Embed Size (px)
Citation preview
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
copy gwirbryntyans Mis-Hedra 2012 dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek ISSN 1469 705X
gwiasva wwwcornish-languageorg
Mis-Hedra 2012
niver 430 pris pound150
GGoorrsseeddhh KKeerrnnooww 22001122
Agan Bardh Meur nowydh Maureen
Fuller sywyes gans Kannas Bardh Meur
Merv Davey ha kyns Bardh Meur Mick
Paynter (a-dhyghow) wosa an Orsedh
dhe Ryskammel
(skeusenn a-dhiworth gwiasva an Orsedh)
folennow 2-3
An Sorr harsquon Own 4
folennow 3-5
Arloedh an Bysyower folenn 6
Dydh Dyskadoryon folennow 6-7
Lyther a Alban folennow 7-8
Gwrekk Gorhel folenn 9
Hwedhel ~ Tamara Servis Eglos 1
folenn 10
Anethow Ostralek Nawbedrek
folennow 10-11
Kovyow Gillian
folennow 11-12
Lyther a Gembra folennow 12-13
Yethow Kerth folenn 12
Krakkya-Kod folenn 13
Daswel an FSS Servis Eglos 2
folennow 13-14
Pregoth folenn 15
Krowseryow folenn 16
Trigvaow
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 2
AAnn SSoorrrr hhaarsquorsquonn OOwwnn ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
An hwedhel ma a veu dyllys yn kynsa gans Kowethas an
Yeth Kernewek mis-Me 1995 ISBN 1-899342-13-3 hag a
vydh dastyllys yn An Gannas yn deg rann
4 - Hwedhlow Istorek
Diwettha Beth a igoras an dra dhodho lsquoMy
re hwilas derivadow yrsquon lyvervarsquo yn-medh hi
ha my a dhiskudhas dew lyver dhe les Onan
anedha yw lyver byghan henwys lsquoIstori
Porthkoesekrsquo gans Morwenna Dalowr Harsquon
lyver ma a gampoell lyver arall My a lever
orthis yn kever an nessa lyver kynsrsquo
lsquoHeb mar - reson benowrsquo a leveris Alan
mes ny wrug Beth gorthybi dhe henna
lsquoAn lyver marsquo a besyas hi lsquoyw lyver
skrifys yn Kernewek hag yn Sowsnek lsquoAn
Anwan harsquon Gurunrsquo y hanow gans Kerneweger
a vri Brian Webb Hemm yw istori an Sordyans
Kernewek yn 1497rsquo
lsquoHa henna a wra kewsel yn kever An
Goelyadorrsquo a wovynnas Alan
lsquoNa wra Mes meur dhe les yw byttegyns
Goslowrsquo
Hag ena Beth a leveris orto yn kever an
Sordyans yn Kernow pan dhallathas an
myghtern kuntell toll boes war an bobel lsquoBrian
Webb a skrifrsquo yn-medh Beth ow kemmeres an
lyver yn-bann
lsquo pur voghosek o tus Kernow ha ny yllens i kyns oll pe toll an Myghtern Ny yllyn ni bos sur prag yth o an dus esa trigys yrsquon Lysardh neb o an kynsa dhe sordya mes yth hevel bos martesen dew acheson Kynsa den kesys seulabrys o Oby (henn yw Syrr John Oby Provost Kollji Glasneth yn Pennrynn) re bia strifow kyns yntredho harsquon werin Onan an kudynnow arsquon oes na o y settyas dalghenn an rewloryon eglosek yn fenowgh war diryow kemmyn rag aga les aga honan Yndella i a gemmeras diworth an dus po peurva po pennow-gover a geunys hag a dhowr orth aga gasa dhe
assaya dendil bywnans war an ugheldir po war an halow anfeyth hag euver
Nessa an bobel anes a gavas yrsquoga mysk penn-strifer ha hembrenkyas meur y nerth y dennvos harsquoy golonn - Mighal Yosep an Gov a Lannaghevran Ny lever istori dhyn meur a-dro dhe barth a-dryv an den y honan mes sur y hyllyn bos y vos den an bobel Kerneweger ha nyrsquogan beus yrsquon jydh hedhyw acheson vyth dhe grysi nag ova travyth mes gov po ferror len a wre oberi ha triga yrsquon dreveglos ha neb a grysi yn gwiryow ewn ha lel y geskernowyon
Sorr a lesas yn skon dres Kernow arsquon eyl penn dhrsquoy gila ha kavoes hembrenkysi yn pub kwartron rsquo
Beth a hedhis lsquoNy wrav vy lenna moy arsquon
hwedhel lemmynrsquo yn-medh hi lsquomes hwedhel
da yw ha meur dhe les y redya Mes
worrsquotiwedh an lu kernewek a veu fethys harsquon
hembrenkysi gorrys dhersquon mernans Mighal
Yosep yrsquoga myskrsquo
lsquoHa henn o hennarsquo a leveris Alan
lsquoWel yma nebes moy Goslow orth rann
arall arsquon hwedhel diworth an keth lyver
lsquoAn re a wortas yn fyw a droesyas dhe Gernow arta mes ny ankovsons po mertheryans aga hembrenkysi po acheson aga dises arsquon dalleth ha ny wrussens i gava dhersquon bobel neb re omladhsa a-barth an Myghtern Unn Sul mis Est ha Roger Whalley servyas Syrr Richard Nanfan ow kerdhes tre diworth an eglos yn Lannwedhenek ev a veu settys warnodho gans Yowann Tresyni re bia onan arsquon gaptens a Vighal Yosep ha ganso bagas a wesyon Arloedh Audley (onan an hembrenkysi re bia gorrys dhersquon mernans) Y hwrussons y weskel harsquoy asa brywys ha dianall rsquo
lsquoMesrsquo a leveris Alan yn unn gemmyska
lsquonyns yw Lannwedhenek ogas dhe Borthkoesek
Pyth yw an gevrenn ynter an dhew lersquo
Beth a hwarthas lsquoPerthyans keresikrsquo yn-
medh hi lsquoGoslow orth ow nessa hwedhelrsquo Ena
hi a gewsis yn kever an lyver arall an istori a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 3
Borthkoesek
lsquoNyns eus mes unn rann arsquon lyver yw dhe
les dhyn nirsquo yn-medh hi lsquoha henn yw rann verr
a-dro dhersquon Goelyador My a vynn lenna an
rann
lsquoAn Goelyador An Goelyador yw menhir bras usi ow sevel ogas hag unn mildir diworth Porthkoesek war an als dhe barth dhyghow an dre Kepar harsquon menhiryon erell yrsquon ranndir yth yw an menhir ma a antikwita meur Ny wodhon ni fatell vedha devnydhys an menhir yrsquon termyn usi passyes po rag mynnas a gryjyans po mynnas steroniethek po rag musura an sesons
Yn termyn moy diwedhes yma kyhwedhel dhe les yn kever an Sordyans Kernewek a 1497 Rag derivadow yn kever an Sordyans ma gwel lyver An Anwan harsquon Gurun gans Brian Webb
An hwedhel a-dro dhersquon Goelyador yw dell syw Wosa an Sordyans an hembrenkysi a veu gorrys dhersquon mernans neb unn gov Mighal Yosep y hanow yrsquoga mysk
Lemmyn harsquon dus kernewek dehwelys dhe Gernow arta yth esa sorr bras erbynn an myghtern harsquoy wesyon
Dell hevel yth esa niver a skoedhyoryon Mighal Yosep ow triga ogas dhe Borthkoesek hag yrsquon keth le yth esa Hykka Karndu gwas kesys an myghtern Herwydh an hwedhel neb unn skoedhyer a Vighal Yosep Pol Trewoeles y hanow a wrug dannvon notenn dhe Hykka Karndu ha desedha kuntelles ganso dhe gewsel a-dro dhe negys arghansek An dhew dhen a vetyas an eyl orth y gila dhersquon menhir Dell heveli diwettha Pol Trewoeles a dhiskudhas y lelder dhe Vighal Yosep ha dadhel arow a sywyas An dhew o ervys hag yth esa batel gwyls An nessa dydh aga horfow a veu diskudhys brywys goesek ha marow ow poesa erbynn goeles an menhirrsquo
Beth a hedhis ha mires orth Alan yn trygh
lsquoWelrsquo yn-medh hi lsquoa nyns yw henna unnyans
istorek - sorr hag own yn hwirrsquo
lsquoRes yw dhymm avowa Bethrsquo a worthybis
Alan lsquohenn yw tamm a ober da Dhe wir yma
sorr hag own ena - mes an keth govynn a wra
pesyarsquo
lsquoHenn yw rsquo
lsquoBythkweth ny wrug vy klewes
kyhwedhlow arsquon par na kyns yn kever An
Goelyador ha hwarvos kepar harsquogan prevyans
Prag Ha prag lemmynrsquo
AArrllooeeddhh aann
BByyssoowwyyeerr
Arloedh an Bysowyer (Lord of the Rings) gans JRR
Tolkien Chaptra Dew treylys dhe Gernewek gans Jerry
Jeffries Drefenn y vos hir dyllys vydh yn An Gannas yn eth
rann Pella derivadow a-dro dhe rann arall an hwedhel a-
dhiworth Jerry
4
A-dro dhersquon termyn ma Gandalf a
dhasomdhiskwedhas wosa estrik hir Dre deyr
blydhen wosa an kevywi ev re beu gyllys Ena
ev a wodrigas orth Frodo a verr dermyn ha
wosa mires orto gans rach ev a asas arta Dres
an nessa blydhen po diw ev re omdhiskwedhas
lieskweyth ow tos yn anwaytys wosa mo hag
ow kasa heb gwarnyans kyns howlsevel Ny
vynna ev kewsel a-dro dhrsquoy negys ha vyajyow y
honan hag yrsquon jevo bern yn kever nowodhow a-
dro dhe yeghes Frodo harsquoy wriansow
Ena distowgh y wodrigow re hedhsa Yth
esa moy es naw blydhen a-ban yrsquon gwelsa
Frodo po klewes diworto ha ev re dhallathsa
tybi an pystrier dhe gelli oll y vern a-dro dhe
hobytow ha nevra ny dhehwelsa ev Mes an
gorthugher ma dell gerdhas Sam tre hag yth
esa mo ow tewlhe y teuth knouk aswonnys dhe
fenester an studhva
Frodo a dhynnerghis y gothman gans marth
ha delit bras I a viras yn tynn an eyl orth y gila
lsquoOll yw da ehrsquo a leveris Gandalf lsquoDha
wolok yw an keth ha bykken Frodorsquo
lsquoHa ty ynwedhrsquo a worthybis Frodo mes yn-
dann gel ev a dybis golok an pystrier dhe vos
kottha hag usys dre breder Ev a wovynnas orto
rag nowodhow yn y gever y honan hag yn
kever an bys bras ha kyns pell yth esens i yn
keskows down ow pesya pell yrsquon nos
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 4
Nessa myttin wosa hansel diwedhes yth
esa an pystrier owth esedha gans Frodo ryb
fenester igor an studhva Yth esa tan splann
dhersquon oeles mes an howl o toemm hag yth esa
gwyns soth Yth esa golok fresk dhersquon bys harsquon
liwyow glas a Wenton a splannas yrsquon parkow ha
dhe pennow bysyes an gywdh
Gandalf a borthas kov a wenton ogas ha
peswar ugens blydhen kyns pan wrug Bylbo
poenya yn-mes a Bag End heb lien dorn Y wols
o gwynna martesen es an termyn na harsquoy varv
ha dewabrans o hirra ha moy a gryghyow a
vern ha furneth dhrsquoy enep mes y dhewlagas o
mar vryntin ha kyns hag ev a vogas ha hwytha
kylghyow-mog gans an keth kris ha delit
Yth esa ev ow megi yn taw lemmyn
drefenn Frodo dhe esedha kosel kellys yn y
breder Hwath yn splannder an myttin ev a
omglewas skeus tewl an nowodhow re beu dres
gans Gandalf Wostiwedh ev a dorras an taw
lsquoNyhewer ty a dhallathas igeri orthiv traow
koynt yn kever ow bysow Gandalfrsquo yn-medh
ev lsquoHag ena ty a hedhis ty a leveris y fedha
gwell gasa maters arsquon par na bys dydhweyth A
ny dybydh y fia termyn da dhe worfenna
lemmyn Ty a lever an bysow dhe vos dyantell
dyantella dre bell es dell dhismygav Fatellrsquo
lsquoYn fordhow palsrsquo a worthybis an pystrier
lsquonerthekka dre bell yw ev es dell vynnis vy tybi
yn kynsa nerthek lowr dhe fetha nebonan a agh
marwel arsquon piwvo An bysow arsquon piwviarsquo
lsquoYn Eregion nans yw termyn hir bysowyer-
Elf pals a veu gwrys bysowyer hudel dell
henwowgh hag yrsquos tevo gnas dihaval nebes o
nerthekka es re arall Nyns o an bysowyer-le
moy es prov yrsquon kreft kyns y vos konvedhys yn
leun ha dhersquon govyon Elf nyns ens i moy es
gwariellow - mes dhersquom brys vy dyantell rag
tus varwel Mes an Bysowyer Meur an
Bysowyer A Nerth i o peryllus yn hwir
Den marwel Frodo a with onan an
Bysowyer Meur ny wra ev merwel mes ny wra
ev tevi po kavoes moy a vywnans ny wra ev
marnas pesya bys pan vo pub mynysenn
skwithus Ha mar kwra ev devnydhya an bysow
lieskweyth rag dos ha bos mes a wel ev a
danowha worrsquotiwedh ev a dheu ha bos mes a
wel bykken hag ev a gerdh yrsquon mo yn-dann
lagas an nerth tewl a rewl an Bysowyer
Worrsquotiwedh ndash wosa termyn pell mar pe ev krev
mes na grevder na vynnas da a vydh pesya -
worrsquotiwedh an nerth tewl a wra y dhevorya
lsquoAss yw henna euthykrsquo a leveris Frodo Yth
esa taw hir arall Tros a Sam Gamji ow treghi an
gwels a dheuth a-ji diworth an lowarth
lsquoPes termyn a wrussrsquota godhvos hennarsquo a
wovynnas Frodo wosa pols hir lsquoHa pygemmys
a wodhya Bylborsquo
lsquoNy wrug Bylbo godhvos moy es dell
leveris ev orthis sur ov vyrsquo yn-medh Gandalf
lsquoNevra ny rosa ev travyth dhiso mar typpo ev
dhe vos dyantell kyn ambossiv dhersquoth witha Ev
a dybis bos an bysow pur deg ha dhe-les
treweythyow ha mar pe neppth kamm po koynt
yth o ev y honan Ev a leveris an bysow dhe
ldquodevi ynrsquoy vrysrdquo hag ev o prederus yn y gever
pup-prys mes ny wrug ev dismygi an blam dhe
vos dhersquon bysow Ev a dhiskudhas bos res y
witha gans rach dell heveli nyns o ev arsquon keth
braster po poesedh pup-prys ev a lehas po
brashe yn maner koynt hag a slynkyo a-
dhesempis diworth bys mayth o ev tynn kynsrsquo
lsquoYa ev arsquom gwarnyas yn kever henna yn y
dhiwettha lytherrsquo a leveris Frodo lsquoytho my
rersquon gwithas war y gadon pup-prysrsquo
lsquoPur furrsquo a-leveris Gandalf lsquoMes yn kever
y vywnans hir bythkweth ny wrug Bylbo y
gevrenna gans an bysow Ev a synsi oll an vri
rag henna dhrsquoy honan ha pur woethus o ev yn y
gever Kynth omglewo ev dibowes Tanow hag
ystynnys dell leveris ev Honn o arwoedh an
bysow dhrsquoy sesya
lsquoPes termyn a wrussrsquota godhvos oll a
hennarsquo a wovynnas Frodo arta
lsquoA wodhyen vyrsquo yn medh Gandalf lsquoMy
woer meur a woer an Fur hepken Frodo Mes
mar kovynnydh jy ldquogodhvos yn kever an bysow
mardquo wel nyns ov vy sur yn y gever hwath
Yma unn prov moy dhe wul Mes ny dhoutyav
vy arsquom dismyk namoyrsquo
lsquoPrsquoeur hwrug vy dalleth dismygirsquo ev a
omwovynnas ow hwithra y gov lsquoDell borthav
kov ndash yrsquon keth vlydhen an Konsel Gwynn dhe
estewlel an nerth tewl a-dhiworth Koes
Murkwud nebes kyns an Vatel a Bymp Lu yth
o pan dhiskudhas Bylbo y vysow Skeus a
goedhas war ow holonn dhersquon termyn na kyn
na wrug vy godhvos an pyth a wrug owna
dhymm My a omwovynnas lieskweyth fatell
wrug Gollum kavoes Bysow Meur dell o yn
apert - henn o kler a-dhesempis Ena my a
glewas hwedhel koynt Bylbo fatell wrug ev y
waynya ha nyrsquon krysis Pan wrug vy klewes an
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 5
gwiryoneth a-dhiworto my a welas a-dhesempis
fatell wrug ev assaya gorra y berghennogeth arsquon
bysow yn-mes a dhout Haval orth Gollum gans
y ldquoro-pennbloedhrdquo An gowyow o re haval hag
yth esa anes genev Apert o bos nerth drog
dhersquon bysow a wre oberi orth y withor a-
dhistowgh Henn o an kynsa gwarnyans gwir
dhymm nag o pup-tra da My a leveri orth
Bylbo lieskweyth dhe vos gwell gwitha bysow
arsquon par na anusys mes nyns o henna da ganso
hag ev a dho ha bos serrys yn skon Ny yllis vy
gul travyth arall Ny yllis vy y sesya diworto
heb gul damaj brassa ha ny via ewn my dhe
wul yndella yn neb kas Ny yllis vy gul moy es
mires orto ha gortos Martesen y talvia dhymm
hwithra kusul Saruman Gwynn mes neppyth
arsquom hedhi pup-prysrsquo
lsquoPiw yw evrsquo a wovynnas Frodo lsquoNy wrug
vy klewes a-dro dhodho kynsrsquo
lsquoNyns yw wel nyns esa hobytow a vern
dhodho Mes ev yw a-vri yn mysk an Fur Ev
yw penn ow urdh ha penn an Konsel Y
skentoleth yw down mes y woeth re devis war
y lergh ha kas yw ganso mellyans Skians an
Bysowyer-elf yw y diredh Dre dermyn hir a
wre ev aga studhya ow hwithra an kevrinyow
arsquoga gwrians mes pan veu dedhlys an
Bysowyer gans an Konsel yth esa y eryow yn
aga hever yn konter dhersquom own Ytho ow dout
a besyas yn kosk ndash mes yn anes Hwath my a
viras orth Bylbo ha gortosrsquo
lsquoHa dell heveli puptra gans Bylbo o da
Harsquon blydhynyow a dremenas Ya i a
dremenas ha ny wrens i y dava dell heveli
Nyns esa semlant a henys dhodho vydholl An
skeus a goedhas warnav unnweyth arta Mes my
a omleveri ldquoYma ev a-dhiworth teylu hir aga
bywnans war-tu harsquoy vamm Yma termyn
hwath Gortrdquo
lsquoHa my a worta Bys yrsquon nos na may hwrug
ev gasa an chi ma Ev a wrug ha leverel traow
dhersquon nos na arsquom lenwis gans own na ylli bos
lehes gans geryow oll Saruman Sur en vy dhersquon
termyn na bos neppyth tewl ha marwel owth
oberi Ha my re spenas brassa rann an
vblydhynyow a-dhia an termyn na ow hwithra
gwirvos an materrsquo
lsquoNy veu gwrys neb damaj ow pesya beursquo a
wovynnas Frodo yn prederus lsquoEv a via yagh dre
dermyn a ny via ev A allsa ev powes yn
koselrsquo
lsquoEv a omglewas gwell a-dhistowghrsquo yn
medh Gandalf lsquoMes nyns eus marnas unn Nerth
yrsquon bys ma a woer oll yn kever an Bysowyer
harsquoga effeythyow ha dhersquom brys vy nyns eus
Nerth vytholl yrsquon bys a woer pup-tra yn kever
hobytow Yn mysk an Fur yth ov vy an huni yn
unnsel a studh skians-hobyt skorrenn a skians
anusadow mes leun a varthow Mar vedhel hag
amanenn mes treweythyow mar grev ha
gwreydh gwydh koth Gwirhaval yw dhersquom brys
vy nebes anedha dhe sevel orth nerth an
Bysowyer dre dermyn hirra dre bell es kryssa an
Fur Ny dybav bos res dhis prederi yn kever
Bylborsquo
lsquoYn hwir ev a biwa an bysow dre
vldhynyow pals harsquoy dhevnydhya rakhenna y
fo termyn hir kyns lehe y nerth ndash kyns bos
salow ragdho dhrsquoy weles arta Poken ev a bywo
dre vlydhynyow yn lowen hedhi dell o ev pan
wrug ev y hepkorr Ev arsquon hepkorras arsquoy vodh
poynt a-vri Na nyns en vy prederus yn kever
Bylbo namoy wosa ev dhe hepkorr an dra
Ragos jy yth omglewav omgemmeryansrsquo
A-ban asas Bylbo my re beu prederus yrsquoth
kever hag a-dro dhe oll an hobytow didhanus
fol diweres ma Y fia boemm ankensi dhersquon
bys mar fethha an Nerth Tewl an Shayr mar
teffa ha bos kethys dha Bolgers Bofynsow
Breysgerdelyow kuv lowenek fol heb menegi
an Bagynsow gokkirsquo
Frodo a grenas lsquoMes prag y fia yndella Ha
prag y fia hwans dhodho a gethyon arsquon par narsquo
lsquoYn hwirrsquo a worthybis Gandalf lsquoMy a grys
ev dhe ankevi bosva hobytow kyns lemmyn
kyns lemmyn dell leverav Y tal dhis bos pes da
Mes dha salowder yw gyllys Nyns eus res
dhodho ahanowgh ndash yma meur a gethyon erell
dhodho hag yw moy dhe-les ndash mes ny vynn ev
agas ankevi arta Ha hobytow avel kethyon
druan a via gwell ganso es hobytow lowen ha
rydh Yma atti ha drog-gras gansorsquo
lsquoDrog-grasrsquo yn-medh Frodo lsquoDrog-gras
rag pyth Ny wonn vy hwath pandrrsquoa vo styr oll
a hemma ragov vy ha rag Bylbo harsquogan bysowrsquo
lsquoYn hwir yma styr a-vri ragowghrsquo a leveris
Gandalf lsquoNy wodhes jy an peryll gwir hwath
mes ty a wra Nyns en vy sur anodho ow honan
pan esen vy omma yrsquon diwettha tro mes an
termyn dhrsquoy dhiskudha re dheuth Ro dhymm an
bysow pols
ow pesya mis-Du 2012
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 6
KKeessvvaa aann TTaavveess KKeerrnneewweekk
DDyyddhh DDyysskkaaddoorryyoonn
Kesva an Taves Kernewek arsquoth helow dhe
lsquoDhydh Dyskadoryonrsquo Synsys vydh an 6es
a vis
Hedra 2012 dhe Jambour an Konsel Chi
Karrek Truru
An dowlenn servadow yw
1000 Dynnargh hag igerans soedhogel
1030 KAG1 Mike Tresidder
1115 Kows Lisa Crosswood
1245 Prys Li (mar pleg doro hemma dha
honan)
1330 Kows Sylvia Racca
1500 Kedhlow ha Gorfenn
Pella derivadow a-dhiworth
Maureen Pierce 16 Fordh Trelawney
Kelliwik Kernow PL17 7EE
LLyytthheerr aa AAllbbaann aa--ddhhiiwwoorrtthh YYoowwaannnn BByygghhaann ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk))
An Kolmedh Kynsa Albanek
Ny garav vy peldroes vytholl - gwell yw
genev fytt rugbi - mes hedra viv ow triga yn
Alban y fydh peldroes ha nowodhow peldroes
ha kows yn kever peldroes oll a-derdro na nyns
eus diank Brassa kansrann an werin a vir orth
peldroes teythyek yn Alban ages pub bro
europek arall Dhe bup darlesans nowodhow po
der bellwolok po der radyo yma derivas yn
kever peldroes pub-dydh oll heb fall Pan
dheffo Dydh Breus y fydh BBC Alba ow
darlesa lsquoDiwedh an bys a vydh a-vorow Ha
lemmyn peldroes rsquo
An Scottish Premier League (Kolmedh
Kynsa Albanek) a styr an dewdhek para
galwesik an brassa ha kreffa yn Alban Hevlyna
1 Kyrghennedh Adhyski Gowir (Sowsnek VLE Virtual
Learning Environment)
an re ma (arays herwydh aga gre 2011-2102)
yw Celtic Rangers2 Motherwell Dundee
United Heart of Midlothian St Johnstone
Kilmarnock St Mirren Aberdeen Inverness
Hibernian ha Ross County Arsquon parys oll ma
nyns eus marnas dew anedha ha re beu
kampyoryon an kolmedh dres blydhynyow oll
an kesstrif Celtic ha Rangers Raghenna
henwys yns lsquoThe Old Firmrsquo (An Kowethas
Koth) Kynsa seson an dhew bara ma o 1890-
1891 Gans istori arsquon par nyns yw kales
konvedhes angoes ha sorr an skoedhyoryon
Rangers a-gynsow wosa ahweryow aga fara
Celtic erbynn Rangers
Yn gwiryonedh lies para an kolmedh re
wodhevys ankenyow arghansek ynter 2007 ha
hedhyw yrsquoga mysk Motherwell Hearts
Dundee ha Hibernian Kaletter meur yw arveth
steroniethel an beldroesysi yrsquon vlydhen 2010
arveth peldroesysi Heart of Midlothian o 126
an gober dien ha kendonow an para o ogas ha
pound8 milvil Yma rutyans meur ynter lsquoAn
Kowethas Kothrsquo harsquon parys erell ha pup-prys
yth yw arghans dhe gres an dhadhel Sky Sports
a brofyas pound45m yrsquon vlydhen 2002 rag reythyow-
bellwolok dres an kolmedh mes Celtic ha
Rangers a dhifennlettyas an degemmerans
Nevra ny veu profyans mar ughel a-wosa ha
lies para yrsquon kolmedh yw lowen lowr lemmyn
ow mires orth koedh Rangers avel piwas ewn
awos aga hovaytis
2 Bys yrsquon seson diwethha 2011-12 pan veu Rangers
gorrys dhersquon peswora nivel a beldroes albanek awos
dyghtyansow arghansek anlaghel
Arwoedh Kolmedh Kynsa Alba
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 7
Dyghtyoryon Celtic ha Rangers Neil
Lennon hag Ally McCoist (skeusennow dhe-
woeles) a gows yrsquon nowodhow-bellwolok ogas
ha pub nos mes nyns yw an eyl po y gila
kowser freth lsquofitba mummlersquo (hanas peldroes)
yw hanow yrsquogan chi an flows ma Byttegyns
tus Alban a gar aga feldroes dres eghenn ha
lowen yns ow koslowes orth pub dral ha pub
brywsyonenn
Ytho mars yw hemma da genowgh hwi
ynwedh ottomma nebes brywsyon erell yn
kever an Kolmedh Kynsa Albanek
Brassa gwaynyans tre Celtic 9-0 Aberdeen (2010-2011)
Brassa gwaynyans a-ves St Johnstone 0-7 Rangers (1998-1999)
Brassa kevriv dien Motherwell 6-6 Hibernian (2009-2010)
Brassa niver fyttow heb fethans Celtic 32
(2003-2004)
Brassa niver fyttow heb gwaynyans Hamilton Academical 22 (2010-2011)
An yowynka peldroesyas Scott Robinson Hearts v Inverness 16 bloedh ha 45 dydh
An kotha peldroesyas Andy Millen St Mirren v Hearts 42 bloedh ha 279 dydh
An skaffa kevrivr Anthony Stokes Hibernian 1-4 Rangers 124 eylenn
Brassa lu skoedhyoryon Celtic v St Mirren 60440
Lyha lu skoedhyoryon Gretna v Inverness 431
Brassa pris treusporth Tore Andre Flo Chelsea dhe Rangers pound12 milvil
GGwwrreekkkk GGoorrhheell
11990077 ggaannss FFrraannkk BBlleewweetttt
Hwedhel gwrekk gorhel an lsquoBalticrsquo
ogas dhe Borthynys yn 1907
Ow hwedhel yw a-dro dhe wrekk gorhel yn
1907 mes y feu lies gwrekk arall orth an arvor
ma yn arbennik ogas dhe Benn an Wlas Rag
ensampel yn 1242 namna veu beudhys broder
Myghtern Henry Tressa Richard (Yurl Kernow)
dhe Borthynys ogas dhersquon fow bras hag a ros
dhersquon dre an hanow Sowsnek Mushol (hanow
hedhyw Mousehole) Gorsav skath-sawya
Pennlegh (Penlee) a veu ogas dhe Borthynys yn
1913 (a-lemmyn selys yn Porth Lulynn) hag y
feu prest pur vysi awos bos an arvor mar
beryllus An skath-sawya Sen Senan (Sennen yn
Sowsnek) yw nessa dhe Benn an Wlas mes yn
fenowgh ny yllir lonchya a Sen Senan drefenn
bos an mor re arow
Yn trajek yn 1981 y hwarva dhersquon skath-
sawya anfeusi drog may feudhas eth esel mayni
hag eth arall Tri henderow a a veu kellys yrsquon
skath-sawya na Lies blydhen moy a-varra ow
thas-gwynn esa yn skath-sawya Penlee ynwedh
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 8
dew-ugens blydhen ha wortiwedh lywyader o ev
seyth blydhen warn ugens Piwas brons a gavas
ev rag sawyans ogas Pennsans yn 1936
Pyskador o ev oll y vywnans harsquom teylu re
drigas yn Porthynys kansow a vlydhynyow
Kekeffrys ow thas-kuv o mester porth a-dro
dhe 1900 pan o Porthynys an brassa porth
pyskessa yn Kernow arsquon howlsedhes gans moy
es kans kok selys ena
Ogas dhe Borthynys Ynys Sen Klemens (St
Clementrsquos Isle po Mousehole Island yn
Sowsnek) yma hanter mildir arsquon arvor Yn hwir
an enys yw karrek annethys gans goelannes
hepken Dhe vorlanow namna yw ev gorherys
gans an mor ny yllir gweles an enys yn kler An
1a a vis Du 1907 o nos fest tewl ha pur arow o
an mor lsquoBaulksrsquo an Porth Porthynys veu deges
yn unn waytya tewedh
lsquoBaulksrsquo (leverys lsquoboxrsquo yn Porthynys) yw an
ger teythyek rag niver a jistys pur vras ha krev a
dhar devnythys rag stoppya ganow an porth A-
lemmyn y tegeir an porth dres gwav harsquoy igeri
dres hav awos bos kosel an porth gans skathow
ha kokow byhan hepken Byttegyns nans yw
kans blydhen fest bysi o Porthynys ha deges
veu hepken pan gwaytya tewedh yn hav hogen
Dhe seyth eur gorthuher trosow a veu
klewys diworth an ynys ha golowys gwelys yn-
hons yn kler yth esa gorhel ow mos dhe wrekk
Yn hwir an gorhel o gorhel-goelya byhan dew-
wernek (ketch yn Sowsnek) lsquoBalticrsquo y hanow
esaow tri karg lim diworth Cowes dhe
Lulynn mes yth esa mes arsquoy fordh yrsquon tewedh
An nessa skath-sawya yth esa dhe Bennsans
mes nyns yw possybyl lonchya an skath-sawya
yn hager awel Yn neb kas yn 1907 an skath-
sawya o skath-roevya hepken a gemmersa
termyn hir diworth Bennsans
Seulabrys yth esa eth kans a dus a-dro
dhersquon porth mes yth esa kaletter bras yth esa
an skathow oll yn-mes arsquon porth hag ev deges
gans an lsquobaulksrsquo Byttegyns ow thas-kuv a
ordenas digolm hag ev Mester porth Frank
Blewett y hanow ynwedh Skath vyhan
pymthek troes-hys a-hys a veu dres dhe anow
an porth ha hwegh gour hag i bodhogyon rag
roevya an skath An skath a veu degys a-ugh an
lsquobaulksrsquo gans lovanow ha meur a weresoryon
hag ena an mayni a dhiyskynnas yrsquon skath
vyhan
Nyns o pell an enys mes byhan o an skath
ha fest ughel o an mordonnow mayth o an vyaj
pur beryllus yrsquon mor garow Wostiwedh y
trehedhas an skath dhersquon ynys ha sawya hwegh
den an kapten ha dew varner ynwedh gwreg an
kapten ha dew flogh
Diwettha diwedhyans lowen ha
diwedhyans trist o an dhew dhersquon hwedhel ma
Kynsa diwedhyans lowen marner diworth an
lsquoBalticrsquo Adam Robertson Torrie y hanow a
ostyas yrsquon chi ow thas-kuv Ev a dheuth ha bos
yn kerensa gans Janie Blewett hwoer ow thas-
gwynn Wortiwedh i a dhemmedhas ha triga yn
Porthynys le mayth usi trigys aga diyskynnysi
hwath
A-wosa y teuth an diwedhyans trist aga
mab-gwynn Barrie Torrie o trigys yn Porthynys
hag a dheuth ha bos esel mayni skath-sawya
Pennlegh Ev a veudhas yn 1981 pan veu kellys
an skath-sawya lsquoSolomon Brownersquo Yn-
medhons meur a Gernowyon lsquoan mor a re hag
an mor a gemmerrsquo
Kampoellansow
httpwwwflaxman2000pwpblueyondercoukNewFilesBaltic_1907
html
httpwwwkernowcottagescoukmouseholemouseholehistoryphp
An gorhel lsquoBalticrsquo war an garrek
Mayni an lsquoBalticrsquo
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 9
TTaammaarraa ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
lsquoTamararsquo yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Legendsrsquo gans Robert Hunt dastyllys gans
Gwask Tor yn 1997 a-dhiworth lsquoPopular Romances of
the West of Englandrsquo (sic)
Tamara o myrgh Spyrysyon an dor po
korrigow ha hi a veu genys yn mogow war
Goen Derow Hy herens a gara leow tewl yn-
dann dhor- kownansow mogowyow islonkow
ha downansow mes da o gans Tamara an woen
howlyek ha rosyow splann Hy herens a erghi
yn fenowgh dhe Damara gortos yn-dann dhor
rag bos salow I arsquos gwarnya yn kever kewri an
goenyow i arsquos teva own mayth apersa an gewri
ma aga flogh teg mes ny grysis Tamara dhedha
Martesen an gwarnyans arsquos gwrug moy freth
dhe vires orth an tiryow gwartha Yn neb kas
pup-prys hi a dhienki dhiworth aga gorvirans
hag eth dhersquon nor howlyek
Dew vab a gewri Goen Derow Tavy ha
Tawrage aga hanow a welas an voren deg ha hy
thekter a wrug warnedha an dhew kepar ha hus
Yth esa hireth dhedha dhe gerdhes gensi a-hys
an runyow ha glannow avonyow Mes yth o hy
delit dhrsquoaga ledya yn helghva wariek a-ugh an
rosyow hag alsyow Dres meur a visyow i arsquos
hwila mes pup-prys hi a skapya dhiworta
worrsquotiwedh
Byttegyns unn jydh Tavy ha Tawrage a
gavas Tamara war ros ha hy fysi a dhewis ynter
an dhew anedha Kettep onan arsquos henwis meur
a henwyn kerensedhek ha fekyl owth ambosa
rohow drudh mar pedha hi y geresik y honan
Unn jydh hy herens a dhiskudhas nag esa
Tamara yn tre hag i arsquos hwilas Wosa termyn
hir i arsquos kavas owth esedha yn-dann wydhenn
war an woen ynter an dhew vab arsquon gewri
gasadow Tas Tamara a husas Tavy ha Tawrage
may kosrsquosons i fest yn ta an dhew Ena hy thas
a assayas perswadya Tamara dhe dhehweles
dhrsquoaga gogell yn-dann dhor Mes Tamara a
naghas oll resons hy thas Hi ny vynnas triga
dres oll hy dydhyow yn tewlder yrsquon
mogowyow Hi a vynnas bos rydh rag gwandra
war an goenyow yn howlsplann ha klewes an
awel glor war hy diwvogh Mebyon an gewri
nyns ens fell ha jevanek mes kuv ha deboner
Spyrys an dor an korrik a dheuth ha bos
konneryek gans y vyrgh dhirewl Yn sorr bras
ev a vollethas orth y vyrgh ha gans nerth y hus
arsquos treusfurvyas dhe avon neb a dhinewi trank
heb worfenn dhersquon mor hoelanek Tamara deg a
deudhas yn dager Hi eth ha bos livwoeth
arghansel teg dres eghenn ha krygha dhe-ves
wor-tu harsquon keynvor
Wosa termyn hir Tavy a dhifunas dhiworth
y gosk hudel Tawrage a worwedhas yn kosk
rybdho mes poneyl an run o dibobel y geresik
Tamara o gyllys glan Galarek o ev Yn desper
ev a fias dhrsquoy das kowr war woen ha derivas
dhodho y gollva Nowodhow a dreylva Tamara
re lessa hag y das a dherivas dhe Davy an
wirenn drajek Y das a gemmeras truedh orth
an anken bras arsquon tormentyas Rag y gonfortya
y das a assentyas dhrsquoy dreusfurvya ynwedh
dhersquon gover Ow fyski war garregi ow resek yn
kelliow ow dinewi dres nansow ow krowdra yn
halow ev a hwila hwath y Damara ha
worrsquotiwedh aga dowrow a omgemmyskas ogas
dhersquon mor
Byttegyns Tawrage a dhifunas wosa kosk
hir Hwedhel treusfurvyans Tamara a dheuth ha
bos aswonnys dres an ranndir hag a veu
menegys dhe Dawrage gans troesyas ow passya
Pan wodhya ev tenkys y Damara ev a fyskas
dhe huder war Woen Derow Ev a bysis an
huder a wul husenn rag dos ha bos gover y
honan Mes ev a ankovas govynn orth an
troesyas yn py tu res eth Tamara Ev a
dhismygis kamm ha dewis an tu konter Ev a
dhinewis yn-rag moredhek bynitha dhe-ves
dhe-ves dhe-ves dhiworth y Damara bys
vykken
Yrsquon keth fordh ma y tallathas an avonyow
Tamar Tavy ha Taw
Mary Sutcliffe a dheuth ha bos bardhes Gorsedh
Kernow dhe Ryskammel an vlydhen ma
Keslowena dhedhi
SSeerrvviiss EEggllooss 11
Goeldheys Eglos Pluw Tresulwedhen dyrsquoSul
an 14ves
a vis-Hedra dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 2
AAnn SSoorrrr hhaarsquorsquonn OOwwnn ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss
An hwedhel ma a veu dyllys yn kynsa gans Kowethas an
Yeth Kernewek mis-Me 1995 ISBN 1-899342-13-3 hag a
vydh dastyllys yn An Gannas yn deg rann
4 - Hwedhlow Istorek
Diwettha Beth a igoras an dra dhodho lsquoMy
re hwilas derivadow yrsquon lyvervarsquo yn-medh hi
ha my a dhiskudhas dew lyver dhe les Onan
anedha yw lyver byghan henwys lsquoIstori
Porthkoesekrsquo gans Morwenna Dalowr Harsquon
lyver ma a gampoell lyver arall My a lever
orthis yn kever an nessa lyver kynsrsquo
lsquoHeb mar - reson benowrsquo a leveris Alan
mes ny wrug Beth gorthybi dhe henna
lsquoAn lyver marsquo a besyas hi lsquoyw lyver
skrifys yn Kernewek hag yn Sowsnek lsquoAn
Anwan harsquon Gurunrsquo y hanow gans Kerneweger
a vri Brian Webb Hemm yw istori an Sordyans
Kernewek yn 1497rsquo
lsquoHa henna a wra kewsel yn kever An
Goelyadorrsquo a wovynnas Alan
lsquoNa wra Mes meur dhe les yw byttegyns
Goslowrsquo
Hag ena Beth a leveris orto yn kever an
Sordyans yn Kernow pan dhallathas an
myghtern kuntell toll boes war an bobel lsquoBrian
Webb a skrifrsquo yn-medh Beth ow kemmeres an
lyver yn-bann
lsquo pur voghosek o tus Kernow ha ny yllens i kyns oll pe toll an Myghtern Ny yllyn ni bos sur prag yth o an dus esa trigys yrsquon Lysardh neb o an kynsa dhe sordya mes yth hevel bos martesen dew acheson Kynsa den kesys seulabrys o Oby (henn yw Syrr John Oby Provost Kollji Glasneth yn Pennrynn) re bia strifow kyns yntredho harsquon werin Onan an kudynnow arsquon oes na o y settyas dalghenn an rewloryon eglosek yn fenowgh war diryow kemmyn rag aga les aga honan Yndella i a gemmeras diworth an dus po peurva po pennow-gover a geunys hag a dhowr orth aga gasa dhe
assaya dendil bywnans war an ugheldir po war an halow anfeyth hag euver
Nessa an bobel anes a gavas yrsquoga mysk penn-strifer ha hembrenkyas meur y nerth y dennvos harsquoy golonn - Mighal Yosep an Gov a Lannaghevran Ny lever istori dhyn meur a-dro dhe barth a-dryv an den y honan mes sur y hyllyn bos y vos den an bobel Kerneweger ha nyrsquogan beus yrsquon jydh hedhyw acheson vyth dhe grysi nag ova travyth mes gov po ferror len a wre oberi ha triga yrsquon dreveglos ha neb a grysi yn gwiryow ewn ha lel y geskernowyon
Sorr a lesas yn skon dres Kernow arsquon eyl penn dhrsquoy gila ha kavoes hembrenkysi yn pub kwartron rsquo
Beth a hedhis lsquoNy wrav vy lenna moy arsquon
hwedhel lemmynrsquo yn-medh hi lsquomes hwedhel
da yw ha meur dhe les y redya Mes
worrsquotiwedh an lu kernewek a veu fethys harsquon
hembrenkysi gorrys dhersquon mernans Mighal
Yosep yrsquoga myskrsquo
lsquoHa henn o hennarsquo a leveris Alan
lsquoWel yma nebes moy Goslow orth rann
arall arsquon hwedhel diworth an keth lyver
lsquoAn re a wortas yn fyw a droesyas dhe Gernow arta mes ny ankovsons po mertheryans aga hembrenkysi po acheson aga dises arsquon dalleth ha ny wrussens i gava dhersquon bobel neb re omladhsa a-barth an Myghtern Unn Sul mis Est ha Roger Whalley servyas Syrr Richard Nanfan ow kerdhes tre diworth an eglos yn Lannwedhenek ev a veu settys warnodho gans Yowann Tresyni re bia onan arsquon gaptens a Vighal Yosep ha ganso bagas a wesyon Arloedh Audley (onan an hembrenkysi re bia gorrys dhersquon mernans) Y hwrussons y weskel harsquoy asa brywys ha dianall rsquo
lsquoMesrsquo a leveris Alan yn unn gemmyska
lsquonyns yw Lannwedhenek ogas dhe Borthkoesek
Pyth yw an gevrenn ynter an dhew lersquo
Beth a hwarthas lsquoPerthyans keresikrsquo yn-
medh hi lsquoGoslow orth ow nessa hwedhelrsquo Ena
hi a gewsis yn kever an lyver arall an istori a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 3
Borthkoesek
lsquoNyns eus mes unn rann arsquon lyver yw dhe
les dhyn nirsquo yn-medh hi lsquoha henn yw rann verr
a-dro dhersquon Goelyador My a vynn lenna an
rann
lsquoAn Goelyador An Goelyador yw menhir bras usi ow sevel ogas hag unn mildir diworth Porthkoesek war an als dhe barth dhyghow an dre Kepar harsquon menhiryon erell yrsquon ranndir yth yw an menhir ma a antikwita meur Ny wodhon ni fatell vedha devnydhys an menhir yrsquon termyn usi passyes po rag mynnas a gryjyans po mynnas steroniethek po rag musura an sesons
Yn termyn moy diwedhes yma kyhwedhel dhe les yn kever an Sordyans Kernewek a 1497 Rag derivadow yn kever an Sordyans ma gwel lyver An Anwan harsquon Gurun gans Brian Webb
An hwedhel a-dro dhersquon Goelyador yw dell syw Wosa an Sordyans an hembrenkysi a veu gorrys dhersquon mernans neb unn gov Mighal Yosep y hanow yrsquoga mysk
Lemmyn harsquon dus kernewek dehwelys dhe Gernow arta yth esa sorr bras erbynn an myghtern harsquoy wesyon
Dell hevel yth esa niver a skoedhyoryon Mighal Yosep ow triga ogas dhe Borthkoesek hag yrsquon keth le yth esa Hykka Karndu gwas kesys an myghtern Herwydh an hwedhel neb unn skoedhyer a Vighal Yosep Pol Trewoeles y hanow a wrug dannvon notenn dhe Hykka Karndu ha desedha kuntelles ganso dhe gewsel a-dro dhe negys arghansek An dhew dhen a vetyas an eyl orth y gila dhersquon menhir Dell heveli diwettha Pol Trewoeles a dhiskudhas y lelder dhe Vighal Yosep ha dadhel arow a sywyas An dhew o ervys hag yth esa batel gwyls An nessa dydh aga horfow a veu diskudhys brywys goesek ha marow ow poesa erbynn goeles an menhirrsquo
Beth a hedhis ha mires orth Alan yn trygh
lsquoWelrsquo yn-medh hi lsquoa nyns yw henna unnyans
istorek - sorr hag own yn hwirrsquo
lsquoRes yw dhymm avowa Bethrsquo a worthybis
Alan lsquohenn yw tamm a ober da Dhe wir yma
sorr hag own ena - mes an keth govynn a wra
pesyarsquo
lsquoHenn yw rsquo
lsquoBythkweth ny wrug vy klewes
kyhwedhlow arsquon par na kyns yn kever An
Goelyador ha hwarvos kepar harsquogan prevyans
Prag Ha prag lemmynrsquo
AArrllooeeddhh aann
BByyssoowwyyeerr
Arloedh an Bysowyer (Lord of the Rings) gans JRR
Tolkien Chaptra Dew treylys dhe Gernewek gans Jerry
Jeffries Drefenn y vos hir dyllys vydh yn An Gannas yn eth
rann Pella derivadow a-dro dhe rann arall an hwedhel a-
dhiworth Jerry
4
A-dro dhersquon termyn ma Gandalf a
dhasomdhiskwedhas wosa estrik hir Dre deyr
blydhen wosa an kevywi ev re beu gyllys Ena
ev a wodrigas orth Frodo a verr dermyn ha
wosa mires orto gans rach ev a asas arta Dres
an nessa blydhen po diw ev re omdhiskwedhas
lieskweyth ow tos yn anwaytys wosa mo hag
ow kasa heb gwarnyans kyns howlsevel Ny
vynna ev kewsel a-dro dhrsquoy negys ha vyajyow y
honan hag yrsquon jevo bern yn kever nowodhow a-
dro dhe yeghes Frodo harsquoy wriansow
Ena distowgh y wodrigow re hedhsa Yth
esa moy es naw blydhen a-ban yrsquon gwelsa
Frodo po klewes diworto ha ev re dhallathsa
tybi an pystrier dhe gelli oll y vern a-dro dhe
hobytow ha nevra ny dhehwelsa ev Mes an
gorthugher ma dell gerdhas Sam tre hag yth
esa mo ow tewlhe y teuth knouk aswonnys dhe
fenester an studhva
Frodo a dhynnerghis y gothman gans marth
ha delit bras I a viras yn tynn an eyl orth y gila
lsquoOll yw da ehrsquo a leveris Gandalf lsquoDha
wolok yw an keth ha bykken Frodorsquo
lsquoHa ty ynwedhrsquo a worthybis Frodo mes yn-
dann gel ev a dybis golok an pystrier dhe vos
kottha hag usys dre breder Ev a wovynnas orto
rag nowodhow yn y gever y honan hag yn
kever an bys bras ha kyns pell yth esens i yn
keskows down ow pesya pell yrsquon nos
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 4
Nessa myttin wosa hansel diwedhes yth
esa an pystrier owth esedha gans Frodo ryb
fenester igor an studhva Yth esa tan splann
dhersquon oeles mes an howl o toemm hag yth esa
gwyns soth Yth esa golok fresk dhersquon bys harsquon
liwyow glas a Wenton a splannas yrsquon parkow ha
dhe pennow bysyes an gywdh
Gandalf a borthas kov a wenton ogas ha
peswar ugens blydhen kyns pan wrug Bylbo
poenya yn-mes a Bag End heb lien dorn Y wols
o gwynna martesen es an termyn na harsquoy varv
ha dewabrans o hirra ha moy a gryghyow a
vern ha furneth dhrsquoy enep mes y dhewlagas o
mar vryntin ha kyns hag ev a vogas ha hwytha
kylghyow-mog gans an keth kris ha delit
Yth esa ev ow megi yn taw lemmyn
drefenn Frodo dhe esedha kosel kellys yn y
breder Hwath yn splannder an myttin ev a
omglewas skeus tewl an nowodhow re beu dres
gans Gandalf Wostiwedh ev a dorras an taw
lsquoNyhewer ty a dhallathas igeri orthiv traow
koynt yn kever ow bysow Gandalfrsquo yn-medh
ev lsquoHag ena ty a hedhis ty a leveris y fedha
gwell gasa maters arsquon par na bys dydhweyth A
ny dybydh y fia termyn da dhe worfenna
lemmyn Ty a lever an bysow dhe vos dyantell
dyantella dre bell es dell dhismygav Fatellrsquo
lsquoYn fordhow palsrsquo a worthybis an pystrier
lsquonerthekka dre bell yw ev es dell vynnis vy tybi
yn kynsa nerthek lowr dhe fetha nebonan a agh
marwel arsquon piwvo An bysow arsquon piwviarsquo
lsquoYn Eregion nans yw termyn hir bysowyer-
Elf pals a veu gwrys bysowyer hudel dell
henwowgh hag yrsquos tevo gnas dihaval nebes o
nerthekka es re arall Nyns o an bysowyer-le
moy es prov yrsquon kreft kyns y vos konvedhys yn
leun ha dhersquon govyon Elf nyns ens i moy es
gwariellow - mes dhersquom brys vy dyantell rag
tus varwel Mes an Bysowyer Meur an
Bysowyer A Nerth i o peryllus yn hwir
Den marwel Frodo a with onan an
Bysowyer Meur ny wra ev merwel mes ny wra
ev tevi po kavoes moy a vywnans ny wra ev
marnas pesya bys pan vo pub mynysenn
skwithus Ha mar kwra ev devnydhya an bysow
lieskweyth rag dos ha bos mes a wel ev a
danowha worrsquotiwedh ev a dheu ha bos mes a
wel bykken hag ev a gerdh yrsquon mo yn-dann
lagas an nerth tewl a rewl an Bysowyer
Worrsquotiwedh ndash wosa termyn pell mar pe ev krev
mes na grevder na vynnas da a vydh pesya -
worrsquotiwedh an nerth tewl a wra y dhevorya
lsquoAss yw henna euthykrsquo a leveris Frodo Yth
esa taw hir arall Tros a Sam Gamji ow treghi an
gwels a dheuth a-ji diworth an lowarth
lsquoPes termyn a wrussrsquota godhvos hennarsquo a
wovynnas Frodo wosa pols hir lsquoHa pygemmys
a wodhya Bylborsquo
lsquoNy wrug Bylbo godhvos moy es dell
leveris ev orthis sur ov vyrsquo yn-medh Gandalf
lsquoNevra ny rosa ev travyth dhiso mar typpo ev
dhe vos dyantell kyn ambossiv dhersquoth witha Ev
a dybis bos an bysow pur deg ha dhe-les
treweythyow ha mar pe neppth kamm po koynt
yth o ev y honan Ev a leveris an bysow dhe
ldquodevi ynrsquoy vrysrdquo hag ev o prederus yn y gever
pup-prys mes ny wrug ev dismygi an blam dhe
vos dhersquon bysow Ev a dhiskudhas bos res y
witha gans rach dell heveli nyns o ev arsquon keth
braster po poesedh pup-prys ev a lehas po
brashe yn maner koynt hag a slynkyo a-
dhesempis diworth bys mayth o ev tynn kynsrsquo
lsquoYa ev arsquom gwarnyas yn kever henna yn y
dhiwettha lytherrsquo a leveris Frodo lsquoytho my
rersquon gwithas war y gadon pup-prysrsquo
lsquoPur furrsquo a-leveris Gandalf lsquoMes yn kever
y vywnans hir bythkweth ny wrug Bylbo y
gevrenna gans an bysow Ev a synsi oll an vri
rag henna dhrsquoy honan ha pur woethus o ev yn y
gever Kynth omglewo ev dibowes Tanow hag
ystynnys dell leveris ev Honn o arwoedh an
bysow dhrsquoy sesya
lsquoPes termyn a wrussrsquota godhvos oll a
hennarsquo a wovynnas Frodo arta
lsquoA wodhyen vyrsquo yn medh Gandalf lsquoMy
woer meur a woer an Fur hepken Frodo Mes
mar kovynnydh jy ldquogodhvos yn kever an bysow
mardquo wel nyns ov vy sur yn y gever hwath
Yma unn prov moy dhe wul Mes ny dhoutyav
vy arsquom dismyk namoyrsquo
lsquoPrsquoeur hwrug vy dalleth dismygirsquo ev a
omwovynnas ow hwithra y gov lsquoDell borthav
kov ndash yrsquon keth vlydhen an Konsel Gwynn dhe
estewlel an nerth tewl a-dhiworth Koes
Murkwud nebes kyns an Vatel a Bymp Lu yth
o pan dhiskudhas Bylbo y vysow Skeus a
goedhas war ow holonn dhersquon termyn na kyn
na wrug vy godhvos an pyth a wrug owna
dhymm My a omwovynnas lieskweyth fatell
wrug Gollum kavoes Bysow Meur dell o yn
apert - henn o kler a-dhesempis Ena my a
glewas hwedhel koynt Bylbo fatell wrug ev y
waynya ha nyrsquon krysis Pan wrug vy klewes an
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 5
gwiryoneth a-dhiworto my a welas a-dhesempis
fatell wrug ev assaya gorra y berghennogeth arsquon
bysow yn-mes a dhout Haval orth Gollum gans
y ldquoro-pennbloedhrdquo An gowyow o re haval hag
yth esa anes genev Apert o bos nerth drog
dhersquon bysow a wre oberi orth y withor a-
dhistowgh Henn o an kynsa gwarnyans gwir
dhymm nag o pup-tra da My a leveri orth
Bylbo lieskweyth dhe vos gwell gwitha bysow
