Arh Vodic Kosova

7/21/2019 Arh Vodic Kosova

http://slidepdf.com/reader/full/arh-vodic-kosova 1/109

ArheološkivodičKosova



Arheološki vodič Kosova

Izdavač:

Ministarstvo Kulture, Omladine i SportaArheološki Institut Kosova

Autor:

Milot Berisha

Redakcija:

Vjollca Aliu, Direktor Departamenta za Kulturno Nasleđe-MKOSKemajl Luci, Arheolog, Viši Kustos u Muzej KosovaDr.sc. Enver Rexha, Direktor, Arheološki Institut KosovaDr.sc. Shafi Gashi, Arheolog, Arheološki Institut Kosova

Mr.sc. Premtim Alaj, Arheolog, Arheološki Institut KosovaDip.sc. Luan Gashi-Antropolog, Arheološki Institut Kosova

Kompilacija mapa:

Faik S. Berisha

Design:

www.xhad.net

Priština 2012



Dragi Prijatelji,

Vodič koji je sada u vašim rukama označava jedan važan ko-rak prema dokumentaciji i prezentaciji našeg arheološkog nasleđa. Ovaj vodič je jedan kratak rezime ali veoma važan i značajan koji se trudi dapruži vama na ovid nekoliko desetina arheoloških lokaliteta od preko400 ukupno evidentiranih na teritoriji Kosova do sada i registovanih uListi Kulturnog Nasleđa za Privremenu Zaštitu od strane Republike Ko-sova. Kao takav vodič če služiti kao jedan inormator za odabrane loka-litete koji su možda i najznačajni dokumentovani na Kosovu. Ovaj vodič je namenjen svim generacijama koji su znatiželjni da upoznaju bogat-stvo kulturnog nasleđe naše zemlje.Vodič je pripljemen u hronološkomredu, počevši od praistorije pa do srednjeg veka.

Arheološko nasleđe Kosova registrovano do današnjih dana,

predstavlja jedno blago od izuzetnog značaja za našu zemlju. Arheološkipotencial potvrdjen tokom druge polovine prošloga veka je identifikovan i dokumentovan arheološkim radovima. Arheološka istraživanjasu preduzeta tokom zadnje dekade kao preko sondažnih iskopavanja,sistematskih istraživanja, rekognosciranja terena, kao i pomoću inter-disciplinarnih geofizičkih, arheobotaničkih i arheometalurških studija.

Ove interdisciplinarne studije su u unkciji upoznjavanja, ana-

lize i prezentacije bogate arheološke vrednosti Kosova. Ovi arheološkidokazi odslikavaju tragove ostataka, ruševina i objekte proteklih civi-lizacija, kao autohtonog stanovništa, tako i civilizacije istoka i zapada,dokumentovane u prostoru i određenom vremenu.



Zahvaljujuči studijskim radovima tokom prethodnih nekoliko

dekada lokalnih arheologa, posebno u zadnjih deset godina saradnjomsa arheolozima iz Albanije, Francuske, i posebno dolaskom specijalistaiz polja interdiscipliranih arheoloških nauka, kolega iz Njemačke, Koso- vo danas može da prezentira veoma bogato arheolosko nasleđe, unutari van zemlje.

Ministarstvo Kuluture, Omladine i Sporta nastaviče da podržiarheološko istraživanje sa karakterom regognosciranja, iskopavanja,arheoloških studija a posebno publikacije preko kojih če se prezentirati

i promovirati arheološko kulturno nasleđe Kosova. Memli KRASNIQI

Ministar Kulture, Omladine i Sporta



Sadržaj

Mape: Neolitska Arheološka nalazišta 99

Eneolitska (Bakarno Doba) Arheološka nalazišta 101

Bronzano Doba Arheološka nalazišta 103

Gvozdeno Doba Arheološka nalazišta 105 Arheološka nalazišta Rimskoga Doba 107

Arheološka nalazišta Kasne Antike i Srednjeg Veka 109

Uvod 7 Mapa Republike Kosova 9

Novo Kameno Doba, Neolit 11Vlašnj 13Rudnik 17 Varoš 19Žitkovac i Karagač 20

Valač 21Rštan 22Bariljvo 24Dvt Jugović (Bardhosh) 25Prdionica - Priština 26Fafos-Mitrovica 28Surkiš 30Nolitska Kamna Skira 31Rlativno datiranj mtalnih

vrmna 32 Metalno Doba 33

Gornj Gadimlj 35Hisar 36Iglarvo 39Boka Prčvo 41Rogovo 42Koriša 44Donja Brnjica 45

Ponošvac 46Ðinovc 47 Blaćvac 48Fšj 49Vlaštica 50Široko 51Ljubožd 52Pćka Banja 53Prizrn, posbni slučajni nalazi 55

Kamnica, jdinstvnislučajni nalaz 56

Rimski Period 57 Municipium D.D. (‘Dardanorum’)61Vindnis 62Pstovo 63Poslišt 64Staro Dvoran 65Crc 66Klokot Banja-Vrban 67

Palivodnica 68 Municipium Ulpiana 69Ugljar-Statio Viciano 72Donj Nrodimlj 73Čiik 74Nikodim 75

Kasno Antički i

srednjovekovni period 77

Vrla 79 Mališvska Banja 80Gradina (Tvrdjava) Arilača 81Gradina(Tvrdjava) Pograđ 82Gradina (Tvrdjava)Koriš sa ranohrišćanskomcrkvom 83Gradina (Tvrdjava) Kastrca 84Gradina (Tvrdjava) Vučaka 85

Gradina (Tvrdjava) Strovca 85Gradina (Tvrdjava) Lapušnika 86Gradina (Tvrdjava) Laništ 86Gradina (Tvrdjava) Dubovca 87 Gradina (Tvrdjava) Topanic 87 SukaCrmljan 88Zatrić 89Gradina (Tvrdjava) Vltina 90

Grabovac 91 Matičan 92 Novo Brdo 93Prizrnska Kalaja 94

Muzj Kosova 96



6 Arheološki vodič Kosova




Uvod

Povoljni geo-strateški položaj i bogatiprirodni resursi bili su idealni za razvoj životaod praistorijskog perioda, ovo dokazano potragovima stotine arheoloških nalazišta kojasu otkrivena i identifikovana na celom Ko-

sovu, koje s ponosom predstavljaju obilnoarheološko nasleđe naše zemlje. Ovaj kratak vodić arheološkog nasleđa prati nas dalje krozantički period na Kosovu i osnovan je na tajnačin da nudi samo osnovne inormacije nekihod odabranih arheoloških nalazišta na Kosovo.

Naravno da broj lokaliteta saarheološkim potencijalom raste, ovo zbog

otrkivanja i istraživanja koje se vrše na celomKosovu ali takođe i od brojnih površinskihidentifikovanih tragova koji nude novi uvid zaantiku naše zemlje. Najraniji dokumentovanitragovi na teritoriji Kosova pripadaju kultura-ma Kamenog Doba, odnosno ima indikacija da je možda bilo i pećinskih nasleđa kao u pećiniRadavca, veoma blizu izvora Belog Drima,takođe ima indikacija i za pećinu u Grnćarukod Vitine, Demovo i Karamakaz u Peći , itd.Međutim, još uvek nije potvrđen život tokomperioda Paleolita ili Starog Kamenog Doba.Dakle, sve dok se ne potvrde tragovi ljudskogzivota u paleolitu i mezolitu, tragovi životaiz neolitskih naselja smatraju se za početno

hronološko vreme naseljavanja naše zemlje.Od ovog perioda pa do danas, naša je

zemlja bila naseljena od praistorije pa do sred-




njega veka. ragovi njihovog življena i delatnost, evidentni su na celoj

teritoriji Kosova, dok na nekim arheološkim nalazištima ima tragova višeslojnih naselja koje jasno odražavaju kontinuitet života kroz vekove.

Vodić koji se ovde predstavljuje nema karakter turističkog kul-turnog vodića ali, štaviše, pošto uspostavljanje inrastrukture za razvoj i promociju arheo-turizma i arheoloških parkova je veoma skupo izahteva vreme i stručnost, onda ovaj vodić najmanje pruža opšte inor-macije za neke od najvažnih arheoloških nalazišta Kosova.

Materijal za pripremu vodića je sakupljen od ranije objavlenihizveštaja i publikacija iz onda arhiva Arheološkog Instituta Kosova iMuzeja Kosova, ali takodje i iz Baze Podataka Arheološkog NasledstvaKosova.




ALBANIA

MONTENEGRO

G a z i v o d ë

R a d o n i q

Shtime

Malishevë

Rahovec

Suharekë

Prizren

Pejë

Deçan

Junik

Istog

Klinë

Graç

Vushtrri

Fushë Kosovë

Obiliç

PRISHTI

Leposaviç

Gjakovë

Lipjan

Shtërpcë

Mitrovicë

Skënderaj

Gllogoc

Dragash

PoduZveçan

Zubin Potok

Ferizaj

Mališevo

Orahovac

Suva Reka

Peć

Dečani

L

l a p

K l i n

ë

I b ë r

K r

e n a

I s t o

g

E r e ni k

M iru shë

Gr a ç a n k ë

L u m b a r d

h i i P r i z

r e n i t

Lumb a r d h i i P e j ë s

Lu m b ardhi i Deça n i t

L e p e n c

D r i n i i B

a r d h ë

D r e nic ë

T o p l l u

g ë

S i t n

i c ë

I b ë r

Istok

Klina

Vučitrn

Obilić

PRIŠTIN

Leposavić

Ðakovica

Štrpce

Mitrovica

Srbica

Glogovac

Dragaš

PoduZvečan

Uroševa

Kosovo Polje

Lipljan

Štimlje

Grač

L a b

L e p enac

K l i n

a

I b a r

M i r uša

B e l i D r i m

P r i z r

e n s k a B i s t r i c a

Pe ć s k a B i s t r i c a

D e č anska Bis tric a

G r a č anka

D r e n

ic a

T o p

l u g a

S i t n

i c

a

I s t o

č k a

R e k a

I b a r

G a z i v o d a

R a d

o n i ć

Mapa Rpublik Kosova







Novo Kamno Doba, Nolitopla i vlažna klima Holocena koje je usledilo posle zadnjegotopljenja ledenog doba, donelo je promene u prirodi i ogleda se učoveku ali i na flori i auni opšteg ambienta i okruženja. Sada ljudskodruštvo dobija karakter organizovanog društva i ogleda se u osnivanjustalnih naselja, izgrađenih na suvim mestima, na obalama reka i plod-nih ravnica. Čovek sada poseduje kamen i upotrebljava ga za preradu

oružja, alata ali i u primitivnoj arhitekturi. Kulturne karakteristike pe-rioda novog kamenog doba odnosno neolita, osnovane su na arheološkidokumentovane i imenovane tačno shodno upotrebi kamena (Neo-novo, Lithos-kamen) tako se prepoznaje kao neolitska civilizacija ili VremeNovog Kamena.

okom ovog perioda dešavaju se glavni događaji koji utiću nanačin života kao što su; razvoj poljoprivrednog rada, pripitomljivanježivotinja (domestikacija) koje su sada poznate kao domaće životinje, i

obrada keramike; sve ove nove delatnosti pridonele su razvoju i pros-peritetu ljudske civilizacije. Čovek je sada ostavio lov na drugom planukoji utiče na prolaz nomadskog života u polu-nomadski život. Kulti-




vacija žitarica je u prvom planu, i zemljište je obrađivano alatkama odkamena, kostiju ali i drvene.

reba istači da tokom ovog dugog vremenskog perioda, ulogažene prelazi u prvi plan, koja preduzima radove predenja-tkanja, obradukeramičkih sudava, kao i staranje za stambeno okruženje, decu, hranui pripitomljivanje životinja. Svi ovi radovi su u domenu neolitskih žena.

Antropomorne glinene figurine otkrivene širom sveta kao u nanašoj zemlji, potvdjuju ovaj argument i na večini ovih antropomornihfigurina koje su odrađane u šematskoj ormi, u večini slučajeva pred-

stavljaju žensko telo.Glavni izvori za ekonomski život neolita su: poljoprivreda,

proizvodnja alatki i obrada keramike, gajanje stoke, ali donekle lov i ri-bolov. ako da su naselja građena na tim mestima sa predispozicijamagde se nalaze priordni izvori. Večina praistorijskih neolitskih naseljaistražene u našoj zemlji rasvetljuju činjenicu da su rađeni uglavnom odmaterijala koji se nalaze blizu njihovog okruživanja.

Neolitska naselja su uglavnom bila izgrađene od koliba-malihkuća sa drvenim stubovima i sa pletenim grančicima obložene blatompomešanom sa slamom, dok su krovovi bili pokriveni trskom i slamom.

Iako kod arheologa ima različitih mišljena oko datiranja Neoli-ta, može se reči da je vremenski period od 6500-3500 p.n.e treba sma-trati kao relativno realno produženje ovog perioda za teritoriju Balkana.

Kod pećina i u abriama umetnost je dokazana i u našoj zemlji.One su služile kao privremena skloništa, ali i kao oblik praistorijskihsvetilišta ili bogomolje gde su se molili različitimi bogovima pagan-skog sveta. Glavni kult pripada boginji poznata kao boginja majka. Ovotakođe dokazuje da je lik majke (žene) zauzima značajno mesto poštoona vodi kuću, stara se za osnivanje i održavanje porodice, uključena je u procesu kulturnog i ekonomskog razvoja i društvene organizacijuporodice. Ovaj period je takođe poznat kao period matriarhata koji jebio svojstvo neolita.




Arheološko nalazište, odnosno višeslojno prebivalište Vlašnje,nalazi se na ravnoj površini stenaste terase (335 metara iznad morske vi-sine) na desnoj strani puta Prizren-Žur, oko 6 km zapadno od Prizrena.

Na ovome nalazištu dokazan je kontinuitet života tokom nekih

vremenskih perioda: rani neolit (Starčevačka kultura), srednji i kasnineolit (Vinčanska kultura), eneolit (period bakra), bronzani period,gvozdeno doba, helenistički period kao i period kasne antike i ranisrednji vek. Arheološki material pronađen na ovome lokalitetu istražennekoliko sezona nakon dvehiljadite godine ovog milenijuma, otkrilo jebrojne ragmente sudova od pečene gline, radne alatke od kamena, kre-mena i kosti, ukrase i utilitarne objekte, kovani novac, itd.

Vlašnj 4

5 6




okom kasne antike, rav-na terasa poznata sa toponimom

Gradište kod Vlašnje, utvrđujese izgrađenim zidovima, koje sukarakteristika rekonstruckije peri-oda vladavine cara Justiniana, arealkoji uključuje površinu oko 2 hek-tara, i sigurno odavde je nadgledanrimski putni segment Via Lissus-

Naissus (Lješ-Niš), koji se verujeda je prolazio veoma blizu ovogarheološkog centra.

Razni ragmenti slikanegrnčarske posude sa geometrijskimlinijama, nadjene su na ovom loka-litetu. akodje kremeni noževi izranog neolitskoga doba, odnosno

Starčevačka kultura, šesti mileniump.n.e, bili su prisutni na ovom neolit-skom naselju.

Fig.4. Pogled stenovite terase, lokacijaarheološkog nalazišta Vlašnje.

Fig 5. Mapa lokacije

Fig. 6. Ortofotografija lokacije uVlašnje

Fig. 7. Fragment oslikane keramike sageometrijskim linijama(Arheološki Institut Kosova)

Fig. 8. kremeni nož(Arheološki Institut Kosova)

fig. 9. Tokom iskopavanja u Vlašnji

9

8 7




Razne antropomorne

figurine su otkrivene tokomiskopavanja prve decenije dru-gog milenijuma (2002-2010),od kojih je istaknuta jedna an-tropomorna figurina, tipičanuzorak za Starčevačku kulturu,Perioda Ranog Neolita, šestimilenijum p.n.e.

okom radova pron-adjena su zoomorna figurineu Vlašnji, koje pripadaju epohiranog Neolita, Starčevačke kul-ture, šesti milenium p.n.e.

