Upload
eabdep
View
343
Download
9
Embed Size (px)
Citation preview
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi
(BAP)
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 2
AİLE DANIŞMANLIĞI VE AİLE REHBERLİĞİ
DESTEKLERİ
Özel gereksinimli çocukların anne-babalarının anne-
babalıktan kaynaklanan stresi daha üst düzeyde
yaşadıkları belirtilmektedir.
Özel gereksinimli çocuğu olan birçok aile, çoğu zaman
dışarıdan herhangi bir yardım almadan, bu durumun yarattığı sıkıntılarla başa
çıkmayı öğrenebilmektedir.
Özel gereksinimli çocuğu olan ailelerden bazıları böyle bir çocuğa sahip olduktan sonra
kişisel ve sosyal anlamda daha çok insanla iletişime
girdiklerini ve toplumda daha fazla insan tanımaya
başladıklarını belirtmektedirler.
Aileler özel gereksinimli çocukları olduktan sonra daha
fazla hoşgörü göstermeye
başladıklarını belirtmektedirler.
Özel gereksinimli çocuğu olan birçok aile düzenli
olarak psikolojik danışmanlık hizmetlerine gereksinim duymaktadır.
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 3
Bu aileler bazen var olan sorunlarla baş edebilmek için bazen de duygusal anlamda desteklere gereksinim duyabilmektedirler.
Ailelerin gereksinim duyduğu bu türden duygusal ve psikolojik desteklerin karşılanması ailenin ve çocuğunun yaşam kalitesini artırmaktadır.
Özel gereksinimli çocuğun kendi kendini idare edebilmesi, toplumsal anlamda kabul görebilmesi için birtakım yardımlar alması, toplumsal alanlarda ihtiyaçlarını karşılamak istediğinde bu kaynaklara ulaşabilmesi ve yaşamını kolaylaştıracak yardımcı teknolojik araçları elde edebilmesi gibi konularda desteğe ihtiyacı vardır.
Doğrudan özel gereksinimli çocuğa sağlanmayan ancak ailesine sağlandığında çocuğa da olumlu olarak yansıyan destek gereksinimi alanları vardır.
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 4
Yetersizliği olan bir çocuğa sahip olmak her aile için baş edilmesi gereken bir zorluk anlamına gelmektedir.
Yetersizliği olan bir çocuğa sahip olmak anne-babaların acı çekmesine, rahatsızlık duymalarına, sıkıntılar ve kafa karışıklığı yaşamalarına, gözyaşı dökmelerine ve çok fazla para ve zaman harcamalarına neden olabilmektedir.
Bazı aileler bu sorunlarla, kendi aile içi kaynaklarını ve aile ve yakın akraba ilişkilerini kullanarak, başa çıkabiliyor olsalar da uzmanların sağlayacağı duygusal ve psikolojik destek önemlidir.
Bu desteklerden en önemlileri aile danışmanlığı, aile rehberliği ve okul dışı desteklerdir.
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 5
Ailelerin sosyal, duygusal ve psikolojik desteklere gereksinim duymalarının nedenleri şöyle sıralanabilir:
Anne-babanın yaşı, sağlık durumu ve çocuğun sahip olduğu yetersizliğin türü, derecesi ya da şiddeti
Uyum sağlayabilmeleri için gerekli olan, ailenin sahip olduğu bilgiye erişme, duygusal ve psikolojik destek olanakları
Ailenin yapısı ve anne-babanın aile içinde üzerlerine aldıkları roller ya da onlardan beklentiler
Ailenin birbirine bağlılık düzeyi, aile içi iletişimin ve karşılıklı güvenin niteliği, aile yapısının esnekliği gibi, güçlü yanları ve işlevleri
Ailedeki birey sayısı, yaşları, aileye katkıları gibi aile bileşiminin nitelikleri
Özel gereksinimli aile bireyini desteklemeye yardımcı olacak ekonomik kaynakların durumu
Diğer birçok özellik
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 6
Okullar tarafından sağlanabilecek destek
türleri Öğrenciye etkili bir eğitim programı
yapmak ve uygulamak
Öğretmen ve anne-babalar arasında güvene dayalı ilişkiler kurmak
Aile ve çocuğun ihtiyaçları doğrultusunda
gönderme/yönlendirme hizmetleri sağlamak
Okuldaki psikolojik danışmanın bireysel ve grupla psikolojik
danışma yapması
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 7
4.2.1 Yetersizliği Olan Öğrenci İçin Etkili Programları Yapmak 8
Yetersizliği Olan Öğrenci İçin Etkili
Programları Yapmak
4.2.1 Yetersizliği Olan Öğrenci İçin Etkili Programları Yapmak 9
Çocuğun okulda var olan gereksinimlerinin karşılanmasına hizmet etmektedir.
