Aneks 2 Strategije Izvještaj o opcijama zbrinjavanja otpadaацрт анекса 2... · Za komunalni otpad, neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad (koji se sada deponuju),

IPZ Uniprojekt TERRA d.o.o.

Voćarska cesta 68

10000 Zagreb

Republika Hrvatska

Aneks 2 Strategije – Izvještaj o

opcijama zbrinjavanja otpada

Ugovor br: BA-SWMP2-CQ-01-S-14-4540BA-PMU

Strategija za upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

Mart, 2015.

Aneks 2 Strategije – Izvještaj o opcijama zbrinjavanja otpada

NAZIV: Strategija za upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

Ankes 2 Strategije – Scenario analiza za svaku vrstu otpada

KLIJENT: Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju

Republike Srpske

IOD: T-06-P-2549-301/15

UGOVOR BROJ: TD 142/14

VODITELJ: Sandra Novak Mujanović, dipl. ing. preh. tehn.

univ.spec.oecoing

IZRAĐIVAČI:


SADRŽAJ

0 Uvod ................................................................................................................................... 1

1 Procjene budućih količina otpada do 2025. godine ............................................................ 3

2 Metodologija primjene analize ......................................................................................... 14

2.1 Izbor opcija zbrinjavanja otpada ................................................................................ 15

2.1.1 Opšti pregled tehnologija zbrinjavanja otpada ................................................... 16

2.1.1.1 Mehaničko-biološki tretman otpada ........................................................... 16

2.1.1.2 Termički tretman otpada ............................................................................. 18

2.1.1.3 Hemijski tretman otpada ............................................................................. 21

2.1.1.4 Mehanički (fizički) tretman otpada ............................................................. 22

2.1.1.5 Biološki tretman otpada (bioremedijacija) .................................................. 24

2.1.2 Pregled opcija zbrinjavanja otpadom prema vrstama otpada ............................. 26

2.2 Izbor kriterija za poređenje opcija zbrinjavanja otpada ............................................. 28

2.3 Utvrđivanje polaznih pretpostavki analize ................................................................ 32

3 Scenario analize prema vrstama otpada ........................................................................... 36

3.1 Komunalni otpad, neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad te ambalažni i

drugi otpad za reciklažu iz domaćinstva .............................................................................. 36

3.1.1 Pregled pretpostavki za procjenu troškova scenarija ......................................... 37

3.1.1.1 Troškovi prikupljanja .................................................................................. 37

3.1.1.2 Troškovi centra za reciklažu ....................................................................... 40

3.1.1.3 Troškovi transfer stanice i daljinskog transporta otpada ............................ 41

3.1.1.4 Troškovi sortirnice otpada .......................................................................... 42

3.1.1.5 Troškovi objekta za tretman preostalog otpada .......................................... 43

3.1.2 Scenario analiza .................................................................................................. 46

3.1.2.1 Scenario analiza – 8 regija (scenario 1) ...................................................... 46

3.1.2.2 Scenario analiza – višeregionalni koncept za minimalne uvjete održivog

upravljanja otpadom (scenario 2) ................................................................................. 55

3.1.2.3 Scenario analiza – višeregionalni koncept bez deponovanja neobrađenog

otpada (scenario 3) ....................................................................................................... 60

3.1.2.4 Scenario analiza – integrisani višeregijski koncept (scenario 4) ................ 66

3.1.2.5 Scenario analiza – prijedlog koncepta na bazi finansijske analize ............. 67

3.1.2.6 Analiza situacije razmatranih scenarija ...................................................... 67

3.1.2.7 Prijedlog koncepta upravljanja komunalnim, neopasnim preostalim

komercijalnim i industrijskim otpadom ....................................................................... 73


3.2 Industrijski otpad ....................................................................................................... 75

3.3 Medicinski otpad ....................................................................................................... 75

3.4 Ambalažni otpad ........................................................................................................ 89

3.5 Otpadne baterije i akumulatori .................................................................................. 95

3.6 Stara vozila ................................................................................................................ 99

3.7 Stare gume ............................................................................................................... 102

3.8 Otpadna ulja ............................................................................................................. 108

3.9 Električni i elektronski otpad – EE otpad ................................................................ 113

3.10 Građevinski i inertni otpad ................................................................................... 116

3.11 Otpad koji sadrži azbest ....................................................................................... 120

3.12 Otpad iz proizvodnje titan-dioksida ..................................................................... 123

3.13 Otpadne fluorescentne cijevi ................................................................................ 123

3.14 Mulj iz uređaja za prečišćavanje otpadnih voda .................................................. 127

3.15 Otpad iz rudarstva, ekstraktivne industrije i energetike ....................................... 132

3.16 Poljoprivredni otpad i otpad iz šumarstva ........................................................... 138

3.17 Otpad životinjskog porijekla ................................................................................ 145

3.18 PCB otpad i drugi POPs ....................................................................................... 149

4 Ciljevi upravljanja otpadom ........................................................................................... 155

4.1 Opšti ciljevi .............................................................................................................. 155

4.2 Posebni ciljevi .......................................................................................................... 155

4.2.1 Kratkoročni ciljevi (2015-2020) ....................................................................... 155

4.2.2 Dugoročni ciljevi (2021-2025) ......................................................................... 156


POPIS SKRAĆENICA

AD Anaerobna digestija

BAT Najbolje raspoložive tehnike

BiH Bosna i Hercegovina

EE otpad Električni i elektronski otpad

EU Evropska unija

GIO Gorivo iz otpada

JLS Jedinica lokalne samouprave

PCB Polihlorovani bifenili

PET Polietilen tereftalat

POPs Otpad zagađen dugotrajnim organskim zagađujućim materijama

RS Republika Srpska

RZS RS Republički zavod za statistiku Republike Srpske

SF Suva fermentacija

TS Transfer stanica

ZD Zajednička deponija


IPZ Uniprojekt TERRA d.o.o. 1

0 Uvod

Na bazi analize postojećeg stanja upravljanja otpadom na području Republike Srpske (Aneks

1 Strategije), u ovom dijelu će se analizirati različiti scenariji upravljanja svakom vrstom

otpada. Svaki scenario uključuje cjeloviti sistem, od prikupljanja otpada, prevoza i

zbrinjavanja, tj. tretmana i konačnog zbrinjavanja, odnosno izvoza kao krajnje mjere

upravljanja otpadom ili proizvodima tretmana.

Organizacija razvrstavanja otpada na mjestu nastanka i odvojeno prikupljanje otpada osnovna

je pretpostavka daljeg razvoja upravljanja otpada u RS baziranog na očuvanju resursa i

životne sredine. Takođe, povećanje pokrivenosti uslugom prikupljanja otpada jedan je od

prioriteta za kontrolu u upravljanju tokovima otpada, posebno onih koji uključuju

domaćinstva (komunalni otpad, posebne vrste otpada).

Odgovarajuće zbrinjavanje prikupljenog otpada drugi je neophodan zadatak koji se mora

sprovesti. Radi sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja otpada, predloženo je 15 uopštenih

mogućnosti tehnika tretmana/postupanja s otpadom koji pokrivaju sve razmatrane tokove

otpada. Navedene tehnike i postupci baziraju se na uobičajenim postupcima u saglasnosti s

EU hijerarhijom upravljanja otpadom, tj. od odvojenog prikupljanja otpada te predtretmanima

i različitim tretmanima (kompostiranje, mehaničko-biološki, termički i dr.) pa sve do

deponovanja otpada na uređenim, sanitarnim deponijama ili drugim lokacijama koje su

uređene za dugotrajno deponovanje (deponije šljake, jalovine i sl.). Sve tehnologije/tehnike

tretmana otpada ocijenjene su na bazi različitih kriterija koji uključuju zaštitu životne sredine,

samu tehnologiju, finansijsko-ekonomske kriterije te pokrivenost zakonodavstvom.

Nakon uopštenog pregleda mogućnosti upravljanja otpadom (što uključuje opis prednosti i

nedostataka), za određene tokove, odnosno posebne vrste otpada (osim komunalnog otpada,

neopasnog preostalog komercijalnog i industrijskog otpada), razrađeni su različiti scenariji, i

to:

scenario 0: postojeće stanje (nesanitarno deponovanje, prerada dijela otpada u

postojećim pogonima i izvoz),

scenario 1: organizovano prikupljanje, reciklaža/tretman prikupljenog otpada i

njegovo konačno zbrinjavanje u RS,

scenario 2: izvoz organizovano prikupljenog otpada na zbrinjavanje izvan RS.

U okviru scenarija predložene su uobičajene tehnike/postupanja što ne isključuje mogućnost

da je u određenim, specifičnim područjima iz nekog razloga moguće primijeniti i druge

tehnike/postupanja. Analize različitih scenarija rade se na bazi procjenjenih količina pojedinih

vrsta otpada i na osnovu kriterija predložene tehnike tretmana, za cijelo područje RS i na

nivou regija koje su određene Aneksom 1 Strategije. Za svaki scenario potrebno je



obezbijediti potrebne dozvole za upravljanje otpadom prema pravilnicima koji regulišu

navedeno poglavlje.

Za komunalni otpad, neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad (koji se sada

deponuju), sagledaće se i međuregijski pristup radi smanjenja jediničnih troškova

funkcionisanja organizacije prikupljanja otpada, njegovog predtretmana ili reciklaže i

konačnog zbrinjavanja. U tu svrhu su razrađeni sljedeći scenariji:

scenario 0: postojeće stanje (organizovano prikupljanje niskog procenta pokrivenosti

uslugom, prevladava nesanitarno deponovanje i sanitarno deponovanje na zajedničkim

deponijama u Banjoj Luci i Bijeljini),

scenario 1: organizovano prikupljanje miješanog otpada i deponovanje na

zajedničkim deponijama,

scenario 2: dodatno na scenario 1 – odvojeno prikupljanje komunalnog otpada za

reciklažu, predtretman odvojeno prikupljenog komunalnog otpada i transport u

pogone za reciklažu,

scenario 3: dodatno na scenario 1 – tretman miješanog neopasnog otpada,

proizvodnja goriva iz otpada, transport goriva iz otpada na pogone za zbrinjavanje i

deponovanje ostatka tretmana

scenario 4: uključuje scenarije 2 i 3 – organizovano prikupljanje preostalog, miješanog

otpada i odvojeno prikupljanje komunalnog otpada za reciklažu, predtretman

odvojeno prikupljenog komunalnog otpada i transport u pogone za reciklažu, tretman

preostalog neopasnog otpada, transport goriva iz otpada na pogone za zbrinjavanje i


Izbor scenarija upravljanja određenom vrstom otpada za period važenja Strategije, zavisiće o

financijskim mogućnostima krajnjeg korisnika, kao i modelima finansiranja. Za detaljnju

ekonomsku analizu svake vrste otpada ili organizacije upravljanja otpadom, potrebno je

izraditi studije izvodljivosti.

U ovom Ankesu 2 Strategije koristiće se financijski proračuni investicije i troškova rada za

odabrane opcije upravljanja komunalnim otpadom bazirane na trenutno važećim cijenama. U

sklopu analize priuštivosti, koja će kao rezultat dati uvid u to koji je scenario moguće

provesti, i na kom regionalnom nivou, kao kriterij priuštivosti usluga upravljanja otpadom za

domaćinstva uzima se, u skladu s mjerilima Svjetske banke, prag od 1,5% primanja

prosječnog domaćinstva. Pri sagledavanju kapaciteta pogona za tretman otpada koristiće se i

podaci o količinama drugih vrsta neopasnog otpada koje se tretnutno deponuju.

Odabir opcija upravljanja drugim odvojeno prikupljenim posebnim vrstama otpada izvršiće se

na temelju analize prednosti i nedostaka za svaku opciju tretmana/postupanja s otpadom.



1 Procjene budućih količina otpada do 2025. godine

Radi postavljanja organizacije prikupljanja i zbrinjavanja otpada, potrebno je indentifikovati

količine i vrste otpada na određenom području i u određenom vremenu. Količine otpada

vezane su uz potencijal na području Republike Srpske, razrađenog do nivoa 8 regija za

vremenski period do 2025. godine, baziranog na podacima za 2013. godinu, prema Aneksu 1

Strategije.

Ulazni podaci za procjene budućih količina otpada su sljedeći:

1. Postojeći podaci o prosječnim primanjima zaposlenih prema opštinama i gradovima za

period od 2008. do 2012. godine, uz procjenu navedenog za budući period na bazi

prosječne godišnje stope rasta od 0,9 %.

2. Broj zaposlenih, stanovnika i domaćinstava prema postojećim statističkim podacima,

uz procjenu za budući period u skladu s Odlukom o stepenu razvijenosti JLS u RS za

2014. godinu (Izvor: Vlada RS) i faktorima rasta stanovništva na sljedeći način:

razvijene i srednje razvijene JLS: 0,2 % do 2020., bez rasta od 2021. do 2025.;

nerazvijene i izrazizito nerazvijene JLS: 0,5 % do 2020., 0,15 % od 2021. do 2025.

3. Procjena količina komunalnog i komercijalnog (komercijalni otpad je podkategorija

komunalnog otpada iz drugih izvora koji nisu domaćinstva) otpada u predmetnom

razdoblju koja se bazira na specifičnim stopama rasta standarda prosječnog

domaćinstva za procjenu količina komunalnog otpada do 2025. godine na sljedeći

način: razvijene i srednje razvijene JLS: 1,5 %; nerazvijene i izrazizito nerazvijene

JLS: 1,0 %,

4. Procjena količina industrijskog, te otpada iz rudarstva, ekstraktivne industrije i

energetike bazira se na procjenama trenda indeksa industrijske proizvodnje prema

sektorima za razdoblje od 2005. do 2012. godine (Izvor: RZS RS).

5. Kapaciteti objekata za predtretman i tretman komunalnog otpada, kao i troškovi rada

za upravljanje komunalnim otpadom, baziraju se na maksimalnim potrebnim

kapacitetima zajedničkog regionalnog koncepta za razmatrani period do 2025. koji

uključuju i količine preostalog neopasnog otpada (komercijalni i industrijski) koji se

trenutno deponuje.

6. S obzirom na statističke podatke o broju zaposlenih i broja domaćinstava prema

popisu stanovništva, pretpostavljeno je da domaćinstva s primanjima koja ne potiču iz

radnog odnosa u RS, ista primaju iz drugih izvora (penzije, socijalna pomoć,

subvencijeiz inostranstva i dr), i to na nivou primanja prosječnog domaćinstva s

jednim zaposlenim.

7. Troškovi lokalnog prikupljanja komunalnog otpada, prevoza do mjesta pretovara za

daljinski transport (transfer stanice) ili direktno na mjesto predtretmana/tretmana ili

deponovanja, računaju se na bazi empirijskih modela na sličnim postrojenjima,

zavisno o projektovanim kapacitetima objekata i opreme.

8. Kao lokacija zbrinjavanja otpada ili ostataka tretmana izvan područja RS,

pretpostavljena je nedefinisana lokacija udaljena 300 km, odnosno 500 km (za

zbrinjavanje GIO).



9. Mreža transfer stanica i njima pripadajuće zajedničke deponije (ZD), predložiće se na

temelju transportne analize koja će koristiti mrežu puteva BiH.

10. Lokacije ZD za analizu uvažavaju se i prihvaćaju za sve regije prema postojećoj

prostorno-planskoj dokumentaciji RS, osim Regije Foča gdje se umjesto lokacije na

području opštine Foča predlaže lokacija na području opštine Rogatica. Navedena

lokacija ZD Rogatica je u studiji izbora lokacije, koju je izradio Fichtner/IPZ

Uniprojekt TERRA za predmetno područje, ali bez opština koje sačinjavaju Grad

Istočno Sarajevo, zauzela prvo mjesto po povoljnosti. Stoga je lokacija ZD "Rudine"

Rogatica, zbog svog položaja, predložena za cjelokupno područje navedene regije

umjesto ZD Foča (predviđene izmjenama i dopunama prostornog plana RS do 2025.

godine), i to zbog blizine ZD Foča i druge zajedničke deponije ZD Gacko (oko 76

km), kao i težišta količine otpada s područja Istočnog Sarajeva.

11. Procjena količina medicinskog otpada bazira se na podacima o prosječnoj godišnjoj

stopi rasta specifične količine komunalnog otpada i broja pacijenata koji su u

korelaciji s podacima za komunalni otpad.

12. Procjena količina ambalažnog otpada iz izvora domaćinstva bazira se na podacima o

rastu specifične količine komunalnog otpada i broja stanovnika koji koreliraju s

podacima za komunalni otpad uz kvantitativni cilj porasta odvojeno prikupljenih

količina ambalažnog otpada iz domaćinstava do 2025. godine minimalno 50% od

ukupno stvorenih količina ambalaže od papira/kartona, plastike, stakla i metala.

Količine ambalažnog otpada iz drugih izvora baziraju se na prosječnim godišnjim

stopama rasta za industrijski otpad.

13. Procjena količina otpadnih baterija i akumulatora, starih vozila, starih guma,

otpadnih ulja i drugog zauljenog otpada, građevinskog i inertnog otpada,

otpadnog azbesta, otpadnih fluorescentnih cijevi koje sadrže živu, mulja iz

uređaja za prečišćavanje otpadnih voda i PCB i POPs otpada, bazira se na

podacima o prosječnoj godišnjoj stopi rasta specifične količine komunalnog otpada,

kao mjere porasta životnog standarda i privrednog rasta te specifičnoj količini

predmetnog otpada.

14. Otpad iz proizvodnje titan-dioksida se ne razmatra jer se u predmetnom periodu ne

predviđaju vezane aktivnosti.

15. Otpad poljoprivrede i šumarstva bazira se na podacima o stočnom fondu u RS za

period od 2004. do 2013. godine, zasijanim površinama oranica u RS za period od

2008. do 2012. godine i posječenoj bruto drvnoj masi u RS (RZS RS) te

procijenjenim trendovima rasta do 2025. godine.

16. Otpad životinjskog porijekla bazira se na podacima o stočnom fondu u RS za period

od 2004. do 2013. godine, pripadajućem sektoru za mesoprerađivačku industriju za

period od 2008. do 2012. godine, karakterističnim parametrima kod uzgajanja stoke i

peradi, prosječnim količinama otpada iz mesoprerađivačke industrije, te procjeni

smrtnosti kućnih ljubimaca (pasa, mačaka i dr).

U tabelama 1/1-9 daje se prikaz procjene budućih količina svih vrsta otpada na nivou RS i 8

regija RS.



Tabela 1/1 – Procjena budućih količina otpada prema vrstama otpada – nivo RS

Godina 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Stanovnika 1.333.528 1.336.811 1.340.105 1.343.405 1.346.717 1.350.039 1.329.443 1.329.751 1.330.060 1.330.370 1.330.678

Vrsta otpada 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Komunalni otpad 267.437 280.499 294.075 308.039 322.165 336.044 348.228 358.186 363.818 361.445 344.516

Industrijski otpad 465.587 465.420 465.816 466.710 468.063 469.834 472.000 474.537 477.431 480.662 484.225

Medicinski otpad 2.962 3.014 3.064 3.117 3.169 3.222 3.270 3.318 3.368 3.418 3.468

Ambalažni otpad 13.309 14.147 15.320 17.011 19.523 23.340 29.217 38.467 53.287 77.458 117.651

Otpadne baterije i akumulatori

39,7 40,5 41,3 41,9 42,5 43,4 43,3 43,9 44,6 45,2 45,9

Stara vozila 22.770 23.156 23.548 23.947 24.352 24.764 24.739 25.101 25.470 25.844 26.224

Stare gume 1.463 1.489 1.515 1.540 1.565 1.592 1.591 1.613 1.637 1.661 1.685

Otpadna ulja i drugi zauljeni otpad

5.306 5.397 5.487 5.581 5.674 5.770 5.766 5.850 5.935 6.023 6.110

Električni i elektronski otpad

7.548 7.675 7.807 7.936 8.072 8.210 8.199 8.320 8.444 8.567 8.692

Građevinski i inertni otpad

77.571 78.884 80.219 81.579 82.961 84.366 84.278 85.516 86.770 88.043 89.334

Otpad koji sadrži azbest 33,2 34,0 34,5 35,0 35,5 36,2 36,2 36,6 37,1 37,8 38,4

Otpad iz proizvodnje titan-dioksida

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Otpadne fluorescentne cijevi koje sadrže živu

0,85 0,87 0,91 0,91 0,92 0,93 0,93 0,95 0,96 0,97 1,00

Mulj iz uređaja za prečišćavanje otpadnih voda

8.842 8.993 9.145 9.300 9.456 9.617 9.606 9.748 9.890 10.035 10.184

Otpad iz rudarstva, ekstraktivne industrije i energetike

57.552.108 58.801.689 59.966.355 61.058.287 62.087.134 63.060.682 63.985.309 64.866.314 65.708.152 66.514.595 67.288.892

Poljoprivredni otpad i otpad iz šumarstva

4.622.832 4.633.615 4.643.914 4.653.785 4.663.271 4.672.409 4.681.233 4.689.768 4.698.041 4.706.071 4.713.875

Otpad životinjskog porijekla

23.107 23.379 23.656 23.937 24.220 24.505 24.797 25.090 25.388 25.686 25.993

PCB otpad i drugi POPs otpad

76,5 77,9 79,0 80,5 81,9 83,3 83,1 84,4 85,5 86,7 88,1

Ukupno, t/god: 63.070.992 64.347.510 65.540.077 66.660.927 67.719.786 68.724.519 69.678.397 70.591.994 71.467.799 72.309.679 73.121.022



Tabela 1/2 – Procjena budućih količina otpada prema vrstama otpada – Regija Banja Luka

Godina 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Stanovnika 401.131 401.965 402.801 403.638 404.478 405.319 399.595 399.611 399.626 399.642 399.658

Vrsta otpada 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Komunalni otpad 99.837 103.600 107.402 111.180 114.834 118.212 120.839 122.604 122.993 121.242 116.219


Medicinski otpad 1.426 1.450 1.475 1.500 1.525 1.551 1.575 1.598 1.622 1.646 1.671

Ambalažni otpad 5.089 5.479 6.027 6.810 7.942 9.590 11.988 15.502 20.665 28.259 39.440


12,0 12,2 12,4 12,6 12,8 13,1 13,1 13,3 13,5 13,7 13,9

Stara vozila 6.856 6.973 7.092 7.213 7.336 7.461 7.465 7.577 7.691 7.806 7.923

Stare gume 441 448 456 464 472 480 480 487 494 502 509


1.598 1.625 1.653 1.681 1.709 1.739 1.740 1.766 1.792 1.819 1.846


2.273 2.311 2.351 2.391 2.432 2.473 2.475 2.512 2.549 2.587 2.626


23.357 23.755 24.160 24.572 24.991 25.417 25.432 25.813 26.200 26.592 26.990



0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0


0,26 0,26 0,27 0,27 0,28 0,28 0,28 0,29 0,29 0,29 0,30


2.662 2.708 2.754 2.801 2.849 2.897 2.899 2.942 2.986 3.031 3.077


2.601.220 2.651.604 2.698.514 2.742.452 2.783.815 2.822.924 2.860.039 2.895.378 2.929.125 2.961.432 2.992.434


1.422.505 1.430.760 1.438.625 1.446.144 1.453.357 1.460.294 1.466.983 1.473.446 1.479.703 1.485.771 1.491.663


8.406 8.506 8.606 8.708 8.811 8.915 9.021 9.128 9.236 9.345 9.456


23,0 23,4 23,8 24,2 24,7 25,1 25,1 25,5 25,8 26,2 26,6

Ukupno, t/god: 4.238.373 4.302.698 4.363.333 4.420.842 4.475.679 4.528.216 4.577.834 4.626.269 4.673.174 4.718.736 4.763.131



Tabela 1/3 – Procjena budućih količina otpada prema vrstama otpada – Regija Bijeljina

Godina 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Stanovnika 148.460 148.808 149.156 149.505 149.855 150.206 147.969 147.994 148.019 148.044 148.070

Vrsta otpada 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Komunalni otpad 36.137 38.049 40.033 42.070 44.125 46.133 47.890 49.307 50.090 49.758 47.518


Medicinski otpad 150 153 155 158 161 164 166 168 171 173 176

Ambalažni otpad 1.008 1.088 1.211 1.403 1.709 2.202 2.992 4.270 6.339 9.694 15.137


4,4 4,5 4,6 4,7 4,7 4,8 4,8 4,9 5,0 5,0 5,1

Stara vozila 2.536 2.579 2.623 2.668 2.713 2.760 2.758 2.799 2.841 2.883 2.926

Stare gume 163 166 169 172 174 177 177 180 183 185 188


591 601 611 622 632 643 643 652 662 672 682


841 855 870 884 899 915 914 928 942 956 970


8.640 8.787 8.936 9.089 9.244 9.401 9.397 9.536 9.678 9.821 9.967



0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0


0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,11 0,11 0,11 0,11


985 1.002 1.019 1.036 1.054 1.072 1.071 1.087 1.103 1.119 1.136


15.033.860 15.364.140 15.672.008 15.960.676 16.232.690 16.490.103 16.734.599 16.967.576 17.190.209 17.403.495 17.608.290


398.479 398.521 398.566 398.615 398.665 398.716 398.769 398.821 398.875 398.928 398.981


1.722 1.742 1.763 1.784 1.805 1.826 1.848 1.870 1.892 1.914 1.937


8,5 8,7 8,8 9,0 9,1 9,3 9,3 9,4 9,5 9,7 9,8

Ukupno, t/god: 15.497.964 15.830.694 16.141.126 16.432.485 16.707.318 16.967.694 17.214.936 17.451.033 17.676.947 17.893.680 18.102.107



Tabela 1/4 – Procjena budućih količina otpada prema vrstama otpada – Regija Doboj

Godina 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Stanovnika 238.994 239.544 240.096 240.649 241.203 241.759 238.185 238.221 238.258 238.294 238.330

Vrsta otpada 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Komunalni otpad 33.613 35.954 38.448 41.083 43.832 46.639 49.299 51.718 53.585 54.373 53.203



Ambalažni otpad 3.111 3.343 3.633 4.012 4.529 5.265 6.347 7.988 10.535 14.554 20.970


7,1 7,3 7,4 7,5 7,6 7,8 7,8 7,9 8,0 8,1 8,2

Stara vozila 4.083 4.153 4.224 4.296 4.369 4.443 4.442 4.508 4.575 4.643 4.712

Stare gume 262 267 272 276 281 286 286 290 294 298 303


951 968 984 1.001 1.018 1.035 1.035 1.051 1.066 1.082 1.098


1.353 1.377 1.400 1.424 1.448 1.473 1.472 1.494 1.517 1.539 1.562


13.910 14.147 14.388 14.634 14.883 15.137 15.133 15.358 15.586 15.818 16.053



0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0


0,15 0,16 0,16 0,16 0,16 0,17 0,17 0,17 0,17 0,18 0,18


1.586 1.613 1.640 1.668 1.696 1.725 1.725 1.751 1.777 1.803 1.830


7.866.094 8.037.552 8.197.364 8.347.201 8.488.385 8.621.983 8.748.872 8.869.777 8.985.309 9.095.986 9.202.253


977.806 979.587 981.298 982.944 984.532 986.068 987.555 988.997 990.398 991.760 993.087


5.346 5.409 5.473 5.538 5.604 5.670 5.737 5.805 5.874 5.943 6.014


13,7 14,0 14,2 14,4 14,7 14,9 14,9 15,2 15,4 15,6 15,8

Ukupno, t/god: 8.958.008 9.136.869 9.304.425 9.462.380 9.612.088 9.754.650 9.890.456 10.021.132 10.146.970 10.268.532 10.386.317



Tabela 1/5 – Procjena budućih količina otpada prema vrstama otpada – Regija Gacko

Godina 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Stanovnika 73.181 73.388 73.596 73.805 74.014 74.224 73.011 73.042 73.072 73.103 73.133

Vrsta otpada 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Komunalni otpad 10.798 11.372 11.981 12.622 13.291 13.975 14.612 15.169 15.516 15.385 14.226



Ambalažni otpad 481 490 503 523 559 627 758 1.019 1.545 2.607 4.762


2,2 2,2 2,3 2,3 2,3 2,4 2,4 2,4 2,4 2,5 2,5

Stara vozila 1.248 1.269 1.290 1.312 1.334 1.357 1.353 1.372 1.392 1.412 1.432

Stare gume 80 82 83 84 86 87 87 88 89 91 92


291 296 301 306 311 316 315 320 324 329 334


414 421 428 435 442 450 448 455 461 468 475


4.252 4.324 4.396 4.470 4.545 4.621 4.609 4.675 4.742 4.810 4.879



0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0


0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05


485 493 501 510 518 527 525 533 541 548 556


9.014.692 9.210.319 9.392.651 9.563.596 9.724.664 9.877.075 10.021.826 10.159.748 10.291.538 10.417.786 10.539.002


205.114 205.161 205.208 205.254 205.299 205.343 205.386 205.427 205.468 205.509 205.548


914 925 936 947 958 969 981 993 1.004 1.016 1.028


4,2 4,3 4,3 4,4 4,5 4,6 4,5 4,6 4,7 4,7 4,8

Ukupno, t/god: 9.245.717 9.442.188 9.625.397 9.797.257 9.959.281 10.112.694 10.258.318 10.397.286 10.530.175 10.657.581 10.780.019



Tabela 1/6 – Procjena budućih količina otpada prema vrstama otpada – Regija Mrkonjić Grad

Godina 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Stanovnika 37.878 38.013 38.148 38.284 38.420 38.557 37.845 37.874 37.904 37.934 37.963

Vrsta otpada 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Komunalni otpad 5.069 5.350 5.649 5.966 6.301 6.650 6.981 7.284 7.492 7.458 6.855



Ambalažni otpad 372 377 384 392 406 432 483 592 825 1.335 2.450


1,1 1,1 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,3 1,3

Stara vozila 645 655 666 677 688 699 695 705 714 724 734

Stare gume 41 42 43 44 44 45 45 45 46 47 47


150 153 155 158 160 163 162 164 166 169 171


214 217 221 224 228 232 230 234 237 240 243


2.196 2.232 2.269 2.306 2.344 2.383 2.368 2.401 2.433 2.466 2.500



0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0


0,02 0,02 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03


250 254 259 263 267 272 270 274 277 281 285


227.980 231.989 235.718 239.207 242.489 245.590 248.531 251.330 254.000 256.555 259.006


239.584 239.516 239.455 239.400 239.351 239.306 239.265 239.228 239.193 239.161 239.131


711 719 728 737 745 754 763 772 781 790 800


2,2 2,2 2,2 2,3 2,3 2,4 2,3 2,4 2,4 2,4 2,5

Ukupno, t/god: 482.535 486.892 490.998 494.885 498.593 502.151 505.472 508.761 511.947 515.059 518.103



Tabela 1/7 – Procjena budućih količina otpada prema vrstama otpada – Regija Prijedor

Godina 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Stanovnika 161.162 161.517 161.874 162.231 162.589 162.949 160.586 160.602 160.619 160.636 160.652

Vrsta otpada 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Komunalni otpad 36.873 38.969 41.156 43.414 45.705 47.963 49.977 51.661 52.728 52.715 50.886



Ambalažni otpad 1.422 1.528 1.685 1.924 2.295 2.874 3.777 5.198 7.437 10.970 16.548


4,8 4,9 5,0 5,1 5,2 5,2 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6

Stara vozila 2.754 2.801 2.849 2.897 2.947 2.997 2.998 3.042 3.088 3.134 3.181

Stare gume 177 180 183 186 189 193 193 196 199 201 204


642 653 664 675 687 698 699 709 720 730 741


913 928 944 960 977 994 994 1.008 1.024 1.039 1.054


9.382 9.542 9.705 9.871 10.040 10.211 10.212 10.365 10.520 10.677 10.836



0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0


0,10 0,11 0,11 0,11 0,11 0,11 0,11 0,11 0,12 0,12 0,12


1.069 1.088 1.106 1.125 1.144 1.164 1.164 1.181 1.199 1.217 1.235


11.556.515 11.810.826 12.047.883 12.270.160 12.479.615 12.677.830 12.866.100 13.045.501 13.216.939 13.381.181 13.538.884


552.497 552.643 552.785 552.924 553.059 553.190 553.319 553.444 553.566 553.685 553.801


2.432 2.460 2.489 2.519 2.549 2.579 2.609 2.640 2.672 2.703 2.735


9,3 9,4 9,6 9,7 9,9 10,1 10,1 10,2 10,4 10,5 10,7

Ukupno, t/god: 12.183.153 12.440.326 12.680.377 12.905.793 13.118.549 13.320.231 13.511.769 13.694.856 13.870.183 14.038.518 14.200.543



Tabela 1/8 – Procjena budućih količina otpada prema vrstama otpada – Regija Foča

Godina 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Stanovnika 128.791 129.154 129.519 129.884 130.252 130.620 128.489 128.542 128.595 128.648 128.701

Vrsta otpada 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Komunalni otpad 19.029 19.968 20.956 21.988 23.050 24.114 25.068 25.861 26.302 26.042 24.443



Ambalažni otpad 824 850 888 949 1.051 1.229 1.543 2.102 3.106 4.911 8.165


3,8 3,9 4,0 4,0 4,1 4,2 4,2 4,2 4,3 4,3 4,4

Stara vozila 2.197 2.234 2.271 2.309 2.348 2.387 2.381 2.415 2.449 2.484 2.520

Stare gume 141 144 146 148 151 153 153 155 157 160 162


512 520 529 538 547 556 555 563 571 579 587


728 740 753 765 778 791 789 800 812 824 835


7.484 7.609 7.737 7.866 7.998 8.132 8.111 8.227 8.344 8.464 8.585



0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0


0,08 0,08 0,09 0,09 0,09 0,09 0,09 0,09 0,09 0,09 0,10


853 867 882 897 912 927 924 938 951 965 979


1.185.967 1.209.213 1.230.859 1.251.135 1.270.225 1.288.276 1.305.408 1.321.722 1.337.302 1.352.218 1.366.533


482.535 482.844 483.133 483.406 483.664 483.909 484.142 484.365 484.578 484.783 484.980


1.542 1.560 1.579 1.597 1.616 1.635 1.655 1.674 1.694 1.714 1.735


7,4 7,5 7,6 7,8 7,9 8,0 8,0 8,1 8,2 8,3 8,5

Ukupno, t/god: 1.713.626 1.738.511 1.761.836 1.783.836 1.804.708 1.824.603 1.843.345 1.861.556 1.879.115 1.896.107 1.912.598



Tabela 1/9 – Procjena budućih količina otpada prema vrstama otpada – Regija Zvornik

Godina 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Stanovnika 143.931 144.422 144.915 145.409 145.906 146.405 143.763 143.865 143.967 144.069 144.171

Vrsta otpada 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Komunalni otpad 26.081 27.237 28.450 29.716 31.027 32.358 33.562 34.582 35.112 34.472 31.166



Ambalažni otpad 1.002 992 989 998 1.032 1.121 1.329 1.796 2.835 5.128 10.179


4,3 4,4 4,4 4,5 4,6 4,7 4,6 4,7 4,8 4,8 4,9

Stara vozila 2.451 2.492 2.533 2.575 2.617 2.660 2.647 2.683 2.720 2.758 2.796

Stare gume 158 160 163 166 168 171 170 172 175 177 180


571 581 590 600 610 620 617 625 634 643 651


812 826 840 853 868 882 877 889 902 914 927


8.350 8.488 8.628 8.771 8.916 9.064 9.016 9.141 9.267 9.395 9.524



0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0


0,09 0,09 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,11


952 968 984 1.000 1.016 1.033 1.028 1.042 1.056 1.071 1.086


10.065.780 10.286.046 10.491.358 10.683.860 10.865.251 11.036.901 11.199.934 11.355.282 11.503.730 11.645.942 11.782.490


344.312 344.583 344.844 345.098 345.344 345.583 345.814 346.040 346.260 346.474 346.684


2.034 2.058 2.082 2.107 2.132 2.157 2.183 2.208 2.235 2.261 2.288


8,2 8,4 8,5 8,7 8,8 8,9 8,9 9,0 9,1 9,3 9,4

Ukupno, t/god: 10.751.615 10.969.332 11.172.585 11.363.450 11.543.570 11.714.280 11.876.267 12.031.102 12.179.288 12.321.466 12.458.204



2 Metodologija primjene analize

Metodologija analize je razvijena u skladu s projektnim zadatkom, koji definiše da se za

svaku vrstu otpada napravi scenario analiza mogućih opcija zbrinjavanja otpada na bazi

njihovih prednosti i nedostaka.