Posebno pobudjuje ra-doznalost posuda od pečene

gline, sa dekoracijom otkrivenau Vlašnji, Neolitski Period,Vinčanska Kultura, treči mil-lennium p.n.e.

okom iskopavanjanaišlo se na dve različite po-sude od pečene gline. BronzanoDoba.

Fig. 10. Kolekcija figurina ljudskih formi odpečene gline i na desnoj strani uvečana slika

jedne od ovih figurina.(Arheološki Institut Kosova)

Fig. 11. Figurina od pečene gline ornamenti-rana u obliku Bika. (Arheološki Institut Kosova)

Fig. 12. Bikonični sud od pećenegline,(restaurirana)(Arheološki Institut Kosova)

Fig. 13. Posuda sa jednim drškom, KasnoBronzano doba (Arheološki Institut Kosova)

Fig. 14. Posuda sa dve drške, Rano BronzanoDoba (Arheološki Institut Kosova)

10

11

12

13 14




Fig. 15. Simbol dvojne spirale

Fig. 16. Srebrni novac pronadjen u Vlašnji.(Arheološki Institut Kosova)

Pećinsko slikarstvo se pojavljuje u Vlašnji, odnosno ‘Guva e Mrrizit’ sa slikanim simbolom spirale predstavlja rad umetničkog-duhovnog sveta praistorijskih stanovnika ovog lokaliteta (kultno mes-to). Stenovita niša ove slike je oko 1,5 km zapadno od lokacije Vlašnjeu susednom selu Kobaj.

Od mnogih nalaza različitih istorijskih perioda otkrivenih uVlašnji, karakterističan je jedan srebrni novčić izdat u godini 55 p.n.e.Novčić je težak oko 3.72 grama i pušten je u promet u čast edila od KritaGnaeus Plancius.

15

16




Rudnik

Neolitska Lokacija Rudnika je u Opštini Srbica (Skenderaj), uselu Rudnik, pozicioniran u ravnici Drenice, oko 25 km jugozapadno odMitrovice i oko 10 km severozapadno od Srbice (Skenderaj) i nalazi sena putu koji povezuje Srbicu (Skenderaj) sa Istokom. Ovde je dokazano

jedna od najranih neolitičkih naselja Kosova koja pripada Starčevačkojkulturi, odnosno šestom milenijumu p.n.e. i predstavlja jednu razvijenucivilizaciju vremena Novog Kamena Doba. Ovo arheološko nalazište je istraženo tokom 1966-68 godina i opet 1984 godine. Istraživanjasondažnog karaktera prostrano na oko 35 privatnih parcela u sused-stvu naselja Dardanija, u kom slučaju su otkriveni mnogi ostatci iragmenti keramičkih posuda neolitskog perioda (6500-3500 p.n.e)odnosno dokazana je Starčevačka kultura. Naredna istraživanje su spro-

vedena tokom Marta meseca 2010 godine, ovo površnog istraživačkogkaraktera ili poznate kao geofizička snimanja sa magnetometrom kojasu izvršena u okviru ovog arheološkog areala, koja zajedno obuhvatajupovršinu od oko 10000 kvadratnih metara. Ovo prostrano naselje iz ka-menog doba karakteristićan je za ‚neolitske kuče‘ koje su bile izgrađeneod drvenih greda medjusobno povezane i bez nivoa poda.

Fig. 17. Pitos izrađen od pečene gline, obojeno crve-nom bojom i ukrašen impresso tehnikom otkriveno uRudniku, (Muzej Kosova)

Fig. 18. Lokacija Rudnika u Opštini Srbica j (Skendera)

17

18




Od pokretnog rheološkogmaterijala otkrivenog u ovoneolitičko naselje dominirajuragmenti monokrom keramikesa crvenim sjajem kao i posuđeukrašene tehnikom barbotine iimpreso, ali ima i keramike nas-likane i sa linearskim i geometrijskim motivima. akođe ovde su

dokazane antropomorne figurinei žrtvenici (altari kulta).

Od različitih posuđa ot-krivenih u Rudnik, pažnja seskreče na vazu odrađena u pečenuglinu, obojena oker bojom i os-likana crnom mračnom bojom,ukrašena spiralnom sa motivomšape ruke.

Od različitih nalaza naovom neolitičkom reprezenta-tivnom lokalitetu, istaknut je jedan jedinstven arteakt ne samo za ter-itoriju Kosova ali i za širi region.Ovaj primerak urađen od čiste

pečene gline, visinom od samo8 cm i rupiran na vratila kao i nanajvišem osu, služio je kao duhov-ni muzički instrument, neka vrstaneolitske plečke. Instrument jeimenovan kao Okarina iz Rudnikai najraniji je muzički instrumenatotkriven na Kosovo. opli zvuci i

vibracije, prenose bogat duhovnisvet neolitskog čoveka ove oblasti.

Fig. 19 & 20. Vaza otkrivena u Rudnik,Starčevačka kultura, (Muzej Kosova).

Fig. 21. Neolitiska vaza iz Rudnika.(Muzej Kosova).

Fig. 22. ‘Okarina’ (Muzej Kosova).

19

20

21

22




Varoš

Idenifikovani Neolitski lokalitet Varoša nalazi se u OpštiniUroševac, odnosno samo 2 km na jug, jugoistočno od ovoga grada, uselo sa istim imenom.

Iako ovde još se nisu sprovele arheološka istraživanja, u nekimslučajevima pronađene su tragovi raznovrsnih ragmenata od neolitskekeramike, slučajno otkrivene tokom poljoprivrednih radova zemlje;

ovaj materijal u večini arheološki pokretan materijal nadjen slućajno,prikazuje tragove jednog otvorenog tipičnog neolitskog naselja dvejuKulture, odnosno, Starčevačke i Vinčanske.

okom 2011 godine, u nekim parcelama ovog arheološkog loka-liteta sprovedeni su neki geofizički snimci koji su odražavali podzemnestrukture koje možda mogu da ukažu na tragove neolitskih “stanova “

Fig. 23. Antropomorfna figurina pronađena u Varošu.(Slučajna pronalaženja: Arheološki Institut Kosova)

Fig. 24. Mapa lokalizacije neolitskog lokaliteta Varoša uopštini Uroševac.

23

24




Žitkovac i Karagač Neolitski lokalitet Žitkovac nalazi se u Opštini Zvečan, odnos-

no oko 3km severno od grada Zvečan, na jednoj ravnici blizu železničkestanice Žitkovac. Ovde tokom nekih arheoloških istraživanja sprove-denih 1958 godine, veoma blizu obalama reke Ibar, dokazani su tragovi jednog tipičnog neolitskog naselja dveju kulture kao onoj ranoj tako i

onoj iz Starčevačke i kasnije Vinčaske kulture.Susedna arheološka lokacija Karagač proširuje se u jednoj ni-

skoj terasi duž tokom reke Ibar. Istražena je tokom 1955 i 1960 godine.Arheološki rezultati pokazali su da tokom obalama reke, tokom sred-njeg neolita, ormirano je naselje koje u največoj meri sastojalo se odpola zakopanih koliba elipsoidnih ormi i zaštičene rovovima. Unu-tar i oko njih pronađene su znatan broj ragmenata keramike koje sukarakteristične za Starčevačku kulturu. Na istome mestu izgrađeno je

naselje sa kućama urađene grančicama, pletene i povezana sa blatom.Na osnovu grnčarskih sudova i antropomornih figurine ovo naselje jepovezano ranom azom Vinčaske kulture. Osim neolitskog materijala,na istom arealu, viđene su takođe i ostaci jednog naselja iz kasnijegBronzanog i Gvozednog doba, koji jasno pokazuje kontinuitet životatokom cele duge periode praistorije.

Fig. 25. Antropomorfna figurina otkrivena u Žitkovac.Starčevačka kultura, Rani Neolita. Šesti milenijum p.n.e(Muzej Mitrovice)

Fig. 26. Mapa lokalizacije dveju neolitskih lokaliteta,Žitkovac i Karagač u opštini Zvečan.

Zveçan /

Zhitkoc

Karagaç

I b ë r

25

26






ReshtanRaštane

Rštan

Reštan, je jedno neolitsko naselje pozicionirano u pozadini SuveReka (na putu gde danas prolazi deo autoputa Suva Reka - Prizren).Ova lokacija je istražena tokom 1966/67 godine, iskopavanja koja subili preglednog karaktera. okom marta meseca 2011 godine, značajanprostor ove lokacije je snimljen geofizičkim instrumentima i tokomiste godine izvršena su iskopavanja zaštitnog karaktera koja obuhavatapovršinu od 250 m². Evidentirana su tri horizonta prebivališta srednjeg neolita i početak kasnog neolita (4200-3800 p.n.e.). U kulturnomsloju debljini od 2 metara, otkriveni su tragovi horizonta prebivališnihkuća zajedno sa ognjištem i rovovima. Na osnovi otkrivenih ragmentakeramike, kao u ormi tako i u ornamentiranje, konstatovano je da zajedno sa Vinčanskom kulturom imamo i jako prisutnu kulturu Danilosa Jadrana.

Fig. 30. Pogled sektora A (arheološka iskopavanja 2011, AIK)

Fig. 31. Bukranion, zaštitnik neolitskih stanova, otkriven insitu (2011, AIK)

Fig. 32. Mapa lokalizacije neolitskog lokaliteta, u Reštanu,opština Suva Reka.

32

30

31




Fig. 33. Posuda-vaza kulta (Riton) Danilo Jadranske Kulture.Otkrivena u Reštanu. (Arheološki Institut Kosova)

Fig. 34. Fragment posuda sa ljudskim crtama lica otkriven u Reštanu.(Arheološki Institut Kosova)

Fig. 35. Posuda sa dve drške od pečene gline otkrivena u Raštanu.(Arheološki Institut Kosova)

33

33

34 35




BariljvoNeolitski lokalitet u Bariljevu nalazi se u selu sa istim imenom,

pozicioniran u arealu poznato kao ‚Arat Kovaçe’ (Kovaćke njive), obrad-ivo zemljište visokog kvaliteta. Prve izveštaje za vrednost ovog lokalitetaimamo od 60’godina, slučajnim pronalaskom jedne posebne figurinekulture Vinče.

I ovaj lokalitet nalazi se blizu obale reke (Reka Lab) što svedoćida veliki broj sličnih naselja polunomadskog karaktera podizana su naterenima blizu rečica i potoka. okom 2011 godine ovde su izvršenageofizička snimanja sa magnetometrom na izvesnoj površini; ovi su re-zultati potvrdili veliki arheološki potencijal ovog otvorenog neolitskoglokaliteta.

Fig. 36. Figurina od pečene gline (Terakota), u sedečojpoziciji. Visina: 26.5 cm. Kultura Vinče. Slučajan nalaz.(Muzej Kosova).

Fig. 37. Antropomorfna terakota pronadjena u Bariljevu,Kultura Vinče (Arheološki Institut Kosova)

Fig.38. Mapa lokalizacije neolitskog lokaliteta u Bariljevo,opština Priština

38

36

37




Dvt Jugović (Bardhosh)

Devet Jugovića se nalazi na severu od Prištine, na levoj strani

puta za Podujevo. Neolitski lokalitet (Vinčanske kulture) Devet Jugovića je slučajno identificiran 2002 godine tokom otvaranja temelja za izgrad-nju stambene kuće i prateće anekse. Zaštitno iskopavanje izvršeno naovome lokalitetu utvrdili su tragove jednog ravnog naselja sa stam-benim okruženjima, vatrište, radne alatke, kao i ragmenti keramičkihposuda. Na ovom lokalitetu pronadjen je izvestan broj monumentalnihantropomornih figurina od terakote koji su tipični za Kosovsku varija-

ntu Vinče, odnosno, Prištinskog ‘stila’.

Fig. 39. Antropomorfna figurina iz Devet Jugovića, KulturaVinče. (Muzej Kosova)

Fig. 40. Mapa lokalizacije neolitskog lokaliteta u DevetJugovića opština Priština.

40

39




Prdionica - Priština

Neolitiski lokalitet poznat poimenu ‘Predionica’ slučajno je otkriventokom izgradnje abrike za obradu tek-stilnih proizvoda ‘PREDIONICA’ tokom50’ godina tako da je ovaj lokalitet im-enovan po istom imenu, na osnovi mestapronalaženja. Ovaj lokalitet nalazi se

unutar areala grada Prištine, u Emširu (Kalabria). ragovi neolitiskognaselja ovde evidentiranog, dali su bogat i raznovrsni neolitski mate-rial i na osnovi nađenih figurina i antropomornih glava od terakote(izrađene od pečene gline), otkrivene na ovome arealu Prištine, i kojepripadaju Periodu Kasnog Neolita odnosno Vinčanske Kulture, pred-stavljaju dve predivne karakteristike: umetnost i praistorijsku simboliku.U vezi ovoga, veličanstvene skulpture od terakote ovog doba pronađeneu Prištini (1951, 1955-56 i 1962), od kojih se istaknuje monumentalnaglinene pećene figurine Boginja na Prestolu, eminenti engleski arheolo-

ga Proesor Renrew postavio je njih u jednu posebnu i karakteristicnugrupu imenovanu “Prištinski stil” jer pored visoke umetnićke kvalita-tivne realizacije, figurine su takođe istaknute drugim odlikama i karak-teristikama, gde se izdvajaju glave veoma opažljivo modelirane,istaknuti nosevi i velike konveksne oči (bademas-tih ormi). Štaviše, jedna od svetskih eminentnihPreistorijskih proesora sada preminula, MariaGimbutas, je tvrdila da se božanstva mogu in-dividualno videti među figurine, pronađene

Fig. 41. ‘Boginja na prestolu’(Muzej Kosova)

Fig. 42. Pečena keramika sa motivom umotane zmije, ot-

kriveno na lokalitetu Predionica. Datira negde krajem šestogmilenijuma i petog milenijuma p.n.e. (Muzej Kosova)

Fig. 43. Mapa lokalizacije neolitskog lokaliteta ‘Predionica’ uEmširu/Kalabrija, predgradje Prištine.

43

41

42




u Prištini, uvek odnoseći se na‘Boginja na prestolu’ kao pose-ban uzorak.

‘Boginja na pres-tolu’ je jedna od najvrednijiharheoloških arteakta Kosovai postavljena je u sali stalnearheološke postavke u MuzejuKosova.

erakota predstavlja

figurinu jedne ženske boginjeodnosno reflektuje kult idola velike majke. Antropomor-na figurina je predstavljena sastoičkim stavom, u sedečoj po-ziciji, sa pravim zadržavanjemtela; sa obe ruke postavljenena struku, i postavljena je na jednom prestolu. Glava ima

ormu pet ugaonika sa oštrimkarakteristikama kontura lica,sa istaknutim nosem i bade-mastim očima. Na glavi jepredstavljena diadema u ormi jednog polukružnog kičmenogčvora. Ova figurina je tipičnaza Kosovsku variantu Vinčanskekulture , odnosno može se reći

da pripada posebnom stiluPrištine. Statueta od terakotedatira se u hronološkom peri-odu oko petog-četvrtog mileni-uma p.n.e. Muzej Kosova uzeo je grafički znak Boginje kaonjegovo obeležje. akođe gradPristina postavio je lik ‘Boginjena prestolu’ kao simbol glavnog

grada.

44

Fig. 44. Četiri antropomorfne glave od terakoteotkrivene na neolitskom nalazištu Predionica.(Muzej Kosova).

Fig. 45. Ortofotografija areala i bivše fabrikePedionica

45




Fafos-Mitrovica

Arheološko nalazište poznato po imenu Fafos, nalazi se upredgrađe Mitrovice, u arealu nekadašnje abrike osata (FAFOS).Istražena je tokom 1955 godine i 1961 godine. Ukupno istražena površina je oko 1200 kvadratnih metara gde su otkrivene tragovi dva naselja (oko200 metara daleko jedna od druge) Vinčanske kulture. Najstariji loka-litet (Faos I) sastajao se od pola ukopanog naselja ispod zemlje‚ ne-olitskih kuća, dok je (Faos II) sastajao se od kuća-koliba poredjene

Mitrovicë

Fafos

I b ë r

S i t n

i c ë

Fig. 46a-46b. Prozopomorfni poklopci urađeni odpečene gline, stilizovani motivima i sa odličnimumetničkim ornamentima otkriveni u Fafosu.(Muzej Kosova).