arsquon par na anusys mes nyns o henna da ganso
hag ev a dho ha bos serrys yn skon Ny yllis vy
gul travyth arall Ny yllis vy y sesya diworto
heb gul damaj brassa ha ny via ewn my dhe
wul yndella yn neb kas Ny yllis vy gul moy es
mires orto ha gortos Martesen y talvia dhymm
hwithra kusul Saruman Gwynn mes neppyth
arsquom hedhi pup-prysrsquo
lsquoPiw yw evrsquo a wovynnas Frodo lsquoNy wrug
vy klewes a-dro dhodho kynsrsquo
lsquoNyns yw wel nyns esa hobytow a vern
dhodho Mes ev yw a-vri yn mysk an Fur Ev
yw penn ow urdh ha penn an Konsel Y
skentoleth yw down mes y woeth re devis war
y lergh ha kas yw ganso mellyans Skians an
Bysowyer-elf yw y diredh Dre dermyn hir a
wre ev aga studhya ow hwithra an kevrinyow
arsquoga gwrians mes pan veu dedhlys an
Bysowyer gans an Konsel yth esa y eryow yn
aga hever yn konter dhersquom own Ytho ow dout
a besyas yn kosk ndash mes yn anes Hwath my a
viras orth Bylbo ha gortosrsquo
lsquoHa dell heveli puptra gans Bylbo o da
Harsquon blydhynyow a dremenas Ya i a
dremenas ha ny wrens i y dava dell heveli
Nyns esa semlant a henys dhodho vydholl An
skeus a goedhas warnav unnweyth arta Mes my
a omleveri ldquoYma ev a-dhiworth teylu hir aga
bywnans war-tu harsquoy vamm Yma termyn
hwath Gortrdquo
lsquoHa my a worta Bys yrsquon nos na may hwrug
ev gasa an chi ma Ev a wrug ha leverel traow
dhersquon nos na arsquom lenwis gans own na ylli bos
lehes gans geryow oll Saruman Sur en vy dhersquon
termyn na bos neppyth tewl ha marwel owth
oberi Ha my re spenas brassa rann an
vblydhynyow a-dhia an termyn na ow hwithra
gwirvos an materrsquo
lsquoNy veu gwrys neb damaj ow pesya beursquo a
wovynnas Frodo yn prederus lsquoEv a via yagh dre
dermyn a ny via ev A allsa ev powes yn
koselrsquo
lsquoEv a omglewas gwell a-dhistowghrsquo yn
medh Gandalf lsquoMes nyns eus marnas unn Nerth
yrsquon bys ma a woer oll yn kever an Bysowyer
harsquoga effeythyow ha dhersquom brys vy nyns eus
Nerth vytholl yrsquon bys a woer pup-tra yn kever
hobytow Yn mysk an Fur yth ov vy an huni yn
unnsel a studh skians-hobyt skorrenn a skians
anusadow mes leun a varthow Mar vedhel hag
amanenn mes treweythyow mar grev ha
gwreydh gwydh koth Gwirhaval yw dhersquom brys
vy nebes anedha dhe sevel orth nerth an
Bysowyer dre dermyn hirra dre bell es kryssa an
Fur Ny dybav bos res dhis prederi yn kever
Bylborsquo
lsquoYn hwir ev a biwa an bysow dre
vldhynyow pals harsquoy dhevnydhya rakhenna y
fo termyn hir kyns lehe y nerth ndash kyns bos
salow ragdho dhrsquoy weles arta Poken ev a bywo
dre vlydhynyow yn lowen hedhi dell o ev pan
wrug ev y hepkorr Ev arsquon hepkorras arsquoy vodh
poynt a-vri Na nyns en vy prederus yn kever
Bylbo namoy wosa ev dhe hepkorr an dra
Ragos jy yth omglewav omgemmeryansrsquo
A-ban asas Bylbo my re beu prederus yrsquoth
kever hag a-dro dhe oll an hobytow didhanus
fol diweres ma Y fia boemm ankensi dhersquon
bys mar fethha an Nerth Tewl an Shayr mar
teffa ha bos kethys dha Bolgers Bofynsow
Breysgerdelyow kuv lowenek fol heb menegi
an Bagynsow gokkirsquo
Frodo a grenas lsquoMes prag y fia yndella Ha
prag y fia hwans dhodho a gethyon arsquon par narsquo
lsquoYn hwirrsquo a worthybis Gandalf lsquoMy a grys
ev dhe ankevi bosva hobytow kyns lemmyn
kyns lemmyn dell leverav Y tal dhis bos pes da
Mes dha salowder yw gyllys Nyns eus res
dhodho ahanowgh ndash yma meur a gethyon erell
dhodho hag yw moy dhe-les ndash mes ny vynn ev
agas ankevi arta Ha hobytow avel kethyon
druan a via gwell ganso es hobytow lowen ha
rydh Yma atti ha drog-gras gansorsquo
lsquoDrog-grasrsquo yn-medh Frodo lsquoDrog-gras
rag pyth Ny wonn vy hwath pandrrsquoa vo styr oll
a hemma ragov vy ha rag Bylbo harsquogan bysowrsquo
lsquoYn hwir yma styr a-vri ragowghrsquo a leveris
Gandalf lsquoNy wodhes jy an peryll gwir hwath
mes ty a wra Nyns en vy sur anodho ow honan
pan esen vy omma yrsquon diwettha tro mes an
termyn dhrsquoy dhiskudha re dheuth Ro dhymm an
bysow pols
ow pesya mis-Du 2012
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 6
KKeessvvaa aann TTaavveess KKeerrnneewweekk
DDyyddhh DDyysskkaaddoorryyoonn
Kesva an Taves Kernewek arsquoth helow dhe
lsquoDhydh Dyskadoryonrsquo Synsys vydh an 6es
a vis
Hedra 2012 dhe Jambour an Konsel Chi
Karrek Truru
An dowlenn servadow yw
1000 Dynnargh hag igerans soedhogel
1030 KAG1 Mike Tresidder
1115 Kows Lisa Crosswood
1245 Prys Li (mar pleg doro hemma dha
honan)
1330 Kows Sylvia Racca
1500 Kedhlow ha Gorfenn
Pella derivadow a-dhiworth
Maureen Pierce 16 Fordh Trelawney
Kelliwik Kernow PL17 7EE
LLyytthheerr aa AAllbbaann aa--ddhhiiwwoorrtthh YYoowwaannnn BByygghhaann ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk))
An Kolmedh Kynsa Albanek
Ny garav vy peldroes vytholl - gwell yw
genev fytt rugbi - mes hedra viv ow triga yn
Alban y fydh peldroes ha nowodhow peldroes
ha kows yn kever peldroes oll a-derdro na nyns
eus diank Brassa kansrann an werin a vir orth
peldroes teythyek yn Alban ages pub bro
europek arall Dhe bup darlesans nowodhow po
der bellwolok po der radyo yma derivas yn
kever peldroes pub-dydh oll heb fall Pan
dheffo Dydh Breus y fydh BBC Alba ow
darlesa lsquoDiwedh an bys a vydh a-vorow Ha
lemmyn peldroes rsquo
An Scottish Premier League (Kolmedh
Kynsa Albanek) a styr an dewdhek para
galwesik an brassa ha kreffa yn Alban Hevlyna
1 Kyrghennedh Adhyski Gowir (Sowsnek VLE Virtual
Learning Environment)
an re ma (arays herwydh aga gre 2011-2102)
yw Celtic Rangers2 Motherwell Dundee
United Heart of Midlothian St Johnstone
Kilmarnock St Mirren Aberdeen Inverness
Hibernian ha Ross County Arsquon parys oll ma
nyns eus marnas dew anedha ha re beu
kampyoryon an kolmedh dres blydhynyow oll
an kesstrif Celtic ha Rangers Raghenna
henwys yns lsquoThe Old Firmrsquo (An Kowethas
Koth) Kynsa seson an dhew bara ma o 1890-
1891 Gans istori arsquon par nyns yw kales
konvedhes angoes ha sorr an skoedhyoryon
Rangers a-gynsow wosa ahweryow aga fara
Celtic erbynn Rangers
Yn gwiryonedh lies para an kolmedh re
wodhevys ankenyow arghansek ynter 2007 ha
hedhyw yrsquoga mysk Motherwell Hearts
Dundee ha Hibernian Kaletter meur yw arveth
steroniethel an beldroesysi yrsquon vlydhen 2010
arveth peldroesysi Heart of Midlothian o 126
an gober dien ha kendonow an para o ogas ha
pound8 milvil Yma rutyans meur ynter lsquoAn
Kowethas Kothrsquo harsquon parys erell ha pup-prys
yth yw arghans dhe gres an dhadhel Sky Sports
a brofyas pound45m yrsquon vlydhen 2002 rag reythyow-
bellwolok dres an kolmedh mes Celtic ha
Rangers a dhifennlettyas an degemmerans
Nevra ny veu profyans mar ughel a-wosa ha
lies para yrsquon kolmedh yw lowen lowr lemmyn
ow mires orth koedh Rangers avel piwas ewn
awos aga hovaytis
2 Bys yrsquon seson diwethha 2011-12 pan veu Rangers
gorrys dhersquon peswora nivel a beldroes albanek awos
dyghtyansow arghansek anlaghel
Arwoedh Kolmedh Kynsa Alba
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 7
Dyghtyoryon Celtic ha Rangers Neil
Lennon hag Ally McCoist (skeusennow dhe-
woeles) a gows yrsquon nowodhow-bellwolok ogas
ha pub nos mes nyns yw an eyl po y gila
kowser freth lsquofitba mummlersquo (hanas peldroes)
yw hanow yrsquogan chi an flows ma Byttegyns
tus Alban a gar aga feldroes dres eghenn ha
lowen yns ow koslowes orth pub dral ha pub
brywsyonenn
Ytho mars yw hemma da genowgh hwi
ynwedh ottomma nebes brywsyon erell yn
kever an Kolmedh Kynsa Albanek
Brassa gwaynyans tre Celtic 9-0 Aberdeen (2010-2011)
Brassa gwaynyans a-ves St Johnstone 0-7 Rangers (1998-1999)
Brassa kevriv dien Motherwell 6-6 Hibernian (2009-2010)
Brassa niver fyttow heb fethans Celtic 32
(2003-2004)
Brassa niver fyttow heb gwaynyans Hamilton Academical 22 (2010-2011)
An yowynka peldroesyas Scott Robinson Hearts v Inverness 16 bloedh ha 45 dydh
An kotha peldroesyas Andy Millen St Mirren v Hearts 42 bloedh ha 279 dydh
An skaffa kevrivr Anthony Stokes Hibernian 1-4 Rangers 124 eylenn
Brassa lu skoedhyoryon Celtic v St Mirren 60440
Lyha lu skoedhyoryon Gretna v Inverness 431
Brassa pris treusporth Tore Andre Flo Chelsea dhe Rangers pound12 milvil
GGwwrreekkkk GGoorrhheell
11990077 ggaannss FFrraannkk BBlleewweetttt
Hwedhel gwrekk gorhel an lsquoBalticrsquo
ogas dhe Borthynys yn 1907
Ow hwedhel yw a-dro dhe wrekk gorhel yn
1907 mes y feu lies gwrekk arall orth an arvor
ma yn arbennik ogas dhe Benn an Wlas Rag
ensampel yn 1242 namna veu beudhys broder
Myghtern Henry Tressa Richard (Yurl Kernow)
dhe Borthynys ogas dhersquon fow bras hag a ros
dhersquon dre an hanow Sowsnek Mushol (hanow
hedhyw Mousehole) Gorsav skath-sawya
Pennlegh (Penlee) a veu ogas dhe Borthynys yn
1913 (a-lemmyn selys yn Porth Lulynn) hag y
feu prest pur vysi awos bos an arvor mar
beryllus An skath-sawya Sen Senan (Sennen yn
Sowsnek) yw nessa dhe Benn an Wlas mes yn
fenowgh ny yllir lonchya a Sen Senan drefenn
bos an mor re arow
Yn trajek yn 1981 y hwarva dhersquon skath-
sawya anfeusi drog may feudhas eth esel mayni
hag eth arall Tri henderow a a veu kellys yrsquon
skath-sawya na Lies blydhen moy a-varra ow
thas-gwynn esa yn skath-sawya Penlee ynwedh
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 8
dew-ugens blydhen ha wortiwedh lywyader o ev
seyth blydhen warn ugens Piwas brons a gavas
ev rag sawyans ogas Pennsans yn 1936
Pyskador o ev oll y vywnans harsquom teylu re
drigas yn Porthynys kansow a vlydhynyow
Kekeffrys ow thas-kuv o mester porth a-dro
dhe 1900 pan o Porthynys an brassa porth
pyskessa yn Kernow arsquon howlsedhes gans moy
es kans kok selys ena
Ogas dhe Borthynys Ynys Sen Klemens (St
Clementrsquos Isle po Mousehole Island yn
Sowsnek) yma hanter mildir arsquon arvor Yn hwir
an enys yw karrek annethys gans goelannes
hepken Dhe vorlanow namna yw ev gorherys
gans an mor ny yllir gweles an enys yn kler An
1a a vis Du 1907 o nos fest tewl ha pur arow o
an mor lsquoBaulksrsquo an Porth Porthynys veu deges
yn unn waytya tewedh
lsquoBaulksrsquo (leverys lsquoboxrsquo yn Porthynys) yw an
ger teythyek rag niver a jistys pur vras ha krev a
dhar devnythys rag stoppya ganow an porth A-
lemmyn y tegeir an porth dres gwav harsquoy igeri
dres hav awos bos kosel an porth gans skathow
ha kokow byhan hepken Byttegyns nans yw
kans blydhen fest bysi o Porthynys ha deges
veu hepken pan gwaytya tewedh yn hav hogen
Dhe seyth eur gorthuher trosow a veu
klewys diworth an ynys ha golowys gwelys yn-
hons yn kler yth esa gorhel ow mos dhe wrekk
Yn hwir an gorhel o gorhel-goelya byhan dew-
wernek (ketch yn Sowsnek) lsquoBalticrsquo y hanow
esaow tri karg lim diworth Cowes dhe
Lulynn mes yth esa mes arsquoy fordh yrsquon tewedh
An nessa skath-sawya yth esa dhe Bennsans
mes nyns yw possybyl lonchya an skath-sawya
yn hager awel Yn neb kas yn 1907 an skath-
sawya o skath-roevya hepken a gemmersa
termyn hir diworth Bennsans
Seulabrys yth esa eth kans a dus a-dro
dhersquon porth mes yth esa kaletter bras yth esa
an skathow oll yn-mes arsquon porth hag ev deges
gans an lsquobaulksrsquo Byttegyns ow thas-kuv a
ordenas digolm hag ev Mester porth Frank
Blewett y hanow ynwedh Skath vyhan
pymthek troes-hys a-hys a veu dres dhe anow
an porth ha hwegh gour hag i bodhogyon rag
roevya an skath An skath a veu degys a-ugh an
lsquobaulksrsquo gans lovanow ha meur a weresoryon
hag ena an mayni a dhiyskynnas yrsquon skath
vyhan
Nyns o pell an enys mes byhan o an skath
ha fest ughel o an mordonnow mayth o an vyaj
pur beryllus yrsquon mor garow Wostiwedh y
trehedhas an skath dhersquon ynys ha sawya hwegh
den an kapten ha dew varner ynwedh gwreg an
kapten ha dew flogh
Diwettha diwedhyans lowen ha
diwedhyans trist o an dhew dhersquon hwedhel ma
Kynsa diwedhyans lowen marner diworth an
lsquoBalticrsquo Adam Robertson Torrie y hanow a
ostyas yrsquon chi ow thas-kuv Ev a dheuth ha bos
yn kerensa gans Janie Blewett hwoer ow thas-
gwynn Wortiwedh i a dhemmedhas ha triga yn
Porthynys le mayth usi trigys aga diyskynnysi
hwath
A-wosa y teuth an diwedhyans trist aga
mab-gwynn Barrie Torrie o trigys yn Porthynys
hag a dheuth ha bos esel mayni skath-sawya
Pennlegh Ev a veudhas yn 1981 pan veu kellys
an skath-sawya lsquoSolomon Brownersquo Yn-
medhons meur a Gernowyon lsquoan mor a re hag
an mor a gemmerrsquo
Kampoellansow
httpwwwflaxman2000pwpblueyondercoukNewFilesBaltic_1907
html
httpwwwkernowcottagescoukmouseholemouseholehistoryphp
An gorhel lsquoBalticrsquo war an garrek
Mayni an lsquoBalticrsquo
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 9
TTaammaarraa ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
lsquoTamararsquo yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Legendsrsquo gans Robert Hunt dastyllys gans
Gwask Tor yn 1997 a-dhiworth lsquoPopular Romances of
the West of Englandrsquo (sic)
Tamara o myrgh Spyrysyon an dor po
korrigow ha hi a veu genys yn mogow war
Goen Derow Hy herens a gara leow tewl yn-
dann dhor- kownansow mogowyow islonkow
ha downansow mes da o gans Tamara an woen
howlyek ha rosyow splann Hy herens a erghi
yn fenowgh dhe Damara gortos yn-dann dhor
rag bos salow I arsquos gwarnya yn kever kewri an
goenyow i arsquos teva own mayth apersa an gewri
ma aga flogh teg mes ny grysis Tamara dhedha
Martesen an gwarnyans arsquos gwrug moy freth
dhe vires orth an tiryow gwartha Yn neb kas
pup-prys hi a dhienki dhiworth aga gorvirans
hag eth dhersquon nor howlyek
Dew vab a gewri Goen Derow Tavy ha
Tawrage aga hanow a welas an voren deg ha hy
thekter a wrug warnedha an dhew kepar ha hus
Yth esa hireth dhedha dhe gerdhes gensi a-hys
an runyow ha glannow avonyow Mes yth o hy
delit dhrsquoaga ledya yn helghva wariek a-ugh an
rosyow hag alsyow Dres meur a visyow i arsquos
hwila mes pup-prys hi a skapya dhiworta
worrsquotiwedh
Byttegyns unn jydh Tavy ha Tawrage a
gavas Tamara war ros ha hy fysi a dhewis ynter
an dhew anedha Kettep onan arsquos henwis meur
a henwyn kerensedhek ha fekyl owth ambosa
rohow drudh mar pedha hi y geresik y honan
Unn jydh hy herens a dhiskudhas nag esa
Tamara yn tre hag i arsquos hwilas Wosa termyn
hir i arsquos kavas owth esedha yn-dann wydhenn