Odabrani pristup analizi prikazan je na slici 2/1.

Slika 2/1 – Ključni elemetni analize

Izbor opcija zasniva se na najboljim raspoloživim tehnikama zbrinjavanja otpada. Kriteriji na

bazi kojih će se porediti opcije uključuju ključne elemente za evaluaciju opcija. Nakon

sagledavanja opcija i kriterija, postavljaju se različiti scenariji za razvoj integrisanog sistema

upravljanja otpadom u RS u planskom periodu do 2025. godine.

Nakon sagledavanja prednosti i nedostataka pojedinih opcija, daje se prijedlog optimalnog

scenarija upravljanja otpadom za planski period.

Za upravljanje komunalnim, neopasnim komercijalnim i industrijskim otpadom daje se

detaljnija analiza koja uključuje i analizu priuštivosti scenarija za domaćinstva.

Na bazi navedene analize opcija za tretman otpada koji stvaraju domaćinstva, kao i neopasni

komercijalni i industrijski otpad, te scenario analize za ostale vrste otpada koja se bazira na

uopštenoj ocjeni opcije zbrinjavanja otpada i analize prednosti i nedostatka razmatrane opcije,

za svaku vrstu otpada daju se preporuke u vidu scenarija za upravljanje predmetnom vrstom

otpada u planskom periodu do 2025. godine.

Izbor opcija koje će se razmatrati

Izbor kriterija koji će se porediti

Utvrđivanje polaznih

pretpostavki analize

Razmatranje i evaluacija

opcija

Rangiranje i predlaganje optimalnog

rješenja



2.1 Izbor opcija zbrinjavanja otpada

Pregled uobičajnih tehničko-tehnoloških rješenja za tretman/reciklažu određenih vrsta otpada

koje uključuju postupke izbjegavanja i iskorištavanja otpada, njegove reciklaže i tretmana

mehaničkim, biološkim, termičkim i hemijskim postupcima, te konačnog zbrinjavanja

deponovanjem ili izvozom, prikazan je u tabeli 2.1/1. Navedena tabela daje i hijerarhijski

predgled opcija vezano za glavne postupke tretmana, a podopcije su prikazane u skladu sa

opštom zastupljenosti vrste tretmana. Za tretman pojedinih vrsta otpada ova hijerarhija ne

mora biti kako je to prikazano u tabeli.

Tabela 2.1/1 – Pregled opcija zbrinjavanja otpada

OPCIJE ZBRINJAVANJA OTPADA OZNAKA

Ponovno korištenje ("reuse") R-1

Reciklaža* (predtretman) R-2

Mehaničko-biološki tretman

Kompostiranje MBT-K

Biosušenje BMT-B

Hibridni (anaerobno-aerobni) MBT-H

Anaerobna digestija AD

Termički tretman

Spaljivanje na rešetki TT-R

Spaljivanje u fluidiziranom sloju TT-F

Sterilizacija (autoklav) TT-S

Renderiranje (kuhanje) TT-K

Biološki tretman (npr. bioremedijacija) BRM

Hemijski tretman (npr. alkalna hidroliza i dr) HT

Deponovanje Sanitarne deponije D-S

Tretman / deponovanje na lokaciji D-L

Izvoz I

U nastavku se iznosi opšti pregled tehnologija koje se koriste pri zbrinjavanju otpada kod

razmatrane opcije. Detaljniji opisi mogućih opcija će se dati za one koje su karakteristične za

tretman komunalnog, neopasnog preostalog komercijalnog i industrijskog otpada za koje je

predloženo i više podopcija tretmana.

Opcije postupanja s otpadom, poput ponovnog korištenja, reciklaže (odnosno predtretman

otpada kao priprema za reciklažu u RS ili izvan RS), tretmana kao i postupaka konačnog

zbrinjavanja otpada deponovanjem ili izvozom, sagledaće se na primjerima određenih vrsta ili

komponenti otpada, te opisno u okviru analize prednosti i nedostataka s preporukama za

svaku vrstu otpada.



2.1.1 Opšti pregled tehnologija zbrinjavanja otpada

Uobičajene tehnologije zbrinjavanja otpada, tj. njegovog tretmana, su mehaničko-biološke,

termičke, hemijske, mehaničke (fizičke) i biološke (bioremedijacija), kao i njihove

kombinacije (npr. sanitarno deponovanje biorazgradivog otpada je fizičko-mehanički tretman

otpada gdje su neželjeni, ali neizostavni biološki i fizičko-hemijski procesi). Svaka

tehnologija ima svoje prednosti i nedostatke, no sve moraju ispuniti uslove zaštite životne

sredine i ne smije ugroziti ljudsko zdravlje.

U nastavku se iznose kratki opisi osnovnih tehnologija opšte primijenjivanih u tretmanu

otpada baziranih na praktičnim i teorijskim dostupnim literaturnim izvorima (Izvor: Vuković,

M. Obrada čvrstog i opasnog otpada, Interna skripta, Fakultet kemijskog inženjerstva i

tehnologije, Zagreb 2012.; Sredojević J. Reciklaža otpada, Zenica, 2006.; Krička T.,

Kalambura, S., Kafilerije i alkalna hidroliza, Zagreb, 2011.; Vuković Domanovac, M.,

Bioremedijacija, Interna skripta, Fakultet kemijskog inženjerstva i tehnologije, Zagreb 2012.)

2.1.1.1 Mehaničko-biološki tretman otpada

Mehaničko-biološke tretmane otpada možemo podijeliti na:

- kompostiranje

- anaerobnu digestiju

- suvu fermentaciju

- biosušenje

- druge postupke i kombinacije postupaka

U nastavku se daje opis uobičajnih tehnika mehaničko-biološkog tretmana otpada.

Kompostiranje

Prema Zakonu o upravljanju otpadom („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 111/13),

kompostiranje se definiše kao tretman biorazgradivog otpada pod dejstvom mikroorganizama,

u cilju stvaranja komposta, u prisustvu kisika i pod kontrolisanim uslovima.

Za vrijeme kompostiranja mikroorganizmi troše kisik dok se hrane organskom materijom. To

generiše toplotu, ugljen-dioksid i vodenu paru, koji se ispuštaju u atmosferu. Kompostiranjem

se smanjuje i zapremina i masa sirovog materijala.

Postoje različite tehnologije kompostiranja. Svi sistemi su dizajnirani i upravljani na način da

se kontroliše i optimizira biološka stabilizacija, higijenizacija, i/ili u nekim slučajevima

sušenje razgradljivog materijala.



Kompostiranje se može odvijati na otvorenom ili u zatvorenim spremnicima. Procesi

kompostiranja mogu trajati od nekoliko dana do 8 i više sedmica u zavisnosti od zahtjevanog

stupnja stabilizacije otpada.

Anaerobna digestija


anaerobna digestija se definiše kao proces u kojem se biorazgradivi materijal razgrađuje u

odsustvu kisika. Anaerobnom digestijom dobija se biogas (mješavina metana i ugljen-

dioksida) i djelomično stabilizirana organska mješavina – digestat.

AD može biti mokri proces pri čemu se koristi materijal s vlažnosti većom od 85% ili suvi

proces s materijalom vlažnosti manje od 70%. AD se odvija u hemijskim reaktorima –

anaerobnim digestorima. Ovaj proces traje između dvije do tri sedmice, u zavisnosti od

tehnologije izgradnje digestora, sastava ulaznog materijala i zahtijevane količine

proizvedenog biogasa.

Proizvedeni biogas se najčešće koristi za proizvodnju električne energije ili toplote.

Suva fermentacija

Suva fermentacija (SF) je potpuno suva anaerobna digestija.

Nasuprot uobičajenoj AD, suva fermentacija ne zahtijeva dodavanje vode organskom otpadu

koji se obrađuje, jer proces radi s otprilike 50% učešća suve materije. Proces se provodi

unutar jednostavnog, zatvorenog rezervoara, tunela. Sve različite faze razgradnje (hidroliza,

nastanak metana i kiselina) se odvijaju u istom rezervoaru – digestoru/tunelu.

Da bi se biorazgradivi dio otpada odvojio od ostatka otpada, potreban je predtretman

dolaznog materijala prije same SF.

Izdvojeni biorazgradivi dio otpada puni se u tzv. fermentore (tunele), nakon čega započinje

aerobni proces biološke obrade da bi se potrošio kisik i postigla radna temperatura samog

procesa fermentacije. Nakon aerobnog procesa automatski započinje anaerobni biološki

proces fermentacije bez prisustva kisika, odnosno prozvodnja biogasa. Recirkulacijom nastale

procjedne vode neprestano se dodaju bakterije, koje se raspršuju po organskom materijalu u

fermentoru. Tokom procesa suve fermentacije nije potrebno miješanje organskog materijala,

kao što je potrebno u uobičajenim AD sistemima.

Proizvodi obrade su kao kod uobičajene AD, biogas i digestat.

Biosušenje

Otpad se u ovom slučaju nakon potrebne mehaničke predobrade izlaže procesu postepenog

sušenja, pri čemu dolazi do biorazgradnje lakorazgradivih organskih jedinjenja unutar



miješanog komunalnog otpada. Sam proces koristi ujedno i energiju koja se oslobađa

egzotermnim procesom aerobne razgradnje lakorazgradivih komponenata otpada, pa je

energetski povoljniji od kompostiranja. Temperatura odvijanja procesa iznosi između 50 i

60ºC. Ovakvom aerobnom razgradnjom biorazgradivog dijela otpada se na kraju procesa

dobije biološki obrađen, suv i pročišćen materijal bez neprijatnih mirisa.

Ovakav proces traje od 12-15 dana što je dovoljno za biodegradaciju od oko 50-60%

biorazgradivog materijala. Pod hale u kojoj se odvija proces je perforiran, pa je moguće

ventilatorima usisavati odnosno uduvati vazduh, a time i kontrolisati sam proces aerobne

biorazgradnje. Tokom procesa biostabilizacije iz ukupne se mase komunalnog otpada gubi

25-30 % od ulazne težine u vidu isparene vode. Isisani se vazduh nakon prolaza kroz otpad

tretira putem biofiltera, nakon kojih se pročišćen i bez neprijatnog mirisa (smrada) ispušta u

atmosferu.

2.1.1.2 Termički tretman otpada

Termički tretman otpada je skup postupaka kojima se smanjuje zapremina otpada, pri čemu se

izdvajaju i/ili uništavaju potencijalno opasne materije iz otpada. Uz to, termičkim je

tretmanom moguće iskoristiti energetsku vrijednost otpada za proizvodnju električne energije

i/ili toplotne energije.

Postupke termičkog tretmana otpada možemo podijeliti na:

- spaljivanje (sagorijevanje) na rešetki, rotacionoj peći ili u fluidiziranom sloju;

- pirolizu;

- gasifikaciju;

- plazmu;

- dezinfekciju/sterilizaciju;

- renderiranje (kuhanje);

- hidriranje;

- sušenje;

- druge postupke i kombinacije postupaka.


insineracija (spaljivanje) je termički tretman otpada u stacionarnom ili mobilnom postrojenju

sa iskorištenjem energije proizvedene sagorijevanjem ili bez iskorištenja energije proizvedene

sagorijevanjem čija je primarna uloga termički tretman otpada, a koji obuhvata i pirolizu,

gasifikaciju i sagorijevanje u plazmi,

Propisima EU definisano je da se u sistemima zbrinjavanja, posebno komunalnog otpada,

mora uvijek primjenjivati energetsko iskorištenje otpada. Iz perspektive energetske

optimizacije poželjno je, prije termičke obrade, izdvojiti teže gorive materijale anorganskog

porijekla (metali, staklo,..), a u organskom ostatku smanjiti vlažnost. Čisti postupak

spaljivanja, bez posebnog iskorištenja dobijene toplote, moguće je primjenjivati samo tokom

zbrinjavanja posebnih vrsta i zbrinjavanja opasnog otpada.



U nastavku se daje opis uobičajnih tehnika termičkog tretmana otpada.

Spaljivanje

Tehnologija spaljivanja otpada, koja je ujedno najrasprostranjenija tehnologija fizičko-

hemijskog oksidacijskog procesa pri čemu se oslobađa energija (egzotermni proces),

predstavlja oksidaciju zapaljivih materijala sadržanih u otpadu. Postoje razne modifikacije

tehnoloških postupaka spaljivanja, kao što su spaljivanje na rešetki, u rotacijskoj peći i

fluidiziranom sloju. Ta se postrojenja često primjenjuju i za spaljivanje drugih vrsta otpada,

osim komunalnog (otpadnog mulja, otpadnih ulja i drugog tećnog otpada), uz prilagođavanje

temperature spaljivanja i drugih uslova. Toplota dobijena tim procesom može se pretvoriti u

energiju, a tada takvo postrojenje možemo nazvati „energana na otpad“. Dakle, ulazni

materijali u procesu spaljivanja su gorive komponente otpada, a proizvodi sagorijevanja su

dimni gasovi i pepeo.

Piroliza

Piroliza je fizičko-hemijski proces ragzradnje organskih molekula pri povišenoj temperaturi,

bez kisika i bez prisutnosti sredstava za gasifikaciju (vazduh, vodena para, CO2 i sl). Tokom

procesa dolazi do termičkog razlaganja viših spojeva organskih materijala u otpadu, pri čemu

nastaju pirolitički gas, pirolitičko ulje i čvrsta faza bogata ugljikom (katran).

Prema rasponu temperatura pri kojima se odvija, mogu se razlikovati tri varijante pirolize:

- nisko temperaturna do 500°C;

- srednje temperaturna od 500°C do 800°C;

- visoko temperaturna viša od 800°C.

S povećanjem temperaturne reakcije povećava se i udio pirolitičkog gasa u proizvodima

reakcije, a smanjuje se udio čvrste i tečne faze. Pirolitički gas se obično spaljuje, a čvrsta se

faza ili spaljuje, ili prvo izlaže gasifikaciji, a zatim se spaljuju nastali gasovi. Dimni se gasovi

mogu uvesti u generator para te se dobivena para koristi za grijanje ili pokretanje turbine

spojene s električnim generatorom.

Pirolizom je moguć kontrolisani tretman s energetskim iskorištavanjem, komunalnog otpada,

otpadnih komunalnih muljeva, plastike, auto-guma, drveta, tekstila, ulja i sl.

Gasifikacija

Gasifikacija je kombinacija djelomične pirolize i djelomičnog sagorijevanja tokom kojega se

pri povišenoj temperaturi u reaktor s gorivom bogatim ugljikom dovodi sredstvo za

gasifikaciju (npr. kisik, vodena para, vazduh ili ugljen-dioksid). Stoga je gasifikacija zapravo

produžena piroliza. Zaostali ugljik u pirolitičkom koksu prolazi preko užarenog sloja uz

temperature više od 800°C i uz dovođenje kisika oksidira. Proizvod reakcije je mješavina

gasova poznata pod nazivom sintetski gas (syngas). Sintetski gas dobijen gasifikacijom može



se spaljivati, iskoristiti u postrojenjima za kogeneraciju ili se može upotrijebiti za sintezu

različitih tečnih ugljovodonika. Zbog visoke temperature procesa dolazi do ostakljivanja

šljake nastale u procesu.

Gasifikacija je pogodna za tretman organskog otpada, uz prethodni tretman uklanjanja

neorganskih vrsta otpada. Čvrsti ostaci gasifikacije su slični spaljivanju s malim procentom

organskog ugljika i vrlo visokim procentom šljake i pepela.

Plazma

Plazma postupak predstavlja varijantu gasifikacije. Plazma nastaje propuštanjem električne

struje kroz struju gasa pri čemu se postižu temperature od 5.000°C do 15.000°C. Postupak

najčešće uključuje predtretman otpada, nakon kojeg se usitnjeni otpad unosi u reaktor s

plazma plamenicima. Uslijed visoke temperature dolazi do razlaganja organskih materijala iz

otpada te topljenja neorganskih materijala. U gasovitoj fazi dolazi do intenzivne disocijacije

organskih molekula, što gotovo u potpunosti eliminiše štetne emisije. To je ujedno i glavna

prednost plazma postupka nad klasičnom gasifikacijom. Neorganske materije se nakon

topljenja vitrificiraju te se mogu deponovati ili upotrijebiti kao građevinski materijal.

Dezinfekcija/sterilizacija

Sterilizacija je proces termičkog tretmana kod kojeg se potencijalno infektivni otpad

(medicinski i sl.) direktno ili indirektno zagrijava na termperaturu dezinfekcije (više od 73°C,

odnosno sterilizacije (više od 125°C). Najčešće se sterilizacija koristi u medicini za tretman

medicinskog pribora ili predtretman medicinskog otpada prije mehaničkog tretmana

(usitnjavanje) i konačnog zbrinjavanja.

Prema vrsti sterilizacija može biti:

- vlažna (najčešće korištena metoda sterilizacije otpada je autoklav koja koristi zasićenu

paru pod odgovarajućim pritiskom, temperaturom i uz potrebno vrijeme trajanja

postupka)

- suva (izlaganje otpada onoj temperaturi i na onoliko vremena koliko je potebno da bi

se osigurala sterilizacija cjelokupne količine medicinskog otpada),

- hemijska (izlaganje medicinskog otpada hemijski aktivnim materijama koje

inaktiviraju patogene mikroorganizme),

- druge savremene metode (mikrotalasna, gama i ultraljubičasta zračenja,

inkapsulacija, filtriranje i sl).

Renderiranje (kuhanje)

Renderiranje je postupak karakterističan za tretman/reciklažu otpada životinjskog porijekla u

pogonima za toplotni tretman (kafilerije). Na ovaj način se uginule životinje i slični otpad iz



od klanja, rasijecanja i tretmana svih vrsta mesa visokim temperaturama u destruktorima na

temperaturama većim od 133°C, najmanje 20 minuta i 3 bara, odnosno sterilizatorima,

prevode u tri krajnja proizvoda: glavni proizvod mesno-koštano brašno (proteini životinjskog

porijekla), mast (tehnička mast) i vodu.

Hidriranje

Hidriranje je termički tretman, odnosno, termičko-katalitička razgradnja bez prisustva kisika i

uz naknadno reduktivno pretvaranje materije pomoću vodika, odnosno materije koje su

bogate vodikom. U reaktorima za hidriranje otpada se održava termperatura između 400 i

650°C. Reakcija se u pravilu odvija u vrtložnom sloju s pijeskom uz dodavanje katalizatora.

Hidriranje se može svrstati i u fizičko-hemijske postuke, a slično je pirolizi, za termičko-

hemijsku razgradnju organskih jedinjenja, koji se zatim materijalno i energetski

iskorištavanju. Ova tehnika nije značajno zastupljena u obradama miješanog otpada.

Sušenje

Sušenje ili dehidracija je postupka uklanjanja tečnosti poput vode (vlage) ili organskih

rastvora gdje se tečna faza nalazi u relativno malom procentu. U proces sušenja se dovodi

toplota prevođenjem, vođenjem ili zračenjem, odnosno izlaganjem materijala

visokofrekventnom elektromagnetskom polju (mikrovalno i dielektrično sušenje).

Sušenje se može provoditi ishlapljivanjem ili isparavanjem, zavisno o temperaturi radnog

prostora i pritisku.

Najčešći oblik primjene sušenja je stabilizacija otpada izlaganjem čvrstog materijala, otpada

sunčevoj toploti (otpadni mulj) ili ishlapljivanje vlage u biorazgradivom otpadu u procesima

gdje se toplota dovododi egzotermnim aerobnim procesom biorazgradnje uz odvođenje pare

strujom gasa koji se uvodi u biorazgradivi otpad (tzv. biosušenje).

2.1.1.3 Hemijski tretman otpada

Hemijski tretman otpada uglavnom je karakterističan kod tretmana opasnog otpada i

zasniva se na osnovnim procesima jonske izmjene, precipitacije, oksidacije, redukcije i

neutralizacije. Ovo su specijalizovane tehnike tretmana veoma opasnih i problematičnih vrsta

otpada s uglavnom visokim troškovima tretmana koje se primijenjuju u slučajevima kada

druge tehnologije nisu dovoljno efikasne. Stoga se za analizu navedenih tretmana predlažu

studije izvodivosti od slučaja do slučaja.

Jedna od primjena hemijskog tretmana otpada je i alkalna hidroliza otpada životinjskog

porijekla, kao alternativa termičkom tretmanu s namjerom cijepanja proteinskih lanaca



potput priona, uzročnika bolesti GSE (goveđa spongiformna encefalopatija; bolest kravljeg

ludila). Proces se provodi u baznom mediju gdje se veće molekule razgrađuju na manje.

Proces može biti kataliziran enzimima, solima metala, kiselinama i bazama – vodenim

rastvorima kalijum i natrijum hidroksida. Proces hidrolize je ubrzan kada se sistem zagrijava,

a optimalni rezultati se dobijaju na temperaturi od 150°C. Hidroksid se dodaje u otpad u

određenom odnsou te se cjelokupna smjesa kontinuirano zagrijava i miješa od 3 do 6 sati kod

pritiska 4 bara u za to predviđenim reaktorima od nerđajućeg čelika. Alkalnom hidrolizom se

značajno smanjuje zapremina, a na situ rekatora ostaju kosti koje nije potrebno drobiti jer su

porozne i lako lomljive.

2.1.1.4 Mehanički (fizički) tretman otpada

Najpoznatije metode mehaničkog, odnosno fizičkog tretmana otpada su:

- deponovanje (deponije inertnog otpada, stabilizovanog azbestnog otpada, deponije

otpada od iskorištavanja mineralnih sirovina, sanitarne deponije i dr.)

- mehanička rafinacija gorive komponente iz otpada

- preprocesuiranje (predtretman) otpada

- reciklaža i ponovno korištenje (npr. rafinacija i proizvodnja materijala iz sekundarnih

sirovina, ili ponovno korištenje korisnih komponenti otpada – "reuse")

Deponovanje i tretman na lokaciji

Deponovanje je najrašireniji postupak zbrinjavanja neopasnog, opasnog i inertnog otpada.

Ovdje se može svrstati i deponovanje stabilizovanog azbestnog otpada u posebnim

deponijskim kasetama. U smislu deponovanja, ovo je postupak u pravilu trajnog smještaja

otpada nasipanjem ili kompaktiranjem (presovanjem) na podlozi definisane

vodonepropusnosti podloge i na kraju prekrivanja barijerom koja omogućuje površinsko

oticanje i slojem za rekultivisanje.

Međutim, pri deponovanju biorazgradivog otpada, kao neželjena pojava, dolazi do

biorazgradnje organske komponente otpada i tome rezultirajućeg dodatnog kompaktiranja

(slijeganje uslijed težine gornjih slojeva otpada). Prilikom biorazgradnje otpada nastaje biogas

koji se pasivno ili aktivno izvlači iz deponije te se tretira prolaskom kroz biooksidacijski sloj

(biofilter) ili se spaljuje na baklji ili gasnom motoru uz stvaranje električne i/ili toplotne

energije.

Prolaskom infilitrirane oborinske vode (koja ulazi u deponiju preko radne površine), vlažnosti

donesene otpadom ili vode iz biooksidacije kroz slojeve otpada, nastaje toksična procjedna

voda koju je potrebno izvesti s doljnjeg zaptivnog, drenažnog sloja i obraditi na lokaciji

recirkulacijom (pri čemu dolazi do procesa samoprečišćavanja; ograničene upotrebe) ili



tretmanom na prečistaču na lokaciji ili, nakon predtretmana, na prečistaču gradskih otpadnih

voda.

Posebna izgradnja deponija su tzv. "bioreatkorske deponije" koje su suprotnost klasičnim

sanitarnim deponijama gdje se u kontrolisanim uslovima, slično suvoj fermentaciji

(ravnomjerna distribucija recirkulacione procjedne vode kroz slojeve otpada), iskorištava

energetski potencijal (biogas) prethodno termički stabilizovanog biorazgradivog otpada

(biosušenje).

Sanitarno deponovanje je pouzdan i najjeftiniji način zbrinjavanja otpada, ali se kriteriji za

deponovanje u EU pooštravaju jer destimulira ostale elemente upravljanja otpadom koji su

orjentisani na očuvanje resursa, iskorištenje materijalnih i energetskih potencijala otpada.

Tretmanom na lokaciji (deponovanje zatrpavanjem, ali se može smatrati i reciklažom –

kompostiranje biorazgradivog otpada) može se smatrati i kontrolisano (uz dodavanje vještačih

đubriva radi povećanja mibrobiološke aktivnosti) zaoravanje žetvenih ostataka iz ratarske

proizvodnje na oranicama čime se zemljište obogaćuje humusom važnim za odražvanje

povoljne strukture zemljišta u procesu nastanka organomineralnih strukturnih agregata koji

poboljšavaju aeraciju i drenažu zemljišta. Također, tretmanom na lokaciji se može smatrati i

ex situ bioremedijacija formiranjem privremenih sanitarnih deponija za potrebe sanacije

zagađenog zemljišta.

Mehanička rafinacija gorive komponente otpada

Nakon predtretmana otpada koji sadrži gorivu komponentu otpada (npr. biosušenje), iz otpada

se pomoću niza uređaja ili strojeva (primarni usitnjivač, lančani transporter, tračni transporter,

sita, magnetski separator, vazdušni separator, NIR separator i finalni usitnjivač), izdvajaju

različite frakcije poput goriva iz otpada (GIO), sekundarnih sirovina za reciklažu (metali,

plastične mase i sl.), teške frakcije i stabilizovane biorazgradive frakcije (pogodne za

proizvodnju deponijskog gasa ili za iskoštavanje na deponijama kao prekrivni materijal).

Predprocesuiranje (predtretman otpada)

Presovanje (ugušćavanje/peletizacija) je mehanički tretman otpada koji se naširoko koristi kao

predtretman u drugim tehnikama zbrinjavanja otpada (npr. deponovanje, presovanjem

sekundarnih sirovina radi daljinskog transporta, presovanje mulja ili peletizacija goriva iz

otpada radi termičkog tretmana i dr).

Predtretman otpada prestavljaju i prethodni postupci slični mehaničkoj rafinaciji goriva iz

otpada. Primjer je priprema otpada za kompostiranje koji se sastoje od sporohodnog trgača

(drobilica), magneta i „eddy current“ separatora (separator na bazi vrtložnih struja), sita

(dobošasta, vibro-sita), miksera (homogenizatora) i naknadnih tehnika rafinacije komposta.



Na ovaj način se dobivaju uštede na iskoristivom deponijskom prostoru, troškovima

transporta, efikasnijem vođenju procesa uslijed doziranja homogenizovanog (ujednačene

karateristike, čistoće) ulaznog materijala u procese reciklaže ili termičkog tretmana.

Reciklaža i ponovno korištenje ("reuse")

Reciklaža ("recycling", eng.) predstavlja ponovno korištenje predtretiranih i/ili rafinisanih

komponenti otpada (sekundarnih sirovina) kao ulazne sirovine za proizvodnju

jednakovrijednih, istih proizvoda ili za proizvodnju proizvoda od polaznih sekundarnih

sirovina koji su slabije kvalitete ("downcycling") te se koriste za manje zahtjevne svrhe.

Ponovno korištenje ("reuse", eng.) je primjer načina izbjegavanja otpada gdje se proizvod

(uglavnom iskorištena povratna ambalaža) vraća u proizvodni proces i nakon predtretmana

ponovno koristi za osnovnu namjenu (primjer su staklene boce za višekratnu namjenu).

Utrošak energije za proizvodnju novih proizvoda i tretman emisija nastalih reciklažom i

predtretmanom za ponovno korištenje, uglavnom je manji u odnosu na proizvodnju istog

proizvoda iz primarnih sirovina. Stoga se za analizu navedenih reciklaža predlažu studije

izvodivosti od slučaja do slučaja, zavisno o materijalu.

Reciklaža u širem tumačenju pojma, kako se to u ovom dokumentu koristi, predstavlja sistem

upravljanja korisnim komponentama otpada (papira/kartona, plastike, stakla i metala) koji se

sastoji od odvojenog prikupljanja, sortiranja (rafinacija) i predprocesuiranja (presovanja) radi

transporta na mjesto njegove reciklaže.

2.1.1.5 Biološki tretman otpada (bioremedijacija)

Biološki postupci su najjeftiniji, te najprihvatljiviji za životnu sredinu jer se tretman zasniva

na korištenju mikroorganizama pomoću kojih dolazi do razgradnje organskih materijala.

Svojim metabolizmom i enzimatskim procesima mikroorganizmi razgrađuju različita prisutna

zagađenja. Sve korišteniji biološki postupak tretmana je bioremedijacija, proces kojim se

organske otpadne materije u kontrolisanim uslovima biološki razgrađuju do koncentracija

koje nisu štetne za ljudsko zdravlje i životnu sredinu, ili se prevode u krajnje neotrovne

proizvode, ugljen-dioksid i vodu. Sama efikasnost i brzina procesa uklanjanja zagađujućih

materija iz zemljišta i vode može se povećati bioaugmentacijom, tj. dodavanjem akvitnih,

specijalizovanih mikroorganizama u mješovitu kulturu mirkoorganizama radi poboljšanja

efikasnosti reagovanja mješovite zajednice mikroorganizama da reaguju na procesne ili druge

flukturacije ili da reaguju na određene zagađivače.

Bioremedijacija može biti in situ ili ex situ.



In situ bioremedijacija

Zagađeno zemljište od isplačnih muljeva, odnosno otpad koji nastaje kod istraživanja i

kopanja metalnih ili nemetalnih ruda, tretira se na istom području gdje je utvrđena prisutnost

zagađivača (ne iskopava se i ne prevozi do nekog mjesta) te je zbog toga potrebno veći

vremenski period remedijacije. Uz to, također je potrebno opsežno praćenje promjena u

zemljištu i karakteristika vodonosnika. Mikrobiološka bioremedijacija se može poboljšati

optimizacijom uslova za rast i razmnožavanje, poput pH-vrijednosti, temperature, vlage,

dostupnosti hranjivih supstanci i kisika.

Ex situ bioremedijacija

U slučaju kada zemljište zagađeno od isplačnih muljeva ili drugi otpad od istraživanja i

kopanja metalnih ili nemetalnih ruda, ne može biti obrađeno na samom području zagađenja,

zbog zakonodavstva, rizika od zagađenja podzemnih voda ili vazduha, zemljište se mora prvo

iskopati te zatim provesti bioremedijaciju.

Površinski tretman (landfarming) je proces u kojem se iskopano zemljište, mulj ili sediment

stavlja na područje prekriveno nekom vrstom nepropusnog materijala na kojem se skuplja

eluat, slično kao uređena deponija. Ova vrsta bioremedijacije je najuspješnija u uklanjanju

nižih naftnih ugljovodonika.

Kompostiranje (composting, biopiling) je vrsta bioremedijacije u kojem se zagađeno zemljište

miješa s organskim materijalima poput slame, drvnih ostataka, kanalizacionog mulja te se

oblikuje u hrpe/stogove. Osnovna razlika između biopilinga i kompostiranja je ta što biopiling

ima bolje razrađen sistem aeracije i prikupljanja eluata.

Najefikasnija ex situ bioremedijacija je provođenje procesa u bioreaktoru, u kojem se mogu

postići i održavati optimalni uslovi za biorazgradnju.

Prednosti površinskog tretmana kod bioremedijacije zagađenog zemljišta su jednostavnost i

niski troškovi, a nedostaci su dugi period inkubacije, zaostajanje zagađivala te potreba

postavljanja folije.

Prednosti suspenzijskog reaktora su dobra kontrola reaktorskih uslova, mogućnost provođenja

u aerobnim ili anaerobnim uslovima, poboljšana desorpcija iz zemljišta i kratak period

inkubacije, a nedostaci su visoki troškovi, veličina reaktora te potreba za predtretmanom

zemljišta.

Bioremedijacija je najuspješnija u području naftnih derivata. Zagađenje naftom može se

tretirati mikroorganizmima. Velika prednost je što vrlo često u zemljištu već postoje

mikroorganizmi koji su sposobni sami razgraditi ugljikovodike. U tom slučaju dodaju se

hranjive materije koje pomažu u rastu korisnih mikroorganizama kako bi se ugljovodonici što

bolje i što brže razgradili. U manjem broju slučajeva potrebno je u zemljište dodati

mikroorganizme koji vrše razgradnju ugljovodonika.



