TURKiYE CUMHURiYETi

ANAYASAMAHKEMESi

iKiNCi BOLUM

KARAR

BESi ASLAN VE DiGERLERi BA~VURUSU

(Ba~vuru Numaras1: 2015/7382)

Karar Tarihi: 21 /2/2019

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21/2/2019

Ba~kan

Uyeler

Raportor Yrd.

Ba~vurucular

Vekili

iKiNCi BOLUM

KARAR

Engin YILDIRIM

Recep KOMURCU

M. EminKUZ

R1dvan GULE<;:

Yild1z SEFERINOGLU

Hahl ibrahim DURSUN

1. Besi ASLAN

2. Surme <;:iFT<;:i

3. Zehra ASLAN

4. Kumri ASLAN

5. Sahin AS LAN

6. Suayip ASLAN

7. Zahide ASLAN

8. Seyfi GOREN

Av. Rojbin TUGAN KALKAN

I. BASVURUNUN KONUSU

1. Ba~vuru, a91k arazide bulunan muhimmatm patlamas1 sonucu meydana gelen olum ve yaralanma olay1 nedeniyle ya~am hakkmm; bu olaya ili~kin olarak a9Ilan tam yarg1 davalannm uzun surmesi nedeniyle de makul surede yargilanma hakkmm ihlal edildigi iddialanna ili~kindir.

II. BASVURU SURECi

2. 2015/7382 numarah bireysel ba~vuru 9/4/2015 tarihinde, 2015/9428 numarah bireysel ba~vuru 29/5/2015 tarihinde, 2015/18038 numarah bireysel ba~vuru ise 16/11/2015 tarihinde yapilm1~t1r.

3. Ba~vurular, ba~vuru formu ve eklerinin idari yonden yapilan on incelemesinden sonra Komisyona sunulmu~tur.

4. 2015/9428 numarah ba~vuru dosyasmm konu ve ki~i yonunden, 2015/18038 numarah bireysel ba~vuru dosyasmm ise konu yonunden hukuki irtibat nedeniyle 2015/7382 numarah ba~vuru dosyas1 ile birle~tirilmesine, incelemenin 2015/73 82 numarah ba~vuru dosyas1 uzerinden yapilmasma ve 2015/9428 numarah ba~vuru dosyas1 ile 2015/18038 numarah bireysel ba~vuru dosyasmm kapatllmasma karar verilmi~tir.

2

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21 /2/2019

5. Komisyonca ba$vurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Boltim tarafmdan yap1lmasma karar verilmi$tir.

6. Boliim Ba$kam tarafmdan ba$vurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yap1lmasma karar verilmi$tir.

7. Ba$VUru belgelerinin bir omeg1 bilgi 19m Adalet Bakanhgma (Bakanhk) gonderilmi$tir. Bakanhk gorii$ bildirmemi$tir.

III. OLAY VE OLGULAR

8. Ba$VUru formu ve ekleri ile ba$vuruya konu dava ve soru$turma dosyas1 i9eriginden tespit edilen ilgili olaylar ozetle $Oyledir:

9. ilk ba$vurucunun oglu, ikinci ba$vurucunun karde$i, ti9tincti ba$vurucunun e$i ve Seyfi Goren hari9 diger ba$vuruculann babas1 olan 1980 dogumlu B.A. 5/10/2004 tarihinde saat 18.30 s1ralannda Semdinli il9esi Geli$en koyti Serhatkale Kampmda agu ate$li silah mermisi patlamas1 sonucu ya$amm1 yitirmi$tir. Olay Yeri Tespit Tutanagma gore bu patlamada B.A.nm annesi A.A. (ba$VUfll formunda B.A.nm annesinin ba$vurucu Besi Aslan oldugu, Besi Aslan'm Olay Y eri Tespit Tutanagma sehven A.A. olarak yaz1ld1g1 ifade edilmi$tir) ve B.A.nm kiz1 ba$vurucu Zahide Aslan yaralanm1$tlf. Olay Yeri Tespit Tutanagma gore aym patlamada aynca olay yerine yakm bir yerde bulunan S.D. ve H.Y. adh ki$iler kendilerine isabet eden $arapnel par9alannm etkisiyle ya$amm1 yitirmi$, ba$vurucu Seyfi Goren ise yaralanm1$tlf.

10. Bu olay A.T. adh ki$i tarafmdan saat 19.00 sualannda Semdinli il9e Jandarma Komutanhgma bildirilmi$tir. Gtivenlik sebebiyle olay yerine gece intikal edemeyen Semdinli il9e Jandarma Komutanhg1 yetkilileri sabah saat 07.30'da olay yerine varm1$ ve olay yerinde 9e$itli incelemelerde bulunmu$lard1r.

11. Yapilan incelemeler sonucunda haz1rlanan krokiye gore olay, B.A. adh ki$inin evi ile N.<;::. adh ki$inin evinin arasmda meydana gelmi$tir.

12. Olay yeri incelemesi sonucunda haz1rlanan 6/10/2004 tarihli Olay Yeri Tespit Tutanagmda; olay yerinde cinsi ve men$ei tespit edilemeyen metal $arapnel par9alannm bulundugu, patlayan mtihimmatm 30 cm derinliginde ve 15 cm geni$1iginde bir 9ukur a9tig1, metal $arapnel par9alannm 9ogunun bu 9ukurun i9inde bulundugu ifade edilmi$tir. Olay Y eri Tespit Tutanagmda aynca olay yerindeki vatanda$lara patlamayla ilgili bilgilerinin olup olmad1gmm soruldugu, vatanda$lann ise B.A.nm arazide buldugu mtihirnmatI evinin bah9esine getirip Hac1bey <;::ay1'nda bahk avlamak amac1yla mtihimmatm i9indeki barutu demir testere ile almaya 9ah$tig1 s1rada patlamanm meydana geldigini ifade ettikleri belirtilmi$tir. Olay Y eri Tespit Tutanagmda son olarak annesinin uyanlanna ragmen B.A.nm mtihimmatla ugra$maya devam ettiginin tespit edildigi ifade edilmi$tir.