Fig. 47. Mapa lokalizacije neolitskog lokaliteta Fafos.Opština Mitrovica.

Fig. 48. Figurina od terakote, antropomorfna forma saistaknutim elementima ženskih atributa otkrivene uFafosu. (Muzej Kosova).

Fig. 49. Žrtvenik ili oltar kulta, urađen od pečene

gline, otkrivena u Fafosu. (Muzej Kosova). Fig. 50. Figura kentaura. (Vinča). (Muzej Kosova).

46a

47






Surkiš

Identifikovani neolitski lokalitet u Surkišu, nalazi sepozicioniran samo malo kilometara jugozapadno od gradaPodujevo, u selu sa istim imenom, parcela poznata po to-ponimu Gumurište.

Ne zna se ni površina niti njena kulturna arheološka

stratifikacija jer nije izvedeno odgovarajuče arheološkoistraživanje, ali od prikupljenog arheološkog materijala,tokom oranja oko njenog areala kao i slučajnih nalaza,može se konstatovati da se radi o jedno evidentiranomneolitskom centru koji je bio nastanjen tokom Novog Ka-menog doba.

Fig. 51. Antropomorfna glava od obrađene ipečene gline, otkrivena u Surkišu. Slučajan nalaz.

Fig. 52. Mapa lokalizacije neolitskog lokaliteta uSurkišu. Opština Podujev

52

51




Nolitska Kamna Skira

Fig. 53 & Fig 54. Kolekcija izrađenih, isklesanih sekira (neolitskiperiod) otkrivenih u nekim lokalitetima Kosova.(Arheološki Institut Kosova i Muzej Kosova).

54

53






Mtalno Doba

Period metalnog doba obuhvatadugo vremensko prostiranje preko tri hiljade

godina od 3500 godine do sredine IV vekap.n.e. okom postepene evolucije ljudskogdruštva, od upotrebe kamena prelazi sena upotrebu prvih metala i ovaj napredakpočinje upotrebom bakra koje se dokazaloda je obrađivano i upotrebljavano od polovine četvrtog milenijuma p.n.e. U stvari,sledeči period posle perioda Novog Kamena,

odnosno neolita, u arheološkoj terminologijipoznat je kao Period Eneolita (eneus-bakar ilithos-kamen), tako da Period Bakra ili Ene-olita je ista stvar. U istorijskoj hronologiji ter-itorije Kosova, ovaj vremenski period obuhvata vreme od 3500 do 2500 godine p.n.e. Unašoj zemlji dokazana su neka arheološkenalazišta iz spomenutog vremena i odnajvažniji su višeslojni lokalitet Hisara u Su- voj Reci i višeslojni lokalitet naselja u Gorn- jem Gadimlje u Opštini Lipljan. Štaviše, ovajtranzitni vremenski period istaknut je zbognekih promena i razvoja unutar ljudskogdruštva od kojih se ističe pojava patriarhal-nog društva i početak odvajanja društvenih

slojeva. Nakon Bakarne epohe dolazi PeriodBronzanog doba (2500-1100 p.n.e). Sa nap-redovanjem industrije obrade praistorijskemetalurgije i sa mešanjem bakra i kalaja, do-bija se Bronza koja je imala glavnu ulogu uizradi oružja kao i alata i nakita. Karakteris-tika ovog vremena leži u činjenici da je sadapatriarhat potpuno zamenio matriarhat, raz-

vijena je dierenciacija društva i pojavili suse prvi elementi plemenske aristokracije; sve




ove promene i razvijenja odražene su u materialnoj kulturi otkrivenoj

svugde. Na teritoriji Kosova, tokom godinama istraživanja, otkrivana sudesetak naselja, groblja i utvrđenja spomenutog vremena, koja se da-tuju u Rani, Srednji i Kasni Bronzani Period. Međutim, ovaj vremenskiperiod, označava vreme početka stvaranja i ormiranja Ilirskog etno-sa koje tokom Gvozdenog Perioda (1100-sredina do sredine IV vekap.n.e) završava se potpunom konsolidacijom etno-kulturnog jedinstvaIlira, odnosno Dardanaca kao jednog od najnaseljenih plemena i sa

širom teritorijom gde Republika Kosova ima centralno mesto unutarCarstva Dardanije. Pored masivne upotrebe i proizvodnje gvozdenogoružja u ratovima kao i za poljoprivredne alatke i one uptrebljene zaizgradnju, Gvozdeno doba u teritoriji Kosova zastupljeno je u poljskimnaseljima, utvrđenim naseljima sa rovovima i sa suhozidima, aliuglavnom karakteristične su tvrđave smeštene na visokim brdima, sageostrateškom pozicijom i delimično zaštičene prirodnom zaštitom.

‘Pečat’ identifikacije za Gvozdeno Doba su humke/tumularnagroblja (Ilirska groblja) evidentirani, dokumentirani i delimično studi-rani unakrsno i poprečno na teritoriji Republike Kosova i kojih ima nastotinu, bile su usamljene ili u grupama.




Gornj Gadimlj

Lokalitet Gradište nalazi se na jednom brdašcu na zapadnomdelu planina bogate rudom Žegovce. Ima povoljnu geostratešku pozic-iju i pripada tipu brdovitih naselja izperioda eneolita i gvozdenog doba.Ovaj lokalitet nalazi se na istočnoj strani sela Gornje Gadimlje. Lokalitet je imao karakter tvrđave i istražen je tokom 1973-1974 godina. Rezul-tati su dokazali da pripada periodi eneolita (bakra) uglavnom kulturnojgrupi Bubanj Salkuca–Krivodol , ali se nastvlja koristiti i tokom kasnogGvozdenog doba. Međutim, tokom perioda eneolita nekoliko je puta

obnovljen a posebno je bitno da je upravo ovde pronađen jedan rag-ment od keramike ukrašen ‘grafito tehnikom’ kao i dekoriran sa ure-zanim motivima-sa oštrim sredstvima. Dok u kasnijoj azi Gvozdenogdoba pronađeni su ragmenti uvezene Grčke (Helenističke) keramike.

Fig. 55. Ortofotografija areala brda Gradište, odnosno

eneolitske tvrđave u Gornjem Gadimlju. Fig. 56. Pogled lokaliteta - tvrđave Gornje Gadimljepozicionirana na brdu Gradište.

Fig. 57. Mapa lokalizacije eneolitske tvrđave (bakarno Doba)Gradišta u Gornjem Gadimlju. Opština Lipljan

57

55

56




58 59

Fig. 58. 59. Pogled lokaliteta-Hisara. Fig. 60. Ortofotografija areala brda i višeslojnog naselja Hisara.

Fig.61. Mapa lokalizacije višeslojnog lokaliteta Hisara

Hisar T o p l l u g ë

61

60

Hisar

Arheološko nalazište, odnosno, praistorijsko naselje Hisaranalazi se na jugozapadnom delu Suve Reke postavljeno na jednom pla-tou (terasi) koja dominira ravnicom na severnoj strani i pozicioniranaizmeđu Suve Reke na severu i Široko na jugu, na desnoj strani puta SuvaReka–Prizren. erasa ima ravnu eliptičku površinu sa diametrom 180x 90 m i površinu od oko 1.1 ha sa nadmorskom visinom od 422 m.Prva iskopavanja na ovome lokalitetu izvršene su tokom nekoliko se-zona; 1961-1963, 1978 godine i posle pauze od nekoliko decenija, da

bi se nastavilo tokom 2003-2004 godine. Arheološki material otkrivenovde tokom iskopavanja pripada periodu koja počinje od srednjeg ne-olita do gvozdenog doba i posebnih vrednosti za studije materialne kul-ture Dardanskih urođenika. Hisar predstavlja jedan važan praistorijskiregionalni i balkanski centar, gdje se tokom eneolitske epohe razvijala jedna prava praistorijska civilizacija.




Fig.62. & Fig.63. Dve posude Eneolitskog Perioda otkrivenih u Hisaru.(Arheološki Institut Kosova).

Fig. 64. Posuda kulta (Arheološki Institut Kosova).

Fig. 65. Eneolitska kašika otkrivena u Hisaru.(3500-2500 p.n.e.) (Arheološki Institut Kosova).

Fig. 66. Sekira Ranog Bronzanog Doba iz Hisara(Arheološki Institut Kosova).

Fig. 67. Praistorijski kamen mokne za mlevenje žitarica otkriven u Hisaru. Relativno datiranje:Gvozdeno Doba (XI-IX vek p.n.e). (Arheološki Institut Kosova).

62

64 65

66

67

63




67b

Fig. 67b. Dardanski Nakit. Slučajno slučajan nalaz blizu nalazišta Hisara- Suva Reka. Relativnodatiranje: VIII-VII vek p.n.e., (Arheološki Institut Kosova).




Fig. 68. Pogled iskopavanja tokom 1986 godinenekropole Iglarevo. (Muzej Kosova)

Fig. 69. Ortofotografija areala lokaliteta u Iglarevu.Opština Klina

Fig. 70. Mapa lokalizacije lokaliteta u Iglarevu.

Arheološko nalazišteIglareva nalazi se u centru selaIglarevo, na desno strani putaPriština-Peć, i protegnuta u obrad-ivo zemljište Ridjevo. Ovaj lokalitet je slučajno identifikovan 1973 go-dine.

Arheološka iskopavanja

tokom 80tih godina bile su kon-centrisane na dve lokacije jednanedaleko od druge, i rezultiralesu otkrivanjem dve nekropole;grobovi sa slobodnim ukopavan- jem, izgrađeni od kamenih pločasa osnovom ispunjenom šljunkom,kao i grobovi sa spalivanjem. Uhronološkom aspektu, ovaj loka-

litet datira se u srednje i kasnoBronzanog Doba. Među brojnimistraženim grobovima, osim boga-tog arheološkog materijala koji je

70

69

68

Iglarvo




Fig. 72. Bronzane igle umotane u dvostrukojspiralnoj formi (Muzej Kosova)

Fig.73. igle od kovane bronze, otkrivene u Iglarevu(Muzej Kosova)

Fig. 74. Nanogvica, (grob 1) (Muzej Kosova)

Fig. 75. Kovane i rezbarene bronzane kopče (grob 7)otkrivene u nekropoli Iglarevo (Muzej Kosova)

Fig. 76. Različiti sudovi of pečene gline, otkrivene nalokalitetu iz Bronzanog perioda Iglarevo(Muzej Kosova).

služio kao grobni inventar od kojih su istaknuti bronzani mačevitipično mikenski, koji najboljeilustruju činjenicu da su razmene,odnosno kontakti sa antićnimGrčkim centrima sada več bilikonsolidovani, šta ukazuje načinjenicu da su međuplemenskaBalkanska društva sada večmeđusobno komuniciraju.

71

72 73 74 75

76

Fig. 71. Oružje, mačevi, noževi i vrhovi kopljaotkriveni u nekropolu Iglarevo. (Muzej Kosova)




Boka Prčvo

Nekropola sa humkama Boka Prčevo, nalazi se nekoliko kilo-metara severozapadno od lokaliteta Iglareva.

Nekropola pripada Bronzanom razvijenom periodu (kasnog) iRanog Gvozdenog Doba, i karakteristična je po velikom broju tumulakoji se nalaze u jednom širokom kompleksu. Ovde su evidentirani de- vetnaest tumula od kojih sedam od njih su istraženi tokom sedamdestihgodina prošloga veka. Od bogatog arheološkog materijala otkrivenihovde i koji se sastojao od inventara iz tumulskih grobova, primećeni surazličiti objekti kao oružje, ukrasi i keramički sudovi viskog kvaliteta zaspomenuto vreme, i takođe ove neosporene činjenice potvrđuju tragove jednog veoma naprednog stanovništva Dardanskog autohtonog etnic-iteta.

Fig.77. Nekoliko bronzanih narukvica otkrivenih u grobo-vima na nekropoli Boka Prčevo. (Muzej Kosova)

Fig. 78. Kolekcija kopljanih vrhova otkrivenih na tumular-noj nekropoli Boka Prčevo. (Muzej Kosova)

Fig. 79. Ornamentirana i kovana kopča u bronzi, otkrivena

u tumulu XIV, grob 23. Boka Prčevo.(Muzej Kosova).

Fig. 80. Posuđe izrađeno od očišćene i pečene glineotkrivene u grobu XIV, grob 7 (Muzej Kosova)

Fig. 81. Mapa lokalizacije lokaliteta Boka Prčevo.

81

79 80

78 77




Rogovo

Nekropola sa tumulima

u Rogovu, nalazi se na lokacijupoznatoj po imenu Fuša (Polje),oko 4 km jugoistočno od tumu-larne nekropole u Fšej, na desnojstrani puta Ðakovica-Prizren. Ovajkompleks nekropola sastoji se od 6tumula dobro očuvanih i nekolikonjih oštećenih. Istražena je prvi

put u 1966 godini i kasnije tokom1973, 2005 i 2011 godina. Sva ovadelimična istraživanja pokazale suda se ovde nalazi jedna nekropolasa grupom tumula i na osnovianalogije arheološkog materijalaotkrivenog ovde datira se od Sred-njeg Bronzanog Doba (1800-1500p.n.e) ali nastavlja se upotreblja- vati i tokom Ranog GvozdenogDoba. umulska groblja imali su

Rogovo

Fig. 82. Pogled jedne humke iskopane u Rogovu tokom2011 godine. (Arheološki Institut Kosova)

Fig. 83. Pogled jednog segmenta humke iskopane u

Rogovu tokom 2005 godine. (Muzej Kosova) Fig. 84. Vazdušna fotografija ovoga arheološkoglokaliteta

Fig. 85. Mapa lokalizacije nekropole sa humkama uRogovu, u Opštini Djakovica.

85

84

83

82




raznovrsnot bogatog inventara koje su bile zajedno sahranjene sa poko- jnicima i da prema percepcijama čoveka tog vremena bili lični objektibilo to oružuje, alati, ukrasi i druge materijalne stvari neuobićajnih kojesu tu bile sahranjene.

Fig. 86. Dve igle poznate kao igle saekserastim glavama, tipične za KasnoBronzano Doba otkrivene u jednom odtumula u Rogovu. (Muzej Kosova)

Fig. 87. Posuda sa jednomdrškom u formi sekire(Arheološki Institut Kosova).

Fig. 88. Posuda se dve drške Srednjebronzano Doba otkrivena u Rogovu

(Arheološki Institut Kosova). Fig. 89. Dve kovane narukvice odbronze, otkrivene unutar groba u tumlu1 u Rogovu. (Muzej Kosova)

Fig. 90. Privezak od čilibara otkriven uRogovu. (Muzej Kosova)

86

88 87

89

90




Lokalitet Bronzanog perio-da u Koriši istražen je tokom 2006godine i imao je karakter zaštitnogarheološkog iskopavanje. Lokalitet je pozicioniran na istočnoj straniu obliku sedla veoma blizu Koriškegradine.

Radi se o jednom naselju

sa površinom od oko 1 hektara, isa nadmorskom visinom od 723-728 metara, koji se proteže na jed-nom nagibu. Ovaj lokalitet imao je karakter odbrabenog manjegnaselja koji se sa jedne stranebranio od prirode i rovova na dru-goj strani. Arheološka iskopavanjapreduzeta na dva sektora pokazalisu identifikaciju i otkrivanje stanova i horizonte stanovanja koje sutipične u hronološkom aspektu idatiraju se od Rani i Srednji Bron-zani period. Radne alatke od ka-mena, keramički ragmenti i sudovi

otkriveni ovde, veoma dobro pred-stavljaju spomenuto vreme.