Çocuğun okuldaki eğitimi etkili olmadığında ve okuldaki gereksinimleri tam olarak karşılanmadığında aile eğitim yönünden sahip olacağı bir desteği kaybetmektedir.
Okul personelinin öğrencinin okuldaki gereksinimlerini yeterli düzeyde karşılaması, anne-babaların duygusal ve psikolojik olarak daha iyi durumda olmalarını dolaylı olarak destekleyen bir etkendir.
Anne-babaların okulda çocukları için hazırlanan ve yürütülmekte olan program ve sonuçları hakkında bilgilendirilmeleri önemlidir.
Öğretmenler ailelerle çocuğun durumu hakkında bir bilgi paylaşımına gitmelidir, hem de anne-babalar bunu öğretmenlerden ve okul yönetiminden talep etmelidirler.
Anne-babaların ve ailenin diğer üyelerinin özel gereksinimli öğrencinin okuldaki programının seçimine, uygulanmasına ve değerlendirmesine katılmaları önemlidir.
Okulun, anne-babaları ve aileleri, çocuğun okulda olduğu sürede onunla ilgilenen öğretmenlerin alanında uzman ve çocuk için etkili ve verimli eğitim uygulamaları yapan personeller olduğuna, fiziksel ve duygusal olarak güvenli bir ortamda bulunduğuna ikna etmeleri önemlidir.
4.2.1 Yetersizliği Olan Öğrenci İçin Etkili Programları Yapmak 10
4.2.2 Okul Personeli ve Anne-Babalar Arasında Güvene Dayalı İlişkiler Kurmak 11
Okul Personeli ve Anne-Babalar Arasında Güvene Dayalı İlişkiler
Kurmak
Okul personeli ile anne-babalar arasında
kurulacak ilişkinin niteliği anne-babaların
sosyal, duygusal ve psikolojik
gereksinimlerini karşılayacak
desteklerin var olabilmesi için
önemlidir.
Eğer okul personeli ve anne-babalar arasında
karşılıklı güvene dayanan bir ilişki
kurulursa ve etkili bir biçimde işbirliği
yapılırsa anne-babalar duygusal ve psikolojik
olarak okula dair olumsuz duygular
yaşamazlar.
Anne-baba ve öğretmenlerin etkili iletişim becerilerini kullanarak güvene
dayalı ilişkiler kurmaları ve işbirliği yapmaları önemlidir.
Özel gereksinimli öğrencilerin eğitim gereksinimleri yıllar
içinde değişim gösterdiğinden anne-babaların yeniliklere açık olmaları önem
taşımaktadır.
Anne-babalar, uzmanlarla etkili ve
güvene dayalı ilişkiler geliştirdiğinde yeni
durumlara uyum sağlamaları
kolaylaşacaktır.
Geçişler daha az sancılı olacak ve bu durumdan duygusal ve psikolojik
olarak daha az olumsuz etkileneceklerdir.
4.2.2 Okul Personeli ve Anne-Babalar Arasında Güvene Dayalı İlişkiler Kurmak 12
Güvene dayalı ilişkiler emek ve zaman harcanmadan kolayca kurulamamaktadır.
Anne-babaların, öğretmenlerin söylediklerini yapacaklarına güvenmeleri gerekmektedir.
Her iki tarafın da odak noktasında özel gereksinimli öğrencinin eğitim ve diğer gereksinimlerinin karşılanması bulunmaktadır.
Anne-babalar ve öğretmenler birbirlerine karşı saygılı, sevecen ve güvenli ilişki kurmak konusunda istekli olmalıdırlar.
Böyle yaklaşıldığında çocuğun eğitiminde işbirliğine dayalı, çözüm odaklı bir süreç yaşanabilir.
4.2.2 Okul Personeli ve Anne-Babalar Arasında Güvene Dayalı İlişkiler Kurmak
13
4.2.3 Okul Personeli Tarafından Ailenin Gereksinim Duyduğu Diğer Uzmanlara Yönlendirilmesi 14
Okul Personeli Tarafından Ailenin
Gereksinim Duyduğu Diğer Uzmanlara Yönlendirilmesi
Özel gereksinimli çocukların ailelerinin duygusal ve psikolojik
destek gereksinimlerinin karşılanması ve karşılaştıkları
güçlüklerle baş edebilmelerinde okul personeli ve diğer kamu personeli
işbirliği içinde olmalıdır.
Okul personeli ayrıca anne-babalara, özel gereksinimli çocuklarının yetersizliğinin türü, derecesi,
çocuğun eğitimi, davranış özellikleri, gibi konularda bilgi de sağlayabilmektedir.
Anne-babaların sosyal, duygusal ve psikolojik destek gereksinimlerinin
önemli bir bölümü de toplumun diğer kurum ve uzmanları tarafından
karşılanmalıdır.
Okul yöneticileri, öğretmenler ve özellikle de okuldaki psikolojik
danışmanlar, anne-babaları ve diğer aile üyelerini, gereksinimleri
doğrultusunda uygun toplumsal programlara, uzmanlara, kuruluşlara
ve organizasyonlara psikolojik danışmanlık ve klinik ve sosyal yardımların diğer türleri için
yönlendirmelidir.
4.2.3 Okul Personeli Tarafından Ailenin Gereksinim Duyduğu Diğer Uzmanlara Yönlendirilmesi 15
Okul personelinin aileleri yönlendirmek için sahip olması gereken bilgiler:
Bu tür hizmetleri alacak olan ailelerin ve anne-babaların ilgili kurumlara sevki için yapılması gereken işlemler
Katılacakları program ya da alacakları hizmetin ekonomik bedeli
Bu ücretin herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşu tarafından karşılanıp karşılanmadığı
Ne tür hizmetlerin verildiği
Bu hizmetleri alabilmek için ailelerin ne gibi ölçütleri karşılamaları gerektiği
Aile üyeleri ile anne-babaların bilmesi gereken diğer noktalar
4.2.3 Okul Personeli Tarafından Ailenin Gereksinim Duyduğu Diğer Uzmanlara Yönlendirilmesi
16
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 17
Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
Ailelerin ve anne-babaların duygusal ve psikolojik
gereksinimlerinin karşılanmasında bilgi verme
hizmetleri, psikolojik danışmanlık hizmetleri ve
tedavi edici psikolojik hizmetler verilebilmektedir.
Bu programlar ailenin ve çocuğun akıl ve ruh
sağlığının korunmasından sosyal ve duygusal sağlığın
geliştirilmesine kadar geniş bir yelpaze oluşturmaktadır.
Sağlanan hizmetlerin bir kısmı okulda, okul
personeli tarafından verilirken bir kısmı da
toplumsal alanda sağlık kuruluşları tarafından
sağlanmaktadır.
Ruh sağlığı uzmanları ve klinik psikologlar genellikle daha ağır ruhsal-duygusal
problemler söz konusu olduğunda başvurulması
gereken uzmanlar olarak, ruh sağlığı problemlerinin
iyileştirilmesinden sorumludurlar.
