แผนการสอนในคลนก

รหสวชา/ชอวชา NUR 4307ชอวชาNUR 4326ฝกปฏบตการพยาบาลสขภาพจตและจตเวช (Mental Health and Psychiatric Nursing Practicum) จ านวนหนวยกต 3หนวยกต3 (0-12-6) เรองทสอน การพยาบาลผปวยทไดรบการรกษาดวยยาทางจตเวช จ านวนชวโมง …………30 นาท………………………………………... นกศกษาหลกสตร พยาบาลศาสตรบณฑต ชนปท 3 จ านวนนกศกษา 8 คน ปการศกษา ปการศกษา 1/2557 สถานทสอน หอผปวยหอผปวยชาย 8 โรงพยาบาลศรธญญา ผสอน ดร. ฐตวนต หงษกตตยานนท วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอสนสดการศกษาวชานแลว นกศกษามความรความสามารถดงน 1. จ าแนกประเภทของยาทางจตเวชขอบงใช ขอควรระวง ผลขางเคยงของยาและการพยาบาลในการใหยาทางจตเวชแตละกลมได 2. น าความรไปประยกตใชในการวางแผนใหการพยาบาลและค าแนะน าผปวยทไดรบการรกษาดวยยาทางจตเวชได การพฒนาผลการเรยนรตาม มคอ.4 1 …มความรเกยวกบการใหพยาบาล ผทมปญหาทางสขภาพจตและจตเวช(2.2.1)

2.…มความรความเขาใจในสาระของกระบวนการพยาบาลและการน าไปใช (2.3)

3.…สามารถปฏบตการ การสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาพยาบาล การบ าบดและการบรรเทาอาการ และการฟนฟสขภาพตามราชบญญตวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ(ฉบบท 2)พ.ศ. 2540(2.6.2)

2

แผนการสอนในคลนก

หวขอเรอง การพยาบาลผปวยทไดรบการรกษาดวยยาทางจตเวช

วตถประสงค เชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน อปกรณ/สอ วธการประเมนผล

หลงจากเรยนจบบทเรยนนแลวนกศกษาสามารถ 1. จ าแนกประเภทของยาทางจตเวช ขอบงใช ขอควรระวง ผลขางเคยงของยาและการพยาบาลในการใหยาทางจตเวชแตละกลมได 2. น าความรไป

ขนน าน าเขาสบทเรยนโดยเลาถง กรณศกษา เปนโรคจตเภทและตองรบประทานยา กรณศกษาผปวยชาย อาย 20 ป มอาการเอะอะอาละวาด หงดหงด เดนไปเดนมา พดเสยงดงขมขผอน ท าลายสงของ และท ารายมารดาไดรบบาดเจบกอนมาโรงพยาบาล 3 วน แพทยวนจฉยวาเปน Schizophrenia ไดรบยา Hadol10 mg. m stat . เนอหาผปวยจตเวช หรอผทมปญหาทางดานสขภาพจต ยาตางๆ ทน ามาใชในการรกษาทางจตเวช เรยกรวมกนวา จตเภสชบ าบด (Psychopharmacology1.ประเภทของยาทางจตเวชแบงเปน 5 กลม คอ

1.1 ยารกษาโรคจต (Anti psychotic drugs ) ตวอยางยาทใช

1. Typical antipsychotic drugs หรอ Dopamine

1.อธบาย 2. ยกตวอยาง กรณศกษา 3.การใชค าถาม เชน จตเภสชบ าบด (Psychopharmacology) คออะไรมกกลม ท าไมเมอขาดยาจงมอาการทางจตรนแรง และการตอบค าถามของนกศกษา 4.ใหนกศกษาฝกตงค าถาม

1.สอ รปภาพ Power point 2. White board 3.ตวอยางยาใน หอผปวย

1.จากความสนใจของนกศกษาในกรณศกษา นกศกษาสนใจและกระตอรอรนในการตอบค าถามและสนใจในการฟงบรรยาย 2.ตอบค าถามเกยวกบกลไกการออกฤทธผลขางเคยงของยาและการพยาบาลในการใหยาทางจตเวชแตละกลมได

3

วตถประสงค เชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน อปกรณ/สอ วธการประเมนผล