Primarni cilj remedijacije metala iz zemljišta je odstranjivanje metala iz zagađenog zemljišta

ili smanjenje njegove pokretljivosti i toksičnosti, tj. prevođenje u oblike koji nisu štetni.

Raznovrsnost metabolitskih procesa dugo se već iskorištava u industrijske svrhe, kao pri

ekstrakciji plemenitih metala iz ruda postupkom bio-ispiranja ili biorudarenja za ekstakciju

metala kao što su bakar, srebro i dr.

Izbor bioremedijacijske tehnologije, koja će se koristiti, određena je ekonomskim i ekološkim

uslovima te se predlažu studije izvodivosti od slučaja do slučaja.

2.1.2 Pregled opcija zbrinjavanja otpadom prema vrstama otpada

U tabeli 2.1.2/1 prikazane su uobičajne tehničko-tehnološke opcije i postupanja s otpadom

prema vrstama otpada zavisno o vrsti otpada. Neke vrste otpada moguće je zbrinjavati na više

načina, a za neke vrste otpada se ne predviđa deponovanje ili izvoz zbog neracionalnosti

takvog postupka.

Napominjemo da se izvoz kao opcija zbrinjavanja otpada koristi samo u slučaju kada

određenu vrstu otpada nije moguće preraditi, tretirati ili zbrinuti u RS, zavisno o tehno-

ekonomskim, infrastrukturnim ili drugim faktorima.

U slučajevima kada je u scenario upravljanja otpadom uključen izvoz, tada se procijenjuje

trošak koncesionara za daljinski transport prikupljenog otpada na dalju obradu (zavisno o

količini, udaljenosti i transportnom parametru EUR/(t×km)). Predlagač tehnologije

tretmana/reciklaže pojedine vrste otpada tako treba biti konkurentan sa cijenom rada tržišnoj

cijeni izvoza (transport + "gate-fee").



Tabela 2.1.2/1 – Uobičajne tehničko-tehnološke opcije i postupanja s otpadom prema vrstama otpada

Vrsta otpada 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

R-1 R-2 MBT-K BMT-B MBT-H AD TT-R TT-F TT-S TT-K BRM HT D-S D-L I

Komunalni otpad

+ + + + + + +

+

Industrijski otpad

+ + + + + + +

+ +

Medicinski otpad

+

+ + +

+

Ambalažni otpad + +

+


+

+

Stara vozila

+

+

Stare gume + +

+ +

+


+

+ +

+

+


+

+

Građevinski i inertni otpad + +

+

Otpad koji sadrži azbest

+


+

+

+


+

+


+

+

+

+ +


+

+

+ + + +


+ +

+ + +

+ +


+

+

+


+ +

+

+

Legenda:

R-1ponovno korištenje; R-2 reciklaža; MBT-K kompostiranje; BMT-B biosušenje; MBT-H hibridni anaeorbno-aerobni tretman; AD anaerobna digestija; TT-R spaljivanje na

rešetki; TT-F spaljivanje u fluidiziranom sloju; FF-S sterilizacija (autoklav); TT-K renderiranje (kuhanje); BRM bioremedijacija; HT hemijski tretman; D-S sanitarno

deponovanje; D-L tretman/deponovanje na lokaciji; I izvoz



2.2 Izbor kriterija za poređenje opcija zbrinjavanja otpada

Za svaku opciju zbrinjavanja otpada, tj. tehničko-tehnološko rješenje tretmana ili reciklaže

otpada te njegovog trajnog zbrinjavanja, izvršiće se ocjenjivanje na bazi različitih kriterija

koji uključuju zaštitu životne sredine, samu tehnologiju, finansijsko-ekonomske kriterije

te pokrivenost zakonodavstvom.

Svaka od navedenih grupa kriterija ima jednaku važnost u ukupnoj ocjeni, a podkriteriji

dodatno razrađuju polaznu grupu kriterija. Navedeni podkriteriji unutar grupe jednakog su

značaja, osim u grupi financijsko-ekonomskih kriterija gdje interni faktori koji utiču na ocjenu

opcije imaju veći značaj u odnosu na vanjske faktore (zavisnost od inostranih faktora, izvoz

otpada ili rizik tržišta energije i proizvoda tretmana otpada) radi orjentisanosti na vlastite

kapacitete i veću integraciju pri upravljanju otpadom.

Pregled kriterija, njihovog značaja i opisa ocjene kriterija, iznesen je u tabeli 2.2/1, a uopštene

ocjene uobičajnih opcija zbrinjavanja otpada i postupaka s otpadom iznesen je u tabeli 2.2/2 i

na slici 2.2/1.



Tabela 2.2/1 – Pregled kriterija, njihovog značaja i opisa ocjene kriterija

1 2 3 4 5

0,063 Uticaj na vode vrlo veliki veliki umjereni mali beznačajan

0,063 Uticaj na tlo vrlo veliki veliki umjereni mali beznačajan

0,063 Uticaj na vazduh vrlo veliki veliki umjereni mali beznačajan

0,063 Uticaj bukom vrlo veliki veliki umjereni mali beznačajan

0,021 BAT tehnika ne da

0,021 Status u hijerarhiji upravljanja otpadom deponovanje

smanjenje

nepovoljnog

dejstva

dobivanje

energije

dobivanje

korisnih

produkata

ponovno

korištenje

(reuse)

0,021 Dokazanost tehnologije problematična napušta se pilot postrojenja u usponu pouzdana

0,021 Mogućnost integracije procesa ne djelomično potpuno

0,021 Širina prerade raznih tokova otpada strogo specifična kom + indkom + ind + 1

posebni

kom + ind + med

+ 1 posebni

kom + ind + med

+ više posebnih

0,021 Potreba za površinom, m2 > 10000 5000 - 10000 < 5000

0,021 Količina otpada nakon obrade, % > 75 50 < x < 75 25 < x < 50 5 < x < 25 < 5

0,021 Potreba za dodatnom obradom uvijek uvjetno nema

0,021 Potreba za energijom vrlo velika velika umjerena mala beznačajna

0,021 Potreba za dodacima u obradi vrlo velika velika umjerena mala beznačajna

0,021 Proizvodnja korisnih produkata bez niska kvaliteta srednja kvaliteta visoka kvalitetavrlo visoka

kvaliteta

0,021 Proizvodnja energije bez električnaelektrična i

toplinska

0,120 Rang investicije, EUR/t > 1260 700 < x < 1260 140 < x < 700 80 < x < 140 < 80

0,120 Rang ukupnih troškova, EUR/t > 237 129 < x < 237 20 < x < 129 12 < x < 20 < 12

0,005Zavisnost od inostranih faktora (izvoz

otpada)vrlo velika velika umjerena mala beznačajna

0,005 Rizik tržišta (energija, produkti) vrlo veliki veliki umjereni mali beznačajan

0,125 Usklađeno s EU zakonodavstvom ne da

0,125 Usklađeno s RS zakonodavstvom ne da

Grupa

kriterijumaKriterijum

Opis ocjene kriterijuma

0,250Zaštita životne

sredine

Značaj kriterijuma

Tehničko-

tehnološki

kriterijumi

Financijsko-

ekonomski

kriterijumi

Zakonodavstvo

0,250

0,250

0,250



Tabela 2.2/2 – Pregled ocjena opcija zbrinjavanja otpada i postupaka s otpadom

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

R-1 R-2 MBT-K BMT-B MBT-H AD TT-R TT-F TT-S TT-K BRM HT D-S D-L I

Komposti-

ranjeBiosušenje

Hibridna

(anaerobno-

aerobna)

Anaerobna

digestija

Spaljivanje

na rešetki

Spaljivanje u

fluidizirano

m sloju

Sterilizacija

(autoklav)

Renderiranje

(kuhanje)

Sanitarne

deponije

Prerada/

deponovanje

na lokaciji

Uticaj na vode 4 4 4 5 4 4 5 5 4 4 4 4 4 1 5

Uticaj na tlo 5 5 3 5 3 3 4 4 5 5 4 5 4 2 5

Uticaj na vazduh 4 4 2 3 3 4 3 3 4 3 5 4 2 2 5

Uticaj bukom 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 5 4 3 3 5

BAT tehnika 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 1 1

Status u hijerarhiji upravljanja otpadom 5 4 4 3 3 3 3 3 2 4 2 2 1 1 2

Dokazanost tehnologije 5 5 5 5 4 5 5 4 5 5 4 3 5 1 2

Mogućnost integracije procesa 3 3 3 3 3 3 5 5 3 3 1 3 3 1 1

Širina prerade raznih tokova otpada 2 5 3 2 2 3 5 5 1 1 3 1 5 1 5

Potreba za površinom, m2 5 5 3 3 3 5 1 1 5 5 3 5 1 1 5

Količina otpada nakon obrade, % 4 4 4 3 3 2 3 3 1 4 1 2 4 1 5

Potreba za dodatnom obradom 5 5 5 3 3 1 5 5 3 3 5 3 5 5 5

Potreba za energijom 2 2 3 2 2 3 5 5 2 2 5 3 4 4 2

Potreba za dodacima u obradi 4 4 4 5 5 4 5 4 4 4 5 3 4 5 5

Proizvodnja korisnih produkata 5 4 3 3 3 3 2 2 2 3 1 2 1 1 1

Proizvodnja energije 1 1 1 1 3 3 5 5 1 1 1 1 3 1 1

Rang investicije, EUR/t 3 3 3 3 3 3 2 1 3 3 5 2 4 5 2

Rang ukupnih troškova, EUR/t 1 1 2 3 3 2 2 2 3 3 5 1 4 5 3

Zavisnost od inostranih faktora (izvoz

otpada)4 4 5 3 3 3 5 5 5 3 5 4 5 5 1

Rizik tržišta (energija, produkti) 2 1 3 3 3 3 5 5 5 2 5 3 5 5 1

Usklađeno s EU zakonodavstvom 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

Usklađeno s RS zakonodavstvom 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

Prosječna ocjena: 3,78 3,80 3,60 3,85 3,69 3,65 3,80 3,64 3,79 3,83 4,38 3,40 3,84 3,48 3,84

Termička obradaBiološka

obrada

(bioremedija-

cija)

Hemijska

obrada

(alkalna

hidroliza i

dr)

Deponovanje

Izvoz

Mehaničko-biološka obrada

Grupa

kriterijumaKriterijum

Zaštita životne

sredine

Ponovno

korištenje

(reuse)

Reciklaža

Tehničko-

tehnološki

kriterijumi

Financijsko-

ekonomski

kriterijumi

Zakonodavstvo



Slika 2.2/1 – Pregled prosječnih ocjena opcija zbrinjavanja otpada i postupaka s otpadom

Iz priloženog je vidljivo da su uopšteno sve uobičajene opcije tretmana i postupanja s

otpadom u skali ocjena od 1 do 5 podjednako ocijenjene, budući da su u EU prepoznate i u

praksi potvrđene tehnike.

Međutim, prilikom izbora optimalne opcije zbrinjavanja otpada sagledavaju se, između

ostalog, i količine otpada, organizacija prikupljanja i transporta otpada te finacijske

mogućnosti.

Stoga se za dalju analizu postavljaju pretpostavke u vidu različitih mogućih scenarija.



2.3 Utvrđivanje polaznih pretpostavki analize

Utvrđivanje pretpostavki s kojima se ulazi u analizu, artikulirano je u vidu različitih scenarija

prilagođenih određenim vrstama otpada. Da bi se odredile pretpostavke za scenario analizu,

potrebno je sagledati savremeni integralni sistem upravljanja otpadom.

Lanac racionalnog upravljanja otpadom svodi se na osnovne elemente, a to su:

- prevencija nastajanja otpada,

- ponovna upotreba (npr. proizvoda u originalnom obliku),

- materijalno iskorištavanje (reciklaža i kompostiranje),

- energetski i drugi tretman prije

- konačnog zbrinjavanja ostatka tretmana.

Neophodni elementi u navedenom lancu su:

- separacija otpada na mjestu njegovog nastanka (npr. odvajanje opasnog otpada od

neopasnog),

- privremeno čuvanje otpada u primjerenim posudama na mjestu nastanka otpada ili

njegovoj blizini,

- prikupljanje i/ili transport otpada do mjesta

- konačnog deponovanja.

Navedeno predstavlja minimum u sanitarnom upravljanju komunalnim, neopasnim

komercijalnim i neopasnim industrijskim otpadom koje se provodi i u RS, (npr. odvojeno

prikupljanje otpada za reciklažu, prikupljanje u postudama te sanitarno deponovanje na

zajedničkim deponijama "Ramići" – Banja Luka i "Brijesnica" – Bijeljina). Ostale deponije,

iako službene, su pod manjom ili nikakvom kontrolom pa se često sprovodi tek prikupljanje,

transport i deponovanje otpada.

Stoga su u analizu komunalnog, neopasnog komercijalnog i komunalnog otpada uključena

prva dva scenarija:

- scenario 0: postojeće, nulto stanje, "ne raditi ništa"

- scenario 1: prikupljanje i deponovanje komunalnog otpada,

odnosno dva scenarija za ostale tokove otpada:

- scenario 0: postojeće, nulto stanje, "ne raditi ništa"

- scenario 2: prikupljanje i deponovanje ili izvoz

Međutim, propisi u EU sve više destimulišu deponovanje strogim propisima o uslovima koje

otpad koji se namjerava deponovati mora zadovoljiti. Rezultat toga je nastala potreba koja



uvodi nove elemente u lanac upravljanja otpadom, a to su razni postupci izbjegavanja i

smanjenja količina otpada, njegovog iskorištenja kao sekundarne sirovine ili tretmana prije

deponovanja.

Navedeni dodatni elementi u početku kod nerazvijene ili nepostojeće infrastrukture za

upravljanje otpadom, te slabije privredne razvijenosti u sektorima gdje se sekundarne sirovine

mogu iskorištavati, mogu stvarati i značajnije udare na cijenu upravljanja otpadom. Dakako,

određeni manjkovi u finansijskim mogućnostima mogu se pokrivati iz različitih izvora (npr.

fondovi EU, sredstva Svjetske banke i dr).

Stoga se razvoj integrisanog sistema upravljanja otpadom razvija postepeno i u skladu s

mogućnostima. Radi toga razvijeni su različiti sistemi koji sagledavaju i uspoređuju razne

tehnike tretmana otpada koje su primjerene zemljama s niskim, srednjim i visokim bruto

nacionalnim dohotkom. Tako npr. upravljanje određenim odvojeno prikupljenim količinama

posebnih vrsta otpada u srednje razvijenim zemljama se svodi na predtretman otpada čije se

komponente onda šalju na reciklažu ili konačni tretman velikim prerađivačima. Uopšteno se

može konstatovati da se broj sakupljača, operatera koji vrše predtretman i operatera koji vrše

konačni tretman većine posebnih tokova otpada, smanjuje za red veličine.

Iz svih navedenih razloga analizirani su dodatni scenariji koji uključuju i navedenu potrebu

prerade i/ili iskorištenja otpada. Navedena optimalna tehničko-tehnološka rješenja

upravljanja otpadom baziraju se na najboljim praksama u EU i propisima koji su na snazi u

RS, a podrazumijevaju:

- takav tretman otpada kojim će nastati iskoristive frakcije i minimalna količina

preostalog, neiskoristivog dijela otpada za deponovanje,

- minimalne emisije u životnu sredinu i maksimalnu zaštitu životne sredine,

- najmanju zauzetost građevinske parcele,

- najmanje operativne troškove.

Pregled razmatranih scenarija zavisno o vrstama otpada, iznosi se u tabeli 2.3/1.



Tabela 2.3/1 – Pregled razmatranih scenarija zavisno o vrstama otpada

# Vrsta otpada Scenario

postojeće stanje - 0 1 2 3 4

1 Komunalni otpad deponovanje ZD + prikupljanje

miješanog otpada

Scenario 1 +prikupljanje za

reciklažu

Scenario 1 +tretman preostalog otpada

Scenario 2 i 3

2 Industrijski otpad – neopasni preostali otpad

deponovanje ZD + prikupljanje miješanog otpada

Scenario 1 +prikupljanje za

reciklažu

Scenario 1 +tretman preostalog otpada

Scenario 2 i 3

3 Medicinski otpad

deponovanje,

tretman pogon za tretman

otpada izvoz

4 Ambalažni otpad

deponovanje,

reciklaža, izvoz pogon za reciklažu

sekundarnih sirovina izvoz

5 Otpadne baterije i akumulatori deponovanje, izvoz pogon za reciklažu


6 Stara vozila deponovanje, izvoz pogon za reciklažu


7 Stare gume

deponovanje,

tretman

pogon za reciklažu sekundarnih sirovina

ili tretman otpada izvoz

8 Otpadna ulja i drugi zauljeni otpad

deponovanje,

tretman, izvoz pogon za tretman

otpada izvoz

9 Električni i elektronski otpad deponovanje, izvoz pogon za reciklažu




# Vrsta otpada Scenario

postojeće stanje - 0 1 2 3 4

10 Građevinski i inertni otpad

deponovanje,

reciklaža, izvoz pogon za reciklažu

sekundarnih sirovina deponovanje

11 Otpad koji sadrži azbest deponovanje pogon za reciklažu

sekundarnih sirovina deponovanje

12 Otpad iz proizvodnje titan-dioksida*

- pogon za reciklažu sekundarnih sirovina

izvoz

13 Otpadne fluorescentne cijevi koje sadrže živu

deponovanje pogon za tretman otpada

izvoz

14 Mulj iz uređaja za prečišćavanje otpadnih voda

deponovanje pogon za tretmanu otpada

deponovanje

15 Otpad iz rudarstva, ekstraktivne industrije i energetike

deponovanje pogon za reciklažu sekundarnih sirovina

deponovanje

16 Poljoprivredni otpad i otpad iz šumarstva

deponovanje pogon za tretman otpada

deponovanje

17 Otpad životinjskog porijekla deponovanje /izvoz pogon za tretman

otpada izvoz

18 PCB otpad i drugi POPs otpad izvoz pogon za tretman

otpada izvoz

* U slučaju realizacije projekata proizvodnje titan-dioksida u razdoblju važenja predmetne Strategije



3 Scenario analize prema vrstama otpada

Scenario analize, koje će se prezentovati u ovoj tački, baziraju se na prethodnim podacima o

količinama otpada prema vrstama otpada za period do 2025. godine i analizi tehnologija i

tehnika postupanja s otpadom karakterističnim za pojedinu vrstu otpada.

Razmatrani scenariji prema vrstama otpada navedeni su u tabeli 2.3/1.

3.1 Komunalni otpad, neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad te

ambalažni i drugi otpad za reciklažu iz domaćinstva

Scenario analiza za komunalni otpad, neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad, kao

i ambalažni otpad (u smislu povećanja odvojenog prikupljanja ambalažnog otpada iz

domaćinstava radi reciklaže) bazira se na procjenama priuštivosti scenarija koji je u

saglasnosti s propisima RS, razvojna je faza prema standardima EU vezanim za upravljanje

otpadom najboljim raspoloživim tehnikama (opcijama) i finacijski je održiv za domaćinstva

prema načelima zagađivač plaća.

Stoga će se u ovom poglavlju, kao podloga za izradu studija izvodljivosti, prezentovati

rezultati ukupnih troškova funkcionisanja upravljanja otpadom prema razmatranom scenariou.

Za komunalni otpad i neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad (koji se sada

deponuju), razrađeni sljedeći scenariji:

scenario 0: postojeće stanje (organizovano prikupljanje niskog procenta pokrivenosti

uslugom, prevladava nesanitarno deponovanje i sanitarno deponovanje na zajedničkim

deponijama u Banjoj Luci i Bijeljini),

scenario 1: organizovano prikupljanje miješanog otpada i deponovanje na

zajedničkim deponijama,

scenario 2: dodatno na scenario 1 – odvojeno prikupljanje komunalnog otpada za

reciklažu, predtretman odvojeno prikupljenog komunalnog otpada i transport u

pogone za reciklažu,

scenario 3: dodatno na scenario 1 – tretman miješanog neopasnog otpada, transport

goriva iz otpada u pogone za zbrinjavanje i deponovanje ostatka tretmana

scenario 4: uključuje scenarije 2 i 3 – organizovano prikupljanje preostalog,

miješanog otpada i odvojeno prikupljanje komunalnog otpada za reciklažu,

predtretman odvojeno prikupljenog komkunalnog otpada i transport u pogone za

reciklažu, tretman preostalog neopasnog otpada, transport goriva iz otpada u

pogone za zbrinjavanje i deponovanje ostatka tretmana



3.1.1 Pregled pretpostavki za procjenu troškova scenarija

U nastavku se daje kratki opis pretpostavki rada određenih objekata ili sistema upravljanja

otpadom koji se javljaju u scenarioima, a koji utječu na procjenu ukupnih troškova rada:

- investicioni troškovi (bez uračunate kamate)

- operativni troškovi (potrošnja električne energije, goriva, vode i materijala, održavanje

i dr.)

- troškovi radne snage

- drugi troškovi (kontingentni i dr. troškovi)

Ukupni procijenjeni troškovi rada na bazi navedenih ulaznih podataka i pretpostavki,

prikazani su u sklopu tabela scenario analize upravljanja komunalnim te neopasnim

preostalim komercijalnim i industrijskim otpadom u tački 3.1.2.

3.1.1.1 Troškovi prikupljanja

Troškovi prikupljanja se odnose na lokalno prikupljanje otpada s mjesta nastanka i lokalnog

prevoza do mjesta istresanja iz vozila na deponiji ili na transfer stanici, zavisno o scenariou.

Pretpostavke za izradu analize transporta za procjenu troškova prikupljanja su sljedeće:

- lokacije zajedničkih deponija na bazi 8 regija su:

o postojeće (regije Banja Luka i Bijeljina)

o planirane (regije Prijedor, Mrkonjić Grad, Doboj, Zvornik i Gacko)

o pretpostavljena makrolokacija za Regiju Foča

- lokacije transfer stanica su:

o postojeće (TS Gradiška)

o pretpostavljene na makrolokacijama u JLS koje su prema udaljenostima i

količini otpada opravdane (npr. TS u Bileći, Bratuncu, Čajničima, Derventi,

Foči, Kozarskoj Dubici, Modriči, Nevesinju, Novom Gradu, Palama,

Prnjavoru, Trebinju, Višegradu i Vlasenici)

o pretpostavljene na lokacijama planiranih ZD, zavisno o scenariou (TS u

Doboju, Gackom, Mrkonjić Gradu, Prijedoru i Zvorniku)

Lokacije TS ili makrolokacije za Regiju Foča, odabrane su za potrebe scenario analize te je za

iste potrebno izraditi dokumente koji bi definisali konkretne lokacije. Pretpostavlja se da

eventualne korekcije vezane za lokacije TS neće značajno uticati na rezultate scenario analize.

Procijenjene udaljenosti centroida teritorije s koje se prikuplja otpad do TS ili ZD (zavisno od

scenarija), prikazane su u tabeli 3.1.1.1/1.



Tabela 3.1.1.1/1 – Daljinar za lokalno prikupljanje otpada

JLS TS ili ZD Udaljenost

od JLS do TS ili ZD

Banja Luka ZD Ramići, Banja Luka 10

Berkovići TS Nevesinje 34,9

Bijeljina ZD Brijesnica, Bijeljina 4,9

Bileća TS Bileća 1,5

Bratunac TS Bratunac 2,1

Brod TS Derventa 27,2

Višegrad TS Višegrad 6

Vlasenica TS Vlasenica 8,3

Vukosavlje TS Modriča 3,6

Gacko ZD Gacko 3,9

Gradiška TS Gradiška 2,4

Derventa TS Derventa 6,7

Doboj ZD Doboj 6,3

Donji Žabar TS Modriča 46,3

Zvornik ZD Zvornik 14,9

Istočna Ilidža TS Pale 24,1

Istočni Drvar ZD Mrkonjić Grad 69,5

Istočni Mostar TS Nevesinje 27,8

Istočni Stari Grad TS Pale 16,2

Istočno Novo Sarajevo TS Pale 21

Jezero ZD Mrkonjić Grad 25,5

Kalinovik TS Foča 37,2

Kneževo ZD Ramići, Banja Luka 60,6

Kozarska Dubica TS Kozarska Dubica 10,5

Kostajnica TS Kozarska Dubica 32,5

Kotor Varoš ZD Ramići, Banja Luka 41,5

Krupa na Uni TS Novi Grad 28,3

Kupres ZD Mrkonjić Grad 63,9

Laktaši ZD Ramići, Banja Luka 17,9

Lopare ZD Brijesnica, Bijeljina 46,2

Ljubinje TS Trebinje 63,2

Milići TS Vlasenica 19,4

Modriča TS Modriča 6,5

Mrkonjić Grad ZD Mrkonjić Grad 16

Nevesinje TS Nevesinje 3,2

Novi Grad TS Novi Grad 4,8

Novo Goražde ZD Rudine_Rogatica 36,2

Osmaci ZD Zvornik 9,3

Oštra Luka ZD Prijedor 22,6

Pale TS Pale 6,7

Pelagićevo TS Modriča 38,3



JLS TS ili ZD Udaljenost

od JLS do TS ili ZD

Petrovac ZD Mrkonjić Grad 76,6

Petrovo ZD Doboj 40,1

Prijedor ZD Prijedor 7,6

Prnjavor TS Prnjavor 1

Ribnik ZD Mrkonjić Grad 32,4

Rogatica ZD Rudine_Rogatica 11,3

Rudo TS Višegrad 33,2

Sokolac ZD Rudine_Rogatica 22

Srbac TS Gradiška 33,6

Srebrenica TS Bratunac 13,2

Teslić ZD Doboj 29

Trebinje TS Trebinje 5,9

Trnovo TS Pale 45,3

Ugljevik ZD Brijesnica, Bijeljina 19,5

Foča TS Foča 3,8

Han Pijesak TS Vlasenica 27

Čajniče TS Čajniče 12,1

Čelinac ZD Ramići, Banja Luka 23,9

Šamac TS Modriča 23,7

Šekovići ZD Zvornik 26,3

Šipovo ZD Mrkonjić Grad 35,9

Procjene troškova prikupljanja miješanog i/ili odvojenog otpada za reciklažu bazira se na

postojećem broju komunalnih preduzeća, a da bi se procijenili optimalni troškvi koji

sagledavaju potrebe na terenu i postojeće stanje, prikupljanje je pretpostavljeno korištenjem

kamiona s presovanjem (tzv. kamioni smećari) prosječne zapremine cca 14 m3.

Procijenjeno je prosječno izvođenje 2 ture (pražnjenja) dnevno i rad u jednoj smjeni, 6 dana u

sedmici, s 1-2 podizanja sedmično od istog korisnika, uz postojeću organizaciju opreme za

prikupljanje otpada na mjestu nastanka (kesice, kante, kontejneri) i empirijske normative

vezane uz podizanje navedenih postuda ili kesica. Jednu ekipu na prikupljanju sačinjavaju

vozač i dva radnika, a svako komunalno preduzeće koristi minimalni broj tehničkih i

administrativnih lica.



3.1.1.2 Troškovi centra za reciklažu

Potrebni objekti i oprema centra za reciklažu prikazani su tabelama 3.1.1.2/1-2.

Tabela 3.1.1.2/1 – Objekti centra za reciklažu

Objekat Iznos, EUR

Prometno-manipulativne površine (asfalt), 1.100 m2 49.500

Manipulativne površine (beton), 100 m2 8.500

Cisterna za čistu vodu, 15 m3 3.507

Taložnik i separator (21,6 l/s), 6 m3 3.881

Sabirni bazen, 15 m3 3.507

Ograda, 139 m 1.391

Ulazna vrata - dvokrilna, kom 1 162

Ukupno 70.450

Tabela 3.1.1.2/2 – Oprema centra za reciklažu

Vrsta opreme s dodatnom opremom Iznos, EUR

Press kontejner, kom1, 10 m3 8.442

Kontejneri za samopodizač s poklopcem, kom 10, 7 m3 10.519

Kontejneri za samopodizač s poklopcem, kom 6, 10 m3 7.870

Rolo-kontejneri od čeličnog lima s otklopnim poklopcem, kom 3, 30 m3 13.294

Rolo-kontejner od čeličnog lima sa ceradom, kom 2, 12 m3 7.273

Regal za stara ulja s kontejnera za otpadna ulja s 2 spremnika, kom 1 3.312

Regal za otpadna jestiva ulja s 2 spremnika, kom 1 3.312

Regal za zauljeni otpad s 4 metalne bačve, kom1 1.942

Kontejner za stare akumulatore, kom 1, 2 m3 1.166

Kontejner za stare baterije, kom 1, 0,08 m3 126

Regal za stare lijekove i kemikalije s 5 plastičnih bačvi, kom 1 1.821

Kontejner za fluorescentne cijevi i žarulje, kom 2, 1,65 m3 1.043

Vaga - mala (stočna), kom 1 547

Reflektorska rasvjeta – oprema, kom 4 395

Montažno spremište, kom 3 13.636

Stambeni kontejner, kom 1 9.600

Betonski pregradni element – boksovi, 17 elemenata 2.649

Videonazdor, kom 1 10.214

Uredska i ostala oprema - komplet u objektu za zaposlene, komplet 5.195

Ukupno 102.355

Procijenjuje se da je u prosječni centar za reciklažu potrebno ukupno uložiti u objekte i

opremu oko 172.805 EUR.



Procjena troškova centra za reciklažu, tj. mjesta za prikupljanje kabastog i drugog otpada za

reciklažu od strane građana, bazira se na potrebnim objektima za manipulaciju i zaštitu

životne sredine, infrastrukturi i različitoj opremi za odvojeno preuzimanje raznih vrsta otpada

od građana, za evidenciju količina te minimalnoj radnoj snazi od 3 radnika.

3.1.1.3 Troškovi transfer stanice i daljinskog transporta otpada

Vezano za pretpostavke iznesene u tački 3.1.1.1, u tabeli 3.1.1.3/1 prikazan je pretpostavljeni

daljinar za daljinski transport otpada od TS do ZD. U analizi je korištena mreža puteva u BiH.

Tabela 3.1.1.3/1 – Daljinar za daljinski transport otpada od TS do ZD

Udaljenost, km ZD

Bri

jesn

ica

Bijeljin

a

ZD

Do

bo

j

ZD

Gacko

ZD

Mrk

on

jić

Gra

d

ZD

Pri

jed

or

ZD

Ram

ići,

Ban

ja L

uk

a

ZD

Ru

din

e-

Ro

gati

ca

ZD

Zvo

rnik

ZD Brijesnica, Bijeljina 0 137 334 310 302 249 197 92,6

ZD Doboj 137 0 292 192 184 92,1 216 105

ZD Gacko 334 292 0 330 423 339 146 284

ZD Mrkonjić Grad 310 192 330 0 100 69,4 253 277

ZD Prijedor 302 184 423 100 0 56,3 345 269

ZD Ramići, Banja Luka 249 92,1 339 69,4 56,3 0 261 216

ZD Rudine-Rogatica 197 216 146 253 345 261 0 131

ZD Zvornik 92,6 105 284 277 269 216 131 0

TS Bileća 371 330 48,8 294 387 340 183 339

TS Bratunac 97,8 162 263 334 325 272 118 56,6

TS Čajniče 254 272 120 309 401 318 57,3 188

TS Derventa 165 46,9 328 148 140 87,8 251 132

TS Foča 269 228 76,4 264 357 273 72,8 236

TS Gradiška 271 153 434 110 102 49,7 357 238

TS Kozarska Dubica 298 181 462 138 52,1 77,1 384 266

TS Modriča 105 56,9 338 192 184 132 195 117

TS Nevesinje 311 270 50,9 239 331 284 181 278

TS Novi Grad 321 204 411 142 38,1 75,9 407 289

TS Pale 211 170 158 207 299 215 45,6 141

TS Prnjavor 199 80,8 362 111 103 50,4 285 166

TS Trebinje 432 390 84,1 315 409 362 219 400

TS Višegrad 224 267 139 304 396 312 52,1 183

TS Vlasenica 109 129 245 293 292 240 76,3 68

Potrebni objekti i oprema transfer stanice prikazani su tabeli 3.1.1.3/2. Primjer transfer stanice

je dan za kapacitet od cca 15.000 t/god komunalnog otpada, kapacitetom ture od 18 tona i

udaljenosti transporta od cca 160 km.



Tabela 3.1.1.3/2 – Objekti i oprema transfer stanice

Pozicija Iznos, EUR

Građevinski radovi (površina 5.000 m2) 256.186

Oprema transfer stanice

- vaga - ventilacija i protivpožarni sistem - generator - prihvatni lijevak - ostala oprema

73.162

Transportna oprema - kamion s prikolicom (3 kom) - kontejneri (6 kontejnera)

447.000

Ostalo (licence, kontingentni troškovi) 103.254

Ukupno 879.602

Procjena troškova rada transfer stanice i daljinskog transporta bazira se na potrebnom

denivelisanom zatvorenom objektu gdje se s gornje etaže otpad prebacuje u kamion i/ili

prikolicu smještenu na donjoj etaži. Tako se kompaktovani otpad iz kamiona semćara, kao i

nekompaktovani kabasti otpad, prebacuje u vozilo većeg kapaciteta prijevoza. Predviđa rad 6

dana sedmično i kapacitet ture za daljinski transport do zajedničke deponije od oko 18 t/turi.

Pretovarna stanica posjeduje i vagu za mjerenje težine otpada. Radna snaga koja se predviđa

su vozači kamiona za prevoz otpada od pretovarne stanice do ZD i minimalni broj radnika

pretovarne stanice za nesmetan rad.

3.1.1.4 Troškovi sortirnice otpada

Potrebni objekti i oprema sortirnice prikazani su tabeli 3.1.1.4/1. Primjer sortirnice je dan za

kapacitet od cca 5.330 t/god odvojeno prikupljenih komponenti komunalnog otpada

(papir/karton, plasitka, staklo i metal).