13. Semdinli il9e Jandarma Komutanhg1 yetkilileri 6/10/2004 tarihinde bir9ok ki$inin ifadesini alm1$tlr. Bu kapsamda ifadesi alman Z.S. ozetle olay anmda Serhatkale Kampmda oldugunu, olay gtinti saat 19.00 s1ralannda btiytik bir patlama sesi duymas1 tizerine on dakika kadar sonra olay yerine gittigini, olay yerinde btiytik bir kalabahk gordtigtinti, kalabahga olay1 sordugunda B.A.nm buldugu bir mtihimmat1 eve getirip daha sonra bu mtihirnmatI demir testere ile kesmeye 9ah$tig1 s1rada patlamanm meydana geldigi ve ti9

3

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21 /2/2019

ki~inin oldtigti, ti<; ki~inin ise yaraland1g1 cevabm1 ald1gm1 belirtmi~tir. Aym gun tamk olarak dinlenen diger ki~iler de olay yerine patlama sesini duyduktan sonra gittiklerini ifade etmi~lerdir.

14. Semdinli Curnhuriyet Savc1smm hazir bulunmas1yla yap1lan olti muayene i~leminde kimlik tamg1 s1fatiyla ifadesi alman N.D. ozetle Serhatkale mezrasmm teror olaylannm yogun olarak ya~and1g1 bir bolge oldugunu, bu nedenle ge9mi~te agir silahlarla atilm1~, patlamam1~ mermilere zaman zaman rastland1g1m, bu olaym da daha onceden patlamam1~ bir merminin patlamas1 sonucu meydana geldigini degerlendirdigini, ancak bu mermiyi kimin bulup getirdigi konusunda bilgi sahibi olmad1gm1 belirtmi~tir.

15. Semdinli Curnhuriyet Ba~savc1hgmm talimatI dogrultusunda kolluk gorevlileri tarafmdan B.A.nm e~i ba~vurucu Zehra Aslan'm ifadesi almm1~t1r. Zehra Asian 4/11 /2004 tarihli ifadesinde ozetle olay gtinti saat 19.00 s1ralannda e~iyle birlikte evlerinin bah9esinde oturduklanm, balkondan kalk1p eve girdigi sirada bir patlama sesi duydugunu, ko~arak d1~an 91ktigmda e~inin olmti~ oldugunu gordtigtinti belirtmi~tir. Zehra Asian patlayan ~eyin ne oldugunu bilmedigini, evlerinin bulundugu yer daha onceden yol olarak kullamld1gmdan teror zamanmdan kalma bir maymm patlam1~ olabilecegini dti~tindtigtinti ifade etmi~tir. Zehra Asian aynca patlamamn oldugu yerin topragm1 dam toprag1 olarak evin tisttine 91kard1klanndan yolun altmda kalan patlay1c1 bir maddeyi ytizeye yakla~tirm1~ olabileceklerini belirtmi~; aynca evlerini 1997 y1lmda yaptiklanm ve kimseden ~ikayet9i olmad1gm1 ifade etmi~tir.

16. Olay hakkmda ytirtittilen soru~turma kapsammda patlamada yaralanan ki~ilerin ifadeleri de almm1~tlf. Ba~vurucu Besi Asian 4/11/2004 tarihli ifadesinde ozetle oglu B.A. ile aym evde ikamet ettigini, olay gtinti saat 19.00 s1ralannda evlerinin ontinde bir patlamanm meydana geldigini, kendisinin de bu patlamada yaraland1gm1, olay esnasmda oglu B.A.nm evin bah9esinde oldugunu, oglunun elinde bu s1rada herhangi bir ~ey olmad1gm1 belirtmi~tir. Besi Aslan aynca evlerinin bulundugu yerin daha onceden yol oldugunu ve 1995 yilmda evlerinin hemen altmda bir maym patlad1g1m ifade etmi~tir. Besi Asian son olarak kimseyle husumetlerinin bulunmad1gm1 ve kimseden ~ikayet9i olmad1gm1 belirtmi~tir. Olayda yaralanan ba~vurucu Seyfi Goren ise 4/11/2004 tarihli ifadesinde ozetle olay gtinti saat 19.00 siralannda evine dogru giderken H.Y. ve S.D. adh 9ocuklan B.A.nm evinin bah9esinden 91karken gordtigtinti, bu s1rada B.A.nm evinin ontinde bulunan btiytik agacm ontinde oldugunu, bu esnada bir patlamanm meydana geldigini, sonrasm1 hatirlamad1gm1 belirtmi~tir. Seyfi Goren ifadesinde kimseden ~ikayet9i olmad1gm1 ifade etmi~tir.

17. Semdinli Curnhuriyet Ba~savc1hg1 27/12/2004 tarihinde olay hakkmda yapilan tum ara~tirmalan dikkate alarak B.A.nm bo~ arazide bulmu~ oldugu agir ate~li silah mermisini a9maya 9ah~tig1 sirada patlamanm meydana geldigi, B.A.nm tedbirsizlik ve dikkatsizlikle oltime ve yaralamaya neden oldugu kanaatine ula~m1~, ancak aym olayda ki~inin kendisinin de ya~amm1 yitirmesi nedeniyle takibata yer olmad1gma karar vermi~tir.

