การรกษาคลองรากฟนเสรจในครงเดยว : รายงานผปวย 1 ราย

Ornanong Prommoon

Department of Dentistry

Suratthani Hospital

Suratthani 84000

วารสาร วชาการแพทยเขต 11Reg

2 5 5 9Med J 2016

;30

: 237 - 242

รายงานผปวย

One-visit endodonticstreatment : A case report

อรอนงค พรอมมล ทพญ.

Abstract One-visit endodontics treatment is done once on a root canal treatment by reducing the time that it takes to go through a number of steps which take some time to complete and can be treated at once. The teeth should have no infection and no acute root canal stenosis or obstruction. The treatment process is cumber-some. This article reported one patient who has been diagnosed with Osteoblastoma. Lesions covering the lower right first molar (tooth at46) and the lower right second molar (tooth at 47) were treated by enucleation with root canal treatment once completed. A 3-month follow-up after treatment, was given and there were no complications

Keywords : Root Canal,One-visit Endodontics treatment

บทคดยอ

การรกษาคลองรากฟนทท�าเสรจภายในครงเดยวเปนวธรกษารากฟนโดยลดเวลาทใชการรกษาหลายครงใหเสรจ

สมบรณภายในครงเดยวแตขนตอนยงเหมอนเดม โดยฟนซนนตองไมมการตดเชอแบบเฉยบพลนและไมมคลองรากตบ

หรออดตน ทท�าใหขนตอนการรกษายงยาก บทความนเปนการรายงานผปวย 1 รายทไดรบการวนจฉยเปนออสทโอบลาส

โตมา มรอยโรคครอบคลมปลายรากฟนกรามลางขวาซแรก(ฟนซ46)และฟนกรามลางขวาซทสอง(ฟนซ47) ไดรบการรกษา

โดยการควกออกหมดรวมกบการรกษาคลองรากฟนแบบครงเดยวเสรจ ตดตามผลหลงการรกษา3 เดอน ไมพบปญหา