Fig. 91. Pogled iz daljine na arheološki lokalitet Bron-zanog Perioda u Koriši. (Arheološki Institut Kosova)

Fig. 92. Pogled na nekoliko kvadrata tokom iskopavanjana Bronzanodobskom lokalitetu Koriša.(Arheološki Institut Kosova).

Fig. 93. Ortofotografija arheološkog Bronzanodobskomlokalitetu Koriše.

Fig. 94. Mapa lokalizacije arheološkog lokaliteta Koriše.

94

93

91

92

Koriša




PRISHTINË

L l a

p

B a t l l a v ë

B a d o c

Donja Brnjica

Lokalitet perioda Kasnog Bronzog i Rano Gvozdenog doba uDonjoj Brnjici nalazi se oko pet kilometara severno od Prištine, pozi-cionirana blizu puta Priština - Podujevo. Ovaj lokalitet kategorizovan

je u grupu ravnih nekropola gde posle spaljivanja pokojnika, preostalipepeo postavljen je u urnu i posle sahranjen u pojedinačne grobove iligrupnim koji su bili ravni a ne tumulni i koji su poznati arheološkojliteraturi kao ‘nekropole polja sa urnama’. Na osnovu studija metodapodizanja ovih grobnica, konstatovano je da su one bile izgrađene, odglatkih rečnih kamena i kamenih ploča. Ovaj je lokalitet istražen krajem pedesetih godina i opet tokom osamdesetih godina odmah posle

slučajnog nalaza jedne urne.Od ovog otkriča ova je kulturapoznata kao Kultura Donje Brnice.

98a

98

95 96 97

Fig. 95. Urna sa dve drške. Kultura Donje Brnjice(Muzej Kosova)

Fig. 96. Urna sa dve drške. Kultura Donje Brnjice(Muzej Kosova)

Fig. 97. Urna sa dve drške sa jednom urnom i poklopcemurne, koja je otkrivena in situ u na nekropoli Donja Brnjica.(Muzej Kosova).

Fig. 98. Ortofotografija arheološkog lokaliteta Donja Brnjica.

Fig. 98a. Mapa lokalizacije arheološkog lokaliteta kod DonjeBrnjice u Opštini Priština.




Ponošvac

umulska nekropola u Ponoševcu nalazi se na parcelama zem-lje poznato po lokalnim toponimom kao Arëza (Poljanica). Istraženo je ukupno pet evidentiranih humke do sada i prostire se na jednojpovršini od oko 5-6ha.

Humke imaju dimenzije od 12 do 18 m dok njihova sačuvana visina dostiže do jednog metara. Arheološka iskopavanja sa zaštitnogkaraktera izvršena su tokom 2011 godine, rezultirali su jednom

raznovrsnom kolekcijom pokretnog materijala i sa arheološkim oso-binama tipične za Ilirske humke. Rezultati su pokazali hronologijuove materialne kulture odredivši vremensko prostiranje od Bronzanogperioda a posebno isticanjem večeg intenziteta upotrebe i ponovneupotrebe ovih humki koje se odnose na Gvozdenu Epohu XII-X veka

p.n.e, kao i kraja ovoga vremenatokom VI-IV veka p.n.e, koja jetakođe poznata kao Dardanska

Drevnost.

Fig. 99. Amuleti sa figurama 2 zmijske glave iz humke uPonoševcu. Datiranje: sredina V veka p.n.e.

Fig. 100. Kopča pojasa, humka 1. Period Kasnog Bronza(1500-1100 p.n.e). (Arheološki Institut Kosova)

Fig. 101. Vrh koplja, otkiven u glavnom grobu humke 1u Ponoševac. Period Kasnog Bronza (1500-1100 p.n.e).(Arheološki Institut Kosova)

Fig. 102. Pogled iskopavanja Humke 1 u selu Ponoševac u2011 godini. ( Arheološki Institut Kosova)

Fig. 103. Mapa lokalizacije arheološkog lokaliteta (nek-ropola sa humkama) u Ponoševcu, Opština Gjakovica.

103

102

99 100 101




Fig. 104. Pogled Velike humke u Ðinovcu u Opštini SuvaReka.

Fig. 105. Mapa lokalizacije arheološkog lokaliteta(velike humke) u Ðinovcu, Opština Suva Reka.

105

ÐinovcVelika humka u Ðinovce (Ilirski tumul), je veoma redak slučaj

na Kosovu jedne humke sa monumentalnim dimenzijama prečnikomod 84 metara u pravcu istok-zapad i 73 metara u pravcu sever-jug.Humka ima visinu od skoro deset metara i još nije istražena. Međutim,što se tiće dimenzija, oblika, visine i njene lokacije, sigurno se datira

u periodu razvijenog Gvozdenog doba Dardanske drevnosti i verovatno pripada nekoj uticajnoj porodici sa visokim drušvenim statusom.Humka se nalazi ne manje od dvesta metara na levoj strani puta SuvaReka-Prizren.

104




Blaćvac

vrđava kod Belaćevcanalazi se na jednom brduzaštićena od prirodne konfigu-racije terena severno, južno i naistočnoj strani, dok sa zapadazaštićena je zaštitnim rovovima.

Veoma blizu, dole od nje, prolazireka Drenica, dok stotinu metarana severu prostižu se planine Ćićavica. Drevna tvrdjava ima trapezoidnuormu sa untrašnjom površinom od 70x50 metara, dok je spoljna okolinaod nekoliko hektara i karakterizovana je sa nekoliko redova rovova i suvihzidova napunjenim kamenom i zemljom. Odlična strateška i geograskapozicija ove drevne tvrđave, omogučuje posmatranje jednog veoma širokogprostora prema horizontu selima Kosovog Polja. Kulturni sloj očuvao je za

više od dvadeset i osam vekova keramičke sudove ukrašenim sa kanelu-rama i tačkastih linija tipične za Dardanski stil gvozdenog doba, poznatipo kreativnost i produktivnost regionalnih i lokalnih keramičkih radova.

Arheološka istraživanja, sondažna iskopavanja na ovom lokalitetuizvršene su u nekoliko aze; od kraja šezdesetih XX veka da bi produžilii tokom sledečih godina. Jedno snimanje ili pregled sa geo-magnetskomaparaturom 2011 godine, registrovalo je različite tragove u podzemnim

okruženjima, ove koje čekaju da izladjuna videlo. Ovaj lokalitet se datira odVIII veka do V veka p.n.e.

108

107

106

Fig. 106. Sud sa dva drške Gvozdenog Doba. (Muzej Kosova).

Fig. 107. Ortofotografija brda, odnosno tvrđave Gvozdenogperioda ovog lokaliteta sa odbrabenim karakterom.

Fig. 108. Mapa lokalizacije arheološkog lokaliteta u Belaćevcuu Opštini Kosovo Polje.




Fšj

Ova nekropola pripada peri-odu Kasnog Gvozdenog doba (VII-VIp.n.e.) i tokom arheoloških istraživanjaizvedenih tokom 2011, iztražene su pethumke, sa veoma bogatim arheološkominventarom i utvrđenom vremenskom

hronologijom i konsolidacijom Darda-nskog etniciteta, odnosno, njihovog et-nokulturnog jedinstva. Nalazi se oko 800m. jugozapadno od Švanjskog mosta.

Obred sahranivanja (inhu-macija) sa slobodnim ukopavanje telai grobovima uramljenim rečnim ka-

menom, reflektira jedno od obreda sah-ranjivanja domorodačkog stanovništva,pored onoga sa spaljivanjem pokojnika(incernacija).

Fig. 109. Sud sa dve ručke Bronzanog Perioda otkriven u jed-noj humci (Arheološki Institut Kosova Fig. 113. Ortofotografijaove nekropole sa humkama piketirana (u fotografiji crvenookružena).

Fig. 110. Humka II; (Arheološki Institut Kosova, 2011).

Fig. 111. Humka III; (Arheološki Institut Kosova, 2011).

Fig. 112. Grob 1,Humka II; (Arheološki Institut Kosova, 2011).

Fig. 113. Ortofotografija nekropolje sa humkama.

Fig. 114. Mapa lokalizacije arheološkog lokaliteta, nek-ropola sa humkama u selo Fšej u Opštinu Ðakovica, nalazi senedaleko od Švanjskog mosta.

Fšej

B e l i

D r i m

113

110

109

111

114

112




VlašticaNekropol Vlaštice nalazi se oko 10 km severoistoćno od grada Gn-

jilane, na desnoj strani Binačke Morava, prostrana na široj površini obradivog zemljišta sela Vlaštice na obroncima planine Karadak. Nekropola sesastoji od devet evidentiranih humki, karakteristične za kasni Gvozdeniperiod i korespondira sa naseljem Gvozdenog perioda koja se nalazi oko1.5 km severno od nje, konstatovano izvedenim istraživanjima u oktobru2011 godine.

Arheološka istraživanja na ovom arealu izveden su u nekolikoaza tokom godina; 1980, 81, 82 (ukupno su istražene 5 humke), i u 2011godini iskopana je humka VIII, samo u dva segmenta. Inventar grobova(arheološki materijal) sastoji se od raznovrsnih otkrića kao u ormi takoi u materijalu; sudovi od keramike, ukrasi (fibule, narukvice, ogrlice, itd.)kao i ragmentiranih delova objekata kulta sa figurama ptice izrađenim ubronzi. Jedna od njih (humka VIII) je u relativno dobrom stanju sa vidljim

dimenzijama 32 x 32m u prečniku i sa očuvanom visinom od 1.60 metara.Posle iskopavanja konstatovano je da u ovim humkama nedostaju posmrtniostaci pokojnika , verovatno posle spaljivanja, pepeo je kultno postavljen.Humke pripadaju periodizaciji Kasnog Gvozdenog doba.

Fig. 115. Pogled na istraženom delu humke. (Muzej Kosova).

Fig. 116. Mapa lokaliteta sa tumulima u Vlaštici, OpštinaGnjilane.

Fig. 117. Ortofotografija prostiranja ove nekropolepoznate kao Ilirske humke.

116

117

115




Široko

Nekropola sa grupom humkama u Širokom, pozicionirana je uselu sa istim imenom, oko 1,5 km na jugu Suve Reke, na desnoj stranimagistralnog puta. Ovo je nekropola Dardanske kulturne grupe tumul-skog tipa izgrađena sa konstruksijom grobova kružnog oblika, grobnaarhitektura je izgradjena od rečnog kamena i pokrivena zemljom. Blizunekropola nalazi se višeslojni lokalitet Hisar i na jednoj relativnoj blizini

prostiru se humke Dubičaka.Izvedena arheološka istraživanja konstatirale su jedan upotre-bljen i ponovno upotrebljena nekropola tokom Bronzanog perioda doKasno Gvozendog doba. Pokretni arheološki materijal otkriven ovdeukazuje na jedan raznovrstan i poseban inventar ukrasa i dekoracijakao i uvezenih sudova koji možda pokazuje na trgovačku razmenu sahelenskim svetom i izvan. Ova nekropola sa humkama u Široku datirase VIII-VI veka p.n.e.

Fig. 118. Srebrni ukrasi (narukvica) iz Široka.(Muzej Kosova).

Fig. 119. Urna sa dve drške otkrivena u jednom od tumula uŠiroku.(Muzej Kosova).

Fig. 120. Različiti Pendanti (za ogrlice) (Muzej Kosova).

Fig. 121. Fibula otkrivena u humci. (Muzej Kosova).

Fig. 122. Mapa lokalizacije tumulskog lokaliteta Široko.

122

119

118

120 121




Ljubožd

Selo Ljubožde nalazi se na zapadno od Istoka, i karakterizovana je identifikacijom jednog arheološkog lokaliteta poznatom sa mirko-toponimom Livadhi (Polje) pozicioniran samo nekoliko stotine metarana levoj strani puta. u se nalaze nekoliko humki koje su tipično Ilirskeiz Gvozdenog doba, to jest vremenski period kada završava etničko ikulturno ormiranje Ilira koji su živeli na celom Ilirskom poluostrvu(danas Balkanskom) i izvan.

Otkrivanje jednog bogatog inventara u grobovima u jednojod humki, uglavnom ukrasa kovanog srebra velikog kvaliteta; kaonarukvice koje datiraju od VI-V veka p.n.e, govori o izuzetnim i važnim

ličnostima tamo sahrenjene. Samo 7 km odavde, nalazi se arheološkilokalitet Pećka Banja, istog doba kao i pregledani arheološki materijalna analogskom aspektu je veoma sličan, i verovatno ova dva su bilapovezana jedna s drugim i možda su od iste celine. Geomagnetskapodzemna snimanja ovog areala, odnosno sa geofizičkim instrumen-tima sprovođene 2011 godine, identifikovali su nekoliko humke koje sene mogu razlikovati vizualnom obzervacijom ovog ravnog terena.

Fig. 123. Kovana srebrna narukvica ornamentirana u tehnici‘iskucavanja’ (Muzej Kosova)

Fig. 124. Kovana srebrna narukvica sa motivom dveju zmijskihglava. (Muzej Kosova)

Fig. 125. Mapa lokalizacije Ljubožde, Opština Istog.

125

123

124




Fig. 126. Šlem tipično Ilirski iz VI-V veka p.n.e, frontalnipogled i sa strane. (Muzej Kosova).

Fig. 127. Mapa lokalizacije lokaliteta Pećke Banje, OpštinaIstok.

127

126

Pćka BanjaDrevni arheološki lokalitet u Pećkoj Banji pozicioniran je na

raskrsnici puta koji povezuje Peć sa Istokom, oko 12 km severozapadno odPeći. okom izgradnje jednog hotela (Onix) u 1974 godini, slučajno je ot-kriven šlem tipično Ilirski. U istoj godini počeli su arheološka iskopavanjazaštitnog karaktera, počevši od bogatog arheološkog materijala otkrivenog

ovde među mnogih nalaza evidentirani su grobovi veoma važnog para i odarheologa tog vremena ovaj arheološki centar bio je poznat kao ̀ `kneževskigrobovi``.

Parna grobnica imala je izgrađenu bazu pravougaonika popločanusa sigom verovatno uzete iz okoline. Ovde je istaknuta i dokumentirana jedna ženska grobnica sa bogatim inventarom kao; fibula, igle u ormiomege, prsten i narukvica sa geometrijskim motivima, sve od kovanogsrebra i bronza. Dok u drugoj grobnici koja je pripadala muškarcu, bilo je

oružja, srebrne i bronzane pafe kao i jedan prsten. Arheološko dokumen-tovanje ovih veoma posebnih vrednosti za teritoriju Kosova, među ostalimgovori o socijalnoj i ekonomskoj dierencijaciji pojedinaca ili grupa elitnihklasa za vreme u pitanju. Bogati arheološki materijal datira vreme KasnogGvozdenog perioda, VI-V veka p.n.e.

Ceo mikro-region oko ovog lokaliteta ima različite tragovearheološke materijalne kulture različitih vremenskih perioda, i pokazujekontinuitet života bez zastoja. Sigurno da je ovaj lokalitet bio atraktivan

zahavljući termalnim izvorima (kurativnih) koji se nalaze ovde, i na dru-goj strani, povoljna geostrateška pozicijaigarli su ulogu na izbor ovog arheološkoglokaliteta.




Fig. 128. Dve narukvice od kovanog srebra iz grobnice u Pećkoj Banji.(Muzej Kosova)

Fig. 129. Kovani srebrni prsten (Muzej Kosova).

Fig. 130. Srebrni prsten stilizovan duplim paralelnim kalemom.(Muzej Kosova)

Fig. 131. Perle izrađene od čilibara (Muzej Kosova)

Fig. 132. Kovana bronzana kopča otkrivena u grobnici kod Pećke Banje.(Muzej Kosova).

