Upload
nguyenliem
View
213
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
copy gwirbryntyans Mis-Kevardhu 2011 dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek ISSN 1469 705X
gwiasva wwwcornish-languageorg
Mis-Kevardhu 2011
niver 420 pris pound150
PPllaasseennnn NNoowwyyddhh
Phil Knight re dhellos y gynsa plasenn a ganow
yn Kernewek Pella derivadow folennow 3-4
an mis ma
folenn 2
Koloven Bersonel Solempnyans Nadelik Servisyow Nadelik Kevywi Nadelik
folennow 2-3
Kowethas an Yeth folennow 3-4
Plasenn Nowydh folenn 4
Desedhek an Oryon folennow 4-8
Gwari Jakka an Ladher Kewri
folennow 9-10
An Teyr Gwragh 6
folenn 10
Orsik Gwydheleger folenn 11
Lyther a Gembra folennow 11-12
Hwedhel An Dus Vyghan harsquon Vugh
folenn 13
Krowseryow folennow 14-15
Kwis 2011
folenn 16
Trigvaow
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 2
KKoolloovveenn BBeerrssoonneell
Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub redyer
An Gannas rag Nadelik harsquon Vlydhen Nowydh
2012 dhiworthyn ni oll Ni a wayt may fo an
nessa blydhen onan sewen rag an yeth
Jori amp Beth Ansell ha teylu
Harsquon pennskrifer Graham Sandercock harsquoy
deylu a garsa dannvon dhywgh hwi oll
gorhemmynnadow arsquon gwella prys Nadelik hag
yn 2012
SSoolleemmppnnyyaannss
NNaaddeelliikk
Y fydh synsys dyrsquoMergher an 7ves
a vis
Kevardhu 2011
dhe Hel Landithy Eglosvadern (Madron)
dhe 730 gorthugherweyth
pantomim skrifys gans klass An Hay
lsquoKormoren harsquon Kylgh Yowynknethrsquo
hag arsquoy wosa y fydh kenys karolyow gans
Jill Warden ow seni an piano
ha wosa henna y fydh kavadow sosten
Entrans heb kost mes rians wolkomm
(kedhlow a-dhiworth Yowann Parker)
SSeerrvviissyyooww NNaaddeelliikk
DyrsquoSul an 18ves
a vis-Kevardhu yn
Chapel Sen Iv ow talleth dhe 3 eur
dohajydhweyth hembrenkys gans Wella
Brown
DyrsquoSul an 1a a vis-Genver 2012 Chapel
Methodek Ponssulyen (Bridge) ogas dhe
Borthtreth ow talleth dhe 3 eur
SSeerrvviiss SSttooeell
Eglos Lannystli (Gulval) dy Sul an 8ves
a vis-Genver 2012 dhe 3 eur
Pella derivadow diworth
an Rev Jane Kneebone
Chaplen Gorsedh Kernow
016537 873135
KKeevvyywwii NNaaddeelliikk
Y fydh Kevywi Nadelik MAGA synsys dy
Sadorn an 3a a vis-Kevardhu hevlyna ow talleth
gans torn diwyethek dhe Winlann Pollgoen
(Polgoon) Pennsans dhe 2 eur Wosa henna ni
a wra mos dhe Davern An Morlader yn
Pennsans rag pastiow diwosow kanow he
Kost an kevywi yw marnas pound250 pub
person (henn yw marnas kost an pasti) Mar
mynnowgh dos gwrewgh dannvon dhe soedhva
MAGA gans chekkenn skrifys dhe Konsel
Kernow Yma edhomm dhyn godhvos an niver
a dus kyns dy Lun 28ens
mis Du
KKoowweetthhaass aann YYeetthh
Kowethas an Yeth Kernewek
Kuntelles Kemmyn Blydhenyek 2012
An Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a vydh
synsys dyrsquoSadorn an 14ves
a vis-Genver 2012
yrsquon Stevell Trelawney Lys Kernow Truru dhe
dhiw eur yrsquon dohajydh Y hwaytir y hyllydh
dos
Notenn ndash yma dewisyans Konsel an
Kowethas gwrys pub blydhen gans an Kuntelles
ma Y hwilir hanwisigethow rag an Soedhogyon
ndash Kaderyer Skrifennyas Alhwedhor Soedhek-
eseleth ha Soedhek-dyllansow ndash ha hwegh esel
Res vydh dhe hanwesigethow bos yn skrif
skoedhys gans nessa esel ha degemmerys gans
an Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an Duk
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 3
Lannstefan Wartha Kernow PL15 8HD gans
unnverheans an person henwys kyns dalleth an
Kuntelles Kemmyn Blydhenyek
Rol-negys
1 Dynnargh ha Diharesow
2 Daswelans an Furv Skrifys Savonek a
Lytherennans ndash Areth gans Tony Hak
3 Kovnotennow an Kuntelles Kemmyn
Blydhenyek arsquon 8ves
a vis-Genver 2011
4 Traow ow sordya nag eus war an rol-
negys
5 Derivasow
51 An Gaderyores
52 An Skrifennyas
53 An Alhwedhores harsquon Akontow
Blydhenyek
54 Soedhek-eseleth
55 Pennskrifer lsquoAn Gannasrsquo
56 Soedhoges-dhyllansow
6 Dewisyans an Konsel 2012 ndash 2013
61 Kaderyer
62 Skrifennyas
63 Alhwedher
64 Soedhek-eseleth
65 Soedhek-dyllansow
66 Hwegh esel
67 Dyghtyans arsquon Penngomptyer
2012 - 2013
7 Termyn a dheu Keskowethyans an Taves
Kernewek
8 Amendyans dhersquon Korf-lagha ndash
keworrans rag aswonn eseleth bagasow
ranndiryel An geryow kynnigys a syw
Bagasow ranndiryel ha bagasow a vern
arbennik a skoedh an yeth kernewek
gans medrasow haval dhersquon huni arsquon
Kowethas a yll bos amyttys avel eseli
geskowethek arsquon Kowethas An
amyttyans a vagasow arsquon par na a vydh
akordys yn kuntelles an Konsel harsquon
ervirans a vydh kovskrifys Bagas
amyttys yrsquon Kowethas avel esel
keskowethek a vydh gelwys dhe
dhannvon kannas dhe guntellesow an
Konsel
9 Negys arall
10 Nessa Kuntelles
An nessa Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a
vydh synsys dyrsquoSadorn an 12ves
a vis-Genver
2013
Tim Hambly
Skrifennyas
PPllaasseennnn NNoowwyyddhh ggaannss PPhhiill KKnniigghhtt
Pes da ov dhe leverel y feu lonchyes ow
hynsa album a ganow lsquoOmdowl Morekrsquo y
hanow My arsquos lonchyas dhersquon Goel Kan Rag
Kernow dhe Borthtewynn pan genis hwegh arsquon
naw kan yn furv karaoke dhe olow-son pareusys
gans Paul ow mab Fest prout ov anodho dres
oll rag y vos meur a ober gwrys gans Paul ow
mab Soweth yth esa yrsquon gorthugher ma kudynn
drefenn an bryntyoryon dhe dreghi an kudhlenn
digi-file (retsrenn vysyel) yn kamm mes yth
esov ow tannvon oll an derivadow a allav yrsquon
eur ma rag yth esov ow kortos der an post dhe
bynag mynysenn kopiow an album herwydh
Jenefer Lowe neb a leveris yn e-bost de hy dhe
dhannvon deg plasenn war-barth gans lyvrow
geryow
Nevra ny yllen vy y wul saw gans gweres
MAGA yn hwir neb a brovias dhymm gweres
arghansel lowr rag y gollenwel ha heb mar res
yw dhymm der ow hevambos aswonn gras
dhersquon Geskowethyans le may fo argemmennys
Yth esov ow kwaytya MAGA dhrsquoy
argemmynna a-barth dhymm mes own arsquom beus
y fo re dhiwedhes rag riv Nadelik a An Gannas
Nyns esov vy ow kwertha an blasenn arghansek
my ow honan ytho dhe dus a vynno y brena res
yw dhedha govynn orth Maga ha dell hevel
Kesson yn skon dell dhesevav Mes dhersquon
lyha my a garsa tus dhe wodhvos yth yw parys
dhrsquoy brena lemmyn a-dermyn rag Nadelik
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 4
Kyn na veu an plasenn parys dhersquon Goel
Kan rag Kernow Loveday Jenkin Anne
Trustcott ha Nigel Nethersoll rersquon prenas kyns y
vos parys Nyns esa meur a dus ena dhe wir a-
der an gesstrivoryon harsquoga howetha Synsys veu
dhe Hel an Dre dhe Borthtewynn ha Pol Hodge
a wrug ober splann avel hembrenkyas
Y hyllir prena an blasenn diworth MAGA
orth pound10 Pella derivadow yrsquon dyllans a dheu
gans rol an kanow ha daswel verr
DDeesseeddhheekk aann OOrryyoonn
Dustuni an Doktour Ken George
Yma dhe Gonsel Kernow polisi a wul pub
arwoedh rag henwyn-stret yn Kernow dhe vos
diwyethek yn Sowsnek hag yn Kernewek
Yma pannell soedhogel dhe dreylya henwyn
dhe Gernewek hag esel ov anodho Nyns eus
yn Pow Sows tyller vyth le may kevir henwyn-
stret diwyethek rag nyns eus marnas unn yeth
hengovek yn Pow Sows Byttegyns yma yn
Alban yn Iwerdhon yn Manow yn Kembra
hag yn Breten Vyghan henwyn-stret diwyethek
Yma dhersquon pymp bro geltek ma yeth hy honan
avel yn Kernow Oll a hemma a dhiskwedh bos
Kernow dihaval diworth Pow Sows
Res porres yw dhersquon Desedhek aswonnvos
bos dhodho omgemmeryans rag diw vro ha nag
yw rag onan Kepar dell nag yw rennys
pastellow bro a-dreus oryon keswlasek erell yrsquon
Ruvaneth Unys res yw gul vri orth an Tamar
avel or arsquon keth par
My a brof dew dhigolm dhersquon gudynn ma
Po
(1) lewsel an rewl a plusmn5 bys dhe plusmn10
hemma a re dhe Gernow niver kompes a
bastellow-tir hag ynwedh a weres yn
rannow a Bow Sows may sord kaletter
po gwell
(2) aswonnvos Kernow avel kas arbennik
kepar dell vedha dre kansblydhynyow
Jim Pengelly a lennas treylyans an dustuni ma
yn Sowsnek
Ger warlergh
Da yw gweles an niver a henwyn-stret diwyethek ow
kressya a-hys Kernow Rag ensampel yn Essa yma tri
hanow-stret le ages unn kilometer a-dhiworth an or Fordh
Park Trev Run an Gover ha Stret A-Rag Ni re skrifas
dhersquon bannell a-dro dhersquon hanow diwettha ma Yn
Bretonek ha Kembrek lsquostretrsquo yw hanow benow ha dell
grysyn y tal bos benow yn Kernewek Yn Kembrek lsquoHigh
Streetrsquo yw Stryd Vawr harsquogan profyans dhersquon bannell a
dhevnydhya Stret Veur rag lsquoFore Streetrsquo yn Kernewek re
beu degemmerys dell hevel
Pennskrifer
GGwwaarrii NNaaddeelliikk
Jakka an Ladher Kewri
(Skrifys gans Steve Penhaligon ha John
Prowse arsquon Klass Gorthugher Pennsans)
Gwarioryon
Hikka Chi arsquon Hordh Kormoran an Kowr
Mer Marghas Yow Kapten an Vorladron
Meres Marghas Yow Morladron
Kowrikka (myrgh
Kormoran)
An Hwithrer Wyklif
Gwithysi Kres
Jakka an Ladher Kewri Boekka
Gwel 1 (Mer Meres ha Hikka a enter)
Hikka Ottavy arta Ass ov vy lowen Karwynna
a leveris dhymm dos omma dhe Varghas Yow
hedhyw rag agan demmedhyans
Mer Ah hmm ytho wel hellip
Hikka Pyth eus genes Plersquoma Karwynna A
nyns usi hi omma gans agan mona
Mer Wel ytho hmm ah hellip
(An Veres a herdh an Mer a-denewen)
Meres Nyns usi Karwynna genen
Hikka Pyth Yw hi marow
Meres Nag yw Gweth ages henna hellip shemys
on ni oll Ny allav vy kewsel anodho
Mer An gwiryonedh yw hi dhe vos gyllys dhe
Syllan gans kapten an vorladron I a wrug
prena chi rag gweli ha hansel war-barth ena
lsquoGodegh an Morladerrsquo y hanow Chi splann
yw dell hevel gans lowarth teg ha martesen
yn hav ni a yll hellip
(An Veres a ri boksusi dhersquon Mer neb a dew)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5
Hikka Karwynna gyllys
Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi
Hikka An mona gyllys
Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther
ragos Ev a wra displegya oll an dra
(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)
Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll
arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An
mona Karwynna An mona An mona an
mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb
Karwynna
Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul
omma a yllrsquota martesen agan gweres gans
kudynn byghan
Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna
Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow
kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My
a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran
Hikka Piw yw Kormoran
Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an
kowr neb a dheber agan bughes
Hikka Kowr Py braster yw ev
Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip
kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy
deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel
kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a
vir orth an Veres) po avel kowrvargh
Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell
grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun
po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an
Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny
wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar
pleg
Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri
Mer ha Meres Soweth
(Exeunt omnes)
Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)
Mowes teg Dydh da syrrah
Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg
Mowes teg Gallav heb mar
Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw
dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-
hys an fordh A deg warn ugens Ena yn
Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen
nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern
koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow
kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn
tien
Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an
fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an
kynsa poynt a skians
Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna
Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha
hanow
Kowrikka Kowrikka ov vy
Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow
na mes pur deg yw ev
Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta
Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res
yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a
Varghas Yow A wodhes ta an fordh di
Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus
genev
Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)
(Kowrikka ha Jakka a enter)
Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da
dhywgh
Mer ha Meres Dydh da
Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw
Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh
Ponsmeur rag metya genowgh hwi
Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri
(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn
boenya)
Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas
gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh
Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha
prys ty dhe ladha kowr
Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys
ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes
my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir
yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell
Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras
dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth
hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr
Gwrekk fisegel yw ev
Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv
dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir
yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher
kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes
koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)
Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon
dhymm avel rider Ah my a woer Res yw
dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow
hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll
dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le
Meres Dar My a woer den yowynk an par na
Hikka y hanow Plersquoma Hikka
(Hikka a enter)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6
Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy
Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na
wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra
dyski dhis ladha kewri
Hikka Ny vynnav gul henna meur ras
Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an
moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes
byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll
pysi gront ladher-kewri diworth an UE
Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a
vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur
gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan
gweres
(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)
Boekka A elwsys ta Boekka ov
Pubonan Boekka ov
Boekka Boekka ov vy
Pubonan Ah
Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha
Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka
y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes
mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my
arsquom beus own A wrersquota agan gweres
Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha
drenyans Ha my ow honan a wra mos
genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh
Hikka Ah ass os ta boekka brav
(Exeunt omnes)
Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka
harsquon Boekka a enter)
Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski
dhymm fatell ladha kewri
Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow
kledha genev
(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos
kemmer)
Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a
gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may
fo marow
Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov
vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras
(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul
devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha
bras
(Hikka a hevel prederys)
Hikka Nyns ov vy sur a henna
Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes
doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an
doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw
gwell ages kledha bras
Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes
rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan
wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka
a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma
Ny wra hi glaw yn kastell an kowr
Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes
yn tre ynwedh hellip
Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an
lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn
ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota
omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota
anweladow
Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip
Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes
dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav
An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn
a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a
dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny
yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)
Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn
Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel
kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir
avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr
My a vydh re verr rag y ladha
Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes
hemma ynwedh
(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul
gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys
Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an
kowr)
Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys
yn tien os ta lemmyn
(Exeunt omnes)
Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka
Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg
glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an
skeul)
Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras
a-rag
Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll
dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi
(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a
boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn
Kowrikka a enter)
Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi
re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev
(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn
Ny wra hi glaw hedhyw
Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho
Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7
dann an lawlenn na
Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)
Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes
ass yw teg an vowes na Fest tekka ages
Karwynna yw hi
(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan
yw ev)
Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a
dhiswrug ow hoskas
Jakka Piw os ta
Kormoran Kormoran ov
Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr
kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras
avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr
Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo
Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan
Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon
blydhynyow eus passyes an den na Jakka y
hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns
eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr
anedha oll
Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist
(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw
dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-
kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha
drehevel y bluvenn-ponn)
Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel
Tri hans bloedh hepken ov vy
Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha
dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra
ladha ow thas my arsquoth pys
Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip
Kowrikka Ow thas ow thas
Hikka An mona an mona hellip
Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg
ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis
pypynag a vynni
Hikka Wel hellip
Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny
wrug vy travyth kamm
Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur
a vughes arsquon werin Marghas Yow
Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv
Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr
dhe dhybri hanter-kans bugh
Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a
gemmeras an bughes ytho
Kormoran An vorladron a gemmeras an
bughes dell grysav
Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan
Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena
Kormoran Dell leverir chyf an vorladron
lemmyn yw y vroder gevell
Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell
yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an
vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an
plank
Kormoran Ha nyns yw an bughes marow
drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav
ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe
dreth Lulynn
Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes
ny yllyn ni agan honan batalyas orth an
vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres
Kormoran My a wra agas gweres
Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn
kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva
an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas
kres ena Hwithrer Wyklif y hanow
Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes
yn Lulynn Doro an kreslu genes
(Exeunt omnes)
Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)
Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an
vorladron
Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow
pedhygla
Jakka Na allav Oll yw kosel
(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen
dhew dhen)
Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv
dhywghrsquo
Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons
Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-
dryv dhisrsquo hag erell
Hikka Nyns eus travyth ena
Jakka Ny welav vy mann
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8
(Gans garm vras an vorladron a lamm war an
dhew dhen)
(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-
ponn)
Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh
gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo
Henn yw an tressa poynt a skians
Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar
grev dell vynnydh
(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh
dhersquon leur)
Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna
Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners
Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes
(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an
kreslu)
Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa
hwer omma
Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an
dus ma genes
An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha
henn yw an gwithyas-kres meurgerys an
Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes
kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners
Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan
(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos
war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)
Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel
Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir
(An vorladron a hwerth)
Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan
(An vorladron a hwerth fest yn ughel)
Kapten Os ta gokki
Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an
Bardh Meur
(An vorladron a dew)
Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni
Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan
Bardh Meur
(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn
hag omblegya y benn)
Pubonan An Bardh Meur
(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war
benn-glin)
Kapten Ni a omre yn hanow Mick
(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)
Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon
yn prison heb strech ha kelli an alhwedh
Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw
dhymm displegya piw yns i yn hwir
Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns
Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)
Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn
I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh
goedhys yns i oll
Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni
Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys
Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas
kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn
ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh
Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag
yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a
ganoryon
Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta
Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res
yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis
rag An Gannas
Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni
arsquon gwra
Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll
warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan
dewlagas vyghan la la la la hellip
(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)
Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an
Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi
oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri
piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh
Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag
Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw
Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe
Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno
Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun
golonn
Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg
ragos mes ottomma an gront ladher-kewri
diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha
wolkomm
Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh
gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a
dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav
vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos
ha bos ow gwreg
Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma
dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a
dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm
dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy
gila)
Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya
dhis
An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya
Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg
Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik
Lowen dhywgh hwi oll
Pubonan Nadelik Lowen Nos dha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9
AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh
AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996
6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys
lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny
vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha
hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an
selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny
yllydh bos peller dell hevelrsquo
My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh
a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy
hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy
holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel
Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni
o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans
Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma
spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara
ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi
lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh
hi
lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn
yn hy lev
lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni
Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy
enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr
ynwedh
lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh
lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha
bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo
lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-
medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr
ahanan ni ommarsquo
lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan
blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a
vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes
Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo
Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp
gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon
gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an
gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga
mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila
yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i
yn hwir
lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys
yn digolonn
lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma
pymp anedha ha krev yns irsquo
A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel
hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra
aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo
An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh
ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres
Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-
ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya
troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a
lenwis an ayr oll a-dro
lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh
Podin ervirys
lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo
yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni
sewenirsquo
lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay
ynwedhrsquo
Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha
lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug
yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon
ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe
wraghes omsettya war eskar a-wartha
Yrsquon pols na Podin a allas gweles an
gwraghes estren ow nesa diworth an mor
Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may
hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga
gweliow
Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh
rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re
wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny
ylli hi yskynna a-ughta
Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon
troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug
neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans
lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an
vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev
bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo
Ha gans henna hi a settyas dalghenn war
pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben
harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 2
KKoolloovveenn BBeerrssoonneell
Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub redyer
An Gannas rag Nadelik harsquon Vlydhen Nowydh
2012 dhiworthyn ni oll Ni a wayt may fo an
nessa blydhen onan sewen rag an yeth
Jori amp Beth Ansell ha teylu
Harsquon pennskrifer Graham Sandercock harsquoy
deylu a garsa dannvon dhywgh hwi oll
gorhemmynnadow arsquon gwella prys Nadelik hag
yn 2012
SSoolleemmppnnyyaannss
NNaaddeelliikk
Y fydh synsys dyrsquoMergher an 7ves
a vis
Kevardhu 2011
dhe Hel Landithy Eglosvadern (Madron)
dhe 730 gorthugherweyth
pantomim skrifys gans klass An Hay
lsquoKormoren harsquon Kylgh Yowynknethrsquo
hag arsquoy wosa y fydh kenys karolyow gans
Jill Warden ow seni an piano
ha wosa henna y fydh kavadow sosten
Entrans heb kost mes rians wolkomm
(kedhlow a-dhiworth Yowann Parker)
SSeerrvviissyyooww NNaaddeelliikk
DyrsquoSul an 18ves
a vis-Kevardhu yn
Chapel Sen Iv ow talleth dhe 3 eur
dohajydhweyth hembrenkys gans Wella
Brown
DyrsquoSul an 1a a vis-Genver 2012 Chapel
Methodek Ponssulyen (Bridge) ogas dhe
Borthtreth ow talleth dhe 3 eur
SSeerrvviiss SSttooeell
Eglos Lannystli (Gulval) dy Sul an 8ves
a vis-Genver 2012 dhe 3 eur
Pella derivadow diworth
an Rev Jane Kneebone
Chaplen Gorsedh Kernow
016537 873135
KKeevvyywwii NNaaddeelliikk
Y fydh Kevywi Nadelik MAGA synsys dy
Sadorn an 3a a vis-Kevardhu hevlyna ow talleth
gans torn diwyethek dhe Winlann Pollgoen
(Polgoon) Pennsans dhe 2 eur Wosa henna ni
a wra mos dhe Davern An Morlader yn
Pennsans rag pastiow diwosow kanow he
Kost an kevywi yw marnas pound250 pub
person (henn yw marnas kost an pasti) Mar
mynnowgh dos gwrewgh dannvon dhe soedhva
MAGA gans chekkenn skrifys dhe Konsel
Kernow Yma edhomm dhyn godhvos an niver
a dus kyns dy Lun 28ens
mis Du
KKoowweetthhaass aann YYeetthh
Kowethas an Yeth Kernewek
Kuntelles Kemmyn Blydhenyek 2012
An Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a vydh
synsys dyrsquoSadorn an 14ves
a vis-Genver 2012
yrsquon Stevell Trelawney Lys Kernow Truru dhe
dhiw eur yrsquon dohajydh Y hwaytir y hyllydh
dos
Notenn ndash yma dewisyans Konsel an
Kowethas gwrys pub blydhen gans an Kuntelles
ma Y hwilir hanwisigethow rag an Soedhogyon
ndash Kaderyer Skrifennyas Alhwedhor Soedhek-
eseleth ha Soedhek-dyllansow ndash ha hwegh esel
Res vydh dhe hanwesigethow bos yn skrif
skoedhys gans nessa esel ha degemmerys gans
an Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an Duk
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 3
Lannstefan Wartha Kernow PL15 8HD gans
unnverheans an person henwys kyns dalleth an
Kuntelles Kemmyn Blydhenyek
Rol-negys
1 Dynnargh ha Diharesow
2 Daswelans an Furv Skrifys Savonek a
Lytherennans ndash Areth gans Tony Hak
3 Kovnotennow an Kuntelles Kemmyn
Blydhenyek arsquon 8ves
a vis-Genver 2011
4 Traow ow sordya nag eus war an rol-
negys
5 Derivasow
51 An Gaderyores
52 An Skrifennyas
53 An Alhwedhores harsquon Akontow
Blydhenyek
54 Soedhek-eseleth
55 Pennskrifer lsquoAn Gannasrsquo
56 Soedhoges-dhyllansow
6 Dewisyans an Konsel 2012 ndash 2013
61 Kaderyer
62 Skrifennyas
63 Alhwedher
64 Soedhek-eseleth
65 Soedhek-dyllansow
66 Hwegh esel
67 Dyghtyans arsquon Penngomptyer
2012 - 2013
7 Termyn a dheu Keskowethyans an Taves
Kernewek
8 Amendyans dhersquon Korf-lagha ndash
keworrans rag aswonn eseleth bagasow
ranndiryel An geryow kynnigys a syw
Bagasow ranndiryel ha bagasow a vern
arbennik a skoedh an yeth kernewek
gans medrasow haval dhersquon huni arsquon
Kowethas a yll bos amyttys avel eseli
geskowethek arsquon Kowethas An
amyttyans a vagasow arsquon par na a vydh
akordys yn kuntelles an Konsel harsquon
ervirans a vydh kovskrifys Bagas
amyttys yrsquon Kowethas avel esel
keskowethek a vydh gelwys dhe
dhannvon kannas dhe guntellesow an
Konsel
9 Negys arall
10 Nessa Kuntelles
An nessa Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a
vydh synsys dyrsquoSadorn an 12ves
a vis-Genver
2013
Tim Hambly
Skrifennyas
PPllaasseennnn NNoowwyyddhh ggaannss PPhhiill KKnniigghhtt
Pes da ov dhe leverel y feu lonchyes ow
hynsa album a ganow lsquoOmdowl Morekrsquo y
hanow My arsquos lonchyas dhersquon Goel Kan Rag
Kernow dhe Borthtewynn pan genis hwegh arsquon
naw kan yn furv karaoke dhe olow-son pareusys
gans Paul ow mab Fest prout ov anodho dres
oll rag y vos meur a ober gwrys gans Paul ow
mab Soweth yth esa yrsquon gorthugher ma kudynn
drefenn an bryntyoryon dhe dreghi an kudhlenn
digi-file (retsrenn vysyel) yn kamm mes yth
esov ow tannvon oll an derivadow a allav yrsquon
eur ma rag yth esov ow kortos der an post dhe
bynag mynysenn kopiow an album herwydh
Jenefer Lowe neb a leveris yn e-bost de hy dhe
dhannvon deg plasenn war-barth gans lyvrow
geryow
Nevra ny yllen vy y wul saw gans gweres
MAGA yn hwir neb a brovias dhymm gweres
arghansel lowr rag y gollenwel ha heb mar res
yw dhymm der ow hevambos aswonn gras
dhersquon Geskowethyans le may fo argemmennys
Yth esov ow kwaytya MAGA dhrsquoy
argemmynna a-barth dhymm mes own arsquom beus
y fo re dhiwedhes rag riv Nadelik a An Gannas
Nyns esov vy ow kwertha an blasenn arghansek
my ow honan ytho dhe dus a vynno y brena res
yw dhedha govynn orth Maga ha dell hevel
Kesson yn skon dell dhesevav Mes dhersquon
lyha my a garsa tus dhe wodhvos yth yw parys
dhrsquoy brena lemmyn a-dermyn rag Nadelik
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 4
Kyn na veu an plasenn parys dhersquon Goel
Kan rag Kernow Loveday Jenkin Anne
Trustcott ha Nigel Nethersoll rersquon prenas kyns y
vos parys Nyns esa meur a dus ena dhe wir a-
der an gesstrivoryon harsquoga howetha Synsys veu
dhe Hel an Dre dhe Borthtewynn ha Pol Hodge
a wrug ober splann avel hembrenkyas
Y hyllir prena an blasenn diworth MAGA
orth pound10 Pella derivadow yrsquon dyllans a dheu
gans rol an kanow ha daswel verr
DDeesseeddhheekk aann OOrryyoonn
Dustuni an Doktour Ken George
Yma dhe Gonsel Kernow polisi a wul pub
arwoedh rag henwyn-stret yn Kernow dhe vos
diwyethek yn Sowsnek hag yn Kernewek
Yma pannell soedhogel dhe dreylya henwyn
dhe Gernewek hag esel ov anodho Nyns eus
yn Pow Sows tyller vyth le may kevir henwyn-
stret diwyethek rag nyns eus marnas unn yeth
hengovek yn Pow Sows Byttegyns yma yn
Alban yn Iwerdhon yn Manow yn Kembra
hag yn Breten Vyghan henwyn-stret diwyethek
Yma dhersquon pymp bro geltek ma yeth hy honan
avel yn Kernow Oll a hemma a dhiskwedh bos
Kernow dihaval diworth Pow Sows
Res porres yw dhersquon Desedhek aswonnvos
bos dhodho omgemmeryans rag diw vro ha nag
yw rag onan Kepar dell nag yw rennys
pastellow bro a-dreus oryon keswlasek erell yrsquon
Ruvaneth Unys res yw gul vri orth an Tamar
avel or arsquon keth par
My a brof dew dhigolm dhersquon gudynn ma
Po
(1) lewsel an rewl a plusmn5 bys dhe plusmn10
hemma a re dhe Gernow niver kompes a
bastellow-tir hag ynwedh a weres yn
rannow a Bow Sows may sord kaletter
po gwell
(2) aswonnvos Kernow avel kas arbennik
kepar dell vedha dre kansblydhynyow
Jim Pengelly a lennas treylyans an dustuni ma
yn Sowsnek
Ger warlergh
Da yw gweles an niver a henwyn-stret diwyethek ow
kressya a-hys Kernow Rag ensampel yn Essa yma tri
hanow-stret le ages unn kilometer a-dhiworth an or Fordh
Park Trev Run an Gover ha Stret A-Rag Ni re skrifas
dhersquon bannell a-dro dhersquon hanow diwettha ma Yn
Bretonek ha Kembrek lsquostretrsquo yw hanow benow ha dell
grysyn y tal bos benow yn Kernewek Yn Kembrek lsquoHigh
Streetrsquo yw Stryd Vawr harsquogan profyans dhersquon bannell a
dhevnydhya Stret Veur rag lsquoFore Streetrsquo yn Kernewek re
beu degemmerys dell hevel
Pennskrifer
GGwwaarrii NNaaddeelliikk
Jakka an Ladher Kewri
(Skrifys gans Steve Penhaligon ha John
Prowse arsquon Klass Gorthugher Pennsans)
Gwarioryon
Hikka Chi arsquon Hordh Kormoran an Kowr
Mer Marghas Yow Kapten an Vorladron
Meres Marghas Yow Morladron
Kowrikka (myrgh
Kormoran)
An Hwithrer Wyklif
Gwithysi Kres
Jakka an Ladher Kewri Boekka
Gwel 1 (Mer Meres ha Hikka a enter)
Hikka Ottavy arta Ass ov vy lowen Karwynna
a leveris dhymm dos omma dhe Varghas Yow
hedhyw rag agan demmedhyans
Mer Ah hmm ytho wel hellip
Hikka Pyth eus genes Plersquoma Karwynna A
nyns usi hi omma gans agan mona
Mer Wel ytho hmm ah hellip
(An Veres a herdh an Mer a-denewen)
Meres Nyns usi Karwynna genen
Hikka Pyth Yw hi marow
Meres Nag yw Gweth ages henna hellip shemys
on ni oll Ny allav vy kewsel anodho
Mer An gwiryonedh yw hi dhe vos gyllys dhe
Syllan gans kapten an vorladron I a wrug
prena chi rag gweli ha hansel war-barth ena
lsquoGodegh an Morladerrsquo y hanow Chi splann
yw dell hevel gans lowarth teg ha martesen
yn hav ni a yll hellip
(An Veres a ri boksusi dhersquon Mer neb a dew)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5
Hikka Karwynna gyllys
Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi
Hikka An mona gyllys
Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther
ragos Ev a wra displegya oll an dra
(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)
Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll
arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An
mona Karwynna An mona An mona an
mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb
Karwynna
Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul
omma a yllrsquota martesen agan gweres gans
kudynn byghan
Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna
Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow
kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My
a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran
Hikka Piw yw Kormoran
Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an
kowr neb a dheber agan bughes
Hikka Kowr Py braster yw ev
Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip
kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy
deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel
kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a
vir orth an Veres) po avel kowrvargh
Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell
grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun
po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an
Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny
wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar
pleg
Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri
Mer ha Meres Soweth
(Exeunt omnes)
Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)
Mowes teg Dydh da syrrah
Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg
Mowes teg Gallav heb mar
Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw
dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-
hys an fordh A deg warn ugens Ena yn
Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen
nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern
koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow
kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn
tien
Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an
fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an
kynsa poynt a skians
Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna
Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha
hanow
Kowrikka Kowrikka ov vy
Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow
na mes pur deg yw ev
Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta
Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res
yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a
Varghas Yow A wodhes ta an fordh di
Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus
genev
Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)
(Kowrikka ha Jakka a enter)
Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da
dhywgh
Mer ha Meres Dydh da
Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw
Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh
Ponsmeur rag metya genowgh hwi
Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri
(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn
boenya)
Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas
gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh
Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha
prys ty dhe ladha kowr
Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys
ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes
my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir
yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell
Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras
dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth
hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr
Gwrekk fisegel yw ev
Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv
dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir
yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher
kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes
koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)
Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon
dhymm avel rider Ah my a woer Res yw
dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow
hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll
dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le
Meres Dar My a woer den yowynk an par na
Hikka y hanow Plersquoma Hikka
(Hikka a enter)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6
Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy
Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na
wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra
dyski dhis ladha kewri
Hikka Ny vynnav gul henna meur ras
Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an
moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes
byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll
pysi gront ladher-kewri diworth an UE
Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a
vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur
gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan
gweres
(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)
Boekka A elwsys ta Boekka ov
Pubonan Boekka ov
Boekka Boekka ov vy
Pubonan Ah
Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha
Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka
y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes
mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my
arsquom beus own A wrersquota agan gweres
Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha
drenyans Ha my ow honan a wra mos
genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh
Hikka Ah ass os ta boekka brav
(Exeunt omnes)
Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka
harsquon Boekka a enter)
Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski
dhymm fatell ladha kewri
Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow
kledha genev
(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos
kemmer)
Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a
gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may
fo marow
Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov
vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras
(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul
devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha
bras
(Hikka a hevel prederys)
Hikka Nyns ov vy sur a henna
Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes
doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an
doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw
gwell ages kledha bras
Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes
rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan
wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka
a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma
Ny wra hi glaw yn kastell an kowr
Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes
yn tre ynwedh hellip
Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an
lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn
ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota
omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota
anweladow
Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip
Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes
dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav
An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn
a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a
dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny
yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)
Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn
Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel
kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir
avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr
My a vydh re verr rag y ladha
Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes
hemma ynwedh
(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul
gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys
Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an
kowr)
Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys
yn tien os ta lemmyn
(Exeunt omnes)
Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka
Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg
glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an
skeul)
Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras
a-rag
Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll
dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi
(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a
boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn
Kowrikka a enter)
Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi
re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev
(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn
Ny wra hi glaw hedhyw
Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho
Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7
dann an lawlenn na
Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)
Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes
ass yw teg an vowes na Fest tekka ages
Karwynna yw hi
(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan
yw ev)
Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a
dhiswrug ow hoskas
Jakka Piw os ta
Kormoran Kormoran ov
Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr
kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras
avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr
Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo
Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan
Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon
blydhynyow eus passyes an den na Jakka y
hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns
eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr
anedha oll
Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist
(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw
dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-
kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha
drehevel y bluvenn-ponn)
Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel
Tri hans bloedh hepken ov vy
Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha
dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra
ladha ow thas my arsquoth pys
Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip
Kowrikka Ow thas ow thas
Hikka An mona an mona hellip
Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg
ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis
pypynag a vynni
Hikka Wel hellip
Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny
wrug vy travyth kamm
Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur
a vughes arsquon werin Marghas Yow
Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv
Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr
dhe dhybri hanter-kans bugh
Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a
gemmeras an bughes ytho
Kormoran An vorladron a gemmeras an
bughes dell grysav
Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan
Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena
Kormoran Dell leverir chyf an vorladron
lemmyn yw y vroder gevell
Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell
yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an
vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an
plank
Kormoran Ha nyns yw an bughes marow
drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav
ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe
dreth Lulynn
Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes
ny yllyn ni agan honan batalyas orth an
vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres
Kormoran My a wra agas gweres
Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn
kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva
an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas
kres ena Hwithrer Wyklif y hanow
Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes
yn Lulynn Doro an kreslu genes
(Exeunt omnes)
Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)
Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an
vorladron
Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow
pedhygla
Jakka Na allav Oll yw kosel
(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen
dhew dhen)
Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv
dhywghrsquo
Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons
Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-
dryv dhisrsquo hag erell
Hikka Nyns eus travyth ena
Jakka Ny welav vy mann
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8
(Gans garm vras an vorladron a lamm war an
dhew dhen)
(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-
ponn)
Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh
gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo
Henn yw an tressa poynt a skians
Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar
grev dell vynnydh
(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh
dhersquon leur)
Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna
Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners
Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes
(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an
kreslu)
Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa
hwer omma
Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an
dus ma genes
An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha
henn yw an gwithyas-kres meurgerys an
Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes
kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners
Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan
(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos
war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)
Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel
Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir
(An vorladron a hwerth)
Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan
(An vorladron a hwerth fest yn ughel)
Kapten Os ta gokki
Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an
Bardh Meur
(An vorladron a dew)
Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni
Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan
Bardh Meur
(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn
hag omblegya y benn)
Pubonan An Bardh Meur
(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war
benn-glin)
Kapten Ni a omre yn hanow Mick
(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)
Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon
yn prison heb strech ha kelli an alhwedh
Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw
dhymm displegya piw yns i yn hwir
Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns
Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)
Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn
I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh
goedhys yns i oll
Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni
Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys
Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas
kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn
ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh
Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag
yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a
ganoryon
Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta
Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res
yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis
rag An Gannas
Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni
arsquon gwra
Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll
warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan
dewlagas vyghan la la la la hellip
(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)
Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an
Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi
oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri
piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh
Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag
Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw
Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe
Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno
Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun
golonn
Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg
ragos mes ottomma an gront ladher-kewri
diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha
wolkomm
Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh
gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a
dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav
vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos
ha bos ow gwreg
Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma
dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a
dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm
dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy
gila)
Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya
dhis
An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya
Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg
Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik
Lowen dhywgh hwi oll
Pubonan Nadelik Lowen Nos dha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9
AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh
AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996
6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys
lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny
vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha
hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an
selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny
yllydh bos peller dell hevelrsquo
My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh
a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy
hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy
holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel
Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni
o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans
Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma
spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara
ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi
lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh
hi
lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn
yn hy lev
lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni
Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy
enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr
ynwedh
lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh
lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha
bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo
lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-
medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr
ahanan ni ommarsquo
lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan
blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a
vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes
Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo
Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp
gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon
gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an
gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga
mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila
yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i
yn hwir
lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys
yn digolonn
lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma
pymp anedha ha krev yns irsquo
A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel
hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra
aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo
An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh
ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres
Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-
ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya
troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a
lenwis an ayr oll a-dro
lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh
Podin ervirys
lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo
yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni
sewenirsquo
lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay
ynwedhrsquo
Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha
lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug
yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon
ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe
wraghes omsettya war eskar a-wartha
Yrsquon pols na Podin a allas gweles an
gwraghes estren ow nesa diworth an mor
Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may
hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga
gweliow
Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh
rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re
wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny
ylli hi yskynna a-ughta
Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon
troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug
neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans
lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an
vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev
bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo
Ha gans henna hi a settyas dalghenn war
pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben
harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 3
Lannstefan Wartha Kernow PL15 8HD gans
unnverheans an person henwys kyns dalleth an
Kuntelles Kemmyn Blydhenyek
Rol-negys
1 Dynnargh ha Diharesow
2 Daswelans an Furv Skrifys Savonek a
Lytherennans ndash Areth gans Tony Hak
3 Kovnotennow an Kuntelles Kemmyn
Blydhenyek arsquon 8ves
a vis-Genver 2011
4 Traow ow sordya nag eus war an rol-
negys
5 Derivasow
51 An Gaderyores
52 An Skrifennyas
53 An Alhwedhores harsquon Akontow
Blydhenyek
54 Soedhek-eseleth
55 Pennskrifer lsquoAn Gannasrsquo
56 Soedhoges-dhyllansow
6 Dewisyans an Konsel 2012 ndash 2013
61 Kaderyer
62 Skrifennyas
63 Alhwedher
64 Soedhek-eseleth
65 Soedhek-dyllansow
66 Hwegh esel
67 Dyghtyans arsquon Penngomptyer
2012 - 2013
7 Termyn a dheu Keskowethyans an Taves
Kernewek
8 Amendyans dhersquon Korf-lagha ndash
keworrans rag aswonn eseleth bagasow
ranndiryel An geryow kynnigys a syw
Bagasow ranndiryel ha bagasow a vern
arbennik a skoedh an yeth kernewek
gans medrasow haval dhersquon huni arsquon
Kowethas a yll bos amyttys avel eseli
geskowethek arsquon Kowethas An
amyttyans a vagasow arsquon par na a vydh
akordys yn kuntelles an Konsel harsquon
ervirans a vydh kovskrifys Bagas
amyttys yrsquon Kowethas avel esel
keskowethek a vydh gelwys dhe
dhannvon kannas dhe guntellesow an
Konsel
9 Negys arall
10 Nessa Kuntelles
An nessa Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a
vydh synsys dyrsquoSadorn an 12ves
a vis-Genver
2013
Tim Hambly
Skrifennyas
PPllaasseennnn NNoowwyyddhh ggaannss PPhhiill KKnniigghhtt
Pes da ov dhe leverel y feu lonchyes ow
hynsa album a ganow lsquoOmdowl Morekrsquo y
hanow My arsquos lonchyas dhersquon Goel Kan Rag
Kernow dhe Borthtewynn pan genis hwegh arsquon
naw kan yn furv karaoke dhe olow-son pareusys
gans Paul ow mab Fest prout ov anodho dres
oll rag y vos meur a ober gwrys gans Paul ow
mab Soweth yth esa yrsquon gorthugher ma kudynn
drefenn an bryntyoryon dhe dreghi an kudhlenn
digi-file (retsrenn vysyel) yn kamm mes yth
esov ow tannvon oll an derivadow a allav yrsquon
eur ma rag yth esov ow kortos der an post dhe
bynag mynysenn kopiow an album herwydh
Jenefer Lowe neb a leveris yn e-bost de hy dhe
dhannvon deg plasenn war-barth gans lyvrow
geryow
Nevra ny yllen vy y wul saw gans gweres
MAGA yn hwir neb a brovias dhymm gweres
arghansel lowr rag y gollenwel ha heb mar res
yw dhymm der ow hevambos aswonn gras
dhersquon Geskowethyans le may fo argemmennys
Yth esov ow kwaytya MAGA dhrsquoy
argemmynna a-barth dhymm mes own arsquom beus
y fo re dhiwedhes rag riv Nadelik a An Gannas
Nyns esov vy ow kwertha an blasenn arghansek
my ow honan ytho dhe dus a vynno y brena res
yw dhedha govynn orth Maga ha dell hevel
Kesson yn skon dell dhesevav Mes dhersquon
lyha my a garsa tus dhe wodhvos yth yw parys
dhrsquoy brena lemmyn a-dermyn rag Nadelik
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 4
Kyn na veu an plasenn parys dhersquon Goel
Kan rag Kernow Loveday Jenkin Anne
Trustcott ha Nigel Nethersoll rersquon prenas kyns y
vos parys Nyns esa meur a dus ena dhe wir a-
der an gesstrivoryon harsquoga howetha Synsys veu
dhe Hel an Dre dhe Borthtewynn ha Pol Hodge
a wrug ober splann avel hembrenkyas
Y hyllir prena an blasenn diworth MAGA
orth pound10 Pella derivadow yrsquon dyllans a dheu
gans rol an kanow ha daswel verr
DDeesseeddhheekk aann OOrryyoonn
Dustuni an Doktour Ken George
Yma dhe Gonsel Kernow polisi a wul pub
arwoedh rag henwyn-stret yn Kernow dhe vos
diwyethek yn Sowsnek hag yn Kernewek
Yma pannell soedhogel dhe dreylya henwyn
dhe Gernewek hag esel ov anodho Nyns eus
yn Pow Sows tyller vyth le may kevir henwyn-
stret diwyethek rag nyns eus marnas unn yeth
hengovek yn Pow Sows Byttegyns yma yn
Alban yn Iwerdhon yn Manow yn Kembra
hag yn Breten Vyghan henwyn-stret diwyethek
Yma dhersquon pymp bro geltek ma yeth hy honan
avel yn Kernow Oll a hemma a dhiskwedh bos
Kernow dihaval diworth Pow Sows
Res porres yw dhersquon Desedhek aswonnvos
bos dhodho omgemmeryans rag diw vro ha nag
yw rag onan Kepar dell nag yw rennys
pastellow bro a-dreus oryon keswlasek erell yrsquon
Ruvaneth Unys res yw gul vri orth an Tamar
avel or arsquon keth par
My a brof dew dhigolm dhersquon gudynn ma
Po
(1) lewsel an rewl a plusmn5 bys dhe plusmn10
hemma a re dhe Gernow niver kompes a
bastellow-tir hag ynwedh a weres yn
rannow a Bow Sows may sord kaletter
po gwell
(2) aswonnvos Kernow avel kas arbennik
kepar dell vedha dre kansblydhynyow
Jim Pengelly a lennas treylyans an dustuni ma
yn Sowsnek
Ger warlergh
Da yw gweles an niver a henwyn-stret diwyethek ow
kressya a-hys Kernow Rag ensampel yn Essa yma tri
hanow-stret le ages unn kilometer a-dhiworth an or Fordh
Park Trev Run an Gover ha Stret A-Rag Ni re skrifas
dhersquon bannell a-dro dhersquon hanow diwettha ma Yn
Bretonek ha Kembrek lsquostretrsquo yw hanow benow ha dell
grysyn y tal bos benow yn Kernewek Yn Kembrek lsquoHigh
Streetrsquo yw Stryd Vawr harsquogan profyans dhersquon bannell a
dhevnydhya Stret Veur rag lsquoFore Streetrsquo yn Kernewek re
beu degemmerys dell hevel
Pennskrifer
GGwwaarrii NNaaddeelliikk
Jakka an Ladher Kewri
(Skrifys gans Steve Penhaligon ha John
Prowse arsquon Klass Gorthugher Pennsans)
Gwarioryon
Hikka Chi arsquon Hordh Kormoran an Kowr
Mer Marghas Yow Kapten an Vorladron
Meres Marghas Yow Morladron
Kowrikka (myrgh
Kormoran)
An Hwithrer Wyklif
Gwithysi Kres
Jakka an Ladher Kewri Boekka
Gwel 1 (Mer Meres ha Hikka a enter)
Hikka Ottavy arta Ass ov vy lowen Karwynna
a leveris dhymm dos omma dhe Varghas Yow
hedhyw rag agan demmedhyans
Mer Ah hmm ytho wel hellip
Hikka Pyth eus genes Plersquoma Karwynna A
nyns usi hi omma gans agan mona
Mer Wel ytho hmm ah hellip
(An Veres a herdh an Mer a-denewen)
Meres Nyns usi Karwynna genen
Hikka Pyth Yw hi marow
Meres Nag yw Gweth ages henna hellip shemys
on ni oll Ny allav vy kewsel anodho
Mer An gwiryonedh yw hi dhe vos gyllys dhe
Syllan gans kapten an vorladron I a wrug
prena chi rag gweli ha hansel war-barth ena
lsquoGodegh an Morladerrsquo y hanow Chi splann
yw dell hevel gans lowarth teg ha martesen
yn hav ni a yll hellip
(An Veres a ri boksusi dhersquon Mer neb a dew)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5
Hikka Karwynna gyllys
Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi
Hikka An mona gyllys
Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther
ragos Ev a wra displegya oll an dra
(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)
Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll
arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An
mona Karwynna An mona An mona an
mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb
Karwynna
Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul
omma a yllrsquota martesen agan gweres gans
kudynn byghan
Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna
Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow
kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My
a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran
Hikka Piw yw Kormoran
Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an
kowr neb a dheber agan bughes
Hikka Kowr Py braster yw ev
Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip
kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy
deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel
kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a
vir orth an Veres) po avel kowrvargh
Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell
grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun
po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an
Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny
wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar
pleg
Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri
Mer ha Meres Soweth
(Exeunt omnes)
Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)
Mowes teg Dydh da syrrah
Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg
Mowes teg Gallav heb mar
Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw
dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-
hys an fordh A deg warn ugens Ena yn
Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen
nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern
koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow
kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn
tien
Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an
fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an
kynsa poynt a skians
Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna
Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha
hanow
Kowrikka Kowrikka ov vy
Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow
na mes pur deg yw ev
Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta
Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res
yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a
Varghas Yow A wodhes ta an fordh di
Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus
genev
Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)
(Kowrikka ha Jakka a enter)
Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da
dhywgh
Mer ha Meres Dydh da
Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw
Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh
Ponsmeur rag metya genowgh hwi
Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri
(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn
boenya)
Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas
gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh
Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha
prys ty dhe ladha kowr
Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys
ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes
my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir
yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell
Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras
dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth
hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr
Gwrekk fisegel yw ev
Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv
dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir
yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher
kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes
koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)
Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon
dhymm avel rider Ah my a woer Res yw
dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow
hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll
dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le
Meres Dar My a woer den yowynk an par na
Hikka y hanow Plersquoma Hikka
(Hikka a enter)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6
Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy
Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na
wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra
dyski dhis ladha kewri
Hikka Ny vynnav gul henna meur ras
Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an
moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes
byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll
pysi gront ladher-kewri diworth an UE
Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a
vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur
gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan
gweres
(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)
Boekka A elwsys ta Boekka ov
Pubonan Boekka ov
Boekka Boekka ov vy
Pubonan Ah
Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha
Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka
y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes
mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my
arsquom beus own A wrersquota agan gweres
Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha
drenyans Ha my ow honan a wra mos
genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh
Hikka Ah ass os ta boekka brav
(Exeunt omnes)
Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka
harsquon Boekka a enter)
Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski
dhymm fatell ladha kewri
Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow
kledha genev
(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos
kemmer)
Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a
gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may
fo marow
Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov
vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras
(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul
devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha
bras
(Hikka a hevel prederys)
Hikka Nyns ov vy sur a henna
Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes
doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an
doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw
gwell ages kledha bras
Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes
rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan
wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka
a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma
Ny wra hi glaw yn kastell an kowr
Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes
yn tre ynwedh hellip
Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an
lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn
ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota
omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota
anweladow
Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip
Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes
dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav
An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn
a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a
dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny
yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)
Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn
Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel
kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir
avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr
My a vydh re verr rag y ladha
Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes
hemma ynwedh
(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul
gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys
Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an
kowr)
Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys
yn tien os ta lemmyn
(Exeunt omnes)
Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka
Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg
glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an
skeul)
Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras
a-rag
Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll
dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi
(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a
boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn
Kowrikka a enter)
Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi
re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev
(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn
Ny wra hi glaw hedhyw
Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho
Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7
dann an lawlenn na
Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)
Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes
ass yw teg an vowes na Fest tekka ages
Karwynna yw hi
(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan
yw ev)
Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a
dhiswrug ow hoskas
Jakka Piw os ta
Kormoran Kormoran ov
Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr
kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras
avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr
Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo
Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan
Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon
blydhynyow eus passyes an den na Jakka y
hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns
eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr
anedha oll
Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist
(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw
dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-
kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha
drehevel y bluvenn-ponn)
Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel
Tri hans bloedh hepken ov vy
Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha
dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra
ladha ow thas my arsquoth pys
Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip
Kowrikka Ow thas ow thas
Hikka An mona an mona hellip
Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg
ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis
pypynag a vynni
Hikka Wel hellip
Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny
wrug vy travyth kamm
Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur
a vughes arsquon werin Marghas Yow
Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv
Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr
dhe dhybri hanter-kans bugh
Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a
gemmeras an bughes ytho
Kormoran An vorladron a gemmeras an
bughes dell grysav
Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan
Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena
Kormoran Dell leverir chyf an vorladron
lemmyn yw y vroder gevell
Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell
yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an
vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an
plank
Kormoran Ha nyns yw an bughes marow
drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav
ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe
dreth Lulynn
Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes
ny yllyn ni agan honan batalyas orth an
vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres
Kormoran My a wra agas gweres
Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn
kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva
an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas
kres ena Hwithrer Wyklif y hanow
Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes
yn Lulynn Doro an kreslu genes
(Exeunt omnes)
Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)
Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an
vorladron
Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow
pedhygla
Jakka Na allav Oll yw kosel
(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen
dhew dhen)
Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv
dhywghrsquo
Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons
Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-
dryv dhisrsquo hag erell
Hikka Nyns eus travyth ena
Jakka Ny welav vy mann
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8
(Gans garm vras an vorladron a lamm war an
dhew dhen)
(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-
ponn)
Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh
gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo
Henn yw an tressa poynt a skians
Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar
grev dell vynnydh
(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh
dhersquon leur)
Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna
Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners
Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes
(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an
kreslu)
Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa
hwer omma
Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an
dus ma genes
An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha
henn yw an gwithyas-kres meurgerys an
Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes
kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners
Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan
(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos
war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)
Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel
Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir
(An vorladron a hwerth)
Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan
(An vorladron a hwerth fest yn ughel)
Kapten Os ta gokki
Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an
Bardh Meur
(An vorladron a dew)
Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni
Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan
Bardh Meur
(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn
hag omblegya y benn)
Pubonan An Bardh Meur
(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war
benn-glin)
Kapten Ni a omre yn hanow Mick
(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)
Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon
yn prison heb strech ha kelli an alhwedh
Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw
dhymm displegya piw yns i yn hwir
Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns
Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)
Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn
I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh
goedhys yns i oll
Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni
Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys
Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas
kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn
ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh
Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag
yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a
ganoryon
Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta
Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res
yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis
rag An Gannas
Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni
arsquon gwra
Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll
warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan
dewlagas vyghan la la la la hellip
(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)
Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an
Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi
oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri
piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh
Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag
Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw
Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe
Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno
Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun
golonn
Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg
ragos mes ottomma an gront ladher-kewri
diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha
wolkomm
Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh
gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a
dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav
vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos
ha bos ow gwreg
Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma
dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a
dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm
dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy
gila)
Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya
dhis
An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya
Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg
Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik
Lowen dhywgh hwi oll
Pubonan Nadelik Lowen Nos dha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9
AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh
AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996
6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys
lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny
vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha
hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an
selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny
yllydh bos peller dell hevelrsquo
My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh
a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy
hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy
holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel
Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni
o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans
Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma
spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara
ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi
lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh
hi
lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn
yn hy lev
lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni
Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy
enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr
ynwedh
lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh
lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha
bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo
lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-
medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr
ahanan ni ommarsquo
lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan
blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a
vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes
Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo
Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp
gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon
gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an
gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga
mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila
yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i
yn hwir
lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys
yn digolonn
lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma
pymp anedha ha krev yns irsquo
A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel
hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra
aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo
An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh
ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres
Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-
ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya
troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a
lenwis an ayr oll a-dro
lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh
Podin ervirys
lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo
yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni
sewenirsquo
lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay
ynwedhrsquo
Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha
lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug
yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon
ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe
wraghes omsettya war eskar a-wartha
Yrsquon pols na Podin a allas gweles an
gwraghes estren ow nesa diworth an mor
Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may
hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga
gweliow
Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh
rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re
wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny
ylli hi yskynna a-ughta
Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon
troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug
neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans
lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an
vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev
bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo
Ha gans henna hi a settyas dalghenn war
pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben
harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 4
Kyn na veu an plasenn parys dhersquon Goel
Kan rag Kernow Loveday Jenkin Anne
Trustcott ha Nigel Nethersoll rersquon prenas kyns y
vos parys Nyns esa meur a dus ena dhe wir a-
der an gesstrivoryon harsquoga howetha Synsys veu
dhe Hel an Dre dhe Borthtewynn ha Pol Hodge
a wrug ober splann avel hembrenkyas
Y hyllir prena an blasenn diworth MAGA
orth pound10 Pella derivadow yrsquon dyllans a dheu
gans rol an kanow ha daswel verr
DDeesseeddhheekk aann OOrryyoonn
Dustuni an Doktour Ken George
Yma dhe Gonsel Kernow polisi a wul pub
arwoedh rag henwyn-stret yn Kernow dhe vos
diwyethek yn Sowsnek hag yn Kernewek
Yma pannell soedhogel dhe dreylya henwyn
dhe Gernewek hag esel ov anodho Nyns eus
yn Pow Sows tyller vyth le may kevir henwyn-
stret diwyethek rag nyns eus marnas unn yeth
hengovek yn Pow Sows Byttegyns yma yn
Alban yn Iwerdhon yn Manow yn Kembra
hag yn Breten Vyghan henwyn-stret diwyethek
Yma dhersquon pymp bro geltek ma yeth hy honan
avel yn Kernow Oll a hemma a dhiskwedh bos
Kernow dihaval diworth Pow Sows
Res porres yw dhersquon Desedhek aswonnvos
bos dhodho omgemmeryans rag diw vro ha nag
yw rag onan Kepar dell nag yw rennys
pastellow bro a-dreus oryon keswlasek erell yrsquon
Ruvaneth Unys res yw gul vri orth an Tamar
avel or arsquon keth par
My a brof dew dhigolm dhersquon gudynn ma
Po
(1) lewsel an rewl a plusmn5 bys dhe plusmn10
hemma a re dhe Gernow niver kompes a
bastellow-tir hag ynwedh a weres yn
rannow a Bow Sows may sord kaletter
po gwell
(2) aswonnvos Kernow avel kas arbennik
kepar dell vedha dre kansblydhynyow
Jim Pengelly a lennas treylyans an dustuni ma
yn Sowsnek
Ger warlergh
Da yw gweles an niver a henwyn-stret diwyethek ow
kressya a-hys Kernow Rag ensampel yn Essa yma tri
hanow-stret le ages unn kilometer a-dhiworth an or Fordh
Park Trev Run an Gover ha Stret A-Rag Ni re skrifas
dhersquon bannell a-dro dhersquon hanow diwettha ma Yn
Bretonek ha Kembrek lsquostretrsquo yw hanow benow ha dell
grysyn y tal bos benow yn Kernewek Yn Kembrek lsquoHigh
Streetrsquo yw Stryd Vawr harsquogan profyans dhersquon bannell a
dhevnydhya Stret Veur rag lsquoFore Streetrsquo yn Kernewek re
beu degemmerys dell hevel
Pennskrifer
GGwwaarrii NNaaddeelliikk
Jakka an Ladher Kewri
(Skrifys gans Steve Penhaligon ha John
Prowse arsquon Klass Gorthugher Pennsans)
Gwarioryon
Hikka Chi arsquon Hordh Kormoran an Kowr
Mer Marghas Yow Kapten an Vorladron
Meres Marghas Yow Morladron
Kowrikka (myrgh
Kormoran)
An Hwithrer Wyklif
Gwithysi Kres
Jakka an Ladher Kewri Boekka
Gwel 1 (Mer Meres ha Hikka a enter)
Hikka Ottavy arta Ass ov vy lowen Karwynna
a leveris dhymm dos omma dhe Varghas Yow
hedhyw rag agan demmedhyans
Mer Ah hmm ytho wel hellip
Hikka Pyth eus genes Plersquoma Karwynna A
nyns usi hi omma gans agan mona
Mer Wel ytho hmm ah hellip
(An Veres a herdh an Mer a-denewen)
Meres Nyns usi Karwynna genen
Hikka Pyth Yw hi marow
Meres Nag yw Gweth ages henna hellip shemys
on ni oll Ny allav vy kewsel anodho
Mer An gwiryonedh yw hi dhe vos gyllys dhe
Syllan gans kapten an vorladron I a wrug
prena chi rag gweli ha hansel war-barth ena
lsquoGodegh an Morladerrsquo y hanow Chi splann
yw dell hevel gans lowarth teg ha martesen
yn hav ni a yll hellip
(An Veres a ri boksusi dhersquon Mer neb a dew)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5
Hikka Karwynna gyllys
Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi
Hikka An mona gyllys
Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther
ragos Ev a wra displegya oll an dra
(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)
Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll
arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An
mona Karwynna An mona An mona an
mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb
Karwynna
Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul
omma a yllrsquota martesen agan gweres gans
kudynn byghan
Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna
Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow
kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My
a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran
Hikka Piw yw Kormoran
Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an
kowr neb a dheber agan bughes
Hikka Kowr Py braster yw ev
Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip
kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy
deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel
kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a
vir orth an Veres) po avel kowrvargh
Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell
grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun
po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an
Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny
wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar
pleg
Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri
Mer ha Meres Soweth
(Exeunt omnes)
Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)
Mowes teg Dydh da syrrah
Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg
Mowes teg Gallav heb mar
Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw
dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-
hys an fordh A deg warn ugens Ena yn
Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen
nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern
koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow
kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn
tien
Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an
fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an
kynsa poynt a skians
Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna
Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha
hanow
Kowrikka Kowrikka ov vy
Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow
na mes pur deg yw ev
Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta
Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res
yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a
Varghas Yow A wodhes ta an fordh di
Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus
genev
Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)
(Kowrikka ha Jakka a enter)
Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da
dhywgh
Mer ha Meres Dydh da
Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw
Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh
Ponsmeur rag metya genowgh hwi
Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri
(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn
boenya)
Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas
gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh
Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha
prys ty dhe ladha kowr
Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys
ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes
my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir
yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell
Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras
dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth
hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr
Gwrekk fisegel yw ev
Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv
dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir
yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher
kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes
koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)
Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon
dhymm avel rider Ah my a woer Res yw
dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow
hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll
dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le
Meres Dar My a woer den yowynk an par na
Hikka y hanow Plersquoma Hikka
(Hikka a enter)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6
Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy
Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na
wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra
dyski dhis ladha kewri
Hikka Ny vynnav gul henna meur ras
Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an
moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes
byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll
pysi gront ladher-kewri diworth an UE
Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a
vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur
gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan
gweres
(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)
Boekka A elwsys ta Boekka ov
Pubonan Boekka ov
Boekka Boekka ov vy
Pubonan Ah
Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha
Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka
y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes
mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my
arsquom beus own A wrersquota agan gweres
Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha
drenyans Ha my ow honan a wra mos
genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh
Hikka Ah ass os ta boekka brav
(Exeunt omnes)
Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka
harsquon Boekka a enter)
Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski
dhymm fatell ladha kewri
Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow
kledha genev
(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos
kemmer)
Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a
gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may
fo marow
Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov
vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras
(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul
devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha
bras
(Hikka a hevel prederys)
Hikka Nyns ov vy sur a henna
Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes
doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an
doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw
gwell ages kledha bras
Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes
rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan
wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka
a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma
Ny wra hi glaw yn kastell an kowr
Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes
yn tre ynwedh hellip
Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an
lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn
ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota
omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota
anweladow
Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip
Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes
dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav
An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn
a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a
dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny
yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)
Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn
Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel
kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir
avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr
My a vydh re verr rag y ladha
Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes
hemma ynwedh
(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul
gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys
Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an
kowr)
Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys
yn tien os ta lemmyn
(Exeunt omnes)
Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka
Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg
glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an
skeul)
Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras
a-rag
Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll
dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi
(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a
boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn
Kowrikka a enter)
Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi
re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev
(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn
Ny wra hi glaw hedhyw
Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho
Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7
dann an lawlenn na
Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)
Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes
ass yw teg an vowes na Fest tekka ages
Karwynna yw hi
(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan
yw ev)
Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a
dhiswrug ow hoskas
Jakka Piw os ta
Kormoran Kormoran ov
Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr
kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras
avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr
Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo
Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan
Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon
blydhynyow eus passyes an den na Jakka y
hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns
eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr
anedha oll
Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist
(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw
dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-
kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha
drehevel y bluvenn-ponn)
Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel
Tri hans bloedh hepken ov vy
Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha
dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra
ladha ow thas my arsquoth pys
Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip
Kowrikka Ow thas ow thas
Hikka An mona an mona hellip
Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg
ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis
pypynag a vynni
Hikka Wel hellip
Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny
wrug vy travyth kamm
Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur
a vughes arsquon werin Marghas Yow
Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv
Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr
dhe dhybri hanter-kans bugh
Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a
gemmeras an bughes ytho
Kormoran An vorladron a gemmeras an
bughes dell grysav
Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan
Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena
Kormoran Dell leverir chyf an vorladron
lemmyn yw y vroder gevell
Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell
yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an
vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an
plank
Kormoran Ha nyns yw an bughes marow
drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav
ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe
dreth Lulynn
Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes
ny yllyn ni agan honan batalyas orth an
vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres
Kormoran My a wra agas gweres
Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn
kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva
an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas
kres ena Hwithrer Wyklif y hanow
Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes
yn Lulynn Doro an kreslu genes
(Exeunt omnes)
Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)
Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an
vorladron
Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow
pedhygla
Jakka Na allav Oll yw kosel
(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen
dhew dhen)
Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv
dhywghrsquo
Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons
Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-
dryv dhisrsquo hag erell
Hikka Nyns eus travyth ena
Jakka Ny welav vy mann
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8
(Gans garm vras an vorladron a lamm war an
dhew dhen)
(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-
ponn)
Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh
gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo
Henn yw an tressa poynt a skians
Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar
grev dell vynnydh
(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh
dhersquon leur)
Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna
Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners
Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes
(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an
kreslu)
Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa
hwer omma
Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an
dus ma genes
An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha
henn yw an gwithyas-kres meurgerys an
Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes
kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners
Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan
(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos
war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)
Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel
Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir
(An vorladron a hwerth)
Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan
(An vorladron a hwerth fest yn ughel)
Kapten Os ta gokki
Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an
Bardh Meur
(An vorladron a dew)
Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni
Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan
Bardh Meur
(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn
hag omblegya y benn)
Pubonan An Bardh Meur
(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war
benn-glin)
Kapten Ni a omre yn hanow Mick
(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)
Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon
yn prison heb strech ha kelli an alhwedh
Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw
dhymm displegya piw yns i yn hwir
Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns
Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)
Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn
I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh
goedhys yns i oll
Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni
Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys
Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas
kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn
ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh
Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag
yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a
ganoryon
Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta
Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res
yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis
rag An Gannas
Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni
arsquon gwra
Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll
warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan
dewlagas vyghan la la la la hellip
(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)
Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an
Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi
oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri
piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh
Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag
Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw
Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe
Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno
Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun
golonn
Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg
ragos mes ottomma an gront ladher-kewri
diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha
wolkomm
Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh
gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a
dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav
vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos
ha bos ow gwreg
Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma
dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a
dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm
dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy
gila)
Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya
dhis
An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya
Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg
Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik
Lowen dhywgh hwi oll
Pubonan Nadelik Lowen Nos dha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9
AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh
AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996
6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys
lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny
vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha
hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an
selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny
yllydh bos peller dell hevelrsquo
My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh
a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy
hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy
holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel
Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni
o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans
Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma
spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara
ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi
lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh
hi
lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn
yn hy lev
lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni
Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy
enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr
ynwedh
lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh
lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha
bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo
lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-
medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr
ahanan ni ommarsquo
lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan
blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a
vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes
Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo
Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp
gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon
gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an
gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga
mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila
yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i
yn hwir
lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys
yn digolonn
lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma
pymp anedha ha krev yns irsquo
A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel
hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra
aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo
An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh
ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres
Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-
ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya
troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a
lenwis an ayr oll a-dro
lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh
Podin ervirys
lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo
yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni
sewenirsquo
lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay
ynwedhrsquo
Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha
lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug
yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon
ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe
wraghes omsettya war eskar a-wartha
Yrsquon pols na Podin a allas gweles an
gwraghes estren ow nesa diworth an mor
Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may
hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga
gweliow
Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh
rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re
wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny
ylli hi yskynna a-ughta
Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon
troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug
neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans
lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an
vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev
bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo
Ha gans henna hi a settyas dalghenn war
pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben
harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5
Hikka Karwynna gyllys
Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi
Hikka An mona gyllys
Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther
ragos Ev a wra displegya oll an dra
(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)
Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll
arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An
mona Karwynna An mona An mona an
mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb
Karwynna
Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul
omma a yllrsquota martesen agan gweres gans
kudynn byghan
Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna
Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow
kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My
a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran
Hikka Piw yw Kormoran
Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an
kowr neb a dheber agan bughes
Hikka Kowr Py braster yw ev
Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip
kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy
deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel
kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a
vir orth an Veres) po avel kowrvargh
Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell
grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun
po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an
Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny
wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar
pleg
Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri
Mer ha Meres Soweth
(Exeunt omnes)
Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)
Mowes teg Dydh da syrrah
Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg
Mowes teg Gallav heb mar
Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw
dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-
hys an fordh A deg warn ugens Ena yn
Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen
nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern
koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow
kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn
tien
Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an
fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an
kynsa poynt a skians
Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna
Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha
hanow
Kowrikka Kowrikka ov vy
Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow
na mes pur deg yw ev
Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta
Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res
yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a
Varghas Yow A wodhes ta an fordh di
Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus
genev
Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)
(Kowrikka ha Jakka a enter)
Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da
dhywgh
Mer ha Meres Dydh da
Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw
Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh
Ponsmeur rag metya genowgh hwi
Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri
(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn
boenya)
Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas
gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh
Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha
prys ty dhe ladha kowr
Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys
ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes
my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir
yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell
Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras
dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth
hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr
Gwrekk fisegel yw ev
Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv
dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir
yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher
kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes
koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)
Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon
dhymm avel rider Ah my a woer Res yw
dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow
hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll
dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le
Meres Dar My a woer den yowynk an par na
Hikka y hanow Plersquoma Hikka
(Hikka a enter)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6
Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy
Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na
wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra
dyski dhis ladha kewri
Hikka Ny vynnav gul henna meur ras
Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an
moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes
byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll
pysi gront ladher-kewri diworth an UE
Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a
vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur
gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan
gweres
(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)
Boekka A elwsys ta Boekka ov
Pubonan Boekka ov
Boekka Boekka ov vy
Pubonan Ah
Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha
Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka
y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes
mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my
arsquom beus own A wrersquota agan gweres
Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha
drenyans Ha my ow honan a wra mos
genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh
Hikka Ah ass os ta boekka brav
(Exeunt omnes)
Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka
harsquon Boekka a enter)
Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski
dhymm fatell ladha kewri
Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow
kledha genev
(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos
kemmer)
Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a
gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may
fo marow
Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov
vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras
(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul
devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha
bras
(Hikka a hevel prederys)
Hikka Nyns ov vy sur a henna
Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes
doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an
doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw
gwell ages kledha bras
Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes
rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan
wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka
a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma
Ny wra hi glaw yn kastell an kowr
Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes
yn tre ynwedh hellip
Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an
lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn
ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota
omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota
anweladow
Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip
Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes
dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav
An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn
a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a
dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny
yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)
Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn
Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel
kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir
avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr
My a vydh re verr rag y ladha
Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes
hemma ynwedh
(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul
gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys
Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an
kowr)
Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys
yn tien os ta lemmyn
(Exeunt omnes)
Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka
Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg
glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an
skeul)
Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras
a-rag
Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll
dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi
(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a
boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn
Kowrikka a enter)
Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi
re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev
(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn
Ny wra hi glaw hedhyw
Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho
Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7
dann an lawlenn na
Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)
Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes
ass yw teg an vowes na Fest tekka ages
Karwynna yw hi
(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan
yw ev)
Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a
dhiswrug ow hoskas
Jakka Piw os ta
Kormoran Kormoran ov
Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr
kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras
avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr
Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo
Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan
Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon
blydhynyow eus passyes an den na Jakka y
hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns
eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr
anedha oll
Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist
(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw
dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-
kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha
drehevel y bluvenn-ponn)
Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel
Tri hans bloedh hepken ov vy
Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha
dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra
ladha ow thas my arsquoth pys
Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip
Kowrikka Ow thas ow thas
Hikka An mona an mona hellip
Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg
ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis
pypynag a vynni
Hikka Wel hellip
Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny
wrug vy travyth kamm
Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur
a vughes arsquon werin Marghas Yow
Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv
Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr
dhe dhybri hanter-kans bugh
Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a
gemmeras an bughes ytho
Kormoran An vorladron a gemmeras an
bughes dell grysav
Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan
Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena
Kormoran Dell leverir chyf an vorladron
lemmyn yw y vroder gevell
Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell
yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an
vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an
plank
Kormoran Ha nyns yw an bughes marow
drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav
ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe
dreth Lulynn
Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes
ny yllyn ni agan honan batalyas orth an
vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres
Kormoran My a wra agas gweres
Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn
kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva
an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas
kres ena Hwithrer Wyklif y hanow
Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes
yn Lulynn Doro an kreslu genes
(Exeunt omnes)
Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)
Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an
vorladron
Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow
pedhygla
Jakka Na allav Oll yw kosel
(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen
dhew dhen)
Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv
dhywghrsquo
Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons
Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-
dryv dhisrsquo hag erell
Hikka Nyns eus travyth ena
Jakka Ny welav vy mann
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8
(Gans garm vras an vorladron a lamm war an
dhew dhen)
(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-
ponn)
Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh
gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo
Henn yw an tressa poynt a skians
Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar
grev dell vynnydh
(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh
dhersquon leur)
Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna
Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners
Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes
(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an
kreslu)
Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa
hwer omma
Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an
dus ma genes
An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha
henn yw an gwithyas-kres meurgerys an
Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes
kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners
Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan
(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos
war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)
Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel
Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir
(An vorladron a hwerth)
Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan
(An vorladron a hwerth fest yn ughel)
Kapten Os ta gokki
Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an
Bardh Meur
(An vorladron a dew)
Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni
Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan
Bardh Meur
(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn
hag omblegya y benn)
Pubonan An Bardh Meur
(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war
benn-glin)
Kapten Ni a omre yn hanow Mick
(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)
Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon
yn prison heb strech ha kelli an alhwedh
Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw
dhymm displegya piw yns i yn hwir
Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns
Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)
Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn
I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh
goedhys yns i oll
Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni
Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys
Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas
kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn
ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh
Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag
yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a
ganoryon
Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta
Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res
yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis
rag An Gannas
Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni
arsquon gwra
Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll
warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan
dewlagas vyghan la la la la hellip
(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)
Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an
Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi
oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri
piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh
Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag
Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw
Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe
Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno
Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun
golonn
Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg
ragos mes ottomma an gront ladher-kewri
diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha
wolkomm
Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh
gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a
dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav
vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos
ha bos ow gwreg
Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma
dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a
dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm
dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy
gila)
Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya
dhis
An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya
Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg
Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik
Lowen dhywgh hwi oll
Pubonan Nadelik Lowen Nos dha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9
AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh
AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996
6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys
lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny
vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha
hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an
selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny
yllydh bos peller dell hevelrsquo
My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh
a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy
hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy
holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel
Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni
o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans
Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma
spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara
ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi
lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh
hi
lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn
yn hy lev
lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni
Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy
enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr
ynwedh
lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh
lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha
bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo
lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-
medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr
ahanan ni ommarsquo
lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan
blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a
vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes
Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo
Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp
gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon
gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an
gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga
mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila
yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i
yn hwir
lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys
yn digolonn
lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma
pymp anedha ha krev yns irsquo
A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel
hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra
aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo
An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh
ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres
Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-
ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya
troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a
lenwis an ayr oll a-dro
lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh
Podin ervirys
lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo
yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni
sewenirsquo
lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay
ynwedhrsquo
Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha
lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug
yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon
ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe
wraghes omsettya war eskar a-wartha
Yrsquon pols na Podin a allas gweles an
gwraghes estren ow nesa diworth an mor
Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may
hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga
gweliow
Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh
rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re
wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny
ylli hi yskynna a-ughta
Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon
troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug
neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans
lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an
vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev
bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo
Ha gans henna hi a settyas dalghenn war
pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben
harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6
Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy
Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na
wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra
dyski dhis ladha kewri
Hikka Ny vynnav gul henna meur ras
Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an
moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes
byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll
pysi gront ladher-kewri diworth an UE
Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a
vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur
gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan
gweres
(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)
Boekka A elwsys ta Boekka ov
Pubonan Boekka ov
Boekka Boekka ov vy
Pubonan Ah
Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha
Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka
y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes
mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my
arsquom beus own A wrersquota agan gweres
Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha
drenyans Ha my ow honan a wra mos
genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh
Hikka Ah ass os ta boekka brav
(Exeunt omnes)
Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka
harsquon Boekka a enter)
Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski
dhymm fatell ladha kewri
Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow
kledha genev
(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos
kemmer)
Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a
gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may
fo marow
Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov
vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras
(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul
devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha
bras
(Hikka a hevel prederys)
Hikka Nyns ov vy sur a henna
Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes
doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an
doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw
gwell ages kledha bras
Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes
rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan
wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka
a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma
Ny wra hi glaw yn kastell an kowr
Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes
yn tre ynwedh hellip
Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an
lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn
ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota
omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota
anweladow
Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip
Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes
dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav
An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn
a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a
dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny
yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)
Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn
Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel
kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir
avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr
My a vydh re verr rag y ladha
Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes
hemma ynwedh
(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul
gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys
Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an
kowr)
Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys
yn tien os ta lemmyn
(Exeunt omnes)
Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka
Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg
glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an
skeul)
Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras
a-rag
Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll
dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi
(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a
boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn
Kowrikka a enter)
Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi
re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev
(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn
Ny wra hi glaw hedhyw
Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho
Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7
dann an lawlenn na
Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)
Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes
ass yw teg an vowes na Fest tekka ages
Karwynna yw hi
(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan
yw ev)
Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a
dhiswrug ow hoskas
Jakka Piw os ta
Kormoran Kormoran ov
Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr
kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras
avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr
Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo
Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan
Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon
blydhynyow eus passyes an den na Jakka y
hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns
eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr
anedha oll
Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist
(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw
dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-
kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha
drehevel y bluvenn-ponn)
Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel
Tri hans bloedh hepken ov vy
Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha
dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra
ladha ow thas my arsquoth pys
Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip
Kowrikka Ow thas ow thas
Hikka An mona an mona hellip
Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg
ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis
pypynag a vynni
Hikka Wel hellip
Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny
wrug vy travyth kamm
Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur
a vughes arsquon werin Marghas Yow
Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv
Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr
dhe dhybri hanter-kans bugh
Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a
gemmeras an bughes ytho
Kormoran An vorladron a gemmeras an
bughes dell grysav
Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan
Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena
Kormoran Dell leverir chyf an vorladron
lemmyn yw y vroder gevell
Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell
yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an
vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an
plank
Kormoran Ha nyns yw an bughes marow
drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav
ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe
dreth Lulynn
Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes
ny yllyn ni agan honan batalyas orth an
vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres
Kormoran My a wra agas gweres
Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn
kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva
an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas
kres ena Hwithrer Wyklif y hanow
Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes
yn Lulynn Doro an kreslu genes
(Exeunt omnes)
Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)
Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an
vorladron
Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow
pedhygla
Jakka Na allav Oll yw kosel
(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen
dhew dhen)
Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv
dhywghrsquo
Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons
Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-
dryv dhisrsquo hag erell
Hikka Nyns eus travyth ena
Jakka Ny welav vy mann
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8
(Gans garm vras an vorladron a lamm war an
dhew dhen)
(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-
ponn)
Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh
gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo
Henn yw an tressa poynt a skians
Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar
grev dell vynnydh
(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh
dhersquon leur)
Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna
Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners
Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes
(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an
kreslu)
Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa
hwer omma
Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an
dus ma genes
An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha
henn yw an gwithyas-kres meurgerys an
Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes
kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners
Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan
(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos
war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)
Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel
Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir
(An vorladron a hwerth)
Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan
(An vorladron a hwerth fest yn ughel)
Kapten Os ta gokki
Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an
Bardh Meur
(An vorladron a dew)
Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni
Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan
Bardh Meur
(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn
hag omblegya y benn)
Pubonan An Bardh Meur
(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war
benn-glin)
Kapten Ni a omre yn hanow Mick
(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)
Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon
yn prison heb strech ha kelli an alhwedh
Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw
dhymm displegya piw yns i yn hwir
Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns
Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)
Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn
I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh
goedhys yns i oll
Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni
Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys
Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas
kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn
ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh
Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag
yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a
ganoryon
Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta
Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res
yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis
rag An Gannas
Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni
arsquon gwra
Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll
warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan
dewlagas vyghan la la la la hellip
(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)
Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an
Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi
oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri
piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh
Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag
Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw
Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe
Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno
Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun
golonn
Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg
ragos mes ottomma an gront ladher-kewri
diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha
wolkomm
Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh
gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a
dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav
vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos
ha bos ow gwreg
Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma
dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a
dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm
dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy
gila)
Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya
dhis
An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya
Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg
Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik
Lowen dhywgh hwi oll
Pubonan Nadelik Lowen Nos dha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9
AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh
AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996
6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys
lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny
vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha
hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an
selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny
yllydh bos peller dell hevelrsquo
My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh
a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy
hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy
holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel
Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni
o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans
Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma
spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara
ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi
lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh
hi
lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn
yn hy lev
lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni
Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy
enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr
ynwedh
lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh
lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha
bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo
lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-
medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr
ahanan ni ommarsquo
lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan
blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a
vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes
Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo
Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp
gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon
gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an
gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga
mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila
yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i
yn hwir
lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys
yn digolonn
lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma
pymp anedha ha krev yns irsquo
A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel
hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra
aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo
An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh
ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres
Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-
ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya
troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a
lenwis an ayr oll a-dro
lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh
Podin ervirys
lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo
yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni
sewenirsquo
lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay
ynwedhrsquo
Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha
lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug
yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon
ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe
wraghes omsettya war eskar a-wartha
Yrsquon pols na Podin a allas gweles an
gwraghes estren ow nesa diworth an mor
Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may
hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga
gweliow
Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh
rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re
wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny
ylli hi yskynna a-ughta
Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon
troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug
neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans
lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an
vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev
bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo
Ha gans henna hi a settyas dalghenn war
pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben
harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7
dann an lawlenn na
Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)
Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes
ass yw teg an vowes na Fest tekka ages
Karwynna yw hi
(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan
yw ev)
Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a
dhiswrug ow hoskas
Jakka Piw os ta
Kormoran Kormoran ov
Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr
kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras
avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr
Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo
Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan
Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon
blydhynyow eus passyes an den na Jakka y
hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns
eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr
anedha oll
Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist
(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw
dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-
kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha
drehevel y bluvenn-ponn)
Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel
Tri hans bloedh hepken ov vy
Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha
dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra
ladha ow thas my arsquoth pys
Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip
Kowrikka Ow thas ow thas
Hikka An mona an mona hellip
Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg
ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis
pypynag a vynni
Hikka Wel hellip
Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny
wrug vy travyth kamm
Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur
a vughes arsquon werin Marghas Yow
Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv
Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr
dhe dhybri hanter-kans bugh
Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a
gemmeras an bughes ytho
Kormoran An vorladron a gemmeras an
bughes dell grysav
Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan
Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena
Kormoran Dell leverir chyf an vorladron
lemmyn yw y vroder gevell
Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell
yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an
vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an
plank
Kormoran Ha nyns yw an bughes marow
drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav
ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe
dreth Lulynn
Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes
ny yllyn ni agan honan batalyas orth an
vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres
Kormoran My a wra agas gweres
Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn
kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva
an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas
kres ena Hwithrer Wyklif y hanow
Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes
yn Lulynn Doro an kreslu genes
(Exeunt omnes)
Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)
Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an
vorladron
Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow
pedhygla
Jakka Na allav Oll yw kosel
(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen
dhew dhen)
Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv
dhywghrsquo
Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons
Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-
dryv dhisrsquo hag erell
Hikka Nyns eus travyth ena
Jakka Ny welav vy mann
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8
(Gans garm vras an vorladron a lamm war an
dhew dhen)
(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-
ponn)
Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh
gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo
Henn yw an tressa poynt a skians
Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar
grev dell vynnydh
(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh
dhersquon leur)
Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna
Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners
Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes
(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an
kreslu)
Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa
hwer omma
Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an
dus ma genes
An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha
henn yw an gwithyas-kres meurgerys an
Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes
kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners
Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan
(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos
war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)
Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel
Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir
(An vorladron a hwerth)
Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan
(An vorladron a hwerth fest yn ughel)
Kapten Os ta gokki
Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an
Bardh Meur
(An vorladron a dew)
Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni
Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan
Bardh Meur
(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn
hag omblegya y benn)
Pubonan An Bardh Meur
(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war
benn-glin)
Kapten Ni a omre yn hanow Mick
(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)
Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon
yn prison heb strech ha kelli an alhwedh
Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw
dhymm displegya piw yns i yn hwir
Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns
Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)
Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn
I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh
goedhys yns i oll
Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni
Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys
Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas
kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn
ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh
Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag
yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a
ganoryon
Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta
Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res
yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis
rag An Gannas
Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni
arsquon gwra
Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll
warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan
dewlagas vyghan la la la la hellip
(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)
Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an
Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi
oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri
piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh
Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag
Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw
Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe
Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno
Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun
golonn
Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg
ragos mes ottomma an gront ladher-kewri
diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha
wolkomm
Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh
gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a
dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav
vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos
ha bos ow gwreg
Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma
dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a
dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm
dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy
gila)
Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya
dhis
An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya
Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg
Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik
Lowen dhywgh hwi oll
Pubonan Nadelik Lowen Nos dha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9
AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh
AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996
6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys
lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny
vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha
hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an
selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny
yllydh bos peller dell hevelrsquo
My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh
a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy
hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy
holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel
Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni
o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans
Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma
spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara
ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi
lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh
hi
lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn
yn hy lev
lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni
Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy
enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr
ynwedh
lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh
lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha
bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo
lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-
medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr
ahanan ni ommarsquo
lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan
blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a
vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes
Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo
Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp
gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon
gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an
gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga
mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila
yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i
yn hwir
lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys
yn digolonn
lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma
pymp anedha ha krev yns irsquo
A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel
hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra
aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo
An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh
ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres
Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-
ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya
troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a
lenwis an ayr oll a-dro
lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh
Podin ervirys
lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo
yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni
sewenirsquo
lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay
ynwedhrsquo
Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha
lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug
yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon
ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe
wraghes omsettya war eskar a-wartha
Yrsquon pols na Podin a allas gweles an
gwraghes estren ow nesa diworth an mor
Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may
hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga
gweliow
Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh
rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re
wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny
ylli hi yskynna a-ughta
Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon
troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug
neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans
lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an
vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev
bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo
Ha gans henna hi a settyas dalghenn war
pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben
harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8
(Gans garm vras an vorladron a lamm war an
dhew dhen)
(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-
ponn)
Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh
gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo
Henn yw an tressa poynt a skians
Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar
grev dell vynnydh
(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh
dhersquon leur)
Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna
Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners
Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes
(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an
kreslu)
Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa
hwer omma
Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an
dus ma genes
An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha
henn yw an gwithyas-kres meurgerys an
Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes
kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners
Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan
(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos
war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)
Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel
Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir
(An vorladron a hwerth)
Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan
(An vorladron a hwerth fest yn ughel)
Kapten Os ta gokki
Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an
Bardh Meur
(An vorladron a dew)
Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni
Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan
Bardh Meur
(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn
hag omblegya y benn)
Pubonan An Bardh Meur
(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war
benn-glin)
Kapten Ni a omre yn hanow Mick
(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)
Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon
yn prison heb strech ha kelli an alhwedh
Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw
dhymm displegya piw yns i yn hwir
Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns
Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)
Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn
I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh
goedhys yns i oll
Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni
Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys
Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas
kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn
ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh
Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag
yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a
ganoryon
Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta
Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res
yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis
rag An Gannas
Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni
arsquon gwra
Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll
warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan
dewlagas vyghan la la la la hellip
(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)
Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an
Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi
oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri
piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh
Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag
Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw
Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe
Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno
Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun
golonn
Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg
ragos mes ottomma an gront ladher-kewri
diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha
wolkomm
Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh
gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a
dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav
vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos
ha bos ow gwreg
Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma
dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a
dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm
dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy
gila)
Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya
dhis
An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya
Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg
Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik
Lowen dhywgh hwi oll
Pubonan Nadelik Lowen Nos dha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9
AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh
AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996
6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys
lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny
vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha
hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an
selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny
yllydh bos peller dell hevelrsquo
My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh
a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy
hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy
holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel
Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni
o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans
Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma
spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara
ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi
lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh
hi
lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn
yn hy lev
lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni
Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy
enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr
ynwedh
lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh
lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha
bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo
lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-
medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr
ahanan ni ommarsquo
lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan
blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a
vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes
Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo
Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp
gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon
gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an
gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga
mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila
yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i
yn hwir
lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys
yn digolonn
lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma
pymp anedha ha krev yns irsquo
A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel
hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra
aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo
An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh
ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres
Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-
ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya
troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a
lenwis an ayr oll a-dro
lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh
Podin ervirys
lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo
yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni
sewenirsquo
lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay
ynwedhrsquo
Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha
lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug
yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon
ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe
wraghes omsettya war eskar a-wartha
Yrsquon pols na Podin a allas gweles an
gwraghes estren ow nesa diworth an mor
Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may
hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga
gweliow
Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh
rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re
wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny
ylli hi yskynna a-ughta
Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon
troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug
neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans
lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an
vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev
bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo
Ha gans henna hi a settyas dalghenn war
pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben
harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9
AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh
AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996
6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys
lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny
vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha
hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an
selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny
yllydh bos peller dell hevelrsquo
My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh
a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy
hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy
holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel
Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni
o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans
Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma
spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara
ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi
lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh
hi
lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn
yn hy lev
lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni
Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy
enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr
ynwedh
lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh
lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha
bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo
lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-
medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr
ahanan ni ommarsquo
lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan
blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a
vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes
Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo
Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp
gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon
gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an
gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga
mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila
yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i
yn hwir
lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys
yn digolonn
lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma
pymp anedha ha krev yns irsquo
A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel
hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra
aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo
An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh
ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres
Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-
ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya
troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a
lenwis an ayr oll a-dro
lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh
Podin ervirys
lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo
yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni
sewenirsquo
lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay
ynwedhrsquo
Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha
lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug
yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon
ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe
wraghes omsettya war eskar a-wartha
Yrsquon pols na Podin a allas gweles an
gwraghes estren ow nesa diworth an mor
Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may
hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga
gweliow
Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh
rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re
wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny
ylli hi yskynna a-ughta
Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon
troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug
neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans
lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an
vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev
bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo
Ha gans henna hi a settyas dalghenn war
pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben
harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10
ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis
an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An
gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha
meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha
serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe
Vorvedh arta
Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres
eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur
dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra
ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo
Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys
genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon
termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri
OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann
((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel
33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik
koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth
gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy
dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma
a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow
ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi
a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes
Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger
ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a
dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na
Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha
desin ha displegyans an tegynn Yn-medh
Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm
yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a
wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow
kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn
hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes
Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan
kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a
dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa
avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo
Yn-medh Mary MacMillan Penn
Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu
diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les
kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha
pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow
furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma
rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn
dyski gwydhelekrsquo
Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh
hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras
arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth
yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir
klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb
lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an
tylleryow dhe wul yndella
Mara pydh martesen vershyon an orsik hag
a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le
gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul
orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia
heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans
harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik
hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana
lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo
Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow
Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven
MacIver e-bost
stevengaidhligorguk
(httpwwwgaidhligorguk)
ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-
bost
agnesacairbookscom
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del
krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-
mes res dhymm tri band ow hota yn-bann
Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow
kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an
owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du
drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may
fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener
Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh
Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon
jorna
Skol Babydhek o homma termyn hy
fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an
men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow
Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash
lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon
arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet
ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles
nagonan drersquon jorna oll
Nans yw peswar deg blydhen ytho y
trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya
Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena
kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow
mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon
kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana
hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon
hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re
ragwelsen vy
Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe
wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny
yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi
bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran
Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn
aswonnys heb bones kowetha rann ytho
neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann
gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn
Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu
yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones
rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg
Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes
boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion
keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth
nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva
goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev
niver an kammennow ynter an gyttrinva yn
Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha
bywdern an diwotti yn Bancyfelin
AAnn DDuuss VVyygghhaann
hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions
and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans
William Bottrell
Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon
howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o
pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav
hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an
leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur
wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an
leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk
Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes
Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever
chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga
godra
An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth
o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o
sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew
gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes
mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow
tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy
leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya
Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh
an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann
arsquon gwel
Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya
Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy
honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na
gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a
dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe
demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12
bedhygla yn unn serri
Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es
bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an
tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an
oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon
bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys
dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna
an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow
a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn
arall
Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha
trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa
an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth
ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri
bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha
dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll
a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras
nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi
doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres
eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus
vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga
hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I
a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann
dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn
bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow
Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires
orta
lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo
fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek
dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a
balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o
diwedhes a dheuth ow marghogeth war
skovarnogyon
Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow
mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna
arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na
worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn
hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth
dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna
yn kever an dus vyghan
lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe
Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy
dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth
oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus
barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes
hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder
delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an
dus vyghanrsquo
Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an
dus vyghan ha fatell o aga dillas
lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o
an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar
splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha
krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha
talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo
Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos
agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna
dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan
mollothek marsquo
lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna
lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta
kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo
Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag
kusulyans an wragh a driga yn ogas
lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra
dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh
tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo
Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn
gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth
dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an
dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra
mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel
Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha
peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel
Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon
warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn
banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll
a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha
bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans
terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o
diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an
pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha
gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus
mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an
varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha
Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro
ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a
veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag
a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny
sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres
Penna bys pan verwis hi
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies
ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn
yn kres an pedrek yn pub ger
A K S
Y M U
N O N
Gorthyp mis-Du niverieth
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13
Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274
(4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl
wosa y gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe
hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya
musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011
Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn
may fo Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14
Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell
1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas
servis militarek konstrynys
A Almayn B Pow Swis
C Itali D Ysrael
2 An niver a digri re gressyas an
kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen
yn py bro
A Pakistan B Siberi
C Malesi D Eynda
3 Herwydh derivadow an Unyans
Europek yn py bro usi gweythoryon
ow spena an moyha niver a euryow
yrsquoga soedhvow
A Spayn B Pow Sows
C Almayn D Iseldiryow
4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys
yn py bro re beu dewblekhes rychys
an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn
hanterys re beu pythow a unn kwarter
an poblans
A Russi B Almayn
C Brasil D Eynda
5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa
owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu
tewlys yn mes a neb unn barr yn
A Paris B Loundres
C Rom D Madrid
6 Py bro usi owth ombrederi ri moy
raglevow yn etholansow dhe vammow
ha gansa fleghes byhan
A Ejyp B Pow Frynk
C Danmark D Hungari
7 Yn neb unn vro y fydh an
governans ow ri gober a pound565 pub mis
dhe skriforyon hag a wra dineythi
lsquorychedh sosielrsquo Py bro
A Arghantina B Bolivi
C Chile D Meksiko
8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon
governans dalghennys ha kuhudhys a
vos pystrioryon
A Uganda B Irak
C Poloni D Iran
9 Herwydh an diwettha dismygriv
gans an Kenedhlow Unys poblans an
bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe
pygemmys blydhen
A 50 B 70
C 90 D 110
10 Wosa dilea an kleves brygh a-
dhiarsquon bys dien ken kleves re beu
diles lemmyn herwydh an Kenedhlow
Unys Py kleves
A Bunderpest B Hunderpest
C Rinderpest D Kinderpest
11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon
lyver-termyn medhegel The Lancet 6
milvil vowes re omblegyas dhe
erthylyans yrsquon dhegblydhen
dremenys yn
A China B Eynda
C Afrika Dheghow D Russi
12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-
boesow1 a wra kressya bys moy ages
dewblek wosa pygemmys blydhen
A 10 B 20
C 30 D 40
13 Py governans re diskudhas an
gesyon a voy ages 10000 a dus
ynkleudhys yn bedhow heb merkyow
warnedha wosa degblydhynyow a
vresel sivil
A Kolombi B Pow Tay
C Nikaragua D Burma
14 Yn dalleth mis Metheven milyow
a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh
Puyehue hag a dhardhas yn py bro
A Hawaii B Honduras
C Nihon D Chile
15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin
yn mis Metheven Yn py blydhen a
wrug ev demmedhi an Vyghternes
Elizabeth
A 1947 B 1949
C 1951 D 1953
16 Yn mis Metheven moy ages 1000
goelyer-ydhyn a omguntellas war unn
glesin gwari-pelyow yn Hartlepool
rag aspia
A kog B rudhek
C gwennel D bonngors
17 Yn Afghanistan py niver yw
kryjys y vos anfeusik
A 39 B 77
C 88 D 101
18 An niver a vammow hag a
dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re
1 chyf-boesow staple foods
devis dres an pymp blydhen
dremenys a-dhia 76 bys
A 91 B 89
C 85 D 81
19 Herwydh an asienteth Age UK
konsels yw parys dhe dreghi spenans
rag kur sosiel a
A 5 B 7
C 9 D 12
20 Yn py brastir a vydh an nowyttha
bro yrsquon bys
A Asi B Afrika
C Europ D Amerika Dhyghow
21 Yrsquon havas ma an Lyverva
Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag
prena an kottha lyver dien yn Europa
Res yw kreuni pygemmys arghans
A pound5m B pound7m
C pound9m D pound12m
22 Yn py le yn Kernow usi an
kowethas hygwayans2 Spider Eye
A Porthia B Lannyust
C Pennsans D Aberfal
23 Dyllans arsquon paper nowodhow
News of the World a worfennas yn mis
Gortheren Yn py blydhen y tallathas
an paper ma
A 1839 B 1843
C 1856 D 1861
24 Yn mis Gortheren Wendy Deng
gwreg Rupert Murdoch a dheuth
ganso ev a-dherag kessedhek a eseli
senedh Peskweyth re beu demmedhys
Murdoch
A 3 B 4
C 5 D 6
25 Unn botel arsquon gwin champagne
Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn
strifwerth pound75000 a veu pes rag
hemma Py blydhen a drevas
A 1759 B 1801
C 1811 D 1899
26Neb unn argel yn Kernow
perghennys kyns gans skrifores a veu
dhe wertha piw o an berghennoges
A Barbara Cartland
B Iris Murdoch
C Daphne du Maurier
D Vita Sackville-West
2 hygwayans animation (cinematic)
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15
27 Unn enyval re beu ogas
difeudhys saw hedhyw hemma a yll
bos gwelys yn pub kontedh yn Pow
Sows Py eneval ywa
A logosenn dhowr B konna-gwynn
C dowrgi D yewgenn
28 An kynsa fylm gwrys gans
Gillian Wearing re beu dyllys First
Made Nans yw nebes blydhynyow hi
a waynyas an gober Turner rag hy
gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo
Py blydhen
A 1979 B 1981
C 1983 D 1985
29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm
Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys
an 14ves a vis Kevardhu
Talvosegyans a hemma yw
A $1000m B $300m
C $100m D $30m
30 Pes skol rydh a veu igerys aga
darasow dalleth an trymis kynyav
A 24 B 40
C 48 D 55
31 Herwydh WRAP (Waste and
Resources Action Programme) pes
milvil tonnas a boes dybradow yw
tewlys dhe-ves pub blydhen
A 70 B 64
C 45 D 35
32 Pab Benedikt XVI a wrug an
kynsa godrik ganso dhe vro y
enesigeth Py bro
A Almayn B Pow Belg
C Pow Frynk D Poloni
33 Herwydh rewlow nowydh arsquon
Awtorita a-barth Marghogeth nyns
eus kummyas dhe varghek a fusta y
vargh gans moy ages py niver a
strokosow
A 7 B 6
C 5 D 4
34 Yn mis Hedra gorilla Salome a
dhineythis baby yn neb unn vilva yn
A Chester B Loundres
C Dinedin D Bristol
35 Yn py bro a vydh grontys dhe
venynes an gwir rag ragleva
A Syri B Arabi Sowdek
C Yemen D Papua Gyni
Nowydh
36 Pygemmys arghans re beu ervirys
gans an governans rag desedha
kuntellans atal pub seythun (a-der pub
diw seythun)
A pound100M B pound150M
C pound200M D pound250M
37 Steve Jobs kesfondyer an
korforedh Apple a verwis hevlyna
Hanow teylu y gowethyas yw
Wozniak Pyth yw an kynsa hanow
arsquon den ma
A David B Simon
C Steve D Joseph
38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch
a verwis hevlyna 67 y vloedh
Ple feu va genys
A Loundres B Bristol
C Glasgow D Dinedin
39 Unn bellwelell radyo henwys
ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a
dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py
bro
A Arghantina B Brasil
C Chile D Perou
40 Bloedh rag dalleth degemmeres
gober omdennans a wra kressya dhe
66 yn mis
A Genver 2018 B Hwevrer 2020
C Ebryl 2020 D Hedra 2020
41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis
Hedra Dave hag Angela Dawes a
waynyas pound101 milvil Py niver a dus a
wra dos ha bos milvilwas grassow
dhersquoga helder
A 10 B 20
C 25 D 30
42 Neb unn maw arsquon teylu Comette
yw perghenn arsquon men-kowas3 (457
bilvil bloedh y oes) hag a diras war y
ji Y hanow yw
A Henry B Hector
C Hugo D Hugh
43 Herwydh studhyans gans an IFS
Institute of Fiscal Sudies pygemmys
flogh a vydh yn renkas boghosogneth
yn 2015
A 200000 B 250000
C 300000 D 400000
44 Fauji Singh yw an kottha den hag
a gowlwrug an resek marathon leun
yn Toronto hevlyna Pes bloedh o
ganso
A 94 B 96
C 98 D 100
3 men-kowas meteorite
45 An Vyghternes a wrug godrik-stat
yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi
mos yn Ostrali an kynsa prys
A 1954 B 1956
C 1958 D 1959
46 Py worfordh a veu igerys nans yw
25 blydhen
A M1 B M5
C M25 D M40
47 Pes ombrofyer rag etholans
President Iwerdhonek
A 3 B 5
C 7 D 9
48 Yn China yn mis Hedra an artydh
Ai Wei-Wei meur y hanow dres an
bys a veu erghys dhe be dhersquon
governans pygemmys toll
A pound15 milvil B pound25 milvil
C pound2 milvil D pound1 milvil
49 Yn py bro re beu grontys dhe
vurjysi gwertha aga chiow aga honan
A Kolombi B Arghantina
C Spayn D Kuba
50 Py stat an Morbleg a wra desedha
an kynsa etholans yn 2013
A Baghreyn B Katar
C Oman D Koweyt
Gorthybow
1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A
8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A
14 D 15 A 16 B 17 A 18 D
19 C 20 B 21 C 22 B 23 B
24 A 25 C 26 C 27 C 28 B
29 D 30 A 31 B 32 A 33 A
34 D 35 B 36 D 37 C 38 C
39 C 40 D 41 B 42 C 43 D
44 D 45 A 46 C 47 C 48 A
49 D 50 B
DDiihhaarreess
Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-
Genver rag erthlyglow gans Jennifer
Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken
George ha Stephen Gainey ha
bardhonogow gans Morris Watts ha Philip
Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans
ma
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass
An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw
Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell
07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Eseli an Konsel Steve Harris Sally
Mollard Polin Prys Rob Reynolds
Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey
o Dyllansow Maureen Pierce
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445 anjanvaphonecoopcoop
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass