UNIVERZITET U SARAJEVUFILOZOFSKI FAKULTETODSJEK ZA HISTORIJU

Makedonija (1878.-1918.)

Mentor: Doc.dr. Edin Radui Studenti: Admir Lisica Taib Demidi

Sarajevo, 2014.Opti preduslovi Kada govorimo o nacionalno-oslobodilakom pokretu u Makedoniji, moemo zakljuiti da on ima mnoge karakteristike sline pokretima ostalih balkanskih naroda. U razvoju ovog pokreta, specifian odraz imale su posebne politike karakteristike u zemlji. Ovo se posebno odnosi na proizvod crkvenih i posvjetnih propagandi balkanskih buroazija i buroazijskih drava, te njihovih ovinistikih tenji za podjelu Makedonije. Osnovni izvor za zadovoljenje potrebe zemlje ostala je u velikoj mjeri poljoprivreda. Po svojoj strukturi Makedonija je bila agrarna zemlja. Oko 80% stanovnitva bilo je seosko, koje se bavilo zemljoradnjom, a i kod 50% gradskog stanovnitva zemljoradnja je predstavljala glavno zanimanje. Ukupna obradiva povrina u Makedoniji iznosila je oko 20% teritorije. Meutim, to ne znai da je ovaj procenat bio i iskoriten. U drugoj polovini XIX vijeka u ifijsku privredu ukljuene su najvee i najplodnije ravnice Makedonije. Najvei dio ifijskog stanovnitva sainjavalo je makednonsko stanovnitvo. U serskom sandaku, od ukupno 110 ifijskih sela, 93 su bila naseljena Makedoncima, dok je samo 17 bilo naseljenjo Grcima. Odnosi u ifijskom sistemu u oblasti seoske privrede ne samo to nisu doprinijeli ekonomskom jaanju sela ve su najee dovodili u pitanje njegov opstanak. Posljedica ovakvog stanja bilo je poveanje ekonomske emigracije iz Makedonije krajem XIX vijeka. Osim ekonomskog ugnjetavanja, makedonski narod je bio lien svih politikih prava.

Jaanje crkveno-prosvjetnih propagandi balkanskih dravaDjelovanje crkveno-prosvjetnih propagndi predstavljaju jedan od glavnih razloga za pokretanje makedonskog nacionalno-revolucionarnog pokreta. Susjedne balkanske drave razvile su ogromnu propagandu da bi zaustavile historijski razvoj makedonskog naroda, odnosno da bi taj razvoj usmjerile u pravcu sopstvenih interesa. Kao najvanije sredstva za postizanje tog cilja, trebalo je da poslue crkva i kola. One su bile kljuno sredstvo u kojem se vidjela ansa za denacionalizovanje makedonskog naroda. Dosta vremena i energije uloeno je u svrhu denacionalizacije makedonaca, tri glavna pretendenta na Makedoniju bile su Grka, Bugarska i Srbija. Prosvjetne propagande ovih drava u kolskoj 1900. godini raspolagale su sa oko 2116 kola sa 71 000 uenika. Cilj ovih prosvjetnih kola bio je da od makedonaca stvori, ubijeene Grke, Bugare i Srbe. Takva politika prosvjetnih propagandi morala je da izazove nezadovoljstva i suprotstavljanja. Razni oblici suprotstavljanja egzarhiskoj propagandi, pobune aka i stalni sukobi revolucionarne organizacije sa politikom egzarhije u Makedoniji najbolji su dokaz tome. Nakon tursko- ruskog rata dolaze novi izazovi pred makedonski nacionalni pokret i to ruenje postojeeg politikog sistema, borba za nezavisnost, te borba za posebno i nedjeljivu dravu. Trebalo je da se promjene zemljini odnosi, potom da se stvore ekonomski i politiki uslovi za razvoj kapitalizma te izgradnja sopstvene dravne organizacije u vidu autonomije. Osnovni slojevi koji su se digli za ovu borbu su prije svega seljaci, potom sitnoburoaski i buruaski element u gradovima koji je bio nedovoljno razvijen, ali politiki aktivan. Osim njih strukturu makedonskih drutvenih snaga sainjavali su radnitvo po gradovima, koje nije predstavljalo samostalni politiki faktor, agrari, sluge i dr. Iz ove socijalne strukture makedonskog drutva krajem XIX vijeka rodie se makedonski nacionalno-revolucionarni pokret. Jaanjem vodeih snaga u revolucinarnom pokretu, i to u toku njegovog razvoja, konkretizovae i neposredni zadaci nacionalnog pokreta, stalno jaajui svoj ekonomski i politiki program.