129 130

131 132

128




Prizrn, posbni slučajni nalaziSlučajni nalaz jednog veoma posebnog eksponata otkrivenog

negde u Prizrenu tokom drugog dela XIX veka bio je vezan za statuetuizlivenu u bronzi koja predstavlja figuru devojke-atlete u pokretu. Inačepoznata je i kao Menada iz Prizrena. Bronzana statueta ima visinu od11.4 cm i možda je bila fiksni ukrasni deo neke posebne dekorativneposude. Misli se da je statueta izrađena tokom arhaičnog vremenskogperioda negde oko 520-500 godina p.n.e. Ovaj jedni eksponat ovoga tipaotkriven na Kosovu, izložen je i Britanskom Muzeju u Londonu od 1876godine; pošto je bio kupljen od jednog trgovca antikvrarija poznat samosa imenom Serafim i koji se smatrao da je Jermenskog porekla.

Bronzana figurina je u ‘pokretu’ odnosno trčanju, sa telom okre-nutim napred dok je pogled dole na njenoj desnoj strani i drži ‚suknju‘

sa levom rukom. Zapravo ona ima obučeno kratak hiton koji nalikuje na jednu suknju dok je njena desna dojka otkrivena, dok joj kosa pralelnopada i talasa od pozadi. rkačica ili Prizrenska Menada je jedan arteakt verovatno uvezen iz Sparte ili Grčke. Jedan drugi veoma retki nalaz kao iMenada iz Prizrena je bronzana figurina jarca u sedečem položaju i pri-pada VI veku p.n.e. Prema pisanim podacima, ova figurina je slučajnootkrivena 1939 godine, nedge u Jaglenici, predgrađe Prizrena. Ova figu-rina duga je 6,5 cm, široka 3 cm i sa visinom od 6,5 cm. Njena težina

je samo 380 gram. Figurina sedeček jarca danas je izložena u MuzejuVranja. (Muzej Vranja)

Fig. 133. Trkačica ili Menada Prizrenaod napred i nazad. (Britanski Muzej).

Fig. 134. Bronzani jarac, sedajuši,fotografija napred i nazad.(Muzej Vranja)

133

134






Rimski PriodRimski Period obuhvata vremenski period od od četiri veka pr-

vog milenijuma naše ere. U prvom veku n.e. posle potpune okupacije

Ilirije, rimljani su postavili njihovu administrativnu-vojnu vladavinu iu Dardaniji, gde su oni proširili odnose robovlasnika u proizvodnji, što je uticalo na velike mase u lokalno stanovništvo. S ovim je počeo poste-pen proces romanizacije koji je zapravo bio delimićan i nije promenioetničku liniju autohtonog stanovnišva Dardanije. Sa primenom agrarnepolitike stvoreni su“ager provincialis” i “ager publicus”, to jest, najveći deozemlje pripada ili se smatra kao pretežno Rimsko državno vlasništvo.Međutim deo lokalne vlade i administracije ostao je u rukama lokalnogstanovništva uvek poštujući centralnu vladu. Rimska vlada je odredila jedan sistem prikupljivanja poreza i drugih dažbina od stanovništvaokupiranih teritorija, od kojih glavni porezi su bili oni koji su plačeniza zemljište i po glavi stanovnika (tributum soli i tributum capiti). akoda prva dva veka administracije Dardanije, rimljani su sprovodili jednurepresivnu politiku protiv lokalnog stanovništva koristeči ih kao radnusnagu, kao rudare u rudnicima bogatim rudom ali i kao robovi poljo-

privrednici i obrađivanju zemljišta, pošto su pristigli doseljenici dobili veilike ondove obradivog zemljišta. Međutim, Rimski mir (Pax Roma-na) sproveden tokom vladavine Augusta, stvorio je uslove za ekonom-sko i širenje rimske civilizacije u provincijama. Sa padom Dardanije podRimskom okupacijom i administracijom, ova teritorija postaje deo provincije Mesija (Moesia) ovo se izgleda desio tokom 2 i 6 godine naše ere.Posle 86 godine n.e. u vreme cara Domiciana (81-96), Dardania postajedeo nove provincije Gornje Mesije (Moesia Superior). Ipak, 297 godina

bila je istorijska za Dardance i Dardaniju, jer je ove godine obeleženadatumum nezavisnosti za Provinciju Dardanije, ali unutar RimskogCarstva. Romanizacija Dardanije, uprkos postojanju urbanih centara(Scupi, Ulpiana, Naissusi, Municipium Dardanorum, itd) bio je kasan,i veoma letimičan i površan, ovo se vidi i od postojanja i kontinuiranodelovanje mnogih “Castella” (tvrđava) i “Opida” (gradova). Od drugepolovine XIX veka do početka II svetskog rata, različiti strani putopis-ci kao Ami Boue, Gilfierding, Hahn, Mackenzie, Irby, Domaschevski,Premestein, Jastrebov, Vulič, ruhelka, Bošković, Kanitz, omaschek,Jirećek, Patsch, Saria, itd, pojavili su se u ovom regionu ili su se bavilisa antikom rimskog vremena koja je bila evidentirana na teritoriji Ko-




sova. Vredi spomenuti engleskog istraživača Sir Artur John Evans kojitokom svojih istražvanja u centralnom Balkanu (1875) pruža nekolikodragocenih podataka i za teritoriju Kosova. On je bio prvi autor koji jeevidentirao postojanje Municipium DD (Dardanorum) koji je bio pozi-cioniran blizu Mitrovice i pružio nekoliko relevantnih podataka za nekenalaze ili arheološke centre kao u Banjicu kod Istoka, Runjevo, Kačanik,Ðeneral Janković, Donja Gušterica, itd. Nesumnjivo da je rimska vla-

davina donela velike promene na teritorijama nastanjenim od Darda-naca, ovo je posebno dokazano njenon urbanizacijom, evidentan i udruštvenim, kulturnim, ekonomskim i religioznim odnosima izmeđuRimljana i Dardanaca, ovo je najbolje dokumentirano od strane pionirarimske arheologije i neumornog naučnog radnika Muzeja Kosova, sadapokojni Dr. Emil Čerškov.




Fig. 137. (avers i revers) Novčić otkriven u Ulpiani;I vek, Imperator Vespasian. (Arheološki InstitutKosova)

Fig. 138. (avers i revers) Medaljon otkriven uUlpiani; III vek, Imperator Prob. (Muzej Kosova)

Fig. 139. (avers i revers) Novčić otkriven uUlpiani; početak IV veka, Imperator Maksimian.(Arheološki Institut Kosova)

Fig. 140. (avers i revers) Solidus-zlatan novac,nepoznato mesto nalaza; VI vek, ImperatorJustinian Veliki (Muzej Kosova)

137

138

139

140




Fig.141. Fragmenat terasigilate iz Ulpiane.




Municipium D.D. (‘Dardanorum’)

Arheološki lokalitet Municipium DD (Dardanorum), nalazi sena severnom delu Kosova, oko 27 kilometara severno od Mitrovice, uOpštini Leposavić, lokaliziran u selu Sočanica i sa odličnom geogra-skom pozicijom, između klisure reka Ibar i Sočanica na jednoj strani iizmeđu Planina Rogozna i Kopaonika na drugoj strani. Okolina je bila veoma bogata metalnom rudom, kao zlato i srebro, i upravo zbog tihprirodnih resursa podignuto je jedno malo naselje jedno od najvažnijihantičkih urbanih centara, veoma aktivno tokom perioda rimskog vladavine na ovim teritorijama.

U pisanim izvorima kao i u antičkoj literaturi ili u rimskim in-tinerarima, nema ni reči o njegovom postojanju. Medjutim, dokazano je tokom sistematskih arheoloških istraživanja izvršenih tokom drugogdela pedesetih godina i tokom šesdestihgodina prošloga veka, postojanje ovognaselja. Obavljena iskopavanja bila su

skoncentrisana na istočnom delu naseljagde je otkriven orum, horrea, bazilikaurbana, delovi terme i detaji nekih objekata kao i severna nekropola. Pronad- jeni arheološkog materijal rezultira da je Municipium DD postojao na početkukao praistorijsko naselje da bi se poslerazvijao tokom vremenskog perioda od

zadnjeg dela prvog veka do prvog delačetvrtog veka naše ere. Ovo naselje imakarakteristike jednog tipičnog rimskogurbaniziranog grada i prostire se napovršini od oko 30 hektara.

I b ë r

Fig. 142. Pogled na Municipium DD

Fig.143. Fibula otkrivena u Municipiumu DD(Muzej Kosova)

Fig. 144. Satelitska slika Municipium DD.

Fig. 144a. Lokacija Municipium DD

141 142

143

144




Podujevo

Vindenis (Glavnik)

L a b

B a t l a v a

Fig. 145. Mozaik Orfeja iz Vindenisa (Muzej Kosova) Fig. 146. Mermerni sarkofag iz Vindenisa (Muzej Kosova) Fig. 147. Lokacija Vindenisa Fig. 148. Stakleni krčag (Muzej Kosova) Fig.149. zlatan prsten iz Vindenisa (Muzej Kosova)

147

145

VindnisIzmeđu tri putne stanice koje su bile izgrađene u Dardaniji rim-

skog doba, bio je i Statio Vindenis, ovaj arheološki lokalitet identifikovanu ataru sela Glavnik, u Opštini Podujevo, oko 5km južnoistočno od cen-tra ove opštine. Antički put Via Lissus-Naissus (Lješ-Niš) bio je jedan di-agonalni put i povezivao je centralni deo Balkana sa Jadranskim morem,koji je prolazio kroz Vindenis.

Rimsko naselje i stanica Vindenisa prostire se na desnoj obali rekeobuhvata površinu od najmanje 15-20 hektara. Šestogodišnja sistemats-ka arheološka iskopavanja tokom osamdesetih godina prošloga veka, ot-

krivena je ukupna površina od oko 550 m2. Između pronalaženja, karak-teristika je kontinuitet rituala sahranivanje kao sa spaljivanjem takođe iskeletno sahranjivanje, ali otkriven je i jedan mermerni sarkoag sigurnoza neko osobu visokog ekonomskog i političkog statusa. Istraživanja suidentifikovala nekoliko stanbenih celina, ali posebno se ističe podni mo-zaik ukrašen sa geometrijskim motivima, dok u centralnom delu nalazise figurativna predstava Oreja.

Jedan od značajnih nalaza na ovom lokalitetu je zlatni venčani

prsten (Fig.149) ukrašen kameom (cameo) gde se veoma jasno vidi ru-kovanje sa desnim rukama (dextrarum iunctio) što podrazumeva spora-zum i simbolizira odanost i prijateljstvo.

Geofizička snimanja i geomagnetske prospekcije preduzete ovdetokom 2008 i 2011 godine, na oko 11 hektara površine ovog veoma

važnog arheološkog lokaliteta, identifikovali su i druge tragove objekatakoji veoma liče na jednu poljnu vojnu tvrđavu (Castrum), koja bi trebalabiti tamo stacionirana, zbog važnosti zaštite ove putne stanice i u totalu

veoma važne teritorije oko nje. Vindenis je bio aktivan tokom celog rim-skog perioda kao i u kasnoj antici.

148

146

149




PstovoSelo Pestovo nalazi se u opštini

Vucitrn i prostire se uz magistralni putPriština-Mitrovica na desnoj straniovog puta na ulasku u grad Vučitrn.Ovo je jedna teritorija poljoprivrednobogata i veoma produktivna još dandanas. Počevši od tehnike izgradnjei unkcije misilim da se radi o jednoj

Villae Rusticae ili Villae estata koje sutipične kuće stanovanja rimskog dobapostavljene po selima daleko od urban-skih centara. Normalno one su od jed-nog sprata sa centralnim atriumom ili dvorište . Vile prema antičkoj rim-skoj arhitekturi imali su kompleksnu strukturu izgradnje koje se sastojalood nekoliko ambjienata kao kupatila ili terme i od cisterni za pijuću vodu.Vila u rimskoj kulturi podrazumeva luksuznu kuću, u gradu (villae urbana)

dok u selu (villae rustica) je služila kao mesto za odmor ili mesto za relak-siranje bogatih rimskih porodica i porodica vlasti. Vila se sastojala od kuće vlasnika (u našem slučaju kuća je trebalo biti vlasništvo jedne lationdistneporodice, možda bogatih porodica Furi ili Ponti antičke Ulpiane). Vila nor-malno se sastojala i od štale za domaće životinje, radionica , i magazina zasmeštaj žetve. Vila rustica u Pestovu, bila je vila sa hodnikom. Na osnoviantičke mape abvla Imperii Romani misli se da je veoma blizu prolazilatrasa puta koji je povezivala Ulpianu sa antičkim gradom Municipum DD.

152

150 151

153

Fig. 150. Pogled sa visine (Arheološki Institut Kosova; 2005) Fig. 151. Pogled glavnog ulaza villa rustica u Pestovu.

(Arheološki Institut Kosova; 2005)

Fig.152. Pogled glavnog ambijenta vile (Arheološki Institut Kosova; 2005)

Fig. 153. Lokacija Pestova.




Poslišt

okom izgradnje putnog segmenta autoputa Prizren-Vrmnica,tokom 2010 godine, oko kilometar južno od višeslojnog lokalitetaVlašnje, na levoj strani puta Prizren–Vrmnica, odnosno 150m unutar

puta koji vodi u selo Poslište, izvršena su iskopavanja zaštitnog karak-tera jedne neidentificirane lokaliteta iz rimskog doba, ali za koju seznalo da je postojala i pre.

Od nađenih tragova na površini je arheološki materijal koji sedatira u rimsko doba. Iskopavanja su rezultirali sa otkrivanjem jedneStatio (Putna stanica) koja je lokalizovana duž poznatog Rimskog putaVia Lissus-Naissus. Osim različitog pokretnog arheološkog materijala,unutar ove arheološke celine, identifikovan je jedan Mansio (gostionicana putu) sa nekoliko aneksa od kojih se izdvaja jedna Termae (tipičnorimsko kupatilo). Verovatno delovi ove gostionice su mogli biti Mutatioili stanice za razmenu umornih konja, ove usluge koje su se nudile skorona svakoj stanici duž rimskih ‘autoputeva’ tokom cele rimskog perioda.

Fig. 154. Lokacija rimske putne stanice u selu Poslište.

Fig. 155. Pogled rimskog kupatila otkrivenog u Poslište.

Fig. 156. Pogled jednog ambijenta putne stanice tipamansio (gostionica)

154 155

156




Staro Dvoran

Selo Staro Dvorane, nalazi se na jugozapadno od Istoga. U

susedstvo Mavraj spomenutog sela, u kuli Etem Beqë Mavraj, iznadnjenog ulaza, uzidane su dva ragmenta epigraskih spomenika (spolje).Ova dva natpisa urgavirani na mermerskoj ploči i uzidane u luk (svod)kapije kule, jedan od njih (Fig.157) je ragment mermerne ploče sadimenzijama 17 x 23,5 cm, visina slova 4 cm, i ima izrezbareno imebožanstva Merkura ali i ime posvečnome Ulp(ius) Viat(or).

Merkuru prema Rimskom mitologije pripisuje se uloga svecatrgovine i poslanika bogova, i kao takav kult bio je prisutan skoro naceloj teritoriji antičke Dardanije. Dok je drugi ragment (Fig.158),takođe deo bele mermerne ploče sa dimenzijama 23 x 15 cm na kojemse primećuje razdvajanje slova sa bršljanovim listovima. Oba ova rag-menta su deo nekog oltara i pripadaju rimskom periodu (II-III veka).Prema usmenim podacima oba ova ragmenta su uzeta iz sela Banjicakod Istoka za izgradnju ukras ove Kule, koja je izgrađena između 1905-1907 godina.

Istok

Staro Dvorane

I

s t o č k a

Fig. 157. Fragment mermerne ploče sa natpisom Merkura.

Fig.158. Mermerni frgment iz rimskog doba ponovno

upotrebljen u jedan od zidova kule. Fig. 159. Lokacija sela Staro Dvorane, odnosno lokalizacija

kulle gde su uzidane spolie rimskog doba.

157 158

159




Crc

U selu Crce u podnožju planine Mokna, ne dalje od 2 km zapad-no od grada Istok, tokom obrade zemljišta,na lokalitetu “Arat e njoma”slučajno je otkriven poseban arteakt, jedna ploča od opeke (Laterculi).