war an woen ynter an dhew vab arsquon gewri
gasadow Tas Tamara a husas Tavy ha Tawrage
may kosrsquosons i fest yn ta an dhew Ena hy thas
a assayas perswadya Tamara dhe dhehweles
dhrsquoaga gogell yn-dann dhor Mes Tamara a
naghas oll resons hy thas Hi ny vynnas triga
dres oll hy dydhyow yn tewlder yrsquon
mogowyow Hi a vynnas bos rydh rag gwandra
war an goenyow yn howlsplann ha klewes an
awel glor war hy diwvogh Mebyon an gewri
nyns ens fell ha jevanek mes kuv ha deboner
Spyrys an dor an korrik a dheuth ha bos
konneryek gans y vyrgh dhirewl Yn sorr bras
ev a vollethas orth y vyrgh ha gans nerth y hus
arsquos treusfurvyas dhe avon neb a dhinewi trank
heb worfenn dhersquon mor hoelanek Tamara deg a
deudhas yn dager Hi eth ha bos livwoeth
arghansel teg dres eghenn ha krygha dhe-ves
wor-tu harsquon keynvor
Wosa termyn hir Tavy a dhifunas dhiworth
y gosk hudel Tawrage a worwedhas yn kosk
rybdho mes poneyl an run o dibobel y geresik
Tamara o gyllys glan Galarek o ev Yn desper
ev a fias dhrsquoy das kowr war woen ha derivas
dhodho y gollva Nowodhow a dreylva Tamara
re lessa hag y das a dherivas dhe Davy an
wirenn drajek Y das a gemmeras truedh orth
an anken bras arsquon tormentyas Rag y gonfortya
y das a assentyas dhrsquoy dreusfurvya ynwedh
dhersquon gover Ow fyski war garregi ow resek yn
kelliow ow dinewi dres nansow ow krowdra yn
halow ev a hwila hwath y Damara ha
worrsquotiwedh aga dowrow a omgemmyskas ogas
dhersquon mor
Byttegyns Tawrage a dhifunas wosa kosk
hir Hwedhel treusfurvyans Tamara a dheuth ha
bos aswonnys dres an ranndir hag a veu
menegys dhe Dawrage gans troesyas ow passya
Pan wodhya ev tenkys y Damara ev a fyskas
dhe huder war Woen Derow Ev a bysis an
huder a wul husenn rag dos ha bos gover y
honan Mes ev a ankovas govynn orth an
troesyas yn py tu res eth Tamara Ev a
dhismygis kamm ha dewis an tu konter Ev a
dhinewis yn-rag moredhek bynitha dhe-ves
dhe-ves dhe-ves dhiworth y Damara bys
vykken
Yrsquon keth fordh ma y tallathas an avonyow
Tamar Tavy ha Taw
Mary Sutcliffe a dheuth ha bos bardhes Gorsedh
Kernow dhe Ryskammel an vlydhen ma
Keslowena dhedhi
SSeerrvviiss EEggllooss 11
Goeldheys Eglos Pluw Tresulwedhen dyrsquoSul
an 14ves
a vis-Hedra dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 3
Borthkoesek
lsquoNyns eus mes unn rann arsquon lyver yw dhe
les dhyn nirsquo yn-medh hi lsquoha henn yw rann verr
a-dro dhersquon Goelyador My a vynn lenna an
rann
lsquoAn Goelyador An Goelyador yw menhir bras usi ow sevel ogas hag unn mildir diworth Porthkoesek war an als dhe barth dhyghow an dre Kepar harsquon menhiryon erell yrsquon ranndir yth yw an menhir ma a antikwita meur Ny wodhon ni fatell vedha devnydhys an menhir yrsquon termyn usi passyes po rag mynnas a gryjyans po mynnas steroniethek po rag musura an sesons
Yn termyn moy diwedhes yma kyhwedhel dhe les yn kever an Sordyans Kernewek a 1497 Rag derivadow yn kever an Sordyans ma gwel lyver An Anwan harsquon Gurun gans Brian Webb
An hwedhel a-dro dhersquon Goelyador yw dell syw Wosa an Sordyans an hembrenkysi a veu gorrys dhersquon mernans neb unn gov Mighal Yosep y hanow yrsquoga mysk
Lemmyn harsquon dus kernewek dehwelys dhe Gernow arta yth esa sorr bras erbynn an myghtern harsquoy wesyon
Dell hevel yth esa niver a skoedhyoryon Mighal Yosep ow triga ogas dhe Borthkoesek hag yrsquon keth le yth esa Hykka Karndu gwas kesys an myghtern Herwydh an hwedhel neb unn skoedhyer a Vighal Yosep Pol Trewoeles y hanow a wrug dannvon notenn dhe Hykka Karndu ha desedha kuntelles ganso dhe gewsel a-dro dhe negys arghansek An dhew dhen a vetyas an eyl orth y gila dhersquon menhir Dell heveli diwettha Pol Trewoeles a dhiskudhas y lelder dhe Vighal Yosep ha dadhel arow a sywyas An dhew o ervys hag yth esa batel gwyls An nessa dydh aga horfow a veu diskudhys brywys goesek ha marow ow poesa erbynn goeles an menhirrsquo
Beth a hedhis ha mires orth Alan yn trygh
lsquoWelrsquo yn-medh hi lsquoa nyns yw henna unnyans
istorek - sorr hag own yn hwirrsquo
lsquoRes yw dhymm avowa Bethrsquo a worthybis
Alan lsquohenn yw tamm a ober da Dhe wir yma
sorr hag own ena - mes an keth govynn a wra
pesyarsquo
lsquoHenn yw rsquo
lsquoBythkweth ny wrug vy klewes
kyhwedhlow arsquon par na kyns yn kever An
Goelyador ha hwarvos kepar harsquogan prevyans
Prag Ha prag lemmynrsquo
AArrllooeeddhh aann
BByyssoowwyyeerr
Arloedh an Bysowyer (Lord of the Rings) gans JRR
Tolkien Chaptra Dew treylys dhe Gernewek gans Jerry
Jeffries Drefenn y vos hir dyllys vydh yn An Gannas yn eth
rann Pella derivadow a-dro dhe rann arall an hwedhel a-
dhiworth Jerry
4
A-dro dhersquon termyn ma Gandalf a
dhasomdhiskwedhas wosa estrik hir Dre deyr
blydhen wosa an kevywi ev re beu gyllys Ena
ev a wodrigas orth Frodo a verr dermyn ha
wosa mires orto gans rach ev a asas arta Dres
an nessa blydhen po diw ev re omdhiskwedhas
lieskweyth ow tos yn anwaytys wosa mo hag
ow kasa heb gwarnyans kyns howlsevel Ny
vynna ev kewsel a-dro dhrsquoy negys ha vyajyow y
honan hag yrsquon jevo bern yn kever nowodhow a-
dro dhe yeghes Frodo harsquoy wriansow
Ena distowgh y wodrigow re hedhsa Yth
esa moy es naw blydhen a-ban yrsquon gwelsa
Frodo po klewes diworto ha ev re dhallathsa
tybi an pystrier dhe gelli oll y vern a-dro dhe
hobytow ha nevra ny dhehwelsa ev Mes an
gorthugher ma dell gerdhas Sam tre hag yth
esa mo ow tewlhe y teuth knouk aswonnys dhe
fenester an studhva
Frodo a dhynnerghis y gothman gans marth
ha delit bras I a viras yn tynn an eyl orth y gila
lsquoOll yw da ehrsquo a leveris Gandalf lsquoDha
wolok yw an keth ha bykken Frodorsquo
lsquoHa ty ynwedhrsquo a worthybis Frodo mes yn-
dann gel ev a dybis golok an pystrier dhe vos
kottha hag usys dre breder Ev a wovynnas orto
rag nowodhow yn y gever y honan hag yn
kever an bys bras ha kyns pell yth esens i yn
keskows down ow pesya pell yrsquon nos
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 4
Nessa myttin wosa hansel diwedhes yth
esa an pystrier owth esedha gans Frodo ryb
fenester igor an studhva Yth esa tan splann
dhersquon oeles mes an howl o toemm hag yth esa
gwyns soth Yth esa golok fresk dhersquon bys harsquon
liwyow glas a Wenton a splannas yrsquon parkow ha
dhe pennow bysyes an gywdh
Gandalf a borthas kov a wenton ogas ha
peswar ugens blydhen kyns pan wrug Bylbo
poenya yn-mes a Bag End heb lien dorn Y wols
o gwynna martesen es an termyn na harsquoy varv
ha dewabrans o hirra ha moy a gryghyow a
vern ha furneth dhrsquoy enep mes y dhewlagas o
mar vryntin ha kyns hag ev a vogas ha hwytha
kylghyow-mog gans an keth kris ha delit
Yth esa ev ow megi yn taw lemmyn
drefenn Frodo dhe esedha kosel kellys yn y
breder Hwath yn splannder an myttin ev a
omglewas skeus tewl an nowodhow re beu dres
gans Gandalf Wostiwedh ev a dorras an taw
lsquoNyhewer ty a dhallathas igeri orthiv traow
koynt yn kever ow bysow Gandalfrsquo yn-medh
ev lsquoHag ena ty a hedhis ty a leveris y fedha
gwell gasa maters arsquon par na bys dydhweyth A
ny dybydh y fia termyn da dhe worfenna
lemmyn Ty a lever an bysow dhe vos dyantell
dyantella dre bell es dell dhismygav Fatellrsquo
lsquoYn fordhow palsrsquo a worthybis an pystrier
lsquonerthekka dre bell yw ev es dell vynnis vy tybi
yn kynsa nerthek lowr dhe fetha nebonan a agh
marwel arsquon piwvo An bysow arsquon piwviarsquo
lsquoYn Eregion nans yw termyn hir bysowyer-
Elf pals a veu gwrys bysowyer hudel dell
henwowgh hag yrsquos tevo gnas dihaval nebes o
nerthekka es re arall Nyns o an bysowyer-le
moy es prov yrsquon kreft kyns y vos konvedhys yn
leun ha dhersquon govyon Elf nyns ens i moy es
gwariellow - mes dhersquom brys vy dyantell rag
tus varwel Mes an Bysowyer Meur an
Bysowyer A Nerth i o peryllus yn hwir
Den marwel Frodo a with onan an
Bysowyer Meur ny wra ev merwel mes ny wra
ev tevi po kavoes moy a vywnans ny wra ev
marnas pesya bys pan vo pub mynysenn
skwithus Ha mar kwra ev devnydhya an bysow
lieskweyth rag dos ha bos mes a wel ev a
danowha worrsquotiwedh ev a dheu ha bos mes a
wel bykken hag ev a gerdh yrsquon mo yn-dann
lagas an nerth tewl a rewl an Bysowyer
Worrsquotiwedh ndash wosa termyn pell mar pe ev krev
mes na grevder na vynnas da a vydh pesya -
worrsquotiwedh an nerth tewl a wra y dhevorya
lsquoAss yw henna euthykrsquo a leveris Frodo Yth
esa taw hir arall Tros a Sam Gamji ow treghi an
gwels a dheuth a-ji diworth an lowarth
lsquoPes termyn a wrussrsquota godhvos hennarsquo a
wovynnas Frodo wosa pols hir lsquoHa pygemmys
a wodhya Bylborsquo
lsquoNy wrug Bylbo godhvos moy es dell
leveris ev orthis sur ov vyrsquo yn-medh Gandalf
lsquoNevra ny rosa ev travyth dhiso mar typpo ev
dhe vos dyantell kyn ambossiv dhersquoth witha Ev
a dybis bos an bysow pur deg ha dhe-les
treweythyow ha mar pe neppth kamm po koynt
yth o ev y honan Ev a leveris an bysow dhe
ldquodevi ynrsquoy vrysrdquo hag ev o prederus yn y gever
pup-prys mes ny wrug ev dismygi an blam dhe
vos dhersquon bysow Ev a dhiskudhas bos res y
witha gans rach dell heveli nyns o ev arsquon keth
braster po poesedh pup-prys ev a lehas po
brashe yn maner koynt hag a slynkyo a-
dhesempis diworth bys mayth o ev tynn kynsrsquo
lsquoYa ev arsquom gwarnyas yn kever henna yn y
dhiwettha lytherrsquo a leveris Frodo lsquoytho my
rersquon gwithas war y gadon pup-prysrsquo
lsquoPur furrsquo a-leveris Gandalf lsquoMes yn kever
y vywnans hir bythkweth ny wrug Bylbo y
gevrenna gans an bysow Ev a synsi oll an vri
rag henna dhrsquoy honan ha pur woethus o ev yn y
gever Kynth omglewo ev dibowes Tanow hag
ystynnys dell leveris ev Honn o arwoedh an
bysow dhrsquoy sesya
lsquoPes termyn a wrussrsquota godhvos oll a
hennarsquo a wovynnas Frodo arta
lsquoA wodhyen vyrsquo yn medh Gandalf lsquoMy
woer meur a woer an Fur hepken Frodo Mes
mar kovynnydh jy ldquogodhvos yn kever an bysow
mardquo wel nyns ov vy sur yn y gever hwath
Yma unn prov moy dhe wul Mes ny dhoutyav
vy arsquom dismyk namoyrsquo
lsquoPrsquoeur hwrug vy dalleth dismygirsquo ev a
omwovynnas ow hwithra y gov lsquoDell borthav
kov ndash yrsquon keth vlydhen an Konsel Gwynn dhe
estewlel an nerth tewl a-dhiworth Koes
Murkwud nebes kyns an Vatel a Bymp Lu yth
o pan dhiskudhas Bylbo y vysow Skeus a
goedhas war ow holonn dhersquon termyn na kyn
na wrug vy godhvos an pyth a wrug owna
dhymm My a omwovynnas lieskweyth fatell
wrug Gollum kavoes Bysow Meur dell o yn
apert - henn o kler a-dhesempis Ena my a
glewas hwedhel koynt Bylbo fatell wrug ev y
waynya ha nyrsquon krysis Pan wrug vy klewes an
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 5
gwiryoneth a-dhiworto my a welas a-dhesempis
fatell wrug ev assaya gorra y berghennogeth arsquon
bysow yn-mes a dhout Haval orth Gollum gans
y ldquoro-pennbloedhrdquo An gowyow o re haval hag
yth esa anes genev Apert o bos nerth drog
dhersquon bysow a wre oberi orth y withor a-
dhistowgh Henn o an kynsa gwarnyans gwir
dhymm nag o pup-tra da My a leveri orth
Bylbo lieskweyth dhe vos gwell gwitha bysow
arsquon par na anusys mes nyns o henna da ganso
hag ev a dho ha bos serrys yn skon Ny yllis vy
gul travyth arall Ny yllis vy y sesya diworto
heb gul damaj brassa ha ny via ewn my dhe
wul yndella yn neb kas Ny yllis vy gul moy es
mires orto ha gortos Martesen y talvia dhymm
hwithra kusul Saruman Gwynn mes neppyth
arsquom hedhi pup-prysrsquo
lsquoPiw yw evrsquo a wovynnas Frodo lsquoNy wrug
vy klewes a-dro dhodho kynsrsquo
lsquoNyns yw wel nyns esa hobytow a vern
dhodho Mes ev yw a-vri yn mysk an Fur Ev
yw penn ow urdh ha penn an Konsel Y
skentoleth yw down mes y woeth re devis war
y lergh ha kas yw ganso mellyans Skians an
Bysowyer-elf yw y diredh Dre dermyn hir a
wre ev aga studhya ow hwithra an kevrinyow
arsquoga gwrians mes pan veu dedhlys an
Bysowyer gans an Konsel yth esa y eryow yn
aga hever yn konter dhersquom own Ytho ow dout
a besyas yn kosk ndash mes yn anes Hwath my a
viras orth Bylbo ha gortosrsquo
lsquoHa dell heveli puptra gans Bylbo o da
Harsquon blydhynyow a dremenas Ya i a
dremenas ha ny wrens i y dava dell heveli
Nyns esa semlant a henys dhodho vydholl An
skeus a goedhas warnav unnweyth arta Mes my
a omleveri ldquoYma ev a-dhiworth teylu hir aga
bywnans war-tu harsquoy vamm Yma termyn
hwath Gortrdquo
lsquoHa my a worta Bys yrsquon nos na may hwrug
ev gasa an chi ma Ev a wrug ha leverel traow
dhersquon nos na arsquom lenwis gans own na ylli bos
lehes gans geryow oll Saruman Sur en vy dhersquon
termyn na bos neppyth tewl ha marwel owth
oberi Ha my re spenas brassa rann an
vblydhynyow a-dhia an termyn na ow hwithra
gwirvos an materrsquo
lsquoNy veu gwrys neb damaj ow pesya beursquo a
wovynnas Frodo yn prederus lsquoEv a via yagh dre
dermyn a ny via ev A allsa ev powes yn
koselrsquo
lsquoEv a omglewas gwell a-dhistowghrsquo yn
medh Gandalf lsquoMes nyns eus marnas unn Nerth
yrsquon bys ma a woer oll yn kever an Bysowyer
harsquoga effeythyow ha dhersquom brys vy nyns eus
Nerth vytholl yrsquon bys a woer pup-tra yn kever
hobytow Yn mysk an Fur yth ov vy an huni yn
unnsel a studh skians-hobyt skorrenn a skians
anusadow mes leun a varthow Mar vedhel hag
amanenn mes treweythyow mar grev ha
gwreydh gwydh koth Gwirhaval yw dhersquom brys
vy nebes anedha dhe sevel orth nerth an
Bysowyer dre dermyn hirra dre bell es kryssa an
Fur Ny dybav bos res dhis prederi yn kever
Bylborsquo
lsquoYn hwir ev a biwa an bysow dre
vldhynyow pals harsquoy dhevnydhya rakhenna y
fo termyn hir kyns lehe y nerth ndash kyns bos
salow ragdho dhrsquoy weles arta Poken ev a bywo
dre vlydhynyow yn lowen hedhi dell o ev pan
wrug ev y hepkorr Ev arsquon hepkorras arsquoy vodh
poynt a-vri Na nyns en vy prederus yn kever
Bylbo namoy wosa ev dhe hepkorr an dra
Ragos jy yth omglewav omgemmeryansrsquo
A-ban asas Bylbo my re beu prederus yrsquoth
kever hag a-dro dhe oll an hobytow didhanus
fol diweres ma Y fia boemm ankensi dhersquon
bys mar fethha an Nerth Tewl an Shayr mar
teffa ha bos kethys dha Bolgers Bofynsow
Breysgerdelyow kuv lowenek fol heb menegi
an Bagynsow gokkirsquo
Frodo a grenas lsquoMes prag y fia yndella Ha