Okul personeli bilgi verme hizmetleri, bireylerin uyum
sorunlarının ortaya çıkmasını engelleyecek önleyici
hizmetler ile kısa süreli duygusal destekler ve
sorunlarla ve stresle baş etme stratejilerini öğretme ve
uygulama gibi hizmetleri sunma konusunda
yoğunlaşmaktadırlar.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 18
Sağlanan psikolojik danışmanlık hizmetleri
Eğitimsel psikolojik danışmanlık hizmetleri
Kolaylaştırıcı psikolojik danışmanlık hizmetleri
Çare bulucu psikolojik danışmanlık hizmetleri
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 19
Eğitimsel psikolojik danışma hizmetleri
Bilgi verici hizmetleri içermektedir. Bilgi verici hizmetler sayesinde elimizdeki kaynakların farkına varıp onları nasıl kullanabileceğimizi uzmanlarla tartışabiliriz.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 20
Eğitimsel psikolojik danışma hizmetleriÇocuğunuzun yetersizliği ile ilgili bilgileri edinmek için okuldaki özel eğitim öğretmenlerine ve psikolojik danışmanlara başvurulabilirsiniz.Okul dışındaki ilgili kurum ve kuruluşlara (özellikle sağlık kuruluşları) çocuk ve ergen psikologları, çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanları ile ilgili diğer tıp uzmanlarına başvurarak da bilgi alınabilir.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 21
Eğitimsel psikolojik danışma hizmetleriÜlkemizde yaygın olmamakla birlikte özellikle batılı ülkelerde anne-baba destek grupları ve çocukların yetersizlik türüne göre bilgilerin sağlandığı programlar vardır. Bu programlara ve destek gruplarına katılmak yoluyla da bilgi verici danışmanlık hizmetlerinden yararlanmak olasıdır.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 22
Kolaylaştırıcı danışmanlık hizmetleri
Bilgi verici danışmanlık hizmetleriyle birlikte sağlanan duygusal ve stresle bağlantılı danışmanlık hizmetlerinin verilmesini içermektedir. Ailelerin güçlü yanlarını ortaya çıkartmak ve yetersizliği olan bir aile bireyinin varlığından kaynaklanan sorunlarla baş edebilmek için yeni yollar bulmalarını sağlamak üzere ailelere verilen danışmanlık hizmetleridir.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 23
Kolaylaştırıcı danışmanlık hizmetleri
Okuldaki özel eğitim öğretmenleri ve psikolojik danışmanlarla birlikte okul dışındaki diğer uzmanların da desteğiyle verilen hizmetlerdir.
Hastanelerde görevli psikologlar, psikiyatri uzmanları ve okuldaki uzmanlar hizmet vermektedir.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 24
Çare bulucu danışmanlık hizmetleri
Tedavi edici psikolojik danışmanlık hizmetlerini içermektedir.Amaç anne-babaların sorunlarını çözmek ve bunun için sahip oldukları işlevsel olmayan davranışsal ve zihinsel örüntülerini hedefleyerek bunları yeniden yapılandırmaktır.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 25
Çare bulucu danışmanlık hizmetleriAile üyelerinin birbirleriyle ilişki kurma ve etkileşimde bulunma biçimlerini de değerlendirmektedir. Danışmanlık hizmetleri ruh sağlığı uzmanları tarafından verilmektedir. Anne-babalar okuldaki psikolojik danışmanlara başvurarak bu hizmeti kimlerden ve nerelerden alabileceklerini öğrenebilirler.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 26
Anne-babalara ve ailelere yönelik olarak verilmekte olan psikolojik danışmanlık hizmetleri ile diğer duygusal ve psikolojik destek hizmetleri genellikle grupla psikolojik danışma şeklinde verilir.
Grupla psikolojik danışma, katılımcı aileler arasında bilgi alışverişini sağlamakta, ailelerin birbirleriyle tanışarak birbirlerini destekleyecek sosyal ilişkiler oluşturmasına yardımcı olmaktadır.
Grup sürecine katılan aileler diğer ailelerin benzer sorunları nasıl çözdüklerini öğrenerek onların deneyimlerinden yararlanabilmektedirler.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 27
“Ben de benzer duyguları
yaşamıştım, o zaman kafam karışmıştı
ama şimdi anlıyorum ki o
duygularımın sebebi bu şekilde
düşünmemmiş.”
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve Diğer Psikolojik Destekler 28