Tabela 3.1.1.4/1 – Objekti i oprema sortirnice

Pozicija Iznos, EUR

Građevinski radovi (površina 5.300 m2)

- prometno-manipulativne površine - zgrada - skladište - vodosnabdijevanje i odvodnja - instalacije i rasvjeta - ostalo 878.310

Oprema

- transporteri i sortirna traka - kontejneri - manipulacijska mobilna oprema - kabina za sortiranje - ostalo 286.177

UKUPNO: 1.164.487



Procjena troškova rada sortirnice odvojeno prikupljenih komponenti otpada izvršena je na

bazi empirijskog modela ručnog sortiranja na pokretnoj traci uz izdvajanje određenog broja

frakcija istovrsnog materijala prema karakteristikama ili različitih vrsta otpada iz pomiješano

skupljenog otpada za reciklažu (uglavnom ambalažni, "suvi" otpad). Pretpostavljen rad 6 dana

sedmično, a broj radnika ovisi o količini otpada, obično 4-12 radnika i minimalno

administrativna i tehnička lica. U troškove su uključeni potrebni objekti (zgrada, prihvatno i

izlazno skladište, manipulativne površine i dr. objekti zaštite životne sredine). Od opreme

predviđena je ista za mehanički tretman (presovanje) i manipulaciju otpadom (viličar i dr),

kontejneri, oprema za vaganje i dr. U troškove rada uključen je i daljinski transport

predtretiranog otpada za dalji tretman na nedoređenoj lokaciji udaljenoj 300 km.

3.1.1.5 Troškovi objekta za tretman preostalog otpada

Procjena troškova rada objekta za tretman preostalog otpada bazira se na analizi više

tehnologija/tehnika tretmana otpada, i to mehaničko-biološkom i termičkom tretmanu otpada,

na bazi empirijskih modela sa sličinih pogona. U scenario analizi troškova bili su poređeni

sljedeći tretmani:

1. kompostiranje (MBT-K; dobiva se "sivi" kompost – kompost niske kvalitete i gorivo

iz otpada niske kvalitete)

2. anaerobna digestija (MBT-AD; dobiva se djelomično stabilizovana organska frakcija –

digestat i i gorivo iz otpada niske kvalitete)

3. biološko-mehanički tretman (BMT; biosušenje i mehanička rafinacija za dobivanje

goriva iz otpada visoke kvalitete)

4. hibridni mehaničko-biološki tretman (MBT-H; kombinacija suve fermentacije i

biosušenja s mehaničkom rafinacijom za dobivanje biogasa i goriva iz otpada visoke

kvalitete)

5. termički tretman – spaljivanje na rešetki

6. termički tretman – spaljivanje u fluidiziranom sloju

U tretman dobivenog goriva iz otpada (GIO) uračunati su troškovi pripreme GIO za transport

20 EUR/t, transport do nedefinisane lokacije na 500 km i naknada za preuzimanje GIO od 40

EUR/t. U tabeli 3.1.1.5/1 daje se pregled potrebne investicije i ukupnih troškova rada za

razmatranih 7 tehnologija tretmana preostalog otpada na bazi godišnje količine od 100.000

tona.

Tabela 3.1.1.5/1 – Investicija i ukupni troškovi (baza: 100.000 t/god)

Red. broj

Tehnologija Investicija,

EUR

Ukupni troškovi,

EUR/t

Ocjena (od 1 do 5)

1 kompostiranje 23.000.000 118 3,60

2 anaerobna digestija 23.100.000 113 3,65

3 biološko-mehanički tretman 20.400.000 88 3,85

4 hibridni mehaničko-biološki tretman 22.900.000 88 3,69

5 spaljivanje na rešetki 86.700.000 130 3,80

6 spaljivanje u fuidiziranom sloju 100.000.000 144 3,64



Na bazi ukupnih troškova i opšte ocjene tehnologije na bazi rezultata analize kriterija (tabela

3.1.1.5/1), može se zaključiti da prednost u tretmanu preostalog miješanog komunalnog

otpada, kao i preostalog neopasnog komercijalnog i industrijskog otpada ima biološko-

mehanički tretman.

Tehnološka šema biološko-mehaničkog tretmana s prikazom materijalnog bilansa na bazi

100% ulaza u proces, iznesena je na slici 3.1.1.5/1.

Slika 3.1.1.5/1 – Tehnološka šema biološko-mehaničkog tretmana

Opis tehnološkog procesa prikazan je u tabeli 3.1.1.5/2.

100%

Prijem otpada

21%

Biološki tretman -

biosušenjeEmisije

79%

Materijal za mehanički

tretman

Mehanički tretman

15% 39% 25%

Materijali za reciklažu Gorivo iz otpadaMaterijal za dodatni

biološki tretman

2%

Biološki tretman -

stabilizacija

Procjedne

vode

23%

Sivi kompost i inertni

otpad



Tabela 3.1.1.5/2 – Opis tehnološkog procesa – MBT (biosušenje)

Prijem i mehanički

tretman

Komunalni, neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad se doprema

kamionima i istovara u prihvatnu jamu hale za tretman. Otpad iz prihvatne

jame se mosnim kranom transportuje prema postrojenju za predtretman, gdje

se otvaraju kesice s otpadom i otpad se homogenizira.

Biološki tretman –

biosušenje

Nakon mehaničkog predtretmana, sitna frakcija se mosnim kranom prebacuje

na dio za biosušenje. Proces biosušenja otpada traje 12 do 15 dana. Tokom

procesa biosušenja iz otpada se gubi oko 20 - 25 % težine u vidu isparene

vode.

Mehanički tretman

- rafinacija

Nakon biosušenja otpad se mosnim kranom transportira u postrojenje za

mehanički tretman otpada pri čemu se izdvaja GIO visoke kvalitete (klase II ili

III), materijal za daljnji biološki tretman i sekundarne sirovine (metali, plastika i

dr).

GIO se privremeno skladišti u rastresitom stanju, direktno se puni u pres-

kontejnere i odvozi van lokacije ZD. Odvojene sekunarne sirovine se također

odvoze na daljnji tretman van lokacije ZD.

Materijal za daljnji biološki tretman se prosljeđuje na stabilizaciju nakon čega

se deponuje na deponiji neopasnog otpada na lokaciji ZD.

Biološki tretman -

stabilizacija

Biorazgradivi ostatak se nakon rafinacije prosljeđuje na aerobni biološki

tretman kako bi se dobio "sivi" kompost.

Procijenjena potreba za površinom postrojenja iznosi oko 9.250 m2.

Ova tehnologija omogućava iskorištenje energetskog potencijala otpada (proizvodnja GIO

visoke kvalitete) i izdvajanje komponenti otpada za reciklažu u postupku mehaničke rafinacije

(gvožđe i ostali metali, plastika i dr).

Dakle, preko 50 % otpada se prevodi u korisne produkte pa predstavlja R-postupak tretmana

otpada pa će se za scenario analizu ista koristiti kao tehnologija tretmana preostalog otpada, tj.

otpada koji preostane nakon prethodno odvajanja koristnih komponenti otpada (sekundarne

sirovine) ili opasnog otpada iz domaćinstava i industrije.



3.1.2 Scenario analiza

U scenario analizi komunalnog, neopasnog preostalog komercijalnog i industrijskog otpada

prikazaće se rezultati procjene troškova prema navedenim scenarioima. Rezultat analize biće

procjena ukupnih specifičnih troškova scenarija i ukupna bilansa scenarija zavisno o

priuštivosti usluge od 1,5% mjesečnih primanja prosječnog domaćinstva, kako je to

definisano u tački 1., bez drugih izvora sufinansiranja.

Prikazani iznosi specifičnih troškova predstavljaju prosječne vrijednosti na bazi solidarne

cijene za cjelokupno područje razmatranih regija.

3.1.2.1 Scenario analiza – 8 regija (scenario 1)

Scenario analize upravljanja otpadom za svaku regiju pokazuju da su regije bazirane na

konceptu sanitarnih, zajedničkih deponija za područja koja se manje-više poklapaju s

regijskom podjelom RS.

Iz tabela 3.1.2.1/1-8 vidljivo je da su scenario 1, projekti zajedničkih deponija, realizovani,

ili su u fazi izrade dokumentacije ili realizacije u 4 regije (Banja Luka, Bijeljina, Prijedor,

Zvornik). U regijama Doboj i Foča postoje preduslovi za razvoj ovog scenarija 1 koji se

bazira na zajedničkim deponijama, dok isti nije priuštiv za regije Mrkonjić Grad (mala

količina otpada) i Gacko (veliko područje i relativno mala količina otpada).

Scenario 2, dodatno na scenario 1 odvojeno prikupljanje otpada za reciklažu priuštivo je

realizovati samostalno samo u Regiji Banja Luka.

Scenarije 3 i 4 nije priuštivo samostalno realizovati niti u jednoj regiji bez nekog oblika

finansiranja koji bi obezbijedio određeno učešće u izgradnji kapitalnih objekata.

Na bazi navedenog, potrebno je napraviti drugu iteraciju scenario analize na bazi

višeregionalnog pristupa.



Tabela 3.1.2.1/1 – Scenario analiza – Regija Banja Luka

Prosječna neto plata, EUR/zaposleni/mj Broj stanovnika Količina otpada,

t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

492,66 399.469 150.813 0,981 7,39 90,37

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4

Troškovi rada na bazi ulaza:

Postojeće stanje: 46,92

Prikupljanje i transport-ukupni: 39,02 39,02

Prikupljanje i transport-preostali: 41,31 41,31

Prikupljanje i transport-reciklaža: 78,10 78,10

Centar za reciklažu: 41,76 41,76

Deponovanje: 7,90 9,42 20,21 24,12

Sortirnica i transport na reciklažu: 64,33 64,33

Tehnologija_ BMT: 77,66 83,93

Scenarij: 0 1 2 3 4

Postojeće stanje: 150.813

Prikupljanje i transport-ukupni: 150.813 150.813

Prikupljanje i transport-preostali: 116.219 116.219

Prikupljanje i transport-reciklaža: 34.593 34.593

Centar za reciklažu: 9.439 9.439

Deponovanje: 150.813 116.219 37.703 29.055

Sortirnica i transport na reciklažu: 34.593 34.593

Tehnologija_ BMT: 150.813 116.219

Scenarij: 0 1 2 3 4

Postojeće stanje: 7.076.698 0 0 0 0

Prikupljanje i transport-ukupni: 0 5.885.018 0 5.885.018 0

Prikupljanje i transport-preostali: 0 0 4.801.017 0 4.801.017

Prikupljanje i transport-reciklaža: 0 0 2.701.638 0 2.701.638

Centar za reciklažu: 0 0 394.141 0 394.141

Deponovanje: 0 1.190.830 1.094.996 762.055 700.727

Sortirnica i transport na reciklažu: 0 0 2.225.524 0 2.225.524

Tehnologija_ BMT: 0 0 0 11.711.908 9.754.152

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4

Troškovi rada na bazi proizvedenog otpada

Postojeće stanje: 46,92 0,00 0,00 0,00 0,00

Prikupljanje i transport-ukupni: 0,00 39,02 0,00 39,02 0,00

Prikupljanje i transport-preostali: 0,00 0,00 31,83 0,00 31,83

Prikupljanje i transport-reciklaža: 0,00 0,00 17,91 0,00 17,91

Centar za reciklažu: 0,00 0,00 2,61 0,00 2,61

Deponovanje: 0,00 7,90 7,26 5,05 4,65

Sortirnica i transport na reciklažu: 0,00 0,00 14,76 0,00 14,76

Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 77,66 64,68

UKUPNO: 46,92 46,92 74,38 121,73 136,44

Ukupni bilans, EUR/t: 43,45 43,45 15,99 -31,36 -46,07

Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.1/2 – Scenario analiza – Regija Bijeljina


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

473,28 147.769 61.662 1,140 7,10 74,75

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 14,48 17,28 37,06 44,23



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 61.662 47.518 15.415 11.879



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 892.849 820.995 571.366 525.384


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 6.261.177 5.221.610

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 14,48 13,31 9,27 8,52


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 101,54 84,68

UKUPNO: 41,42 58,87 103,44 155,19 183,33

Ukupni bilans, EUR/t: 33,33 15,88 -28,69 -80,44 -108,58

Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.1/3 – Scenario analiza – Regija Doboj


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

415,24 237.898 69.040 0,746 6,23 100,23

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 13,41 16,00 34,33 40,96



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 69.040 53.203 17.260 13.301



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 925.939 851.422 592.542 544.856


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 6.775.037 5.649.152

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 13,41 12,33 8,58 7,89


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 98,13 81,82

UKUPNO: 60,94 68,63 109,92 161,93 187,30


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.1/4 – Scenario analiza – Regija Gacko


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

486,96 72.769 18.461 0,709 7,30 123,55

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 32,80 39,14 83,96 100,18



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 18.461 14.226 4.615 3.557



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 605.514 556.784 387.490 356.306

Sortirnica i transport na reciklažu: 0 0 488.349 0 488.349

Tehnologija_ BMT: 0 0 0 2.711.600 2.265.900

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 32,80 30,16 20,99 19,30


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 146,89 122,74

UKUPNO: 60,63 137,38 229,33 272,46 341,22

Ukupni bilans, EUR/t: 62,93 -13,83 -105,78 -148,90 -217,66

Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.1/5 – Scenario analiza – Regija Mrkonjić Grad


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

386,64 37.610 8.895 0,579 5,80 120,17

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 53,81 64,21 137,74 164,36



Scenarij: 0 1 2 3 4





Centar za reciklažu: 634 634

Deponovanje: 8.895 6.855 2.224 1.714



Scenarij: 0 1 2 3 4

Postojeće stanje: 597.626 0 0 0 0



Prikupljanje i transport-reciklaža: 0 0 983.494 0 983.494


Deponovanje: 0 478.652 440.131 306.306 281.656


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 1.641.346 1.373.345

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 53,81 49,48 34,44 31,66


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 184,52 154,39

UKUPNO: 67,19 174,59 314,94 339,73 451,52

Ukupni bilans, EUR/t: 52,99 -54,41 -194,77 -219,56 -331,35

Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.1/6 – Scenario analiza – Regija Prijedor


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

435,29 160.453 66.032 1,118 6,53 70,11

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 13,82 16,49 35,38 42,22



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 66.032 50.886 16.508 12.721



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 912.753 839.298 584.104 537.097


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 6.567.606 5.476.573

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 13,82 12,71 8,85 8,13


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 99,46 82,94

UKUPNO: 43,60 68,04 108,97 162,53 187,33


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.1/7 – Scenario analiza – Regija Foča


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

466,49 128.068 31.719 0,624 7,00 134,63

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 22,72 27,12 58,17 69,41



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 31.719 24.443 7.930 6.111



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 720.804 662.796 461.269 424.147


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 3.943.163 3.292.005

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 22,72 20,90 14,54 13,37


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 124,32 103,79

UKUPNO: 68,43 103,21 173,69 219,34 269,96


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.1/8 – Scenario analiza – Regija Zvornik


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

422,47 142.955 40.442 0,816 6,34 93,14

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 19,27 23,00 49,34 58,87



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 40.442 31.166 10.111 7.791



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 779.459 716.730 498.804 458.662


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 4.667.681 3.895.320

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 19,27 17,72 12,33 11,34


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 115,42 96,32

UKUPNO: 49,82 90,00 145,28 198,48 235,22


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



3.1.2.2 Scenario analiza – višeregionalni koncept za minimalne uvjete održivog

upravljanja otpadom (scenario 2)

Budući da je za priuštivo upravljanje otpadom potrebno ispuniti navedene preduslove, iste je

moguće realizovati na način da više regija zajednički organizuje mrežu potrebnih objekata.

Stoga se u ovoj iteraciji u razmatarnje uzelo okrupnjavanje područja koje pokrivaju pojedine

regije tako da se uzme najmanji broj regija sa ciljem da se zadovoljiti minimalno scenario

1, ili viši scenario, tj. priuštivo upravljanje odvojeno prikupljenim sekundarnim sirovinama,

njihovim predtretmanom i odvozom na mjesto tretmana.

Ovim scenarijem zadovoljili bi se uslovi koje EU postavlja pred države članice vezano za

potrebu odvojenog prikupljanja određenih komponenti ili vrsta komunalnog otpada sa ciljem

od minimalno 50 % od ukupno nastalih količina navedenog otpada do 2020. godine (u ovoj

scenario analizi, obzirom na postojeće stanje odvojenog prikupljanja, ovaj cilj je prolongiran

do kraja predmetnog razdoblja Strategije, tj. do 2025. godine).

Preostali miješani komunalni otpad, kao i neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad

deponovao bi se na sanitarni način, ili bi se tretirao na lokacijama zajedničkih deponija.

Stoga su se zajednički razmatrale sljedeće pretpostavljene grupacije regija:

- Regije Banja Luka, Prijedor i Mrkonjić Grad

- Regije Doboj i Bijeljina

- Regije Zvornik, Foča i Gacko

S obzirom da su radovi na ZD "Crni vrh" u Zvorniku, koji su finansirani kreditnim sredstvima

Svjetske banke i sufinansirani od strane Vlade RS, u toku (za potrebe regije Zvornik i dvije

opštine, Kalesija i Sapna iz FBiH pa je potrebno sagledati mogućnosti deponovanja dodatnih

količina preostalog otpada), za regije Zvornik, Foča i Gacko razmatrane su dvije mogućnosti:

a) ZD "Rudine" Rogatica

b) ZD "Crni vrh" Zvornik

Eventualni troškovi rada ZD "Crni vrh" u Zvorniku s povećanim kapacitetima ovdje nisu uzeti

u razmatranje.

Rezultati višeregionalne analize su prikazani u tabelama 3.1.2.2/1-4.

Iz prikazanih procjena može se zaključiti da pretpostavljene grupacije regija mogu

samostalno ispuniti minimalno postavljeni cilj bez vanjskih izvora finansiranja.



Tabela 3.1.2.2/1 – Scenario analiza – Regije Banja Luka, Prijedor i Mrkonjić Grad


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

476,48 597.532 225.740 0,989 7,15 86,71

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 6,01 7,17 15,38 18,35



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 225.740 173.960 56.435 43.490



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 1.355.984 1.246.858 867.743 797.910


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 15.556.582 12.948.746

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 6,01 5,52 3,84 3,53


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 68,91 57,36

UKUPNO: 46,75 40,03 62,92 106,78 118,29


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.2/2 – Scenario analiza – Regije Doboj i Bijeljina


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

438,26 385.667 130.701 0,891 6,57 88,53

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 8,70 10,38 22,27 26,58



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 130.701 100.721 32.675 25.180



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 1.137.195 1.045.677 727.732 669.166


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 10.591.862 8.823.172

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 8,70 8,00 5,57 5,12


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 81,04 67,51

UKUPNO: 51,73 59,64 86,96 137,54 151,59


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.2/3 – Scenario analiza – Regije Zvornik, Foča i Gacko – ZD "Rudine" Rogatica


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

458,69 343.792 90.622 0,717 6,88 115,14

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 11,15 13,31 28,55 34,06



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 90.622 69.835 22.655 17.459



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 1.010.698 929.360 646.782 594.731


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 8.193.994 6.829.447

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 11,15 10,26 7,14 6,56


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 90,42 75,36

UKUPNO: 58,54 73,44 110,95 159,85 182,62


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.2/4 – Scenario analiza – Regije Zvornik, Foča i Gacko –ZD "Crni vrh" Zvornik


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

458,69 343.792 90.622 0,717 6,88 115,14

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 11,15 13,31 28,55 34,06



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 90.622 69.835 22.655 17.459



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 1.010.698 929.360 646.782 594.731


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 8.193.994 6.829.447

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 11,15 10,26 7,14 6,56


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 90,42 75,36

UKUPNO: 58,54 74,61 111,85 161,02 183,52


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



3.1.2.3 Scenario analiza – višeregionalni koncept bez deponovanja neobrađenog

otpada (scenario 3)

Iduća iteracija scenario analize, nakon što su sagledane mogućnosti ispunjavanja uslova

održivog upravljanja odvojeno prikupljenim i preostalim, miješanim otpadom, bazira se na

višeregijskom konceptu koji obuhvata:

- iskorištavanje energetskog potencijala otpada (proizvodnja GIO biološko-

mehaničkim tretmanom),

- iskorištavanje sekundarnih sirovina iz postrojenja (metali, određene vrste plastike i

dr),

- deponovanje stabilizovanog, tretiranog ostatka na zajedničkim deponijama.

Na ovaj način se postiže cilj EU vezano za izbjegavanje deponovanja netretiranog otpada,

odnosno smanjenju količine biorazgardivog otpada koji se deponuje. Međutim, količina

sekundarnih sirovina koje se radi reciklaže odvajaju iz ukupnog toka otpada (uglavnom

metali), znatno je manja nego u pretodnoj iteraciji (gdje se sekundarne sirovine prikupljaju na

mjestu nastanka pa je degradacija određenih materijala, npr. plastike, mnogo manja nego

nakon mehaničko-biološkog tretmana).

Budući da su ovakva postrojenja sofisticirana, a tehnologije za dobivanje kvalitetnog goriva iz

otpada finansijski zahtjevnije, scenario analiza je sagledala sljedeće pretpostavljene grupacije

regija:

- Regije Banja Luka, Prijedor, Mrkonjić Grad i Doboj

- Regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko

Za regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko, slično kao i u scenariju 2, sagledavaju se

mogućnosti deponovanja preostalog, tretiranog otpada na sljedećim ZD:

a) ZD "Rudine" Rogatica

b) ZD "Crni vrh" Zvornik

c) ZD "Brijesnica" Bijeljina

Eventualni troškovi rada ZD "Crni vrh" u Zvorniku ili ZD "Brijesnica" u Bijeljini s

povećanim kapacitetima ovdje nisu uzeti u razmatranje.

Rezultati višeregionalne analize su prikazani u tabelama 3.1.2.3/1-4.



Tabela 3.1.2.3/1 – Scenario analiza – Regije Banja Luka, Prijedor, Mrkonjić Grad i Doboj


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

462,19 835.430 294.780 0,919 6,93 90,54

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 5,01 5,98 12,83 15,31



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 294.780 227.163 73.695 56.791



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 1.477.647 1.358.731 945.600 869.501


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 18.779.463 15.625.645

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 5,01 4,61 3,21 2,95


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 63,71 53,01

UKUPNO: 50,07 36,26 57,11 98,17 108,45


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.3/2 – Scenario analiza – Regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko - ZD

"Rudine" Rogatica


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

463,20 491.561 152.284 0,843 6,95 98,89

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 7,84 9,36 20,08 23,96



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 152.284 117.353 38.071 29.338



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 1.194.557 1.098.423 764.440 702.920


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 11.792.055 9.820.764

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 7,84 7,21 5,02 4,62


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 77,43 64,49

UKUPNO: 51,61 60,72 87,85 135,33 149,74


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.3/3 – Scenario analiza – Regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko - ZD "Crni

vrh" Zvornik


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

463,20 491.561 152.284 0,843 6,95 98,89

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 7,84 9,36 20,08 23,96



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 152.284 117.353 38.071 29.338



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 1.194.557 1.098.423 764.440 702.920


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 11.792.055 9.820.764

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 7,84 7,21 5,02 4,62


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 77,43 64,49

UKUPNO: 51,61 57,68 85,50 132,29 147,40


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Tabela 3.1.2.3/4 – Scenario analiza – Regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko - ZD

"Brijesnica" Bijeljina


t/god

Količina otpada,

t/dom./god

Cijena,

EUR/dom/mj

Cijena, EUR/t

463,20 491.561 152.284 0,843 6,95 98,89

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 7,84 9,36 20,08 23,96



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 152.284 117.353 38.071 29.338



Scenarij: 0 1 2 3 4






Deponovanje: 0 1.194.557 1.098.423 764.440 702.920


Tehnologija_ BMT: 0 0 0 11.792.055 9.820.764

Nulto stanje

ZD + prikupljanje

miješanog

otpada

Scenarij 1

+prikupljanje za

reciklažu

Scenarij 1

+tretman

preostalog

otpada

Scenarij 2 i 3

0 1 2 3 4







Deponovanje: 0,00 7,84 7,21 5,02 4,62


Tehnologija_ BMT: 0,00 0,00 0,00 77,43 64,49

UKUPNO: 51,61 61,60 88,53 136,21 150,42


Scenarij:

Scenario:

EUR/t

t/god

EUR

EUR/t proizvedenog



Iz prikazanih procjena može se zaključiti da pretpostavljene grupacije regija ne mogu

samostalno ispuniti minimalno postavljeni cilj bez vanjskih izvora finansiranja.

Stoga je u kalkulaciju unesen faktor učestvovanja vanjskog izvora finansiranja u

kapitalnim troškovima postrojenja za biološko-mehanički tretman otpada.

Prema procjenama, navedeni scenario bi se mogao realizovati pod sljedećim uvjetima:

- za regije Banja Luka, Prijedor, Mrkonjić Grad i Doboj:

bez učestvovanja vanjskog izvora finansiranja i povećanje neto primanja

domaćinstava za oko 9 %, ili

učešće vanjskog izvora finansiranja u iznosu od minimalno 60 %.

- za regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko – ZD "Rudine" Rogatica:

bez učešća vanjskog izvora finansiranja i povećanje neto primanja


učestvovanje vanjskog izvora finansiranja u iznosu od minimalno 60 % i

povećanje neto primanja domaćinstava za oko 27 %, ili


povećanje neto primanja domaćinstava za oko 24 %.

- za regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko – ZD "Crni vrh" Zvornik:







- za regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko – ZD "Brijesnica" Bijeljina:









3.1.2.4 Scenario analiza – integrisani višeregijski koncept (scenario 4)

Integrisani koncept upravljanja otpadom podrazumijeva kombinaciju scenarija 2 i 3, odnosno

odvojeno prikupljanje otpada za reciklažu i biološko-mehanički tretman preostalog

otpada uz deponovanje stabilizovanog ostatka na zajedničkim deponijama.

Na ovaj način se najboljim raspoloživim tehnikama, koje ne zahtijevaju prevelike troškove,

ispunjavaju kriteriji upravljanja otpadom u EU.

Vezano za rezultate scenario analize koncepta u prethodnim tačkama, može se konstatovati da

je za ovakav integrisani višeregionalni koncept potrebno učešće vanjskog izvora

finansiranja u kapitalnim troškovima postrojenja za biološko-mehanički tretman otpada.

Prema procjenama, navedeni scenario bi se mogao realizovati pod sljedećim uslovima:

- za regije Banja Luka, Prijedor, Mrkonjić Grad i Doboj:



učešće vanjskog izvora finansiranja u iznosu od minimalno 60 % i povećanje

neto primanja domaćinstava za oko 13 %, ili

učešće vanjskog izvora finansiranja u iznosu od minimalno 80 % i povećanje

neto primanja domaćinstava za oko 11 %.

- za regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko – ZD "Rudine" Rogatica: učešće

vanjskog izvora finansiranja u iznosu od minimalno 80 % i povećanje neto primanja

domaćinstava za oko 40 %,

- za regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko – ZD "Crni vrh" Zvornik: učešće


domaćinstava za oko 38 %,

- za regije Bijeljina, Zvornik, Foča i Gacko – ZD "Crni vrh" Zvornik: učešće


domaćinstava za oko 41 %.

Eventualni troškovi rada ZD "Crni vrh" u Zvorniku ili ZD "Brijesnica" u Bijeljini s

povećanim kapacitetima ovdje nisu uzeti u razmatranje.



3.1.2.5 Scenario analiza – prijedlog koncepta na bazi finansijske analize

Na bazi finansijski sagledanih koncepata u okviru scenario analize, uvažavajući priuštivost

za domaćinstva i nezavisnot od vanjskih izvora finansiranja, može se predložiti sljedeći

koncept višeregionalnog upravljanja otpadom (tabele 3.1.2.2/1-4):

1. za regije Banja Luka, Prijedor i Mrkonjić Grad uz realizovanje scenarija 2

(odvojeno prikupljanje otpada za reciklažu i deponovanje ostatka na zajedničkoj

deponiji "Ramići" u Banjoj Luci),

2. za regije Doboj i Bijeljina uz realizovanje scenarija 2 (odvojeno prikupljanje otpada

za reciklažu i deponovanje ostatka na zajedničkoj deponiji "Brijesnica" u Bijeljini)

3. za regije Zvornik, Foča i Gacko uz realizovanje scenarija 2 (odvojeno prikupljanje

otpada za reciklažu i deponovanje ostatka na zajedničkoj deponiji "Rudine" u Rogatici

ili zajedničkoj deponiji "Crni vrh" u Zvorniku)

Za potrebe zajedničkog upravljanja otpadom za regije Zvornik, Foča i Gacko na ZD "Crni

vrh" Zvornik, potrebno je napraviti analize mogućnosti realizacije.

3.1.2.6 Analiza situacije razmatranih scenarija

U nastavku se daje analiza situacije, tj. prednosti i nedostataka scenarija upravljanja

komunalnim te neopasnim preostalim komercijalnim i industrijskim otpadom, a koji su

detaljnije opsiani na početku tačke 3.1.

- scenario 0: postojeće stanje,

- scenario 1: deponovanje na zajedničkim deponijama,

- scenario 2: dodatno na scenario 1 – odvojeno prikupljanje komunalnog otpada za

reciklažu i njegov predtretman,

- scenario 3: dodatno na scenario 1 – tretman miješanog neopasnog otpada i


- scenario 4: objedinjuje scenarije 2 i 3



Tabela 3.1.2.6/1 – Analiza situacije – Komunalni, neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad

Komunalni, neopasni preostali

komercijalni i industrijski otpad Unutarnji faktori Vanjski faktori

# Priuštivost Scenario Snaga Slabosti Prilike Prijetnje

1

da

postojeće

stanje

Postojeća organizacija

prikupljanja otpada

Postojeće ZD

Postojeći sistemi

upravljanja određenim

vrstama otpada

Nesanitarno lokalno

deponovanje otpada u

regijama koje nemaju

izgrađene ZD

Veliki broj nelegalnih

deponija

Nizak nivo odvojenog

prikupljanja otpada za

reciklažu

Mala obuhvaćenost

domaćinstava uslugom

zbrinjavanja otpada

Mogućnost vanjskog oblika

finansiranja radi

unaprijeđenja upravljanja

otpadom na postojećim ZD

Ugroženost životne

sredine i zdravlja ljudi

Odbijanje lokalne sredine

za zbrinjavanje otpada iz

drugih JLS






2

da

scenario 1

Sanitarno deponovanje

Kontrola tokova otpada

Postojanje izgrađenih ZD

Postojanje inicijativa

između JLS za izgradnju

novih ZD

Nemogućnost 2 regije da

samostalno realizuju ZD

Nizak nivo odvojenog

prikupljanja otpada za

reciklažu

Potrebna nova

infrastruktura za daljinski

transport otpada (transfer

stanice)


finansiranja radi


otpadom na

međuregionalnom nivou



drugih regija






3

da

scenario 2

Zadovoljeni ciljevi EU

vezano za odvojeno

prikupljanje otpada za

reciklažu

Sanitarno deponovanje

Postojeće dvije ZD

Potencijalna treća ZD je u

izgradnji


Postojanje postrojenja za

sortiranje otpada u nekim

komunalnim preduzećima

Potrebna nova organizacija

prikupljanja otpada

Potrebna nova

infrastruktura i oprema za

upravljanje otpadom

Neizbježno povećanje

troškova upravljanja

otpadom

Nemogućnost samostalnog

realizovanja scenarija (osim

Regije Banja Luka)

Mogući prihodi od prodaje

sekundarnih sirovina


finansiranja radi


otpadom na

međuregionalnom nivou

Razvijanje ekološke svijesti

građana

Postojanje sličnih

postrojenja u FBiH

Mogući pad stepena

naplate

Povećanje nelegalnog

deponovanja i posljedično

ugroženost životne sredine

i zdravlja ljudi

Na postojećim ZD i

potencijalnom ZD potrebno

sagledati mogućnosti

proširenja kapaciteta rada






4

uslovno

scenario 3

Zadovoljeni uslovi

deponovanja tretiranog

otpada

Odvajanje sekundarnih

sirovina na postrojenju za

tretman otpada


Značajno povećanje

troškova zbrinjavanja

otpada


prikupljanja otpada

Potrebna nova


upravljanje otpadom

Nemogućnost realizovanja

scenarija bez vanjskih

faktora ili povećanja

životnog standarda

građana


finansiranja radi


otpadom na

međuentitetskom nivou

Mogućnost razmatranja

zbrinjavanja otpada

pomoću složenijih

tehnologija


transportnih aktivnosti

Mogući pad stepena

naplate




i zdravlja ljudi



drugih regija ili entiteta






5

uslovno

scenario 4

Zadovoljeni uslovi na nivou

EU vezano za odvojeno

prikupljanje sekundarnih

sirovina za reciklažu i

deponovanje tretiranog

otpada


Nezavisnost upravljanja

otpadom od vanjskih

faktora

Postojanje postrojenja za

sortiranje otpada u nekim

komunalnim preduzećima


troškova zbrinjavanja

otpada


prikupljanja otpada

Potrebna nova


upravljanje otpadom

Nemogućnost realizovanja

scenarija bez vanjskih

faktora ili povećanja

životnog standarda

građana


finansiranja radi


otpadom na

međuentitetskom nivou

Mogućnost razmatranja

zbrinjavanja otpada

pomoću složenijih

tehnologija

Razvijanje ekološke svijesti

građana

Postojanje sličnih

postrojenja u FBiH


transportnih aktivnosti

Mogući pad stepena

naplate




i zdravlja ljudi



drugih regija ili entiteta



3.1.2.7 Prijedlog koncepta upravljanja komunalnim, neopasnim preostalim

komercijalnim i industrijskim otpadom

Na bazi finansijske scenario analize te analize situacije za upravljanje komunalnim i

neopasnim preostalim komercijalnim i industrijskim otpadom, preporuke za upravljanje ovim

vrstama otpada u periodu do 2025. godine su sljedeće:

1. Realizovati scenario 2:

- odvojeno prikupljanje neopasnog komunalnog otpada za reciklažu,

- predtretman odvojeno prikupljenog neopasnog komunalnog otpada i transport

u pogone za reciklažu,

- odvojeno prikupljanje opasnih komponenti komunalnog otpada iz

domaćinstava u sklopu centara za reciklažu ili putem mobilnih jedinica,

predavanje prikupljenog otpada ovlaštenim preduzećima za dalji tretman ili

izvoz,

- organizovano prikupljanje preostalog neopasnog miješanog otpada i

deponovanje na zajedničkim deponijama.

2. Scenario 2 realizovati međuregionalnom saradnjom na sljedećem nivou:

- za regije Banja Luka, Prijedor i Mrkonjić Grad uz realizovanje scenarija 2

(odvojeno prikupljanje otpada za reciklažu i deponovanje ostatka na

zajedničkoj deponiji "Ramići" u Banjoj Luci),

- za regije Doboj i Bijeljina uz realizovanje scenarija 2 (odvojeno prikupljanje

otpada za reciklažu i deponovanje ostatka na zajedničkoj deponiji "Brijesnica"

u Bijeljini),

- za regije Zvornik, Foča i Gacko uz realizovanje scenarija 2 (odvojeno

prikupljanje otpada za reciklažu i deponovanje ostatka na zajedničkoj deponiji

"Crni vrh" u Zvorniku, koji je u izgradnji, uz sagledavanje mogućnosti rada s

povećanim kapacitetom, ili na zajedničkoj deponiji "Rudine" u Rogatici).