prag y fia hwans dhodho a gethyon arsquon par narsquo
lsquoYn hwirrsquo a worthybis Gandalf lsquoMy a grys
ev dhe ankevi bosva hobytow kyns lemmyn
kyns lemmyn dell leverav Y tal dhis bos pes da
Mes dha salowder yw gyllys Nyns eus res
dhodho ahanowgh ndash yma meur a gethyon erell
dhodho hag yw moy dhe-les ndash mes ny vynn ev
agas ankevi arta Ha hobytow avel kethyon
druan a via gwell ganso es hobytow lowen ha
rydh Yma atti ha drog-gras gansorsquo
lsquoDrog-grasrsquo yn-medh Frodo lsquoDrog-gras
rag pyth Ny wonn vy hwath pandrrsquoa vo styr oll
a hemma ragov vy ha rag Bylbo harsquogan bysowrsquo
lsquoYn hwir yma styr a-vri ragowghrsquo a leveris
Gandalf lsquoNy wodhes jy an peryll gwir hwath
mes ty a wra Nyns en vy sur anodho ow honan
pan esen vy omma yrsquon diwettha tro mes an
termyn dhrsquoy dhiskudha re dheuth Ro dhymm an
bysow pols
ow pesya mis-Du 2012
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 6
KKeessvvaa aann TTaavveess KKeerrnneewweekk
DDyyddhh DDyysskkaaddoorryyoonn
Kesva an Taves Kernewek arsquoth helow dhe
lsquoDhydh Dyskadoryonrsquo Synsys vydh an 6es
a vis
Hedra 2012 dhe Jambour an Konsel Chi
Karrek Truru
An dowlenn servadow yw
1000 Dynnargh hag igerans soedhogel
1030 KAG1 Mike Tresidder
1115 Kows Lisa Crosswood
1245 Prys Li (mar pleg doro hemma dha
honan)
1330 Kows Sylvia Racca
1500 Kedhlow ha Gorfenn
Pella derivadow a-dhiworth
Maureen Pierce 16 Fordh Trelawney
Kelliwik Kernow PL17 7EE
LLyytthheerr aa AAllbbaann aa--ddhhiiwwoorrtthh YYoowwaannnn BByygghhaann ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk))
An Kolmedh Kynsa Albanek
Ny garav vy peldroes vytholl - gwell yw
genev fytt rugbi - mes hedra viv ow triga yn
Alban y fydh peldroes ha nowodhow peldroes
ha kows yn kever peldroes oll a-derdro na nyns
eus diank Brassa kansrann an werin a vir orth
peldroes teythyek yn Alban ages pub bro
europek arall Dhe bup darlesans nowodhow po
der bellwolok po der radyo yma derivas yn
kever peldroes pub-dydh oll heb fall Pan
dheffo Dydh Breus y fydh BBC Alba ow
darlesa lsquoDiwedh an bys a vydh a-vorow Ha
lemmyn peldroes rsquo
An Scottish Premier League (Kolmedh
Kynsa Albanek) a styr an dewdhek para
galwesik an brassa ha kreffa yn Alban Hevlyna
1 Kyrghennedh Adhyski Gowir (Sowsnek VLE Virtual
Learning Environment)
an re ma (arays herwydh aga gre 2011-2102)
yw Celtic Rangers2 Motherwell Dundee
United Heart of Midlothian St Johnstone
Kilmarnock St Mirren Aberdeen Inverness
Hibernian ha Ross County Arsquon parys oll ma
nyns eus marnas dew anedha ha re beu
kampyoryon an kolmedh dres blydhynyow oll
an kesstrif Celtic ha Rangers Raghenna
henwys yns lsquoThe Old Firmrsquo (An Kowethas
Koth) Kynsa seson an dhew bara ma o 1890-
1891 Gans istori arsquon par nyns yw kales
konvedhes angoes ha sorr an skoedhyoryon
Rangers a-gynsow wosa ahweryow aga fara
Celtic erbynn Rangers
Yn gwiryonedh lies para an kolmedh re
wodhevys ankenyow arghansek ynter 2007 ha
hedhyw yrsquoga mysk Motherwell Hearts
Dundee ha Hibernian Kaletter meur yw arveth
steroniethel an beldroesysi yrsquon vlydhen 2010
arveth peldroesysi Heart of Midlothian o 126
an gober dien ha kendonow an para o ogas ha
pound8 milvil Yma rutyans meur ynter lsquoAn
Kowethas Kothrsquo harsquon parys erell ha pup-prys
yth yw arghans dhe gres an dhadhel Sky Sports
a brofyas pound45m yrsquon vlydhen 2002 rag reythyow-
bellwolok dres an kolmedh mes Celtic ha
Rangers a dhifennlettyas an degemmerans
Nevra ny veu profyans mar ughel a-wosa ha
lies para yrsquon kolmedh yw lowen lowr lemmyn
ow mires orth koedh Rangers avel piwas ewn
awos aga hovaytis
2 Bys yrsquon seson diwethha 2011-12 pan veu Rangers
gorrys dhersquon peswora nivel a beldroes albanek awos
dyghtyansow arghansek anlaghel
Arwoedh Kolmedh Kynsa Alba
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 7
Dyghtyoryon Celtic ha Rangers Neil
Lennon hag Ally McCoist (skeusennow dhe-
woeles) a gows yrsquon nowodhow-bellwolok ogas
ha pub nos mes nyns yw an eyl po y gila
kowser freth lsquofitba mummlersquo (hanas peldroes)
yw hanow yrsquogan chi an flows ma Byttegyns
tus Alban a gar aga feldroes dres eghenn ha
lowen yns ow koslowes orth pub dral ha pub
brywsyonenn
Ytho mars yw hemma da genowgh hwi
ynwedh ottomma nebes brywsyon erell yn
kever an Kolmedh Kynsa Albanek
Brassa gwaynyans tre Celtic 9-0 Aberdeen (2010-2011)
Brassa gwaynyans a-ves St Johnstone 0-7 Rangers (1998-1999)
Brassa kevriv dien Motherwell 6-6 Hibernian (2009-2010)
Brassa niver fyttow heb fethans Celtic 32
(2003-2004)
Brassa niver fyttow heb gwaynyans Hamilton Academical 22 (2010-2011)
An yowynka peldroesyas Scott Robinson Hearts v Inverness 16 bloedh ha 45 dydh
An kotha peldroesyas Andy Millen St Mirren v Hearts 42 bloedh ha 279 dydh
An skaffa kevrivr Anthony Stokes Hibernian 1-4 Rangers 124 eylenn
Brassa lu skoedhyoryon Celtic v St Mirren 60440
Lyha lu skoedhyoryon Gretna v Inverness 431
Brassa pris treusporth Tore Andre Flo Chelsea dhe Rangers pound12 milvil
GGwwrreekkkk GGoorrhheell
11990077 ggaannss FFrraannkk BBlleewweetttt
Hwedhel gwrekk gorhel an lsquoBalticrsquo
ogas dhe Borthynys yn 1907
Ow hwedhel yw a-dro dhe wrekk gorhel yn
1907 mes y feu lies gwrekk arall orth an arvor
ma yn arbennik ogas dhe Benn an Wlas Rag
ensampel yn 1242 namna veu beudhys broder
Myghtern Henry Tressa Richard (Yurl Kernow)
dhe Borthynys ogas dhersquon fow bras hag a ros
dhersquon dre an hanow Sowsnek Mushol (hanow
hedhyw Mousehole) Gorsav skath-sawya
Pennlegh (Penlee) a veu ogas dhe Borthynys yn
1913 (a-lemmyn selys yn Porth Lulynn) hag y
feu prest pur vysi awos bos an arvor mar
beryllus An skath-sawya Sen Senan (Sennen yn
Sowsnek) yw nessa dhe Benn an Wlas mes yn
fenowgh ny yllir lonchya a Sen Senan drefenn
bos an mor re arow
Yn trajek yn 1981 y hwarva dhersquon skath-
sawya anfeusi drog may feudhas eth esel mayni
hag eth arall Tri henderow a a veu kellys yrsquon
skath-sawya na Lies blydhen moy a-varra ow
thas-gwynn esa yn skath-sawya Penlee ynwedh
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 8
dew-ugens blydhen ha wortiwedh lywyader o ev
seyth blydhen warn ugens Piwas brons a gavas
ev rag sawyans ogas Pennsans yn 1936
Pyskador o ev oll y vywnans harsquom teylu re
drigas yn Porthynys kansow a vlydhynyow
Kekeffrys ow thas-kuv o mester porth a-dro
dhe 1900 pan o Porthynys an brassa porth
pyskessa yn Kernow arsquon howlsedhes gans moy
es kans kok selys ena
Ogas dhe Borthynys Ynys Sen Klemens (St
Clementrsquos Isle po Mousehole Island yn
Sowsnek) yma hanter mildir arsquon arvor Yn hwir
an enys yw karrek annethys gans goelannes
hepken Dhe vorlanow namna yw ev gorherys
gans an mor ny yllir gweles an enys yn kler An
1a a vis Du 1907 o nos fest tewl ha pur arow o
an mor lsquoBaulksrsquo an Porth Porthynys veu deges
yn unn waytya tewedh
lsquoBaulksrsquo (leverys lsquoboxrsquo yn Porthynys) yw an
ger teythyek rag niver a jistys pur vras ha krev a
dhar devnythys rag stoppya ganow an porth A-
lemmyn y tegeir an porth dres gwav harsquoy igeri
dres hav awos bos kosel an porth gans skathow
ha kokow byhan hepken Byttegyns nans yw
kans blydhen fest bysi o Porthynys ha deges
veu hepken pan gwaytya tewedh yn hav hogen
Dhe seyth eur gorthuher trosow a veu
klewys diworth an ynys ha golowys gwelys yn-
hons yn kler yth esa gorhel ow mos dhe wrekk
Yn hwir an gorhel o gorhel-goelya byhan dew-
wernek (ketch yn Sowsnek) lsquoBalticrsquo y hanow
esaow tri karg lim diworth Cowes dhe
Lulynn mes yth esa mes arsquoy fordh yrsquon tewedh
An nessa skath-sawya yth esa dhe Bennsans
mes nyns yw possybyl lonchya an skath-sawya
yn hager awel Yn neb kas yn 1907 an skath-
sawya o skath-roevya hepken a gemmersa
termyn hir diworth Bennsans
Seulabrys yth esa eth kans a dus a-dro
dhersquon porth mes yth esa kaletter bras yth esa
an skathow oll yn-mes arsquon porth hag ev deges
gans an lsquobaulksrsquo Byttegyns ow thas-kuv a
ordenas digolm hag ev Mester porth Frank
Blewett y hanow ynwedh Skath vyhan
pymthek troes-hys a-hys a veu dres dhe anow
an porth ha hwegh gour hag i bodhogyon rag
roevya an skath An skath a veu degys a-ugh an
lsquobaulksrsquo gans lovanow ha meur a weresoryon
hag ena an mayni a dhiyskynnas yrsquon skath
vyhan
Nyns o pell an enys mes byhan o an skath
ha fest ughel o an mordonnow mayth o an vyaj
pur beryllus yrsquon mor garow Wostiwedh y
trehedhas an skath dhersquon ynys ha sawya hwegh
den an kapten ha dew varner ynwedh gwreg an
kapten ha dew flogh
Diwettha diwedhyans lowen ha
diwedhyans trist o an dhew dhersquon hwedhel ma
Kynsa diwedhyans lowen marner diworth an
lsquoBalticrsquo Adam Robertson Torrie y hanow a
ostyas yrsquon chi ow thas-kuv Ev a dheuth ha bos
yn kerensa gans Janie Blewett hwoer ow thas-
gwynn Wortiwedh i a dhemmedhas ha triga yn
Porthynys le mayth usi trigys aga diyskynnysi
hwath
A-wosa y teuth an diwedhyans trist aga
mab-gwynn Barrie Torrie o trigys yn Porthynys
hag a dheuth ha bos esel mayni skath-sawya
Pennlegh Ev a veudhas yn 1981 pan veu kellys
an skath-sawya lsquoSolomon Brownersquo Yn-
medhons meur a Gernowyon lsquoan mor a re hag
an mor a gemmerrsquo
Kampoellansow
httpwwwflaxman2000pwpblueyondercoukNewFilesBaltic_1907
html
httpwwwkernowcottagescoukmouseholemouseholehistoryphp
An gorhel lsquoBalticrsquo war an garrek
Mayni an lsquoBalticrsquo
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 9
TTaammaarraa ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
lsquoTamararsquo yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Legendsrsquo gans Robert Hunt dastyllys gans
Gwask Tor yn 1997 a-dhiworth lsquoPopular Romances of
the West of Englandrsquo (sic)
Tamara o myrgh Spyrysyon an dor po
korrigow ha hi a veu genys yn mogow war
Goen Derow Hy herens a gara leow tewl yn-
dann dhor- kownansow mogowyow islonkow
ha downansow mes da o gans Tamara an woen
howlyek ha rosyow splann Hy herens a erghi
yn fenowgh dhe Damara gortos yn-dann dhor
rag bos salow I arsquos gwarnya yn kever kewri an
goenyow i arsquos teva own mayth apersa an gewri
ma aga flogh teg mes ny grysis Tamara dhedha
Martesen an gwarnyans arsquos gwrug moy freth
dhe vires orth an tiryow gwartha Yn neb kas
pup-prys hi a dhienki dhiworth aga gorvirans
hag eth dhersquon nor howlyek
Dew vab a gewri Goen Derow Tavy ha
Tawrage aga hanow a welas an voren deg ha hy
thekter a wrug warnedha an dhew kepar ha hus
Yth esa hireth dhedha dhe gerdhes gensi a-hys
an runyow ha glannow avonyow Mes yth o hy
delit dhrsquoaga ledya yn helghva wariek a-ugh an
rosyow hag alsyow Dres meur a visyow i arsquos
hwila mes pup-prys hi a skapya dhiworta
worrsquotiwedh
Byttegyns unn jydh Tavy ha Tawrage a
gavas Tamara war ros ha hy fysi a dhewis ynter
an dhew anedha Kettep onan arsquos henwis meur
a henwyn kerensedhek ha fekyl owth ambosa
rohow drudh mar pedha hi y geresik y honan
Unn jydh hy herens a dhiskudhas nag esa
Tamara yn tre hag i arsquos hwilas Wosa termyn
hir i arsquos kavas owth esedha yn-dann wydhenn
war an woen ynter an dhew vab arsquon gewri
gasadow Tas Tamara a husas Tavy ha Tawrage
may kosrsquosons i fest yn ta an dhew Ena hy thas
a assayas perswadya Tamara dhe dhehweles
dhrsquoaga gogell yn-dann dhor Mes Tamara a
naghas oll resons hy thas Hi ny vynnas triga
dres oll hy dydhyow yn tewlder yrsquon
mogowyow Hi a vynnas bos rydh rag gwandra
war an goenyow yn howlsplann ha klewes an
awel glor war hy diwvogh Mebyon an gewri
nyns ens fell ha jevanek mes kuv ha deboner
Spyrys an dor an korrik a dheuth ha bos
konneryek gans y vyrgh dhirewl Yn sorr bras
ev a vollethas orth y vyrgh ha gans nerth y hus
arsquos treusfurvyas dhe avon neb a dhinewi trank
heb worfenn dhersquon mor hoelanek Tamara deg a
deudhas yn dager Hi eth ha bos livwoeth
arghansel teg dres eghenn ha krygha dhe-ves
wor-tu harsquon keynvor
Wosa termyn hir Tavy a dhifunas dhiworth
y gosk hudel Tawrage a worwedhas yn kosk
rybdho mes poneyl an run o dibobel y geresik
Tamara o gyllys glan Galarek o ev Yn desper
ev a fias dhrsquoy das kowr war woen ha derivas
dhodho y gollva Nowodhow a dreylva Tamara
re lessa hag y das a dherivas dhe Davy an
wirenn drajek Y das a gemmeras truedh orth
an anken bras arsquon tormentyas Rag y gonfortya
y das a assentyas dhrsquoy dreusfurvya ynwedh
dhersquon gover Ow fyski war garregi ow resek yn
kelliow ow dinewi dres nansow ow krowdra yn
halow ev a hwila hwath y Damara ha
worrsquotiwedh aga dowrow a omgemmyskas ogas
dhersquon mor
Byttegyns Tawrage a dhifunas wosa kosk
hir Hwedhel treusfurvyans Tamara a dheuth ha
bos aswonnys dres an ranndir hag a veu
menegys dhe Dawrage gans troesyas ow passya
Pan wodhya ev tenkys y Damara ev a fyskas
dhe huder war Woen Derow Ev a bysis an
huder a wul husenn rag dos ha bos gover y
honan Mes ev a ankovas govynn orth an
troesyas yn py tu res eth Tamara Ev a
dhismygis kamm ha dewis an tu konter Ev a
dhinewis yn-rag moredhek bynitha dhe-ves
dhe-ves dhe-ves dhiworth y Damara bys
vykken
Yrsquon keth fordh ma y tallathas an avonyow
Tamar Tavy ha Taw
Mary Sutcliffe a dheuth ha bos bardhes Gorsedh
Kernow dhe Ryskammel an vlydhen ma
Keslowena dhedhi
SSeerrvviiss EEggllooss 11
Goeldheys Eglos Pluw Tresulwedhen dyrsquoSul
an 14ves
a vis-Hedra dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 4
Nessa myttin wosa hansel diwedhes yth
esa an pystrier owth esedha gans Frodo ryb
fenester igor an studhva Yth esa tan splann
dhersquon oeles mes an howl o toemm hag yth esa
gwyns soth Yth esa golok fresk dhersquon bys harsquon
liwyow glas a Wenton a splannas yrsquon parkow ha
dhe pennow bysyes an gywdh
Gandalf a borthas kov a wenton ogas ha
peswar ugens blydhen kyns pan wrug Bylbo
poenya yn-mes a Bag End heb lien dorn Y wols
o gwynna martesen es an termyn na harsquoy varv
ha dewabrans o hirra ha moy a gryghyow a
vern ha furneth dhrsquoy enep mes y dhewlagas o
mar vryntin ha kyns hag ev a vogas ha hwytha
kylghyow-mog gans an keth kris ha delit
Yth esa ev ow megi yn taw lemmyn
drefenn Frodo dhe esedha kosel kellys yn y
breder Hwath yn splannder an myttin ev a