Natpis ilustruje činjenicu da je tu negde blizu, tokom rimskog dobaizgrađena terma (rimsko kupatilo) koja se očigledno nazivala Labanon.Identifikovani arheološki areal ovde, je jedno polje, obradivo zemljištesa površinom od 4-5 ha pozicionirana oko 1 km nedaleko od ribljegrestorana “rofa”.

Na ovome istom prostoru, jedna lokacija je poznata mikro-toponimom ‘Kisha e vjetër’, površine od oko 200 kvadratnih metara gdese u centralnom delu nalazi jedno brdašce, indikacija za tragove nekog

podzemnog spomenika koje se nalazi unutar ispod zemlje. Arheološkimaterial kao što su ragmenti opeka, kameni temelji povezani sa malter-om, kao i mnogobrojni keramički ragmenti sudova, sve ovo je iz pe-rioda kasne antike. Meštani govore i za jednu staru Ilirsku crkvu koja bimogla biti iz ranog Hriščanskog doba.

D r i n i i B

a r d h ë

Fig. 160. Pogled lokaliteta-nalazištekulle gde su uzidane spolje.

Fig. 161. Laterkul iz Crnce. (Arheološki Institut Kosova)

Fig. 162. Pogled arheološkog lokaliteta kod Crnce.

160 161

162






PalivodnicaOko 150m na levoj strani magistrale Priština-Skopje, na ulazu

sela Palivodenica, na jednome brdu koji se prostire na zapadu sa kon-figuracijom terena u ormi konjskog sedla, i koji ima široki pogled pre-ma klisuri Lepenca i ulazu u Djeneral Janković, evidentirani su mnogi

tragovi rimske keramike kao i gradjevinskog materijala. 1967 godini, uarealu koji se nalazi iza leve obale reke Lepenc, nekoliko stotina metaraduž reke u pravcu Djeneral Janković, i blizu magistralnog puta Priština- Skopje identifikovana je nekropola kao i sakupljen je znatan arheološkimaterijal od kojih se izdvajaju nekoliko ragmenta svetiljki rimskog dobai posebno kopče koje su deo kaiševa-pojasna garnitura, izliveni u bronzii ukrašeni staklenom pastom, tehikom milefiori (posebna tehnika izradestakla). Na osnovi nalaza, nekropola pripada rimskom periodu iz II-

III veka. Ovde 1995 godine tokom obrade zemljišta slučajno je otkrivena jedna mermerna stela sa dimenzijama: 160 X 97 X 17,5 cm. Stela datira izkraja II veka ili početkom III veka. Na ovom istom lokalitetu, otkrivene su još dva postolja za stubove.

Lokalitet može biti povezan sa jednim naseljem iz rimskog dobai gledajući konfiguraciju terena, može se predpostaviti da se ovde mogupronači tragovi jedne rimske putne stanice kuda je prolazio antički putScupi-Ulpiana.

Fig. 165. Pojasna garnitura ukrašena tehnikom milefiori

otkrivena u Palivodenice. Fig. 166. Rimska stela otkrivena u Palivodenici.

Fig. 167. Lokacija lokaliteta Palivodenica.

165

166

167




Municipium UlpianaRimski i vizantijski antički lokalitet Ulpiane je nedvosmisleno jed-

na od najinteresantnih arheoloških centara na Kosovo i u širem regionu Il-irskog regionu. Prostiranje blizu depozita minerala/ruda bogatim plemen-itim metalima, pozicioniranje u obradiva zemljišta i sa slikovitim pejzažomoko nje, kao i ključna geostrateška pozicija na jednoj raskrsnici antičkihputeva koji su povezivali istok i zapad, bili su određijući aktori za njeno os-nivanje, razvoj i postojanje vekovima. okom Rimskog Perioda, Ulpiana jebila jedna od glavnih gravitiranih komunikativnih centra između Konstan-dinopolja i Rima, i veoma blizu grada bila je putna raskrsnica koja je pov-ezivala Jadransko more sa Egejskim morem i indirektno sa Crnim more.Štaviše, poznat je komunikativni put Via Lissus-Naissus i za Scupi, putnekomunikativne mreže koje se susreču veoma blizu Ulpiane. Život i prvitragovi civilizacije na Ulpiani dokazani su od ranog praistorijskog doba, alitreba posebno potencirati da tokom perioda poznatog prema žargonu ar-heologa kao Bronzano Doba i Gvozdeno Doba ili drugačije poznato kaoDardanska drevnost.

Fig. 168. Oltar sa Grčkim natpisom od Apolon Menelauprosvećen Zevsu (Muzej Kosova).

Fig.169. Mermerna glava glumca (Muzej Kosova)

Fig. 170. Rimska svetilka iz Ulpiane (KIZSK) Fig.171. Božanstvo Merkura izrađeno u bronzu i otkriveno uUlpiani (Muzej Kosova)

Fig.172. Mapa lokacije Ulpiane

Fig. 173. Prostiranje i istražene arheolške lokacije monumenataotkrivenih u Ulpiani.

172 168 169

170

171




Međutim, Ulpiana je postigla orme jednog urbanizovanog cen-tra nekoliko decenija posle okupiranja Dardanskog Carstve od Rimljana,odnosno na kraju prvog veka naše ere i razvija se od jednog drevnogDardanskog naselja ili koncentrirani opidum, u jedno široko i otvorenonaselje veoma organizovano gde se pokazuju atributi jednog tipičnog rim-skog grada.

U vezi osnivanja ovog arheološkog centra misli se da Ulpiana 169n.e. godine dobija status Municipa (Municipium Ulpianum). Ipak, svoj

najveći razvoj Ulpiana je postigla u periodu između III i IV veka n.e., ovo je period kada ona postaje jedan veoma jak politički, ekonomski i kulturnicentar jedne šire teritorije unutar Dardanije postajući ključna tačka širenjaantičke civilizacije.

Grad tokom ovog vremenskog perioda uživa epitet MunicipumUlpiana Splendissima – municipium veličanstvene ili odlične Ulpiane, koja je bila karakteristična po mrežama ravnih puteva, ortogonalnog sistema,

vodovoda, stambenih objekata kao i sa javnim objektima, sakralnih, pro-anih i utilitarnih, i uvek metalurški, zanatski, trgovinski i poljoprivredniurbani centar tokom 5 prvih vekova prvog milenijuma i posebno tokom vladavine Justiniana u VI veku, ovo je vreme kada je preimenovana u Jus-tiniana Secunda.

Što se tiće arheoloških istraživanja, od druge polovine prošloga veka i do dandanas, antički grad Ulpiane bio je u kontinuitetu areal studijapod lupom i pijukom lokalnih i stranih arheologa, i do sada otkriveni su ne-

koliko spomenika kulta i sakralnih objekata, delovi okružnih zidova zajed-no sa odbrambenim kulama, castrum ili rimski vojni garnizon, na stotineragmenata različitih predmeta/arteakti kao u obliku, materijalu i destinac-

173






Ugljar-Statio Viciano

Selo Ugljare nalazi se na severo-severozapadnoj strani noveOpštine Gračanica. Pretpostavlja se da u prostoru ovog sela nalaze seruševine antičke putne stanice Viciano, gde su zastajali karavani koji suprolazili jednim od glavnih trans-Ilirskih puteva Via Lissus-Naissus,koje je polazilo od obala Jadrana, od Lješa i koja prati dolinu Belog Dri-ma komunicirala u diagonali kroz drevnu Dardaniju (današnje Kosovo)da bi nastavljala prema Nišu.

Putna stanica u pitanju, Viciano, bila je registrovana u jednojmapi poznata sa imenom ‘abula Peuntingeriana’ koja je bila sredn- jovekovna kopija XV veka jedne mape rimskog doba iz III veka, rimskihputnih pravca/itinerara. Njena bliskost sa centrom Municipium Ulpianapovezivala je ovaj put sa ovim antičkim gradom poznatim posebno porudnicima bogatim sa dragocenom rudom, ova izuzetno vredna roba zadobrobit Rimskog Carstva tokom prvih četri vekova prvog milenijumanaše ere.

Fig. 178. Lokacija lokaliteta u selu Ugljare gde sepretpostavlja da je bila putna stanica Viciano.

Fig. 179. Tabula Peuntingeriana

179

178




Donj Nrodimlj

U 1988 godini, u selo Donje Nerodimlje, pozicionirana zapadnood grada Uroševac, nekoliko arheoloških istraživanja urađene na ovomprostoru veoma blizu pravoslavnog groblja, rezultirali su otkrivanjem jednog kompleksa vile kasne antike sa atriumom i polihromnim, ge-ometrijskim i figurativnim mozaikom poda.

Prva aza pripada IV veku, dok rekonstrukcija i nadogradnjapripadaju V i VI veku. Mozaik je otkriven na podu jedne pravougaone

sobe sa apsidom, koja je možda služila kao triklinijum. Na osnovuanalogija sa martirijumin Heraclea Lyncestis u Makedoniji i Martir-ijum bazilike Lina u Albaniji, obe imaju iste kompozicije i motive ilislične sa martirijumom u Donjem Nerodimlju i reflektiraju umetničkirad nekog veoma dobrog umetnika ili škole tog vremena.

Ferizaj

Nerodime

Fig. 180. Lokacija lokaliteta u Donjem Nerodimlju.

Fig. 181. Detalj Mozaika iz Donjeg Nerodimlja.

Fig. 182. Deo okvira mozaika iz Donjeg Nerodimlja.

182

180 181




Čiik

Rimski lokalitet u Čiflik nalazi seblizu toka reke Beli Drim na njenoj levojstrani. Izvedena istraživanja tokom prvogdela našeg milenijuma identifikovali sutragove jednog kompleksa terme odnos-no rimskog sa velikim dimenzijama ku-patila gde između ostalihdokumentiran je

i deo ambienta bazena. Bogati arheološkimaterijal otkriven ovde ima bogataraznovrsnost i tipologija lokalne proizvodnje kao i uvozna terrasigillata. akođeotkriveni su radni alati kao i novčići,stakleni sudovi, ragmenti arhitekture idrugi arteakti svakodnevnog korišćenja.Viđeno sa hronološkog aspekta, onodatira tokom cele rimske periode iz II-IV veka n.e., zato što su ovde konstato- vane nekoliko aze izgradnje vremena u

pitanju.

Fig. 183. Lokacija lokaliteta u Čifliku Fig. 184. Pogled na iskopani kvadrat.

Fig. 185. Radni alati otkriveni u Čifliku.

Fig. 186. Kapitel kolone otkriven u Čifliku.

RahovecÇifllak

D r i n i i B

a r d h ë

186

184

185

183




Nikodim

Selo Nikodim, danas skoro predgrađe grada Uroševac,nalazi se oko 2 kilometara na jugu, pozicioniran na veoma plod-nom polljoprivrednom zemljištu. okom šesdestih godina XX veka,

evidentirani su površinski tragovi možda jednoh kompleksa rimske vile. Međutim, tokom regulisanja dvorišta jedne kuće na prostoruovog lokaliteta, slučajno je otkriven jedan veoma retki arteakt imožda jedinstven za teritoriju Kosova.

Radi se o jednom poklopcu sarkoaga ili kovčeg za sah-ranjivanje, potpuno od mermerizovanog krečnjaka u ormi krovakuće, gde u aksima dominiraju dekori sa antropomornim motiv-

ima (ljudske figure) a rontalno dominiraju florealni motivi. Ovajpoklopac sarkoaga pripada rimskom periodu krajem III veka n.e. ipočetkom IV veka n.e.

Na mestu gde je pronađen poklopac sarkoaga, izvršena sunekoliko arheološka istraživanja (2007) koja su rezultirala sa trago- vima jedne crkve ne sa velikim dimenzijama iz rano hrišćanskogperioda (vekoviIV-VII n.e.), ovo potpunjeno sa nekoliko spolija(ponovno upotrbljen material ) od dekorativne sepulkralne plastike

iz rimske period( III-IV vek n.e.)

Fig. 187. Lokacija Nikodima. Fig. 188. Pogled sa strane poklopca sarkofagaotkriven u Nikodimu.

Fig. 189. Frontalni izgled poklopca sarkofaga.

189

188

187




Ranohrišćanska Bazilika Ulpian (Justiniana Scunda)




Kasno Antičkii srdnjovkovni priod

Kasno Antički Period odnosno poznato kao Rano Vizanti- jski Period na Kosovo čiji su počeci obeleženi vremenom vladavineCara Konstatina Velikog (godine; 306-337), uključuju IV-V vek iVI vek posle Hrista, ovo je vreme koje od strane istoricara antikesmatrano kao prelzani ili tranzitni period od antike u srednji vek.

Jedna od osobina ’Kasne antike’ je savršenstvo absolutizma rimskogcarstva kao i odvajanje vojnog rukovodstva od civilne administracije, ali pre svega ima veze sa krizom antičkog sistema proizvodnjei sa padom rimskog carstva koji osim unutrašnje krize suočen sanapadima i invazije varvara. U ovo vreme preplečuje se između inovacija i tradicije, na današnjoj teritorija Kosova koja je nekada bilacentralni deo Drevne Dardanije, koja prolazi kroz neke promene,transormacije ali i razvoja kao u ekonomskom, društvenom, kul-

turnom, religioznom kao i na administrativnom-političkom planu.Štaviše, inovacija ovog perioda može se reći da je bila konsolidacijahrišćanstva i zajedno sa njim i procvetavanje umetnosti i hrišćnaskearhitekture gde osim nasleđene tradicije, nastaje inovacija. ako daarhitektura izgradnje ovog vremena prema arheolozima, istorica-rima umetnosti i istoricara arhitekture poznata je kao hrišćanskiperiod ili Doba Ranog Hrišćanstva. Na drugoj strani, pisani izvori antičkih autora, arhivirani crkveni izvori ali i usmena istorija

u obliku mitova, legendi tradicija i mikrotoponimima lokacijaarheoloških centara, sve ove podatke registrovane u kolektivnomsećanju stanovnika različitih oblasti Kosova, pružili su i još su važniizvori koji sintetizovani zajedno pružaju i odrazuju opštu sliku alii individualnu, izuzetno bogatom arheološkom nasleđu ovog re-giona jugoistočne Evrope. Sada se Kosovo ne može više tretiratikao erra Incognita (nepoznata zemlja) ali naprotiv, arheološko

dokumentiranje uz pomoć nauke i relevantnih naučnih disiplina,




odrazavaju jednu prospernu civilizaciju, drugačiju i kosmopolitsku

njene antike. Pismeni dokazi, osim onih materijalnih, potvrđuju prisus-tvo autohtonog stanovništva koji se pretvorio od prvih elemenatadržavnog ormiranja Dardanskog Kraljevstva iz IV-I veka pre Hrista, u jednoj Dardansku Provinciju u 297 godine posle Hrista, konstituiranaod samog Imperatora Diokleciana sa Ilirskim poreklom. Period Kasneantike i Rano Srednjeg veka je jedan vremenski argumentirani period iu prisustva mnogih toponima kao; Gradina, Gradišta, Kula, vrđava,itd. Štaviše, ovi toponimi imaju značenje utvrđenih brdovitih naselja

sa okružnih zidovima i dokumentirani unakrsno i poprećno tokomistraživačkih ekspedicija i sistematskih istraživanja na teritoriji Kosovaod druge polovine prošlog veka i koji su nastavljeni do današnjih dana.Prema pisanim izvorima antičkog autora Prokopa od Cezareje, u njegovom delu De Adificiies (‘nadgradnje’), pisao je da je imperator JustinianVeliki, Dardanskog porekla, započeo jedan ‘razrađen’ program izgrad-nje i nadgradnje unutar i oko Dardanije, izgradnjom 8 novih utvrđenja inadgradnjom drugih 61 postojećih, deo koji je bio ponovno upotrebljen

tokom celog srednjog veka.