Stvaranje Makedonske revolucionarne organizacijeMeu makedonskom inteligencijom, kao i kod makedonskog graanstva javlja se strujanje iz kojeg proizlazi grupisanje revolucionarnih snaga. Osnovni cilj revolucionarnih snaga usmjeren bio je usmjeren protiv aktivnosti propagandi u Makedoniji, naroito protiv uzurpiranja autonomne lokalne samouprave od strane egzarhije, za ouvanje narodnog jedinstva. U solunskoj gimnaziji meu uenicima stvara se Revolucionarni kruok koji je vodio Goce Delev. Oko 1892. godine studenti su u Sofiji preuzeli inicijativu u ime ideje o samoobrazovanju u uzajamnom uticaju, koja je od poetne ideje da se svaki student poslije svoga kolovanja vrati u Makedoniju, dola do ideje o stvaranju revolucionarne organizacije. Tako je stvorena Makedonska studentska druba u Sofiji, ij je cilj prema Gunevu bio prividno nauni, ali ipak glavni zadatak ove organizacije bio je revolucionarna provedba odluka Berlinskog ugovora. Predstavnici ove drube bili su Hristo Popkocev, Dimitar Mirev, Nikola Dejkov, Petar Poparsov i Dame Gruev, jedan od glavnih inicijatora ove organizacije. Jesen 1893. godine pokazala se kao pogodan trenutak za stvaranje Tajne revolucionarne organizacije. Te godine u Solunu se sastaju svi vaniji inicijatori stvaranja revolucionarne organizacije. Poslije nekoliko susreta i razgovora, 23.10.1893. odran je prvi masovniji susret kod solunskog knjiara Ivana Hadinikolova. Osnovna tema bila je budui politiki rad u Makedoniji i neophodnost drutvene djelatnosti u njoj. Solun je postao centralno mjesto grupe u koje su iz cijele Makedonije dolazili uitelji, svetena lica, zanatlije, trgovici i dr. Ivan Hadinikolov govori o ciljevima koji su postavljeni pred Organizaciju. Prema njegovim idejama Makedonija treba da bude tajna i revolucionarna, a njenu teritoriju treba da sainjava Makedonija u svojim geografskim i etnikim granicama zbog ega e se zvati unutranja, i nju e sainjavati ljudi koji su roeni i koji ive u Makedoniji, bez obzira na vjersku i narodnu pripadnost. Na sastanku je donesena odluka da se organizacija zove Makedonska revolucionarna organizacija, komitet Centralni makedonski revolucionarni komitet. Najprije, naputa se politika Stefana Stambolova da se sa Turskom odravaju dobri odnosi. Poele su pripreme stanovnitva za novu politiku prema Turskoj, prepramao se jedan organizam koji e ubudue po potrebi intervenirati u ime bugarskog dvora u Makedoniji.

Socijalistika grupa Makedonska socijalistika grupa okupljena oko Vasila Glavinova, je jo u poetku svog djelovanja zauzela pozitivan stav prema makedonskom nacionalno revolucionarnom pokretu. Osnovna preokupacija grupe bila je pitanje osloboenja Makedonije. To je ubrzalo izdavanje lista Revolucija, ij se prvi broj pojavio 28.6.1895. Poetkom druge godine od osnivanja imala je jedan veliki dogaaj, a to je stupanje Goce Deleva u organizaciju. Goce je obratio panju na seosku masu van grad, a crkvena dvorita i nedjeljnje kole za odrasle smatrao je idealnim mjestima za irenje svoje propagande. Za rjeavanje zadataka Organizacije sazvan je kongres u Solunu. Kongres je izvrio detaljnu analizu dotadanjeg rada Organizacije, i na osnovu steenog iskustva, odlueno je boriti se protiv svega to spreava omasovljenje pokreta. Na osnovu prihvaenih principa Petrov, Delev i Goce bili su zadueni da izrade projekte ustava i pravilnika. Jedan od osnovnih principa koje je istica na Kongresu, bio je da se organizacija prvenstveno bori za interese svih onih koji su bili ugnjetavani u Makedoniji, bez obzira na vjeru i narodnost. Kongres u Solunu je zadrao organizacionu strukturu odreenu prvim statutom. Zbog proirivanja organizacije na itavu teritoriju Makedonije, dolazi do podijela na est revolucionarnih okruga sa po nekoliko srezova: solunski, bitoljski, skopski, strumiki, serski i jedrenski van Makedonije. Za sjedite izabran je Solun, a kasnije je dolo do izmjene pa je bilo umjesto est, pet okruga, a donijeta je i odluka o formiranju Inostranog predstavnitva Organizacije, sastavljeno od lanova koji e je predstavljati u inostranstvu. Solunski kongres moemo okarakterisati kao prekretnicu za dalji razvoj makedonskog nacionalno revolucionarnog pokreta.

Izgradnja revolucionarne vlasti Organizacije i njena provalaPravilnikom Organizacije, izgraenim zajedno sa ustavom iz 1896. godine, kao organ revolucionarne vlasti osnovana je tajna policija, koja se dijelila na dva odjeljenja istrano i kazneno. Dunost ove tajne istrane komisije bila je da prati dranje i aktivnost lanova komiteta, dok se kaznena policija imala zadatak da izvrava zahtjeve koje pred njih stave rukovodioci. Za potrebe Organizacije stvorena je tajna pota, kururska sluba i propisano je na koji nain da se vodi organizaciona korespodencija. Poslije ovih organa razvija se i sudstvo, koje je raspravljalo o sporovima seljaka Makedonaca sa ostalim narodima, pa i Turcima. Ovakav stav davao je Turcima sasvim jasan znak da Makedonci ne ele da rjeavaju svoje probleme u konaku, jer oni ele sami da upravljaju bez stranog elementa. Od svih provala Organizacije, najvie su je ugrozile bitoljska 1900. i solunska 1901. godine. Bitoljska provala bila je rezultat egzekucije izvrene nad jednim, popom koji je odbio da 30 lipa pokloni u korist Organizacije. Nakon ovog ina ubrzo jedan od glavnih voa Organizacije Dane Gruev biva uhapen i pritvoren u Bitolju. Za razliku od ove provale, ona godinu dana kasnije bila je dosta ozbiljnija, te je imala teke i dalekosene posljedice po Organizaciju i uopte po nacionalno-revolucionarni pokret makedonskog naroda. Provala je nastala kao plod hapenja Aleksandra Nikova, sekretara komiteta i Milana Mihailova sluitelja u komitetu.

Ilindenski ustanakPokret u Makedoniji svoj vrhunac doivljava na poetku XX stoljea. Na kongresu u Solunu je odlueno da e se ustanak dii u proljee 1903. godine, poslije ovog kongresa ista stvar je potvrena i na drugom kongresu u Smilevu, kod Bitolja. Nakon nekog vremena i priprema ustanka, izdano je saoptenje da ustanak poinje 2.8. na Ilinden, pravoslavni vjerski praznik. Ilindenski ustanak se digao u najveem dijelu Makedonije, a najjai odjek je imao u bitoljskom revolucionarnom okrugu. Najbolja organizacija ustanka je bila u Kruevskoj regiji, a grad Kruevo ve treeg augusta je bio osloboen. Odmah su ustanici po zauzimanju grada izabrali komitet od 60 lanova, po 20 iz svake etnike grupe koja je u to vrijeme obitavala na teritoriji Krueva (Makedonci, Vlasi i Albanci). Ovaj komitet je izabrao vladu koja je bila privremenog karaktera. Najvea uloga u proglaenju demokratske Kruevske Republike pripada Nikoli Karevu koji je izabran za predsjednika vlade. Ilindenski ustanak nije bio samo makedonski ustanak nego pored makedonskog naroda u njemu uestvuju i Vlasi, Albanci, Jevreji, Turci i Grci. Doprinosom svih ovih naroda Ilindenski ustanak dobio je optenarodni karakter i znaaj u borbi za oslobaanje makedonskog naroda. Ovaj ustanak iznenadio je turske vlasti, Porta je bila primorana za posezanje ozbiljnih mjera da bi ugasili ovaj veliki ustanak. 13. augusta, samo za jedan dan turske snage zauzimaju Kruevo, ali ipak nailaze na estoke otpore ustanika. Ustanak je trajao sve do oktobra 1903. godine kada je on definitivno ugaen. Ovaj ustanak je ostavio velike tragove u daljnjem razvitku Makedonije. Posljedice su bile strane, veliki broj raseljenih lica koja su morala napustiti svoje domove, a smatra se da je oko 8.000 ljudi izgubilo ivote u sukobima tokom ovog krvavog ustanka. Ekonomija i politika su bile u katastrofalnom stanju i narod je bio izloen ugnjetavanju i socijalnom ropstvu. Katastrofalno stanje u Makedoniji, trajalo je sve do mladoturske revolucije 1908. godine. Takoer i Grci su nanosili ogromnu tetu Makedoncima, a te propagande su u znatnoj mjeri zakomplikovale situaciju na teritoriji Makedonije.

Makedonija od mladoturske revolucije do balkanskih ratova Mladoturske organizacije nisu na poetku imale sve zajednike ciljeve. Bilo je dosta proturjenosti koje je trebalo to prije rijeiti. Mladoturci su digli revoluciju 1908. godine. Mladoturska revolucija ima karakteristike jedne miroljubive revolucije jer je izvedena bez krvoprolia te su reformisti koji su doli na vlast poeli su sa poputanjem koje je dovelo do kontrarevolucije. Pristalice Abdul Hamita II su prigrabile vlast, ali se kontrarevolucija nije proirala ve je samo zahvatila prijestonicu Carigrad. Nakon to su pobjegli iz Carigrada, mladoturci su ponovo krenuli na Carigrad te u borbama u kojima su u velikoj mjeri udjela uzeli Makedonci na elu sa vojvodama Topal Panicom, Janeom Sandanskim i Hristom ernovim, sa kojima su mladoturci porazili sultanove snage i ponovo preuzeli vlast. Najvaniju ulogu u politikom ivotu Makedonskog naroda za vrijeme Mladoturske revolucije i kasnije njene vladavine je imala Narodna Federativna Partija. Ova organizacija proizala je iz lijevog krila VMRO-a, te je nastavila politiku kakvu je VMRO zasnovao jo tokom Ilindenskog ustanka. Nakon Rilskog kongresa lijevo krilo se orijentisalo na saradnju sa svim progresivnim snagama u Turskoj, na bazi borbe protiv sultanskog apsolutizma, te za ouvanje nacionalno teritorijalne cjeline Makedonije. Propagandne politike u Makedoniji imale su za cilj privlaenje masa na svoju stranu u cilju ostvarivanja linih ciljeva za teritorijom Makedonije. Bugari su imali poruke Sloboda Makedoniji, a cilj ovakve propagande je bio kao to smo ve ranije tokom rada spominjali pobugaranje makedonskog stanovnitva i pripajanje buduih pobugarenih podruja matici Bugarskoj. Srpska strana takoe iznosi svoje pretenzije prema Makedoniji smatrajui da je Makedonija ustvari Juna Srbija. Grka svoje ambicije eli ostvariti preko etnikih trupa, smatrajui da svetenstvo nije sposobno da ovu borbu samostalno okona. Mladoturska politika imala je za cilj poosmanjenje cjelokupnog stanovnitva. U sluaju Makedonije oni su pokuavali da dovoenjem Bonjaka (Muslimana) iz Bosne i Hercegovine na teritoriju Makedonije ovu ideju sprovedu u djelo.

Stvaranje balkanskog saveza Ekonomska bogatstva i strategijske vrijednosti Trakije, Makedonije i Albanije su bile osnovni motivi agrarne politike vladajuih vrhova Bugarske, Srbije, Crne Gore i Grke prema Turskoj. Sve ove drave su se borile za hegemoniju nad Balkanom, ali i obezbjeivanje ekonomske i politike dominacije u pomenutim oblastima, posebno u Makedoniji, koja zahvata centralni i ekonomski najznaajniji dio Balkana, kroz koju prolaze vane komunikacije, ali su Vardarska i Strumska dolina omoguavala brz i siguran izlaz na egejska pristanita, dok je zapadna Makedonija smatrana pozadinom koja omoguava vladavinu Albanijom i njenom jadranskom obalom. Ovi ciljevi su se mogli ostvariti jedino ratom, tako to bi se otjerali osmanski vlastodrci sa Balkana. Stvaranju saveza izmeu srpskih, grkih, bugarskih i crnogorskih vladajuih krugova u rat protiv Turske prethodila je duga diplomatska igra, u kojoj je veliku ulogu imala ruska diplomatija. Ve u oktobru 1911. uinjeni su prvi koraci ka sklapanju saveza, bugarski ministar finansija Teodorov, koji je privremeno mjenjao odsutnog predsjednika Geeva, izjavio je srpskom poslaniku u Sofiji Milovanoviu, da bi Srbija i Bugarska trebale da to prije postignu sporazum oko teritorija Makedonije. Po sporazumu Bugarska bi Srbiji ustupila Skoplje, a Srbija Bugarskoj Solun, Bitolj i Veles. Ubrzo e doi do susreta Geova i Milovanovia, te je dolo do razmimoilaenja oko nekih taaka bugarske promemorije. Geov se nije usaglasio sa ovim srpskim projektima, i u toku pregovora nije dolo ni do kakvog konkretnog rjeenja. Susret izmeu Geova i Milovanovia u oktobru 1911. godine nije dao konkretne rezultate, ali je svakako pokazao da je raspoloenje za savez poraslo. Ve 13. maja 1912. zavreno je dugogodinje pogaanje izmeu Bugarske i Srbije oko Makedonije, te je potpisan Ugovor o prijateljstvu i savezu kome je dodan i Tajni aneks gdje je u lanu II utvreno: Sve teritorijalne tekovine koje bi se stvorile zajednikim radom, padaju pod zajedniku vlast obje saveznice i njihova e se likvidacija izvriti odmah, a kasnije u roku od tri mjeseca poto mir bude uspostavljen i to na sljedeim osnovama: Srbija priznaje pravo Bugarskoj na teritoriji istono od Rodona i rijeke Strume, a Bugarska Srbiji pravo na teritoriji sjeverno i zapadno od ar-planine. Stvaranjem saveza i sve do 18. oktobra 1912. godine balkanski saveznici su razvili aktivnu propagandnu djelatnost za rat protiv Turske. Naroitu aktivnost pokazali su vrhovisti u Bugarskoj pod rukovodstvom Todora Aleksandrova, koji su izvrili brojne atentate na eljeznice i druge javne objekte, te su ovim atentatima izazivali tursku vlast i baibozluke na krvavu osvetu nad mirnim makedonskim i drugim drutvom. Neposredno prije ratnih dejstava saveznikih vojski protiv turske, makedonski narod je izrazio spremnost da uestvuje u borbama protiv vjekovnog porobljivaa, ali makedonskom narodu nisu bili poznati osvajaki planovi srpsko-bugarskih i grkih saveznika. Vlade i vrhovne komande Srbije, Bugarske i Grke neposredno pred rat formirale su specijalne doborovoljake ete i vojne formacije sastavljene iskljuivo od Makedonaca, dok je bugarska vrhovna komanda stvorila poseban tab za organiziranje makedonskih eta, tabom su rukovodili vrhovistike voe desnice VMRO-a Todor Aleksandrov. Slino bugarskoj vrhovnoj komandi, vrhovna komanda srpske armije je imala doborovoljake ete u sastavu takozvane Narodne odbrane, na poetku rata sa Turskom bilo je oko 30 takvih eta sa oko 400 etnika. Dok je pod komandom grke armije dejstvovala tzv. Sveta eta. Makedonski dobrovoljci u srpskim i bugarskim etama u toku rata aktivno su uestvovali u brobama protiv turskih jedinica. Svakako najznaajnija aktivnost makedonskih doborovoljaca bila je u organizovanim opolenskim brigadama.

Makedonija u vrijeme balkanskih ratova Zauzimanjem Makedonije svaka od drava koje smo ranije tokom izlaganja naveli dobila bi stotine hiljada hektara obradive povrine i veoma plodne zemlje na kojima se proizvodilo ito. Pored ovih bogatstava Makedonija je bila primamljiva i zbog svoga rudnog bogatstva, ali i dobrog geografskog poloaja jer je izlazila na egejska pristanita. Istovremeno sa stvaranjem saveza pa sve do poetka rata 18.10.1912. vrena je propaganda oko djelatnosti protiv Osmanlija sa uestalim atentatima. Poslije predaje formalnog ultimatuma o reformama u Makedoniji pod uslovima koji su bili prihvatljivi za Osmansko carstvo, 18. oktobra vladari Bugarske, Grke i Srbije objavljuju rat Osmanskom carsttvu. U prvom balkanskom ratu stvoreno je sjeverno-albansko, trakijsko i makedonsko bojite. Ve na samom poetku rata Makedonija je pretvorena u jedinstveno bojite. Glavne borbe voene su kod Bitolja i Kumanova. Srpska vojska pobijedila je Feti-pau, ali ipak ovu pobjedu nije uspjela potvrditi. Makedonija je od poetka rata do sklapanja primirija sa Osmanlijama bila rasparana i pod vlau grkih, srpskih i bugarskih okupatora. Najznaajnije mjesto u borbi protiv podjele Makedonije zauzela je grupa Makedonaca okupljenih oko asopisa Makedonski glas, ova grupa je traila da saveznici priznaju doprinos Makedonaca, te da im se omogui nezavisna drava. Poslije ogromnih gubitaka koje su Osmanlije pretrpjele oni se zalau za primirije koje je zakljueno 4.12.1912. godine sa svim lanicama osim sa Grkom. Srbija i Grka zatraile su od Bugarske nove teritorije, a Bugarska poto nije pristala da im ustupi, 1.6.1913. godine dolazi do sklapanja zajednike akcije izmeu Grke i Srbije protiv Bugarske. Bugarska nakon ovog ina njenih dojueranjih saveznika 29.6.1913. izdaje nareenje za napad ime poinje Drugi balkanski rat. Ovaj rat se u cjelini vodio na teritoriji Makedonije radi njene preraspodjele. Bugarska vojska doivjela je poraz, posebno u Makedoniji zbog ega je zatraila primirje. Ova raspodjela teritorije dogodila se u Bukuretu 10. augusta 1913. godine. Grka je dobila istoni dio egejske Makedonije i definitivno se utvrdila u Solunu, a Srbija je centar moi stacionirala u Skoplju. Najvea posljedica ovih ratova bila je gubljenje nacionalne cjeline

Makedonija u Prvom svjetskom ratu Nakon Balkanskih ratova 1912/13, Makedonija je ostala podjeljena izmeu Bugarske, Srbije i Grke, ali nijedna od ovih drava nije bila zadovoljna svojim dijelom teritorija, aspiracije su svakako bile vee, ali i novi sukob je bio na pomolu. Srbija je za potrebe rata sa Austro-Ugarskom regrutovala veliki broj vojnika sa podruja Vardarske Makedonije, u srpsku vojsku je regrutovano oko 44.496 Makedonaca, koji su bez prethodne obuke poslani na prve frontove u Zapadnoj Srbiji. Makedonci sa podruja Vardarske Makedonije nisu pokazivali pretjeranu elju da se bore u ovome ratu, dolazi do bjeanja vojnika, ali i na samom frontu vojnici iz Makedonije su u velikom broju dezertirali i predavali se austro-ugarskim vojnicima. U dijelu Makedonije u kojem su vladali Bugari (Pirinska Makedonija) u jesen 1915. izvrena je mobilizacija i formirana je XI makedonska divizija, u iji sastav je ulo oko 33.046 MakedonacaVeliki broj Makedonaca prilikom povlaenje kroz Albaniju uspio je pobjei iz srpske vojske. Ve krajem 1915. godine Vardarska Makedonija je bila u rukama Bugarske i njenih saveznika. U maju 1916.godine Bugarska zauzima Rupelski klanac, te okupira istonu Egejsku Makedoniju. Taj uspjeh nije dugo trajao, ubrzo se srpska vojska reorganizovala na Solunu , i zajedno sa francuskom vojskom krenula u protunapad. Najee borbe su se vodile na Kajmakalanu, gdje su srpsko-francuske trupe potisnule Njemce i Bugare. Bitolj pada 19.11.1916. godine u ruke Francuza i Srba i uspostavlja se front sjeverozapadno od grada. Pad Bitolja u saveznike ruke oznaio je stabilizaciju fronta u Makedoniji. U periodu od 1916.-1918. godine front se protezao od ua Strume u Orfanski zaljev na Egejskom moru, zatim je ila pored zapadne obale Tahinskog jezera, zatim lijevom obalom Strume i jezera Butkova, junim padinama planine Belasice na Dojranskom jezer, pa dalje u pravcu Ohridskog i Prespanskog jezera sve do Albanije i obale Jadranskog mora. Ovaj front bio je poznat kao Solunski ali nazvan je jo i Makedonskim frontom.Makedonci koji su ivjeli u Egejskoj Makedoniji, kao i brojne izbjeglice koje su se zatekle na tom teritoriju, stavljeni su pod kontrolu Antante. Saveznici su zaprepastili i Srbe i Grke jednim postupkom, tako to su sproveli jednu anketu meu stanovnitvom Egejske Makedonije, te su doli do zakljuka da makedonski narod nije dio ni bugarskog, ni srpskog, a ni grkog naroda. Razlog sprovoenja ove ankete bio je taj da su Francuzi i Britanci eljeli da priznavanjem cjelovite Makedonije ojaaju svoju trgovinu na Balkanu. Makedonska se emigracija (u vicarskoj, Rusiji i drugim zemljama) zalagala za nezavisnu ili ako se to ne moe ostvariti bar autonomnu Makedoniju u sastavu balkanskog saveza. Makedonija je trebala biti u svojim historijskim granicama, te su se protivili podjeli kakva je nastala poslije Balkanskih ratova. U Egejskoj i Vardarskoj Makedoniji meu stanovnitvom bila je izraena elja za autonomnom Makedonijom, ali politiki interesi nisu omoguavali da se ostvare elje makedonskog naroda.

Sadraj

Opti preduslovi.................................................................................................................2Jaanje crkveno-prosvjetnih propagandi balkanskih drava..............................................3Stvaranje Makedonske revolucionarne organizacije...........................................................5Socijalistika grupa.............................................................................................................7Izgradnja revolucionarne vlasti Organizacije i njena provala.............................................8Ilindenski ustanak...............................................................................................................9Makedonija od mladoturske revolucije do balkanskih ratova............................................11Balkanski savez...................................................................................................................13Makedonija u vrijeme balkanskih ratova.............................................................................14Makedonija u Prvom svjetskom ratu....................................................................................16

Mape, politike karte:

Makedonija 1900. godine. podijeljena na 3 osmanska vilajeta: Kosovski (sa sjeditem u Skoplju), Bitoljski/Manastirski (sa sjeditem u Bitolju) i Solunski (sa sjeditem u Solunu)

Makedonija krajem 19. stoljea

Teritorije pod faktikom kontrolom Srbije, Crne Gore i Albanije nakon osmanskog poraza u Prvom balkanskom ratu

4