3. Stvarati preduslove za realizovanje upravljanja otpadom na višem nivou:

- racionalnim upravljanjem elementima sistema upravljanja otpadom,

- sagledavanje mogućnosti finansiranja vanjskim bespovratnim sredstvima,

- podizanjem životnog standarda i ekološke svijesti.

Takođe, u što kraćem roku, za realizaciju prednje navedenog, potrebno je obezbijediti jačanje

sistema upravljanja otpadom (organizaciono, informativno, edukaciono, finansijsko i dr.).

Potrebno je kroz prostorno-plansku dokumentaciju definisati potencijalne lokacije za objekte

upravljanja otpadom i svih potrebnih pratećih objekata i infrastrukture (transfer stanice i dr.),

izraditi potrebne studije uticaja na životnu sredinu i projektnu dokumentaciju za realizovanje

objekata.



Dugoročno je potrebno stovriti preduslove za realizovanje naprednijih tehnika tretmana

preostalog neopasnog otpada (mehaničko-biološki tretman, termički tretman i dr. uz

iskorištavanje energije iz otpada) i napuštanje deponovanja netretiranog otpada.

3.1.2.8 Neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad

Sve analize upravljanja otpadom, vezane za:

- zbrinjavanje preostalog (industrijskog i komercijalnog otpada koji preostane nakon

odvojenog prikupljanja i predaje iskoristivog otpada za reciklažu ovlaštenim

sakupljačima ili na konačno zbrinjavanje), i

- neopasnog otpada (komunalnog otpada ili njemu sličnog koji nastaje u okviru

predmetne djelatnosti ili industrijskog otpada za koji su napravljene analize koje

potvrđuju da se radi o neopasnom otpadu koji se može deponovati na zajedničkoj

deponiji)

obrađene su u okviru scenario analize u tački 3.1.1.5 budući da se objekti za tretman otpada

prvenstveno planiraju za komunalni otpad iz domaćinstava, a preostali otpad iz privrede će se

zbrinjavati na odabranim objektima za zbrinjavanje komunalnog otpada.

Iako su postrojenja ili zajedničke deponije za zbrinjavanje komunalnog otpada obezbijedile

dovoljne kapacitete i za zbrinjavanje neopasnog preostalog industrijskog i komercijalnog

otpada (koji se sada deponuje zajedno s komunalnim otpadom), ovdje se ne isključuje

mogućnost postojanja i privatnih inicijativa za zbrinjavanje otpada iz privrede (npr. "KEMIS

d.o.o. SRS Šamac i dr).

Upravljanje industrijskim i komercijalnim otpadom za reciklažu ili druge specifične tretmane

ili postupanja (npr. opasni otpad) predmet je poslovne politike i ugovora privrednih subjekata

s ovlaštenim sakupljačima ili vlasnicima postrojenja za tretman otpada.

Stoga, preporuke za upravljanje preostalim neopasnim komrecijalnim i industrijskim otpadom

vrijede kao što je to navedeno za komunalni otpad.



3.2 Industrijski otpad

Industrijski otpad se sagledava kroz količine opasnog ili neopasnog otpada koje su odvojeno

prikupljene i predane direktno prerađivačima ili ovlaštenim preduzećima (u RS trenutno

postoji nekoliko preduzeća za zbrinjavanje industrijskog otpda) koje ih odvoze ili izvoze na

tretman, te kroz preostale količine koje se deponuju.

Prvopomenute količine su djelimično, zavisno o vrsti otpada, opisane u posebnim tačkama, a

preostali neopasni industrijski otpad koji se deponuje je uračunat u scenario analizi za

zbrinjavanje na postrojenjima koja su namijenjena komunalnom i preostalom neopasnom

komercijalnom otpadu.

U tabeli 3.2/1 daje se procjena budućih količina industrijskog otpada koji će nastajati u

periodu do 2025. godine po regijama.

Tabela 3.2/1 – Procjena budućih količina industrijskog otpada po regijama

Analiza situacije i preporuke za postupanje s industrijskim otpadom, zavisno o vrsti otpada,

dane su kvalitativno u tačkama koje opisuju predmetnu vrstu otpada.

3.3 Medicinski otpad

Buduće količine medicinskog otpada procijenjene su na bazi postojećeg stanja, prosječne

godišnje stope rasta specifične količine otpada i faktora stanovništva, te su prikazane na nivou

RS (tabela 1/1) i regijama unutar RS (tabela 1/2).

U tabeli 3.3/1 daje se procjena budućih količina medicinskog otpada koje će nastajati u

periodu do 2025. godine po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka

62.658 63.433 64.171 64.878 65.558 66.214 66.849 67.466 68.067 68.652 69.225

Bijeljina 12.835 12.994 13.145 13.290 13.429 13.564 13.694 13.820 13.943 14.063 14.180

Doboj 49.410 52.007 54.801 57.795 60.994 64.401 68.020 71.854 75.905 80.175 84.667

Gacko 6.813 6.898 6.978 7.055 7.129 7.200 7.269 7.336 7.402 7.465 7.528

Mrkonjić Grad

5.300 5.365 5.428 5.487 5.545 5.600 5.654 5.706 5.757 5.807 5.855

Prijedor 18.124 18.348 18.562 18.766 18.963 19.153 19.337 19.515 19.689 19.858 20.024

Foča 11.494 11.636 11.772 11.901 12.026 12.146 12.263 12.376 12.486 12.594 12.699

Zvornik 298.953 294.739 290.959 287.538 284.419 281.556 278.914 276.464 274.182 272.048 270.047

Ukupno, t/god:

465.587 465.420 465.816 466.710 468.063 469.834 472.000 474.537 477.431 480.662 484.225



Tabela 3.3/1 – Procjena budućih količina medicinskog otpada po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 1.426 1.450 1.475 1.500 1.525 1.551 1.575 1.598 1.622 1.646 1.671

Bijeljina 150 153 155 158 161 164 166 168 171 173 176

Doboj 456 464 472 480 488 496 504 511 519 527 534

Gacko 127 130 132 134 136 138 140 142 144 146 148

Mrkonjić Grad 19 19 19 19 20 20 20 21 21 21 21

Prijedor 335 341 347 353 359 365 370 376 382 387 393

Foča 306 311 316 322 327 332 337 342 347 353 358

Zvornik 143 146 148 151 153 156 158 160 162 165 167

Ukupno, t/god:

2.962 3.014 3.064 3.117 3.169 3.222 3.270 3.318 3.368 3.418 3.468

Upravljanje medicinskim otpadom se bazira na odvojenom prikupljanju neopasnog i

opasnog otpada (infektivni, hemijski i dr.) na mjestu nastanka. Opasni medicinski otpad

prikuplja se u posebnim, namjenskim posudama, te preuzima od strane ovlaštenih sakupljača i

prevozi do mjesta zbrinjavanja. Odvojeno prikupljeni neopasni medicinski otpad može se

uključiti u cikluse reciklaže preuzimanjem od ovlaštenih sakupljača, a ostatak se zbrinjava

tehnikom kao ostali neopasni otpad.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja opasnog medicinskog otpada sagledani su

sljedeći scenariji:

scenario 0: postojeće stanje (nesanitarno deponovanje i prerada dijela opasnog

medicinskog otpada u postojećim pogonima)

scenario 1: tretman opasnog medicinskog optada

scenario 2: izvoz opasnog mecinskog otpada na tretman

Scenario 0 predstavlja postojeće stanje i opciju "ne radi ništa", opisan je u Aneksu 1

Strategije i ovdje se neće dalje razrađivati.

Scenario 1 prestavlja tretman prikupljenog opasnog medicinskog otpada koristeći predložene

uobičajne termičke tehnologije (sterilizacija – autoklaviranje, incineracija). Nakon tretmana

predmetnog otpada, isti je moguće uključiti i cikluse reciklaže (npr. staklo, metal i dr) slično

kao što je to slučaj s neopasnim medicinskim otpadom.

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenog otpadnog medicinskog otpada putem ovlaštenih

sakupljača i njegov izvoz na zbrinjavanje van područja RS. Za ovaj scenario preduslov je

postojanje slobodnih raspoloživih kapaciteta do kojih je potrebno uključiti transportne

troškove i troškove preuzimanja otpada (tzv. "gate-fee"). Ovaj scenario predstavlja krajnju

mjeru u slučaju da nije moguće sprovesti zbrinjavanje opasnog medicinskog otpada u RS

budući da predstavlja potencijalno najskuplju i najkomplikovaniju opciju prikladnu za manji

dio opasnog medicinskog otpada, i to farmaceutski i hemijski otpad te specijalni opasni

otpad, tj. za količine od cca 0,15% do cca 0,38% od ukupnih količina medicinskog otpada

(maksimalno do cca 13 t u 2025. godini).

Zbrinjavanje medicinskog otpada moguće je na sljedeći način:



- termički tretmani (patološki, infektivni, oštri predmeti i farmaceutski)

- fizičko-hemijski treman (hemijski otpad)

- reciklaža u prethodni tretman (oštri predmenti)

- deponovanje uz prethodni tretman (patološki, infektivni, farmaceutski, aerosoli i

posude pod pritiskom)

Kratki pregled tehnologija i tehnika tretmana medicinskog otpada daje se u nastavku. Za

navedeno koristili su se razni dostupni izvori i primjeri (Non-Inicineration Medical Waste

Tretatment Technologies, A resource for Hospital Administrators, Faciliy Managers, Health

Care Professionals, Environmental Adovcates, and Community Members, Washington, 2001;

Safe management of waste from health-care activites, Second edition, WHO, 2014; Pavlović

S., Aleksić Ž. (2014): Upravljanje medicinskim otpadom u Republici Srpskoj; Zbornik radova

„Stanje i perspektive farmaceutskog i medicinskog otpada“, Palić 95-101).

Incineracijske termičke tehnike:

- spaljivanje u pećima uz kontrolu vazduha (široko zastupljeno dvostepeno

spaljivanje)

- spaljivanje u pećima sa suviškom vazduha sa predgrijavanjem (šaržni, višekomorni

i retortni)

- spaljivanje u rotacionim pećima (s primarnom i sekundarnom komorom)

Neincineracijske termičke tehnike (vlažni i suvi tretmani):

- nisko temperaturne tehnologije (93°C - 177°C):

o autoklavi i retorte

o ostale tehnologije koje se baziraju na pari (kombinacije sa mehaničkim

predtretmanom i sl)

o mikrovalni sistemi

o dielektrično grijanje

- nisko temperaturni suhi sistemi:

o grijani vazduh velikog protoka (kao npr. KC MediWaste System)

o suvo grijanje (kao npr. Termal Waste Technologies, Inc.)

- srednje (177°C - 370°C) i visoko (540°C – 8.300°C) temperaturni sistemi:

o depolimerizacija,

o piroliza (oksidaciona, na bazi plazme i dr)

o napredne termičke oksidacije

o ostalo

Hemijske tehnike tretmana:

- dezinfekcioni sistemi na bazi hlora

- dezinfekcioni sistemi bez hlora (aldehidi, kreč, ozon, amonijeve soli i fenolna

jedinjenja)

- ostalo (aklana hidroliza i dr)



Ostali tretmani:

- radijacija (visokoenergetski snopovi elektrona, kobalt-60 ili UV-zračenje)

- biološki sistemi (korištenje enzimskih reakcija za dekontaminaciju medicinskog

otpada; manje zastupljeno)

- mehanički tretman (usitnjavanje noževima i drugim sredstvima; mogućnost korištenja

i oštrih medicinskih predmetima)

- enkapsulacija i inertizacija (deponovanje stabilizovanog/solidifikovanog otpada, npr.

farmaceutski otpad)

Analiza - procjena tehnologija - SAT metodologija

Kao odgovor na potrebu da se u okviru procjene tehnologija identifikuje i izabere najbolja

moguća ekološka opcija datih tehnologija, međunarodni centar Ujedinjenih nacija za životnu

sredinu (UNEP-IETC) inicirao je razvoj sistematskog postupka kojim, predloženu tehnologiju

ineresne grupe procjenjuju u smislu njegovog potencijalnog uticaja na životnu sredinu, kako

to utiče na održivi razvoj, i moguće kulturne i socio-ekonomske posljedice. Napredak u

kvalitativnom i komparativnom pristupu procjene tehnologija, doveo je do nove metodologije

koja je poznata kao održiva procjena tehnologija (SAT – Sustainable Assessment

Technology).

Fokus ove metodologije je na informisanosti učesnika koji direktno utiču u donošenju odluka

kod izbora tehnologije koja će se koristiti za tretman infektivnog medicinskog otpada.

Osnovni koraci SAT metodologije

U okviru prvog koraka, analiza situacije uključuje prikupljanje osnovnih podataka i

konsultacija sa ključnim učesnicima. Na strateškom ili makro nivou, osnovni podaci mogu da

se odnose na javne zdravstvene uticaje, zaštitu na radu (na primer, igla-stick povrede), ili

uticaj na životnu sredinu zbog nedostatka adekvatnog upravljanja medicinskim otpadom. Ova

informacija je od pomoći u definisanju problema i konkretnim terminima tokom konsultacija

sa lokalnim samoupravama, nevladinim organizacijama i proizvođačima otpada. Informacije

se takođe mogu koristiti u uporednim ocjenama scenarija. Tokom prikupljanja osnovnih

podataka, preliminarne informacije se mogu dobiti za generatore otpada i materijalne

karakteristike, sastav i porijeklo medicinskog otpada koji je proizveden. Navedeno je

provedeno tokom izrade Aneksa 1 Strategije.

Sledeći korak je postavljanje ciljeva za svaki problem koji je prepoznat tokom konsultacija sa

ključnim učesnicima. U ovom dijelu, strateški nivo procjena vrše planeri, donosioci odluka, i

izabrani predstavnici, koji treba da ispitaju opcije koje se uklapaju u principe planiranja i

politike određene ustanove. Ovaj korak može da podrazumjeva tehničku i ekonomsku studiju

izvodljivosti i planiranje. U situaciji koja uključuje više od jedne ustanove, a važan ishod u

konsultacijama na strateškom nivou procjena je odluka o tome da li će se koristiti

decentralizovan ili centralizovan tretman.



Nakon makro nivoa ili strateškog nivoa konsultacija i prikupljanja podataka, SAT

metodologija prelazi na operativni nivo procjene gdje inženjeri i drugo tehničko osoblje

sprovodi detaljnu procjenu raspoloživih tehnoloških sistema. Ovaj korak zahtjeva stručno

mišljenje i detaljnije informacije. Rezultat operativnog nivoa procjene je broj opcija

tehnoloških sistema rangiranih po redoslijedu njihovog učinka u odnosu na princip održivosti.

Međutim, izabrati najbolju tehnologiju na osnovu trenutnih informacija je jako teško. Može se

kasnije ispostaviti da je nedovoljna ili neprikladna za budućnost usljed promjene situacije,

shodno lokalnim potrebama, zakonima ili napretkom u tehnologiji.

Naredni koraci su detaljno inženjering projektovanje, raspisivanje tendera, izgradnja potrebne

infrastrukture i puštanje u rad.

Kontinuirano praćenje i evaluacija tehnološkog sistema tokom operativne faze je suštinski

sledeći korak. Ovo obezbjeđuje sigurnost da izabrana tehnologija ispunjava željeni cilj vis-a-

vis kriterija razmotrenih u SAT metodologiji.

Kriteriji za izbor najpovoljnijeg tretmana medicinskog otpada su sljedeći:

- vrste, količine i karakteristike otpada,

- kapacitet, mogućnost, efikasnost i uslovi za sprovođenje tretmana (instalacije, prostor,

infrastruktura),

- dostupnost tehnologije,

- količine i zapremina otpada nakon tretmana,

- održavanje i vođenje tretmana (obučenost zaposlenih za bezbjedno upravljanje),

- zaštita životne sredine (emisije),

- troškovi (investicija, rad, zbrinjavanje tretiranog otpada i dr),

- zakonodavni okvir,

- socijalni i politički faktori.

Na osnovu ovih uputstava kreirana je tabela analize situacije koja služi kao pomoćni alat pri

odabiru najboljih raspoloživih tehnologija za tretman infektivnog otpada, odnosno

postupanja s istim.



Tabela 3.3/1 – Analiza situacije – medicinski opad

Medicinski opad

# Tehnika /

postupanje Snaga Slabosti Prilike Prijetnje

1

Autoklav

Dokazana tehnologija jednostavna za upravljanje Lako postizanje temperature za dezinfekciju dostupnost različitih veličina i kapaciteta (od nekoliko kilograma do nekoliko tona na sat) Niski troškovi investicije u odnosu na ostale termičke tretmane Proizvođači nude mnogo dodatne opreme Postojanje aktivnih uređaja u nekim bolnicama i privatnom sektoru

Ne tretira otpad do neprepoznatljivosti Ne smanjuje zapreminu (ako nema usitnjivač) svaki veliki, tvrdi predmet može da ošteti usitnjivač Moguće stvaranje neprijatnih mirisa (minimiziraju se pravilnim radom opreme) Veća težina otpada (ako ne postoji sušenje otpada) Neadekvatna izloženost pari i temperaturi (uslijed prepreka u otpadu ili pakovanju otpada)

Postojeće instalacije u pojedinim zdravstvenim ustanovama u RS (Banja Luka, Doboj) Niske emisije u životnu sredinu u slučaju kada se ne tretira opasni otpad

Prisutnost formaldehida, fenola, citotoksika ili žive u otpadu može ugroziti životnu sredinu emisijom u vazduh, vode ili kontaminisati deponiju Neefikasno i neadekvatno odvojeno prikupljanje od strane medicinskih lica



Medicinski opad

# Tehnika /


2

Mikrovalni sistemi

Jednostavna za upravljanje (jedno lice) Dokazana tehnologija Nema tečnog izlaza iz tretmana Interni šreder smanjuje zapreminu do 80%

Moguće razvijanje neprijatnih mirisa u blizini opreme Bučnonost sekundarnog šredera za oštre predmete Svaki veliki, tvrdi predmet može da ošteti usitnjivač Relativno visoki troškovi investicije

Niske emisije u životnu sredinu u slučaju kada se ne tretira opasni otpad

Prisutnost formaldehida, fenola, citotoksika ili žive u otpad može ugroziti životnu sredinu emisijom u vazduh, vode ili kontaminisati deponiju Neefikasno i neadekvatno odvojeno prikupljanje od strane medicinskih lica



Medicinski opad

# Tehnika /


3

Grijani vazduh velikog protoka

Jednostavna kostrukcija Automatizovano i jednostavno za upravljanje (jedno lice) Mogućnost tretmana otpada različite vlažnosti (uključujući krv i tjelesne tekućine) Nema tečnog izlaza iz tretmana Interni šreder smanjuje zapreminu do 80% Tretirani otpad je neprepoznatljiv, suv i kompaktan

Slabi neprijatni mirisi pokraj kompaktora Veliki, tvrdi predmet može da ošteti usitnjivač

Niske emisije u životnu sredinu u slučaju kada se ne tretira opasni otpad Korištenje HEPA i ugljenog filtera smanjuje neprijatne mirise

Prisutnost formaldehida, fenola, citotoksika ili žive u otpadu može ugroziti životnu sredinu emisijom u vazduh, vode ili kontaminirati deponiju Neefikasno i neadekvatno odvojeno prikupljanje od strane medicinskih lica



Medicinski opad

# Tehnika /


4

Suvo grijanje

Mala veličina (cca 20 kg) Mobilnost Dostupnost i dokazanost tehnologije Nema tečnog izlaza iz tretmana Automatizovano i jednostavno Kratkotrajni rad zaposlenih lica po ciklusu (par minuta) Dualni filtracioni sistem Organizovan bezbjedan sistem upravljanja tretiranim i netretiranim kontejnerima Niski troškovi investicije

Zbog konstrukcije i kapaciteta nije pogodna za velike zdravstvene ustanove Zahtjeva dodatnu opremu (kontejnere) što stvara povećane operativne troškove Neznatne uštede na zapremini zbog korištenja dodatne opreme (kontejnera) iako se zapremina oštrih predmeta smanji za cca 75%

Niske emisije u životnu sredinu u slučaju kada se ne tretira opasni otpad Mogućnost korištenja u zdravstvenim ustanovama kao dodatak velikim netermičkim tehnologijama

Prisutnost formaldehida, fenola, citotoksika ili žive u otpadu može ugroziti životnu sredinu emisijom u vazduh, vode ili kontaminirati deponiju Neefikasno i neadekvatno odvojeno prikupljanje od strane medicinskih lica



Medicinski opad

# Tehnika /


5

Piroliza – oksidaciona

Potpuna destrukcija medicinskog otada s veoma malim emisijama u odnosu na incineraciju Ne zahtijeva dimnjak; nema tečnih izlaza iz tretmana Pogodna za tretman raznih vrsta medicinskog otpada (osim radiološkog i žive) Izlaz neprepoznatljiv, inertan, sterilan i pogodan za deponovanje na ZD Smanjenje mase i zapremine na više od 95% Gotovo bez neprijatnih mirisa i bez buke u radu Hladne površine komore za tretman, iako se isti vrši na visokim temperaturama Organizovani sistem evidencije Automatizovano (zahtijeva par minuta rada u jednom satu)

Veliki specifični troškovi investicije vezanu uz kapacitete (nije primjereno malim zdravstvenim ustanovama) Zahtijeva veću površinu i prostor za konstrukciju u poređenju s tehnologijama sličnog kapaciteta Potrebni kontejneri posebnih dimenzija za ulaz na tretman

Mogućnost iskorištenja toplote do 80% (topla voda ili para)

Emisije dioksina i furana



Medicinski opad

# Tehnika /


6

Piroliza – plazma

Potpuna destrukcija medicinskog otada s veoma malim emisijama u odnosu na incineraciju Prikladna za tretmant raznih vrsta medicinskog otpada (osim žive) Smanjenje mase i zapremine na više od 95% Proizvodnja gasa niske ili srednje kalorične vrijednosti Nema tečnih izlaza iz tretmana Izlaz inertan i serilan Visoki stepen automatizacije i kontrole procesa Prikladna za velike kapacitete, kontinuirani proces (koncept na nivou RS)

Nema puno dostupnih podataka o radu s velikim kapacitetima Složena i nova tehnologija koja nije dovoljno pouzdana i podložna je češćim kvarovima opreme Heterogenost karakteristika medicinskog otpada za tretman utječe na stabilnost plazma-sistema ako nije dobro projektovana i kontrolirana Veliki troškovi investicije Potrebna velika površina i instalacije Značajno veliki operativni troškovi (električna energija, ograničeni rok trajanja opreme) Nije pogodno za manje zdravstvene ustanove Pogodno samo za kontinuirane procese

Mogućnost iskorištenja energije na razne načine Mogućnost ekstrakcije metala iz inertnog ostatka tretmana Zbog novije tehnologije, moguće je dobiti značajnije popuste kod proizvođača tehnologije

Emisije dioksina i furana i ostalih toksičnih jedinjenja Neprikladnost elektro-distributivnog sistema povećanim potrebama za rad Problemi u kvaliteti elektro-mreže u bolnici (treperenja uslijed rada plazma-baklje) Zbog novije tehnologije, potrebna su detaljna ispitivanja u realnim uslovima rada Prisutnost žive u otpadu može ugroziti životnu sredinu Studijom izvodljivosti potrebno detaljno procijeniti opravdanost primjene tehnologije



Medicinski opad

# Tehnika /


7

Hemijski tretman

Poznata tehnologija Automatizovano i jednostavno upravljanje Tečni izlaz s tretmana moguće u pravilo ispustiti u sistem javne odvodnje Ne stvaraju se produkti spaljivanja

Buka od usitnjavanja Mogućnost neprijatnih mirisa Veliki, tvrdi predmet može da ošteti usitnjivač

Korištenjem dodatne opreme (usitnjavanje) otpad je neprepoznatljiv

Moguće ispuštanje toksičnih toksičnih produkata u vode iz velikih hlornih ili hipohlornih sistema Prisutnost formaldehida, fenola, citotoksika ili žive u otpadu može ugroziti životnu sredinu emisijom u vazduh, vode ili kontaminirati deponiju, odnosno reagovati s hemijskim dezinficiensom Neefikasno i neadekvatno odvojeno prikupljanje od strane medicinskih lica



Medicinski opad

# Tehnika /


8

Radijacijski tretman - visokoenergetski snopovi elektrona

Poznata tehnologija (u drugim primjenama, a u medicini na odjelima radiologije) Nema toksičnih emisija (osim male količine ozona) Nema tečnih proizvoda tretmana; rad na sobnoj temperaturi Nema jonizacionog zračenja nakon korištenja opreme Ne zahtijeva dodatak pomoćnih sredstava (para, voda, hemikalije, topli vazduh itd) Automatizovanost i ne zahtijeva mnogo radnog vremena Niski troškovi rada

Zaposleni moraju biti opremljeni zaštitnim sredstvima protiv jonizacionog zračenja Mogući veći troškovi investicije ako je potrebno izvesti dodatne radove za zaštitu od jonizacionog zračenja Potreba uklanjanja ozona prije emisije u vazduh Nema smanjenja volumena (ako nije uključeno usitnjavanje) Otpad nije neprepoznatljiv (ako nije uključeno usitnjavanje) Veliki, tvrdi predmet može da ošteti usitnjivač

Bez buke (ako se ne koristi usitnjivač)

Mogućnost zaostajanja niskog nivoa radioaktivnosti (potrebna dodatna ispitivanja) Neefikasno i neadekvatno odvojeno prikupljanje od strane medicinskih lica



Medicinski opad

# Tehnika /


5 Izvoz

Brzo rješenje

Postojanje zakonske

regulative

Nedovoljno razvijen sistem

upravljanja navedenim

otpadom

Troškovi i organizacije

transporta

Očuvanje životne sredine

(ekološki prihvatljivo)

Moguće poteškoće prilikom

pronalaženja preduzeća u

inostranstvu za tretman

otpada (uslovi preuzimanja

i sl)

Nestabilnost tršišta vezano

uz cijene i uslove

prihvatanja

Napomena: Ocjena tehnike / postupanja rezultat je analize kriterija



Bilo da se vrši izbor tehnologije na lokalnom, regionalnom ili državnom nivou, moraju se sagledati

viđenja stručnjaka iz više oblasti, jer tehnologija koja se nudi ponekad ne sadrži bitne informacije kao

što su operativni troškovi, koji po nekada mogu biti blizu investicionih ulaganja, i u skladu sa tim

izabrati model upravljanja medicinskim otpadom.

Integrisani sistem upravljanja medicinskim otpadom i zaštite životne sredine, uopšteno posmatrano,

omogućiće nacionalnoj i lokalnoj Vladi, zdravstvenim ustanovama i drugim zainteresovanim

stranama, najbolju moguću procjenu u izboru odgovarajuće tehnologije za tretman infektivnog

medicinskog otpada, a samim tim i ispunjenje zahtjeva, potreba i očekivanja svih zainteresovanih

strana.

Na bazi sveobuhvatne ocjene kriterija za tehnologiju i/ili postupanje s otpadom te analize

situacije za upravljanje opasnim medicinskim otpadom, preporuke za upravljanje

medicinskim otpadom na nivuo regija su sljedeće:

uraditi bazu „zagađivača“, odnosno proizvođača medicinskog otpada, te je redovno ažurirati,

unaprijediti organizaciju razdvajanja medicinskog otpada na mjestu nastanka,

unaprijediti organizaciju prikupljanja i prevoza medicinskog otpada do mjesta

tretmana i/ili deponovanja,

organizovati tretman infektivnog medicinskog otpada tehnikom sterilizacija –

autoklaviranje,

tretman opasnog, infektivnog medicinskog otpada organizovati u svakoj regiji RS s

minimalno 1 pogonom po regiji, te jačati privatnu inicijativu i privatno javno

partnerstvo,

komponente tretiranog ili netretiranog otpada, koje nije moguće bezbjedno zbrinuti u

RS, potrebno je izvoziti ili napraviti detaljnje studije opravdanosti daljeg tretmana.

3.4 Ambalažni otpad

Buduće količine ambalažnog otpada iz izvora domaćinstva procijenjene su na bazi postojećeg

stanja, podataka o rastu specifične količine komunalnog otpada i broja stanovnika koji

koreliraju s podacima za komunalni otpad uz kvantitativni cilj porasta odvojeno prikupljenih

količina ambalažnog otpada iz domaćinstava do 2025. godine minimalno 50% od ukupno

stvorenih količina ambalaže od papira/kartona, plastike, stakla i metala. Količine ambalažnog

otpada iz drugih izvora baziraju se na prosječnim godišnjim stopama rasta za industrijski

otpad. Buduće količine ambalažnog otpada prikazane su na nivou RS (tabela 1/1) i regijama

unutar RS (tabela 1/2).

U tabeli 3.4/1 daje se procjena budućih količina ambalažnog otpada koje će nastajati u




Tabela 3.4/1 – Procjena budućih količina ambalažnog otpada po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 5.089 5.479 6.027 6.810 7.942 9.590 11.988 15.502 20.665 28.259 39.440

Bijeljina 1.008 1.088 1.211 1.403 1.709 2.202 2.992 4.270 6.339 9.694 15.137

Doboj 3.111 3.343 3.633 4.012 4.529 5.265 6.347 7.988 10.535 14.554 20.970

Gacko 481 490 503 523 559 627 758 1.019 1.545 2.607 4.762

Mrkonjić Grad 372 377 384 392 406 432 483 592 825 1.335 2.450

Prijedor 1.422 1.528 1.685 1.924 2.295 2.874 3.777 5.198 7.437 10.970 16.548

Foča 824 850 888 949 1.051 1.229 1.543 2.102 3.106 4.911 8.165

Zvornik 1.002 992 989 998 1.032 1.121 1.329 1.796 2.835 5.128 10.179

Ukupno, t/god:

13.309 14.147 15.320 17.011 19.523 23.340 29.217 38.467 53.287 77.458 117.651

Zbog svojih svojstava ambalažni otpad se svrstava u neopasni ali i opasni otpad (zbog

sadržaja opasnih supstanci). Upravljanje ambalažnim otpadom se bazira na odvojenom

prikupljanju otpada na mjestu nastanka. Otpad se prikuplja u posebnim, namjenskim

posudama te preuzima od strane ovlaštenih sakupljača i prevozi do mjesta reciklaže i/ili

zbrinjavanja.

U okviru sagledavanja mogućnosti reciklaže i/ili zbrinjavanja ambalažnog otpada sagledani

su sljedeći scenariji:

scenario 0: postojeće stanje (nesanitarno deponovanje, reciklaža, izvoz)

scenario 1: ponovna upotreba i reciklaža ambalažnog otpada

scenario 2: izvoz ambalažnog otpada

Scenario 0 predstavlja postojeće stanje, opisan je u Aneksu 1 Strategije i ovdje se neće dalje

razrađivati.

Scenario 1 predstavlja ponovnu upotrebu i reciklažu ambalažnog otpada.

Ponovno korištenje je primjer načina izbjegavanja otpada gdje se iskorištena povratna

ambalaža vraća u proizvodni proces i nakon predtretmana ponovno koristi za osnovnu

namjenu (npr. staklene boce). Reciklaža ambalažnog otpada je skup aktivnosti kojima se

obezbjeđuje ponovno korištenje otpadnih materijala. Reciklaža podrazumjeva proces

sakupljanja otpada koji je moguće reciklirati (plastika, staklo, papir, metal itd.), zatim

separaciju recikabilnog od ostalih vrsta otpada i sortiranje u podgrupe.

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenog ambalažnog otpada putem ovlaštenih sakupljača na

zbrinjavanje van područja RS. Za ovaj scenario preduslov je postojanje slobodnih

raspoloživih kapaciteta do kojih je potrebno uključiti transportne troškove i troškove

zaprimanja otpada (tzv. "gate-fee"). Ovaj scenario predstavlja krajnju mjeru u slučaju da nije

moguće sprovesti reciklažu ambalažnog otpada u RS.



Finansiranje sistema se može provesti na razne načine, a najprisutniji su depozitni i inegralni

koncept.Integralni sistem je uspješan u provođenju onda kada već postoji izgrađena jaka i

stabilna infrastrukturna mreža, odsnono nakon uspostavljanja sistema na depozitnoj osnovi s

jakom finansijskom podrškom države.

Stoga je u RS potrebno izgraditi vlastitu infrastrukturnu mrežu za odvojeno prikupljanje

posebnih kategorija otpada gdje je neophodna direktna intervencija RS na način da se kroz

uvođenje depozitnog sistema upravljanja otpadom (umjesto integralnog) obezbijedi

finansijska podrška pri uspostavljanju svakog pojedinačnog sistema upravljanja otpadom u

RS te da se omogući subvencioniranje, ili sufinasiranje izgradnje objekata za razdvajanje i

preradu otpada, transfer stanica i ostalih komponenti jake infrastrukturne mreže neophodne za

nesmetano funkcionisanje sistema upravljanja svakom kategorijom otpada, a radi postizanja

utvrđenih ciljeva i ispunjenja obaveza u skladu sa EU direktivama.

Raspoložive uobičajne tehnike reciklaže i postupanja sa ambalažnim otpadom opisane su u

analizi situacije (tabela 3.4/2).



Tabela 3.4/2 – Analiza situacije – Ambalažni otpad

Ambalažni otpad Unutarnji faktori Vanjski faktori

# Ocjena Tehnika / postupanje

Snaga Slabosti Prilike Prijetnje

1 3,78 Ponovno korištenje

Očuvanje proizvoda u originalnom obliku Očuvanje sirovinskih resursa Očuvanje energije Postojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje ambalažnim otpadom

Trošenje resursa za ponovno korištenje (npr. voda ili sredstva za čišćenje itd).

Poboljšanje kvaliteta životne sredine Očuvanje deponijskog prostora Otvaranje novih radnih mjesta

Troškovi pripreme za ponovno korištenje mogu biti veći od troškova proizvodnje nove ambalaže.






2 3,80 Reciklaža Ispitana i dostupna tehnologija, prihvaćena od strane struke Očuvanje sirovinskih resursa Očuvanje energije Proizvodnja recikliranih materijala koji se ponovno mogu koristiti Postojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje ambalažnim otpadom Postojanje preduzeća za reciklažu PET-a ili za prikupljanje i izvoz

Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja i informisanja građana o odvojenom prikupljanju otpada

Širina tržišta za plasman recikliranog materijala Poboljšanje kvalitete životne sredine Ekološki prihvatljivo Očuvanje deponijskog prostora Otvaranje novih radnih mjesta

Konkurentnost na tržištu zavisno od kvaliteta recikliranog materijala Stav javnosti prema kvaliteti obnovljenog materijala Nedovoljna informisanost građana o odvojenom prikupljanju otpada Učešće građana u procesu odvojenog prikupljanja otpada






3 3,84 Izvoz Brzo rješenje

Gubitak vrijednog materijala pogodnog za reciklažu Troškovi i organizacija transporta

Očuvanje životne sredine (ekološki prihvatljivo) Postojanje preduzeća za reciklažu papira izvan RS

Moguće poteškoće prilikom pronalaženja firmi u inostranstvu koje otkuplju navedeni otpad Nestabilnost tršišta vezano uz cijene i uslove prihvatanja



Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju i/ili postupanje sa ambalažnim otpadom te

analize situacije za upravljanje ambalažnim otpadom, preporuke za upravljanje

ambalažnim otpadom su sljedeće:

povezati informacioni sistem vezan za uvoz i proizvodnju ambalaže sa informacionim

sistemom za upravljanje ambalažnim otpadom radi uspostavljanja održivog sistema

(organizacionog i finansijskog) prikupljanja i tretmana ambalažnog otpada

unaprijediti organizaciju odvojenog prikupljanja ambalažnog otpada

unaprijediti organizaciju prikupljanja i prevoza ambalažnog otpada do mjesta

tretmana,

organizovati tretman (priprema za reciklažu) ili reciklažu ambalažnog otpada;

tretman odvojeno prikupljenog ambalažnog otpada organizovati u svakoj regiji RS (ili

više regija, zavisno o scenariju za upravljanje komunalnim otpadom) s minimalno 1

pogonom

u prvoj fazi uspostaviti depozitni sistem za upravljanje odvojeno prikupljenim

otpadom uz finansijsku podršku države uz subvencionisanje ili sufinansiranje

izgradnje objekata za razdvajanje otpada i dr.

kvantitativne ciljeve odvojenog prikupljanja određenih vrsta ambalažnog otpada (u

prvom redu papirne i kartonske ambalaže, plastične i staklene ambalaže te abmalaže

od metala) postaviti u skladu sa evropskim ciljevima (koji u u EU postavljeni do 2020.

godine), a s periodom realizacije do kraja 2025. godine

3.5 Otpadne baterije i akumulatori

Buduće količine otpadnih baterija i akumulatora procijenjene su na bazi postojećeg stanja,

prosječne godišnje stope rasta specifične količine otpada kao mjere porasta životnog

standarda i privrednog rasta, te specifičnoj količini predmetnog otpada, te su prikazane na

nivou RS (tabela 1/1) i regijama unutar RS (tabela 1/2).

U tabeli 3.5/1 daje se procjena budućih količina otpadnih baterija i akumulatora koje će

nastajati u periodu do 2025. godine po regijama

Tabela 3.5/1 – Procjena budućih količina otpadnih baterija i akumulatora po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 12,0 12,2 12,4 12,6 12,8 13,1 13,1 13,3 13,5 13,7 13,9

Bijeljina 4,4 4,5 4,6 4,7 4,7 4,8 4,8 4,9 5,0 5,0 5,1

Doboj 7,1 7,3 7,4 7,5 7,6 7,8 7,8 7,9 8,0 8,1 8,2

Gacko 2,2 2,2 2,3 2,3 2,3 2,4 2,4 2,4 2,4 2,5 2,5

Mrkonjić Grad

1,1 1,1 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,3 1,3

Prijedor 4,8 4,9 5,0 5,1 5,2 5,2 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6

Foča 3,8 3,9 4,0 4,0 4,1 4,2 4,2 4,2 4,3 4,3 4,4

Zvornik 4,3 4,4 4,4 4,5 4,6 4,7 4,6 4,7 4,8 4,8 4,9

Ukupno, t/god:

39,7 40,5 41,3 41,9 42,5 43,4 43,3 43,9 44,6 45,2 45,9



Većina otpadnih baterija i akumulatora klasifikuje se kao opasni otpad s obzirom na

komponente od kojih se sastoje (olovo, živa, kadmij, nikl). Evropska unija je nedavno izbacila

nikl-kadmij baterije s tržišta zbog štetnog utjecaja na životnu sredinu. Upravljanje otpadnim

baterijama i akumulatorima se bazira na odvojenom prikupljanju na mjestu nastanka

odvojeno od komunalnog otpada. Otpadne baterije i akumulatori prikupljaju se u posebnim,

namjenskim posudama, te preuzimaju od strane ovlaštenih sakupljača i prevoze do mjesta

zbrinjavanja. Odvojeno prikupljene otpadne baterije i akumulatori mogu se uključiti u cikluse

reciklaže preuzimanjem od ovlaštenih sakupljača.

U okviru sagledavanja mogućnosti reciklaže i zbrinjavanja otpadnih baterija i akumulatora

sagledani su sljedeći scenariji:

scenario 0: postojeće stanje (nesanitarno deponovanje, izvoz)

scenario 1: reciklaža otpadnih baterija i akumulatora

scenario 2: izvoz otpadnih baterija i akumulatora

Scenario 0 predstavlja postojeće stanje i opisan je u Aneksu 1 Strategije i ovdje se neće dalje

razrađivati.

Scenario 1 predstavlja reciklažu prikupljenih otpadnih baterija i akumulatora. S obzirom da

otpadne baterije sadrže teške metale poput žive, olova i kadmija zahtjevaju poseban način

reciklaže. Tokom reciklaže iz otpadnih baterija izdavaju se zapaljive materije nakon čega se

ogoljele ćelije sjeku na komade i zagrijavaju do tačke topljenja metala. Pri tome dio nemetala

ispari, dok se drugi dio istaloži ovisno o specifičnoj masi. Dobijeni metali koriste se u raznim

granama industrije. Obrada otpadnih akumulatora bazira se na izdvajanju materijala (olovo,

plastika) koji se dalje mogu koristitit kao sirovine.

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenih otpadnih baterija putem ovlaštenih sakupljača na

reciklažu i zbrinjavanje van područja RS. Za ovaj scenario preduslov je da na području RS ne

postoji ovlaštena firma za materijalni tretman odnosno zbrinjavanje otpadnih baterija, te

postojanje slobodnih raspoloživih kapaciteta do kojih je potrebno uključiti transportne

troškove i troškove zaprimanja otpada (tzv. "gate-fee"). Ovaj scenario predstavlja krajnju

mjeru u slučaju da nije moguće sprovesti reciklažu navedenog otpada u RS.

Raspoložive uobičajne tehnike reciklaže i postupanja s otpadnim baterijama i

akumulatorima opisane su u analizi situacije (tabela 3.5/2).



Tabela 3.5/2 – Analiza situacije – otpadne baterije i akumulatori


Unutarnji faktori Vanjski faktori



1 3,80 Reciklaža Ponovnim punjenjem punjivih baterija, otpadne baterije (sirovina) mogu se koristiti više puta Izdvajanje dijelova iz otpadnih baterija koje se mogu ponovo upotrijebiti u nekom novom proizvodu (npr. srebro, nikl, kobalt i dr.)

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje otpadnim baterijama Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja i informisanja građana o odvojenom prikupljanju otpada Isplativo samo ukoliko u pogon za reciklažu dođu baterije sortirane po vrstama

Poboljšanje kvaliteta životne sredine Otvaranje novih radnih mjesta Poboljšanje efikasnosti reciklaže kroz istraživanje i razvoj Povećanje stope prikupljanja otpadnih baterija dovodi do povećanja uloge obnovljenih materijala u drugim industrijama Poboljšanje transparentnosti tržišta kroz bolje prikupljanje podataka

Otpor javnosti i negativan stav prema izgradnji objekata za zbrinjavanje otpada kao i prema upotrebljivosti recikliranih materijala Učešće građana u izdvojenom prikupljanju Povećani rizici po zdavlje i sigurnost s obzirom da se za sve složenije otpadne baterije koriste sve složeniji sistemi reciklaže Finansijska efikasnost reciklaže baterija zavisi od kretanja na tržištu.







5 3,84 Izvoz Brzo rješenje Postojanje kapaciteta za tretman otpadnih baterija na području RS

Gubitak vrijednog materijala koji se može reciklirati Troškovi i organizacija transporta

Očuvanje životne sredine (ekološki prihvatljivo) Postojanje preduzeća za upravljanje ovom vrstom otpada izvan RS




Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju ili postupanje s otpadnim baterijama i

akumulatorima, te analize situacije za upravljanje otpadnim baterijama i akumulatorima,

preporuke za upravljanje navedenom vrstom otpada su sljedeće:

povezati informacioni sistem vezan za uvoz i proizvodnju baterija i akumulatora sa

informacionim sistemom za upravljanje predmetnim otpadom radi uspostavljanja

održivog sistema (organizacionog i finansijskog) prikupljanja i njegovog tretmana

unaprijediti organizaciju razdvajanja otpadnih baterija i akumulatora na mjestu

nastanka,

unaprijediti organizaciju prikupljanja i prevoza otpadnih baterija i akumulatora do

mjesta tretmana/zbrinjavanja u sklopu mreže centara za reciklažu za građane, odnosno

za privredne subjekte preuzimanjem od strane ovlaštenih preduzeća

u skladu sa hijerarhijom upravljanja otpadom, organizovati reciklažu otpadnih baterija

i akumulatora na nivou RS (minimalno 1 pogon), odnosno do ispunjenja uslova za

provođenje naprijed navedenog, otpad izvoziti putem ovlaštenih preduzeća

3.6 Stara vozila

Buduće količine starih vozila procijenjene su na bazi postojećeg stanja, prosječne godišnje

stope rasta specifične količine otpada kao mjere porasta životnog standarda i privrednog rasta,

te specifičnoj količini predmetnog otpada te su prikazane na nivou RS (tabela 1/1) i regijama


U tabeli 3.6/1 daje se procjena budućih količina starih vozila koje će nastajati u periodu do

2025. godine po regijama

Tabela 3.6/1 – Procjena budućih količina starih vozila po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Banja Luka 6.856 6.973 7.092 7.213 7.336 7.461

Bijeljina 2.536 2.579 2.623 2.668 2.713 2.760

Doboj 4.083 4.153 4.224 4.296 4.369 4.443

Gacko 1.248 1.269 1.290 1.312 1.334 1.357

Mrkonjić Grad 645 655 666 677 688 699

Prijedor 2.754 2.801 2.849 2.897 2.947 2.997

Foča 2.197 2.234 2.271 2.309 2.348 2.387

Zvornik 2.451 2.492 2.533 2.575 2.617 2.660

Ukupno, t/god: 22.770 23.156 23.548 23.947 24.352 24.764



REGIJA 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 7.465 7.577 7.691 7.806 7.923

Bijeljina 2.758 2.799 2.841 2.883 2.926

Doboj 4.442 4.508 4.575 4.643 4.712

Gacko 1.353 1.372 1.392 1.412 1.432

Mrkonjić Grad 695 705 714 724 734

Prijedor 2.998 3.042 3.088 3.134 3.181

Foča 2.381 2.415 2.449 2.484 2.520

Zvornik 2.647 2.683 2.720 2.758 2.796

Ukupno, t/god: 24.739 25.101 25.470 25.844 26.224

Upravljanje starim vozilima i njihovim dijelovima podrazumijeva skupljanje, tretman,

ponovnu upotrebu dijelova starih vozila, zbrinjavanje starih vozila i novonastalog otpada.

Staro vozilo klasifikuje se kao opasni otpad. Tek nakon rastavljanja i odvajanja opasnih

komponenti postaje neopasan otpad. Tako rastavljeno otpadno vozilo šalje se dalje na

tretman.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja starih vozila sagledani su sljedeći scenariji:


scenario 1: reciklaža starih vozila

scenario 2: izvoz starih vozila


razrađivati.

Scenario 1 prestavlja reciklažu prikupljenih starih vozila (reciklažu). Reciklaža starih vozila

provodi se u objektima za reciklažu. Nakon što se uklone akumulatori i otpadne tečnosti

(gorivo, motorno ulje, ulje za mjenjač, i dr.) nastavlja se sa demontažom komponenti i sistema

koji se mogu prodati kao polovni dijelovi ili koristiti kao osnova za obnovljene dijelove.

Materijali koji predstavljaju prijetnju za životnu sredinu odvojeno se skladište do predaje

ovlaštenim firmama specijalizovanim za reciklažu ili odlaganje. Prethodno obrađeni dijelovi

karoserije dopremaju se u rezač („shredder“) te nakon prolaza kroz zračni separator i

magnetski bubanj kao izlazni proizvod dobija se materijal (lim) koji se može iskoristiti kao

vrijedna sirovina.

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenih starih vozila putem ovlaštenih sakupljača na


postoji ovlaštena firma za zbrinjavanje starih vozila, te postojanje slobodnih raspoloživih

kapaciteta do kojih je potrebno uključiti transportne troškove i troškove zaprimanja otpada

(tzv. "gate-fee"). Ovaj scenario predstavlja krajnju mjeru u slučaju da nije moguće sprovesti

reciklažu navedenog otpada u RS.

Raspoložive uobičajne tehnike reciklaže i postupanja sa starim vozilima opisane su u analizi

situacije (tabela 3.6/2).



Tabela 3.6/2 - Analiza situacije – stara vozila

Stara vozila Unutarnji faktori Vanjski faktori



1 3,80 Reciklaža Izdvajanje komponenti štetnih za životnu sredinu Proizvodnja korisnih materijala koje se mogu ponovo upotrijebiti (elektronske komponete i drugi dijelovi vozila) Povoljni troškovi rada Integracija i saradnja unutar industrije Postojanje preduzeća za reciklažu na području RS

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje starim vozilima Nedovoljno uspostavljena organizacija prikupljanja Nerazvijena infrastruktura za reciklažu

Poboljšanje kvaliteta životne sredine Očuvanje deponijskog prostora Otvaranje novih radnih mjesta Velika potražnja na tržištu rezervnih dijelova

Učešće građana Veliki broj starih vozila koja nisu konstruisana za visoki stepen iskorištavanja ili reciklaže Moguće poteškoće u saradnji između lokalnih vlasti i sistema upravljanja

5 3,84 Izvoz Brzo rješenje Postojanje preduzeća za prikupljanje na području RS

Gubitak vrijednog materijala pogodnog za reciklažu Troškovi i organizacija transporta

Očuvanje životne sredine (ekološki prihvatljivo)

Nestabilnost tršišta vezano uz cijene i kriterije prihvata



Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju ili postupanje sa starim vozilima, te analize

situacije za upravljanje starim vozilima, preporuke za upravljanje navedenom vrstom

otpada su sljedeće:

povezati informacioni sistem vezan za uvoz vozila sa informacionim sistemom za

upravljanje predmetnim otpadom radi uspostavljanja održivog sistema

(organizacionog i finansijskog) prikupljanja i njegovog tretmana

unaprijediti organizaciju prikupljanja i prevoza starih vozila do mjesta zbrinjavanja,

u skladu sa hijerarhijom upravljanja otpadom, organizovati prikupljanje starih vozila

po regijama (minimalno 1 sabirno mjesto po regiji) i reciklažu starih vozila na nivou

RS (minimalno 1 pogon), odnosno do ispunjenja uslova za provođenje naprijed

navedenog, otpad izvoziti putem ovlaštenih preduzeća

3.7 Stare gume

Buduće količine starih guma procijenjene su na bazi postojećeg stanja, prosječne godišnje

stope rasta specifične količine otpada kao mjere porasta životnog standarda i privrednog rasta

te specifičnoj količini predmetnog otpada te su prikazane na nivou RS (tabela 1/1) i regijama


U tabeli 3.7/1 daje se procjena budućih količina starih guma koje će nastajati u periodu do


Tabela 3.7/1 – Procjena budućih količina starih guma po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 441 448 456 464 472 480 480 487 494 502 509

Bijeljina 163 166 169 172 174 177 177 180 183 185 188

Doboj 262 267 272 276 281 286 286 290 294 298 303

Gacko 80 82 83 84 86 87 87 88 89 91 92

Mrkonjić Grad 41 42 43 44 44 45 45 45 46 47 47

Prijedor 177 180 183 186 189 193 193 196 199 201 204

Foča 141 144 146 148 151 153 153 155 157 160 162

Zvornik 158 160 163 166 168 171 170 172 175 177 180

Ukupno, t/god: 1.463 1.489 1.515 1.540 1.565 1.592 1.591 1.613 1.637 1.661 1.685

Stare gume klasifikuju se kao neopasni otpad. Upravljanje starim gumama se bazira na

uspostavi sistema sakupljanja, reciklaže i tretmana odnosno poticanju i organizovanju

ponovnog korištenja starih guma za druge namjene, za izradu dijelova drugih proizvoda i za

proizvodnju drugih materijala, te na termičkoj obradi kad se otpad ne može materijalno

iskoristiti (npr. za proizvodnju energije, preradu u sintetički plin ili ulje i dr.),.



Stare gume skupljaju se od strane ovlaštenih sakupljača koji ih prevoze do mjesta

reciklaže/tretmana. Odvojeno prikupljene stare gume mogu se uključiti u cikluse reciklaže

preuzimanjem od ovlaštenih sakupljača.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja starih guma sagledani su sljedeći scenariji:

scenario 0: postojeće stanje (nesanitarno deponovanje, prerada)

scenario 1: reciklaža ili zbrinjavanje starih guma (pogoni za reciklažu ili tretman)

scenario 2: izvoz starih guma


razrađivati.

Scenario 1 predstavlja reciklažu prikupljenih starih guma (tj. ponovno korištenje ili reciklažu)

ili termički tretman. Postupkom reciklaže stare gume se usitnjavaju i prolaze proces separacije

gdje se posebno odvajaju gumeni dijelovi, tekstil i čelik. Postupkom reciklaže otpadne gume

mogu se pretvarati i u gorivo (dizel i benzin) koje se direktno može koristiti u modernim

vozilima. Termički tretman podrazumjeva korištenje starih guma kao energenata u

postrojenjima i dobivanje energije. Reciklaža starih guma ima značajnu ulogu iz razloga kako

bi se optimizirala potrošnja prirodnih resursa te kako bi se sačuvala životna sredina. Stare

gume treba odvajati od ostalog komunalnog otpada kako da ne bi završile na deponijama

otpada i tako uticale na zagađenje životne sredine.

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenih starih guma putem ovlaštenih sakupljača na


postoji ovlaštena firma za zbrinjavanje starih guma, te postojanje slobodnih raspoloživih




Raspoložive uobičajne tehnike zbrinjavanja i postupanja sa starim gumama opisane su u

analizi situacije (tabela 3.7/2).



Tabela 3.7/2 - Analiza situacije – stare gume

Stare gume Unutarnji faktori Vanjski faktori




Očuvanje proizvoda u originalnom obliku Očuvanje sirovinskih resursa Očuvanje energije Obnavljanje guma za kamione i druga teretna i radna vozila je ekonomski održivo Postojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje starim gumama

Prije upotrebe moguće potrebna priprema (predtretman) radi bezbjednog ponovnog korištenja Upitan kvalitet i trajnost obnovljene stare gume Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom

Očuvanje prirodnih resursa Otvaranje novih radnih mjesta

Stav javnosti prema kvalitetu obnovljene gume






2 3,80 Reciklaža Dobijanje novih proizvoda koji se dalje mogu koristiti (mehanički tretman - gumeni granulat, čelik, tekstil; pirolitički postupak - loživi gas, gorivo: benzin/dizel, čađa, čelik) Prihodi od prodaje dobijenih proizvoda Velika ulaganja u istraživanje i razvoj (nove tehnologije u nastajanju) Postojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje starim gumama

Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Ograničeno tržište za dobivene nove proizvode Mnoge nove tehnologije imaju previsoke troškove

Poboljšanje kvalitete životne sredine (nema emisije plinova i opasnih materija u životnu sredinu) Očuvanje prirodnih resursa i energije Otvaranje novih radnih mjesta Poboljšanje kvalitete gumenog granulata kroz tehnološki napredak i ulaganja Dugoročno gledajući zamjena prirodne gume koja se koristi u proizvodnji novih guma sa recikliranim gumenim granulatom

Otpor javnosti i negativan stav prema izgradnji objekata za zbrinjavanje otpada kao i prema upotrebljivosti recikliranih materijala Poskupljenje fosilnih goriva Promjenjivost potražnje i varijabilnost cijena






3 3,80 Termička obrada – spaljivanje na rešetki

Smanjena upotreba fosilnih goriva Postojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje starim gumama

Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Mogućnost nastanka neželjenih nusproizvoda Testiranje i zbrinjavanje ostataka tretmana Troškovi i organizacija transporta Mogućnost nastanka nepredviđenih troškova Stalna dostupnost informacije vezane uz osiguranje kvaliteta i količine otpada

Proizvodnja energije Najšire dostupna tehnologija termičke obrade Otvaranje novih radnih mjesta

Ograničeni kapaciteti Visoki troškovi investicija NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Emisija štetnih tvari putem dimnih gasova u atmosferu






4 3,64 Termička obrada – spaljivanje u fluidiziranom sloju

Smanjena upotreba fosilnih goriva Postojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje starim gumama

Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Mogućnost nastanka neželjenih nusproizvoda Potreban predtretman starih guma Testiranje i zbrinjavanje ostataka tretmana Troškovi i organizacija transporta Mogućnost nastanka nepredviđenih troškova Stalna dostupnost informacije vezane uz osiguranje kvaliteta i količine otpada

Proizvodnja energije Otvaranje novih radnih mjesta

Ograničeni kapaciteti Visoki troškovi investicija NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Emisija štetnih tvari putem dimnih gasova u atmosferu Smanjena dostupnost navedene tehnologije


Troškovi i organizacija transporta Gubitak vrijednog materijala koji se može reciklirati ili koristiti kao izvor energije





Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju ili postupanje sa starim gumama, te analize

situacije za upravljanje starim gumama, preporuke za upravljanje starim gumama su

sljedeće:

povezati informacioni sistem vezan za uvoz i proizvodnju guma sa informacionim

sistemom za upravljanje otpadom radi uspostavljanja sistema (organizacionog i

finansijskog) prikupljanja i tretmana starih guma

unaprijediti organizaciju prikupljanja i prijevoza starih guma do mjesta

tretmana/zbrinjavanja u sklopu mreže centara za reciklažu za građane, odnosno za

privredne subjekte preuzimanjem od strane ovlaštenih preduzeća

organizovati prikupljanje starih guma po regijama (minimalno 1 sabirno mjesto po

regiji)

u skladu sa hijerarhijom upravljanja otpadom, organizovati reciklažu na nivou RS

(minimalno 1 pogon) ili iskorištavati energetski potencijal starih guma termičkim

tretmanom u termoelektranama, odnosno do ispunjenja uslova za provođenje naprijed

navedenog, stare gume izvoziti putem ovlaštenih preduzeća

3.8 Otpadna ulja

Buduće količine otpadnih ulja i drugog zauljenog otpada procijenjene su na bazi postojećeg

stanja, prosječne godišnje stope rasta specifične količine otpada kao mjere porasta životnog

standarda i privrednog rasta te specifičnoj količini predmetnog otpada, te su prikazane na


U tabeli 3.8/1 daje se procjena budućih količina otpadnih ulja koja će nastajati u periodu do


Tabela 3.8/1 – Procjena budućih količina otpadnih ulja po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 1.598 1.625 1.653 1.681 1.709 1.739 1.740 1.766 1.792 1.819 1.846

Bijeljina 591 601 611 622 632 643 643 652 662 672 682

Doboj 951 968 984 1.001 1.018 1.035 1.035 1.051 1.066 1.082 1.098

Gacko 291 296 301 306 311 316 315 320 324 329 334

Mrkonjić Grad 150 153 155 158 160 163 162 164 166 169 171

Prijedor 642 653 664 675 687 698 699 709 720 730 741

Foča 512 520 529 538 547 556 555 563 571 579 587

Zvornik 571 581 590 600 610 620 617 625 634 643 651

Ukupno, t/god:

5.306 5.397 5.487 5.581 5.674 5.770 5.766 5.850 5.935 6.023 6.110

Zbog svojih osobina otpadna ulja i drugi zauljeni otpad svrstavaju se uglavnom u opasni

otpad (osim otpadnih jestivih ulja i masti – indeksni broj 20 01 25 koja se svrstavaju u

neopasni otpad).



Upravljanje otpadnim uljima i drugim zauljenim otpadom se bazira na odvojenom

prikupljanju na mjestu nastanka. Otpadna ulja i zauljeni otpad prikupljaju se u posebnim,

namjenskim posudama, te preuzimaju od strane ovlaštenih sakupljača i prevoze do mjesta

zbrinjavanja. Odvojeno prikupljena otpadna ulja i drugi zauljeni otpad mogu se uključiti u

cikluse reciklaže preuzimanjem od ovlaštenih sakupljača.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja otpadnih ulja i drugog zauljenog otpada


scenario 0: postojeće stanje (nesanitarno deponovanje, prerada otpada u postojećim

pogonima, nekontrolisano spaljivanje, izvoz)

scenario 1: reciklaža/tretman otpadnih ulja i drugog zauljenog otpada

scenario 2: izvoz otpadnih ulja i drugog zauljenog otpada


razrađivati.

Scenario 1 predstavlja reciklažu/tretman prikupljenih otpadnih ulja i drugog zauljenog

otpada. Materijalni tretman je postupak od kojeg nastaje novi proizvod ili ulje koje se može

ponovo upotrijebiti. Taj proces se odnosi na uklanjanje teških metala, nečistoća i raznih

aditiva iz korištenih ulja na bazi čega se dobije bazno ulje koje se može koristiti kao sirovina

za proizvodnju novih mazivih ulja. Termički tretman podrazumjeva korištenje otpadnog ulja

kao goriva (npr. u termoelektranama, tvornicama cementa, te industrijskim toplanama i

kotlovnicama).

Reciklaža otpadnih ulja ima značajnu ulogu iz razloga kako bi se optimizirala potrošnja

prirodnih resursa te kako bi se sačuvala životna sredina. Otpadna ulja i drugi zauljeni otpad

bitno je odvajati od ostalog komunalnog otpada kako da ne bi završili na deponijama otpada i

tako uticali na zagađenje životne sredine. Otpadna jestiva ulja potrebno je posebno sakupljati i

reciklirati (proizvodnja motornih biogoriva i dr.).

Hemijskim tretmanom moguće je rafinisati otpadna ulja korištenjem hemijskih reakcija (npr.

Rafinerija ulja Modriča).

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenih otpadnih ulja i drugog zauljenog otpada putem

ovlaštenih sakupljača na reciklažu/tretman van područja RS. Za ovaj scenario preduslov je da

na području RS ne postoji ovlaštena firma za materijalni i/ili termički tretman, odnosno

zbrinjavanje otpadnih ulja i drugog zauljenog otpada, te postojanje slobodnih raspoloživih



reciklažu/tretman navedenog otpada u RS.

Raspoložive uobičajne tehnike zbrinjavanja i postupanja s otpadnim uljima i drugim

zauljenim otpadom opisane su u analizi situacije (tabela 3.8/1).



Tabela 3.8/1 - Analiza situacije – otpadna ulja i drugi zauljeni otpad





1 3,80 Reciklaža Proizvodnja novih proizvoda/ulja za ponovnu upotrebu (npr. proizvodnja biodizela, rafinisanih ulja itd) Postojanje kapaciteta za reciklažu otpadnih ulja na području RS (npr. Rafinerija ulja Modriča) Mogućnost prihoda od prodaje recikliranog proizvoda/sirovine

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje otpadnim uljima i drugim zauljenim otpadom Potrebno uzorkovanje radi obezbjeđenja čistoće materijala prije reciklaže Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Niski nivo učešća građana (vezano uz prikupljanje jestivih otpadnih ulja i masti)

Poboljšanje kvaliteta životne sredine Očuvanje prirodnih resursa i energije Aktivno učešće građana (za slučaj prikupljanja jestivih otpadnih ulja i masti) Otvaranje novih radnih mjesta

Otpor javnosti i negativan stav Funkcionisanje sistema prikupljanja otpadnih jestivih ulja i masti samo ako je prihvaćeno od strane građana







2 3,80 Termički tretman – spaljivanje na rešetki (korištenje sekundarnog ulaza za tečna goriva)

Smanjena upotreba fosilnih goriva

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje otpadnim uljima i drugim zauljenim otpadom Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Mogućnost nastanka neželjenih nusproizvoda Testiranje i zbrinjavanje ostataka tretmana Troškovi i organizacija transporta Mogućnost nastanka nepredviđenih troškova

Proizvodnja energije Najšire dostupna tehnologija termičke obrade Otvaranje novih radnih mjesta

Ograničeni kapaciteti Visoki troškovi investicija NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Emisija štetnih tvari putem dimnih gasova u atmosferu

3 3,64 Termički tretman – spaljivanje u fluidiziranom sloju (korištenje sekundarnog ulaza za tečna goriva)

Smanjena upotreba fosilnih goriva

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje otpadnim uljima i drugim zauljenim otpadom Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Mogućnost nastanka neželjenih nusproizvoda Testiranje i zbrinjavanje ostataka tretmana Troškovi i organizacija transporta Mogućnost nastanka nepredviđenih troškova


Ograničeni kapaciteti Visoki troškovi investicija NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Emisija štetnih tvari putem dimnih gasova u atmosferu Smanjena dostupnost navedene tehnologije







4 3,40 Hemijski tretman (regeneracija, rafiniranje)

Visoki kvalitet tretiranog otpadnog ulja (uporedivo s baznim uljem)

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje otpadnim uljima i drugim zauljenim otpadom Tehnologija nije široko dostupna Troškovi i organizacije transporta Troškovi tretmana Zbrinjavanje ostataka obrade Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom

Otvaranje novih radnih mjesta

Ograničeni kapaciteti Manipulacije i tržište za proizvode tretmana Stav javnosti

5 3,84 Izvoz Brzo rješenje Postojanje preduzeća za prikupljanje EE otpada

Troškovi i organizacija transporta Konstantne akcije vezane uz osiguranje kvaliteta i količine otpadnog jestivog ulja Gubitak vrijednog materijala koji se može reciklirati ili koristiti kao izvor energije

Očuvanje životne sredine (ekološki prihvatljivo) Postojanje preduzeća za upravljanje ovom vrstom otpada izvan RS




Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju ili postupanje s otpadom, te analize situacije za

upravljanje otpadnim uljima i drugim zauljenim otpadom, preporuke za upravljanje

navedenom vrstom otpada su sljedeće:

povezati informacioni sistem vezan za uvoz i proizvođače svih vrsta ulja sa

informacionim sistemom za upravljanje otpadom radi uspostavljanja sistema

(organizacionog i finansijskog) prikupljanja i tretmana otpadnih ulja,

unaprijediti organizaciju razdvajanja otpadnih ulja i drugog zauljenog otpada na

mjestu nastanka prema vrstama i kategorijama,

unaprijediti organizaciju prikupljanja (putem prikupljanja na prodajnim mjestima,

centrima za reciklažu, odnosno za privredne subjekte preuzimanjem od strane

ovlaštenih preduzeća) i prijevoza otpadnog ulja i drugog zauljenog otpada do mjesta

zbrinjavanja putem ovlaštenih preduzeća,

u skladu sa hijerarhijom upravljanja otpadom, organizovati reciklažu otpadnih ulja na

nivou RS (minimalno 1 pogon za regeneraciju ili rerafinaciju) ili iskorištavati

energetski potencijal tretmanom otpadnih ulja i drugog zauljenog otpada u

termoelektranama, odnosno do uspostave uslova za provođenje naprijed navedenog,

predmetni otpad izvoziti putem ovlaštenih preduzeća.

3.9 Električni i elektronski otpad – EE otpad

Buduće količine EE otpada procijenjene su na bazi postojećeg stanja, prosječne godišnje

stope rasta specifične količine otpada i faktora stanovništva te su prikazane na nivou RS

(tabela 1/1) i regijama unutar RS (tabela 1/2).

U tabeli 3.9/1 daje se procjena budućih količina EE otpada koji će nastajati u periodu do


Tabela 3.9/1 – Procjena budućih količina EE otpada po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 2.273 2.311 2.351 2.391 2.432 2.473 2.475 2.512 2.549 2.587 2.626

Bijeljina 841 855 870 884 899 915 914 928 942 956 970

Doboj 1.353 1.377 1.400 1.424 1.448 1.473 1.472 1.494 1.517 1.539 1.562

Gacko 414 421 428 435 442 450 448 455 461 468 475

Mrkonjić Grad 214 217 221 224 228 232 230 234 237 240 243

Prijedor 913 928 944 960 977 994 994 1.008 1.024 1.039 1.054

Foča 728 740 753 765 778 791 789 800 812 824 835

Zvornik 812 826 840 853 868 882 877 889 902 914 927

Ukupno, t/god:

7.548 7.675 7.807 7.936 8.072 8.210 8.199 8.320 8.444 8.567 8.692



Zbog svojih svojstava EE otpad svrstava se u opasni otpad (zbog sadržaja teških metala,

azbesta i dr.). Upravljanje EE otpadom se bazira na odvojenom prikupljanju EE otpada na

dostupnim sakupljalištima, tretmanu, ponovnoj upotrebi dijelova EE otpada (metal, plastika i

dr.), zbrinjavanju novonastalog otpada, te izvozu otpada koji se ne može zbrinuti ili iskoristiti

u RS. EE otpad se preuzima od strane ovlaštenih sakupljača i prevozi do mjesta zbrinjavanja.

Odvojeno prikupljen EE otpad može se uključiti u cikluse reciklaže preuzimanjem od

ovlaštenih sakupljača.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja EE otpada sagledani su sljedeći scenariji:


scenario 1: reciklaža EE otpada

scenario 2: izvoz EE otpada



Scenario 1 predstavlja reciklažu prikupljenog EE otpada. EE otpad se najprije rastavlja uz

izdvajanje opasnih komponenti (npr. baterije, akumulatori, razna ulja, gasovi, katodne cijevi i

dr.) i vrijednih komponenti (žice, elektromotori, kablovi i dr.). Nakon toga slijedi usitnjavanje

uz magnetsko razdvajanje željeznih i ostalih materijala uz njihovo odvajanje i prešanje.