Vrla

Selo Vrela prostire se oko 7 km na zapadu od Istoka.Arheološka iskopavanja izvedena tokom 2010 godine otkrili su jednuranohrišćansku crkvu iz IV-VI vekova našeg vremena sa ne velikim

dimenzijama. Veoma blizu ove crkve nalazi se nekropola koji se trebapovezati sa gore-navedenim naseljem.

amo je otkriven jedan veliki grob tipa kripte sa dimenzijama;dužina 2.80m, širina 1.40m i visina 1.40m, koja je izgrađena u oblikupolukruga. Grob je orijentiran u pravcu istok - zapad a na zapadnoj st-rani je ulazna kapija sa sadašnjom dimenzijom 0.6m, takođe izgrađenau obliku polukruga. Grob je izgrađen kamenom tipa plavac u kojem suposmrtni ostatci muškarca koji je sahranjen in takt prema hrišćanskom

ritualu, pronađeni su u ovome grobu.

Fig. 190. Lokacija lokaliteta u selu Vrelo

Fig. 191. Pogled groblja-kripte crkve u Vrelu. Fig. 192. Pogled svoda groblja-kripte.

Fig. 193. Posmrtni ostaci otkriveni in situ unutargroba u crkvi u Vrelu.

193

191 190

192






Gradina (Tvrdjava) ArilačaGRADINA-utvrđenje Arilača (IV-VI veka) nalazi se na jednom

brdu poznato kao Gradina Arilače, podignuta na jednoj veoma domi-nantnoj poziciji, zapadno od sela sa istim imenonom, oko 766 metaranadmorske visine, i nalazi se oko 9 km jugoistočno od Kosovog Polja isamo dva kilometara zapadno od međunarodnog aerodroma Prištine,‘Adem Jashari’. vrdjava obuhvata kružni odbrambeni zid od oko 1.3hektara.

Arheološka iskopavanja na ovome zamku su započela 2005 go-dine i sistematski su nastavljene do 2010 godine, ali je izvršena konz-ervacija i restauracija u cilju konsolidacije zidova sa ciljem njene zaštitei očuvanja. okom arheoloških iskopavanja izvedenih tokomu šestsezona otkriveni su mnogi tragovi ruševina sakralnih, proanih i utili-tarnih objekata, kao: cela spoljna strana spoljneg, okružnog zida tvrdjava sa kulama, trobrodna crkva sa saskritijom, kao i dva arhitektonskaobjekta, identičnih dimenzija, istovetne strukture, kružnog su oblikai pripadaju jednom sakralnom kompleksu. akođe obiljan pokretni

arheološki materijal kao radne alatke, nakit, novac, opeke za gradnju,stakleni ragmenti posuda i arhitektonske strukture ukazuju na odlikeperioda kasne antike i naročito vremenski period Justiniana. akođe naovom utvrdjenju ima indikacija i za ostale praistorijske epohe a posebnoza metalno doba, anticki i srednjovekovi period, koji ukazuju za konti-nuitet života u utvrdjenju.

Fig. 198. Lokacija tvrdjave u Arilaču. Fig. 199. Fotografija iz vazduha tvrdjave u Arilaču. Fig. 200. Pogled na brdo u Arilači. Fig. 201. Pogled na nekoliko kvadrtat tokom istrazivanja

unutar tvrdjave.

201

200

199 198




Gradina(Tvrdjava)Pograđ

Gradina (vrdjava)u Pograđe nalazise u selu sa istim nazivom, pozicion-

irana u klisuri Lapušnice i ima nad-mosrku visinu od 567 m. Gradina jepozicionirana samo 10 kilometara jugoistočno od Gnjilana u podnožjebrda pored reke Binačka Morava.

Planimetria citadele vrdjava u Pograđu, ima oblik jednogne redovnog pentagona, dok južni

zid glavne kule ima ulogu odbram-benog zida citadele. Na najvišemdelu sačuvani su tragovi jedne kuleosmatračice, čiji zidovi idu do de-set metara visine i koja ima oblikkvadrata sa simetričnim dimen-zijama 8 metara sa 8. akođe, i uistaknutim delovima ove tvrđave,

nalaze se kule sa manjim dimenzijama, smeštene kao na zapadnom,severnom i severoistočnom delu, ana nekim mestima još su očuvaniu visini od oko 4 metara. vrđavaima unutrašnju površinu od 1.2 hek-tara i tipična je od vremena Justini-ana (VI vek), odnosno, deo je mreže

izgrađenih tvrđava u Dadaniji krajemKasne

Fig. 202. Lokacija lokaliteta u Podgrađi

Fig. 203. Pogled sa daljine tvrdjave Podgrađe. Fig. 204. Deo stepenica unutar okružnog zida tvrdjave.

Fig. 205. Postojeći zidovi citadele tvrdjave Podgrađe.

205

204

202

203




Gradina (Tvrdjava)Koriš saranohrišćanskomcrkvom

Arheološka iskopavanja izvedenetokom 2002 i 2004 godine na brdo iznadKoriše poznat sa mikrotoponimom ‘Grališta’otkrile su konture i do-kumentirana je osnovaranohrišćanske crkve izVI veka.

Crkva se nalazi

unutar unutrašnjegprostora tvrđave i imaapsidu orijentisanu kaistoku. Na istom deluevidentirani su tragovi sintrona izgrađenu skalabilnoj ormii trapezastog oblika.

Unutar prostora oltaraevidentirani su i delovi ograde. Što se tićepokretnog arheološkogmaterijala otkriveno je nekoliko ragmentakeramičkih sudova koji se datiraju od pra-istorije i sigurno su povezane sa lokalitetomkoji pripada vremenu srednjeg Bronzanog

doba, kao i ragmenti različitih sudova kaoamore, pitosi, keramički sudovi , itd koji sedatiraju krajem Kasne Antike, VI vek.

Fig. 206. Lokacija tvrdjave u Koriši. Fig. 207. Pogled sa daljine tvrdjave Koriše.

Fig. 208. Pogled fotografisan sa istoka, paleohrišćanskecrkve Koriše, unutar tvrdjave.

208

206

207




Gradina (Tvrdjava) Kastrca

Arheološki lokalitet tipa utvrdjrnja u Kastrcu, pozicioniranoko 12 kilometara severozapadno od Suve Reke odnosno poznat i kaoHisar Kastrca, posvedočeno je da je ovo višeslojni arheološki centarkontinuirane upotrebe od praistorijskih vremena, tačnije od jednogzaštićenog eneolitskog naselja, kasnije novo ormiran u jednu tvrđavu vremena Imperatora Justiniana, i da bi se ponovo upotrebio kao groblje

tokom srednjeg veka.Na ovom arheološkom lokalitetu, prva istraživanja izvedena su

1986 godine. Arheološka istraživanja nastavljaju se tokom 2010 i 2011godine otkrivajuči površinu od oko 500 kvadratnih metara i takođeotkrvena je paleohrišćanska crkva i bogati pokretni arheološki materijal koji se sastoji od : radni alat od gvožđa, keramika, nakit, naušnice,prstenje, narukvice, novčići, itd.

Fig. 209. Lokacija Hisara- Kastrce.

Fig. 210. Ortofotografija Hisara- Kastrce.

Fig. 211. Pogled sa daljine Hisara u Kastercu.

210

209

211




Gradina (Tvrdjava) VučakaU selo Vučak u podnožje šume Kasmač, oko 12 km jugozapad-

no od Glogovca, locirana na veoma dominantnoj poziciji, primečuju setragovi ruševina zidina koji prate konfiguraciju terena i ormiraju VelikuGradinu i Malu Gradinu. Na osnovi arheološkog materijala pronađenogovde, posvedočeni su tragovi od praistorije to srednjeg veka. Međutim,

ova tvrdjava bila je tipična za Kasno Antičko doba i služila je kao od-brambeni sistem za lokalno stanovništvo.

Gradina (Tvrdjava) Strovca

U selu Strovсe, nalazi se Gradina (tvrdjava) poznata po imenuGradina kod Strovca. Ovaj arheološki lokalitet ima indikacija upotrebeod praistorije, kasne antike i ranog srednjeg veka. Na obroncima brda,primečuju se zidovi postavljeni u obliku kaskada, koji idu od podnozjado vrha brda. Ovde i danas se primečuju se tragovi kula i bedema ili zi-dova koji okruziju ovu tvrđavue, debljine su do 2 metra. Prema konfigu-raciji terena i evidentiranih tragova, pretpostavlja se da se ovde nalazioobjekat kultnog karaktera koji je možda služio lokalnim stanovnicima.

Fig. 212. Lokacija Fig.213. Pogled brda Zamka u Vučaku

GlogovacMala Gradina

Vučak

Velika Gradina

212 213

Fig. 214. Lokacija Fig.215. Pogled brda Zamka u Strovcu

214 215








Na jednom visokom brdu na oko500 metara nadmorske visine, na sever-noj strani sela Crmljan, sa dominantnomgeostrateškom pozicijom, pozicion-irana je Suka Crmljan jedno aheološko

nalazište poznato kao Gradina (tvrdjava) Crmljana. Njegovi zidovi prate izo-hipse stenovite terenske konfiguracije sapovršinom od oko 1.3 hektara.

Suka Crmljan ima sve osobine jedne tvrđave Kasne Antike, ali na osnoviarheološkog dokumentiranja, tu je doka-zano kontinuitet života od GvozdanogPerioda do Rano Srednjovekovnog doba.Posebnost ovog utvrdjenja je vizuelno ko-municiranje sa; tvrdjavom u Dollc i tvrdjavom kod Jerine iz Podgrađa iz Kline naseveru, sa tvrdjavom u Radavac i onoj uJablanice iz Peći na severozapadu, gradDjakovica vidi se na horizontu u pravcu

jugozapada, tvrđava Zatrica iz Orahovca vidi se na severoistoku- istoku, kao i pre-ma jugu pokazuju se pejsaži brda i poljakoji idu do podnožja planine Paštrika.

Fig. 224. Lokacija Suka Crmljan.

Fig. 225. Ortofotografija Suka Crmljan

Fig. 226. Pogled sa daljine brda Suke u Crmljanu.

224

225

226

SukaCrmljan




Ruševine lokacije izgrađenetvrđave iz Gvozdenog Doba sa velikimintenzitetom stanovanja posebno tokomkasne Antike i rano Srednjovekovnogdoba arheološki lokalitet ‘Gradište’, nalazise na vrhu brda Zatrića, na nadmorskoj visini 1039 metara. Ovaj ‘grad tvrđava’tipa je višeslojnog naselja, podignut na jednoj ravni koja prati izohipse terenaupotrebljavajući i njenu prirodnu zaštitu.

Na celu tvrđavsku površinu kaoi na “Arat e Gradishtës (Gradiške njive)”,

koja se nalazi na terasirana deo blizutvrđave, dokumentirani su ragmentisudova od pečene gline, različitih dobakao iz; Gvozdenog doba, Helenističkeepohe, Kasne Antike i Srednjovekovnogperioda.

Međutim, posebnost ovog

arheološkog lokaliteta sa karakteromtvrđave stoji na činjenici identifikacije odstrane Italijanskog specialiste za Steno- vitu Umetnsot za praistorijsko drevnodoba ogledane u znacima i simbolimakoji su kreirani od ljudske ruke presedam miljenuma.

227

228

229

Zatrić

Fig. 227. Lokacija Gradište Zatrića Fig.228. Pogled brda - tvrdjave Zatrića Fig. 229. Pogled sa daljine brda Zatrića.




Gradina (Tvrdjava) Vltina

vrđava Veletina nalazi se oko pet kilmetara jugoistočno odarheološkog lokaliteta Ulpiane, i oko 1.5 kilometara severozapadno odJanjeva, pozicionirana na brdovitom delu sela Šaškovac koje je jedno‘osrtvo’ unutar Opštine Priština, iako fizički nije deo nje.

Gradina (vrdjava) se nalazi na brdu Veletin i njegova maksi-malna visina ima tacku od 970 metara nadmorske visine. Geostrateškapozicija lokaliteta tvrdjava, sa pogledom prema antičkim rudnicima nanjenom istočnom delu, i na drugoj strani , jasna posmatračka pozicija

na zapadnom delu koja totalno komunici-ra sa Ulpianom koja se nalazi u ravnici,čini ovu tvrđavu jednu veoma važnu tačkucelog ovog arheološkog prostora.

Izvedena arheološka iskopavanjatokom osamdesetih godina, rezultiralisu činjenicom da je vrdjava bila upotre-

bljavana od ranih doba eksploatacije rudai topljenje metala i u kontinuitetu je bilaponovo upotrebljena i rekonstruiranatokom vremenskih perioda kao iz; prais-torije, rimske, kasne antike i Srednjoveko- vnog doba.

229

Fig. 230. Lokacija tvrdjave Veletina Fig. 231. ortofotografija brda.

Fig. 232. Pogled sa daljine na Veletin

230

231

232




Grabovac

Lokacija Donji Grabovac nalazi se ublizini reke Drenica, oko 9 km zapadno odKosovog Polja. U susedstvo Beriše, na mes-

tu poznatom sa imenom “Bahçe” početnotokom 2004 godine i kasnije i tokom ne-koliko sezone iskopavanja, evidentirani sutragovi jednog groblja sa inhumacijom (skel-etno sahranjivanje) iz Ranog Srednjoveko- vnoge perioda.

Ovde je evidentirano desetak grobo-

va, i večina njih očuvani su skeleti u veomadobrom stanju, osim dva groba kojima jenedostajala lobanja. Orijentacija skeleta bila je prema Zapadu-Istoku (što znači glavaka zapadu dok su noge ka istoku). akođesakupljen je znatan materijal ragmenatasrednjovekovne glazirane keramike kao ipronađeni su ragmenti praistorijske kera-

mike.Ono što više skreče pažnju je in-

ventar grobova Arbnorske kulture koja seuglavnom sastoji od nakita, oružja, radnihalata, keramike i veoma retko staklenih su-dova. Od inventara se izdvaja nakiti, koji, kojiobuhvata različitu vrstu objekata. Najvrednijanalazi su bronzana prstena, narukvice, jednaod njih je tordirana (uvrnuta), jedan novčićkoji je peroriran (možda je bio upotrebljenkao privesak na lancu) i par granuliranihnaušnica takođe od bronze.

Fig. 233. Pogled na nekoliko groblja otkrivenih u Donji Grabovac. Fig. 234. Radni trenutak tokom otkrivanja jednog groba. Fig. 235. Narukvica i prsten kao inventar groba.

Fig. 235a. Narukvica i naušnice otkriveni u grobovima ranosrednjovekovnog doba u Donjem Grabovcu.

Fig. 236. Lokacija srednjovekovnog nekropola.

235

236

235a

233

234






Fig. 241. Lokacija Fig.242. Pogled na brdo Zamka Novo Brdo.

Fig. 243. Fotografija sa vazduha tvrđave Novo Brda

Kalaja

Novo Brdo

U jednoj maloj šumi između Prilepnice i Krivereke, oko 30-35km zapadno od Gnjilana i oko 39 kilometara jugo-istočno od Prištine,sačuvane su ruševine srednjevekovnog grada i tvrđave Novo Brdo.Prema otkrivenim dokumentacijama do danas, Novo Brdo, sa ovimimenom spominje se po prvi put prvih decenija XIV veka, sa imenomNuovo Monte.

Srednjevekovni grad bio je rudarsko naselje i još danas sačuvanisu delovi zidova, odbrambenih kula, kao i tragovi temelja nekih sakral-nih monumenata prostora tvrđave. vrđava ili Kaljaja se sastoji odGornjeg Grada i Donjeg Grada, izgrađen na brdu Novog Brda. Donjigrad, odnosno PodKalaja prostire se u brda, istočno i jugoistočno dorudnika pod Velike Planine. Gornji Grad izgrađen na najvisem delubrda, dok ispod njega prema zapadu, prostire se donji grad sa osnovomu obliku lepeze.

Grad ima pristupsamo sa istočne strane. Premadrugim delovima, nagib brda je veoma strm u pravcu do-line. Na istočnoj strani, terense gradualno podiže i prolazina jedno drugo manje brdo,

na gornji plato gde se nalazeruševine jedne velike sredn- jovekovne crkve tipa katedrale.

241

242

243




Prizrnska KalajaIstorijski grad Prizrena pose-

ban po lokaciji, i poseban po grad- jevini grada, stambenih strukturai vernakularnoj arhitekturi, međudesetinama kulturnih spomenika,

poseban je i po jedinstvenom tvrdjavipoznatoj kao Kaljaja, koji tokom svog vekovnog postojanja nosi mnogoevidentnih tragova raznovrsnog kulturnog nasleđa od antike do danas.Sama izuzetna geo-strateška pozicija, njen strukturni integritet, širokpregledni horizont , svi ovi aktori dokazuju monumentalne vrednostiove kulturne celine.

Kaljaja pozicionirana je na jednom dominantnom brdu naistočnom delu grada Prizrena, na jednoj strateškoj poziciji, prateći

morološke karakteristike prirodnog terena. Arheološka iskopavanjaizvedena tokom 1969 godine i opet tokom 2004, 2009-2011 godina,

rezultirali su otkrivanjem inrastrukture,koja se predstavlja sa zidovima (bedemima)ojačane kulama, kazamatima, lavirintima,skladišta kao i niz objekata unutar njega. Uaspektu izgradnje odvojen je na tri poseb-

Fig. 244. Pogled sa daljine na Gradinu (tvrdjava) Prizrena. Fig. 245. Pogled sa vazduha zamka Prizrena Fig. 246. Lokacija Prizrena

246

245

244




Fig. 247. Fotografija unutar Kaljaje.

Fig. 248. Pogled Kaljaje sa daljine Fig. 249. Glavna kapija Kaljaje.

Fig. 250. Pogledi kazamata Kaljaje.

246

na kompleksa koji su poznatikao; Gornj Grad, Donji Gradi Južni Grad, dok u aspektutvrđave po vekovima, ona pri-pada različitim periodima kao;Antičko doba, Period Vizanti-

jske vladavine, Srednjovekovnii period vladavine Otomanskeimperije.

Kaljaja (vrdjava) Priz-rena je jedan od najkapitalnijhspomenika kulturno istorijskognasleđa Kosova i poznata je kaootvoreni muzej.

247 248

249

250




Fig. 251. Muzej Kosova.

Fig.252. Deo arheološke izložbe

Fig. 253.Na desno strani puta, lapidarium muzeja.

Muzj Kosova

Muzej Kosova je najranija institucija kulturnog nasleđa i osnovan jeu cilju istrazivanja, čuvanju, restauracije-konservacije i prezentacije pokret-nog arheološkog nasleđa za teritoriju Republike Kosova. Institucija MuzejaKosova nalazi se na jednom posebnom objektu kao u arhitekturi tako i po

lokaciji, odnosno nalazi se u starom jezgru centra grada. U stvari, MuzejKosova postoji od 1949 godine, međutim objekt Muzeja je izgrađen 1889godine i projektiran je prema stilu izgradnje takozvani Austro-Ugarski iu stvari imao je kao destinaciju raspoređivanje visoke vojne komande tog vremena.

Muzej se sastoji od 3 sale ili galerije od kojih jedna služi kao salaza Stalnu Arheološku izložbu, ali su eksponati izloženi i u unutrašnjostidvorištu Muzeja kao i u lapidariumu odnosno ‘Arheološkom Parku’koji se

nalazi odmah blizu Muzeja na njenogovoj desnoj strani. Ispod Muzeja unjegovim podrumima, nalaze se skladištahiljadu nalaza, arteakata i pokretnih rag-menata arheološkog materijala koja su sis-temirani i čuvaju se u posebnim uslovima iposebnom negom.

Kao zaključak treba istaći da uistom objektu Muzeja Kosova, odnosno na

njegovom trečem spratu, nalazi se radniambijenti Arheološkog Instituta Kosova,ova naučna-proesionalna i kompetentnainstitucija za arheološka istraživanja na ce-loj teritoriji Republike Kosova.

251

253

252



Mape:Nolitska Arhološka nalazištaenolitska (Bakarno Doba) Arhološka nalazištaBronzano Doba Arhološka nalazišta

Gvozdno Doba Arhološka nalazišta Arhološka nalazišta Rimskoga Doba Arhološka nalazišta Kasn Antik i Srdnjg Vka




ALBANIJA

G a z i v o d a

R a d o n i ć

CRNA GORA

1

2

4

6

7

8

11

14

21

22

Štimlje

Mališevo

Orahovac

Suva Reka

Prizren

Peć

Dečani

Junik

Istok

Klina

Vučitrn

Kosovo

ObilićP

Leposavić

Ðakovica

Lip

Štrpce

Mitrovica

Skenderaj (Srbica)

Glogovac

Dragaš

ZvečanZubin Potok

U

L e

K l i n

a

I b a

r

K r e n a

M i r uša

B e l i D

r i m

E r e n i k

P r i z r e n s k a B i s t r i c a

Pe ć s k a B

i s t r i c a


G r ač a

D r e

nic a

T o p

l u g a

S i t n

i c a

I s t o č k a R

e k a

I b a r

5

Arhološki lokalitti u nolitsko doba natlu kosova.




SRBIJA

B a t l a v a

B a d o v

a c

MAKEDONIJA

3

9

10

12

13

16

1715

18

19

20

Gnjilane

KamenicaGračanica

olje

RIŠTINA

Kačanik

ljan

Klokot

Vitina

Novo Brdo

Podujevo

roševac

L a b

enac

B i n a čka M o

r a v a

N e r o

d i m

k a

K r i v

a R

e k a

ka

0 20 4010 Kilometers

Ðeneral Janković

Nolitska Arhološkanalazišta

Legenda

1. Vlašnja2. Rudnik3. Varoš4. Žitkovac5. Karagač6. Valač7. Raštane8. Bariljevo9. Devet Jugović 10. Predionica

11. Fafos12. Surkiš13. Gladnice14. Sočanica15. Parteš16. Nosalje17. Donja Budriga18. Klokot19. Rabovce20. Bolnica - Priština

21. Donje Ćupevo22. Rakoš




ALBANIJA

G a z i v o d a

R a d

o n i ć

CRNA GORA

8

10

2

9

6

Štimlje

Mališevo

Orahovac

Suva Reka

Prizren

Peć

Dečani

Junik

Istok

Klina

Vučitrn

Kosovo

Obilić

Leposavić

Ðakovica

Li

Štrpce

Mitrovica

Skenderaj (Srbica)

Glogovac

Dragaš

ZvečanZubin Potok

K l i n

a

I b a

r

K r e

n a

M i r uša

B e l i D

r i m

E r e n i k

P r i z r e n s k a B

i s t r i c a

Pe ć s k a B

i s t r i c a


D r e

nic a

T o p l u

g a

S i t n

i c a

I s t o č k a R

e k a

I b a r

Arhološki Lokalitti u enolitsko (Bakarno)Doba na tlu Kosova.




SRBIJA

B a t l a v a

B a d o v a c

MAKEDONIJA

7

1

3

4

5Gnjilane

KamenicaGračanica

olje

RIŠTINA

Kačanik

ljan

Klokot

Vitina

Novo Brdo

Podujevo

roševac

L a b

e p enac

B i n a č

k a M o

r a v a

N e r o d

i m k a

K r i v

a R

e k a


Ðeneral Janković

enolitska (BakarnoDoba) Arhološkanalazišta

Legenda

1. Gadime e Epërme / Gornje Gadimlje2. Hisar / Hisare3. Veletin / Veletin4. Domorovc / Domorovce5. Stanishor / Stanišor6. Raskovë / Raskovo7. Glladnicë / Gladnice8. Vlashnje / Vlašnja9. Karagaç / Karagač10. Fafos / Fafos




ALBANIJA

G a z i v o d a

R a d

o n i ć

CRNA GORA

6

8

7

5

4

3

2

1

Štimlje

Mališevo

Orahovac

Suva Reka

Prizren

Peć

Dečani

Junik

Istok

Klina

Vučitrn

Kosovo Polje

ObilićPRIŠ

Leposavić

Ðakovica

Lipljan

Štrpce

Mitrovica

Skenderaj (Srbica)

Glogovac

Dragaš

PZvečanZubin Potok

Uroš

L a b

L e p ena

K l i n

a

I b a

r

K r e n a

M i r uša

B e l i D

r i m

E r e n i k

P r i z r e n s k a B

i s t r i c a

Pe ć s k a B

i s t r i c a


G r ač anka

D r e

nic a

T o p

l u g a

S i t n

i c a

I s t o č k a R

e k a

I b a r

Arhološki Lokalitti u Bronzano Doba na tlu Kosova.




SRBIJA

B a t l a v a

B a d o v a c

MAKEDONIJA

12

11

10

9

13

Gnjilane

KamenicaGračanica

TINA

Ðeneral Janković

Kačanik

Klokot

Vitina

Novo Brdo

dujevo

vac B i n a č

k a M o r a

v a

N e r o d

i m k a

K r i v

a R

e k a


Bronzano Doba Arhološkanalazišta

Legenda

1. Rigjevë - Gllarevë / Riđevo - Iglarevo2. Boka e Përçevës / Boka Prčevo3. Rogovë / Rogovo4. Korishë / Koriša5. Bërnicë e Poshtme / Donja Brnjica6. Ponoshec / Ponoševac7. Karagaç / Karagač8. Lushtë / Ljušta9. Glladnicë / Gladnice10. Varosh / Varoš11. Grashticë / Graštica12. Ulpianë / Ulpiana13. Teneshdoll / Teneš Do




ALBANIJA

G a z i v o d a

R a d o n i ć

CRNA GORA

97

6

5

4

2

1

17

16

14

13

11

10

Štimlje

Mališevo

Orahovac

Suva Reka

Prizren

Peć

Dečani

Junik

Istok

Klina

Vučitrn

Kosovo P

Obilić

P

Leposavić

Ðakovica

Lipl

Štrpce

Mitrovica

Skenderaj (Srbica)

Glogovac

Dragaš

Zvečan

Zubin Potok

U

L e

K l i n

a

I b a r

K r e n a

M i r uša

B e l i D

r i m

E r e n i k

P r i z r e n

s k a B i s t r i c a

Pe ć s k a B i s t r i c

a


G r ač a

D r e nic

a

T o p l

u g a

S i t n i c a

I s t o č k a R

e k a

I b a r

Arhološki Lokalitti u Gvozdno doba na tlu kosova.




SRBIJA

B a t l a v a

B a d o v

a c

MAKEDONIJA

8

3

15

12 Gnjilane

KamenicaGračanica

lje

RIŠTINA

Kačanik

jan

Klokot

Vitina

Novo Brdo

Podujevo

roševac

L a b

enac

B i n a č

k a M

o r a v

a

N e r o d

i m k a

K r i v

a R

e k a

ka


Ðeneral Janković

Gvozdno Doba Arhološka

nalazišta

Legenda

1. Boka Prčevo2. Rogovo3. Donja Brnjica4. Ponoševac5. Ðinovce6. Belaćevac7. Fšej8. Vlaštica9. Široko10. Ljubožda11. Pećka Banja12. Gornje Gadimlje13. Hisare14. Romaja15. Teneš Do16. Donja Bitinja17. Samodreža




ALBANIJA

G a z i v o d a

R a d

o n i ć

CRNA GORA

6

5

4

3

1

29

28

27

26

24

22

21

20

17

16 15

12

11

10

Štimlje

Mališevo

Orahovac

Suva Reka

Prizren

Dečani

Junik

Istok

Klina

Vučitrn

Kosovo Polje

Obilić

PRI

Leposavić

Ðakovica

Liplja

Štrpce

Mitrovica

Skenderaj (Srbica)

Glogovac

Dragaš

ZvečanZubin Potok

Uro

L a b

L e p en

K l i n

a

I b a r

K r e n a

M i r uša

B e l i D

r i m

E r e n i k

P r i z

r e n s k a B i s t r i c a

Pe ć s k a B i s t

r i c a

Dečans k a B i s t r i c a

Gr ačan

D r e nic a

T o p l u

g a

S i t n

i c a

I s t o č k a R

e k a

I b a r

Peć

Nkoliko Arholoških lokalitta tokom rimskoga doba na tlu kosova




SRBIJA

B a t l a v a

B a d o v

a c

MAKEDONIJA

9

8

7

2

25

2319

18

14

13

Gnjilane

KamenicaGračanica

TINA

Kačanik

Klokot

Vitina

Novo Brdo

odujevo

evac

c

B i n a č

k a M

o r a v

a

N e r o

d i m

k a

K r i v

a R

e k a

a


Ðeneral Janković

Arhološka nalazištaRimskoga Doba

Legenda1. Municipium DD (Soçanicë) /2. Vindenis (Gllamnik) / Vindenis (Glavnik)3. Pestovë / Pestovo4. Poslishtë / Poslište5. Staradran / Staro Dvorane6. Cërcë / Crnce7. Vërban / Vrban8. Paldenicë / Palivodenica9. Municipium Ulpiana (Graçanicë)

/ Municipium Ulpiana (Gračanica)10. Statio Viciano (Uglarë) / Statio Viciano(Ugljare)

11. Nerodime e Poshtme / Donje Nerodimlje12. Çifllak / Čiflik13. Nikadin / Nikodim14. Sopotninë / Sopotnice15. Zllakuçan / Zlokučane16. Ish Fabrika e Baterive (Pejë) / Fab.Bat (Peć)17. Municipium i Panjohur (Dërsnik) / Nepoznati

Municipium (Drsnik)

18. Velekincë / Velekince19. Gushtericë e Poshtme / Donja Gušterica20. Zaskok / Zaskok21. Banjicë / Banjica22. Çellopek / Čelopek23. Dobratin / Dobrotin24. Sopi / Sopine25. Kotlinë / Kotlina26. Rastavicë / Rastavica27. Ticë/ Tica

28. Tushilë / Tušilje29. Jahoc /Jahoc




ALBANIJA

G a z i v o d a

R a d

o n i ć

CRNA GORA

9

8

7

6

5

3

2

1

28

27

26

25

24

22

20

19

16

14

13

11

Štimlje

Mališevo

Orahovac

Suva Reka

Prizren

Peć

Dečani

Junik

Istok

Klina

Vučitrn

Kosov

Obilić

Leposavić

Ðakovica

Štrpce

Mitrovica

Skenderaj (Srbica)

Glogovac

Dragaš

ZvečanZubin Potok

K l i n

a

I b a r

K r e n a

M i r uša

B e l i D

r i m

E r e n i k

P r i z

r e n s k a B

i s t r i c a

Pe ć s k a B i s t r i c a


G r

D

r e nic a

T o p l u

g a

S i t n

i c a

I s t o č k a R

e k a

I b a r

Nkoliko arholoških lokalitta tokom kas-n antiki ranog srdnjk vka na tlu kosova



SRBIJA

B a t l a v a

B a d o v a c

4

31

30

29

23

21

18

17

15

12

Gnjilane

KamenicaGračanica Polje

PRIŠTINA

Kačanik

ipljan

Klokot

Vitina

Novo Brdo

Podujevo

Uroševac

L a b

L e p enac

B i n a č k a

M o r a v

a

N e r o

d i m

k a

K r i v a R

e k a

č anka

Arhološka nalazištaKasn Antiki Srdnjg Vka

Legenda1. Vrellë / Vrela2. Banja e Malishevës / Mališevska Banja3. Kalaja e Harilaqit / Gradina kod Ariljače4. Kalaja e Pogragjës / Gradina kod Podgrađe5. Kalaja e Korishës / Gradina kod Koriše6. Kalaja e Kastërcit / Gradina kod Kostrca7. Kalaja e Vuçakut / Gradina kod Vučak8. Kalaja e Strovcit / Gradina kod Strovce9. Kalaja e Llapushnikut / Gradina kod Lapušnik

10. Kalaja e Llanishtës / Gradina kod Lanište11. Kalaja e Dubocit / Gradina kod Dubovac12. Kalaja e Topanicës / Gradina kod Topanica13. Suka e Cërmjanit / Suka Crmljan14. Zatriq / Zatrić 15. Veletin / Veletin16. Graboc i Ultë / Donji Grabovac

Documents

Arh Vodic Kosova