AİLE PLANLAMASIve

YÖNTEMLERİ

Yrd.Doç.Dr. Hatice Kahyaoğlu SÜTtarafından hazırlanmıştır

Aile Planlaması-Modern Yöntemler

Hormonal Kontraseptifler:

• Oral kontraseptifler, Enjeksiyon, İmplantlar, Vajinal halka, Transdermalbant

Rahim İçi Araç (RİA):

• Bakırlı RİA ve Hormonlu RİA*

Bariyer Yöntemler:

• Erkek Kondomu, Kadın Kondomu, Diyafram

Cerrahi Yöntemler: Vazektomi, Tüp Bağlanması

* Hormonlu RİA hormonlu kontraseptiflergrubuna dahildir.

Aile Planlamasında Etkisi Sınırlı

(Geleneksel)yöntemler

Takvim Yöntemi

Bazal Vücut Isısı Yöntemi

Servikal Müküs Yöntemi

Koitus interraptus - Geri Çekme

Spermisitler*

Vajinal Duş

Laktasyon amenore Yöntemi (LAM)

Mini Hap-İmplantlarve

Enjeksiyonlar(Yalnız Progestin İçeren

Kontraseptifler)

Mini Haplar

Yalnız progestin içeren haplara mini hap ismi

verilir. Bu hapların hiç ara verilmeden her gün

alınması gerekir.

Etki Mekanizması: Sürekli alınan progestin,

FSH ve LH hormonlarını baskılayarak

yumurtlamaya engel olur. Bunun yanında

progesteronun rahim içi mukusu kalınlaştırıcı

etkisi ile spermlerin endometriuma geçişi

engellenir.

Mini Hapların Kullanılabileceği Durumlar• Mini haplar estrojeni tolere edemeyen kadınlara önerilir.

Özellikle ileri yaştaki ve emziren kadınlarda başarı ile

kullanılır.

• İleri yaştaki kadınlara, kardiovasküler riskleri nedeni ile

önerilemeyen kombine haplar yerine mini haplar daha

güvenle önerilebilir.

• Mini haplar anne sütünü baskılamadığı için emziren kadınlar

tarafından rahatlıkla kullanılabilir.

• Mini hap kullanan kadınlarda baş ağrısı ve yüksek tansiyon

daha nadir görülür.

Ancak kombine haplara göre mini hapların kontraseptif

etkisi daha azdır.

Mini Hapların Kullanılmaması Gereken

Durumlar

• Geçirilmiş yumurtalık kisti, dış gebelik,

açıklanamamış vajinal kanamalarda ve

meme kanseri olanlarda kullanılmamalıdır.

Yan Etkileri: Menstrual döngüyü baskılaması

nedeni ile, amenore ve ara kanamaları, en

fazla görülen yan etkileridir.

Mini Hapları Kullanmada Dikkat Edilecek

Noktalar

• 45 günden uzun süren amenorelerde gebelik testi

yapılması gerekir.

• Hafif lekelenme şeklindeki kanamalarda hap içmeye

devam edilmelidir.

• Mini hap kullanırken, kombine haplarda olduğu gibi

düzenli kontrolden geçilmesi gerekir.

• Mini hapların hergün aynı saatte içilmesi çok

önemlidir. 3 saatlik bir gecikmede bile

mutlaka ek yöntem kullanılması gerekir.

İMPLANTLAR

• Derialtı kontraseptif implantlar, yüksek koruyucu etki

sağlarlar. İmplantlar basit bir cerrahi işlemle kolun üst

iç bölgesine, deri altına yerleştirilen çubuklardır.

• Sabit ve düşük doz progestin salgılayarak ovulasyonu

engellerler. Çıkarıldığında kontraseptif etkisi hemen

sona erer.

• Kullanılmaması gereken durumlar mini haplarda

olduğu gibidir.

Norplant• 36 mg Levonorgestrel içerir. 6 çubuk şeklindedir.

• 5 yıl süre ile gebelikten korur.

• Koruyucu etki uygulamayı izleyen birkaç saat içinde başlar.

• Kullanım sırasında oluşan gebeliklerde doğumsal anomali riski artmaz.

• Karaciğer enzimlerini etkileyen ilaçlar implantetkinliğini azaltır.

• Düzensiz kanama, over kist oluşumu riski vardır.

• Doğurganlık implantın çıkarılması ile geri döner.

İmplanon

• 68 mg etonogestrel içerir.

• 3 yıllık koruma sağlar.

• Tek çubuk şeklindedir.

• Kol iç yüzüne cilt altına uygulama yapılır.

EnjeksiyonlarEnjeksiyonlar, mini hapların 3 ya da 6 aylık enjeksiyon şekilleridir.

Çok sayıda ülkede etkin ve yaygın olarak kullanılmaktadır.

Etki Mekanizması

• Progestinler hormonları baskılayarak yumurtşamayı durdururlar.

• Rahim içi mukus tabakasını kalınlaştırırlar.

Enjeksiyonlar• Estrojen içeren kontraseptifler için risk

taşıyan kadınlarda daha güvenli, uzun süreli ve emniyetli kullanılabilmeleri olumlu yönleridir.

• Bunun yanında amenore ve döngü düzensizlikleri en çok görülen yan etkileridir.

• Aşırı vajinal kanama ve uzun süren amenoregörüldüğünde bu yöntemden vazgeçilmelidir. Kullanılmaması gereken durumlar mini haplarda olduğu gibidir.

Enjeksiyonlar

Depo Provera Uygulanması

• Bir tür saf progesteron olan ve tüm dünyada aynı isimde bulunan bir ilaçtır.

• Depo Provera, 3 ayda bir kas içine yapılır.

• Adet başladıktan sonraki ilk 5 günde yapılır.

• %0.3 başarısızlık oranı vardır.

• Doğurganlığın geri dönmesi ilaç kesildikten sonra 10-18 ay almaktadır.

Enjeksiyonlar

Mesigyna : Mesigyna, 1997 yılından beri Türkiye’de kullanılmaktadır.

• Ayda 1 kez kas içine yapılır.

• Başarısızlık oranı %0.18-0.20’dir.

• Doğurganlığın dönüşü daha erkendir

• % 80 düzenli adet görülür.

• Ciddi metabolik etki yoktur, östrojen içerdiğinden emzirenlerde önerilmez.

Vajinal halkalar, vajen içine yerleştirilen ve

hormon salgılayan halkalardır.

Etki ve yan etkileri diğer hormonal

koruyucularla aynıdır

Vajinal Halkalar

Vücudun çeşitli yerlerine (alt karın, kolun üst dış kısmı, kalça) yapıştırılan östrojen ve progesteronsalgılayan bantlardır.

Deri üzeri Bant

Etki mekanizması:

• Bantlardan salgılanan progesteronve östrojen hormonlarının deri yolu ile emilerek sürekli olarak kana geçmesi sağlanır.

• Bu yolla kandaki düzeyleri sabitlenen hormonlar, yumurtlamayı engelleyerek, rahim içi mukusu kalınlaştırarak gebeliği önler.

Deri üzeri Bant

• Oral kontraseptif kullanmaya uygun olan ancak her gün almada sorunu olan kadınlar için uygun bir yöntemdir.

• Bantlar, banyo dahil günlük aktivitelerde bir sakınca yaratmazlar.

• Banttan emilen hormonların kandaki seviyesinin sabitlenebilmesi zaman alır. Bu nedenle uygulamanın ilk haftasında ek bir yöntemle korunma önerilmektedir.

Deri üzeri Bant

Diyafram

• Rahimi mekanik olarak kapatan diyaframlar, kubbe şeklinde, kenarları bükülebilen kauçuktan yapılmış araçlardır.

• Cinsel ilişkiden önce servikse yerleştirilerek spermlerin serviksten geçişi engellenir.

Etkinlik:

Kullanıcı yöntemi doğru ve düzenli kullanıyorsa etkinliği yüksektir.

Diyafram

Yan etkileri:

• Nadiren alerjik tepki yapabilir.

• Temiz koşullarda takılmaması, temiz saklanmaması ve uzun süre kalması vajinal ve idrar yolu enfeksiyon riskini artırır.

• Bu nedenle diyaframın çok genç ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük gruplara önerilmemesi doğru olur.

Diyafram

Cerrahi YöntemlerTüp bağlanması-Vazektomi

Tüm Dünya’da uygulanışı giderek yaygınlaşan etkin bir yöntemdir. Hem vajinal hem de karın yolundan yapılabilmektedir.

Vajinal: Bu tekniğin yara dokusu oluşturmaması ve çabuk iyileşmesi gibi üstün yönleri vardır.

Kanama ve enfeksiyon yan etkilerdir.

Tüplerin Bağlanması

Karından: Genel ya da lokal anestezi ile göbek deliği altından küçük bir kesi yapılır. Tüpler ayrıştırıldıktan sonra kesme veya bağlama yöntemi ile kapatılır.

Doğumdan 1-3 gün sonra veya normal dönemde herhangi bir zamanda işlem yapılabilir.

Nadir de olsa bağlama yönteminde açılma olabilir ve gebelik görülebilir.

Tüplerin Bağlanması

Tüplerin Bağlanması

Vazektomi; güvenli, etkili, basit ve ekonomik bir erkek kontrasepsiyon yöntemidir.

Semen sıvısında sperm hücreleri olmadığından gebelik oluşmaz.

• Kısa süren bir cerrahi işlemdir. Hastanede kalmayı gerektirmez.

• Koruyuculuk oranı %100'e yakın olmakla beraber uygulanan yöntem ve bazı bireysel özellikler nedeniyle çok nadiren gebelik oluşabilir.

Vazektomi (Erkeğin sperm kanallarının bağlanması)

•

Vazektomi

Etkisi Sınırlı KontraseptifYöntemler

Takvim Yöntemi-Doğurgan Günleri Belirleme

• Bir kadının bir döngü boyunca gebe kalma şansı sadece 2-3 gündür.

• Kadında yumurtlama menstrual döngünün ortalarına rastlayan dönemde, menstruasyondan 14 gün önce olur.

• Her döngüde bir yumurta atılır.

Etkisi Sınırlı KontraseptifYöntemler

Takvim Yöntemi

Yumurtanın döllenme yeteneği yumurtlamadan sonra 24 saattir.

Spermler ise 48-72 saat işlevseldir.

Böylece teorik olarak döllenme için tahmini zaman, menstruasyondan 14 gün önceki 3-4 günlük süre olmaktadır.

• Bu yöntemin başarılı olabilmesi için yumurtlama tarihinin, iyi hesaplanması gerekmektedir. Bu amaçla değişik yöntemler geliştirilmiştir.

Etkisi Sınırlı KontraseptifYöntemler

Takvim Yöntemi

Adetleri sürekli düzenli olanlarda kadının döngü gün sayısından 14 gün çıkarılıp yumurtlama günü bulunur. Bu günün 3 gün öncesi ve 3 gün sonrası tehlikeli gün olarak kabul edilir. Ancak güvenilirliği düşüktür.

Etkisi Sınırlı KontraseptifYöntemler

Bazal Vücut Isısı Yöntemi

Vücut ısısı yumurtlamadan birkaç gün önce hafifçe düşer, yumurtlamadan sonra 0.2° -0.5°C yükselir ve 10-12 gün bu düzeyde seyreder.

Ancak hastalık, stres, enfeksiyon, uykusuzluk gibi başka faktörlerde ısıyı yükseltebileceğinden yükselen ısının yorumunu doğru yapmak gerekir.

Etkisi Sınırlı KontraseptifYöntemler

Bazal Vücut Isısı Yöntemi

Yöntemin Uygulanması

• Vücut ısısı sabahları yataktan kalkmadan önce alınır. Hangi yoldan ölçüm yapılmışsa, o yoldan devam edilmesidir. Hastalık, uykusuzluk gibi ısıyı etkileyecek durumlar varsa kayıt edilir.

• Yumurtlama zamanındaki bu ısı yükselmesini tespit edebilmek için, 3 ay süre ile her sabah yataktan kalkmadan vücut ısısının ölçülmesi gerekir.

Etkisi Sınırlı KontraseptifYöntemler

Spermisitler

• Spermisitler kimyasal etkileri ile hücre zarını bozarak spermleri öldüren maddelerdir. Koruyuculuk etkileri %50’dir.

• Krem, jel, köpük, eriyen supazituvar, köpüklü supazituvar ve köpüklü tablet şeklinde olanları vardır.

• Spermisitler cinsel ilişkiden 10-15 dakika önce vajene ve derine yerleştirilmeli ve ilişkiden sonra 8 saat yıkanılmamalıdır.

• Halk arasında sirke, oksijen, aspirin, limon, sabun gibi bazı maddelerin, süngere emdirilerek vajenespermisit amacı ile yerleştirildikleri de bilinmektedir.

Etkisi Sınırlı KontraseptifYöntemler

Acil Kontrasepsiyon veKürtaj

Acil kontrasepsiyon rutin kullanılmaması

önerilen , ancak birçok durumda gerekli

olan gebelikten korunma yöntemleridir.

Acil Kontrasepsiyon

Bu amaçla yapılan 3 tip uygulama vardır.

1. Ertesi gün hapı: Ülkemizde Ella 30 mg (progesteron) 1 tablet tek doz kullanılmaktadır. Korunma yoksa veya kullanılan kontraseptif yöntemde bir başarısızlık olursa mümkün olan en kısa sürede ve 120 saat (5 gün) geçmeden ağız yoluyla tablet alınmalıdır.

2. RU-486: Bir antiprogesteron ajandır. 72 saat içerisinde tek doz 600 mg RU-486 verilerek yüksek kontraseptif etki sağlanır.

Acil Kontrasepsiyon

3. RİA uygulaması:

Amerika jinekologlar derneği Ağustos 2015 te yayınlanmış güncel kılavuzuna göre en etkili acil kontrasepsiyon yöntemi bakırlı RİA dır. (Kanıt Düzeyi A).

Acil Kontrasepsiyon

Kürtaj; gebelik 10 haftadan küçük ise, gebeliğin sonlandırılmasıdır.

• Hiçbir aile planlaması yönteminin koruyuculuk değeri %100 değildir.

• Yöntem kullanmaya rağmen gebe kalındığında başvurulacak en son ve en istenmeyen çare uterusun boşaltılmasıdır.

Ancak bu işlemi bir aile planlaması yöntemi olarak görmek yanlıştır. Çünkü kadın sağlığı açısından riskleri vardır.

Kürtaj

AİLE PLANLAMASI

AİLELERİN:

•İstedikleri sayıda...

•İstedikleri zaman ve aralıklarda...

•Bakabilecekleri kadar...

*ÇOCUK SAHİBİ OLMALARIDIR*

AİLE PLANLAMASI

Ayrıca çocuk sahibi olamayan çiftlere danışmanlık verilerek,

uygun tıbbi bakıma yönlendirilmeleri de aile

planlaması hizmetleri içindedir.

AMACI:

*Çok ve sık aralıklarla oluşan gebelik ve doğuma bağlı, anne

çocuk sağlığında meydana gelecek olumsuz etkileri önlemek...

*Özellikle istenmeyen gebeliklerin tehlikeli yollarla giderilmesini

önleyerek annelere gebelikten korunmanın modern ve tıbbi yollarını

öğretmek.... *Sağlıklı çocukların yetişmesini sağlamak...

*Doğurganlık çağındaki bireyleri üreme ile ilgili konularda

bilgilendirmek...

*Çocuğu olmayan ailelerin tıbbi imkanlardan yararlanmalarını

sağlamak...

*Nüfusun niteliğini iyileştirerek toplumun sağlıklı olmasını

sağlamak...

ANNE SAĞLIĞINA YARARLARI

A Z A L T I R!

-Anne ölüm hızı …

-Gebelik ve doğum komplikasyonlarını...

-Düşük ve kürtaj sayısını...

-Psikolojik sorunları...

-Gebeliğe bağlı hastalıkları...

ÇOCUK SAĞLIĞINA YARARLARI

+Bebek ölüm hızını...

A Z A L T I R!

+Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı

bebek sayısını...

+Bulaşıcı hastalık sıklığını...+Beslenme bozuklukluklarını...

TOPLUM SAĞLIĞINA YARARLARI

*Sağlıklı anne ve çocuk sayısı artar...

*Ailelerin ekonomik ve sosyal düzeyi yükselir..*Yaşam standardı yükselir...

* S ON U Ç*