábalta glacadh le córas

Leathanbhanda í ngach foirgneamh nua. Ábhar Caighdeán/Treoir

Líne Tógála

Bóithre Náisiúnta: Príomhbhóithre Íosmhéid 50m Bóithre Tánaisteacha Íosmhéid 30m Bóithre Eile: Íosmhéid 20m Chun a thionchar a laghdú is maith an rud é foirgneamh a bheith siar ón mbóthar chomh fada agus is féidir. Uaireanta socrófar an líne togála de réir na struchtúr a bhíonn timpeall air.

B’fhéidir go mbeadh ar struchtúir mhóra talmhaíochta/tráchtála a bheith níos sia siar ná mar a luaitear anso thuas. Agus iarratais aonair á mheas leanfar an timpeallacht áitiúil maidir leis an líne cuí tógála.

Áiseanna Cúram Leanaí

Caithfidh áiseanna cúram leanaí cloí leis an Treoir d’Údaráis Phleanála um Áiseanna Cúram Leanaí’ 2001 ón Roinn Comhshaoil, Oidhreacht agus Rialtais Aitiúil agus leis na Rialacháin um Chúram Leanaí 2008.

Ranniocaíochtaí agus Muirir Fhorbartha

Gearrfar muirir fhorbartha faoi na scéimeanna um ranníocaíochtaí forbartha de chuid an údaráis áitiúla a bheidh i bhfeidhm lena linn sin. Gearrfar muirear eile as bóthar a oscailt agus caithfear cead chuige sin a lorg ar dtús ón gComhairle.

Éileofar ranníocaíocht maidir le háiseanna páirceala gluaisteán má éilíonn an fhorbairt sin a leithéid de pháirceáil agus gan an forbróir a bheith ábalta an pháirceáil a soláthar ar an suíomh chun sásamh an Údaráis Phleanála. Ní cheadófar tobhadh páirceála ach amháin más dóigh leis an Údarás Pleanála gur féidir an ranníocaíocht a caitheamh ar mhalairt páirceála chun freastal ar an bhforbairt. Munar féidir é sin a dhéanamh ní bhronnfar cead pleanála ar an bhforbairt mholta.

Éileofar ranníocaíocht speisialta má chuirtear feabsucháin eile ar leith i gcrích nó má mheastar a leithéid d’oibreacha a bheith riachtanach chun tógaint na forbartha a éascú. Orthusan tá: /ar lean.


215


___________________________________________________________________________________ • Feabhsúcháin agus/no uasghrádú ar an

ngréasán bóithre poiblí a mheastar a bheith riachtanach chun forbairt a éascú nó chun meath a tharla le linn tógála nó ar chúis eile forbartha a cheartú nó bearta a tharlaíonn mar chuid de scéim rialú tráchta.

• Síneadh a chur le cosán poiblí nó le gréasán soilsiú poiblí.

Socrófar an muirear cuí de réir dálaí an fhorbairt fhéin ar leith.

Dearadh (Ginearálta) Beidh an bhéim ar ardchaighdeán maidir le hábhair, dearadh agus leis an ngairneoireacht tírdhreach. Ba chóir iad siúd a mhíniú go soiléir go luath sa phróiseas iarratais nó i ráitis deartha nuair a éilítear iad. Moltar dearadh, ábhair agus bailchríoch simplí.

Smaoineofar ar dhearadh nua-aimseartha agus nuálach nuair is cuí agus má luíonn a leithéid de mholadh go hoiriúnach le scála agus le foirm an tírdhreach.

Ba chóir d’iarratasóirí ceann a thógaint de ‘Tithíocht Ardchaighdeáin do Phobail Inmharthana – Treoir Deartha’ (2007) ón Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil agus den Treoir d’Údaráis Phleanála um Fhorbairt Chónaithe Inmharthana (Cathracha, Bailte agus Sráidbhailte) RCORÁ 2009.

Cúinsí Dearadh um Fheidhmiú Fuinnimh

Spreagtar an fhorbairt a lonnú chun an leas is fearr a bhaint as teas na gréine agus úsáid a bhaint as fuinneamh saor.

Agus moltaí deartha á n-ullmhú caithfear na Rialacháin um Fheidhmiú Fuinnimh (BER) agus na Rialacháin Fhoirgníochta 2011 (Cuid L – caomhnú breosla agus fuinneamh) a chur san áireamh.

Measúnú Tionchar Comhshaoil

Éileofar EIS mar chuid d’iarratas pleanála nuair a shroistear na tairsigh a mhínítear i Sceideal 5 de na Rialacháin um Phleanáil agus Forbairt 2001. Bainfidh an tÚdarás Pleanála feidhm freisin as a chuid cumhachtaí faoi

De réir Alt 103 fo-chuid (1) tá gá le EIS d’aon fhorbairt fo-thairseach má mheastar go bhféadfadh sí dul i bhfeidhm ar bhonn diúltach suntasach ar an dtimpeallacht.


216


___________________________________________________________________________________

An Tionscal Úscach

Ní mór iad seo a leanas a chur san áireamh: o Alt 261 agus Alt 261A de na hAchtanna

um Phleanáil agus Forbairt 2000 – 2013) o Cairéil agus Áiseanna Teagmhasacha

2004 ón Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil

o An Treoir um Bhainistíocht Chomhshaoil san Earnáil Úscach 2006 ón EPA.

Dá bhféadfadh forbairtí úscaí dul i bhfeidhm ar oidhreacht seandálaíochta nó ailtireachtha, áireofar an Treoir um Chaomhnú Ailtireachta 2004 agus an Cód Cleachtais Seandálaíochta 2002 RCORÁ sa mheasúnú. Dá bhféadfadh forbairtí úscaí dul i bhfeidhm ar thimpeallacht nó ar shuímh Natura, áireofar na treoracha EIA agus Measúnú Oiriúnach ar Phleananna agus ar Thionscnaimh, Treoir d’Údaráis Phleanála, RCORÁ 2009. Ba chóir féachaint freisin ar Threoir um Oidhreacht Gheolaíoch don Tionscal Úscach 2008.

Caighdeáin um Bhainistiú Baol Tuilte

I ngach aon mholadh forbartha:- • Seachnófar forbairt mhí-oiriúnach in

áiteanna mar a mbíonn baol tuilte munar féidir a chruthú go mbíonn gá leis an bhforbairt ar bhonn leathan inmharthana agus gur féidir an baol tuilte a bhainistiú go sásúil gan chur leis an mbaol in áit éigin eile.

• I gcás aon fhorbairt nua cinnteofar nach méadaítear an baol tuilte in áit éigin eile, san áireamh beidh tuilte a leanfadh taomadh dromchla agus/nó bac srutha.

• I gcás forbairt suntasach nua a bhíonn suite thuas abhainn ó bhaol tuilte nó ó cheantar leochaileach, cinnteofar go suiteálfar bearta um mhaolú uisce stoirme chun srian a chur le sruthanna uisce on bhforbairt a bheidh molta.

• I gcás aon fhorbairt suntasach uirbeach ní mór sraith iomlán bearta ‘córais inmharthana um dhraenáil uirbeach’ (SUDS) a sholáthar is a chur isteach chun an réimse taomadh uisce ó dhromchla cruaidh, lintéir agus uisce dromchla a laghdú.

• I gcás aon fhorbairt nua, nuair is cuí, beidh limistéir rochtana/cosanta don ghlantachán claiseanna/chothabháil.


217


___________________________________________________________________________________

/ar lean. • Cinnteofar bainistíocht éifeachtach ar bhaol

fuílligh maidir le forbairtí a cheadaítear ar mhachairí tuilte agus i limistéir eile a bheadh aitheanta ó thaobh baol tuilte de.

• I ngach aon chéim den bhainistiú baol tuilte cinnteofar go mbítear ag géilleadh do riachtanais dlíthiúla idir AE agus náisiúnta maidir leis an dtimpeallacht nádúrtha agus le caomhnú comhshaoil.

• I gcás forbairtí leochaileacha a thógfar ar thalamh mar a mbíonn baol tuilte is a mheastar a bheith riachtanach chun cuspóirí an phlean seo a chur i gcrích nó ar bhonn éigin inmharthana eile, beidh gá le triail um fhíorú bainistíocht fhorbartha mar a mhínítear sa Treoir um Chóras Pleanála agus Bainistiú Baol Tuilte (RCORÁ 2009).

• Seachnófar srianta gan chúis ar an bhfás náisiúnta, réigiúnach agus áitiúil idir eacnamaíoch agus sóisialta.

Measúnú Baol Tuilte (FRA)

• I gcás aon fhorbairt mholta a bhféadfadh dul i bhfeidhm ar cheantar baol tuilte éileoidh an tÚdarás Pleanála Measúnú sonraithe Baol Tuilte (FRA). Is iad daoine a bheidh lancháilithe chuige sin a ullmhóidh na Measúnaithe Baol Tuilte agus ní mór cloí leis na moltaí atá sa Treoir um Chóras Pleanála agus Bainistiú Baol Tuilte (RCORÁ 2009) nó le haon uasdátú uirthisin.

Cuimseofar na míreanna seo a leanas: (1) Cuntas ar an suíomh is ar an gceantar mar atá (2) Cuntas ar an bhforbairt mholta agus ar an dtionchar ó bhaol tuilte is ón bhforbairt fhéin ach í a bheith gan aon mhaolú. (3) Cur síos ar an mbaol tuilte mar atá (4) Achoimre ar na bearta molta maolaithe (5) Achoimre ar an mbaol fuílligh (6) Eolas tacaithe.

Muirín Baile

I ngach aon aonad cónaithe beidh fearas um mhuirín baile a thógfaidh bruscar amh orgánach.


218


___________________________________________________________________________________ Suímh Inlíonta

Séard is brí le suíomh inlíonta ná forbairt ar thalamh neamháitrithe/nach mbaintear leas as agus í de ghnáth idir dhá shuíomh fhorbartha.

Caithfidh forbairt inlíonta cloí leis an úsáid a bhíonn ar an suíomh nó thart air, leis na gnéithe deartha, línte agus arda tógála is le gnéithe mar chrainn, spás oscailte, oidhreacht ailtireachta agus nádúrtha. Caithfear a chruthú ina leithéid de chás go luífidh an fhorbairt ar bhonn sásuil isteach sa dreach forbartha gan aon fhóntas a chailliúint.

Gnéithe Iasachta Bradacha

Caithfidh suímh fhorbartha a bheith saor ó aon ghnéithe iasachta bradacha sula dtosnaítear ar an obair fhorbartha – féach na Rialacháin Éan agus Gnáthóg, 2011 (Alt 49).

Truailliú Soilsithe

Ar son caomhnú an dúlra, fóntais chónaithe agus feidhmiú fuinnimh, rud ríthabhachtach is ea srian a chur le truailliú soilsithe. Laghdófar soilsiú lasmuigh de réir an íosmhéid maidir le slándáil, sláinte agus sábháilteacht; dá bhrí sin tóg ceann de na rialacha seo a leanas a bhaineann le soilsiú lasmuigh: • beidh cochall mar is cóir ar an solas, ní

dhíreofar é ar an mbóthar poiblí ná ní bheidh radharc air ó aon áit atá níos faide ná 200 méadar ón solas

• ní dhíreofar an solas in airde • rialófar an solas trí bhraiteoir • beidh an solas éifeachtach um fheidhmiú

fuinnimh • cuimhneofar nuair is cuí ar ghnéithe

cosanta.

Ábhar

Caighdeán/Treoir

Comhlacht/Comhréitigh Bhainistíochta

Má bhíonn ar a laghad dhá áitreabh cónaithe i bhforbairt agus an bonneagar i bpáirt ní mór don bhforbróir Comhlacht Bhainistíochta a bhunú chun an fhorbairt a choimeád mar is cóir is a chothabháil (séard is brí le heastát tithíochta ná dhá thigh ar a laghad agus/nó


219


___________________________________________________________________________________

bóthar isteach. Feidhmeoidh an Chomhlacht Bhainistíochta go nglacann an Chomhairle an eastát mar mhuirear. Mínítear nósanna maidir le glacadh mar mhuirear i gCiorclán PD 1/08 ón Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil agus i ‘Polasaí um Eastáit a ghlacadh mar Mhuirear’ 2008 de chuid Comhairle Contae Chiarraí.

Truailliú Gleo

Bíonn truailliú gleo anois ina ceist tábhachtach is é ag cur isteach ar chaighdeán beatha is ar shláinte. Cuirfidh an Chomhairle iachall ar iarratasóirí gleo agus tonnchrith a laghdú ar theorainneacha suíomh nó laistigh de limistéir leochaileacha in aice láimhe, go háirithe i gceantair chónaithe, trí bhearta mar leagan amach, dearadh agus nó beartais maolaithe.

Úscadh Móna

Tá roinnt straitéisí/pleananna á n-ullmhú ag An Roinn Ealaíon, Oidhreacht agus na Gaeltachta ar bhonn naisiúnta maidir le portaigh, mar atá An Plean Náisiúnta Bainistíochta SAC um Phortaigh Chrochta agus Straitiéis Phortach ag Comhairle na bPortach. Cuirfidh an Chomhairle na pleananna/straitéisí úd san áireamh.

Clóis Súgartha

Measfar moltaí um chlóis súgartha a fhorbairt i gcomhthéacs doiciméad Comhairle Contae Chiarraí ‘Forbairt Súgartha i gCiarraí’ agus EN1176 (sin é an Caighdeán Eorpach don bhFearas Clós Súgartha).

Cruinnithe Réamhphleanála

De réir Alt 247 de na hAchtanna um Phleanáil agus Forbairt (Leasú), 2000 bíonn seans comhráití ag iarrthóirí leis an Údarás Pleanála sula ndeintear an iarratas. Moltar go mór leas a bhaint as an seirbhís úd. Ní mór a thuiscint, áfach, nach mbeidh aon tionchar ag a leithéid de chomhrá ar aon chinneadh a thógfaidh Comhairle Contae Chiarraí ina dhiaidh sin.


220


___________________________________________________________________________________

Ábhar

Caighdeán/Treoir

An Ríocht Phoiblí

An Ríocht Phoiblí a thugtar ar an spás ar fad a bhíonn idir foirgintí i mbailte móra agus rochtain phoiblí iontu. San áireamh tá sráideanna, cearnóga, faichí, páirceanna agus cosáin. Rud dearfach is ea é ar son beatha an lucht úsáide an ríocht phoiblí a bheith ar ardchaighdeán. A mhalairt is fíor muna mbíonn caoi mhaith uirthi mar cuireann a leithéid sin le coiriúlacht agus le dearcadh diúltach i leith na háite.

I gcás gach aon fhorbairt nua istigh i mbaile caithfear a mhíniú conas mar a chuirfidh an fhorbairt mholta le ríocht phoiblí ardchaighdeáin a chruthú/chothabháil.

Sábháil Uisce Báistí

Measfar gach moladh um shábháil uisce baistí as a fhiúntas féin.

Athchúrsáil

Istigh in aonad aonair cónaithe beidh spás mar is féidir ábhar athchúrsálta a stóráil.

Fuinneamh Inathnuaite

Cuirfear san áireamh na saghsanna go léir fuinnimh mar Fuinneamh Gaoithe, Bithmheas, Geoiteirmeach, Teas agus Cumhacht is gach aon mhodh eile inathnuaite de réir an Straitéis um Fhuinneamh Inathnuaite ar ghlac Comhairle Contae Chiarraí léi i 2012. Nuair is cuí spreagfar daoine le tuirbiní beaga gaoithe nó painéil ghrianda a úsáid. Mínitear na díolúintí a bhaineann le tuirbiní gaoithe agus le painéil ghrianda in Ionstraim Reachtúil Uimh. 83 de 2007, agus ins na Rialacháin um Phleanáil agus Forbairt, 2007.


221


___________________________________________________________________________________

Ábhar

Caighdeán/Treoir

Miondíol

Ní mór forbairt mhiondíola a mholadh de réir an straitéis mhiondíola atá i gCaibidil 6 den Phlean seo agus ‘Treoir Phleanála Miondíola d’Údaráis Phleanála’ agus ‘Lámhleabhar um Dhearadh Miondíola’ ón Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil, Aibreán 2012.