ประยกตใชในการวางแผนและใหการพยาบาลและค าแนะน าผปวยทไดรบการรกษาดวยยาทางจตเวชได

Antagonists (DA) 1.1 กลม Aliphatic Phenothiazine มฤทธ Sedative สง มฤทธขางเคยงท าใหความดนโลหตต ามากกวายาชนดอน ไดแก -Chlorpromazine (Largactil) 25 mg, 50 mg, 100 mg, 200 mg 1.2 กลม Piperazine Phenothiazine มฤทธ Sedative ปานกลาง ม Extrapyramidal Symptoms นอย แตมฤทธขางเคยง Anticholinergic สงกวายาอน ไดแก -Thioridazine (Melleril, Tidazine, Thiomed) 10 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg 1.3 กลม Piperazine Phenothiazine มฤทธ Sedative ต า แต Extrapyramidal Symptoms สง ลดความคดหลงผด และประสาทหลอนไดด ไดแก -Perphenazine (Trilafon, pernazine, Pernamed) 2, 4. 8 mg -Trifluoperazine (Stelazine, Triflazine, Psyrazine) 1 mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg -Fluphenazine (Fendec, Phenezine, Prolixin) 25 mg/ml 1.4 กลม Thiozanthenesไดแก-Zuclopenthixol Acetate (ClopixolAcuphase) 50 mg/ml, 200 mg/ml

4

วตถประสงค เชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน อปกรณ/สอ วธการประเมนผล

-FlupenthixolDecanoate (Fluanxol Depot) 20 mg/ml, 40 mg/ml 1.5 กลม Butyrophenoneม Potency สง มฤทธ Sedative นอยละม Extrapyramidal Symptoms สง ใชในการควบคมอาการวนวาย กาวราว ประสาทหลอน หลงผด และ Mania ไดแก-Haloperidol (Haldol, Halop, Haridol) ชนดรบประทาน 0.5 mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg และ ชนดฉด 5 mg/ml -Bromperidol (Impromen) 5 mg, 10 mg มทงชนดรบประทานและฉด 2. Atypical antipsychotic drugs หรอ Serotonin-Dopamine Antagonists (SDA) เปนยารกษาโรคจตกลมใหม ซงยากลมใหมนมคณสมบตทางเภสชวทยาตางจากยากลมเดม มการตอบสนองตอการรกษาและผลขางเคยงประเภท Extrapyramidal Symptoms นอยกวายากลมเดม แตราคาจะคอนขางสงกวา ยากลมใหม ไดแก-Clozapine (Clozaril, Clopaze) 25 mg, 100 mg

-Risperidone (Risperdal) 1 mg, 2 mg, 3 mg, 4 mg

5

วตถประสงค เชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน อปกรณ/สอ วธการประเมนผล

-Olanzapine (Zyprexa) 5 mg, 7.5 mg, 10 mg -Quetiapine (Seroquel) 25 mg, 100 mg, 200 mg -Ziprasidon (Geodon) 20 mg, 40 mg

1.2 ยารกษาอาการขางเคยงของยารกษาโรคจต ตวอยางยาทใช 1. Trihexyphenidyl (Aca, Artane, Benzhexol) 2 mg, 5 mg 2. Benztropine (Cogentin) 0.5 mg, 1 mg, 2 mg 3. Dipenhydramine (Benadryl) 25 mg 4. Biperidan (Akineton) 2 mg, 6 g

1.3 ยารกษาอาการวตกกงวล (Anti anxiety or Hypnotic drugs )

1.4 ยารกษาอาการซมเศรา (Antidepressant drug) 1.5 ยาควบคมอารมณ ( Mood-Stabilizing drugs )

๏ ระดบลเทยมในภาวะปกต คอ 0.8-1.2mEq/ลตร ๏ ระดบลเทยม 1.5mEq/ลตร ผปวยจะมอาการ อาเจยน ทองเสย เดนเซ พดไมชด มอสนมาก ๏ ระดบลเทยม 2.0-2.5mEq/ลตร ผปวยจะมอาการตาพรา

6

วตถประสงค เชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน อปกรณ/สอ วธการประเมนผล

มว กลามเนอกระตก รเฟลกไว ชก delirium และ syncope ๏ ระดบลเทยมมากกวา 2.5 mEq/ลตร จะเกดไตวาย เสยชวตได ยารกษาโรคจต (ANTIPSYCHOTIC DRUGS) อาการขางเคยงและการพยาบาล 1. Extrapyramidal side effects (EPS) 1.1 Acute dystonia มการเกรงของกลามเนอรนแรงในบรเวณคอ หลอดลม ลน ปากรวมถงบรเวณลกตาท าใหคอบด ลกนยนตาเหลอกขนขางบน อาการนมกเกดในผปวยชายวยหนมเมอไดยาในชวง 1-5 วนแรก 1.2 Parkinsonism หรอ Pseudoparkinsonismมอาการแสดงผปวยทเปนโรค Parkinson คอ มการเกรงของกลามเนอทวไป ท าใหมการเคลอนไหวชา เดนตวแขงชา มอาการมอ-ขาสน พดไมคอยคลองเพราะมลนแขง ขากรรไกรเกรง มน าลายไหลกลามเนอหนาเกรง เฉยเมย ไมแสดงอารมณ มกเกดในชวงสปดาหท 2 ถง 3 เดอนแรกของการใชยา 1.3 Akathisiaมอาการกระสบกระสาย นงไมตด หรออยนง ๆไมได จงตองขยบตวไปมา หรอตองเคลอนไหวซ า ๆ พบ