18. Ba~vurucular; soz konusu patlamanm 9at1~ma art1g1 olan patlay1c1 nitelikteki bir cisimden kaynakland1gm1, patlamanm bizzat devlet tarafmdan Koykent Projesi kapsammda olu~turulan bir kampta meydana geldigini, devletin somut olayda hizmet kusurunun bulundugunu belirterek 29/9/2005 tarihinde i9i~leri Bakanhgma mtiracaat etmi~ ve bu olay nedeniyle ortaya 91kan zararlannm tazmin edilmesi talebinde bulunmu~lard1r.

4

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21 /2/2019

19. Ba~vurucular, taleplerinin z1mni olarak reddedilmesi tizerine Van idare Mahkemesinde dava a9m1~lardu. B.A.nm anne ve babas1 ayn, e~i ve 9ocuklan ise ayn dava a9m1~tu. Anne ve babanm a9tig1 dava Van idare Mahkemesinin 2006/2159 Esas say1h dava dosyasma kaydedilirken e~i ve 9ocuklannm a9t1g1 dava Van idare Mahkemesinin 2006/2158 Esas say1h dava dosyasma kaydedilmi~ ve bu dosyalar tizerinden ayn ayn yarg1lamalar yap1lm1~tlr. Ba~vurucu Seyfi Goren'in a9tig1 dava ise Van idare Mahkemesinin 2006/308 Esas say1h dava dosyasma kaydedilmi~ ve yargilama bu dosya tizerinden yiiriitiilmti~ttir.

20. Ba~vurucular dava dilek9elerinde ozetle, yogunla~an teror saldmlan nedeniyle be~ smu koyiintin Serhatkale Kamp1 olarak adlandmlan yere ta~mmasma karar verildigini, kendilerinin de bu kapsamda daha gtivenli oldugu gerek9esiyle Serhatkale Kampma yerle~tirildiklerini, patlamanm boyle bir yerde meydana geldigini belirtmi~lerdir. Ba~vurucular; olayda gerekli tedbirleri almayan idarenin hizmet kusurunun bulundugunu, ote yandan idarenin hukuki sorumlulugunun sadece hizmet kusuruna dayanmad1gm1, kusur ~art1 aranmadan da idarenin sorumlu tutulabilecegini ifade etmi~lerdir. Ba~vurucular aynca devletin bu gibi olaylar hakkmda koydeki ki~ileri bilgilendirme ve egitme yiiktimltiltigtintin bulundugunu ancak devletin bu yiiktimltiltigtinti yerine getirmedigini iddia etmi~lerdir.

21. Van idare Mahkemesi 31/12/2007 tarihinde verdigi kararlarla ba~vuruculann davalanm reddetmi~tir. Van idare Mahkemesi, oncelikle bir olayda idarenin meydana gelen zarardan sorumlu tutulabilmesi i9in zarar ile idari eylem arasmda illiyet bagmm bulunmas1 ve bu illiyet bagmm zarar gorenin veya ti<;tincti ki~inin kusuru ile ortadan kaldmlmam1~ olmas1 gerektigini belirtmi~tir. Van idare Mahkemesi somut olaym ko~ullanm, tamk ifadelerini, jandarma tutanaklanm ve Semdinli Cumhuriyet Ba~savc1hg1 karanm dikkate alarak ba~vuruculann davalannm reddine karar vermi~tir. Van idare Mahkemesi, bir mermi bularak evinin bah9esine getiren ve bu mtihimmatl demir testereyle kesmek isterken patlamaya sebep olan B.A.nm soz konusu eyleminin zarar ile idari eylem arasmdaki illiyet bagm1 kestigi sonucuna ula~m1~tlr. Van idare Mahkemesi, B.A.nm kusurlu eylemi sonucunda meydana gelen zarann davah idare tarafmdan tazmin edilmesine hukuken imkan bulunmad1gm1 belirtmi~tir.

22. Ba~vurucular, amlan kararlan temyiz etmi~lerdir. Ba~vurucular, temyiz dilek9elerinde ozetle olaym B.A.nm bah9e kaz1s1 yapmakta iken meydana geldigini, idarenin ajanlannca tanzim edilen tutanaklann objektif, ger9ege uygun ve tart1~ilmaz oldugunu soylemenin mtimktin olmad1gm1, bu tutanaklann tarafli oldugunu, tamklarm beyanlannm hi9birinin gorgtiye dayah bir bilgi i9ermedigini ifade etmi~lerdir. Ba~vurucular aynca dava dilek9elerinde belirttikleri hususlan yinelemi~lerdir.

23. Dam~tay Onuncu Dairesi 28/3/2013 tarihinde B.A.nm e~i ve 9ocuklan tarafmdan a9ilan davada verilen karan, 27/1 /2014 tarihinde ise anne ve baba tarafmdan a9ilan davada verilen karan onam1~tu.

24. Dam~tay Onuncu Dairesi 15/12/2014 tarihinde B.A.nm anne ve babasmm karar dtizeltme talebinin, 16/2/2015 tarihinde ise B.A.nm e~i ve 9ocuklannm karar dtizeltme talebinin reddine karar vermi~tir.

25. Bireysel ba~vuru formunda, Dam~tay Onuncu Dairesinin 15/12/2014 tarihli karannm teblig veya ogrenme tarihi 9/3/2015 olarak belirtilmWir. Bu karann teblig edilmesi/ogrenilmesi tizerine 2015/7382 numarah bireysel ba~vuru yapilm1~tu. Dam~tay Onuncu Dairesinin 16/2/2015 tarihli karan 29/4/2015 tarihinde teblig edilmi~, bunun tizerine 2015/9428 numarah bireysel ba~vuru yap1lm1~t1r.

5

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21/2/2019

26. Ba~vurucu Seyfi Goren'in temyiz talebi ise Dam~tay Onuncu Dairesinin 25/6/2015 tarihli karanyla reddedilmi~tir. Bu karar 16/10/2015 tarihinde teblig edilmi~, bunun ilzerine 2015/18038 numarah bireysel ba~vuru yapilm1~tlr.