Iniúchadh Sábháilteacht ar Bhóithre

Uaireanta beidh gá le hiniúchadh sábháilteacht ar bhóithre maidir le forbairt. Is iad daoine a bheidh lancháilithe chuige sin a dhéanfaidh an iniúchadh de réir caighdeán an Údarás umBhóithre Náisiúnta. Ag seo na critéir chun a chinntiú an mbíonn gá le hiniúchadh sábháilteacht ar bhóithre maidir le forbairt: • Má chuirtear athrú ar leagan amach aon

ghréasán Príomhbhóithre Náisiúnta, Bóithre Tánaisteacha nó Réigiúnacha de dheasca aon fhorbairt seachas tigh amháin cónaithe

• Má chuirtear rochtain nua sa ghréasán bóithre de dheasca na forbartha is má cheaptar go mbeidh breis is 500 feithicil in aghaidh an lae mar shruth tráchta nó gluaiseacht 50 ceann um thráthanna brúite • Má chuirtear athrú ar rialú gabhail de dheasca na forbartha m.sh. ó thimpeallán go soilse trachta • I gcas forbairtí mar a mbíonn gá le EIA(Measúnu Tionchar Comhshaoil) nó le TIA (Measúnú Tionchar Tráchta) is má mheastar go mbeidh fás tráchta breis is 5% ar bhóithre sínte léi, fad is a bhíonn breis is 500 ghluaiseacht tráchta ann in aghaidh an lae • Má chuirtear aon athrú ar shlí coisithe agus/nó rothar de dheasca na forbartha i.e. méadú 5% ar a laghad in aghaidh an lae, fad is a bhíonn breis is 50 san uair i gceist mar mhéadú • D’fhorbairtí mar a tharlaíonn athrú suntasach ó thaobh an cineál trachta de m.sh. méadú 20% ar an líon feithiclí móra a bheadh ag iompar earraí

/ar lean.


222


___________________________________________________________________________________

• D’fhorbairtí mar is léir go mbíonn cúinsí speisialta um shabháilteacht ar bhóithre, dá bhféadfadh méadú ar an dtrácht cur isteach go mór ar bhóthar mar a mbeadh úsáid leochaileach tailte cheana féin ann m.sh. scoil nó ospidéal • D’aon chás eile nuair is dóigh leis an Údarás Pleanála go mbíonn gá leis an iniúchadh ar son sábháilteacht ar bhóithre.

Seirbhísí Sláintíochta

Má bhíonn seirbhísi poiblí ar fáil (nó dá bhféadfadh ar ball), caithfear an fhorbairt a ceangal lena leitheid de sheirbhísí. De ghnáth ní ligfear d’eisileadh a chaidéalú isteach sa séarach poiblí.

Seirbhísí

Suiteálfar faoi thalamh aon seirbhísí nua agus san áireamh beidh ceangail leictreacha agus teileachumarsáide.

Scoileanna

Caithfidh moltaí do scoileanna géilleadh do cháipéis an Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil – Soláthar Scoileanna agus an Córas Pleanála – Cód Cleachtais d’Údaráis Phleanála (2008) agus don Doiciméad um Threoir Theicniúil (TGD) 025 & 027 an Roinn Oideachais agus Scileanna is do gach treoir eile a bhaineann le hábhar.

Taisteal Cliste

Bainfidh an Chomhairle eolas as an ‘Lámhleabhar Deartha um Bhóithre Uirbeacha agus Sráideanna’ – an Roinn Iompair, Turasóireachta agus Spóirt, Márta 2013 maidir le bóithre uirbeacha a dhearadh um ghluaiseacht coisithe agus rothar araon.

Uisce Dromchla

Cuirfear uisce dromchla de láimh trí chlaiseanna súite ar an suíomh nó trí chursa(í) uisce ar shuíomh in aice láimhe agus ní cheadófar é a ligean amach ar an mbóthar poiblí ná isteach in áitreabh sínte leis an suíomh.

/ar lean.


223


___________________________________________________________________________________

Caithfear córais inmharthana um bhainistiú uisce stoirme a chur isteach i bhforbairtí chun fáil réidh le huisce dromchla a thiocfaidh ón bhforbairt. Beidh gá le córais inmharthana um dhraenáil uirbeach (SUDS) i gcas forbairtí nua. Seolfar na sonraí fúthusan leis an iarratas pleanála. Más féidir in aon chor ba chóir smaoineamh ar an sraith iomlán bearta SUDS a chur i gcrích.

Measúnaithe Tráchta agus Iompair

I dteannta aon mholadh suntasach forbartha beidh Measúnú Tráchta agus Iompair agus/nó iniúchadh um shabháilteacht ar bhóithre agus ní mór treoir a fháil ón Lámhleabhar Bóithre agus Droichead NRA agus freisin ó na Treoracha um Bhainistiú Tráchta a luaitear i Pleanáil Spásúil agus Bóithre Náisiúnta – Treoracha d’Údaráis Phleanála, An Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil, Eanáir 2012.

Fearais Chóireála Fuíolluisce

Dearófar, suiteálfar agus coimeádfar fearais choireála fuíolluisce ar an suíomh do thithe aonair de réir Cód Cleachtais an EPA: “Fearais Choireála is Diúscairt Fuíolluisce do Thithe Aonair” (2009), Do gach saghas eile forbartha úsáidfear Lámhleabhar Cóireála an EPA “Fearais Chóireála do Phobail Bheaga, Ghnó, Ionaid Fhóillíochta agus Óstáin” (EPA, 1999). Caithfidh fearais choireála fuíolluisce ar an suíomh géilleadh don chuid/do na codanna I.R. EN 12566 agus Ciorclán PSSP1/10 a bhaineann le hábhar.

Uisce Riachtanas do gach aonad is ea soláthar uisce

inólta. Soláthrófar méadar uisce leis do gach aonad ar leith.


224


___________________________________________________________________________________ 13.3 Caighdeáin d’Fhorbairtí Cónaithe i gCeantair Uirbeacha

Ábhar

Caighdeán/Treoir

Dearadh Sráide i gCeantair Uirbeacha

Caithfidh forbairtí i gceantair uirbeacha géilleadh don ‘Lámhleabhar Deartha um Bhóithre Uirbeacha agus Sráideanna’ – an Roinn Iompair, Turasóireachta agus Spóirt agus an An Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil – Márta, 2013.

Ráitis um Dhearadh Uirbeach

Éileoidh an tÚdarás Pleanála ráiteas deartha i gcás aon fhorbairt nua mar a bhfuil ar a laghad ceithre aonad cónaithe (nó níos lú ná ceithre cinn más cuí) agus d’fhorbairtí tráchtála. Leantar na critéir a liostáiltear anso thuas agus freisin an Treoir d’Údaráis Phleanála um Fhorbairt Inmharthana Cónaithe i gCeantair Uirbeacha (cathracha, bailte móra agus sráidbhailte) an Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil, Bealtaine 2009. Ba chóir sonraí agus áireamh ar an gcóimheas plota agus clúdach suímh a chur isteach sa ráiteas deartha.

Árasáin

• Caithfidh moltaí d’forbartha árasán géilleadh don íosmhéid fairsinge mar a mhínítear i ‘Tithíocht Inmharthana Uirbeach: Caighdeáin Deartha d’Árasáin’ 2007 ón Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil. • Ní chun leas forbairt inmharthana a bheadh sé dá ndearófaí gach árasán don chaighdeán is ísle. Beidh an t-údarás pleanála ag súil, da réir sin, go sárófar na caighdeáin úd don chuid is mó agus go mórmhór i gcás bloc mar a mbíonn mórán árasán i dteannta a chéile.

Teorainn, Folach agus Tírdhreach

• Beidh fad 2.3 méadar idir áitribh nó idir péirí áitreabh feadh na cliatháin. Roinnfear an spás go cothrom idir áitribh in aice a chéile.

• Féadfar an riail anso thuas a chomhlíonadh trí gharáiste a chur ar thaobh an tí in ionad an spáis úd, má fhágtar slí díreach fós ó aghaidh go cúl an tí.

• Chun príobháideachas agus fóntas cónaithe a chosaint, beidh falla folaigh 2 méadar ar airde thart ar an ngáirdín cúl príobháideach atá laistiar den líne tógála, má bhíonn an suíomh sínte le bóthar, slí coisithe nó le spás oscailte poiblí.

• Beidh an leagan amach ceannann céanna ar aghaidh na dteorainneacha ar fud na forbartha. Sonrófar é sin go soiléir san iarratas pleanála agus aontófar an chóir a bheidh air leis an udarás pleanála.

/ar lean.


225


___________________________________________________________________________________

• Seolfar plean tírdhreach le hiarratas pleanála a léireoidh an scéim a úsáidfear chun an fhorbairt a bhreith isteach mar is cuí leis an dtírdhreach agus í a fholú ón mbóthar poiblí.

• Ar shuíomh ar ard mar a mbíonn radharc air ó phointí éagsúla caithfear a mhíniú sa scéim molta tírdhreach conas mar a bhainfear leas as plandáil chun an fhorbairt a fholú ón limistéir leathan lasmuigh.

• Ní chuirfear gnéithe iasachta bradacha in aon scéim phlandála ach tabharfar tús áite do ghnéithe dúchasacha, go háirithe cuirfear síos gnéithe dúchasacha mar theorainneacha.

• sula nglactar seilbh beidh ar an iarratasóir teastas géilliúlachta a sheoladh, é sínithe ag duine a bheidh lancháilithe chuige sin agus ag a mbeidh árachas cuí slánaithe, maidir leis na coinníollacha tírdhreach a bhainfidh le haon chead pleanála a bhronnadh.

• Caithfidh clathacha agus teorainneacha a bheith buan seasmhach i.e. seachas painéil adhmaid 7rl. agus ní bheidh aon ghá len iad a chothabháil. Bídís déanta ionas nach bhféadfadh páiste iad a thrasnú in áit dainséarach m.sh. ag dul síos le fána. Ar son soiléireachta léireofar na teorainneacha molta agus an iarratas á dhéanamh.

Línte Tógála agus Spás Oscailte Príobháideach

• De ghnáth laistigh d’fhorbairt chónaithe, beidh an líne tógála ar a laghad 7.5 méadar mar a thomhaistear é ó imeall an chosáin laistigh. Smaoineofaí ar líne eile tógála más cuí sa chomhthéacs dearadh agus leagan amach ar an iomlán más fearr é sin chun teacht leis na forbairtí a bhíonn sínte leis cheana féin.

• Ar shuímh neamhfhorbartha lasmuigh de cheantar

lár baile soláthrófar ar a laghad 48m2 mar spás príobháideach.

• Fágfar ar a laghad 22 méadar idir seomraí ináitrithe

céad urláir a fhéachann go díreach ar a chéile. D’fhéadfaí é sin a mhaolú de réir riachtanas dearadh an tsuímh nó má chruthaítear nach laghdaítear dóthain soilsithe ná fóntas cónaithe.

Dlús Maidir le dlús géillfidh an tÚdarás Pleanála don Treoir d’Údaráis Phleanála um Fhorbairt Inmharthana Cónaithe (Cathracha, Bailte agus Sráidbhailte) ón Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil, Bealtaine 2009.

/ar lean.


226


___________________________________________________________________________________

Toisc gur contae tuaithe é Contae Chiarraí ní dóigh go mba chóir dlús ard mar a mbíonn i gcathracha móra a chur i bhfeidhm ar na ceantair mhóra uirbeacha. Dá bhrí sin glactar go ginearálta le 10 – 12 tigh cónaithe in aghaidh heicteáir. Is fíor go bhféachfar ar gach iarratas as a fhiúntas féin agus go bhféadfaí glacadh le dlús níos airde i gceantair áirithe uirbeacha.

Dearadh/ Bailchríoch, Comhtháthú Laistigh

Féadfar caighdeán ard idir dhearadh agus leagan amach a shroichint thar réimse leathan dlúis go háirithe i bhforbairtí móra mar a mbíonn an-éagsúlacht i measc aonad difiriúla. Ba chóir mar sin féin cuimhneamh ar dhearadh iomlán comhtháite maidir le hard is le bailchríoch tógála agus le óiriú teorainneacha. c

Maidir le forbairtí tithíochta ar dhlús íseal is go háirithe i gcás tithe aonair, ba chóir an t-airde a choimeád cothrom ar an mórgóir. Éileofar ráiteas deartha maraon le sonraí eile chun an ceangal agus an comhtháthú idir an fhorbairt mholta agus forbairtí sínte léi a scrúdú.

Forbairtí Tithe Saoire

Éileofar na caighdeáin a luaitear anso thuas i gcás forbairtí tithe aonair saoire a dhíolfar ceann ar cheann. Más mian go mbeidh an fhorbairt ag úinéir amháin faoi chomhlacht bhainistíochta, i gcásanna áirithe smaoineoidh an tÚdarás Pleanála ar mholtaí um athruithe ar na caighdeáin úd.

Ainmneacha Forbairtí Cónaithe

Caithfidh ainmneacha forbairtí cónaithe ómós a thabhairt do logainmneacha na háite, go háirithe do bhailte fearainn nó don tírdhreach, gnéithe, cultúr agus/nó don stair a bhaineann leis an láthair mar a bhfuil an fhorbairt suite, san áireamh beidh pearsain a mbíonn baint acu go stairiúil leis an gceantar.

• Cuirfear ainm na forbartha in airde as Gaeilge nó as Béarla is Gaeilge i dteannta a chéile.

• Ceadóidh Comhairle Contae Chiarraí aon ainm roghnaithe sula dtosnaítear ar fheachtas bolscaireachta don bhforbairt.

• Beidh ainmchláir déanta d’ábhar buan is gan gá acu le cothabháil, greamaítear iad le fallaí is le foirgintí mar a mbeidh radharc soiléir orthu ag tiománaí, rothaí nó coisí ag teacht sa dá threo.

• Ceadóidh an tÚdarás Áitiúil an chomharthaíocht agus measfar na hainmchlair ar bhonn deartha agus buanseasmhachta.

• As Gaeilge amháin a bheidh an t-ainm i gceantair Ghaeltachta.


227


___________________________________________________________________________________

Ábhar

Caighdeán/Treoir

Páirceáil Beidh ar a laghad dhá spás páirceála laistigh de chúirtealáiste gach tigh cónaithe nó i gcloigín/eastát tithíochta ní mór a bheith ábalta teacht go saoráideach orthu ón aonad tithíochta. Soláthrófar spáis bhreise páirceála do chuairteoirí chomh maith laistigh den bhforbairt mholta.

Glactar leis nach loctar leoraithe ná feithiclí tráchtála istigh i gceantair chónaithe. Beidh bac iontu ar fheithiclí tráchtála agus an t-inneall ar siúl acu i rith na hoíche.

Maidir le forbairtí eile féach an treoir pháirceála sa chaibidil seo.

Spás Oscailte Poiblí i bhForbairtí Cónaithe

• Gné ríthábhachtach maidir le caighdeán timpeallacht chónaithe is ea an spás oscailte poiblí.

• Bíonn tábhacht faoi leith ag baint le dearadh spás oscailte poiblí in aon fhorbairt mar a mbíonn dlús ard. Agus an soláthar á mheas ó thaobh caighdeáin agus méid de gníomhóidh an tÚdarás Pleanála de réir Fhorbairt Inmharthana Cónaithe i gCeantair Uirbeacha 2009.

• Sa tsoláthar spás oscailte poiblí cuimseofar moltaí don draenáil agus don tírdhreach sa spás céanna.

• I gcás forbairtí cónaithe a thógtar in aon chéim amháin, má táthar chun tithe a dhíol is a áitreabh sula gcríochnaítear na cinn eile san eastát, caithfear an spás oscailte, na cosáin agus dromchla an bhóthair a chríochnú chomh fada leis na tithe úd.

• I gcás forbairtí móra seolfaidh an t-iarratasóir moltaí um fhorbairt a sholáthar ar bhonn céimneach.

• Ní dhéanfar cnoc mar a gcuirtear bruscar suímh d’aon spás glas agus féar a chur anuas air ina dhiaidh sin. Bíonn sé deacair/dainséarach a leithéid de thalamh a lombhearradh agus ní fhéadfadh leanaí dul ag súgradh air – ní feidir aon leas a bhaint as. Seolfaidh an t-iarratasóir roinnt trasghearrthacha ar an spás oscailte i dteannta aon iarratas pleanála.

• Beidh spás glas poiblí ann do na háitritheoirí go léir agus ní bheidh sé i seilbh príobháideach ag éinne ná toirmeasc ar na háitritheoirí eile maidir le leas a bhaint as.

Bóithre Seirbhíse

• Má chuirtear bóthar ann chun seirbhísí a thabhairt isteach sa bhforbairt caithfear An Roinn Pleanála agus An Roinn Bóithre araon i gComhairle Contae Chiarraí a shásamh maidir leis an mbóthar céanna.

/ar lean.


228


___________________________________________________________________________________

• Beidh an bóthar ar a laghad 5.5m ar leithead do thrácht sa dá threo ach féadfar é sin a laghdú go háitiúil trí gheataí nó piaraí.

• Beidh gá le comharthaí is le línte teirmeaplaisteacha ag dul amach ar an mbóthar poiblí agus ag gabhail laistigh de reir Lámhleabhar Comharthaí an NRA.

Caighdeáin Fhorbartha Suímh

Soláthrófar seirbhísí, san áireamh bóithre agus cosáin, de réir caighdeán togála an Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil atá i ‘Moltaí d’Oibreacha um Fhorbairt Suíomh gCeantair Tithíochta” 1998. Caithfidh forbróir aon fhorbairt mhór tithíochta a léiriú go mbíonn láthair oiriúnach le husáid mar Ionad Beir Chuige. Cinnteoidh an tÚdarás Áitiúil an mbíonn gá lena leithéid. Aontófar láthair agus méid na háise leis an Roinn Comhshaoil i gComhairle Contae Chiarraí sula seoltar an iarratas pleanála. Forbrófar an tIonad Beir Chuige de réir mar a oireann don Údarás Áitiúil, idir am, fairsinge agus tréimhsí. Is é an tÚdarás Áitiúil nó gníomhaire leo a rialóidh an tIonad Beir Chuige.

13.4 Caighdeáin d’Fhorbairtí Cónaithe ar Shuímh Thuaithe agus Suímh gan Seirbhísí Baineann na caighdeáin anso thíos ar an forbairt chónaithe in áiteanna mar nach bhfuil seirbhísí i.e. níl scéim fuíolluisce poiblí agus/nó uisce poiblí ar fáil.

Ábhar Caighdeáin/Treoir

Cóiriú Teorann

I gceantair thuaithe, más féidir agus faoi réir cúinsí sábháilteacht tráchta, leanfar an timpeallacht áitiúil maidir leis an líne cuí tógála ach ar bhóithre radharcra bheadh gá uaireanta len é a chur siar. Caithfear an stráice idir an seanteorainn bhóthair agus an nua a dhéanamh mín réidh, a dhraenáil, a chóiriú faoi dhromchla oiriúnach agus a choimeád saor ó bhac. Má bhaintear an teorainn ar aghaidh nó aon chuid di cuirfear ar ais í trí phlandáil agus ábhar dúchasach a fháil go háitiúil is a úsáid. Cuirtear ar ais teorainneacha fód nó cloiche go díreach mar a bhí ar dtús.

Dearadh

Ní mór d’fhorbróirí a thuiscint go mbíonn géarghá le tírdhreach mar a bhfuil radharc fairsing agus limistéir áilleachta tábhachtacha a chaomhnú mar atá.

/ar lean.


229


___________________________________________________________________________________ Maidir le tithe cónaithe tabharfar ómós don láthair idir

airde, scála, ábhair agus bailchríoch. Ní mór iad a lonnú chun a dtionchar radhairc a choimeád chomh beag agus is féidir. Ábhar is Fearr: cloch áitiúil, bailchríoch phlástair faoi dhath neodrach, slinnte nó tíleanna réidh mar a chéile. Gheofar eolas i ‘Tigh a Thógaint faoin dTuath i gCiarraí – Treoir Deartha’, Comhairle Contae Chiarraí, 2009.

Slí Isteach Beidh geataí isteach 4.5 méadar siar ón bhfálsceach ar thaobh an bhóthair is spréitear na fallaí teorann ar na cliatháin ar uillinn 45 céim ón mbóthar poiblí.

Bainfear leas as aon seans ar rochtain i bpáirt nó as chomhphointí rochtana.

Ní chuirfidh oscailt rochtana isteach ar dhraenáil ar thaobh an bhóthair. Má bhíonn gá le lintéar a chur le draein atá ann úsáidtear trastomhas sonraithe ag an Údarás Bóithre don phíopa.

Páirceáil

Ar a laghad trí spás laistigh de chúirtealáiste an tsuímh.

Athchóiriú

I gcásanna áirithe ba chóir athchóiriú seantí a spreagadh mar rogha inmharthana seachas tigh nua a thógaint.

Folach agus Comhtháthú

Beidh tionchar ar dhearadh is ar lonnú an tsuímh ag an bhfolach atá cheana féin ann. D’fhéadfadh gá a bheith le plandáil bhreise is le folach nua chun an tigh agus an suíomh a fhí le chéile agus chun an suíomh a fholú ón mbóthar poiblí; léireofar go soiléir é seo ar scéim tírdhreach.

Ar shuíomh ar ard mar a mbíonn radharc air ó phointí éagsúla caithfear a mhíniú sa scéim molta tírdhreach conas mar a bhainfear leas as plandáil chun an fhorbairt a fholú ón limistéir leathan lasmuigh.

Ní mor cúram speisialta a dhéanamh de thírdhreach i gceantar cois farraige mar bíonn sé sin deacair uaireanta. Braitheann beatha plandaí agus leas an tírdhreach go hiomlán ar an rogha ceart a dhéanamh an chéad uair.

Ní chuirfear gnéithe iasachta bradacha in aon scéim phlandála ach tabharfar tús áite do ghnéithe dúchasacha, go háirithe cuirfear síos gnéithe dúchasacha mar theorainneacha.

/ar lean.


230


___________________________________________________________________________________ Tógfar ceann de ‘Tigh a Thógaint faoin dTuath i gCiarraí –

Treoir Deartha’, Comhairle Contae Chiarraí, 2009 maidir leis an suíomh is oiriúnaí a roghnú don tigh.

Múnlach Nuair nach mbíonn aon cheangal le scéim séarachais poiblí, cóireálfar múnlach mar is cuí ar an suíomh ionas nach gcúiseoidh sé aon truailliú comhshaoil, fadhbanna sláinte poiblí ná fadhbanna fóntas cónaithe mar bholadh nó lochanna eisiltigh.

Córais Chóireála Dílsithe agus Dabhach Múnlaigh

Dearófar, suiteálfar agus coimeádfar córais chóireála de réir Cód Cleachtais an Ghníomhaireacht um Chaomhnú Chomhshaoil ‘Córais um Chóireáil Fuíolluisce agus Diúscartha do Thithe Aonair (p.e. < 10)”, (2009) nó aon Chód Cleachtais, caighdeán nó reachtaíocht leasaithe a chuirtear ina ionad.

Aonad cónaithe amháin a bheidh ceangailte le dabhach múnlaigh. Meastar aon cheantar laistigh de 1cm ó fhoinse uisce inólta poiblí a bheith ina cheantar Leochaileach maidir le hÁbhar Cothaitheach agus caithfidh an t-eisileadh ó aon Chóras Cóireála Fuíolluisce ar Shuíomh géilleadh do na paraiméadair a liostáiltear i gCód Cleachtais an EPA Tábla 5.1.

Cúirtealáiste Suímh

Caithfidh an cúirtealáiste a roghnaítear don suíomh a bheith ag teacht le méid is le scála an fhorbairt atá molta, ní mór cuimhneamh ar é a bhreith isteach sa tírdhreach, ar chóngaracht don bhóthar poiblí is do thithe eile sínte leis is leis na riachtanais chaighdeánacha comhshaoil agus ar a laghad beidh 0.2 heicteár ann. Maidir leo seo a leanas: (a) aonaid chónaithe atá cheana féin ann a athchóiriú (b) tigh cónaithe a choimeád, nuair a éilíonn an t-

athchóiriú a dheintear ar thigh cónaithe go gcoimeádfar teorainneacha leasaithe suíomh de chuid áitreabh in aice láimhe.

(c) suíomh inlíonta. Smaoineofar ar fhairsinge suímh a bheidh níos lú ná an tairseach úd más féidir leis an iarratasóir a chruthú go bhfuil dóthain soláthar déanta chun eisileadh a chur de láimh agus don soláthar eile a éilítear sa Phlean seo maidir le forbairt.


231


___________________________________________________________________________________ 13.5 Páirceáil

Bainfidh na caighdeáin pháirceála atá anso thíos le gach forbairt idir thógáil nua, sínte nó athrú úsáide d’fhoirgneamh atá ann cheana. I gcás úsáid talún nach luaitear i dTábla 1 tógfaidh an tÚdarás Pleanála cinneadh de réir na dálaí ar leith.

Soláthrófar páirceáil ghluaisteán agus áiseanna seirbhísí go hiomlán laistigh de cúirtealáiste na forbartha nó beidh teacht orthu go saoráideach ón bpríomhúsáid agus beidh an rochtain pháirceala laistigh den íosmhéid spáis radhairc a leagtar síos. Ní mór iad a lonnú ionas nach gcuirfear isteach puinn ar áitribh in aice láimhe.

Úsáid Talún

Aonaid

Spás Páirceála

Tigh Cónaithe

Tigh aonair faoin dtuath

Baile/sráidbhaile

Eastát Cónaithe

1 Tigh amháin

1 Tigh amháin

1 Tigh amháin

agus

spás cuairteora in aghaidh aonaid

3

2

2

0.5

Árasán In aghaidh seomra leapa 1

Íoclann, Áras Dochtúra In aghaidh ball foirne

In aghaidh seomra comhairle

1

4

Scoil Ball foirne

Ligean amach bus/200 dalta

Ligean amach carr/30 dalta

Do scoileanna freisin beidh carrchlós don bhreis ar an suíomh d’oícheanta cruinnithe tuismitheoirí/múinteoirí agus a leithéid d’ócáid ach a bheidh ann mar chlós súgartha do na daltaí i rith an lae.

Beidh plean um bhainistiú tráchta le haon iarratas ar scoil nua nó ar shíneadh a chur le scoil, beidh gá le pointí sábhailte scaoileadh amach/ bailithe, páirceáil chuí do ghluaisteáin is do bhusanna agus clós don bhreis mar a mhínítear anso thuas. Seoltar leis aon eolas breise tráchta a bhainfidh le hábhar.

1

2

1


232


___________________________________________________________________________________

Úsáid Talún

Aonaid

Spás

Oifigí 100 m.c. 3

Siopaí, Siopaí Móra Miondíola 7rl.

100 m.c. in aghaidh ball foirne 5

1

Banc agus Leabharlann 100 m.c. 4

Óstáin agus Tithe Lóistín

Seomra dúbalta nó dhá sheomra singil

I gcas óstán beidh spás do bhus chomh maith.

1

Brú In aghaidh ball foirne

In aghaidh 5 Spás Leapa

1

1

Beár, Seomra Suite agus Seomra Ócáide (áiseanna óstáin san áireamh)

10 m.c. (spás poiblí) 2

Bialann, Caifé (áiseanna óstáin san áireamh)

10 m.c. (spás bia) 2

Séipéal, Pictiúrlann, Amharclann

3 shuíochán 2

Halla Rince, Club Príobháideach

10 m.c. (urlár rince agus spás suite)

1

Tionscal Déantúis

100 m.c.

3

Stórais 100 m.c. 2

Galf, Caith agus Amas Poll

Agus in aghaidh ball foirne

3

1

Club/Páirc Imeartha In aghaidh páirce

In iarratas ar chlub/faiche/páirc spóirt carrchlós asbhóthair don bhreis le húsáid do chluichí. I gcás club/faiche/páirc nua nó síneadh leis beidh plean rialú tráchta, cuimseofar carrchlós/ spás is páirceáil bus mar a luaitear thuas. Seolfar freisin aon eolas tráchta eile a bhaineann le hábhar.

25


233


___________________________________________________________________________________

Úsáid Talún

Aonaid

Spás Páirceála

Tigh Sochraide

60

Tigh Altranais

In aghaidh spás leapa

Agus

in aghaidh ball foirne

1

1

Áiseanna Cúram Leanaí

In aghaidh 4 Leanbh

Agus

in aghaidh ball foirne

1

1

Clós Súgartha

In aghaidh 40 m2

1

13.5.1 Páirceáil Bus Caithfidh dóthain spás do bhusanna idir pháirceáil agus casadh a bheith i ngach aon fhorbairt mhór mhiondíola agus láithreacha a fhreastalaíonn go díreach ar an bpobal mar áiseanna fóillíochta. Sa tsoláthar úd ligfear do riachtanais busanna ag a mbeidh fearas do lucht míchumais mar rampaí rochtana. Is é an tUdarás Pleanála a chinnteoidh an leibhéal cuí páirceáil bus muna mhínítear anso thuas é.

13.5.2 Seastáin Rothar Chun athrú a spreagadh ar mhodhanna iompair i gceantair uirbeacha, solátharófar áiseanna slán um pháirceáil rothar laistigh de chúirtealáiste forbartha mar árasáin, scoileanna, oifigí, siopaí móra miondíola, leabharlanna, tionscail déantúis, stórais agus faichí spóirt. Cosnaítear i gceart na seastáin rothar. Beidh an deichiú chuid den líon iomlán spás páirceála ina seastáin rothar. 13.6 Comharthaíocht

Aithníonn Comhairle Contae Chiarraí go bhfuil tábhacht ag baint le comharthaíocht san áit cheart agus í deartha mar is cóir. Ar fhoirgneamh nó aisti féin, cuirtear le tréithe agus le beocht aon cheantar tráchtála. Is fíor, áfach, go bhféadfadh fógraíocht cur isteach go mór ar cháilíocht radharc aon cheantair nó fiú a bheith dainséarach do lucht tráchta idir shoilsiú agus comharthaíocht. Iarrfaidh Comhairle Contae Chiarraí go mbaintear a leithéid d’fhógraí is ní cheadófar ach cinn a bheidh ag teacht go tuisceanach le dreach is le beocht na háite. Faoin Acht Bóithre 1993 bíonn gá le cead ón Údarás Bóithre chun fógra nó struchtúr a chur suas ar bhóthar poiblí.


234


___________________________________________________________________________________ Má bhíonn an fógra ar áitreabh príobháideach beidh gá le cead pleanála. Faoin Acht um Thruailliú Bruscair 1997, tá cumhacht ag an Údarás Áitiúil aon chomhartha a bhaint nach bhfuil ar fhorbairt díolúnach nó nach bhfuil ceadaithe faoi na hAchtanna Pleanála. Ní mór a thuiscint go mbíonn díolúine pleanála ag baint le comharthaíocht faoi Chuid 2, Airteagal 6 de na Rialacháin um Phleanáil agus Forbairt 2001-2013. Go ginearálta beidh aon chomhartha mar dhlúthchuid de dhearadh airde an fhoirgnimh. Úsáidfear na critéir seo a leanas chun iarratais ar chomharthaíocht a mheas.

13.6.1 Comharthaíocht – go Ginearálta

Maidir le moltaí comharthaíochta:

Ní chuirfear isteach ar shábáilteacht ar bhóithre.

Ní bheidh soilsiú laistigh agus más cuí scríobhtar iad de láimh.

Beidh ardchaighdeán radhairc idir dhearadh, dath agus ábhar.

Mar is cuí, beidh an scála/na tréithe oiriúnach don bhfoirgneamh agus don timpeallacht.

Ní bhogfar isteach ar fhuinneoga ná ar ghnéithe eile ar an aghaidh na ní ghobfar os cionn an líne spéire.

Ní bhainfear den oidhreacht ailtireachta ná nádúrtha.

Géillfear do pholasaí um aghaidh siopaí mar a leagtar síos i bpolasaí um dhearadh uirbeach.

Géillfear d’fhorálacha Acht na dTeangacha Oifigiúla, 2003, An tOrdú Logainmneacha (Ceantair Ghaeltachta) 2004, Na Rialacháin Chomharthaíochta I.R. Uimh. 391 de 2008, don Lámhleabhar um Thrácht ar Bhóithre agus do Threoir an NRA um Chomharthaíocht ar Bhóithre maidir le húsáid na Gaeilge agus an Bhéarla ar shaghsanna éagsula comharthaíochta.

Greamófar iad le falla/cuaille i.e. ní ligfear do chomharthaí ina seasamh astu féin.

Beidh fógraíocht i gceantair tráchtála amháin mar a mbíonn an gné sin cheana iontu.

Beidh bac ar rian tranglaim ar aon láthair.

Beidh bac ar Chomharthaí Leictreonacha Malartacha ar a dtugtar “comharthaí VMS” ach amháin do ghníomhaíochtaí oibreacha ar bhóithre, eolas faoi dhainséar nó mar chuid de phlean ceadaithe um bhainistiú trácht ócaide. Beidh gá le cead scríofa ó Chomhairle Contae Chiarraí chun a leithéid de chomharthaíocht a shuiteáil is a úsáid.

Spreagfar úsáid ilmheánach agus móibíleach i.e. aipeanna fón cliste agus meáin sóisialta (Facebook, Twitter 7rl) in ionad comharthaí traidisiúnta bóthair don eolas treo is don bhfógraíocht.

Cuirfear srian le fógraíocht um íomhá corparáideach in ionaid mhiondíola slabhraí mar a mbíonn siad uaireanta ró-mhor in uachtar.


235


___________________________________________________________________________________ 13.6.2 Comharthaí Fógraíochta

Beidh na critéir seo a leanas i bhfeidhm maidir le comharthaí fógraíochta:

Ní cheadófar comharthaí muna léirítear go mbíonn ‘gá’ fógraíochta leo. Sa chomhthéacs seo ciallaíonn ‘gá’ riachtanais lucht taistil seachas mian an fhógróra dul i bhfeidhm ar phobal leathan.

De ghnáth ní cheadófar aon struchtúr fógraíochta ag timpeallán, ag gabhal mar a bhfuil soilsí tráchta ná ar aon láthair mar a mbeidís ina mbac ar an líne radhairc, in iomaíocht le comharthaí tráchta, ina n-ábhar mearbhaill do lucht usáidte bóithre nó dainséarach maidir le sábháilteacht tráchta.

De ghnáth ní cheadófar struchtúir fhograíochta feadh príomhbhóithre ná ar bhóithre isteach go bailte ná go sráidbhailte.

Ní ligtear d’fhógraí móra tráchtála ar nó gar d’fhoirgintí atá tábhachtach ó thaobh ailtireachta nó staire de, ar fhaichí, Limistéir Chaomhnú Ailtireachta ná ar láithreacha móra conláistí.

Ní ligfear ach d’fhógraíocht um ábhar ginearálta ar fhorbairtí/ghnóthaí. Spreagfar grúpaí comhfhógraí in eastáit tionsclaíochta/ionaid fhiontair. Ceadófar fógraí beaga ar shuíomh muna gcuirtear isteach ar an

dtimpeallacht dá ndeasca.

13.6.3 Comharthaí Treo

Ceadófar faoi Cheadúnas Bliantúil comharthaí treo a dhíreoidh ar áitribh áitiúla ach iad a bheith i bhfad ó phríomhbhóithre tráchta agus:

Ní bheidh iontu ach méireanna eolais Ní bheidh aon cheann níos mó ná 0.7 m.c. Ní bheidh aon eolas orthu seachas an treo Ní bheidh an t-áitreabh níos faide ná 2 Cm ón gcomhartha De ghnáth ní cheadófar ach dhá chomhartha Ní bheidh siad ina mbaol tráchta Maidir le hinstitiúidí poiblí, cinnteoidh Comhairle Contae Chiarraí an

gá a bheidh le comharthaí treo.

13.6.4 Comharthaíocht do Thurasóirí

Beidh na critéir seo a leanas i bhfeidhm maidir le comharthaí turasóireachta: • Ní ligfear do chomharthaí um láithreacha nó um shlite turasóireachta,

áiseanna pobail ná áiseanna eile poiblí nó bonneagair ach amháin ar an bhforbairt fhéin, ar an slí isteach don bhaile/sráidbhaile nó go díreach gar don ghabhal is gaire don áit fhorbartha. Ina leithéid de chás bailítear comharthaí do scata áiseanna/láithreacha ar aon chomhartha amháin.


236


___________________________________________________________________________________ • Géillfidh iarratais chomharthaíochta do ‘Polasaí um Chomharthaíocht

Turasóireachta agus Fóillíochta ar Bhóithre Náisiúnta’ Márta 2011 ón NRA (nó d’aon caighdeáin chuí eile nó reachtaíocht). Is í Comhairle Contae Chiarraí a cheadóidh litreacha, comharthaí agus siombail.

13.6.5 Comharthaíocht sa Ghaeltacht

Beidh na critéir seo a leanas i bhfeidhm maidir le comharthaí sa Ghaeltacht: • Is as Gaeilge, nó dátheangach is tús aite ag an nGaeilge, a bheidh

comharthaí sa Ghaeltacht; san áireamh beidh méireanna eolais, aghaidh siopaí, comharthaí ar thaobh an bhóthair agus comharthaíocht ghnó/pobail. Nuair a bhíonn comhartha nua ar aghaidh siopa i gceist luafar an ghairm nó an saghas gnó as Gaeilge agus ba chóir labhairt leis an gComhairle maidir leis sin.

13.6.6 Cláir Mhóra Fógraíochta

Ar na gnéithe is gránna i measc foirmeacha fógraíochta lasmuigh tá cláir fhógraíochta, go háirithe iad a bhíonn trí radhairc no tríthoimhseach agus iad suite go míoriúnach. Braitheann siad ar mhéid, scála agus láthair agus de ghnáth ní thagann siad le tréithe na háite agus cruthaíonn siad baol tráchta leis. Is minic nach mbíonn á fhógairt ach aon táirge amháin agus faightear an spás ar léas ón gcomhlacht fhógraíochta go ceann coicíse b’fhéidir. Nós eile a tháinig cun cinn in Éirinn le blianta beaga anuas is ea leantóir nó rud éigin eile so-ghluaiste a pháirceáil istigh i bpáirc gar don bhóthar. Cuireann a leithéid d’fhógra isteach ar chonláistí radhairc sa cheantair, is baol tráchta leis iad mar bheadh tiománaithe ag féachaint orthu agus deineann siad dochar don bhithéagsulacht. Maidir le cláir mhóra fograíochta gníomhóidh an Chomhairle mar a leanas:

• Beidh cosc ar a leithéid d’fhógra amuigh faoin dtuath, i limistéir chaomhnaithe ailtireachta agus aon áit a bhainfidis de cháilíocht radharc ar shuíomh mar a bhfuil stuchtúr cosanta.

• In aon chás eile tógfar ceann den tionchar radhairc a bheadh ag clár fógraíochta molta agus ar an mbaol tráchta a d’fhéadfaí a chruthú dá dheasca.

• Smaoineofar ar chláir mhóra fograíochta ar bhonn sealadach, ach fiúntas ealaíon a bheith ag baint leo agus iad mar fholach ar fhoirgneamh tréigthe nó ar radharc éigin gránna eile nó le linn oibreacha tógála.

• Smaoineofar ar chláir mhóra i gceantar tionsclaíoch más fíor go mbeidh siad ag teacht go hoiriúnach leis an dtimpeallacht ó thaobh scála agus dearadh de.


237


___________________________________________________________________________________ 13.6.7 Cláir Shealadacha Foirgníochta/Líonta Sábháilteachta ar

Phríomhshráideanna bailte agus sráidbhailte

Nuair is gá cláir fhoirgníochta/líonta sábháilteachta a chur suas go ceann tréimhse ceithre sheachtaine ar a laghad ar phríomhshráideanna bailte agus sráidbhailte an Chontae, dearófar agus coimeádfar iad mar fholach ar an suíomh tógála agus cuirfidh siad leis an ndreach sráide go dtí go gcríochnaítear an obair. Féadfar oidhreacht shaibhir an cheantair a leiriú i ndearadh na gclár úd (úsáid a bhaint as radhairc áitiúla) agus/nó coisithe a chur ar an eolas faoin bhforbairt ar mhodh taitneamhach ó thaobh radhairc de. Spreagtar ealaíon, dathanna agus pictiúirí a bhreith isteach agus d’fhéadfaí éirim éigin fógraíochta a bheith ann leis ach í déanta go healaíonta. Seolfar dearadh agus pictiúirí 7rl. chuig an Údarás Pleanála agus caithfear cead scríofa a lorg dóibh sula gcuirtear aon rud suas. Ní mór a thuscint go bhféadfadh ceadúnas a bheith riachtanach uaireanta do scafall nó do chlár m.sh. ar chosán; labhróidh an t-iarratasóir leis an gComhairle maidir leis sin.

13.6.8 Comharthaíocht ag Stáisiúin Pheitril

• Ní cheadófar puinn fógraíochta ag stáisiún peitril agus de ghnáth ní bheidh ann ach príomhstruchtúr amháin mar cholún, é sin faoi bhun 4.5 méadar ar airde.

• Beidh an ceannbhrat oiriúnach ó thaobh airde agus dearadh de is gan aon soilsiú laistigh. Ní cheadófar ach dhá fhógra ar an gceannbhrat agus fáinne solais nó soilsiú lasmuigh. Más cuí féadfar bailchríoch mar shlinnte nó ábhar éigin eile oiriúnach a chur ar an gceannbhrat.

• Ní cheadófar aon fhógraíocht bhuan ná sealadach ar an réamhchúirt ná ar an gcosán sínte lei.

13.6.9 Aghaidheanna Siopaí

Fáiltítear roimis an nós a bhíonn anois ag siopadóirí feabhas a chur ar aghaidh an tsiopa; is léir go dtuigtear go gcuireann a leithéid d’fheabhsú le tarraingteacht an ghnó. Spreagfaidh an tÚdarás Pleanála dearadh fónta ar aghaidh siopaí, an dreach traidisiúnta a choimeád más féidir, smacht ar fhógraíocht (go háirithe comharthaí a ghobann amach) agus feabhsú áitreabh miondíola ar an mórgóir.

Cuid lárnach den bhfoirgneamh iomlán is ea dearadh maith a bheith ar aghaidh an tsiopa maidir le scála, tomhais agus ailíniú ingearach agus lena shníomh isteach idir na foirgintí eile atá thart air. Níor chóir don bhfógraíocht a bheith chun tosaigh ach í mar dhlúthchuid den dreach ar aghaidh na sráide. Deintear an dearadh dá réir agus chuige sin beidh na prionsabail seo a leanas ag an Údarás Pleanála chun iarratais a mheas:


238


___________________________________________________________________________________ • Ábhair: b’fhearr go mór ábhar nádúrtha mar adhmad, cloch agus plástar

a chuireann le tréithe ailtireachta an fhoirgnimh is a thagann le bailchríoch a bhíonn cheana féin ar an sráid.

• Ábhar Fógraíochta: ligfear don bhfógraiocht ar leibhéal na sráide ach beidh srian leis os a chionn san. Déanfar í de réir scála ionas nach mbeidh sí chun tosaigh go mór ná ag cur isteach ar ghnéithe aghaidh an tsiopa. Beidh srian le líon na gcomharthaí a ghobann amach (go háirithe do bhrandaí) agus beidh tús áite ag comharthaí traidisiúnta lámhdhaite. Ní bheidh a tÚdarás Pleanála i bhfábhar (a) plaisteach (uPVC, Perspex) (b) soilsiú laistigh de chomhartha.

• Comhlaí: ní cheadófar comhlaí rollála ach amháin greille oscailte nó an saghas a bhaintear ó chéile is iad ar aon dath le haghaidh an tsiopa. Ba chóir iad a shuiteáil laistigh agus laistiar den taispeántas fuinneoige.

• Ní cheadófar comhlaí bosca ar aghaidh siopa. • Íomhá Corparáideach: má bhíonn siombal/ábhar fógraíochta

corparáideach ar aghaidh siopa ní mór a leithéid a dhearadh de réir caighdeán maith cathartha agus an dreach sráide a bhíonn cheana féin timpeall air.

• Ba chóir sonraí iomlán faoi aghaidh an tsiopa a sheoladh i dteannta iarratas ar áitreabh miondíola. Measfar an dá rud i dteannta a chéile mar aonad. Ní mór a thuiscint leis nach maith an rud é i gcónaí dearadh paistíse ar struchtúir nua-aimseartha agus ba chóir an méid sin a chur san áireamh.

13.6.10 Troscán Sráide

Do choisithe i ndáiríre atá an cosán ann ach is fíor, áfach, go bhféadfaí boird is cathaoireacha a chur air nuair nach gcuirfear isteach ar an sruth coisithe a théann thar bráid. Beidh ceadúnas ó Chomhairle Contae Chiarraí riachtanach chuige sin. 13.7 Sínte á gCur le hÁrasáin Teaghlaigh

• De ghnáth glactar le hárasán teaghlaigh, ar a dtugtar anois áras neanó ina mhaireann duine den teaghlach, fad is nach aonad ar leith a bhíonn ann is go mbítear ábalta dul go díreach isteach go dtí an chuid eile den tigh féin. • Ní chuirfear aon athrú buan ar an spás gáirdín/conláistí maidir len é a

roinnt. • Ní ligfear an t-árasán ar cíos, ní dhíolfar é ná ní aistreofar ar aon slí eile é,

seachas mar chuid den áitreabh iomlán. Muna mbíonn an duine úd sa teaghlach ann a thulleadh beidh sé ansin arís mar dhlúthchuid den tigh bunúsach.

• Cinnteofar trín dearadh go mbeidh an t-árasan mar dhlúthchuid den tigh bunúsach is gur féidir é a bhreith arís isteach ann lena úsáid ag an dteaghlach, ó thaobh radharc poiblí de beidh an cuma ar an dtigh gur aonad amháin cónaithe atá ann.


239


___________________________________________________________________________________ 13.8 Gníomhaíocht Eacnamaíoch sa Bhaile

Agus iarratais á meas um fhorbairtí a bhaineann le gníomhaíocht sa bhaile, beidh na prionsabail seo a leanas i bhfeidhm ag an gComhairle: • De ghnáth (go ginearálta) ní bheidh ach aon duine amháin ag obair sa

bhforbartha molta • Measfar saghas agus méid na hoibre molta • Ní bheidh aon tionchar diúltach ag an bhforbairt ar chonláisti na n-

áitritheoirí in aice láimhe, go háirithe maidir le huaireanta oibre, gleo agus cur isteach go ginearálta

• Measfar an leibhéal tuartha tráchta ón bhforbairt mholta agus an t-éileamh breise ar spás pairceála

• Measfar na socruithe maidir le bruscar a chur de láimh • Measfar an t-ualú eisiltigh • Glactar leis nach loctar leoraithe ná feithiclí tráchtála istigh i gceantair

chónaithe. Beidh bac iontu ar fheithiclí tráchtála agus an t-inneall ar siúl acu i rith na hoíche

• Ní cheadófar úsáid tionsclaíoch éadrom/feithiclí a stóráil is a dheisiú muna mbíonn an tÚdarás Pleanála sásta nach gcuirfear isteach ar chonláisti na n-áitreabh in aice láimhe.

13.9 Tithe Altranais

Ar an mórgóir beidh na forbairtí úd suite gar do réimse leathan áiseanna i mbailte agus i sráidbhailte mar ab fhéidir leis na háitritheoirí teacht go saoráideach ar rudaí a bheadh uathu go háitiúil. Agus iarratais á meas ar mhalairt úsáide ó thigh cónaithe nó ó fhoirgneamh éigin eile go tigh cúram seanóirí/altranais, ní mór cuimhneamh ar na prionsabail seo a leanas: • Géilliúlacht do na caighdeáin a leagtar síos san Acht Sláinte 2007 trí na

Rialacháin (Cúram agus Leas Áitritheoirí in Ionaid Ainmnithe do Lucht Scothaosta) 2009 agus do na Rialacháin (Cúram agus Leas Áitritheoirí in Ionaid Ainmnithe do Lucht Scothaosta)(Leasú) 2010 (nó d’aon chaighdeáin nó reachtaíocht eile dá leithéid a bhaineann le hábhar)

• An tionchar a bheadh ar chonláistí na n-áitreabh in aice láimhe • Dóthain spás páirceála siar ón sráid a bheith ann • Dóthain spás oscailte príobháideach oiriúnach a bheith ann • An fhorbairt a bheith gar do sheirbhísi agud d’áiseanna áitiúla agus • Méid aagus scála na forbartha – ní mór don scála a bheith oiriúnach don

cheantar • Ullmhóidh ailtire a bheidh láncháilithe sa ghairneoireacht tírdhreach

pleannanna cuimsitheach tírdhreach agus seolfar iad siúd leis an iarratas.


240


___________________________________________________________________________________ 13.10 Forbairt Tionsclaíoch agus Tráchtála Ar an mórgóir beidh na forbairtí úd suite ar thailte a bheidh ainmnithe chucusan i mbailte agus i sráidbhailte nó in eastáit tionsclaíochta a bhíonn cheana féin ann. Agus iarratais á meas ar fhorbairtí tionsclaíochta agus tráchtála, ní mór cuimhneamh ar na prionsabail seo a leanas:

• Beidh dóthain spás do pháirceáil feithiclí, do stórais is d’earraí a chur i gceann a chéile. Is ar chúl an fhoirgnimh a bheidh na stórais, má bhíonn siad ar an gcliathán caithfear folach a sholáthar. Ní raghaidh an foirgneamh laistigh de 4.5 méadar ó na teorainneacha i bpáirt ar na cliatháin.

• Cinnteofar an líne togála ar aghaidh i gcomhar leis an Údarás Pleanála agus más cuí, cuirfear siar an teorainn ar thaobh an bhóthair.

• Ní bheidh cead ag aon fhorbairt tionsclaíochta ná tráchtála cur isteach ar chonláistí cónaithe na n-áitreabh in aice láimhe trí ghleo, truailliú, trácht na ar aon slí eile.

• Ní ligfear do leathnú forbairtí tionsclaíochta ná tráchtála i gceantair thuaithe nuair nach féidir glacadh leis an struchtúr nua/sínithe ná leis an ngníomhaíocht tráchtála de dheasca srian ar bhonneagar nó aon tionchar diúltach ar an gcomhshaoil.

• Úsáidfear Maitrís Zónála na bPleananna Ceantar Áitiúla (LAP) mar threoir don úsáid a cheadaítear in áiteanna mar Ionaid Tionsclaíochta/Ionaid Fhiontair/Páirceanna Gnó.

13.11 Páirceanna Campála agus Carbhán

Spreagann an tÚdarás Pleanála páirceanna carbhán a sholáthar do thurasóirí chun leathnú an tionscal turasóireachta a éascú. I dteannta iarratas ar pháirc carbhán do thurasóirí éileofar máistirphlean den suíomh iomlán lena mbaineann an t-iarratas agus leireofar go ngéilltear d’fhoilseachán Fáilte Éireann ar a dtugtar ‘Caighdeáin do Pháirceanna Carbhán agus Campála’ uasdátú i 2008. Meastar moltaí de réir na bprionsabal seo a leanas: • De ghnáth ní ligtear do pháirc carbhán gar don chósta. • Meastar láthair na forbartha maidir le seirbhísí na háite idir áiseanna

sóisialta agus miondíola. • Caithfidh na seirbhísí a bheith ábalta glacadh leis an bhforbairt. • Tionchar ar chonláistí cónaithe mar atá – deisiúr, breis tráchta agus cur

isteach go ginearálta. • Cumas an bhóthair glacadh leis an bhforbairt – ní ligfear do rochtain go

díreach amach ar príomhbhóithre náisiúnta ná ar bhóithre tánaisteacha . • Tírdhreach – i dteannta iarratas ar pháirc carbhán beidh plean

cuimsitheach um ghairneoireacht tírdhreach idir mholta agus mar atá lena linn sin. Caithfear gáirdín taitneamhach a chruthú agus folach a sholáthar chomh maith le timpeallacht bhreá cónaithe.


241


___________________________________________________________________________________ • Déanfar measúnú oiriúnach faoi Airteagal 6 den dTreoir Gnáthóg más

cuí, i gcomhar leis an tSeirbhís Páirceanna agus Fiadhúlra. • Má mholtar síneadh le páirc carbhán atá cheana féin ann, ní mór

máistirphlean a ullmhú a léireoidh an ceangal a bheidh ag an gcuid nua leis an gcuid eile. Má táthar chun conláistí a roinnt eatarthu caithfear a chruthú san iarratas go mbeidh dóthain díobh ann chun freastal ar an éileamh breise a bheidh orthu de bharr na sínithe.

13.12 Foirgintí Talmhaíochta

Beidh na critéir seo a leanas i bhfeidhm maidir le foirgintí nua talmhaíochta:

• Cóngaracht d’áitribh in aice láimhe

• Tréithe tuaithe an cheantair

• Tírdhreach nádúrtha agus fothain tailte a úsáid mar fholach

• Dramhaíl a stóráil is a cur de láimh

• Cumas iompair na timpeallachta

• Éilítear go ndearaítear, go suiteáltar is go ndírítear foirgintí talmhaíochta chun a dtionchar ar an dtimpeallacht a laghdú. Bíonn díolúintí áirithe ag struchtúir fheirme mar a leagtar síos i gCuid 3 de na Rialacháin um Phleanáil agus Forbairt 2001 - 2013. Ní bhainfidh na díolúintí úd ach le feirmeacha faoin dtuath.

• In aon fhorbairt talmhaíochta má bhíonn leasú, fuíolluisce agus múnlach 7rl. ní mór géilleadh do na Rialacháin (Deachleachtas Talmhaíochta um Chosaint Uiscí) Comhphobail Eorpaigh 2010 [I.R. Uimh. 610 de 2010], mar a leasaíodh trí na Rialacháin (Deachleachtas Talmhaíochta um Chosaint Uiscí)(Leasú) Comhphobail Eorpaigh 2011 [I.R. Uimh. 125 de 2011] agus/nó aon rialacháin eile a bheidh ina n-ionad siúd nó mar leasú orthu.

13.13 Caighdeáin agus Treoir don Tionscal Úscach

Bunaítear an tionscal úscach mar a mbíonn an foinse is an láthair agus dá bhrí sin is minic a bhíonn an ceantar leochaileach ó thaobh radhairc agus timpeallachta de. Is fíor gur acmhainn riachtanach iad d’fhorbairt an Chontae sa todhchaí ach fós féin ceist deacair le réiteach is ea an measúnú. Ní mór cuimhneamh ar chúinsí comhshaoil, oidhreachta agus radhairc i gcomparáid le ceisteanna geilleagair, fostaíochta agus forbartha.


242


___________________________________________________________________________________ Caithfear forbairtí a mheas de réir an tionchar a fhéadfadh a bheith ag an ainmniu/zónáil. Beidh srianta áirithe i bhfeidhm i limistéir thábhachtacha seandálaíochta, in áiteanna mar a mbíonn radhairc fhairsinge ar liosta, gar do shéadchomharthaí taifeadtda agus i limistéir ainmnithe comhshaoil mar Limistéir Ainmnithe Turasóireachta, suímh Natura 2000 Limistéir Oidhreacht Nádúrtha (NHA)/Limistéir Mholta Oidhreacht Nádúrtha (pNHA). Lorgóidh an tUdarás Pleanála moltaí ón gcomhlacht chuí reachtúil maidir le haon iarratas pleanála agus tógfar ceann díobh siud sa mheasúnú. Beidh sé ríthábhachtach a chinntiú nach gcuireann aon mholadh isteach ar aon ainmniú deimhnithe agus is ar an iarratasóir/bhforbróir a bheidh sé an t-eolas cuí a sholáthar. Éileofar EIS mar chuid den iaarratas má shroistear na tairsigh a mhinítear i Sceideal 5 de na na Rialacháin um Phleanáil agus Forbairt 2001. Beidh cumhacht leis ag an Údarás Pleanála faoi Chuid 103 fo-chuid (1) EIS a lorg d’fhorbairt faoin dtairseach má cheaptar go bhféadfadh drochthionchar a bheith ar an gcomhshaol. Má cheaptar go bhféadfadh drochthionchar a bheith ar iomláine suíomh Natura 2000, beidh gá le Measúnú Oiriúnach faoi Airteagal 6 den Treoir Gnathóg.

13.14 Caighdeáin agus Treoir do Chrainn Teileachumarsáide

Beidh na Caighdeáin seo a leanas i bhfeidhm d’Aeróga Teileachumarsáide agus don Bhonneagar Tacaíochta.

Ábhar

Caighdeán/Treoir

Bóithre Rochtana

Ní cheadófar bóithre rochtana ach mar a mbíonn géarghá leo.

Dearadh

Toisc iad a bheith chomh mór san is de dheasca na n-ábhar a bhíonn iontu, is minic a chuireann na struchtúr crann isteach go mór ar thírdhreach idir thuaithe agus uirbeach. Agus iarratais á meas ní mór ceann a thógaint go cúramach d’aon díobháil a laghdú trí shuiteáil discréideach agus dearadh fónta. + Ba chóir dearadh simplí agus bailchríoch fhónta a roghnú do na struchtúir thacaíochta aeróga. Féadfaidh an teicneolaíocht is déanaí an méid agus an tionchar radhairc a laghdú. Chun luí isteach leis an dtimpeallacht beidh dath ciúin neodrach ar na haeróga is ar an árthach fearas. Ní cheadófar dath bán ná aon dath a bhíonn ró-gheal.

Ábhar

Caighdeán/Treoir


243


___________________________________________________________________________________

Cúinsí Tírdhreach/ Limistéir Chonláistí agus Comhshaol Nádurtha

Más féidir in aon chor é, ba chóir d’iarratais na limistéir seo a leanas a sheachaint:

Suímh ainmnithe idir Náisiúnta, Eorpach agus Idirnáisiúnta,

Limistéir Chonláistí Speisialta idir Phríomha agus Tanaisteach,

Suímh agus Radhairc Fhairsinge Chosanta, Suímh seandálaíochta/geolaíochta, Struchtúir agus séadchomharthaí liostáilte.

Tábhacht na n-ainmniúchán úd á gcur san áireamh, is fíor de réir tréithe an ghreasáin teileachumarsáide go mbíonn éileamh ar shuímh ar ard agus is léir gurb iad na láithreacha thuas cnoc is fearr a oireann do na struchtúir tacaíochta aeróga. Má mholtar forbairt in aon cheann de na limistéir a mhínítear anso thuas ní mór don iarratasóir an gá leis an láthair roghnaithe a mhíniú go soiléir agus cuntas cruinn a thabhairt ar na láithreacha eile a cuireadh san áireamh.

Struchtúir as Feidhm

Má bhíonn aeróga agus na struchtúir tacaíochta as feidhm is nuair nach mbíonn gá leo a thuilleadh, ba chóir don oibritheoir iad a bhaint den áit agus an suíomh a athbhunú mar a bhí ar a chostas féin.

Árthaigh Bhuan Malartán Teilea- chumarsáide agus Staisiún Raidió

Chun smacht a choimeád ar úsáid na háise ní úsáidfear an fearas istigh sna hárthaigh úd ach chun glaonna a dhíriú agus a chur ar aghaidh agus ní bheidh ar an árthach, ná laistigh de, aon aeróg chun teileafónaíocht mhóibíleach ná aon chomhartha eile teileachumarsáide a thraschur ná a fháil go díreach tri mhodh a ligfeadh don árthach a bheith mar struchtúr tacaíochta.

Áiseanna i bPáirt agus Cloichíní

De dheasca a dtionchar radhairc, is maith an rud é teorainn a cur le líon na gcrann teileachumarsáide. Is fíor, áfach, go gcaithfear cludach sásúil a sholáthar ar fud an chontae. Iarrann an tÚdarás Pleanála an leas is fearr a bhaint as na crainn atá ann trí pholasaí páirtíochta. Chun crainn i bpáirt a chur chun cinn sa Chontae éileofar na riachtanais seo a leanas:

/ar lean.

Ábhar

Caighdeáin/Treoir


244


___________________________________________________________________________________


245

• Seolfaidh an t-iarratasóir Léarscáil Sraith

Taiscéalaíochta (OSI) nó a leithéid eile de léarscáil a aontófar leis an Údarás Pleanála de réir scála 1:50,000 a léireoidh réimse clúdaigh na háise molta.

• Seolfaidh an t-iarratasóir sonraí faoi comhfhreagras le hoibritheoirí eile teileachumarsáide um shocruithe maidir le crainn a bheith i bpáirt eatarthu sa cheantar.

• I gcás aon iarratas nua do chrainn teileachumarsáide agus do na háiseanna teagmhasacha, más féidir in aon chor é éileofar crainn i bpáirt laistigh den cheantar a sholáthróidh an leibhéal céanna clúdaigh agus a bheidh ábalta glacadh le breis aeróga.

• Nuair nach féidir struchtúr tacaíochta a roinnt, spreagfar an t-iarratasóir i leith suíomh a roinnt nó suíomh a roghnú gar do struchtúr atá cheana féin ann chun gur féidir cloichín a dhéanamh d’aeróga agus den struchtúr.

• Déarfaidh an t-iarratasóir mar chuid den iarratas an bhfuiltear toilteanach na crainn mholta a roinnt le hoibritheoirí eile teileachumarsáide.

Caibidil 14 Próiseas Monatóireachta & Athbhreithnithe ________________________________________________________________________

14 Próiseas Monatóireachta &

Athbhreithnithe _______________________________________________________________________

14.1 Réamhrá Faoi na hAchtanna um Pleanáil agus Forbairt 2000-2013, tá oibleagáid reachtúil ar Chomhairle Contae Chiarraí a chinntiú go gcuirtear cuspóirí an Phlean Forbartha Contae i bhfeidhm. Tá rún daingean ag Comhairle Contae Chiarraí an Plean Forbartha seo a chur i bhfeidhm. Beidh an Chomhairle gníomhach maidir le ról ceannaireachta a ghlacadh le polasaithe agus cuspóirí an Phlean Forbartha a chur chun cinn agus a bhaint amach agus maidir le forbairt inbhuanaithe na bpobal, athshuí geilleagrach an Chontae agus oidhreacht uathúil cultúrtha agus nádúrtha an Chontae a chur chun cinn. Agus an ról ceannaireachta seo á sholáthar aici, cothóidh an Chomhairle cur chuige comhoibríoch le saoránaigh, páirtithe leasmhara, leasa earnála agus údaráis in aice láimhe le tacaíocht a thabhairt i gcomhpháirt d’fhorfheidhmiú an Phlean. Beidh gá le comhoibriú leanúnach agus le dea-thoil i measc réimse gníomhaireachtaí agus páirtithe leasmhara le forfheidhmiú rathúil ar líon suntasach de pholasaithe agus de chuspóirí an Phlean. Beidh forfheidhmiú an Phlean Forbartha ag braith freisin ar chúinsí eacnamaíochta, ar thacaíocht pholaitiúil, ar chistiúchán Chomhairle Contae Chiarraí agus fáil a bheith ar chistiúchán ó fhoinsí eile. Mar sin féin úsáidfidh Comhairle Contae Chiarraí a cumhachtaí iomlána dlí le cinntiú go gcuirtear na cuspóirí i bhfeidhm. D’ainneoin an riachtanas reachtúil tuarascáil ar dhul chun cinn a ullmhú nach déanaí ná 2 bhliain tar éis an Plean a dhéanamh, bheadh tuarascáil bhliantúil monatóireachta agus measúnaithe luachmhar don Chomhairle le héascú a dhéanamh ar cheisteanna maidir le forfheidhmiú an Phlean Forbartha a aithint, mar shampla, maidir le léirmhíniú ar chuspóirí an phlean forbartha sa phróiseas bainistíochta forbartha. 14.2. Athbhreithniú ar an bPlean Forbartha

Tá dúshlán suntasach don Chomhairle i gcuid mhór de na cuspóirí atá sa Phlean Forbartha. Mar sin féin, tá mórán de chuspóirí an Phlean suite laistigh de fhráma níos faide, idir 10 agus 20 bliain, agus b'fhéidir nach mbeidh siad curtha i bhfeidhm go hiomlán thar shaolré an Phlean Forbartha Contae seo.



Forálacha faoi na Achtanna um Pleanáil agus Forbairt 2000-2013:-

• Alt 15 (1) go mbeidh sé mar dhualgas ar Údarás Pleanála pé céimeanna a bheadh riachtanach a ghlacadh, laistigh dá chumhachtaí, le cuspóirí an Phlean Forbartha a bhaint amach agus;

• Alt 15 (2) go dtabharfadh Bainisteoir an Údaráis Phleanála, nach déanaí ná 2 bhliain tar éis an Phlean Forbartha a dhéanamh, tuarascáil do bhaill an Údaráis Phleanála ar an dul chun cinn a déanadh maidir leis leis na cuspóirí a ndéantar tagairt dóibh i bhfo-alt (1) a bhaint amach.

14.2.1 Tosaíochtaí do Mhonatóireacht

Ba chóir go mbeadh éifeachtacht gach polasaí agus cuspóir sa Phlean faoi réir monatóireachta. Caithfear tosaíochtaí na monatóireachta a shocrú mar sin agus na príomhriachtanais fhaisnéise a aithint, ag obair laistigh de na hacmhainní a bhíonn ar fáil. Ba chóir go mbeadh an fócas i dtús báire ar na polasaithe agus na cuspóirí sin atá lárnach d’aidhmeanna agus do straitéis an Phlean faoi mar atá liostáilte thíos.

STRAITÉIS SPRIOC TÁSCAIRE

Na spriocanna daonra sa Tábla Croístraitéise a bhaint amach

Líon na ndaoine i lonnaíochtaí

An Ráta folúntais chónaithe a laghdú

Céatadán na dithe atá folamh

Laghdú ar líon na nEastát Tithíochta Neamhchríochnaithe

Líon na n-eastát tithíochta atá rangaithe mar Eastáit Tithíochta Neamhchríochnaithe

Croístraitéis & Straitéis Lonnaíochta

Éascú a dhéanamh ar thithíocht oiriúnach a sholáthr do gach saoránach

Líon na ndaoine gan dídean, Líon na ndaoine ar liosta tithíochta, Líon na n-aonad tithíochta ar tugadh cead pleanála dóibh

An ráta dífhostaíochta a laghdú Líon fostaithe agus ar an mbeochlár

Leibhéil na fostaíochta i bpríomhearnálacha a mhéadú

Líon i bpríomhearnálacha

Léibhéal na fostaíochta i bPríomhbhailte a mhéadú

Líon na bhfiontar i mbailte

Straitéis Gheilleagrach & Fhostaíochta

Cur chun cinn agus tacú le fiontair

Líon na n-iarratas arna dheonú d’fhiontair thráchtála

Tosú/críochnú gach tionscadal tosaíochta bonneagair

Líon na dtionscadal i dTábla 7.1 a tosaíodh/a críochnaíodh

Gréasán bóithre sábháilte a sholáthar

Laghdú ar líon na dtimpistí bóthar

Straitéis Bhonneagair

An ráta athúsáide agus Méadú ar an ráta athúsáide agus athchúrsála dramhaíola




athchúrsála sa Chontae a mhéadú

Cuspóirí an Phlean Bainistíochta Abhantraí a bhaint amach

Leibhéal gnóthachtála chuspóirí an Phlean Bainistíochta Abhantraí

Comhshaol, Oidhreacht & Straitéis

An oidhreacht nádúrtha agus tógtha a chosaint agus a fheabhsú

Líon na struchtúr feabhsaithe Leibhéal cistiúcháin a soláthraíodh

Bonneagar sóisialta a sholáthar/a fheabhsú

Líon na saoráidí nua a soláthraíodh nó a feabhsaíodh

Bonneagar sóisialta & Straitéis Forbartha Pobail

Cuimsiú sóisialta a mhéadú Líon na saoráidí nua a soláthraíodh le feabhas a chur ar cháilíocht beatha gach duine nó pobal atá faoi mhíbhuntáiste

14.3. Athbhreithniú agus Monatóireacht SEA

Éilíonn Alt 10 den Treoir SEA go ndéanfaí monatóireacht ar ar thionchair suntasacha fhorfheidhmiú phleananna agus chláir ar an timpeallacht. Tá an mhodheolaíocht a úsáidtear i bhforbairt an chláir mhonatóireachta san SEA don KCDP 2015-2021 bunaithe ar úsáid táscairí agus spriocanna, freagrachtaí a leagan agus amlínte oiriúnacha a shocrú don athbhreithniú. Díreoidh an mhonatóireacht ar ghnéith den chomhshaol ar dhócha tionchar suntasach a bheith ag an bPlean orthu. I gCaibidil 9 de Thuarascáil Comhshaoil an SEA atá leis an bplean seo tá mionsonraí ar an modhanna monatóireachta agus athbhreithnithe atá beartaithe mar chuid den phróiseas SEA.


Aguisíní Clár

______________________________________________________________

Aguisín (i) – Gluais Téarmaíochta Aguisín (ii) – Treoir don Phlean Forbartha Aguisín (iii) – Liosta Cuspóirí Sainordaitheacha Aguisín (iv) – Comhshaol Nádúrtha agus Ainmnithe

Aguisín (i) Gluais Téarmaíochta



______________________________________________________________

Limistéar Caomhnú Ailtireachta Láthair, ceantar, grúpa struchtúr nó dreach uirbeach atá tábhachtach, fíor agus airde foirginti á gcur san áireamh, ó thaobh ailtireachta, staire, seandálaíochta, ealaíon, cultúir, eolaíochta, sóisialta nó teicniúla de nó a chuireann le meas ar struchtúr chosanta a bhfuil sé mar aidhm i bplean forbartha a thréithe a caomhnú. Forbairt ar Chúl Forbairt a tharlaíonn ar chúl struchtúr atá ar aghaidh na sráide cheana féin. . Bithéagsúlacht An éagsúlacht atá ann i measc orgánaigh an domhain, san áireamh tá an éagsúlacht laistigh de ghnéithe is eatarthu agus laistigh d’éiceachórais agus eatarthu. Suíomh Athfhorbartha Suíomh a raibh struchtúr cheana féin air. Áiseanna Pobail Áiseanna a chuirtear ar fáil chun leas an phobail is iad oscailte do chách. Earraí Comparáide Earraí nach mbíonn gá ag daoine ná ag teaghlaigh lena gceannach ach anois is arís, mar shampla éadaí agus bróga, troscán, feisteas nó fearas tí (seachas earraí tí so-chaite), táirgí leighis agus cógaisíochta, trealamh teiripeach, fearas agus trealamh oideachais is caitheamh aimsire, leabhair, nuachtáin agus irisí, earraí don chúram pearsanta agus earraí eile nach bhfuil rangú déanta orthu. Earraí Áisiúla Earraí a mbíonn gá ag daoine is ag teaghlaigh lena gceannach in aghaidh an lae mar bhia, deoch (idir alcól agus eile), tobac agus earraí tí so-chaite. Meall Criticiúil Séard is brí leis seo ná méadú ar leibhéil daonra, seirbhísí agus feidhmeanna i gceantair áirithe. Ranníocaíochtaí Forbartha Muirear nó tobhaigh a churtear ar fhorbróirí a bhaineann le costais seirbhísí agus fóntais a bhíonn á soláthar ag Comhairle Contae Chiarraí.

Dorchlaí Éiceolaíocha Dorchlaí dúlra mar fál sceach, bruach abhann 7rl. a bhíonn in úsáid ag gnéithe chun dul ó shuíomh/gnáthóg amháin go chéile. Fál sceach is ea sraith tor nó tom agus/nó crainn, nadúrtha nó leathnadúrtha, a dheineann teorainn.



Teaghlach Ar a laghad duine amháin a chónaíonn in áitreabh mar a bhfuil áiseanna cistine is seomra folctha. Stoc Tithíochta Tithe atá cheana féin ann. Forbairt Líonta Forbairt a tharlaíonn ar shuíomh folamh nó úrnua atá suite idir forbairtí eile. Straitéis Spásúil Náisiúnta (NSS) Creat pleanála do thír na hÉireann a iarrann forbairt réigiúnach a chruthú ar bhonn cothrom agus a spreagann limistéir mheall criticiúil trí ghréasán cathracha is bailte a aithnítear mar Gheataí, Moil nó Bailte Lárnacha. Gréasán Natura 2000 An t-iomlán suíomh a aithnítear mar Limistéir Chaomhnaithe Speisialta faoin dTreoir Gnáthóg nó a rangaítear mar Limistéir Chosanta Speisialta faoin dTreoir Éan 79/409/CEE, nó Suíomh Tábhachtach Pobail. Limistéar Oidhreacht Nádúrtha (NHA) An tAinmniú do chaomhnú an dúlra sa tír seo. Struchtúr Cosanta Aon struchtúr nó cuid áirithe struchtúir atá ar Liosta na Struchtúr Cosanta. Séard is brí le struchtúr na ‘aon fhoirgneamh, struchtúr, tochailt nó rud eile a thógtar nó a dheintear ar, laistigh de nó faoi aon talamh nó aon chuid de struchtúr. Maidir le struchtúr cosanta nó le struchtúr cosanta molta, leathnaítear brí an téarma ‘struchtúr’ leis na sainmhínithe seo a leanas a chur san áireamh: a) taobh istigh an struchtúir b) an talamh atá laistigh de chúirtealáiste an struchtúir c) aon struchtúr eile atá laistigh den chuirtealáiste is a thaobh istigh agus d) gach fearas agus gné atá mar chuid den taobh istigh nó den taobh amuigh de na struchtúir atá luaite anso thuas. Séadchomhartha Taifeadta Séadchomhartha seandálaíochta a chosnaítear faoin Acht Séadchomharthaí Náisiúnta (Leasú) 1994-2004. Treoir Pleanála Réigiúnach (RPG) (Thiar Theas) Creat pleanála do Réigiún um fhorbairt fadtéarmach straitéiseach an Réigiúin áirithe sin de réir an Straitéis Spásúil Náisiúnta. Dlús Cónaithe Líon na n-aonad cónaithe in aghaidh aonad fairsinge (m.sh. heicteár). Tithíocht de bharr Gá Tuaithe Tithíocht a bhfuil gá léi i measc an phobail atá bunaithe i gceantair thuaithe de bharr a gcuid fostaíochta sa cheantar tuaithe nó i gceantar uirbeach máguaird.



Cur Chuige de réir Oird Forbairt a tharlaíonn amach ó lár ceantar uirbeach trí na tailte is gaire do lár an bhaile a fhorbairt ar dtús. Seveso II Treoir Mhór Thimpiste a dhíríonn ar thimpistí móra maidir le hábhair ghuaiseacha a sheachaint agus ar thionchar a leithéid de thimpiste ar dhaoine is ar an gcomhshaol a laghdú. Taisteal Cliste Samhail inmharthana iompair a spreagann modhanna inmharthana iompair mar iompar poiblí, siúlóid is rothaíocht chomh maith le gnímh eile mar e-fhostaíocht seachas a bheith ag braith ar ghluaisteán. Inbhuanaithe Is é atá mar shainmhíniú ar inbhuanaithe ná é sin a dhéanann freastal ar na riachtanais reatha gan cur isteach ar chumas na nglúnta atá le teacht freastal ar a riachtanais féin. Ceaptar go bhfuil caomhnú speiceas agus ghnáthóga de réir riachtanais Threoracha maidir le hÉin Gnáthóga ón AE mar chomhchuid tábhachtach de straitéisí, polasaithe agus cuspóirí inbhuanaithe. Mar an gcéanna nuair a úsáidtear an téarma ‘ag láithreacha oiriúnacha’ sa Phlean seo, tá cosaint iomláine éiceolaíoch na líonraí Natura 2000 i gceist go bunúsach. Limistéir Chaomhnaithe Speisialta (SAC) Limistéir/suímh fhiadhúlra a mheastar a bheith ríthábhachtach ar bhonn Éireannach is Eorpach araon; is í an Treoir Gnáthóg an bonn dlíthiúil faoin ainmniú. Limistéir Chosanta Speisialta Suímh/limistéir a ndeintear rangú orthu de réir gnéithe éan a chaomhnú; is í an Treoir Gnáthóg an bonn dlíthiúil faoin ainmniú. Lár an Bhaile Lár baile, sráidbhaile nó ceantair mar a bhfuil réimse leathan áiseanna agus seirbhísí in aon áit amhain mar chroílár an phobail is iompair phoiblí; ní áirítear páirceanna miondíola, ionaid áitiúla agus réileáin bheaga siopaí nach mbíonn ach tarraingt na comharsanachta orthu. Ordú Caomhnú Crann Ordú a dheineann an Chomhairle Contae chun aon chrann, crainn, cnuasach crann nó páirc foraoise a chaomhnú. Féadfar cosc a chur ar chrainn a ghearradh anuas, a bhearradh, ar an mbarr a bhaint nó ar iad a scrios d’aonghnó gan chead na Comhairle a fháil. Féadfar a leithéid a thabhairt faoi réir coinníollacha áirithe. Tithíocht Tuaithe de bharr Gá Uirbeach Tithíocht a bhfuil gá léi de bharr daoine a oibríonn i gceantar uirbeach a bheith ag iarraidh cónaí faoin dtuath, san áireamh tá an tarna áitreabh ag daoine.



Ceantar Tuaithe i Léig Ceantar mar a dtainig laghdú ar an ndaonra de réir dhá cheann de na trí dhaonáireamh deireanacha as a chéile.

Aguisín (ii) Treoir don Phlean Forbartha


Aguisín (ii) Treoir don Phlean Forbartha

______________________________________________________________ D’fhoilsigh RCORÁ Pleananna Forbartha – Treoir d’Údaráis Phleanála i 2007. Foilsíodh iad mar chabhair don phróiseas ullmhaithe agus cur i gcrích pleannanna forbartha agus mínítear an cleachtas is fearr maidir le móran ceisteanna. Tugtar comhairle faoi struchtúr agus cur i láthair pleananna forbartha maidir le ráitis pholasaí, cuspóirí, léarscáileanna agus eolas tacaíochta. Ní mór ceann a thógaint de na Treoracha nuair a ullmhaítear ráitis pholasaí agus cuspóirí laistigh de phlean forbartha. Tá sé mar aidhm ag an dtreoir:

• Caighdeán agus comhionannas pleananna forbartha a fheabhsú agus daáréir sin caighdeán agus comhionannas cinntí ar iarratais phleanála a fheabhsú.

• An t-ábhar straitéiseach i bpleananna forbartha a neartú i gcomhthéacs ord tosaíochta na bpleananna a mholtar faoi Acht 2000,

• Comhaontacht a spreagadh maidir le pleananna forbartha a ullmhú, a chur i gcrích is a athbhreithniú.

De réir na Treorach ba chóir:

• Creat soiléir straitéiseach a chruthú do phleanáil chóir agus d’fhorbairt inmharthana an limistéir go ceann tréimhse an phlean, comhionann is aidhmeanna fadtéarmacha pleanála is forbairt inmharthana, iad siúd sa Straitéis Spásúil Náisiúnta agus in aon Treoir Pleánála Réigiúnach a bheidh i bhfeidhm á gcur san áireamh.

• Fís chuimsitheach a leagan amach d’fhorbairt an limistéir lena mbaineann an plean.

• Aidhmeanna idir eacnamaíoch, sóisialta agus cultúrtha i Straitéis Fhorbartha Contae nó Cathrach a léiriú ar bhonn spásúil.

• Creat straitéiseach an phlean a bheith bunaithe ar chomhaontacht idir phoiblí is polaitiúil.

• Creat soiléir a sholáthar d’infheistíocht i mbonneagar agus I bhforbairt limistéir, ach ceann a thógaint de phleananna agus de pholasaithe idir náisiúnta agus réigiúnach.

• Conláistí an limistéir a chosaint agus a fheabhsú. • Treoir shoiléir a thabhairt d’fhorbróirí maidir le moltaí forbartha a

dhréachtadh agus don údarás pleanála maidir lena measúnú. • Creat polasaí a bhunú chun gur féidir pleananna sonraithe (mar

phleananna ceantar áitiúil nó limistéar caomhnú ailtireachta) a dhréachtadh do chodanna áirithe ceantar an údaráis phleanála.

• A bheith in ann an plean agus monatóireacht air a chur i gcrích.

Aguisín (iii) Liosta Cuspóirí Sainordaitheacha


Aguisín (iii) Liosta Cuspóirí Sainordaitheacha

______________________________________________________________

De réir an Acht um Phleanáil agus Forbairt Act 2000 (leasú) caithfidh na cuspóirí seo a leanas a bheith i bplean forbartha:- 1. Zónáil talún do ranga ar leith de réir pleanáil chóir agus forbairt inmharthana an

cheantair. 2. Bonneagar a sholáthar nó a éascú, san áireamh beidh iompar, fuinneamh,

áiseanna cumarsáide, soláthar uisce, áiseanna aisghabháil agus cur de láimh dramhaíola.

3. Oidhreacht a chaomhnú is a chosaint, an oidhreacht seandálaíochta agus nádúrtha san aiareamh.

4. Spreagadh, de réir Airteagal 10 den dTreoir Gnáthóg, bainistíocht gnéithe tírdhreach mar theorainneacha páirce a bheidh tábhachtach don ghréasán Natura 2000 ó thaobh éiceolaíochta de.

5. Géilliúlacht do chaighdeáin agus do chuspóirí a bhíonn i bpleananna bainistíocht abhantrach a chur chun cinn.

6. Forbairt phleanála agus inmharthana an chontae a bhreith isteach i riachtanais mhuintir an cheantair idir shóisialta, pobail agus cultúrtha.

7. Tréithe tírdhreach a chaomhnú, san áireamh beidh radharc agus fairsinge maraon le conláistí láithreacha is gnéithe suimiúla agus áilleacht nádúrtha.

8. Struchtúir a chaomhnú atá tábhachtach ar bhonn ailtireachta, seandálaíochta, stairiúil, ealaíon, cultúrtha, eolaíochta, sóisialta nó teicniúil.

9. Tréithe ceantar caomhnú seandálaíochta a chosaint. 10. Ceantair mar a mbíonn gá le hathleasú a fhorbairt is a fheabhsú. 11. Cóiríocht a sholáthar don lucht siúil. 12. Conláistí idir chaitheamh aimsire agus eile a chaomhnú, a fheabhsú agus a

leathnú. 13. Rialú suíomh gnó nua, maolú gnóthaí atá cheana féin ann agus forbairt a bheadh

sínte leo, forálacha an Treoir Mhórthimpistí maraon le rialacháin a feidhmithe á gcur san áireamh sna cúrsaí úd.

14. Seirbhísí pobail agus go háirithe scoileanna, naíolanna agus áiseanna eile oideachais agus cúram leanaí a a sholáthar no a éascú.

15. Oidhreacht teanga agus cultúrtha aon Ghaeltacht laistigh de cheantar an phlean fhorbartha a chosaint, cur chun cinn na Gaeilge mar theanga an phobail á gcur san áireamh.

16. Straitéis inmharthana lonnaíochta agus iompair a cur chun cinn i gceantair uirbeacha agus tuaithe, san áireamh beidh bearta chun éileamh ar fhuinneamh agus astaithe cheaptha teasa a laghdú is chun déileáil le cur in oiriúint a bheidh riachtanach don athrú aeráide.

17. Cearta slí poiblí do thrá, sliabh, taobh locha, bruach abhann nó aon láthair eile áilleacht nádúrtha nó fóntas caitheamh aimsire a chaomhnú is a aithint ar léarscáil.

18. Ceann a thógaint de pholasaí nó de chuspóirí cuí an Rialtais, An Comhthionól Tírdhreach Eorpach (Florence 2000) á chur san áireamh, maidir le cúrsaí dreach tíre idir aithint, measúnú, cosaint, bainistíocht agus pleanáil.

Aguisín (iv) Comhshaol Nádúrtha agus Ainmnithe


Aguisín (iv) Comhshaol Nadúrtha

agus Ainmnithe

______________________________________________________________

Tábla 10.1 Liosta Limistéar Ainmnithe Cosanta Speisialta laistigh de 15Cm ó cheantar an Phlean Ainmniú Ainm agus Cód an tSuímh

Oilean na gCánóg 004003 Sceilg Mhichíl 004007 Na Blascaodaí 004008 Aonad Cuan Trá Lí (san áireamh tá Loch Gile SPA 004011 agus Áth Caorach, An Bheannach agus Cuan Bhearrúin SPA 004079 mar a bhíodh), 004188 Cuan Chaislean na Mainge 004029 Páirc Náisiúnta Chill Airne 004038 Inbhir na Sionainne agus An Fhorghais 004077 Portach An Adharc 004108 Oileáin Na Machairí 004125 Leithinis Chorca Dhuibhne 004153 Leithinis Uíbh Ráthaigh 004154 Cnoc an Stacaigh go Sléibhte Mullach an Radhairc, Iarthar Luimnigh agus Cnoic Shliabh an Iolair 004161 Oileán Duínis agus Oileán An Scairbh 004175

SPA/pSPA (in situ)

Ceann Chiarraí 004189 An Dá Charraig An Tarbh agus An Bhó (Corcaigh) 004066 An Gaorthadh (Corcaigh) 004109 Leithinis Bhéarra (Corcaigh ) 004155 Rinn Mhuintir Bháire go Ceann Tuaithe (Corcaigh) 004156 Mullach an Ois go Muisire Mór (Corcaigh) 004162

SPA/pSPA (ex situ)

Ceann Léime (An Clár) 004119



Tábla 10.2 Liosta Limistéar Ainmnithe Caomhnú Speisialta laistigh de 15Cm ó cheantar an Phlean Ainmniú Ainm agus Cód an tSuímh

An Cheacha, 000093 Loch Áth Caorach, An Bheannach agus Cuan Bhearrúin, 000332 Bá na Scealg agus Inbhear na hUíne, 000335 Cuan Chaisleán na Mainge, 000343 Seanthigh Cónaithe, Coill An Drom Mór, 000353 Tigh Oighir Chill Gharbháin 000364 Páirc Náisiúnta Chill Airne, Na Cruacha Dubha agus Abhainn Chárthaí, 000365 Loch Yganavan agus Loch na mBreac Dearg 000370 Cnoc Bhréanainn, 000375 Portach Seithe Fhraoigh (Ardach), 000382 An dá Loch Cluain Í agus Inse Choinn, Coill na nIúraí 001342 Coill Mhuc Snámh, 001371 Portach An Gleann Mór, 001879 Portach Mheall an Ghamhna, 001881 Portach Mhullach an Ois, 001890 Seanthigh Cónaithe, Corra Glasa, 002041 Cuan Tra Lí agus Leithinis na Machairí, Siar go An Clochán 002070 Seantigh Cónaithe, Coill Easaibh, 002098 Coill Bhaile Ó Síoda, 002112 An Ribhéar, 002158 Abhainn na Sionainne Íochtar, 002165 An Abhainn Mhór (Corcaigh/Port Láirge), 002170 Na Blascaodaí, 002172 Abhainn na Doinne (Ciarraí), 002173 Sléibhte Sliabh Mis, 002185 Loch Drongán, 002187 Oileáin Na Machairí, 002261 Cuan Dairbhre/Caol An Caladh 002262 Báire Cheann Chiarraí, 002263 Coillte Gleann Locha, 002315

cSAC (in situ)

Portach Mhóin Mhínleach, 002351 Cuan An Ghleann Garbh agus Páirc Foraoise (Corcaigh), 000090 Rinn Mhuintir Bháire (Corcaigh), 000102 Coill Ghobnait (Corcaigh), 000106 An Gaorthadh (Corcaigh), 000108 Claondoire (Corcaigh), 001043 Doire Chloichir (An Cnoc Buí) Bog (Corcaigh), 001873 Loch An Fhearann Meánach (Corcaigh), 002189 Cúrsaí Chill Chaoi (An Clár), 002264

cSAC (ex-situ)

Loch agus Portach Tulachar(An Clár), 002343



Léarscáil 10.1 Suímh Ainmnithe Natura 2000 laistigh de 15Cm ó cheantar an Phlean

Léarscáil 10.1 Limistéar Cosanta Speisialta



Léarscáil 10.2 Limistéar Caomhnú Speisialta



Tábla 10.3 Liosta Limistéar Ainmnithe Oidhreacht Nádúrtha i gceantar an Phlean

Ainm an tSuímh Cód an tSuímhPortaigh Cnoc an Tairbh/Cnoc an Ridire NHA 002448Portaigh Shliabh an Iolair NHA 002449Portach An tEanach Mór NHA 000333Portach An Cnoc Rua NHA 000366Portach Abhainn na Sleachaine NHA 000383Portach Cnoc Daod NHA 001059Bun na Rodaí NHA 001352Portach Shailcheartán NHA 001882Portach Dúchoill NHA 001948



Tábla 10.4 Liosta Limistéar Oidhreacht Nádúrtha (pNHA) i gceantar an Phlean

Ainm an tSuímh *sin pNHA gan ainmniu eile.

CÓD AN tSUÍMH **Achoimre Suímh ar fáil

Téann isteach in ainmniú Natura 2000:

An Cheacha 000093 SAC 000093 Áth Caorach, An Bheannach agus Cuan Bhearrúin 000332 SAC 000332 agus SPA 4188

Bá na Scealg agus Inbhear na hUíne 000335 SAC 000335

Cuan Chaisleán na Mainge 000343 SAC 000343 agus SPA4029 An Dúloch 000350** SAC 00365 Portach Drom Loiscthe 000352 SAC 002173 Seantigh Cónaithe, Coill An Drom Mór 000353 SAC 00353

Oileáin An Neidín 000363 SAC 002158 Tigh Oighir Chill Gharbháin 000364 SAC 00364 Páirc Náisiunta Chill Airne, Na Cruacha Dubha agus Abhainn Chárthaí

000365 SAC 00365, SPA 004154 & SPA 004038

Loch Yganavan agus Loch na mBreac Dearg 000370 SAC 000370

Portach Mhóin Mhínleach NHA 000374 SAC 000374 Cnoc Bhréanainn 004038 000375 SAC 000375 Oileán Maolán 000376 SAC 002158 Portach Seithe Fhraoigh (Ardach), 000382 SAC 000382 Cuan Bhéal Átha Longfort 001332 SAC 002165 agus SPA004077 Biaille 001335 SAC 002165 agus SPA 004077 Inbhear Abhainn An Chasáin 001340 SAC 002165 *Cnoc na hEaglaise, Trá Lí 001341** - An dá Loch Cluain Í agus Inse Choinn, Coill na nIúraí 001342 SAC 001342

Oileán Duínis agus Oileán An Scairbh 001345 SAC 002158 agus SPA 004175

Oileáin Bá Dhoire an Fhionáin agus Riasc, Ceann an Uain 001346 SAC 002158

*Coill An Dúinín 001349 - Cean Dualaisc go Cuan Cromtha 001350** SPA 004154 *Coill Gleann Laoim 001353** - *Loch An Gleann Mór 001354** - Oileán na mBairnean 001359 SAC 002261 agus SPA 004125 Cuan Leithid 001364** SAC 002158 *Loch Nagarriva 001369** - Coill Mhuc Snámh 001371 SAC 002158 Pointe na Páirce 001372** SPA 004153 Aillte na gCánóg-Oileán na gCapall 001373** SAC 002262 agus SPA 004003 Oileán Ros Dochan 001375** SAC 002158



Ainm an tSuímh *sin pNHA gan ainmniu eile.

CÓD AN tSUÍMH **Achoimre Suímh ar fáil

Téann isteach in ainmniú Natura 2000:

*Abhainn An Ruachtaigh 001376** - Ceann Sléibhe 001377 SAC 002172 agus SPA 004153 Oileán na Spáinneach 001378 SAC 002158 Cean Sibéal/An Charraig Bhréin 001379 SPA 004153 Aillte Oileán Dairbhre 001382 SPA 004154 Inbhear An Góilín 001383** SAC 002262 *Aillte agus Riasca Ceann Trá 001384** - Bá Tairbirt 001386 SAC 002165 agus SPA 004077 *Coill Cill Gharbháin 001787** - Portach An Gleann Mór 001879 SAC 001879 Portach Meall an Ghamhna 001881 SAC 001881 *Portach An Bealach 001886** - Portach Mullach an Ois 001890 SAC 001890 An Sceilg Bheag 001953 SPA 004007 Sceilg Mhichíl 001954 SPA 004007 *Dumhcha agus Riasca Cuan Ard na Caithne 001958 -

*Góilín Burnham 001960** - *Riasca Goirte An tImleach Thoir 001961** - Oileán An Mhuclach Mhór (Na Machairí) 001962 SAC 002261 agus SPA 004125

Gorach (Na Machairí) 001963 SAC 002261 agus SPA 004125 Oileán tSeanaigh (Na Machairí) 001964 SAC 002261 agus SPA 004125 Inis Tuaiscirt agus Oileán Imill (Na Machairí) 001965 SAC 002261 agus SPA 004125

Seantigh Cónaithe, Leitir 002040** - Seantigh Cónaithe, Coill Corra Glasa 002041 SAC 002041

Seantigh Cónaithe, Doirín an Phoill 002042 SAC 002173 Bá Trá Lí agus Leithinis Na Machairí, Siar go dtí An Clochán 002070 SAC 002070 agus SPA 004188

*Inbhear An Ruachtaigh 002092** - Seantigh Cónaithe, Coill Easaibh 002098 SAC 002098



Léarscáil 10.3 Limistéir Ainmnithe Oidhreacht Nádúrtha (NHA) agus Caomhnuithe Nádúrtha i gCeantar an Phlean

Léarscáil 10.3



Léarscáil 10.4 Limistéir Mholta Oidhreacht Nádúrtha (pNHA) i gCeantar an Phlean

Léarscáil 10.4



Tábla 10.5 Suímh Thábhachtacha Geolaíocha i gCeantar an Phlean

Ainm an tSuímh

Príomhthréithe & Tásc-fhocail gné(ithe) tábhachtacha Bail(t)e Fearainn/ceantar

Uimh. Téama Suímh Buntéama IGH

An Blascaod Mór Iontaisí Siliúracha An Blascaod IGH2-23 IGH2 Réamhchaimbriach – Palae-onteolaíocht Deavónach

An Daingean Cósta Siliúrach Stratagrafaíocht Grúpa Dún Chaoin agus láithreacha tábhachtacha iontaisí Dún Chaoin IGH4-15

IGH2 Réamhchaimbriach – Palae-onteolaíocht Deavónach

An Daingean Cósta Siliúrach Stratagrafaíocht Grúpa Dún Chaoin agus láithreacha tábhachtacha iontaisí

An Baile Uachtarach Thiar, Baile an Chalaidh, An Cloichear, An Ghráig, Ceathrú an Fheirtéaraigh IGH2-27


An Coimín Thuaidh Iontaisí Siliúracha An Coimín Thuaidh IGH2-26 IGH2 Réamhchaimbriach – Palae-onteolaíocht Deavónach

Súnda na gCánóg Iontaisí Deavónacha An Gleann Iarthach IGH2-42 IGH2 Réamhchaimbriach – Palae-onteolaíocht Deavónach

Rian Teitreapóid Oileán Dairbhre Rian Tetrapod Dó Choille IGH2-43 IGH2 Réamhchaimbriach – Palae-onteolaíocht Deavónach

Bá An Mhin Aird – Ceann an Dáimh Abhainn an Scáil Siliúrach i dteannta Grúpa Daingean Uí Chúis Daingean UiíChúis IGH4-16 IGH4 Caimbriach-Siliúrach

Trá Charracháin Fosuithe Waulsortian le lithistid deimeaspúinsí Bearrúin IGH3-25 IGH8 Carbónmhar Íseal

An tOileán Mór tulach láibe Waulsortian An Fhianait IGH3-28 IGH3 Carbónmhar – Palae-onteolaíocht Plicéineach

Tuairín na Sliogán caidéal láimhe Cill Orglan IGH16 IGH16 Hidrigheolaíocht

Cathair Conraoi agus Gleann Doire Mór Iontaisí Siliúracha

An Coimín, Currach Cuileannach, Beithearnach, Doire Mór IGH2-25


Oileán Doire Mór agus Bá Trá Lí gob méaróg IGH13 IGH13 Geoideilbheolaíocht Chósta

Ceann Chiarraí Cnuasaigh Pailineolaíocha agus Palae-luibheolaíocha Baile Uí Thaidhg IGH3-26

IGH3 Carbónmhar – Palae-onteolaíocht Plicéineach



Ainm an tSuímh



Bearrúin Túr carst fuílligh Bearrúin IGH1-43 IGH1 Carst

Bearrúin Tur treasach carst Bearrúin IGH12 IGH1 Carst

Cósta Bhaile Uí Thaidhg Deavónach Bhaile Uí Thaidhg IGH2-36 IGH2 Réamhchaimbriach – Deavónach Palae-onteolaíocht

Cill Fhionnúrach Saprailít IGH12 IGH12 Méiseasóch/Caenasóch

Baile Mhic Cuinn, Sluggaire foinse Bhaile Uí Thaidhg IGH16 IGH16 Hidrigheolaíocht

Lios Tré breisia nocht IGH12 IGH12 Méiseasóch/Caenasóch

Cairéal Céim an Daimh Láthair plandaí agus spór Loch An Adharc IGH2-41 IGH2 Réamhchaimbriach – Deavónach Palae-onteolaíocht

Baile an Bhuinneánaigh Suilfídí Baile an Bhuinneánaigh IGH6 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Baile an Bhuinneánaigh Gonitatites agus débhlaoscaigh Baile an Bhuinneánaigh IGH3-24 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Tiobraid, An Neidín foinse carst Tiobraid, An Neidín IGH1 IGH16 Hidrigheolaíocht

Tiobraid, An Neidín foinse carst Tiobraid, An Neidín IGH16 IGH16 Hidrigheolaíocht

Uaimheanna Baile Mhic Uileagóid córas clasaiceach uaimheanna

Carraig na Fighle (Thoir), Carraig na Fighle (Thiar), Potáile, Lissooleen, Baile an Chnoic,Cill Chuáin, Béal Átha an Mhuilinn IGH1-26 IGH1 Carst

Baile Uí Dhoinnléibhe Cuasóga cailce Cailceacha Gleann na Gaoistine IGH3-29 IGH3 Carbónmhar – Palae-onteolaíocht Plicéineach

Baile Uí Aichir Forimeallach breisia nocht IGH12 IGH12 Méiseasóch/Caenasóch

Kilneedan Forimeallach breisia nocht IGH12 IGH12 Méiseasóch/Caenasóch

Mucros [Cu, Zn, Co] Mianrú Iar-Mhianach Cóbalt/Cré-umha Cill Airne IGH15 IGH6 Mianreolaíocht

Oileán Rois Mianrú Copair Cill Airne IGH15 IGH6 Mianreolaíocht

Oileán Rois Mianreolaíocht Éagsúil Cill Airne IGH6 IGH6 Mianreolaíocht

Mucros Mianraí Forghéineacha Cill Airne IGH6 IGH6 Mianreolaíocht

Baile Uí Dhoinnléibhe Cailc Chailceach IGH12 IGH12 Méiseasóch/Caenasóch

Baile Uí Aogáin Píopaí nó tabhairt uathu gan dáta Soir ó Thrá Lí/Oileán Ciarraí IGH12 IGH12 Méiseasóch/Caenasóch



Ainm an tSuímh



Uaimh An Chraig >12ca cailcíte An Chraig, Anglore IGH12 IGH1 Carst

Uaimh An Chraig >12ca cailcíte An Chraig, Anglore IGH1-30 IGH1 Carst

Tobar Mainge foinse carst Oileán Ciarraí IGH16 IGH16 Hidrigheolaíocht

Uaimh Chairéal Baile na hAille uaimh gréasán fréatach Baile na hAille IGH1-39 IGH1 Carst

Foinse Cairéal Carraundulkeen, Gníomh go Leith foinse alathe Gníomh go Leith, An Ráth Mhór IGH16 IGH16 Hidrigheolaíocht

An Ráth Mhór Esker An Ráth Mhór IGH7 IGH7 An Ceathartha

Oyster Hill Fiadhúlra is straidhpeanna aolchloiche An Fhianait IGH3-27 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Oyster Hill Fiadhúlra is straidhpeanna aolchloiche An Fhianait IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Mucros, Loch Léin Uaimheanna karren Mucros IGH1-34 IGH1 Carst

Sceilg Mhichíl Sistéal uisce báistí IGH16 IGH16 Hidrigheolaíocht

Knocknadobair Straidhpeanna IGH7 IGH7 An Ceathartha

Biaille Carraigreacha Carb. Nocht IGH9 IGH9 Carbónmhar Uachtar

Carraig an Chaipín Chorr Meigeachorra IGH7 IGH7 An Ceathartha Uachtar

Gleann Fleisce Roinn Deavónach IGH10 IGH10 Deavónach

Gortnabinna Roinn Deavónach IGH10 IGH10 Deavónach

Siar ó Thuaidh ó Chill Orglan caidéal láimhe Cill Orglan IGH16 IGH16 Hidrigheolaíocht

Gleann Abha Chaisle Oigheardheascaí IGH7 IGH7 An Ceathartha

Roinn sruth Cordal Dineantach is déanaí, trilópaigh Oileán Ciarraí IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Plover Hill Tulach Carbónmhar Trá Lí/ An Fhianait IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Ceann Sléibhe – Dún Chaoin An-chuid Bailte Fearainn IGH10 IGH10 Deavónach

Dún Beag IGH10 IGH10 Deavónach

An Cuas Garbh (Ard na Caithne) Strataim iompaithe Grúpa Daingean Uí Chúis Deavónach Baile an Fheirtéaraigh IGH10 IGH10 Deavónach

Dún an Óir Straidhpeanna Baile an Fheirtéaraigh IGH7 IGH7 An Ceathartha

Ceann Bhaile Dháith Deavónach An Chorrghráig, Baile na nGall IGH10 IGH10 Deavónach



Ainm an tSuímh



Rian Teitreapói go Ceann Reenadrolaun Deavónach IGH10 IGH10 Deavónach

Oileán na gCánóg go Ceann Bhólais Iontaisí Deavónacha IGH10 IGH10 Deavónach

Pointe na Páirce Cumasc Kilfarnoge IGH10 IGH10 Deavónach

Dairbhre Mianaigh shlinne - leaca slinne IGH15 IGH15 Geolaíocht Eacnamaíoch

Baile Móir go Ceann Sléibhe Deavónach An-chuid Bailte Fearainn IGH10 IGH10 Deavónach

Beiginis Carraigreacha bolcánacha Deavónacha IGH10 IGH10 Deavónach

An Leacht - Béalta – Ceann Dualaisc Carraigreacha bolcánacha Deavónacha IGH10 IGH10 Deavónach

Cnoc Bréanainn Beanna Pirimidiúla IGH7 IGH7 An Ceathartha

Cnoc Bréanainn Síonchaitheamh fisiciúil, sciorthaí, lochanna An Phaidir IGH14 IGH14 Aibhneach/Geoideilbheolaiocht Lochach

Cuas Deavónach IGH10 IGH10 Deavónach

An Trá Bheag – Ceann an Dáimh Deavónach IGH10 IGH10 Deavónach

Loch an Dúin Coire IGH7 IGH7 An Ceathartha

Loch an Dúin/Cé Bhréanainn 7rl. Deavónach IGH10 IGH10 Deavónach Bá Chill Mhuire go Caisleán An Mhin Aird Dumhcha móra IGH10 IGH10 Deavónach

Inse – Cuaisín na Glasaille Cumaisc Inse Inse IGH10 IGH10 Deavónach

Inse go Cuaisín na Glasaille seargadh meall Inse IGH14 IGH10 Deavónach

Inse go Cuaisín na Glasaille Maidhmeanna talún Inse IGH7 IGH10 Deavónach

Na Machairí, Bá Trá Lí (Garraí Liam is fearr?) tulach láibe Waulsortian - stór tríthoimhseach An-chuid Bailte Fearainn IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Whitestrand Straidhpeanna IGH7 IGH7 An Ceathartha

Ros Beithe Polagóin seaca Tundra IGH7 IGH7 An Ceathartha

Gleann An Com Chorr IGH7 IGH7 An Ceathartha

Loch Cárthaí Oigheardheascadh IGH7 IGH7 An Ceathartha

Bearrúin Túr carst fuílligh Bearrúin IGH8 IGH1 Carst

Oileán An Fhianait Waulsortian le spúinsí móra An Fhianait IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar



Ainm an tSuímh



Cathair Conraoi agus Gleann Doire Mór Deavónach Doire Mór Thoir IGH10


Trá Charracháin Fosuithe Waulsortian le lithistid deimeaspúinsí Bearrúin, Carrachán IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

An cósta ó dheas ó Cheann Chiarraí- siar ó Bhaile Uí Thaidhg go hAbhainn Ghleann Doire Deavónach IGH10 IGH10 Deavónach

An Fhianait – Cill Fionnúrach – An Spá síonchaitheamh mór IGH14 IGH14 Aibhneach/Geoideilbheolaiocht Lochach An Fhianait – Cill Fionnúrach – An Spá síonchaitheamh mór IGH7 IGH7 An Ceathartha

Loch Dubh (Ceann Chom Uí Dubh) Droimníní IGH7 IGH7 An Ceathartha

Taobh o Thuaidh na Cruacha Dubha Liopaí Ithirthreabhacha IGH7 IGH7 An Ceathartha

Cairéal Ard Fearta Cairéal Ballybroman IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Na Cruacha Dubha Aretes IGH7 IGH7 An Ceathartha

The Gaddagh fean, ar a laghad 4 ardán Holaicéineacha Na Cruacha Dubha IGH14 IGH14 Aibhneach/Geoideilbheolaiocht Lochach

Gleann Cummeenduff Gleann U-chruthach IGH7 IGH7 An Ceathartha Baile an Bhuinneánaigh trá ar ard IGH7 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Baile an Bhuinneánaigh Waulsortian nocht fá roinn chósta An-chuid Bailte Fearainn IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Bearna an Chuimín Uiscedhroim oighirbhriste IGH7 IGH7 An Ceathartha

Cill Airne Carraigreacha droimneacha, sciúradh aerga, oigheardheascthaí IGH7 IGH7 An Ceathartha

Cairéal Leic Snámha Cairéal Oibrithe, Aolchloch Visean, Rang Suntasach Carraige IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Na Tóimí Oigheardheascadh IGH7 IGH7 An Ceathartha

Cuid de loch i gCill Airne Deavónach An-chuid Bailte Fearainn IGH10 IGH10 Deavónach

Barry's Glen Claiseanna (Ó thuaidh ó) Chill Airne IGH7 IGH7 An Ceathartha



Ainm an tSuímh



Cuid de Locha Cill Airne Marmair Dhearga, Bonn Waulsortian An-chuid Bailte Fearainn IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Eas Torc eas Mucros IGH14 IGH14 Aibhneach/Geoideilbheolaíocht Lochach

Poll Ifrinn Coirí Mangartan IGH7 IGH7 An Ceathartha

Cill Choimín Iomairí Oigheardheascacha, sínte oighearaibhneacha. IGH7 IGH7 An Ceathartha

Cill Gharbháin, cuid den Ruachtach Sraith Scarbh, Tábhacht Oidhreacht Mhianadóireachta Cill Gharbháin (Baile mór) IGH8 IGH8 Carbónmhar Íochtar

Loch Coiteáin Gaineamhchloch Deavónach agus bolcáin Droim idir Dhá Loch, Rossalia, Shronaboy IGH10 IGH10 Deavónach

Bennaunmore brú tintiúil IGH11 IGH11 Brú Tintiúil

Gearradh bóthair Droichead Uí Mhórdha Foirmiú Gaineamhchloch Clóiríte Gleann Fleisce Cill Gharbháin IGH10 IGH10 Deavónach

An Cillín (gleann idir é agus Bennaunmore) brú tintiúil IGH11 IGH11 Brú Tintiúil

Inse – Cuan Chaisleán na Mainge –Ros Beithe

Is ar ghob Inse atá an crios dumhcha is breátha sa tír, gob gainimh is duirling timpeall ar riasc goirt agus bláir láire thoir. San aill thiar ón ngob tá sraith brea nocht ón gCeathartha. Chítear trá ar ard, dhá scipéad maraon le fosuithe tiubha ithirthreabhacha agus is suíomh ranga é. IGH13 IGH13 Geoideilbheolaíocht Chósta

Bá na Scealg - Loch Luíoch Trá agus goib IGH13 IGH13 Geoideilbheolaíocht Chósta

Cuan Bhearrúin – An Fhianait tambaló agus dumhcha Bearrúin IGH13 IGH1 Carst Barrys Glen agus Baile Uí Dhoinnléibhe Goniatites iondáthaithe Cill Airne IGH9 IGH9 Carbónmhar Uachtar

Bá Bhréanainn tambaló angus dumhcha IGH13 IGH13 Geoideilbheolaíocht Chósta

Com na hEorna Liopaí Ithirthreabhacha IGH7 IGH7 An Ceathartha

Dún Chaoin Mianreolaíocht IGH6 IGH6 Mianreolaíocht



Ainm an tSuímh



Locha Chill Airne locha An Phaidir IGH14 IGH14 Aibhneach/Geoideilbheolaiocht Lochach

Ceann Sléibhe aillte ingearacha agus fuílligh oighir IGH13 IGH10 Deavónach

Ceann Sibéal – Cuan Ard na Caithne geoideilbheolaíocht chósta IGH13 IGH10 Deavónach



Tábla 10.6 Liosta Páirceanna Foraoise Ainmnithe i gCeantar an Phlean

Páirc Foraoise Ainmniú Coill Chill Gharbháin pNHA 001787 Coill Bhaile Ó Síoda Coill Bhaile Ó Síoda cSAC 002112 Coill na nIúraí Cluain Í agus Loch Inse Choinn, Coill na

nIúraí cSAC 001342 Coill Lyranes Íochtar Páirc Náisiúnta Chill Airne agus Abhainn

Charthaí cSAC 000365 An Drom Bán Páirc Náisiúnta Chill Airne,Na Cruacha

Dubha agus Abhainn Chárthaí cSAC 000365

An Charraig Thoir ------------- Coill Reenadinna Páirc Náisiúnta Chill Airne,Na Cruacha

Dubha agus Abhainn Chárthaí cSAC 000365

An Drom Mór Sean Seantigh Cónaithe, Coill An Drom Mór cSAC 000353;

Coill Doire Coinche Páirc Náisiúnta Chill Airne,Na Cruacha Dubha agus Abhainn Chárthaí cSAC 000365

Gleann na Ginte Cnoc an Stacaigh go Sléibhte Mhullach an Radhairc, Cnoic Luimnigh Thiar agus Sliabh an Iolair SPA 04161

Coill Ardach Cuan Chaisleán na Mainge cSAC 000343



Léarscáil 10.5 Suímh Thábhachtacha Geolaíocha i gCeantar anPhlean

© Aonad Polasaí Pleanála

Comhairle Contae Chiarraí

wwwwww..kkeerrrryyccooccoo..iiee