แทรกซอน

คำารหส : คลองรากฟน ,การรกษารากฟนครงเดยวเสรจ

238 อรอนงค พรอมมลวารสารวชาการแพทยเขต 11

ปท 30 ฉบบท 4 ต.ค. - ธ.ค. 2559

บทนำา

การรกษาคลองรากฟนเปนการบรณะฟนเพอให

สามารถเกบรกษาไวใหใชงานได ไมตองถกถอนออกสาเหต

สวนใหญของการทโพรงประสาทฟนตายหรอถกท�าลาย

เนองจากฟนแตก ฟนผอยางรนแรง การบาดเจบของฟนจาก

การกระแทก เปนตน เมอเนอเยอโพรงประสาทฟนตายหรอ

ตดเชอถาไมไดรบการรกษา อาจลกลามไปยงปลายรากฟน

หรอกระดกขากรรไกร ท�าใหมอาการปวดหรอเปนหนองได

โดยปกตขนตอนการรกษาตองใชเวลาหลายครงซงประกอบ

ดวยการก�าจดเนอเยอโพรงประสาทฟนทอกเสบหรอตดเชอ

ออก ท�าความสะอาดและตกแตงคลองรากฟน ใสยาภายใน

คลองรากฟน ปดรากฟนดวยวสดอดชวคราวเพอปองกนการ

ตดเชอซ�า เมอไมมการอกเสบของรากฟน จงอดปดคลอง

รากฟนถาวรและบรณะตวฟนตอไป แตในบางกรณอาจท�า

เสรจในครงเดยว โดยมขอบงชดงน

1. ฟนทมเนอฟนเหลอนอยไมสามารถแยกฟน

โดยการใสแผนยางกนน�าลาย (rubber dam) ขณะท�าการรกษา

หรอไมสามารถปดดวยวสดอดชวคราวไดหลงการรกษา

2. ปญหาความสวยงาม สวนใหญเปนฟนหนา

บนทหกในแนวนอนอย ระดบเหงอก มกมสาเหตจาก

อบตเหต

3. เพอการบรณะฟนโดยทฟนซนนไมมรอยโรค

ปลายรากหรอมเนอเยอในฟนเผยผง(pulp exposed)เชน

ฟนทตองเปนตวหลกส�าหรบรบฟนปลอม(over denture

abutment) ฟนทผมากเหลอฟนนอยไมสามารถอดได ฟน

ทตองครอบเพอใหเรยงตวในแนวทตองการ หรอฟนหนา

ลางทถกตดเพอท�าครอบทงซ

4. ฟนทเนอเยอในฟนยงมชวต และเพงมการ

ทะลโพรงประสาทเนองจากอบตเหต ฟนผ หรอกรอแลวทะล

โพรงเนอเยอหรอฟนซนนมการอกเสบของเนอเยอใน

โพรงฟนแบบมอาการ (symptomatic pulpitis) คอปวด

เสยวเมอโดนของรอนหรอเยน แตเคาะไมเจบ แสดงถงการ

ตดเชอบรเวณผวของเนอเยอโพรงฟน เชอจลนทรยยง

ไมรกรานเขาสคลองรากฟน

5. ผปวยทไมมเวลา ไมสามารถกลบมารกษา

ตดตอกนไดจนส�าเรจ

6. ผ ปวยทตองไดรบยาทท�าใหสงบกอนการ

รกษา (sedation) หรอตองท�าในหองผาตด

7.ผปวยทตองท�าผาตดบรเวณรอบปลายรากทนท

(immediate periradicular surgery)

8. ทนตแพทยมความช�านาญในการรกษาคลอง

รากฟนวธน

แตการรกษารากฟนแบบครงเดยวเสรจกมขอหาม

ในกรณเหลานไดแก(1,2)

1. ฟนซนนมการตดเชอลกลามเขาสชองผงผด

บรเวณใบหนา

2. ฟนทเปนหนองปลายราก และจ�าเปนตอง

เจาะระบายหนอง

3. ฟนทมอาการปวดมากแมจบเพยงเบาๆ

4. ฟนทคลองรากมของเหลวไหลออกมา(dis-

charge)ตลอดเวลาไมสามารถซบแหงได

5. ฟนทปลายรากฟนอกเสบเฉยบพลนจากโรค

ปรทนต(Acute apical periodontitis)

6. ฟนกรามทเนอเยอประสาทฟนตายและมเงา

ด�าปลายราก

7. ฟนทรกษารากฟนแลวยงมอาการปวด

8. ผปวยทมปญหาเกยวกบขอตอขากรรไกรไม

สามารถอาปากไดนานๆ

วตถประสงคของบทความนเปนรายงานผปวย1

รายทไดรบการรกษาคลองรากฟนชนดครงเดยวเสรจ

สมบรณในฟนกรามหลง ทมปลายรากฟนอยในรอยโรคออส

ทโอบลาสโทมา แสดงใหเหนถงวธการรกษาและการ

ตดตามผลการรกษา

รายงานผปวย

ผ ป วยชายไทย อาย 16 ป ถกสงตวมาพบ

ทนตแพทยศลยกรรมชองปาก ดวยปญหามอาการบวมท

คางดานขวามาประมาณ20 วน จากการตรวจทางคลนก

และภาพรงส ใหการวนจฉยเบองตนเปนถงน�ารอบปลาย

รากฟนกรามลางขวา ไดวางแผนการรกษาโดยการควก

ถงน�าภายใตการดมยาสลบ จงสงปรกษาเพอใหการรกษา

รวมกน

การตรวจประวตความเจบปวยในอดต: ผปวย

ปฎเสธโรคประจ�าตว ปฎเสธการแพยาและการแพอาหาร

การตรวจสภาพรางกายทวไป: สภาพรางกาย

แขงแรง ความดนโลหตและชพจรปกต

การรกษาคลองรากฟนเสรจในครงเดยว : รายงานผปวย 1 ราย 239Reg 11 Med JVol. 30 No. 4

การตรวจนอกชองปาก: มอาการบวมทคางดาน

ขวา กดเจบ คล�าไมพบตอมน�าเหลองใตคาง สผวหนงปกต

การตรวจในชองปาก: พบการขยายตวของ

กระดกดานกระพงแกมบรเวณปลายรากฟนกรามลางขวา

ซแรก ขนาด 1.5x1.5 เซนตเมตร กดแขงไมเจบลกษณะเยอ

บผวปกต( mucosa intact) ฟนซ 46(ฟนกรามลางขวาซ

แรก)และ ฟนซ47(ฟนกรามลางขวาซทสอง)มรอยวสดอ

ดอมลกมดานบดเคยว(Class I amalgam filling)(รปท1)

ฟนทงสองซไมมอาการเคาะเจบและไมมฟนโยก ท�าการ

ทดสอบความมชวตของเนอเยอในโดยใชไฟฟา(Electric

Pulp Test, EPT)พบวาฟนซ 46 ไมตอบสนอง สวนฟนซ

47การตอบสนอง อยทระดบ 57

การตรวจภาพรงส: ภาพรงสปลายรากฟนและ

แพโนรามกพบเงาโปรงรงสวงเดยว ขอบเขตชดเจน ขนาด

ประมาณ 1.5x1.5 เซนตเมตร มเสนขอบทบรงสบาง

ต�าแหนง รอยโรคคลอบคลมจากรากฟนดานไกลกลางของ

ฟนซ46 ถงรากฟนดานไกลกลางของ ฟนซ47 ปลายรากดาน

ไกลกลางของของฟนซ46 ไมพบผวกระดกเบาฟน(Lamina

dura)(รปท2)

รปท 2 ภาพรงสฟนซ 46 และฟนซ 47 กอนการรกษา แสดง

เงาโปรงรงสบรเวณปลายรากฟนซ 46 และ ฟนซ 47

Fig.2 Radiographic tooth at 46 and tooh at 47 before

treatment showed a radiolucent at periapical area 46

and 47.

จากการตรวจทางคลนกและภาพรงส ใหการ

วนจฉยแยกโรคเปน 1.ถงน�าปลายรากฟน (Radicular cyst)

2.อะมโลบลาสโทมาชนดถงน�า (Unicystic ameloblasto-

ma) 3.เนองอกเคอราโทซสทกโอดอนโทเจนก (Keratocys-

ticodontogenic tumor) ทนตแพทยศลยกรรมชองปากฯ

ไดวางแผนการรกษาควกรอยโรค (Total enucleation)

ภายใต การดมยาสลบ เนองจากรอยโรคอยต�ากวาขอบลาง

ของขากรรไกรและไดสงปรกษาเพอใหรกษาคลองรากฟน

ทงสองซ

เมอประเมนจากสขภาพชองปาก สภาพฟนและ

ความรวมมอของผ ปวยจงพจารณาใหการรกษาคลอง

รากฟนแบบครงเดยวเสรจ

วธการรกษา

ฉดยาชา ใสแผนยางกนน�าลาย ท�าการรอวสดอ

ดอมลกมออกทงหมดในฟนกรามซ #46และฟนซ #47 และ

กรอเปดชองทางเขาสโพรงเนอเยอใน (Access opening)

หารเปดคลองรากฟน(Canal orifices)ขยายรเปดของคลอง

รากดวยหวเจาะชนดเกทกรดเดลดรลล(Gate-Glidden

drill) เพอท�าใหเกดแนวตรงในการใสตะไบขยายคลอง

รากฟน (Rotary Endodontic File and Endodontic File

for Hand Use)ในขนตอนการขยายคลองรากฟน ท�าการวด

ความยาวคลองรากฟนและถายภาพรงสเพอหาความยาว

ในการท�างาน(Working lenght) (รปท 3)

รปท 1 แสดงลกษณะการตรวจภายในชองปากของผปวย

รายงาน

Figure.1 Oral examination in patient case report

240 อรอนงค พรอมมลวารสารวชาการแพทยเขต 11

ปท 30 ฉบบท 4 ต.ค. - ธ.ค. 2559

รปท 3 แสดงขนตอนเพอหาความยาวในรากฟนซ 46 และ

ฟนซ 47

Fig.3 Showed step working length tooth at 46 and

tooth at 47

ในขนตอนการขยายคลองรากฟนและท�าความ

สะอาดคลองรากฟนโดยใชน�ายาลางคลองรากฟนชนด 2%

Chlorhexidine (CHX) ใชเครองขยายคลองรากฟนชนด

หมนไปและกลบซ�าๆ หรอการเคลอนทในแนวขนลง (Re-

ciprocation) เมอขยายคลองรากฟนจนไดรปรางและคลอง

รากฟนสะอาดดแลว ท�าการลองแทงกตตาเปอรชาโดยใช

ขนาดเบอรเดยวกบทขยายคลองรากฟนจนไดความยาว

เทากบความยาวในการท�างาน จากนนท�าการภายภาพรงส

เพอตรวจสอบความถกตอง (รปท 4)ขนตอนสดทายคอการ

อดคลองรากฟนซ 46 และฟนซ 47โดยใชแทงกตตาเปอรชา

ทลองเตรยมไวเรยบรอยแลว อดดวยวธแลทเทอรอล

คอนเดนเซชน (lateral condensation) หลงจากอดภายใน

คลองรากฟนจนเตมแลว ท�าการตดกตตาเปอรชาดวยเครอง

มอลนไฟจนถงระดบรเปดคลองรากฟน รองพนดวยซงค

ฟอสเฟตซเมนต (Zinc phosphate cement) หนาประมาณ

อยางนอย4 มลลเมตรและบรณะฟนดวยวสดอดคอมโพสต

เรซน จากนนถายภาพรงสทท�าการรกษาเรยบรอย (รปท 5)

เพอจะไดใชเปรยบเทยบส�าหรบการตดตามผลตอไป

รปท 4 ภาพรงสและการลองกตตาเปอรชาแทงเอกในฟนซ

46 และฟนซ 47

Fig.4 Periapicalflimand step try main cone guttaper-

chatooth at 46 and tooth at 47

รปท 5 ภาพรงสหลงการอดคลองรากฟนซ46และ47

Fig.5 Periapicalflim after filling root canal tooth at 46

and tooth at 47

242 อรอนงค พรอมมลวารสารวชาการแพทยเขต 11

ปท 30 ฉบบท 4 ต.ค. - ธ.ค. 2559

ปจจบนมเครองมอและเทคนครวมทงน�ายาทใชในการรกษา

คลองรากฟนมการศกษาและพฒนามากขน ท�าใหการ

รกษาคลองรากฟนแบบครงเดยวเสรจประสบผลส�าเรจดวย

ด จงเปนวธทไดรบการยอมรบอยางแพรหลาย เนองจากม

ขอดหลายประการไดแก ความสะดวกของผรบบรการ ลด

โอกาสแตกหกของฟนและการปนเปอนของเชอจากการรว

ซมของวสดอดชวคราวในระหวางรอนดการรกษาแตละครง

ลดระยะเวลา คาใชจาย จ�านวนครงทใชในการรกษา

นอกจากนความส�าเรจของการรกษายงขนกบการเลอกผ

ปวยทเหมาะสมเชน ผปวยทรายงานสขภาพรางกายแขง

แรง สขภาพชองปากทด ใหความรวมมอดลกษณะของรอย

โรคเมอตรวจทางคลนกและภาพรงสนาจะเปนถงน�าหรอ

เนองอกชนดไมรายแรงการรกษารากฟนแบบครงเดยวเสรจ

ท�าใหเกบฟนไวไดทงสองซและผาตดควกรอยโรคไดเรวขน

สรป

การรกษารากฟนครงเดยวเสรจ นอกจากชวย

บรณะฟนใหกลบมาใชงานไดตามปกตอยางรวดเรวแลว

ผปวยไมตองมาพบทนตแพทยหลายครง ลดเวลา และคา

ใชจาย ในผปวยรายนยงท�าใหไดรบการรกษารอยโรคใน

ชองปากเรว แมการรกษาคลองรากฟนจะลดเวลาลงเหลอ

เพยง 1ครงแตยงคงมาตรฐานการรกษาไวซงความส�าเรจ

ขนกบการเลอกผปวยอยางเหมาะสมและเทคนคการรกษา

นอกจากนยงตองอาศยความร ความสามารถ และ

ประสบการณของทนตแพทยผใหการรกษา รวมถงเครอง

มอทใช ผชวยขางเกาอทไดรบการฝกฝนมาอยางด ตลอด

จนความรวมมอของผปวย ซงจะท�าใหทนตแพทยท�าได

สะดวกสบาย รวดเรวและมประสทธภาพ

เอกสารอางอง

1. Cohen S,HargrevesKM.Pathways of pulp.

Chapter4: case selection and treatment

planning.9th edition. 2006;94-95.

2. GargN,GangA.Text book of endodontics,

Chapter19: Single visit endodontics,2nd edition.

Jaypee. 2007;301-303

3. DodgeJS.Immediate root filling.Dental Cosmos.

1887;29:234-235.

4. Kell CE.Immediate root filling.Dental Cosmos.

1887;29:366-367.

5. TurnerWJ.New York OdontologicalSociety.Dent

Cosmos.1901;43:1405-1412.

6. Ferranti P. Treatment of the root canal of an

infected tooth in one appointment: a report of 340

cases.Dent Dig.1959;65:490-494.

7. Tosti A. Immediate endodntics:one-visittechnic.

Dent Surv.1970;46(4):24-26.

8. PekruhnRB.Single-visit endodontic therapy: a

p re l im ina ry c l i n i ca l s tudy .J Am Den t

Assoc.1981;103:39-40.

9. Broon NJ et al. Repair of large periapical

radiolucent lesion of endodontic origin without

surgical treatment.AustEndod J.2007;33:36-41.

10. กตยา สขประเสรฐ. การตานจลชพของน�ายาลางคลอง

รากฟนคลอเฮกซดนความเขมขน 0.12%, 0.2%, 2%

และโซเดยมไฮโปคลอไรต2.5% กบเวลาทน�ายาสมผส

ในคลองรากฟนตางกน.วทยานพนธ-จลาลงกรณ

มหาวทยาลย.2548;https://www.researchgate.net.

11. Sathon C,Parashos P , Messer H. Effectiveness of

single versus multiple visits for endodontic

treatment of teeth with apical periodontitis: a

systemic review and meta-analysis.IntEndod

J2005;38:347-55.