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenog EE otpada putem ovlaštenih sakupljača na

zbrinjavanje van područja RS. Za ovaj scenario preduslov je da na području RS ne postoji

ovlašteno preduzeće za zbrinjavanje EE otpada te postojanje slobodnih raspoloživih




Raspoloživa uobičajna postupanja sa EE otpadom opisana su u analizi situacije (tabela 3.9/2).



Tabela 3.9/2 – Analiza situacije – EE otpad

EE otpad Unutarnji faktori Vanjski faktori



1 3,80 Reciklaža Izdvajanje komponenti štetnih za životnu sredinu (opasnog otpada) Proizvodnja sekundarnih sirovina (željezo, bakar, aluminij) Dostupne tehnologije koje omogućuju reciklažu Štednja energije

Nedovoljno razvijen sistemupravljanja EE otpadom Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje EE otpadom

Poboljšanje kvaliteta životne sredine Očuvanje deponijskog prostora Otvaranje novih radnih mjesta Smanjenje potražnje za prirodnim sirovinama Plasman recikliranog materijala na tržište Izdvojeni metali kao sekundarne sirovine imaju iste osobine kao izvorni materijal

Cijena sekundarnih sirovina na tržištu zavisi o prisutnosti primjesa u njima Nerazvijenost tržišta za otkup iskoristivih dijelova otpadne elektronike Neizvjesnost oko budućih količina i osobina otpada, zakona i vrijednosti materijala može obeshrabriti uspostavljanje aktivnosti reciklaže Potrebna je kontinuirana edukacija zaposlenika u cilju smanjenja količina kontaminanata u sekundarnim sirovinama Učešće građana u procesu odvojenog prikupljanja otpada

5 3,84 Izvoz Brzo rješenje Postojanje preduzeća za prikupljanje EE otpada

Gubitak vrijednog materijala pogodnog za reciklažu Troškovi i organizacije transporta

Očuvanje životne sredine (ekološki prihvatljivo) Postojanje preduzeća za upravljanje EE otpadom izvan RS

Moguće poteškoće prilikom pronalaženja preduzeća u inostranstvu koje otkuplju navedeni otpad Nestabilnost tršišta vezano uz cijene i uslove prihvatanja



Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju ili postupanje sa EE otpadom te analize situacije

za upravljanje EE otpadom, preporuke za upravljanje navedenom vrstom otpada su

sljedeće:

povezati informacioni sistem vezan za uvoz i proizvođače elektičnih i elektronskih

proizvoda sa informacionim sistemom za upravljanje otpadom radi uspostavljanja

sistema (organizacionog i finansijskog) prikupljanja i tretmana EE otpada,

obezbijediti razdvajanje EE otpada sa sadržajem PCB-a od ostalog EE otpada,

unaprijediti organizaciju prikupljanja (putem centara za reciklažu ili direktnim

preuzimanjem od strane ovlaštenih preduzeća) te prevoza EE otpada do mjesta

zbrinjavanja putem ovlaštenih preduzeća,

u skladu sa hijerarhijom upravljanja otpadom,organizovati reciklažu EE otpada na

nivou RS (minimalno 1 pogon), odnosno do ispunjenja uslova za provođenje naprijed

navedenog, predmetni otpad izvoziti putem ovlaštenih preduzeća.

3.10 Građevinski i inertni otpad

Buduće količine građevinskog i inertnog otpada procijenjene su na bazi postojećeg stanja,


standarda i privrednog rasta, te specifičnoj količini predmetnog otpada te su prikazane na


U tabeli 3.10/1 daje se procjena budućih količina građevinskog i inertnog otpada koji će


Tabela 3.10/1 – Procjena budućih količina građevinskog i inertnog otpada po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 23.357 23.755 24.160 24.572 24.991 25.417 25.432 25.813 26.200 26.592 26.990

Bijeljina 8.640 8.787 8.936 9.089 9.244 9.401 9.397 9.536 9.678 9.821 9.967

Doboj 13.910 14.147 14.388 14.634 14.883 15.137 15.133 15.358 15.586 15.818 16.053

Gacko 4.252 4.324 4.396 4.470 4.545 4.621 4.609 4.675 4.742 4.810 4.879

Mrkonjić Grad 2.196 2.232 2.269 2.306 2.344 2.383 2.368 2.401 2.433 2.466 2.500

Prijedor 9.382 9.542 9.705 9.871 10.040 10.211 10.212 10.365 10.520 10.677 10.836

Foča 7.484 7.609 7.737 7.866 7.998 8.132 8.111 8.227 8.344 8.464 8.585

Zvornik 8.350 8.488 8.628 8.771 8.916 9.064 9.016 9.141 9.267 9.395 9.524

Ukupno, t/god:

77.571 78.884 80.219 81.579 82.961 84.366 84.278 85.516 86.770 88.043 89.334

Zbog svojih svojstava građevinski otpad svrstava se u neopasni, ali i opasni otpad (zbog

sadržaja opasnih supstanci, azbesta, žive i dr.). Upravljanje građevinskim (bez primjesa

opasnog otpada) i inertnim otpadom podrazumjeva skup aktivnosti i mjera koje obuhvaćaju



odvojeno skupljanje, reciklažu i/ili zbrinjavanje građevinskog otpada. Građevinski otpad ne

smije se odložiti na mjestu nastanka, kao niti na lokacijama koje za to nisu predviđene.

U okviru sagledavanja mogućnosti reciklaže ili zbrinjavanja građevinskog i inertnog otpada


scenario 0: postojeće stanje (nesanitarno deponovanje, reciklaža, izvoz)

scenario 1: ponovna upotreba i reciklaža građevinskog i inertnog otpada

scenario 2: deponovanje građevinskog i inertnog otpada


razrađivati.

Scenario 1 predstavlja ponovnu upotrebu (re-use; npr. ponovno korištenje cigle, crijepa i dr) i

reciklažu građevinskog i inertnog otpada. Osnovni ciljevi navedenih postupaka su smanjenje

količina otpada koji nastaju rušenjem, rekonstrukcijom i izgradnjom građevina (a koji bi

završio na deponijama) te očuvanje mineralnih resursa koji bi bili utrošeni za potpuno nove

građevinske proizvode. Osnovni procesi u okviru reciklaže materijala su: sortiranje, lomljenje

i ispitivanje kako bi se dobili agregati koji se ponovno koriste u u različitim područjima

građevinarstva, najčešće u cestogradnji, kod uređenja zemljišta i kao agregati za betonske

proizvode.

Scenario 2 predstavlja deponovanje građevinskog i inertnog otpada koje se može obavljati u

slučajevima kada ga nije moguće materijalno i/ili energetski obraditi i ponovno koristiti.

Raspoložive uobičajne tehnike reciklaže i postupanja sa građevinskim i inertnim otpadom

opisane su u analizi situacije (3.10/2).



Tabela 3.10/2 – Analiza situacije – Građevinski i inertni otpad

Građevinski i inertni otpad Unutarnji faktori Vanjski faktori




Očuvanje proizvoda u originalnom obliku Očuvanje sirovinskih resursa Očuvanje energije

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje građevinskim otpadom Nedovoljno razvijen sistem upravljanja navedenim otpadom

Poboljšanje kvalitete životne sredine Očuvanje deponijskog prostora Otvaranje novih radnih mjesta Korištenje otpada u sanacijama rudnika i deponija

Stav javnosti prema kvaliteti obnovljenog materijala

2 3,80 Reciklaža (drobilice)

Proizvodnja recikliranog materijala - agregata Ispitane i dostupne tehnologije, prihvaćene od strane struke Jeftin proces iz razloga što se proces može odvijati „in situ“ što smanjuje potrošnju energije pri transportu materijala do pogona za reciklažu Procesom reciklaže, količina materijala odložena u prirodu se smanjuje, te se ujedno smanjuje eksploatacija prirodnih resursa koji su ograničeni

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje građevinskim otpadom Nedovoljno razvijen sistem upravljanja građevinskim otpadom

Širina tržišta za plasman recikliranog materijala Iskorištavanje inertnog materijala u građevinarstvu Poboljšanje kvaliteta životne sredine Ekološki prihvatljivo Očuvanje deponijskog prostora Otvaranje novih radnih mjesta

Konkurentnost na tržištu zavisno o kvalitetu recikliranog materijala Mogućnost zagađenja vodom od ispiranja agregata ukoliko se proces ne vodi ispravno Nedovoljna informisanost građana o odvojenom prikupljanju otpada Učešće građana u procesu odvojenog prikupljanja otpada



Građevinski i inertni otpad Unutarnji faktori Vanjski faktori



3 3,84 Deponovanje Jednostavan proces - praksa u svijetu Zahtjeva malo opreme Niski troškovi

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje građevinskim otpadom Nedovoljno razvijen sistem upravljanja građevinskim otpadom Zapunjavanje deponijskog prostora

Korištenje građevinskog otpada kao inertnog materijala za sanaciju, prekivanje deponije

Zagađenje životne sredine



Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju ili postupanje sa građevinskim i inertnim

otpadom, te analize situacije za upravljanje građevinskim i inertnim otpadom, preporuke

za upravljanje navedenom vrstom otpada su sljedeće:

kroz prostorno-plansku dokumentaciju definisati potencijalne lokacije za deponovanje

građevinskog i inertnog otpada, kao i izraditi potrebne studije uticaja na životnu

sredinu i projektnu dokumentaciju za realizovanje deponija predmetnog otpada,

obezbijediti razdvajanje različitih vrsta građevinskog i inertnog otpada na mjestu

nastanka (opasni, neopasni, različite vrste materijala: beton, cigla, asfalt, kamen, kao i

plastika, karton i slični otpadni materijali od građenja),


preuzimanjem od strane ovlaštenih preduzeća), te prevoza otpada do mjesta reciklaže

ili zbrinjavanja,

u skladu sa hijerarhijom upravljanja otpadom, reciklažu građevinskog i inertnog

otpada u RS organizovati putem stacionarnih ili mobilnih postrojenja na zajedničkim

deponijama, samim gradilištima ili drugim uređenim površinama za tu namjenu,

odnosno u periodu do početka rada do sada nerealizovanih zajedničkih deponija, na

minimalno 1 službenoj deponiji po regiji ili drugim lokacijama predviđenim za tu

namjenu.

3.11 Otpad koji sadrži azbest

Buduće količine otpada koji sadrži azbest procijenjene su na bazi postojećeg stanja, prosječne

godišnje stope rasta specifične količine otpada kao mjere porasta životnog standarda i

privrednog rasta te specifičnoj količini predmetnog otpada te su prikazane na nivou RS (tabela

1/1) i regijama unutar RS (tabela 1/2).

U tabeli 3.11/1 daje se procjena budućih količina otpada koji sadrži azbest koji će nastajati u


Tabela 3.11/1 – Procjena budućih količina otpada koji sadrži azbest po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 10,0 10,2 10,4 10,5 10,7 10,9 10,9 11,1 11,2 11,4 11,6

Bijeljina 3,7 3,8 3,8 3,9 4,0 4,0 4,0 4,1 4,1 4,2 4,3

Doboj 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,5 6,6 6,7 6,8 6,9

Gacko 1,8 1,9 1,9 1,9 1,9 2,0 2,0 2,0 2,0 2,1 2,1

Mrkonjić Grad 0,9 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,1 1,1

Prijedor 4,0 4,1 4,2 4,2 4,3 4,4 4,4 4,4 4,5 4,6 4,6

Foča 3,2 3,3 3,3 3,4 3,4 3,5 3,5 3,5 3,6 3,6 3,7

Zvornik 3,6 3,6 3,7 3,8 3,8 3,9 3,9 3,9 4,0 4,0 4,1

Ukupno, t/god: 33,2 34,0 34,5 35,0 35,5 36,2 36,2 36,6 37,1 37,8 38,4



Zbog svojih osobina otpad koji sadrži azbest svrstava se u opasni otpad. Upravljanje

predmetnim otpadom odnosi se na obavljanje djelatnosti skupljanja, prijevoza, privremenog

skladištenja i zbrinjavanja odnosno obrade ili odlaganja azbestnog otpada. Otpad koji sadrži

azbest ne smije se odložiti na mjestu nastanka kao niti na lokacijama koje za to nisu

predviđene.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja otpada koji sadrži azbest sagledani su


scenario 0: postojeće stanje (nesanitarno deponovanje)

scenario 1: sanitarno deponovanje otpada koji sadrži azbest


razrađivati.

Scenario 1 predstavlja deponovanje otpada koji sadrži azbest na posebno označenim poljima

u okviru sanitarnih deponija otpada.

Raspoloživa uobičajna tehnika zbrinjavanja otpada koji sadrži azbest opisana je u analizi




Tabela 3.11/2 - Analiza situacije – Otpad koji sadrži azbest

Otpad koji sadrži azbest Unutarnji faktori Vanjski faktori



1 3,84 Deponovanje Jednostavan proces - praksa u svijetu Zahtjeva malo opreme Niski troškovi

Kaseta za deponovanje azbestnog otpada mora biti izolovana od ostatka deponije gdje se deponuju druge vrste otpada Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje azbestnim otpadom Nedovoljno razvijen sistem upravljanja azbestnim otpadom

Poboljšanje životne sredine

Otpor javnosti Zagađenje životne sredine i zdravlja ljudi ukoliko se ne provodi ispravno



Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju i/ili postupanje s otpadom koji sadrži azbest, te

analize situacije za upravljanje predmetnim otpadom, preporuke za upravljanje otpadom

koji sadrži azbest su sljedeće:

obezbijediti razdvajanje otpada koji sadrži azbest od ostalih vrsta građevinskog otpada

na mjestu nastanka i pripremne radnje prije transporta (površinsko očvršćivanje,

zamatanje i dr) od strane ovlaštenih subjekata radi bezbjednog rukovanja i zaštite

zdravlja ljudi,

unaprijediti organizaciju prevoza pripremljenog otpada koji sadrži azbest do mjesta

zbrinjavanja (deponovanja),

deponovanje otpada koji sadrži azbest organizovati na postojećim zajedničkim

deponijama u RS, odnosno u periodu do početka rada ostalih zajedničkih deponija, na

minimalno 1 službenoj deponiji po regiji, na posebno pripremljenim kasetama na

deponiji.

3.12 Otpad iz proizvodnje titan-dioksida

U slučaju realizacije projekata proizvodnje titan-dioksida u razdoblju važenja predmetne

Strategije, prije primjerenog deponovanja (zavisno od analiza otpada) potrebno je provesti

predtretman otpada (solidifikacija/stabilizacija). Deponovanje je potrebno izvršiti u

kontrolisanim uslovima uz obezbjeđenje zaštite životne sredine primjenom mjera zaštite i

monitoringa.

3.13 Otpadne fluorescentne cijevi

Buduće količine otpadnih fluorescentnih cijevi procijenjene su na bazi postojećeg stanja,


standarda i privrednog rasta te specifičnoj količini predmetnog otpada te su prikazane na


U tabeli 3.13/1 daje se procjena budućih količina otpadnih fluorescentnih cijevi koje će




Tabela 3.13/1 – Procjena budućih količina otpadnih fluorescentnih cijevi po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 0,26 0,26 0,27 0,27 0,28 0,28 0,28 0,29 0,29 0,29 0,30

Bijeljina 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,11 0,11 0,11 0,11

Doboj 0,15 0,16 0,16 0,16 0,16 0,17 0,17 0,17 0,17 0,18 0,18

Gacko 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05

Mrkonjić Grad 0,02 0,02 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03

Prijedor 0,10 0,11 0,11 0,11 0,11 0,11 0,11 0,11 0,12 0,12 0,12

Foča 0,08 0,08 0,09 0,09 0,09 0,09 0,09 0,09 0,09 0,09 0,10

Zvornik 0,09 0,09 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,11

Ukupno, t/god:

0,85 0,87 0,91 0,91 0,92 0,93 0,93 0,95 0,96 0,97 1,00

Zbog sadržaja žive koja je izuzetno toksičan element, fluorescentne cijevi svrstavaju se u

opasni otpad.

Upravljanje otpadnim fluorescentnim cijevima se bazira na odvojenom prikupljanju na

mjestu nastanka. Otpadne fluorescentne cijevi prikupljaju se u posebnim, namjenskim

posudama, te preuzimaju od strane ovlaštenih sakupljača i prevoze do mjesta zbrinjavanja.

Odvojeno prikupljene fluorescentne cijevi mogu se uključiti u cikluse reciklaže preuzimanjem

od ovlaštenih sakupljača.

U okviru sagledavanja mogućnosti reciklaže i zbrinjavanja otpadnih fluorescentnih cijevi



scenario 1: reciklaža otpadnih fluorescentnih cijevi

scenario 2: izvoz otpadnih fluorescentnih cijevi



Scenario 1 prestavlja reciklažu prikupljenih otpadnih fluorescentnih cijevi. Fluorescentne

cijevi, osim što sadrže komponente štetne za životnu sredinu, sadrže i korisne materijale koji

se mogu koristiti kao sekundarne sirovine. Reciklaža fluorescentnih cijevi započinje

mehaničkim tretmanom tj. lomljenjem cijevi u drobilici. Prilikom drobljenja, hvata se živa

kako ne bi dospjela u životnu sredinu. Nakon mehaničke obrade materijal prolazi kroz

separator gdje se odvaja aluminij („aluminijske krpice“) i lomljeno staklo od luminofora

(fosfornog praha). Kao konačni proizvod dobija se aluminij koji se može koristiti kao

sekundarna sirovina, te lomljeno staklo („stakleni krš“) iz kojeg kad se ukloni fosforni prah

koji sadrži živu (luminofor) klasificira kao neopasan ili inertan otpad, te se može koristiti na

deponiji ili kao cestovni ili izolacijski materijal. Moguće ga je i potpunije pročistititi i

ponovno koristiti u mješavini sa novim staklom pri proizvodnji fluorescentnih cijevi.

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenih otpadnih fluorescentnih cijevi putem ovlaštenih

sakupljača na zbrinjavanje van područja RS. Za ovaj scenario preduslov je da na području RS



ne postoji ovlaštena firma za materijalni tretman odnosno zbrinjavanje otpadnih

fluorescentnih cijevi, te postojanje slobodnih raspoloživih kapaciteta do kojih je potrebno

uključiti transportne troškove i troškove zaprimanja otpada (tzv. "gate-fee"). Ovaj scenario

predstavlja krajnju mjeru u slučaju da nije moguće sprovesti zbrinjavanje navedenog otpada u

RS.

Raspoloživa uobičajna postupanja s otpadnim fluorescentnih cijevima opisana su u analizi




Tabela 3.13/2 – Analiza situacije – otpadne fluorescentnih cijevi

Otpadne fluorescentne cijevi Unutarnji faktori Vanjski faktori



1 3,80 Reciklaža Izdvajanje komponenti štetnih za životnu sredinu (živa) Proizvodnja korisnih materijala koji se mogu upotrijebiti kao sekundarne sirovine (lomljeno staklo, aluminij)

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje otpadnim fluorescentnim cijevima Uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom (prikupljanje nerazbijenih cijevi i dr.) Živa unutar fluorescentnih svjetiljki otežava postupak reciklaže, pa je stoga potrebno neprestano razvijati efikasnije tehnologije

Poboljšanje kvaliteta životne sredine Otvaranje novih radnih mjesta

Otpor javnosti i negativan stav prema izgradnji objekata za zbrinjavanje otpada kao i prema upotrebljivosti recikliranih materijala Učešće građana u izdvojenom prikupljanju

5 3,84 Izvoz Brzo rješenje Postojanje preduzeća za prikupljanje otpadnih fluorescentnih cijevi koje sadrže živu

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje otpadnim fluorescentnim cijevima Gubitak potencijalne sirovine Uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Troškovi i organizacije transporta





Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju ili postupanje s otpadnim fluorescentnim

cijevima te analize situacije za upravljanje otpadnim fluorescentnim cijevima, preporuke

za upravljanje navedenom vrstom otpada su sljedeće:

povezati informacioni sistem vezan za uvoz i proizvođače fluorescentnih cijevi sa

informacionim sistemom za upravljanje otpadom radi uspostavljanja sistema

(organizacionog i finansijskog) prikupljanja i tretmana otpada,

obezbijediti razdvajanje otpadnih fluorescentnih cijevi prema vrstama,


preuzimanjem od strane ovlaštenih preduzeća), te prevoza predmetnog otpada do

mjesta tretmana ili zbrinjavanja putem ovlaštenih preduzeća,

u skladu sa hijerarhijom upravljanja otpadom, organizovati tretman otpadnih

fluorescentnih cijevi na nivou RS (minimalno 1 pogon), odnosno do uspostavljanja

uslova za provođenje naprijed navedenog, predmetni otpad izvoziti putem ovlaštenih

preduzeća.

3.14 Mulj iz uređaja za prečišćavanje otpadnih voda

Buduće količine mulja iz uređaja za prečišćavanje otpadnih voda procijenjene su na bazi

postojećeg stanja, prosječne godišnje stope rasta specifične količine otpada kao mjere porasta

životnog standarda i privrednog rasta, te specifičnoj količini predmetnog otpada, te su

prikazane na nivou RS (tabela 1/1) i regijama unutar RS (tabela 1/2).

U tabeli 3.14/1 daje se procjena budućih količina mulja iz uređaja za prečišćavanje otpadnih

voda koji će nastajati u periodu do 2025. godine po regijama

Tabela 3.14/1 – Procjena budućih količina mulja iz uređaja za prečišćavanje otpadnih voda po

regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 2.662 2.708 2.754 2.801 2.849 2.897 2.899 2.942 2.986 3.031 3.077

Bijeljina 985 1.002 1.019 1.036 1.054 1.072 1.071 1.087 1.103 1.119 1.136

Doboj 1.586 1.613 1.640 1.668 1.696 1.725 1.725 1.751 1.777 1.803 1.830

Gacko 485 493 501 510 518 527 525 533 541 548 556

Mrkonjić Grad 250 254 259 263 267 272 270 274 277 281 285

Prijedor 1.069 1.088 1.106 1.125 1.144 1.164 1.164 1.181 1.199 1.217 1.235

Foča 853 867 882 897 912 927 924 938 951 965 979

Zvornik 952 968 984 1.000 1.016 1.033 1.028 1.042 1.056 1.071 1.086

Ukupno, t/god: 8.842 8.993 9.145 9.300 9.456 9.617 9.606 9.748 9.890 10.035 10.184

Zbog svojih svojstava muljevi iz uređaja za prečišćavanje otpadnih voda klasificiraju se kao

neopasan otpad (npr. mulj od obrade komunalnih otpadnih voda) ili opasan otpad (npr.

muljevi koji sadrže opasne tvari iz biološke obrade industrijskih otpadnih voda, muljevi od

površinske obrade metala i sl.). Upravljanje navedenom vrstom otpada se bazira na



prikupljanju navedenog otpada od strane ovlaštenih sakupljača i prevoza do mjesta tretmana

i/ili zbrinjavanja.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja mulja iz uređaja za prečišćavanje otpadnih

voda sagledani su sljedeći scenariji:


scenario 1: zbrinjavanje muljeva (mehaničko-biološki tretman, termički tretman, te

deponovanje)


razrađivati.

Scenario 1 predstavlja tretman prikupljenih muljeva s uređaja za prečišćavanje otpadnih voda

koji može biti mehaničko-biološki ili termički, te deponovanje muljeva.

Mehaničko-biološki tretman može biti aeroban ili anaeroban. Kod aerobne razgradnje

(kompostiranja) organska komponenta se razgrađuje pomoću mikroorganizama uz prisustvo

kisika. Konačni proizvod je stabilizirani proizvod (kompost) koji ima višenamjensku

upotrebu: u poljoprivredi, sanacijama deponija ili zagađenih lokacija i sl. Anaerobna

razgradnja (digestija) predstavlja proces razgradnje organskih sastojaka pomoću anaerobnih

mikroorganizama bez prisutnosti kisika. Konačni proizvod uz kompost je i bioplin koji se

može koristiti kao energent.

Termički tretman otpada je skup postupaka kojima se smanjuje zapremina otpada, pri čemu se

izdvajaju i/ili uništavaju potencijalno opasne materije iz otpada te je moguće iskoristiti

energetsku vrijednost otpada za proizvodnju električne energije i/ili toplotne energije. Kod

spaljivanja mulja (na temperaturama višim i od 800˚C kako bi se uklonili neugodni mirisi)

dobija se toplota koja se može pretvoriti u energiju te kao krajnji proizvod pepeo koji se

nakon kontrole (ukoliko zadovoljava s obzirom na sadržaj teških metala i dr.) može koristiti u

građevinarstvu. Postupkom sušenja, muljevima se uklanja voda i kao konačni proizvod

dobija se dehidratizirani mulj (kompost) koji se nakon kontrole može višenamjenski koristiti

(u poljoprivredi, za rekultivaciju, sanaciju i sl.).

Deponovanje muljeva na deponijama u većini evropskih zemalja se smanjuje zbog zahtjeva

Direktive o odlagalištu otpada (1999/31/EEZ) koja zahtjeva smanjenje količine

biorazgradivog otpada koji dospjeva na deponije, te zabranjuje deponovanje tečnog i

neobrađenog otpada na deponijama. Da bi se mulj mogao deponovati potreban je njegov

predtretman kako bi se zadovoljili uslovi za deponovanje (dehidracija na min. 35% suhe

materije, masa biorazgradive komponente treba biti <35% ukupne mase; ukupni TOC najviše

5% mase suhe tvari).

Raspoložive uobičajne tehnike zbrinjavanja mulja s uređaja za prečišćavanje otpadnih voda

opisane su u analizi situacije (tabela 3.14/1).



Tabela 3.14/1 – Analiza situacije – mulj s uređaja za prečišćavanje otpadnih voda

Mulj s uređaja za prečišćavanje otpadnih voda




1 3,60 Mehaničko-biološka obrada – aerobna (kompostiranje neopasnog mulja)

Smanjenje količine i zapremine otpada Stabilizacija mulja i smanjivanja patogena Bolja obrada mulja u odnosu na anaerobni tretman

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje muljem s uređaja za prečišćavanje otpadnih voda Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Zahtjevno upravljanje procesom kompostiranja i stalna kontrola procesnih parametara (temperatura, vlažnost, snabdjevanje kisikom i dr.) Visoki troškovi ulaganja i rada Troškovi transporta (u slučaju decentraliziranog rješenja) Konačni proizvod treba zadovoljavati u pogledu sadržaja štetnih tvari i prisutnih mikroorganizama

Poboljšanje kvaliteta životne sredine Očuvanje deponijskog prostora Upotreba tretiranog mulja u poljoprivredi, na zelenim površinama i parkovima (rekultivacija), za potrebe sanacije (deponije, zagađene lokacije) Otvaranje novih radnih mjesta

Prihvaćanje od strane javnosti (NIMBY efekt) Širenje neugodnih mirisa







2 3,65 Mehaničko-biološka obrada – anaerobna digestija (neopasni mulj)

Smanjenje količine i volumena otpada Dokazana/uhodana tehnologija Smanjenje toksičnosti otpada Inaktiviranje agensa za širenje zaraza Proizvodnja male količine biološkog mulja

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje muljem s uređaja za prečišćavanje otpadnih voda Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Visoki troškovi ulaganja, rada i održavanja Isplativo samo kod velikih uređaja za prečišćavanje otpadnih voda Preostali digestat zahtijeva naknadnu obradu (npr, kompostiranje) prije konačnog zbrinjavanja (npr. deponovanje) Konačni proizvod treba zadovoljavati u pogledu sadržaja štetnih tvari i prisutnih mikroorganizama

Proizvodnja energije (iskorištavanje biogas kao energenta) Otvaranje novih radnih mjesta

Prihvaćanje od strane javnosti (NIMBY efekt)







3 3,64 Termički tretman – spaljivanje u fluidiziranom sloju (opasni i neopasni mulj)

Upotreba predtretiranog mulja kao dodatnog goriva (zavisno o kalorijskoj vrijednosti) Smanjenje količine i zapremine otpada Smanjenje toksičnosti otpada Mineralizacija i inertizacija otpada najboljim tehnikama Zbog visokih temperatura (i više od 800˚C) nema neugodnih mirisa Postojanje preduzeća koja prikupljaju predmentne muljeve

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje muljem s uređaja za prečišćavanje otpadnih voda Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Ograničenost mjesta tretmana (termoelektrane i cementare) Potreban predtretman – prethodno sušenje mulja Visoki troškovi ulaganja Teški metali iz mulja ostaju u pepelu

Proizvodnja energije Korištenje konačnog proizvoda (pepela) u građevinarstvu Otvaranje novih radnih mjesta

Prihvaćanje od strane javnosti (NIMBY efekt) Mogućnost energetskog iskorištavanja mulja ograničena zbog transportnih troškova

4 3,84 Deponovanje – sanitarna deponija (neopasni mulj)

Niski troškovi prethodno tretiranog (dehidriranog) mulja

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje muljem s uređaja za prečišćavanje otpadnih voda Zapunjavanje deponijskog prostora Potreban predtretman kako bi se zadovoljili uslovi za deponovanje (dehidracija na min. 35% suve materije)

- Prihvaćanje od strane javnosti (NIMBY efekt)



Na bazi opšte ocjene kriterija za tehnologiju ili postupanje s muljem iz uređaja za

prečišćavanje otpadnih voda, te analize situacije za upravljanje muljem iz uređaja za

prečišćavanje otpadnih voda, preporuke za upravljanje s muljem iz uređaja za

prečišćavanje otpadnih voda su sljedeće:

unaprijediti organizaciju prikupljanja i prijevoza predtretiranog (prosušenog)

neopasnog mulja s uređaja za prečišćavanje otpadnih voda do mjesta zbrinjavanja

(deponije) ili mjesta drugih primjerenih tretmana (korištenje u poljoprivredi,

insineracija i dr.), zavisno o karakteristikama mulja,

unaprijediti organizaciju prikupljanja i prevoza opasnog mulja s uređaja za

prečišćavanje otpadnih voda do mjesta tretmana ili zbrinjavanja putem ovlaštenih

preduzeća,

deponovanje predtretiranog mulja sa uređaja za prečišćavanje otpadnih voda

organizovati na postojećim zajedničkim deponijama u RS, odnosno u periodu do

početka rada ostalih zajedničkih deponija, na minimalno 1 službenoj deponiji po regiji,

na posebno pripremljenim kasetama na deponiji.

3.15 Otpad iz rudarstva, ekstraktivne industrije i energetike

Buduće količine otpada iz rudarstva, ekstraktivne industrije i energetike procijenjene su na

bazi postojećeg stanja i procjenama trenda indeksa industrijske proizvodnje prema sektorima

za razdoblje od 2005. do 2012. godine te su prikazane na nivou RS (tabela 1/1) i regijama


U tabeli 3.15/1 daje se procjena budućih količina otpada iz rudarstva, ekstraktivne industrije i

energetike koji će nastajati u periodu do 2025. godine po regijama.

Tabela 3.15/1 – Procjena budućih količina otpada iz rudarstva, ekstraktivne industrije i

energetike po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Banja Luka 2.601.220 2.651.604 2.698.514 2.742.452 2.783.815 2.822.924

Bijeljina 15.033.860 15.364.140 15.672.008 15.960.676 16.232.690 16.490.103

Doboj 7.866.094 8.037.552 8.197.364 8.347.201 8.488.385 8.621.983

Gacko 9.014.692 9.210.319 9.392.651 9.563.596 9.724.664 9.877.075

Mrkonjić Grad 227.980 231.989 235.718 239.207 242.489 245.590

Prijedor 11.556.515 11.810.826 12.047.883 12.270.160 12.479.615 12.677.830

Foča 1.185.967 1.209.213 1.230.859 1.251.135 1.270.225 1.288.276

Zvornik 10.065.780 10.286.046 10.491.358 10.683.860 10.865.251 11.036.901

Ukupno, t/god: 57.552.108 58.801.689 59.966.355 61.058.287 62.087.134 63.060.682



REGIJA 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 2.860.039 2.895.378 2.929.125 2.961.432 2.992.434

Bijeljina 16.734.599 16.967.576 17.190.209 17.403.495 17.608.290

Doboj 8.748.872 8.869.777 8.985.309 9.095.986 9.202.253

Gacko 10.021.826 10.159.748 10.291.538 10.417.786 10.539.002

Mrkonjić Grad 248.531 251.330 254.000 256.555 259.006

Prijedor 12.866.100 13.045.501 13.216.939 13.381.181 13.538.884

Foča 1.305.408 1.321.722 1.337.302 1.352.218 1.366.533

Zvornik 11.199.934 11.355.282 11.503.730 11.645.942 11.782.490

Ukupno, t/god: 63.985.309 64.866.314 65.708.152 66.514.595 67.288.892

Upravljanje otpadom iz rudarstva, ekstraktivne industrije i energetike se bazira na uspostavi

tehnoloških procesa kojima se postiže smanjivanje količina i opasnih svojstava otpada,

iskorištavanje korisnog/prihvatljivog otpada u drugim granama industrije i dr.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja otpada iz rudarstva, ekstraktivne industrije i

energetike sagledani su sljedeći scenariji:


scenario 1: reciklaža ili tretman otpada

scenario 2: deponovanje otpada


razrađivati.

Scenario 1 predstavlja reciklažu otpada iz rudarstva, ekstraktivne industrije i energetike.

Mogućnosti reciklaže, npr. iskorištavanje zaostalih količina ruda ili metala iz deponija

jalovine ili šljake, odnosno ugljovodonika, potrebno je razraditi od slučaja do slučaja, zavisno

o potrebi (isplativnost zavisna od cijena na tržištu).

Scenario 2 predstavlja deponovanje novonastalih količina predmetnog otpada (po potrebi

predtretiranog) na specijalizovanim deponijama (npr. inertnog otpada), lagunama za isplake i

dr., a koje mogu biti dislocirane ili, zbog količina, uz mjesta proizvodnje (npr. rudnici).

Raspoložive uobičajne tehnike zbrinjavanja i postupanja sa otpadom iz rudarstva,

ekstraktivne industrije i energetike, opisane su u analizi situacije (tabela 3.15/2).



Tabela 3.15/2 - Analiza situacije – otpad iz rudarstva, ekstraktivne industrije i energetike

Otpad iz rudarstva, ekstraktivne industrije i

energetike




1 3,80 Recikaža Izdvajanje sekundarnih sirovina (npr. metala) ili recikliranih agregata mogu se koristiti u drugim industrijama (npr. cestogradnja i dr).

Nedovoljno uspostavljen ssistem upravljanja navedenim otpadom

Primjena recikliranih materijala u građevinarstvu Očuvanje deponijskog prostora Otvaranje novih radnih mjesta Mogućnost prihoda od prodaje recikliranog proizvoda/sirovine

NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom)

2 3,64 Termička obrada – spaljivanje u fluidiziranom sloju (otpad povoljne kalorijske vrijednosti)

Brzo rješenje tretiranja laguna ili deponija sa materijama koje predstavljaju prijetnju životnoj sredini ("crne tačke")

Troškovi i organizacija transporta Potreban predtretman Potrebna sveobuhvatna istraživanja i analize otpada Mogućnost nastanka nepredviđenih troškova


Visoki troškovi investicije i operativni troškovi Smanjena dostupnost navedene tehnologije NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Emisije štetnih gasova i otpadnih voda prilikom predtretmana




energetike




3 4,38 Biološki tretman (bioremedijacija) zemljišta zagađenog otpadom koje se tretira kao otpadni materijal

Najjeftiniji postupak i najprihvatljiviji za životnu sredinu zbog upotrebe različitih mikroorganizama pomoću kojih dolazi do razgradnje organske tvari Koristi se za naftna zagađenja Dobra kontrola uslova tretmana u slučaju reaktorskog tretmana Poboljšava desorpciju (npr. metala) iz zagađenog zemljišta

Zahtijeva relativno veliku površinu Zahtijeva postavljanje folija Dugotrajni procesi

Ubrzan razvoj biotehnoloških i bioremedijacijsih tehnologija kao jeftinih i ekološki sigurnih tehnologija

Otpor javnosti ("NIMBY" sindrom)




energetike




4 3,40 Hemijski tretman Ciljane specifične reakcije za tretman opasnih vrsta zagađivača Visoko efikasne tehnike tretmana

Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Tehnologije nisu široko dostupne (specifične reakcije – potreba izrade studija izvodljivosti od slučaja do slučaja) Visoki troškovi postavljanja i vođenja procesa Skladištenje hemikalija Trošak zbrinjavanja reakcijskih ostataka

Saniranje dugotrajnih zagađenja i zaštita životne sredine Otvaranje novih radnih mjesta


5 3,84 Deponovanje Niski troškovi deponovanja predtretiranog otpada

Potreba predtretmana uz visoke troškove

Iskorištavanje inertnog (stabilizovanog/ solidifikovanog materijala u građevinarstvu

Prihvaćanje od strane javnosti (NIMBY efekt) Rizik po životnu sredinu (ukoliko brane na lokalnim deponijama nisu izvedene adekvatno)




energetike




6 3,48 Tretman na lokaciji (stabilizacija/ solidifikacija)

Smanjenje toksičnosti, mobilnosti ili zapremine zagađivača Mješanjem otpadnog materijala sa drugim materijalima dobija se otpad u prihvatljivom obliku, pogodnom za dalje upravljanje Smanjenje rizika koje nosi prevoz opasnog otpada do mjesta tretmana

Potrebno je izvršiti procjenu uticaja na životnu sredinu Potrebno vršiti laboratorijske analize uzoraka otpada za tretman i stabilizovanog ili solidifikovanog otpada Visoki troškovi provođenja uzorkovanja i analiza

Korištenje stabilizovanog / solidifikovanog otpada u građevinarstvu

Nedovoljno obuhvaćene analize proizvoda tretmana na stabilnost ili solidifikovanost sa posljedicom zagađenja životne sredine Rizik plasmana tretiranog otpada na tržištu NIMBY sidrom (otpor javnosti)



Na bazi opđšte ocjene kriterija za zbrinjavanje ili postupanje sa otpadom iz rudarstva,

ekstraktivne industrije i energetike, te analize situacije za upravljanje navedenim otpadom,

preporuke za upravljanje su sljedeće:

upravljanje otpadom iz predmetnog sektora organizovati na načelima čistije

proizvodnje i smanjenju nastajanja otpada,

potrebno od slučaja do slučaja izraditi studije izvodljivosti tretmana ili iskorištavanja

otpada smještenog na lokalnim deponijama otpada iz rudarstva, ekstraktivne industrije

i energetike, u saglasnosti sa nadležnim Ministarstvom industrije, energetike i

rudarstva

u mjeri u kojoj je to moguće ili finanscijski opravdano, koristiti određene vrste otpada

(npr. pepela iz termoelektrana) u građevinarstvu ili proizvodnji građevinskim

materijala.

3.16 Poljoprivredni otpad i otpad iz šumarstva

Buduće količine poljoprivrednog otpada i otpada iz šumarstva procijenjene su na bazi

postojećeg stanja, podataka o stočnom fondu u RS za period od 2004. do 2013. godine,

zasijanim površinama oranica u RS za period od 2008. do 2012. godine i prosječnoj bruto

drvnoj masi u RS (Izvor: RZS RS), te procijenjenim trendovima rasta do 2025. godine.

Buduće količine prikazane su na nivou RS (tabela 1/1) i regijama unutar RS (tabela 1/2).

U tabeli 3.16/1 daje se procjena budućih količina poljoprivrednog otpada i otpada iz

šumarstva koji će nastajati u periodu do 2025. godine po regijama.

Tabela 3.16/1 – Procjena budućih količina poljoprivrednog otpada i otpada iz šumarstva po

regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Banja Luka 1.422.505 1.430.760 1.438.625 1.446.144 1.453.357 1.460.294

Bijeljina 398.479 398.521 398.566 398.615 398.665 398.716

Doboj 977.806 979.587 981.298 982.944 984.532 986.068

Gacko 205.114 205.161 205.208 205.254 205.299 205.343

Mrkonjić Grad

239.584 239.516 239.455 239.400 239.351 239.306

Prijedor 552.497 552.643 552.785 552.924 553.059 553.190

Foča 482.535 482.844 483.133 483.406 483.664 483.909

Zvornik 344.312 344.583 344.844 345.098 345.344 345.583

Ukupno, t/god:

4.622.832 4.633.615 4.643.914 4.653.785 4.663.271 4.672.409



REGIJA 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 1.466.983 1.473.446 1.479.703 1.485.771 1.491.663

Bijeljina 398.769 398.821 398.875 398.928 398.981

Doboj 987.555 988.997 990.398 991.760 993.087

Gacko 205.386 205.427 205.468 205.509 205.548

Mrkonjić Grad 239.265 239.228 239.193 239.161 239.131

Prijedor 553.319 553.444 553.566 553.685 553.801

Foča 484.142 484.365 484.578 484.783 484.980

Zvornik 345.814 346.040 346.260 346.474 346.684

Ukupno, t/god:

4.681.233 4.689.768 4.698.041 4.706.071 4.713.875

Upravljanje poljoprivrednim otpadom i otpadom iz šumarstva je skup mjera koje obuhvaćaju

smanjivanje količine navedenog otpada, unaprjeđivanje sistema skupljanja i iskorištavanja

navedenog otpada, te tretman/zbrinjavanje navedene vrste otpada (putem postrojenja za

materijalno i energetsko iskorištavanje poljoprivrednog otpada i otpada iz šumarstva).

Biomasa je obnovljiv izvor energije koji se zasniva na ugljikovom ciklusu, za razliku od

ostalih prirodnih izvora kao što su nafta, ugalj i nuklearna goriva. Biomasa predstavlja

biorazgradivi dio proizvoda, otpada i ostataka proizvedenih u poljoprivredi (uključujući

materije biljnoga i životinjskoga porijekla), u šumarstvu i bliskim industrijama, kao i

biorazgradivi dio industrijskoga i komunalnoga otpada.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja poljoprivrednog otpada i otpada iz

šumarstva sagledani su sljedeći scenariji:


scenario 1: reciklaža otpada

scenario 2: tretman otpada


razrađivati.

Scenario 1 predstavlja reciklažu prikupljenog poljoprivrednog otpada i otpada iz šumarstva.

Reciklažu je moguće vršiti aerobnim tretmanom (kompostiranjem). Aerobno kompostiranje je

razgradnja organske komponente uz pomoć aerobnih mikroorganizama i uz prisustvo kisika.

Scenario 2

Tretman biorazgradivog otpada moguće je vršiti mehaničko-biološkim tehnikama, a

najraširenija je anaerobna digestija. Anaeroban proces je proces razgradnje organske materije

uz pomoć anaerobnih mikroorganizama i bez prisustva kisika. Odvija se pri specifičnim

uslovima među kojima je ulazna pH-vrijednost ulazne mješavine između 6 i 7, potrebna

temperatura od 25-35oC, te određeno vrijeme zadržavanja mješavine u digestoru

(bioreaktoru).

Termički tretman podrazumjeva spaljivanje na rešetci i izgaranje u fluidiziranom sloju. Kod

izgaranja na rešetci izgaranje se dešava u kotlu na rešetci na koju se donosi biomasa i/ili

otpad. Postupak spaljivanja je sličan onome kod tehnologije izgaranja u fluidiziranom stanju,



razlika je u pretpripremi biomase i otpada. Tehnologija izgaranja na rešeci je pogodnija za

čvrsta goriva (npr. poljoprivredni i šumski otpadci) i za postrojenja manjih snaga (<5MW).

Tehnologija izgaranja u fluidiziranom sloju je novija tehnologija u kojoj se biomasa tretira

prije samog spaljivanja čime se postiže veći stepen homogenosti goriva bez obzira na

vlažnost, udio pepela i kaloričnost. Tako se u fluidiziranom sloju mogu zajedno naći ostaci

poljoprivredne proizvodnje, otpaci od sječe šuma zajedno s kućnim optadom. Izgaranje u

fluidiziranom sloju pruža veliku fleksibilnost u pogledu zahtjeva na kvalitetu i vlažnost

goriva, veću nego izgaranje na rešetci. Glavna prednost biomase kao energenta u odnosu na

fosilna goriva je njena obnovljivost, te manja emisija štetnih gasova i otpadnih voda.

Opterećenje atmosfere s CO2 pri korištenju biomase kao goriva gotovo je zanemarivo budući

da, ako se biomasa proizvodi održivo, rast šumske sastojine i druge biljne zajednice vezat će

CO2 iz atmosfere i pohranjivati ga u biljnu strukturu. Spaljivanjem biomase ugljik će se

oslobađati u atmosferu da bi se opet asimilirao s novom generacijom biljaka. Tako

korištenjem biomase umjesto fosilnih goriva, ugljik pohranjen u fosilnim gorivima ostaje u

zemljištu, a ne oslobađa se u atmosferu kao CO2 pa je ukupni bilans jednaka nuli, odnosno

biomasa se može smatrati CO2-neutralnim gorivima. Kao predtretman korištenju kao

obnovljivog goriva iz otpada može se vršiti proizvodnja briketa i peleta kao novog proizvoda

koji nastaju presovanjem usitnjene drvne biomase u rasutom stanju.

Raspoložive uobičajne tehnike zbrinjavanja poljoprivrednog otpada i otpada iz šumarstva




Tabela 3.16/2 – Analiza situacije – poljoprivredni otpad i otpad iz šumarstva





1 3,60 Reciklaža (kompostiranje)

Smanjenje količine i zapremine otpada Smanjenje troškova za nabavom zemlje kao prekrivnog materijala Dobit od prodaje gotovog proizvoda Niski troškovi ulaganja/rada za kompostiranje na otvorenom

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje navedenom vrstom otpada Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Potreba za kontrolom procesnih parametara (temperatura, vlažnost, snabdjevanje kisikom i dr.) Troškovi transporta (u slučaju decentraliziranog rješenja) Konačni proizvod treba zadovoljavati u pogledu sadržaja štetnih tvari i prisutnih mikroorganizama

Očuvanje deponijskog prostora Korištenje konačnog proizvoda kao materijala za prekrivanje, nasipavanje i dr. Otvaranje novih radnih mjesta

NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Neugodni mirisi







2 3,65 Mehaničko-biološki tretman (anaerobna digestija)

Smanjenje količine i volumena otpada Dokazana/uhodana tehnologija Smanjenje toksičnosti otpada Inaktiviranje agensa za širenje zaraza

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje navedenom vrstom otpada Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Visoki troškovi ulaganja, rada i održavanja Konačni proizvod treba naknadno tretirati aerobnim tretmanom Konačni proizvodn mora zadovoljavati u pogledu sadržaja štetnih tvari i prisutnih mikroorganizama

Proizvodnja energije (biogas) Otvaranje novih radnih mjesta

Prihvaćanje od strane javnosti (NIMBY efekt)







3 3,80 Termička obrada – spaljivanje na rešetki

Značajno smanjenje zapremine za odlaganje Smanjena upotreba fosilnih goriva Pogodnija tehnologija za čvrsti otpad (poljoprivredni i šumarski otpad)

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz navedenu vrstu otpada Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Nepotpuno izgaranje Troškovi i organizacija transporta Mogućnost nastanka nepredviđenih troškova

Proizvodnja energije Najšire dostupna tehnologija termičke obrade („starija“ tehnologija izgaranja) Otvaranje novih radnih mjesta

Ograničeni kapaciteti Visoki troškovi investicija NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom)


Značajno smanjenje zapremine za odlaganje Smanjena upotreba fosilnih goriva Potpunije izgaranje Velika fleksibilnost u pogledu zahtjeva za kvalitetom i vlažnosti goriva

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje navedenom vrstom otpada Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Novija tehnologija Potreban predtretman biomase (radi postizanja bolje homogenosti) Visoka cijena (koristi se samo u elektranama snage preko 5MW) Troškovi i organizacija transporta Mogućnost nastanka nepredviđenih troškova

Proizvodnja energije Novija tehnologija – mogućnost širenja na tržištu Otvaranje novih radnih mjesta

Ograničeni kapaciteti Visoki troškovi investicija Smanjena dostupnost navedene tehnologije NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom)







5 3,84 Deponovanje Niski troškovi Zapunjavanje deponijskog prostora

- Prihvaćanje od strane javnosti (NIMBY efekt) Promjena propisa vezanih uz deponovanje velikih količina predmetnog otpada na sanitarnim deponijama (zajedničkim deponijama)

6 3,48 Korištenje na lokaciji

Korištenje žetvenih ostataka na oranicama kao poboljšivača zemljišta Niski troškovi

Nemogućnost tretiranja cjelokupnog ratarskog otpada na lokaciji

- Zaoravanje korova i potreba naknadnih tretmana hemijskim sredstvima



Na bazi opšte ocjene kriterija za zbrinjavanje ili postupanje sa poljoprivrednim otpadom i

otpadom iz šumarstva, te analize situacije za upravljanje navedenim otpadom, preporuke za

upravljanje su sljedeće:

upravljanje otpadom iz predmetnog sektora organizovati na načelima čistije

proizvodnje i smanjenju nastajanja otpada,

unaprijediti organizaciju prikupljanja i prevoza otpada do mjesta zbrinjavanja,

u skladu sa hijerarhijom upravljanja otpadom, organizovati reciklažu (kompostiranje)

ili tretman navedenog otpada za dobijanje goriva iz otpada (čvrsta goriva – briketi;

tečna goriva – biodizel, bioetanol; biogas dobiven anaerobnom digestijom),

3.17 Otpad životinjskog porijekla

Buduće količine otpada životinjskog porijekla procijenjene su na bazi postojećeg stanja,

podataka o stočnom fondu u RS za period od 2004. do 2013. godine, pripadajućem sektoru za

mesoprerađivačku industriju za period od 2008. do 2012. godine, karakterističnim

parametrima kod uzgoja stoke i peradi, prosječnim količinama otpada iz mesoprerađivačke

industrije te procjeni uginuća kućnih ljubimaca (pasa, mačaka i dr). Buduće količine su

prikazane na nivou RS (tabela 1/1) i regijama unutar RS (tabela 1/2).

U tabeli 3.17/1 daje se procjena budućih količina otpada životinjskog porijekla koji će

nastajati u periodu do 2025. godine po regijama.

Tabela 3.17/1 – Procjena budućih količina otpada životinjskog porijekla po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 8.406 8.506 8.606 8.708 8.811 8.915 9.021 9.128 9.236 9.345 9.456

Bijeljina 1.722 1.742 1.763 1.784 1.805 1.826 1.848 1.870 1.892 1.914 1.937

Doboj 5.346 5.409 5.473 5.538 5.604 5.670 5.737 5.805 5.874 5.943 6.014

Gacko 914 925 936 947 958 969 981 993 1.004 1.016 1.028

Mrkonjić Grad

711 719 728 737 745 754 763 772 781 790 800

Prijedor 2.432 2.460 2.489 2.519 2.549 2.579 2.609 2.640 2.672 2.703 2.735

Foča 1.542 1.560 1.579 1.597 1.616 1.635 1.655 1.674 1.694 1.714 1.735

Zvornik 2.034 2.058 2.082 2.107 2.132 2.157 2.183 2.208 2.235 2.261 2.288

Ukupno, t/god:

23.107 23.379 23.656 23.937 24.220 24.505 24.797 25.090 25.388 25.686 25.993

Upravljanje otpadom životinjskog porijekla se bazira na odvojenom prikupljanju navedenog

otpada na mjestu nastanka od strane ovlaštenih sakupljača i prevoza do mjesta tretmana ili

zbrinjavanja.

U okviru sagledavanja mogućnosti zbrinjavanja otpada životinjskog porijekla sagledani su






scenario 2: izvoz otpada


razrađivati.

Scenario 1 predstavlja tretman prikupljenog otpada životinjskog porijekla. Termički tretman

– renderiranje predstavlja tretman kuhanjem na visokoj temperaturi u cilju uklanjanja vlage,

uništavanja mikroorganizama i izdvajanja čiste masti i proteina (kafilerije). Hemijski tretman

- alkalna hidroliza je proces u kojem se u baznom mediju veće molekule razgrađuju na manje,

a predstavlja važan korak u cijepanju proteinskih lanaca. Proces se može ubrzati enzimima,

solima metala, kiselinama i bazama. Proces je ubrzan kad se sistem zagrijava, a optimalni

rezultati postižu se pri temperaturi od 150˚C.

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenog otpada životinjskog porijekla putem ovlaštenih

sakupljača i njihov izvoz na zbrinjavanje van područja RS. Za ovaj scenario preduslov je da

na području RS ne postoji ovlaštena firma za tretman odnosno zbrinjavanje otpada

životinjskog porijekla, te postojanje slobodnih raspoloživih kapaciteta do kojih je potrebno

uključiti transportne troškove i troškove zaprimanja otpada (tzv. "gate-fee"). Ovaj scenario

predstavlja krajnju mjeru u slučaju da nije moguće sprovesti zbrinjavanje navedenog otpada u

RS.

Raspoložive uobičajne tehnike zbrinjavanja i postupanja sa otpadom životinjskog porijekla




Tabela 3.17/2 – Analiza situacije –otpad životinjskog porijekla

Otpad životinjskog porijekla Unutarnji faktori Vanjski faktori



1 3,83 Termička obrada – renderiranje (kuhanje)

Smanjenje zapremine otpada Dokazana/uhodana tehnologija Dobijanje proizvoda koji imaju dalju upotrebu (mesno i koštano brašno, tehnička mast) Nema neugodnih mirisa Uništenje infektivnih sastojaka

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz navedenu vrstu otpada Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom

Očuvanje životne sredine (ekološki prihvatljivo) Para koja se dobije u procesu tretmana koristi se kao energija Otvaranje novih radnih mjesta

NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Visoki troškovi investicija

2 3,40 Hemijska obrada (alkalna hidroliza)

Prikladno za inaktiviranje patogena Značajno smanjenje zapremine otpada Sterilan ostatak „Čista tehnologija“ Dostupna i mala postrojenja

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje otpadom životinjskog porijekla Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Tehnologija nije široko dostupna Visoki troškovi postavljanja i vođenja procesa Skladištenje natrij-hidroksida Trošak zbrinjavanja ostatka

Očuvanje životne sredine (ekološki prihvatljivo) Pogodna za obradu materijala prve (K1), druge (K2) i treće kategorije (K3) Otvaranje novih radnih mjesta

NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Konkurencija ostalim metodama Upitna ekonomska opravdanost u odnosu na kafilerije



Otpad životinjskog porijekla Unutarnji faktori Vanjski faktori




Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje otpadom životinjskog porijekla Uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Moguće potreban tretman radi bezbjednog manipulisanja i transporta Troškovi i organizacija transporta

Očuvanje životne sredine (ekološki prihvatljivo) Postojanje mini mobilne spalionice za animalni i organski otpad izvan RS ili u regionu

Moguće poteškoće prilikom pronalaženja firmi u inostranstvu



Na bazi opšte ocjene kriterija za zbrinjavanje ili postupanje sa otpadom životinjskog

porijekla, te analize situacije za upravljanje navedenim otpadom, preporuke za upravljanje

su sljedeće:

povezati informacioni sistem resornih ministarstava vezan za uvoz, uzgoj, držanje i

zdravstvenu zaštitu stoke, živine i drugih životinja (kućni ljubimci i dr.) sa

informacionim sistemom za upravljanje otpadom životinjskog porijekla radi

uspostavljanja sistema (organizacionog i finansijskog) prikupljanja i tretmana otpada,

unaprijediti organizaciju prikupljanja i prevoza otpada životinjskog porijekla do

mjesta tretmana/zbrinjavanja putem ovlaštenih preduzeća,

organizovati sabirališta (rashlađenih skladišta) životinjskog otpada po RS (minimalno

1 mjesto po regiji);

u skladu sa hijerarhijom upravljanja otpadom, organizovati tretman predmetnog

otpada na objektima za toplinski tretman (minimalno 1 pogon u RS), odnosno do

uspostavljanja uslova za provođenje naprijed navedenog, predmetni otpad izvoziti

putem ovlaštenih preduzeća.

3.18 PCB otpad i drugi POPs

Buduće količine PCB otpada i drugog POPs otpada procijenjene su na bazi postojećeg stanja,


standarda i privrednog rasta, te specifičnoj količini predmetnog otpada te su prikazane na


U tabeli 3.18/1 daje se procjena budućih količina PCB i drugog POPs otpada koji će nastajati

u periodu do 2025. godine po regijama.

Tabela 3.18/1 – Procjena budućih količina PCB i drugog POPs otpada po regijama

REGIJA 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Banja Luka 23,0 23,4 23,8 24,2 24,7 25,1 25,1 25,5 25,8 26,2 26,6

Bijeljina 8,5 8,7 8,8 9,0 9,1 9,3 9,3 9,4 9,5 9,7 9,8

Doboj 13,7 14,0 14,2 14,4 14,7 14,9 14,9 15,2 15,4 15,6 15,8

Gacko 4,2 4,3 4,3 4,4 4,5 4,6 4,5 4,6 4,7 4,7 4,8

Mrkonjić Grad 2,2 2,2 2,2 2,3 2,3 2,4 2,3 2,4 2,4 2,4 2,5

Prijedor 9,3 9,4 9,6 9,7 9,9 10,1 10,1 10,2 10,4 10,5 10,7

Foča 7,4 7,5 7,6 7,8 7,9 8,0 8,0 8,1 8,2 8,3 8,5

Zvornik 8,2 8,4 8,5 8,7 8,8 8,9 8,9 9,0 9,1 9,3 9,4

Ukupno, t/god:

76,5 77,9 79,0 80,5 81,9 83,3 83,1 84,4 85,5 86,7 88,1



Zbog svojih osobina PCB otpad i drugi POPs otpad svrstava se u opasni otpad. Upravljanje

ovom vrstom otpada se bazira na odvojenom prikupljanju navedenog otpada od ostalih vrsta

otpada. Navedeni otpad je odgovarajuće zapakovan kako bi se smanjio rizik od curenja i

prosipanja te se preuzima od strane ovlaštenih sakupljača i prevozi do mjesta tretmana i/ili

zbrinjavanja.

U okviru sagledavanja mogućnosti tretmana i zbrinjavanja PCB otpada i drugog POPs

otpada sagledani su sljedeći scenariji:

scenario 0: postojeće stanje


scenario 2: izvoz otpada


razrađivati.

Scenario 1 predstavlja tretman prikupljenog PCB otpada i drugog POPs otpada (termički ili

hemijski tretman). Termički tretman podrazumijeva spaljivanje. Spaljivanjem otpada u

potpunosti se uništava navedeni otpad. Hemijski tretman primjenjuje se kod tečnih PCB

spojeva i ulja zagađenog PCB spojevima pri čemu se hlor pretvara u neorganske soli koje se

uklanjaju filtracijom. Proces se odvija u inertnoj atmosferi. Bioremedijacija se koristi kod

zemljišta zagađenog PCB i drugim POPs spojevima, a zasniva se na korištenju

mikroorganizama kako bi se razgradili organski spojevi koji zagađuju zemljište.

Scenario 2 predstavlja izvoz prikupljenog PCB otpada i drugog POPs otpada putem

ovlaštenih sakupljača na zbrinjavanje van područja RS. Za ovaj scenario preduslov je da na

području RS ne postoji ovlaštena firma za tretman navedenog otpada, te postojanje slobodnih

raspoloživih kapaciteta do kojih je potrebno uključiti transportne troškove i troškove

zaprimanja otpada (tzv. "gate-fee"). Ovaj scenario predstavlja krajnju mjeru u slučaju da nije

moguće sprovesti zbrinjavanje navedenog otpada u RS.

Raspoložive uobičajne tehnike tretmana i postupanja s PCB otpadom i drugim POPs

otpadom opisane su u analizi situacije (tabela 3.18/1).



Tabela 3.18/1 – Analiza situacije – PCB otpad i drugi POPs otpad

PCB otpad i drugi POPs

otpad




1 3,80 Termička obrada – spaljivanje

Opšte prihvaćena tehnologija Dugogodišnje iskustvo u primjeni navedene tehnologije Potpuno uništenje POPs otpada Nema problema koji proizlaze iz skladištenja

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje PCB otpadom i drugim POPs otpadom Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Sveukupno visoki troškovi Zbog složenosti procesa potrebna stalna kontrola procesnih parametara i hemijskih reakcija

Najšire dostupna tehnologija termičke obrade Otvaranje novih radnih mjesta

NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Emisija štetnih supstanci u životnu sredinu ukoliko se proces spaljivanja ne vodi adekvatno (dioksini i furani)




otpad





Opšte prihvaćena tehnologija Dugogodišnje iskustvo u primjeni navedene tehnologije Potpuno uništenje POPs otpada Nema problema koji proizlaze iz skladištenja

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje PCB otpadom i drugim POPs otpadom Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Sveukupno visoki troškovi Zbog složenosti procesa potrebna stalna kontrola procesnih parametara i hemijskih reakcija


NIMBY sindrom ("ne u mojem dvorištu" sindrom) Visoki troškovi investicija Emisija štetnih supstanci putem dimnih gasova u atmosferu Smanjena dostupnost navedene tehnologije

3 3,40 Hemijski tretman (dehlorinacija)

Uništavanje PCB i drugih POPs jedinjenja u jednom koraku Jeftin postupak s vrlo malim emisijama Potvrđena kao najbolja dostupna tehnika (BAT – Best Available Technique) Niske radne temperature Potrebna mala površina postrojenja

Nepostojanje zakonske regulative vezane uz upravljanje PCP otpadom i drugim POPs otpadom Nedovoljno uspostavljen sistem upravljanja navedenim otpadom Obavezna upotreba rastvarača za ekstrakciju kod transformatora i kondenzatora ili druga predobrada






otpad





Troškovi i organizacija transporta


Moguće poteškoće prilikom pronalaženja firmi u inostranstvu koje prihvataju navedeni otpad Nestabilnost tršišta vezano uz cijene i uslove prihvatanja



Na bazi opšte ocjene kriterija za tretman ili postupanje s otpadom te analize situacije za

upravljanje PCB otpadom i drugim POPs otpadom, preporuke za upravljanje navedenom

vrstom otpada su sljedeće:

povezati informacioni sistem resornih ministarstava i drugih subjekata vezanih za

evidencije opreme i dr. koja sadrži PCB ili druge POPs hemikalije sa informacionim

sistemom za upravljanje otpadom radi uspostavljanja sistema (organizacionog i

finansijskog) prikupljanja i tretmana otpada,

unaprijediti organizaciju razdvajanja PCB otpada i drugog POPs otpada od ostalih

vrsta otpada na mjestu nastanka,

unaprijediti organizaciju prikupljanja, skladištenja i prevoza navedenog otpada do

mjesta tretmana ili zbrinjavanja, od strane ovlaštenih preduzeća,



4 Ciljevi upravljanja otpadom

4.1 Opšti ciljevi

Kao preduslov uspješnom provođenju upravljanja otpadom na načelima zaštite životne

sredine, potrebno je uspostaviti sljedeće:

- informacioni sistem za prikupljanje podataka o količinama otpada (putem Fonda za

zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost RS, eventualnim osnivanjem Agencije

za zaštitu životne sredine ili dr.),

- razvijanje održivog sistema upravljanja otpadom na načelima zaštite životne sredine

uz provođenje edukacije na svim nivoima društva i privrede,

4.2 Posebni ciljevi

Preduslov za održivo upravljanje otpadom je postavljanje kratkoročnih i dugoročnih ciljeva, a

koji se navode u nastavku.

4.2.1 Kratkoročni ciljevi (2015-2020)

- izraditi potrebne ili uskladiti postojeće propise iz područja upravljanja otpadom sa

zakonodavstvom EU,

- izraditi planove za pojedinačne tokove otpada (koji moraju biti usklađeni sa

Strategijom), zajednički plan upravljanja otpadom (za područje dvije ili više jedinica

lokalne samouprave na čijem području ukupno živi najmanje 200.000 stanovnika ili

ukoliko živi manje od 200.000 stanovnika uz prethodno izrađenu studiju opravdanosti

za donošenje zajedničkog plana na koju saglasnost daje Ministarstvo za prostorno

uređenje, građevinarstvo i ekologiju), lokalne planove upravljanja otpadom (koje

donose jedinice lokalne samouprave), te plan upravljanja otpadom u postrojenjima za

koje se izdaje ekološka dozvola,

- povećati obuhvaćenost stanovništva organizovanom uslugom prikupljanja i

zbrinjavanja otpada na 80 % do 2020. godine,

- organizovati sistem odvojenog prikupljanja komponenti komunalnog otpada u svim

JLS putem centara za reciklažu, direktno prikupljanje od proizvođača otpada ili

drugim primijenjivim sistemima,

- uspostaviti depozitni sistem za upravljanje odvojeno prikupljenim otpadom uz

finansijsku podršku države uz subvencionisanje ili sufinansiranje izgradnje objekata za

razdvajanje otpada, transfer stanica i ostalog

- odvojeno prikupljati komponente komunalnog otpada za reciklažu u iznosu od 6 % do

2020. godine



- prilagoditi (ukoliko je potrebno) u skladu s rezultatima scenario analize (odabrani

scenario 2), postojeće dvije ZD („Ramići“ u Banjoj Luci i „Brijesnica“ u Bijeljini),

- sagledati mogućnosti proširenja raspoloživih kapaciteta na ZD „Crni vrh“ u Zvorniku

koja je u izgradnji (plan završetka radova 2016. godina) za zajedničke potrebe regija

Zvornik, Foča i Gacko

- u skladu s rezultatima scenario analize (odabrani scenario 2), izraditi potrebne transfer

stanice i objekte za predtretman odvojeno prikupljenog otpada za reciklažu

(sortirnice),

- uspostaviti sistem upravljanja opasnim otpadom, kao i posebnim vrstama otpada,

prikupljanjem otpada od strane ovlaštenih preduzeća i uspostavljanjem mreže

sabirališta (skladišta), te prema mogućnostima, objektima za tretman ili reciklažu

otpada, odnosno, ako ne postoje uslovi za tretman ili reciklažu, naprijed navedene

vrste otpada izvoziti,

- sagledati mogućnost zbrinjavanja alternativnog goriva iz otpada (GIO) u objektima

koji se planiraju izgraditi ili proširiti (npr. termoelektrana kod Doboja ili

termoelektrana kod Gackog),

- izraditi planove sanacije zagađenog zemljišta ("crne tačke"),

- izraditi planove sanacije, sanirati i zatvoriti „divlje“ deponije,

- postojeće službene deponije na području koje prema odabranom scenariju 2 pripadaju

izgrađenim zajedničkim deponijama (ZD „Ramići“ – Banja Luka i ZD „Brijesnica“ -

Bijeljina), sanirati i nastaviti deponovanje na sanitarni način do zatvaranja istih u

trenutku kada se na ZD stvore uslovi za prihvatanje povećanih količina otpada prema

odabranom scenariju 2,

- postojeće službene deponije, na području koje se prema odabranom scenariju 2 nalaze

u regijama Zvornik, Foča i Gacko sanirati i nastaviti deponovanje na sanitaran način.

4.2.2 Dugoročni ciljevi (2021-2025)

- odvojeno prikupljati komponente komunalnog otpada za reciklažu u iznosu od 30 %

do 2025. godine (u prvom redu papirne i kartonske ambalaže, plastične i staklene

ambalaže, te ambalaže od metala) radi postizanja evropskih ciljeva,

- potpuna obuhvaćenost stanovništva organizovanom uslugom prikupljanja i

zbrinjavanja otpada do 2025. godine,

- započeti sanacije zagađenog zemljišta ("crne tačke") u skladu s izrađenimi planovima

sanacije,

- ukoliko ne postoje mogućnosti proširenja kapaciteta na ZD „Crni Vrh“ u Zvorniku za

zajedničke potrebe regija Zvornik, Foča i Gacko, odrediti lokaciju i izgraditi ZD za

potrebe regija Foča i Gacko (predviđena je makrolokacija na području JLS Rogatica);

prema scenario analizi za JLS u obje ZD (u Zvorniku i potencijalno Rogatici) priuštiv

je scenario 1, a za realizovanje scenarija 2 potrebno je obezbijediti dodatne izvore

finansiranja, odnosno izraditi dodatne studije izvodljivosti,

- postojeće službene deponije na području koje prema odabranom scenarijumu 2

pripadaju zajedničkoj deponiji za regije Zvornik, Foča i Gacko, sanirati i nastaviti

deponovanje na sanitaran način do zatvaranja istih,



- povećavati broj objekata za tretman ili reciklažu posebnih vrsta otpada.

Documents

Aneks 2 Strategije Izvještaj o opcijama zbrinjavanja otpadaацрт анекса 2... · Za komunalni otpad, neopasni preostali komercijalni i industrijski otpad (koji se sada deponuju),