7

วตถประสงค เชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน อปกรณ/สอ วธการประเมนผล

เมอใชยาไดประมาณ 50-60 วน 1.4 Tradive dyskinesia อาการกลมนเกดขนชา ๆในผปวยทใชยาเกน 1 ป สรปยาทใชรกษาทางจตเวช พยาบาลมบทบาทส าคญในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยยาทางจตเวช ดงนน พยาบาลควรมความรความเขาใจในการใชยากลมตางๆ ไดแก ยารกษาโรคจต ยารกษาอาการซมเศรา ยาคลายกงวล ยาควบคมอารมณ ยาลดอาการขางเคยงของยางจตเวช และยารกษาอาการชก เพอน าไปใชในการสงเกต ประเมนอาการ และน าไปใชวางแผนใหการรกษาพยาบาลผปวย สามารถดแลผปวยใหรบประทานยาเพอทสารเคมในสมองสมดลย เพอผปวยสามารถมคณภาพชวตทดขนได

8

บนทกหลงสอน 1. ภายหลงสอน นกศกษาสนใจกระตอรอรนในการตอบค าถามแตนกศกษายงจนตนาการไมไดจงน าตวอยางยามาใหเหนจงเขาใจมากขน 2.ภายหลงสอน สามารถเชอมโยงไดวายาท าใหสารเคมในสมองมมากขนและสามารถตอบค าถามไดถกตอง

เอกสารอางอง

ฉววรรณสตยธรรม. (2539).การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต.นนทบร:บรษทยทธรนทรการพมพ. มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช. (2544). การสงเสรมสขภาพจตและการพยาบาลจตเวช.กรงเทพ :มสธ. มาโนช หลอตระกล. (2546) . คมอการใชยาทางจตเวช .กรงเทพฯ : พมพด กรงเทพ. ฐตวนต หงษกตตยานนท. (2557) . การใชยาทางจตเวช .กรงเทพฯ : พมพด กรงเทพ. สวนย เกยวกงแกว. (2545). การพยาบาลจตเวช.กรงเทพฯ : รตนสวรรณ 3. อ าไพวรรณ พมศรสวสด. (2543). การ.พยาบาลจตเวชและสขภาพจต.พมพครงท 2 . กรงเทพมหานคร:หจก.ว.เจ.พรนตง,

9

การบ าบดรกษาดวยยาทางจตเวช ยารกษาโรคจต Antipsychotic / Nenroleptic Drugs)

Phenothiazines Cholorpromazine (Thorazine) , Thioridazine (Mellarill) , Fluphenazine (Prolixin) , Perphenazine (Trilafon) , Mesoridazine ( Serentil) , Trifluoperazine (Stelazine) ขอควรระวง ผปวยทมประวตการใชยามาแลวหลายๆชนด ผปวยทมประวตโรคตบ หวใจ ความดนโลหตสง DM ตอหน ปารกนสน แผลในกระเพาะอาหาร ลมชก หญงตงครรภ อาการขางเคยง งวงนอน หาวบอย กจกรรมตางๆลดลง ปาก-คอแหง ตาพรามว ผวหนงเปนผนคน ทองผก ปสสาวะล าบาก ความดนโลหตต า ความรสกทางเพศลดลง น าตาลในเลอดต า อดอดในล าไสและกระเพาะอาหาร คลนไสและheartburn ECGเปลยนเลกนอย บวม Agranulocytosis หลงใช 8 week)

Thioxanthenes ยากลมนคลาย Phenothiazine แตมฤทธทงกระตนและลดพฤตกรรม นยมใชในผปวยจตเภท ผปวยโรคอารมณแปรปรวนทอยในระยะเศรา

Butyrophenones Haloperidol มประสทธภาพในการลกพฤตกรรมวนวาย ผปวยประเภท catatonic excitement ผปวยจตเภทเรองรง

ยาควบคมอารมณ Mood Stabilizing

Drugs)