IV. iLGiLi HUKUK

27. ilgili hukuk ic;in bkz. Cemal Kzlzr;, B. No: 2014/8722, 11 /6/2018, §§ 23-30.

V. iNCELEME VE GEREK<;E

28. Mahkemenin 21 /2/2019 tarihinde yapm1~ oldugu toplantida ba~vuru incelenip geregi du~uniildu:

A. Van idare Mahkemesinin 2006/2159 Esas Say1h Dava Dosyasma ili~kin Sikayetler Yoniinden

29. Bireysel ba~vurunun on ~artlanndan biri de otuz gunluk sure kurahd1r. Ba~vurunun her a~amasmda surenin dikkate ahnmas1 gerekir (Deniz Baykal, B. No: 2013/7521 , 4/12/2013, § 32).

30. Bireysel ba~vurunun sure ko~uluna baglanmas1yla ba~vuruculara bireysel ba~vuruda bulunmak ic;in imkan tammamn yamnda hukuki belirlilik de saglanmaktad1r. Dolay1s1yla dava ac;ma ya da kanun yollanna ba~vuru ic;in belli surelerin ongoriilmesi -bu sureler dava ac;may1 imkans1z kilacak olc;ude kisa olmad1kc;a- hukuki belirlilik ilkesinin bir geregidir ve mahkemeye eri~im hakkma aykm degildir (Remzi Durmaz, B. No: 2013/1718, 2/10/2013, § 27).

31. 30/3/2011 tarihli ve 6216 say1h Anayasa Mahkemesinin Kurulu~u ve Y argilama Usulleri Hakkmda Kanun'un 47. maddesinin (5) numarah fikras1 ile Anayasa Mahkemesi ic;tuzugu'nun (ic;tuzuk) 64. maddesinin (1) numarah flkras1 uyannca bireysel ba~vurulann ba~vuru yollanmn tiiketildigi tarihten, ba~vuru yolu ongoriilmemi~ ise ihlalin ogrenildigi tarihten itibaren otuz gun ic;inde yapilmas1 gerekmektedir. Amlan duzenlemelerde ba~vuru yolu ongoriilen durumlarda bireysel ba~vuru suresinin ba~lang1cma ili~kin olarak ba§vuru yollannzn tuketildigi tarihten soz edilmekte ise de haberdar olunmayan bir hususta ba~vuru yapilamayacag1 dikkate almarak bu ibarenin nihai kararzn gerekr;esinin ogrenildigi tarih olarak anla~ilmas1 gerekir (A.C. ve digerleri [GK], B. No: 2013/1827, 25/2/2016, § 25).

32. Bireysel ba~vuru suresi bakimmdan nihai kararzn gerekr;esinin tebligi ogrenme ~ekillerinden biridir (Mehmet Ali Kurtuldu, B. No: 2013/5504, 28/5/2014, § 27). Ancak ogrenme, gerekc;eli karann tebligi ile sm1rh olarak gerc;ekle~mez; ba~ka ~ekillerde de ogrenme soz konusu olabilir. Ba~vuruculann nihai kararzn gerekr;esini ogrendiklerini beyan ettikleri tarih de bireysel ba~vuru suresinin ba~lang1c1 olarak ele almabilir (jlyas Turedi, B. No: 2013/1267, 13/6/2013, §§ 21 , 22).

33. Somut olayda ba~vurucular tarafmdan doldurulan, imzalanan ve Anayasa Mahkemesine sunulan bireysel ba~vuru formunda Dam~tay Onuncu Dairesince verilen karar duzeltme talebinin reddine ili~kin nihai karann ogrenilme tarihi 9/3/2015 olarak belirtilmi~tir.

34. Ba~vuruculann 9/3/2015 tarihinde ogrendikleri nihai karara kar~1 bireysel ba~vuru ic;in ongoriilen otuz gunluk sureden sonra 9/4/2015 tarihinde bireysel ba~vuruda

bulunduklan anla~ild1gmdan ba~vuruda sure a~1m1 oldugu sonucuna vanlm1~tlr.

6

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21 /2/2019

35. A91klanan gerek9elerle ba~vurunun bu kismmm, diger kabul edilebilirlik ko~ullan yoniinden incelenmeksizin sure a~imi nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

B. Van idare Mahkemesinin 2006/308 ve 2006/2158 Esas Say1h Dava Dosyalarma ili~kin ~ikayetler Yoniinden

36. Van idare Mahkemesinin 2006/308 ve 2006/2158 esas say1h dava dosyalannda verilen kararlann kesinle~mesi uzerine yap1lan ba~vurulann ba~vuruculan, Seyfi Goren ile B.A.nm e~i ve 9ocuklandir (Zehra Aslan, Kumri Aslan, ~ahin Aslan, ~uayip Aslan ve Zahide Aslan). Ba~vurucular amlan olay nedeniyle anayasal haklannm ihlal edildigini ileri surmti~ler, aynca adli yard1m talebinde bulunmu~lard1r.

1. Adli Yard1m Talebi Yoniinden

37. Anayasa Mahkemesinin Mehmet Serif Ay (B. No: 2012/1181, 17/9/2013) karannda belirtilen ilkeler dikkate almarak, ge9imlerini onemli ol9ude zor duruma du~urmeksizin yarg1lama giderlerini odeme gucunden yoksun olduklan anla~1lan ba~vuruculann a91k9a dayanaktan yoksun olmayan adli yard1m talebinin kabulune karar verilmesi gerekir.

2. Kabul Edilebilirlik Yoniinden

a. Y a~am Hakkmm ihlal Edildigine ili~kin iddia

i. Ba~vurucularm iddialan

38. Ba~vurucular; ya~ad1klan koyde teror saldmlannm s1k9a ya~anmas1 uzerine daha gtivenli oldugu gerek9esiyle Serhatkale Kampma yerle~tirildiklerini ancak B.A.nm bah9ede kaz1 yaparken nedeni ve nas1l oldugu halen anla~1lamayan bir patlama sonucu ya~amm1 yitirdigini, aym patlamada B.A.nm annesi ba~vurucu Besi Aslan ile k1z1 ba~vurucu Zahide Aslan'm yaraland1gm1, olayda aynca ba~vurucu Seyfi Goren'in de agir ~ekilde yaraland1g1m belirtmi~lerdir. Ba~vurucular, olaym oldugu gun hi9bir yetkilinin olay yerine gelmedigini, Olay Y eri Tespit Tutanagmm bile olaym uzerinden yirmi dort saatten fazla bir sure ge9tikten sonra tanzim edildigini, ifadelerin s1cag1 s1cagma degil olaydan sonra ve olay yerinde olunmaks1zm almd1gm1, bu sebeple ifadelerin ve tespit tutanaklannm ger9ekliginin tart1~1hr hale geldigini, ceza soru~turmas1 dosyasmm 2004 yilmda verilen takipsizlik karan ile kapatild1gm1, bu dosyanm ak1betinden hi9bir bi9imde haberdar edilmediklerini iddia etmi~lerdir. Ba~vurucular, olaym meydana geldigi cografyada maym ve/veya patlamam1~ 9atl~ma at1g1 olarak tabir edilen cisimlerin olduk9a fazla oldugunun bilinen bir ger9ek oldugunu, maym ve 9atI~ma atiklannm temizlenmemesi ve bu konuda bolge halkma yeterli bir bilgilendirme yapilmamas1 sonucunda soz konusu olaym meydana geldigini, oysa devletin ya~am hakkm1 korumak i9in gerekli ve etkili tum tedbirleri almakla ytikumlti oldugunu, ancak somut olayda bunun yerine getirilmedigini belirtmi~lerdir. Ba~vurucular olay hakkmda etkili bir soru~turmanm da ytirtittilmedigini iddia etmi~lerdir. Ba~vurucular; devletin somut olayda kusurlu oldugu apk olmasma ragmen a9t1klan tam yarg1 davalannm reddedildigini, derece mahkemelerinin etkili bir ~ekilde ytirtittilmeyen ceza soru~turmasma dayanarak karar vermesinin hakkaniyete aykm bir sonu9 dogurdugunu, Dam~tay kararlannm gerek9esiz oldugunu belirtmi~lerdir. Ba~vurucular bu nedenlerle ya~am hakkmm, egitim hakkmm, adil yarg1lanma hakkmm ve etkili ba~vuru hakkmm; ba~vuruculardan Seyfi Goren aynca yeterli bir tedaviden yararlanamad1gm1, henuz iyile~emedigini belirterek i~kence ve kotu muamele yasagmm ihlal edildigini ileri surmu~ttir.

7

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21 /2/2019

ii. Degerlendirme

39. Anayasa Mahkemesi, olaylann ba~vurucu tarafmdan yap1lan hukuki nitelendirmesi ile bagh olmay1p olay ve olgulann hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Ba~vuru formu ve ekleri bir butlin olarak incelendiginde ba~vuruculann temel olarak ya~am hakkmm korunmas1 i9in gerekli olan tedbirlerin almmamasmdan ve olayla ilgili olarak etkili bir yarg1sal korumadan yararlanamad1klanndan ~ikayet ettikleri anla~ilm1~tlf. Bu nedenle ba~vuruculann bu ba~hk altmdaki tum iddialannm Anayasa'nm 17. maddesinde guvence altma alman ya~am hakk1 kapsammda incelenmesi gerektigi degerlendirilmi~tir.

40. Bir olayda ya~am hakkma ili~kin ilkelerin uygulanabilmesi i9in gerekli ~artlardan biri, dogal olmayan bir olumun ger9ekle~mesi olmakla birlikte baz1 durumlarda olum ger9ekle~mese dahi olaym ya~am hakk1 9er9evesinde incelenebilmesi murnkiindur (Mehmet Karadag, B. No: 2013/2030, 26/6/2014, § 20). Somut olayda meydana gelen patlama sonucunda baz1 ba~vurucular yaralanm1~, baz1 ba~vuruculann ise yakmlan ya~amm1 yitirmi~tir. Patlamanm oldurucu nitelik ta~1d1g1 dikkate almd1gmda ba~vurunun ya~am hakk1 9er9evesinde incelenmesi gerektigi sonucuna ula~ilm1~tlf.

41. Anayasa'nm "Ki§inin dokunulmazhgi, maddf ve manevf varhgi" kenar ba~hkh 17. maddesinin birinci fikras1 ~oyledir:

"Herkes, ya$ama, maddi ve manevi varlzgznz koruma ve geli$firme hakkzna sahiptir."

42. Anayasa'mn "Devletin temel ama<; ve gorevleri" kenar ba~hkh 5. maddesinin ilgili kism1 ~oyledir:

"Devletin temel ama<; ve gorevleri, ... Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, ki$ilerin ve toplumun refah, huzur ve mutlulugunu saglamak; ki$inin temel hak ve hiirriyetlerini, sosyai hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bagda$mayacak surette sznzrlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldzrmaya, insanzn maddf ve manevf varlzgznzn geli$mesi i<;in gerekli $Grtlarz hazzrlamaya <;alz$maktzr. "

(1) Genel ilkeler

43. Anayasa'nm 17. maddesinde duzenlenen ya~am hakk1, Anayasa'nm 5. maddesiyle birlikte degerlendirildiginde devlete pozitif ve negatif odevler yukler (Serpil Kerimoglu ve digerleri, B. No: 2012/752, 17/9/2013, § 50).

44. Bu pozitif yukumlulukler kapsammda devletin yetki alanmda bulunan tum bireylerin ya~am hakkm1 kamu gorevlilerinin diger bireylerin ve hatta ki~inin kendi eylemlerinden kaynaklanabilecek risklere kar~1 koruma odevi vardir. Devlet, oncelikle ya~am hakkma yonelen tehdit ve risklere kar~1 caydmc1 ve koruyucu yasal duzenlemeler yapmah; bununla da yetinmeyerek gerekli idari tedbirleri almahdir. Bu odev aynca bireyin ya~amm1 her tlirlu tehlike, tehdit ve ~iddetten koruma yukumlulugunu de i9erir (Serpil Kerimoglu ve digerleri, § 51 ).

45. Devletin sorumlulugunu gerektirebilecek ~artlar altmda can kaybmm ger9ekle~tigi durumlarda kamu makamlannm Anayasa'nm 17. maddesi geregince oncelikle yetkileri dahilinde tum imkanlan kullanarak ya~am hakkma yonelen tehdit ve risklere kar~1 etkili yasal ve idari tedbirleri olu~turmalan gerektigi ifade edilmelidir. Bu kapsamda amlan

8

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21 /2/2019

yasal ve idari tedbirler, ya~am hakkma yonelik ihlalleri durdurmay1 ve gerektiginde faillerin cezalandmlmasm1 saglayacak nitelikte olmahd1r. Bu ytiklimltiltik, ya~am hakkmm tehlikeye girebilecegi her durum bak1mmdan ge9erlidir (Serpil Kerimoglu ve digerleri, § 52).

46. Ote yandan ya~am hakkmm gerektirdigi pozitif ytiktimltiltiklerin yerine getirilmesi kapsammda almacak tedbirlerin belirlenmesi, idari ve yarg1sal makamlann takdirinde olan bir husustur. Hak ve ozgtirltiklerin gtivence altma almmas1 adma pek 90k yontem benimsenebilir ve mevzuatta dtizenlenmi~ herhangi bir tedbirin yerine getirilmesinde ba~ans1z olunsa bile pozitif ytiklimltiltikler diger bir tedbir ile yerine getirilebilir (Bilal Turan ve digerleri (2), B. No: 2013/2075, 4/12/2013 , § 59).

47. Bir ki~inin ya~amma yonelik ger9ek ve yakm bir tehlikenin bulundugunun kamu makamlannca bilindigi ya da bilinmesi gereken durumlarda kamu makamlannm makul ol9tiler 9er9evesinde ve bu tehlikenin ger9ekle~mesini onleyebilecek ~ekilde onlem almas1 gerekir. Ancak ozellikle insan davram~lannm ongortilemezligi, oncelikler ve kaynaklar degerlendirilerek yap1lacak i~lem veya ytirtittilecek faaliyet tercihi dikkate almd1gmda pozitif ytiktimltiltik kamu makamlan tizerinde a~m yuk olu~turacak ~ekilde yorumlanamaz (Serpil Kerimoglu ve digerleri, § 53).

48 . Ote yandan devletin ya~am1 korumaya ili~kin ytiktimltiltigti, tehlikeye kar~1 a~m tedbirsiz davranan ki~iler bakimmdan da smus1z bir ~ekilde soz konusu olamaz. Aynca bu ytiktimltiltik her durumda ve ko~ulda tehlikeye kar~1 mutlak bir gtivenlik saglamay1 da garanti etmez. Bununla birlikte kamusal makamlann gerekli gtivenlik tedbirlerini almalan gerekirken almamalan halinde ozellikle korunmaya ozel muhta<; ki~ilerin bu tedbirsizliginin amlan makamlann sorumluluklanm tamamen ortadan kald1rmayacagm1 da belirtmek gerekir (Huseyin Munuklii, B . No: 2014/5973 , 13/9/2017, § 67) .

(2) ilkelerin Olaya Uygulanmas1

49. Somut olayda ba~vurucular, soz konusu patlama nedeniyle ugram1~ olduklan maddi ve manevi zararlann tazmm1 istemiyle a9t1klan tam yarg1 davalannm reddedilmesinden sonra ya~am hakkmm ihlal edildigi iddias1yla bireysel ba~vuruda bulunmu~lard1r. Ba~vurucular bireysel ba~vuru formunda, ceza soru~turmasmdaki birtak1m eksikliklerden bahsetmi~ iseler de 2004 yilmda verilen kovu~turmaya yer olmad1gma dair karara itiraz etmemi~lerdir. Ba~vurucular, ceza soru~turmas1 ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi ontinde dile getirdikleri eksikleri amlan donemde ceza soru~turmas1 a~amasmda ileri stirmemi~ ve yetkili makamlardan bu eksikliklerin giderilmesi talebinde bulunmam1~lard1r. Bu durumda, ba~vuruculann iddialannm olay hakkmda a91lan tam yarg1 davalan dikkate almarak incelenmesi gerektigi degerlendirilmi~tir. Nitekim Anayasa Mahkemesinin genel yakla~1mma gore (Kadri Ceyhan [GK], B. No: 2014/ 1924, 17/5/2018) olaym ger9ekle~me ko~ullannm aydmlatilmasma ve kamu makamlannm sorumluluklannm belirlenmesine imkan tamyan bir ceza soru~turmasmm varhg1 halinde kastm ve/veya agu kusurun varhgma i~aret etmeyen bu ttir olaylarda ttiketilmesi gereken uygun ba~vuru yolu tazminat yoludur. Somut olayda, ceza soru~turmasmm olaym ger9ekle~me ko~ullanm aydmlatabilecek ol9tide ytirtittiltip ytirtittilmedigi meselesi ise tam yarg1 davalan sonucunda verilen kararlar da dikkate almarak degerlendirilecektir.

50. Bu noktada oncelikle asked faaliyetlerin ki~ilerin ya~am1 ile vticut btittinltigti bakimmdan birtakim riskler i9ermesi sebebiyle tehlikeli bir faaliyet oldugu belirtilmelidir. Bu durumda devletin ya~am1 koruma ytiktimltiltigti kapsammda, amlan hizmetin yerine getirilmesinde ki~ilerin ya~am1 ile vticut btittinltigtintin korunmas1 i9in gerekli gtivenlik

9

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21 /2/2019

tedbirlerinin almmas1, oltim ve yaralanma olaylannm ontine ge9mek i9in makul ol9tiler 9er9evesinde gerekenlerin yap1lmas1 bir zorunluluktur ( Cemal Kilu;, § 48)

51. Bununla birlikte Anayasa'nm 17. maddesi ozellikle bir ki~inin kendisini yiiksek risk i9eren bir tehlikeye a91k9a maruz buakmas1 durumu ba~ta olmak tizere ya~am hakkmm soz konusu oldugu her durumda bireylere mutlak bir gtivenlik saglanmasm1 gtivence altma ald1g1 ~eklinde yorumlanamayacaktu ( Cemal Kilu;, § 52).

52. Somut olaym ko~ullan baglammda oncelikle B.A.nm kendisini ve ti9tincti ki~ileri yiiksek risk i9eren bir tehlikeye a91k9a maruz buakmas1 gibi bir durumun soz konusu olup olmad1gmm degerlendirilmesi gerekmektedir.

53 . Dolay1s1yla oncelikle olaym meydana geli~ ~ekline ili~kin bir degerlendirme yap1lmas1 gerekir. Ba~vurucular bu husus ile ilgili olarak B.A.nm bah9ede kaz1 yaparken nedeni ve nasil oldugu halen tam anla~1lamayan bir patlama sonucu ya~amm1 yitirdigini, aym olayda ba~ka baz1 ki~ilerin de hayatm1 kaybettigini ve yaraland1gm1 ileri stirmti~lerdir. ~emdinli Cumhuriyet Ba~savc1hg1 ile derece mahkemeleri ise B.A.nm bir adet agu ate~li silah mermisi bularak bunu evinin bah9esine getirdigi ve buldugu bu mtihimmatI demir testereyle kesmek isterken patlamaya neden oldugu kanaatine varm1~lard1r.

54. Ceza soru~turmas1 sonucunda verilen karar, olay hakkmda dtizenlenen 9e~itli tutanaklara ve tamk anlatimlanna dayandmlm1~tlr. Ba~vurucular ceza soru~turmas1 kapsammda yap1lan tespitlere ve ula~ilan sonuca amlan donemde itiraz etmemi~lerdir. Ba~vuruculardan -ozen yiiktimltiltikleri geregi- soz konusu soru~turma stirecini takip etmelerini ve olaym geli~imine ili~kin olarak yap1lan degerlendirmelere itiraz etmelerini beklemek son derece makul gortinmektedir. Ancak ba~vurucular, B.A.nm bir agu silah mermisi bularak evinin bah9esine getirdigi ve bunu demir testereyle kesmek isterken patlamaya neden oldugu yontindeki Savc1hk degerlendirmelerine amlan donemde itiraz etmemi~lerdir. Ba~vurucular, idare mahkemelerine sunduklan temyiz dilek9elerinde patlamanm B.A.nm bah9ede kaz1 yapt1g1 s1rada meydana geldigini iddia etmi~ iseler de dava dilek9elerinde boyle bir kaz1dan da bahsetmemi~lerdir. Keza ceza soru~turmas1 kapsammda alman ifadelerde de B.A.nm olay anmda bah9ede kaz1 yapt1gma ili~kin bir kay1t mevcut degildir. Bu durumda idare mahkemelerinin ceza soru~turmasmdaki veriler dogrultusunda B.A.nm bir agu silah mermisi bularak evinin bah9esine getirdigi ve bunu demir testereyle kesmek isterken patlamaya neden oldugu yontindeki degerlendirmelerinin ba~vuru formu ve eklerindeki delillerle a91k9a 9eli~tigi soylenemez. Ba~ka bir deyi~le idare mahkemelerinin olaym ger9ekle~me ko~ullanna ili~kin degerlendirmelerinin somut olayda elde edilen delillerle a91k9a 9eli~ecek bi9imde keyfi oldugundan soz edilemez. Dolay1s1yla idare mahkemelerinin olaym geli~imine ili~kin bu degerlendirmelerinden aynlmay1 gerektirecek ikna edici bir hususun somut olayda bulunmad1g1 kanaatine vanlm1~tir.

55. Olaym meydana geli~ ~ekline ili~kin olarak yap1lan bu degerlendirmelerden sonra idare mahkemelerinin B.A.nm eylemini hukuki olarak nas1l nitelendirdiginin incelenmesine ge9ilebilir.

56. B.A., olay tarihinde yirmi dort ya~mda olup amlan bolgede ya~amaktad1r. Ya~1 ile zihinsel durumu gibi faktorler dikkate almd1gmda tehlikeye kar~1 ozel olarak korunmaya muhta9 olmayan, olaylara ili~kin ortalama degerlendirme yetenegine sahip yeti~kin bir insan olan B.A.dan olaym meydana gelmesine neden olan nesnenin patlay1c1 madde olabilecegini degerlendirmesini ve sonucunda bu riskten ka9mmasm1 beklemek son derece makuldtir.

10

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21 /2/2019

57. Tum bu hususlar birlikte degerlendirildiginde idare mahkemelerinin B.A.nm eyleminin zarar ile idari eylem arasmdaki illiyet bagm1 kestigi, B.A.nm kusurlu eylemi sonucunda meydana gelen zarann idare tarafmdan tazmin edilmesine hukuken imkan bulunmad1g1 yontindeki degerlendirmelerinin somut olaym ko~ullan baglammda makul olmad1gmm soylenemeyecegi kanaatine vanlm1~tlf.

58. Ki~ilerin kendilerini yiiksek risk i9eren tehlikeye a91k9a maruz biraktiklan tum durumlar dahil olmak tizere her durumda ve ko~ulda devletin sorumlulugunun bulundugunu kabul etmek, kamu makamlan tizerinde a~m yuk meydana getiren bir yorum olacaktir.

59. Somut olayda son olarak ba~vuruculardan Seyfi Goren'in yeterli tedavi gormedigi yontindeki iddiasma da deginmek gerekir. Ba~vuru formu ve ekleri bu kapsamda incelendiginde soz konusu iddianm idare mahkemeleri ontinde dile getirilmedigi, dolay1s1yla bu iddia yontinden bireysel ba~vuru kapsammda aynca bir inceleme yapmanm mtimktin olmad1g1 sonucuna ula~1lm1~tlr.

60. A91klanan gerek9elerle ba~vurunun bu kismmm, diger kabul edilebilirlik ko~ullan yontinden incelenmeksizin ar;1kr;a dayanaktan yoksun olmas1 nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

b. Makul Siirede Yargilanma Hakkmm ihlal Edildigine ili~kin iddia

i. Ba~vurucularm iddialan

61. Ba~vurucular 29/9/2005 tarihinde idari ba~vuru yapmak suretiyle ba~lattiklan adli stirecin 2015 yilma kadar devam ettigini, bu durumun yargilamanm makul stirede bitirilmesi ilkesine a91k9a aykm oldugunu, bu nedenle Anayasa'nm 36. maddesinde gtivence altma alman makul stirede yarg1lanma hakkmm ihlal edildigini ileri stirmti~lerdir.

ii. Degerlendirme

62. Ferat Yuksel (B . No: 2014/13828, 12/9/2018, § 26) karannda Anayasa Mahkemesi; yarg1lamalann makul stirede sonu9landmlmad1g1 ya da yarg1 kararlannm ge9 veya eksik icra edildigi ya da hi<; icra edilmedigi iddias1yla 31/7/2018 tarihinden once ger9ekle~tirilen bireysel ba~vurulara ili~kin olarak Adalet Bakanhg1 insan Haklan Tazminat Komisyonu Ba~kanhgma (Tazminat Komisyonu) ba~vuru imkanmm getirilmesine ili~kin yolu, ula~1labilir olma, ba~an ~ans1 sunma ve yeterli giderim saglama kapasitesinin bulunup bulunmad1g1 yonlerinden inceleyerek etkililigini tart1~m1~tir.

63. Ferat Yuksel karannda ozetle amlan ba~vuru yolunun ki~ileri mali ktilfet altma sokmamas1 ve ba~vuruda kolayhk saglamas1 nedenleriyle ula~1labilir oldugu, dtizenleni~ ~ekli itibanyla ihlal iddialanna makul bir ba~an ~ans1 sunma kapasitesinden mahrum olmad1g1 ve tazminat odenmesine imkan tammas1 ve/veya bu mtimktin olmad1gmda ba~ka ttirlti telafi olanaklan sunmas1 nedenleriyle potansiyel olarak yeterli giderim saglama imkanma sahip oldugu hususunda degerlendirmelerde bulunulmu~tur (Ferat Yuksel, §§ 27-34). Bu gerek9eler dogrultusunda Anayasa Mahkemesi, ilk baki~ta ula~ilabilir olan ve ihlal iddialanyla ilgili ba~an ~ans1 sunma ve yeterli giderim saglama kapasitesi oldugu gortilen Tazminat Komisyonuna ba~vuru yolu tiiketilmeden yap1lan ba~vurunun incelenmesinin bireysel ba~vurunun ikincil niteligi ile bagda~mayacag1 sonucuna vararak ba~vuru yollanmn tiiketilmemi~ olmas1 nedeniyle kabul edilemezlik karan vermi~tir (Ferat Yuksel, §§ 35, 36).

11

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/7382 : 21 /2/2019

64. Mevcut ba~vurunun bu kism1 yonlinden soz konusu karardan aynlmay1 gerektiren bir durum bulunmamaktad1r.

65. A91klanan gerek9elerle ba~vurunun bu k1smmm ba§vuru yollarznzn tuketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

VI. HOKUM

A91klanan gerek9elerle;

A. Van idare Mahkemesinin 2006/2159 Esas say1h dava dosyasma ili~kin ihlal iddialannm sure a§zmz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

2. Yargilama giderlerinin ba~vurucular uzerinde BIRAKILMASINA,

B. Van idare Mahkemesinin 2006/308 ve 2006/2158 Esas say1h dava dosyalanna ili~kin ihlal iddialan yonunden;

1. Adli yard1m talebinin KABULUNE,

2. Ya~am hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ac;zkc;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

3. Makul surede yargilanma hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ba§vuru yollarznzn tuketilmemesi nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

4. 12/1 /2011 tarihli ve 6100 say1h Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 339. maddesinin (2) numarah fikras1 uyannca tahsil edilmesi magduriyetine neden olacagmdan ba~vuruculann yarg1lama giderlerini odemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 21 /2/2019 tarihinde OYBiRLiGiYLE karar verildi.

Ba~kan Engin YILDIRIM

Dye R1dvan GULE<;::

Dye Dye Recep KOMURC-0 M. EminKUZ

Dye Yild1z SEFERiNOGLU

12