Antimanic agents , Lithium salts ยาพวก Lithium นมกนยมใชเพอรกษาภาวะคลมคลง (Manic phase) ในผปวย Bipolar disorder และใชในพวก Schizoaffective disorder ผปวย Aggressive ผปวยทไมสามารถควบคมตนเองได ขอควรระวง ผปวยโรคไต หวใจ ความดนโลหตต า ลมชก ปารกนสน CNSผดปกต หญงตงครรภ ผลขางเคยง คลนไส อาเจยน ทองเดน เหงอออกมาก ปวดทอง กลามเนอออนแรง มอสน มอ-เทาบวม ผนงหนาทอง-ใบหนาบวม Serum Lithium - mEq/L Serum Lithium 1.5-2.0 mEq/L Serum Lithium 2.0 mEq/L 2.0 mEq/L 3. Serum Lithium 2.0-2.5 mEq/L 4. Serum Lithium > 2.5 mEq/L

ยารกษาอาการทเกดจากฤทธ ขางเคยงของยารกษาโรคจต

(Anticholinergic Drugs / Antiparkinson Drugs)

ผปวยทไดรบการรกษาดวยยาตานโรคจตนน เมอรกษาไปไดในระยะหนงมกมอาการทเกดจากฤทธขางเคยงของยาทใชเรยกอาการปารกนสน จะมอาการ ตวแขง ลนแขง น าลายไหล

Benztropine(Cogentin) , Trihexyphenidyl(Artane,ACA) , Diphenhydramine(Benadryl) ขอควรระวง -ใหยาหลงอาหารทนท -สงเกตประสทธภาพของยาวา ลดอาการน าลายไหล สนและแพยาหรอไม -สงเกตอาการเปลยนแปลง เชน การทรงตว การพด ความสามารถในการดแลตนเอง -ปากแหง ตามว เดนไมตรงทาง ทองผก คลนไสอาเจยน

DR.Thitavan SSru.ac.th

10

11

Benzodiazepines ใชในการรกษาอาการวตกกงวล และความผดปกตของการนอนหลบ Chlordiazepoxide(Librium) , Diazepam(Valium) , Oxazepam(Serax) , Lorazepam(Ativan) , Prazepan(Prazepine) ขอควรระวง งวงนอน เดนเซ หงดหงด ตดยา

Nonbenzodiazepines ใชในการลดความวตกกงวล และท าใหนอนหลบ ปจจบนไมนยมใช Barbiturate , Meprobamate , Alcohol และ Chloral hydrate

ยารกษาอาการชก (Anticonvulsant

Drugs)

Valproic acid(Depakene) , Phenytoin (Dilantin) , Clonazepan (Klomopin) , Primidone(Mysoline) , Carbamazepine(Tegreto) and Ethosuximide(Zarontin) ขอควรระวง -ผปวยโรคตบ ไต ไขกระดก มารดาใหนมบตร ควรมการ -ตรวจและควบคมระบบหลอดเลอด

Tricyclic Antidepressants (TCAs) โดยทวไปใชในการรกษาอาการซมเศรา อาการนอนไมหลบ อาการเบออาหาร

ลดความเหนอยลา รกษาอาการขาดสมาธแความรสกไรคา Amitriptyline(Tryptanol) , Doxepin(Sinequan) ,Imipramine(Tofranil) , Nortryptiline(Nortrilen,Aventy) , Desipramine(Norpramine) ผลขางเคยง Tremors มอาการมอสน , Drowsiness มอาการงวง ซม -ปากแหง ทองผก ความดนนยนลกตาสง ตามว มานตาขยาย อาการทางโรคหวใจ อาการสบสน มนงง อาการเหงอออก

Monoamine Oxidase Inhibitor (MAOIs) ใชไดผลดมากในการรกษาพวกอารมณเศราทเกดจาก

ความวตกกงวลเฉยบพลน ความกลวหรอผปวยทมอาการทางรางกาย ผปวยภาวะเศราจากโรคอารมณแปรปรวนแบบ Bipolar ขอควรระวง -ยานออกฤทธสงสดตองใชเวลา 2-6 week ในการกษาประสทธภาพของยานจะอยใน 3-4 week -การใชยานมากเกนไปจะเกดอาการกระสบกระสาย Selective Serotonin Reuptake Inhibitors (SSRIs)

Fluroxamine(Faverin) , Fluoxetine(Prozac) , Paroxetine(Seroxat) , Citalopram(Cipram) , Sertraline(Zoloft)

ยารกษาอาการวตกกงวล (Antianxiety Drugs)

ยารกษาอาการเศรา (Antidepressant Drugs)

การบ าบดรกษาดวยยาทางจตเวช

DR.Thitavan SSru.ac.th

12