omglewas skeus tewl an nowodhow re beu dres
gans Gandalf Wostiwedh ev a dorras an taw
lsquoNyhewer ty a dhallathas igeri orthiv traow
koynt yn kever ow bysow Gandalfrsquo yn-medh
ev lsquoHag ena ty a hedhis ty a leveris y fedha
gwell gasa maters arsquon par na bys dydhweyth A
ny dybydh y fia termyn da dhe worfenna
lemmyn Ty a lever an bysow dhe vos dyantell
dyantella dre bell es dell dhismygav Fatellrsquo
lsquoYn fordhow palsrsquo a worthybis an pystrier
lsquonerthekka dre bell yw ev es dell vynnis vy tybi
yn kynsa nerthek lowr dhe fetha nebonan a agh
marwel arsquon piwvo An bysow arsquon piwviarsquo
lsquoYn Eregion nans yw termyn hir bysowyer-
Elf pals a veu gwrys bysowyer hudel dell
henwowgh hag yrsquos tevo gnas dihaval nebes o
nerthekka es re arall Nyns o an bysowyer-le
moy es prov yrsquon kreft kyns y vos konvedhys yn
leun ha dhersquon govyon Elf nyns ens i moy es
gwariellow - mes dhersquom brys vy dyantell rag
tus varwel Mes an Bysowyer Meur an
Bysowyer A Nerth i o peryllus yn hwir
Den marwel Frodo a with onan an
Bysowyer Meur ny wra ev merwel mes ny wra
ev tevi po kavoes moy a vywnans ny wra ev
marnas pesya bys pan vo pub mynysenn
skwithus Ha mar kwra ev devnydhya an bysow
lieskweyth rag dos ha bos mes a wel ev a
danowha worrsquotiwedh ev a dheu ha bos mes a
wel bykken hag ev a gerdh yrsquon mo yn-dann
lagas an nerth tewl a rewl an Bysowyer
Worrsquotiwedh ndash wosa termyn pell mar pe ev krev
mes na grevder na vynnas da a vydh pesya -
worrsquotiwedh an nerth tewl a wra y dhevorya
lsquoAss yw henna euthykrsquo a leveris Frodo Yth
esa taw hir arall Tros a Sam Gamji ow treghi an
gwels a dheuth a-ji diworth an lowarth
lsquoPes termyn a wrussrsquota godhvos hennarsquo a
wovynnas Frodo wosa pols hir lsquoHa pygemmys
a wodhya Bylborsquo
lsquoNy wrug Bylbo godhvos moy es dell
leveris ev orthis sur ov vyrsquo yn-medh Gandalf
lsquoNevra ny rosa ev travyth dhiso mar typpo ev
dhe vos dyantell kyn ambossiv dhersquoth witha Ev
a dybis bos an bysow pur deg ha dhe-les
treweythyow ha mar pe neppth kamm po koynt
yth o ev y honan Ev a leveris an bysow dhe
ldquodevi ynrsquoy vrysrdquo hag ev o prederus yn y gever
pup-prys mes ny wrug ev dismygi an blam dhe
vos dhersquon bysow Ev a dhiskudhas bos res y
witha gans rach dell heveli nyns o ev arsquon keth
braster po poesedh pup-prys ev a lehas po
brashe yn maner koynt hag a slynkyo a-
dhesempis diworth bys mayth o ev tynn kynsrsquo
lsquoYa ev arsquom gwarnyas yn kever henna yn y
dhiwettha lytherrsquo a leveris Frodo lsquoytho my
rersquon gwithas war y gadon pup-prysrsquo
lsquoPur furrsquo a-leveris Gandalf lsquoMes yn kever
y vywnans hir bythkweth ny wrug Bylbo y
gevrenna gans an bysow Ev a synsi oll an vri
rag henna dhrsquoy honan ha pur woethus o ev yn y
gever Kynth omglewo ev dibowes Tanow hag
ystynnys dell leveris ev Honn o arwoedh an
bysow dhrsquoy sesya
lsquoPes termyn a wrussrsquota godhvos oll a
hennarsquo a wovynnas Frodo arta
lsquoA wodhyen vyrsquo yn medh Gandalf lsquoMy
woer meur a woer an Fur hepken Frodo Mes
mar kovynnydh jy ldquogodhvos yn kever an bysow
mardquo wel nyns ov vy sur yn y gever hwath
Yma unn prov moy dhe wul Mes ny dhoutyav
vy arsquom dismyk namoyrsquo
lsquoPrsquoeur hwrug vy dalleth dismygirsquo ev a
omwovynnas ow hwithra y gov lsquoDell borthav
kov ndash yrsquon keth vlydhen an Konsel Gwynn dhe
estewlel an nerth tewl a-dhiworth Koes
Murkwud nebes kyns an Vatel a Bymp Lu yth
o pan dhiskudhas Bylbo y vysow Skeus a
goedhas war ow holonn dhersquon termyn na kyn
na wrug vy godhvos an pyth a wrug owna
dhymm My a omwovynnas lieskweyth fatell
wrug Gollum kavoes Bysow Meur dell o yn
apert - henn o kler a-dhesempis Ena my a
glewas hwedhel koynt Bylbo fatell wrug ev y
waynya ha nyrsquon krysis Pan wrug vy klewes an
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 5
gwiryoneth a-dhiworto my a welas a-dhesempis
fatell wrug ev assaya gorra y berghennogeth arsquon
bysow yn-mes a dhout Haval orth Gollum gans
y ldquoro-pennbloedhrdquo An gowyow o re haval hag
yth esa anes genev Apert o bos nerth drog
dhersquon bysow a wre oberi orth y withor a-
dhistowgh Henn o an kynsa gwarnyans gwir
dhymm nag o pup-tra da My a leveri orth
Bylbo lieskweyth dhe vos gwell gwitha bysow
arsquon par na anusys mes nyns o henna da ganso
hag ev a dho ha bos serrys yn skon Ny yllis vy
gul travyth arall Ny yllis vy y sesya diworto
heb gul damaj brassa ha ny via ewn my dhe
wul yndella yn neb kas Ny yllis vy gul moy es
mires orto ha gortos Martesen y talvia dhymm
hwithra kusul Saruman Gwynn mes neppyth
arsquom hedhi pup-prysrsquo
lsquoPiw yw evrsquo a wovynnas Frodo lsquoNy wrug
vy klewes a-dro dhodho kynsrsquo
lsquoNyns yw wel nyns esa hobytow a vern
dhodho Mes ev yw a-vri yn mysk an Fur Ev
yw penn ow urdh ha penn an Konsel Y
skentoleth yw down mes y woeth re devis war
y lergh ha kas yw ganso mellyans Skians an
Bysowyer-elf yw y diredh Dre dermyn hir a
wre ev aga studhya ow hwithra an kevrinyow
arsquoga gwrians mes pan veu dedhlys an
Bysowyer gans an Konsel yth esa y eryow yn
aga hever yn konter dhersquom own Ytho ow dout
a besyas yn kosk ndash mes yn anes Hwath my a
viras orth Bylbo ha gortosrsquo
lsquoHa dell heveli puptra gans Bylbo o da
Harsquon blydhynyow a dremenas Ya i a
dremenas ha ny wrens i y dava dell heveli
Nyns esa semlant a henys dhodho vydholl An
skeus a goedhas warnav unnweyth arta Mes my
a omleveri ldquoYma ev a-dhiworth teylu hir aga
bywnans war-tu harsquoy vamm Yma termyn
hwath Gortrdquo
lsquoHa my a worta Bys yrsquon nos na may hwrug
ev gasa an chi ma Ev a wrug ha leverel traow
dhersquon nos na arsquom lenwis gans own na ylli bos
lehes gans geryow oll Saruman Sur en vy dhersquon
termyn na bos neppyth tewl ha marwel owth
oberi Ha my re spenas brassa rann an
vblydhynyow a-dhia an termyn na ow hwithra
gwirvos an materrsquo
lsquoNy veu gwrys neb damaj ow pesya beursquo a
wovynnas Frodo yn prederus lsquoEv a via yagh dre
dermyn a ny via ev A allsa ev powes yn
koselrsquo
lsquoEv a omglewas gwell a-dhistowghrsquo yn
medh Gandalf lsquoMes nyns eus marnas unn Nerth
yrsquon bys ma a woer oll yn kever an Bysowyer
harsquoga effeythyow ha dhersquom brys vy nyns eus
Nerth vytholl yrsquon bys a woer pup-tra yn kever
hobytow Yn mysk an Fur yth ov vy an huni yn
unnsel a studh skians-hobyt skorrenn a skians
anusadow mes leun a varthow Mar vedhel hag
amanenn mes treweythyow mar grev ha
gwreydh gwydh koth Gwirhaval yw dhersquom brys
vy nebes anedha dhe sevel orth nerth an
Bysowyer dre dermyn hirra dre bell es kryssa an
Fur Ny dybav bos res dhis prederi yn kever
Bylborsquo
lsquoYn hwir ev a biwa an bysow dre
vldhynyow pals harsquoy dhevnydhya rakhenna y
fo termyn hir kyns lehe y nerth ndash kyns bos
salow ragdho dhrsquoy weles arta Poken ev a bywo
dre vlydhynyow yn lowen hedhi dell o ev pan
wrug ev y hepkorr Ev arsquon hepkorras arsquoy vodh
poynt a-vri Na nyns en vy prederus yn kever
Bylbo namoy wosa ev dhe hepkorr an dra
Ragos jy yth omglewav omgemmeryansrsquo
A-ban asas Bylbo my re beu prederus yrsquoth
kever hag a-dro dhe oll an hobytow didhanus
fol diweres ma Y fia boemm ankensi dhersquon
bys mar fethha an Nerth Tewl an Shayr mar
teffa ha bos kethys dha Bolgers Bofynsow
Breysgerdelyow kuv lowenek fol heb menegi
an Bagynsow gokkirsquo
Frodo a grenas lsquoMes prag y fia yndella Ha
prag y fia hwans dhodho a gethyon arsquon par narsquo
lsquoYn hwirrsquo a worthybis Gandalf lsquoMy a grys
ev dhe ankevi bosva hobytow kyns lemmyn
kyns lemmyn dell leverav Y tal dhis bos pes da
Mes dha salowder yw gyllys Nyns eus res
dhodho ahanowgh ndash yma meur a gethyon erell
dhodho hag yw moy dhe-les ndash mes ny vynn ev
agas ankevi arta Ha hobytow avel kethyon
druan a via gwell ganso es hobytow lowen ha
rydh Yma atti ha drog-gras gansorsquo
lsquoDrog-grasrsquo yn-medh Frodo lsquoDrog-gras
rag pyth Ny wonn vy hwath pandrrsquoa vo styr oll
a hemma ragov vy ha rag Bylbo harsquogan bysowrsquo
lsquoYn hwir yma styr a-vri ragowghrsquo a leveris
Gandalf lsquoNy wodhes jy an peryll gwir hwath
mes ty a wra Nyns en vy sur anodho ow honan
pan esen vy omma yrsquon diwettha tro mes an
termyn dhrsquoy dhiskudha re dheuth Ro dhymm an
bysow pols
ow pesya mis-Du 2012
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 6
KKeessvvaa aann TTaavveess KKeerrnneewweekk
DDyyddhh DDyysskkaaddoorryyoonn
Kesva an Taves Kernewek arsquoth helow dhe
lsquoDhydh Dyskadoryonrsquo Synsys vydh an 6es
a vis
Hedra 2012 dhe Jambour an Konsel Chi
Karrek Truru
An dowlenn servadow yw
1000 Dynnargh hag igerans soedhogel
1030 KAG1 Mike Tresidder
1115 Kows Lisa Crosswood
1245 Prys Li (mar pleg doro hemma dha
honan)
1330 Kows Sylvia Racca
1500 Kedhlow ha Gorfenn
Pella derivadow a-dhiworth
Maureen Pierce 16 Fordh Trelawney
Kelliwik Kernow PL17 7EE
LLyytthheerr aa AAllbbaann aa--ddhhiiwwoorrtthh YYoowwaannnn BByygghhaann ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk))
An Kolmedh Kynsa Albanek
Ny garav vy peldroes vytholl - gwell yw
genev fytt rugbi - mes hedra viv ow triga yn
Alban y fydh peldroes ha nowodhow peldroes
ha kows yn kever peldroes oll a-derdro na nyns
eus diank Brassa kansrann an werin a vir orth
peldroes teythyek yn Alban ages pub bro
europek arall Dhe bup darlesans nowodhow po
der bellwolok po der radyo yma derivas yn
kever peldroes pub-dydh oll heb fall Pan
dheffo Dydh Breus y fydh BBC Alba ow
darlesa lsquoDiwedh an bys a vydh a-vorow Ha
lemmyn peldroes rsquo
An Scottish Premier League (Kolmedh
Kynsa Albanek) a styr an dewdhek para
galwesik an brassa ha kreffa yn Alban Hevlyna
1 Kyrghennedh Adhyski Gowir (Sowsnek VLE Virtual
Learning Environment)
an re ma (arays herwydh aga gre 2011-2102)
yw Celtic Rangers2 Motherwell Dundee
United Heart of Midlothian St Johnstone
Kilmarnock St Mirren Aberdeen Inverness
Hibernian ha Ross County Arsquon parys oll ma
nyns eus marnas dew anedha ha re beu
kampyoryon an kolmedh dres blydhynyow oll
an kesstrif Celtic ha Rangers Raghenna
henwys yns lsquoThe Old Firmrsquo (An Kowethas
Koth) Kynsa seson an dhew bara ma o 1890-
1891 Gans istori arsquon par nyns yw kales
konvedhes angoes ha sorr an skoedhyoryon
Rangers a-gynsow wosa ahweryow aga fara
Celtic erbynn Rangers
Yn gwiryonedh lies para an kolmedh re
wodhevys ankenyow arghansek ynter 2007 ha
hedhyw yrsquoga mysk Motherwell Hearts
Dundee ha Hibernian Kaletter meur yw arveth
steroniethel an beldroesysi yrsquon vlydhen 2010
arveth peldroesysi Heart of Midlothian o 126
an gober dien ha kendonow an para o ogas ha
pound8 milvil Yma rutyans meur ynter lsquoAn
Kowethas Kothrsquo harsquon parys erell ha pup-prys
yth yw arghans dhe gres an dhadhel Sky Sports
a brofyas pound45m yrsquon vlydhen 2002 rag reythyow-
bellwolok dres an kolmedh mes Celtic ha
Rangers a dhifennlettyas an degemmerans
Nevra ny veu profyans mar ughel a-wosa ha
lies para yrsquon kolmedh yw lowen lowr lemmyn
ow mires orth koedh Rangers avel piwas ewn
awos aga hovaytis
2 Bys yrsquon seson diwethha 2011-12 pan veu Rangers
gorrys dhersquon peswora nivel a beldroes albanek awos
dyghtyansow arghansek anlaghel
Arwoedh Kolmedh Kynsa Alba
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 7
Dyghtyoryon Celtic ha Rangers Neil
Lennon hag Ally McCoist (skeusennow dhe-
woeles) a gows yrsquon nowodhow-bellwolok ogas
ha pub nos mes nyns yw an eyl po y gila
kowser freth lsquofitba mummlersquo (hanas peldroes)
yw hanow yrsquogan chi an flows ma Byttegyns
tus Alban a gar aga feldroes dres eghenn ha
lowen yns ow koslowes orth pub dral ha pub
brywsyonenn
Ytho mars yw hemma da genowgh hwi
ynwedh ottomma nebes brywsyon erell yn
kever an Kolmedh Kynsa Albanek
Brassa gwaynyans tre Celtic 9-0 Aberdeen (2010-2011)
Brassa gwaynyans a-ves St Johnstone 0-7 Rangers (1998-1999)
Brassa kevriv dien Motherwell 6-6 Hibernian (2009-2010)
Brassa niver fyttow heb fethans Celtic 32
(2003-2004)
Brassa niver fyttow heb gwaynyans Hamilton Academical 22 (2010-2011)
An yowynka peldroesyas Scott Robinson Hearts v Inverness 16 bloedh ha 45 dydh
An kotha peldroesyas Andy Millen St Mirren v Hearts 42 bloedh ha 279 dydh
An skaffa kevrivr Anthony Stokes Hibernian 1-4 Rangers 124 eylenn
Brassa lu skoedhyoryon Celtic v St Mirren 60440
Lyha lu skoedhyoryon Gretna v Inverness 431
Brassa pris treusporth Tore Andre Flo Chelsea dhe Rangers pound12 milvil
GGwwrreekkkk GGoorrhheell
11990077 ggaannss FFrraannkk BBlleewweetttt
Hwedhel gwrekk gorhel an lsquoBalticrsquo
ogas dhe Borthynys yn 1907
Ow hwedhel yw a-dro dhe wrekk gorhel yn
1907 mes y feu lies gwrekk arall orth an arvor
ma yn arbennik ogas dhe Benn an Wlas Rag
ensampel yn 1242 namna veu beudhys broder
Myghtern Henry Tressa Richard (Yurl Kernow)
dhe Borthynys ogas dhersquon fow bras hag a ros
dhersquon dre an hanow Sowsnek Mushol (hanow
hedhyw Mousehole) Gorsav skath-sawya
Pennlegh (Penlee) a veu ogas dhe Borthynys yn
1913 (a-lemmyn selys yn Porth Lulynn) hag y
feu prest pur vysi awos bos an arvor mar
beryllus An skath-sawya Sen Senan (Sennen yn
Sowsnek) yw nessa dhe Benn an Wlas mes yn
fenowgh ny yllir lonchya a Sen Senan drefenn
bos an mor re arow
Yn trajek yn 1981 y hwarva dhersquon skath-
sawya anfeusi drog may feudhas eth esel mayni
hag eth arall Tri henderow a a veu kellys yrsquon
skath-sawya na Lies blydhen moy a-varra ow
thas-gwynn esa yn skath-sawya Penlee ynwedh
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 8
dew-ugens blydhen ha wortiwedh lywyader o ev
seyth blydhen warn ugens Piwas brons a gavas
ev rag sawyans ogas Pennsans yn 1936
Pyskador o ev oll y vywnans harsquom teylu re
drigas yn Porthynys kansow a vlydhynyow
Kekeffrys ow thas-kuv o mester porth a-dro
dhe 1900 pan o Porthynys an brassa porth
pyskessa yn Kernow arsquon howlsedhes gans moy
es kans kok selys ena
Ogas dhe Borthynys Ynys Sen Klemens (St
Clementrsquos Isle po Mousehole Island yn
Sowsnek) yma hanter mildir arsquon arvor Yn hwir
an enys yw karrek annethys gans goelannes
hepken Dhe vorlanow namna yw ev gorherys
gans an mor ny yllir gweles an enys yn kler An
1a a vis Du 1907 o nos fest tewl ha pur arow o
an mor lsquoBaulksrsquo an Porth Porthynys veu deges
yn unn waytya tewedh
lsquoBaulksrsquo (leverys lsquoboxrsquo yn Porthynys) yw an
ger teythyek rag niver a jistys pur vras ha krev a
dhar devnythys rag stoppya ganow an porth A-
lemmyn y tegeir an porth dres gwav harsquoy igeri
dres hav awos bos kosel an porth gans skathow
ha kokow byhan hepken Byttegyns nans yw
kans blydhen fest bysi o Porthynys ha deges
veu hepken pan gwaytya tewedh yn hav hogen
Dhe seyth eur gorthuher trosow a veu
klewys diworth an ynys ha golowys gwelys yn-
hons yn kler yth esa gorhel ow mos dhe wrekk
Yn hwir an gorhel o gorhel-goelya byhan dew-
wernek (ketch yn Sowsnek) lsquoBalticrsquo y hanow
esaow tri karg lim diworth Cowes dhe
Lulynn mes yth esa mes arsquoy fordh yrsquon tewedh
An nessa skath-sawya yth esa dhe Bennsans
mes nyns yw possybyl lonchya an skath-sawya
yn hager awel Yn neb kas yn 1907 an skath-
sawya o skath-roevya hepken a gemmersa
termyn hir diworth Bennsans
Seulabrys yth esa eth kans a dus a-dro
dhersquon porth mes yth esa kaletter bras yth esa
an skathow oll yn-mes arsquon porth hag ev deges
gans an lsquobaulksrsquo Byttegyns ow thas-kuv a
ordenas digolm hag ev Mester porth Frank
Blewett y hanow ynwedh Skath vyhan
pymthek troes-hys a-hys a veu dres dhe anow
an porth ha hwegh gour hag i bodhogyon rag
roevya an skath An skath a veu degys a-ugh an
lsquobaulksrsquo gans lovanow ha meur a weresoryon
hag ena an mayni a dhiyskynnas yrsquon skath
vyhan
Nyns o pell an enys mes byhan o an skath
ha fest ughel o an mordonnow mayth o an vyaj
pur beryllus yrsquon mor garow Wostiwedh y
trehedhas an skath dhersquon ynys ha sawya hwegh
den an kapten ha dew varner ynwedh gwreg an
kapten ha dew flogh
Diwettha diwedhyans lowen ha
diwedhyans trist o an dhew dhersquon hwedhel ma
Kynsa diwedhyans lowen marner diworth an
lsquoBalticrsquo Adam Robertson Torrie y hanow a
ostyas yrsquon chi ow thas-kuv Ev a dheuth ha bos
yn kerensa gans Janie Blewett hwoer ow thas-
gwynn Wortiwedh i a dhemmedhas ha triga yn
Porthynys le mayth usi trigys aga diyskynnysi
hwath
A-wosa y teuth an diwedhyans trist aga
mab-gwynn Barrie Torrie o trigys yn Porthynys
hag a dheuth ha bos esel mayni skath-sawya
Pennlegh Ev a veudhas yn 1981 pan veu kellys
an skath-sawya lsquoSolomon Brownersquo Yn-
medhons meur a Gernowyon lsquoan mor a re hag
an mor a gemmerrsquo
Kampoellansow
httpwwwflaxman2000pwpblueyondercoukNewFilesBaltic_1907
html
httpwwwkernowcottagescoukmouseholemouseholehistoryphp
An gorhel lsquoBalticrsquo war an garrek
Mayni an lsquoBalticrsquo
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 9
TTaammaarraa ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
lsquoTamararsquo yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Legendsrsquo gans Robert Hunt dastyllys gans
Gwask Tor yn 1997 a-dhiworth lsquoPopular Romances of
the West of Englandrsquo (sic)
Tamara o myrgh Spyrysyon an dor po
korrigow ha hi a veu genys yn mogow war
Goen Derow Hy herens a gara leow tewl yn-
dann dhor- kownansow mogowyow islonkow
ha downansow mes da o gans Tamara an woen
howlyek ha rosyow splann Hy herens a erghi
yn fenowgh dhe Damara gortos yn-dann dhor
rag bos salow I arsquos gwarnya yn kever kewri an
goenyow i arsquos teva own mayth apersa an gewri
ma aga flogh teg mes ny grysis Tamara dhedha
Martesen an gwarnyans arsquos gwrug moy freth
dhe vires orth an tiryow gwartha Yn neb kas
pup-prys hi a dhienki dhiworth aga gorvirans
hag eth dhersquon nor howlyek
Dew vab a gewri Goen Derow Tavy ha
Tawrage aga hanow a welas an voren deg ha hy
thekter a wrug warnedha an dhew kepar ha hus
Yth esa hireth dhedha dhe gerdhes gensi a-hys
an runyow ha glannow avonyow Mes yth o hy
delit dhrsquoaga ledya yn helghva wariek a-ugh an
rosyow hag alsyow Dres meur a visyow i arsquos
hwila mes pup-prys hi a skapya dhiworta
worrsquotiwedh
Byttegyns unn jydh Tavy ha Tawrage a
gavas Tamara war ros ha hy fysi a dhewis ynter
an dhew anedha Kettep onan arsquos henwis meur
a henwyn kerensedhek ha fekyl owth ambosa
rohow drudh mar pedha hi y geresik y honan
Unn jydh hy herens a dhiskudhas nag esa
Tamara yn tre hag i arsquos hwilas Wosa termyn
hir i arsquos kavas owth esedha yn-dann wydhenn
war an woen ynter an dhew vab arsquon gewri
gasadow Tas Tamara a husas Tavy ha Tawrage
may kosrsquosons i fest yn ta an dhew Ena hy thas
a assayas perswadya Tamara dhe dhehweles
dhrsquoaga gogell yn-dann dhor Mes Tamara a
naghas oll resons hy thas Hi ny vynnas triga
dres oll hy dydhyow yn tewlder yrsquon
mogowyow Hi a vynnas bos rydh rag gwandra
war an goenyow yn howlsplann ha klewes an
awel glor war hy diwvogh Mebyon an gewri
nyns ens fell ha jevanek mes kuv ha deboner
Spyrys an dor an korrik a dheuth ha bos
konneryek gans y vyrgh dhirewl Yn sorr bras
ev a vollethas orth y vyrgh ha gans nerth y hus
arsquos treusfurvyas dhe avon neb a dhinewi trank
heb worfenn dhersquon mor hoelanek Tamara deg a
deudhas yn dager Hi eth ha bos livwoeth
arghansel teg dres eghenn ha krygha dhe-ves
wor-tu harsquon keynvor
Wosa termyn hir Tavy a dhifunas dhiworth
y gosk hudel Tawrage a worwedhas yn kosk
rybdho mes poneyl an run o dibobel y geresik
Tamara o gyllys glan Galarek o ev Yn desper
ev a fias dhrsquoy das kowr war woen ha derivas
dhodho y gollva Nowodhow a dreylva Tamara
re lessa hag y das a dherivas dhe Davy an
wirenn drajek Y das a gemmeras truedh orth
an anken bras arsquon tormentyas Rag y gonfortya
y das a assentyas dhrsquoy dreusfurvya ynwedh
dhersquon gover Ow fyski war garregi ow resek yn
kelliow ow dinewi dres nansow ow krowdra yn
halow ev a hwila hwath y Damara ha
worrsquotiwedh aga dowrow a omgemmyskas ogas
dhersquon mor
Byttegyns Tawrage a dhifunas wosa kosk
hir Hwedhel treusfurvyans Tamara a dheuth ha
bos aswonnys dres an ranndir hag a veu
menegys dhe Dawrage gans troesyas ow passya
Pan wodhya ev tenkys y Damara ev a fyskas
dhe huder war Woen Derow Ev a bysis an
huder a wul husenn rag dos ha bos gover y
honan Mes ev a ankovas govynn orth an
troesyas yn py tu res eth Tamara Ev a
dhismygis kamm ha dewis an tu konter Ev a
dhinewis yn-rag moredhek bynitha dhe-ves
dhe-ves dhe-ves dhiworth y Damara bys
vykken
Yrsquon keth fordh ma y tallathas an avonyow
Tamar Tavy ha Taw
Mary Sutcliffe a dheuth ha bos bardhes Gorsedh
Kernow dhe Ryskammel an vlydhen ma
Keslowena dhedhi
SSeerrvviiss EEggllooss 11
Goeldheys Eglos Pluw Tresulwedhen dyrsquoSul
an 14ves
a vis-Hedra dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 5
gwiryoneth a-dhiworto my a welas a-dhesempis
fatell wrug ev assaya gorra y berghennogeth arsquon
bysow yn-mes a dhout Haval orth Gollum gans
y ldquoro-pennbloedhrdquo An gowyow o re haval hag
yth esa anes genev Apert o bos nerth drog
dhersquon bysow a wre oberi orth y withor a-
dhistowgh Henn o an kynsa gwarnyans gwir
dhymm nag o pup-tra da My a leveri orth
Bylbo lieskweyth dhe vos gwell gwitha bysow
arsquon par na anusys mes nyns o henna da ganso
hag ev a dho ha bos serrys yn skon Ny yllis vy
gul travyth arall Ny yllis vy y sesya diworto
heb gul damaj brassa ha ny via ewn my dhe
wul yndella yn neb kas Ny yllis vy gul moy es
mires orto ha gortos Martesen y talvia dhymm
hwithra kusul Saruman Gwynn mes neppyth
arsquom hedhi pup-prysrsquo
lsquoPiw yw evrsquo a wovynnas Frodo lsquoNy wrug
vy klewes a-dro dhodho kynsrsquo
lsquoNyns yw wel nyns esa hobytow a vern
dhodho Mes ev yw a-vri yn mysk an Fur Ev
yw penn ow urdh ha penn an Konsel Y
skentoleth yw down mes y woeth re devis war
y lergh ha kas yw ganso mellyans Skians an
Bysowyer-elf yw y diredh Dre dermyn hir a
wre ev aga studhya ow hwithra an kevrinyow
arsquoga gwrians mes pan veu dedhlys an
Bysowyer gans an Konsel yth esa y eryow yn
aga hever yn konter dhersquom own Ytho ow dout
a besyas yn kosk ndash mes yn anes Hwath my a
viras orth Bylbo ha gortosrsquo
lsquoHa dell heveli puptra gans Bylbo o da
Harsquon blydhynyow a dremenas Ya i a
dremenas ha ny wrens i y dava dell heveli
Nyns esa semlant a henys dhodho vydholl An
skeus a goedhas warnav unnweyth arta Mes my
a omleveri ldquoYma ev a-dhiworth teylu hir aga
bywnans war-tu harsquoy vamm Yma termyn
hwath Gortrdquo
lsquoHa my a worta Bys yrsquon nos na may hwrug
ev gasa an chi ma Ev a wrug ha leverel traow
dhersquon nos na arsquom lenwis gans own na ylli bos
lehes gans geryow oll Saruman Sur en vy dhersquon
termyn na bos neppyth tewl ha marwel owth
oberi Ha my re spenas brassa rann an
vblydhynyow a-dhia an termyn na ow hwithra
gwirvos an materrsquo
lsquoNy veu gwrys neb damaj ow pesya beursquo a
wovynnas Frodo yn prederus lsquoEv a via yagh dre
dermyn a ny via ev A allsa ev powes yn
koselrsquo
lsquoEv a omglewas gwell a-dhistowghrsquo yn
medh Gandalf lsquoMes nyns eus marnas unn Nerth
yrsquon bys ma a woer oll yn kever an Bysowyer
harsquoga effeythyow ha dhersquom brys vy nyns eus
Nerth vytholl yrsquon bys a woer pup-tra yn kever
hobytow Yn mysk an Fur yth ov vy an huni yn
unnsel a studh skians-hobyt skorrenn a skians
anusadow mes leun a varthow Mar vedhel hag
amanenn mes treweythyow mar grev ha
gwreydh gwydh koth Gwirhaval yw dhersquom brys
vy nebes anedha dhe sevel orth nerth an
Bysowyer dre dermyn hirra dre bell es kryssa an
Fur Ny dybav bos res dhis prederi yn kever
Bylborsquo
lsquoYn hwir ev a biwa an bysow dre
vldhynyow pals harsquoy dhevnydhya rakhenna y
fo termyn hir kyns lehe y nerth ndash kyns bos
salow ragdho dhrsquoy weles arta Poken ev a bywo
dre vlydhynyow yn lowen hedhi dell o ev pan
wrug ev y hepkorr Ev arsquon hepkorras arsquoy vodh
poynt a-vri Na nyns en vy prederus yn kever
Bylbo namoy wosa ev dhe hepkorr an dra
Ragos jy yth omglewav omgemmeryansrsquo
A-ban asas Bylbo my re beu prederus yrsquoth
kever hag a-dro dhe oll an hobytow didhanus
fol diweres ma Y fia boemm ankensi dhersquon
bys mar fethha an Nerth Tewl an Shayr mar
teffa ha bos kethys dha Bolgers Bofynsow
Breysgerdelyow kuv lowenek fol heb menegi
an Bagynsow gokkirsquo
Frodo a grenas lsquoMes prag y fia yndella Ha
prag y fia hwans dhodho a gethyon arsquon par narsquo
lsquoYn hwirrsquo a worthybis Gandalf lsquoMy a grys
ev dhe ankevi bosva hobytow kyns lemmyn
kyns lemmyn dell leverav Y tal dhis bos pes da
Mes dha salowder yw gyllys Nyns eus res
dhodho ahanowgh ndash yma meur a gethyon erell
dhodho hag yw moy dhe-les ndash mes ny vynn ev
agas ankevi arta Ha hobytow avel kethyon
druan a via gwell ganso es hobytow lowen ha
rydh Yma atti ha drog-gras gansorsquo
lsquoDrog-grasrsquo yn-medh Frodo lsquoDrog-gras
rag pyth Ny wonn vy hwath pandrrsquoa vo styr oll
a hemma ragov vy ha rag Bylbo harsquogan bysowrsquo
lsquoYn hwir yma styr a-vri ragowghrsquo a leveris
Gandalf lsquoNy wodhes jy an peryll gwir hwath
mes ty a wra Nyns en vy sur anodho ow honan
pan esen vy omma yrsquon diwettha tro mes an
termyn dhrsquoy dhiskudha re dheuth Ro dhymm an
bysow pols
ow pesya mis-Du 2012
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 6
KKeessvvaa aann TTaavveess KKeerrnneewweekk
DDyyddhh DDyysskkaaddoorryyoonn
Kesva an Taves Kernewek arsquoth helow dhe
lsquoDhydh Dyskadoryonrsquo Synsys vydh an 6es
a vis
Hedra 2012 dhe Jambour an Konsel Chi
Karrek Truru
An dowlenn servadow yw
1000 Dynnargh hag igerans soedhogel
1030 KAG1 Mike Tresidder
1115 Kows Lisa Crosswood
1245 Prys Li (mar pleg doro hemma dha
honan)
1330 Kows Sylvia Racca
1500 Kedhlow ha Gorfenn
Pella derivadow a-dhiworth
Maureen Pierce 16 Fordh Trelawney
Kelliwik Kernow PL17 7EE
LLyytthheerr aa AAllbbaann aa--ddhhiiwwoorrtthh YYoowwaannnn BByygghhaann ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk))
An Kolmedh Kynsa Albanek
Ny garav vy peldroes vytholl - gwell yw
genev fytt rugbi - mes hedra viv ow triga yn
Alban y fydh peldroes ha nowodhow peldroes
ha kows yn kever peldroes oll a-derdro na nyns
eus diank Brassa kansrann an werin a vir orth
peldroes teythyek yn Alban ages pub bro
europek arall Dhe bup darlesans nowodhow po
der bellwolok po der radyo yma derivas yn
kever peldroes pub-dydh oll heb fall Pan
dheffo Dydh Breus y fydh BBC Alba ow
darlesa lsquoDiwedh an bys a vydh a-vorow Ha
lemmyn peldroes rsquo
An Scottish Premier League (Kolmedh
Kynsa Albanek) a styr an dewdhek para
galwesik an brassa ha kreffa yn Alban Hevlyna
1 Kyrghennedh Adhyski Gowir (Sowsnek VLE Virtual
Learning Environment)
an re ma (arays herwydh aga gre 2011-2102)
yw Celtic Rangers2 Motherwell Dundee
United Heart of Midlothian St Johnstone
Kilmarnock St Mirren Aberdeen Inverness
Hibernian ha Ross County Arsquon parys oll ma
nyns eus marnas dew anedha ha re beu
kampyoryon an kolmedh dres blydhynyow oll
an kesstrif Celtic ha Rangers Raghenna
henwys yns lsquoThe Old Firmrsquo (An Kowethas
Koth) Kynsa seson an dhew bara ma o 1890-
1891 Gans istori arsquon par nyns yw kales
konvedhes angoes ha sorr an skoedhyoryon
Rangers a-gynsow wosa ahweryow aga fara
Celtic erbynn Rangers
Yn gwiryonedh lies para an kolmedh re
wodhevys ankenyow arghansek ynter 2007 ha
hedhyw yrsquoga mysk Motherwell Hearts
Dundee ha Hibernian Kaletter meur yw arveth
steroniethel an beldroesysi yrsquon vlydhen 2010
arveth peldroesysi Heart of Midlothian o 126
an gober dien ha kendonow an para o ogas ha
pound8 milvil Yma rutyans meur ynter lsquoAn
Kowethas Kothrsquo harsquon parys erell ha pup-prys
yth yw arghans dhe gres an dhadhel Sky Sports
a brofyas pound45m yrsquon vlydhen 2002 rag reythyow-
bellwolok dres an kolmedh mes Celtic ha
Rangers a dhifennlettyas an degemmerans
Nevra ny veu profyans mar ughel a-wosa ha
lies para yrsquon kolmedh yw lowen lowr lemmyn
ow mires orth koedh Rangers avel piwas ewn
awos aga hovaytis
2 Bys yrsquon seson diwethha 2011-12 pan veu Rangers
gorrys dhersquon peswora nivel a beldroes albanek awos
dyghtyansow arghansek anlaghel
Arwoedh Kolmedh Kynsa Alba
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 7
Dyghtyoryon Celtic ha Rangers Neil
Lennon hag Ally McCoist (skeusennow dhe-
woeles) a gows yrsquon nowodhow-bellwolok ogas
ha pub nos mes nyns yw an eyl po y gila
kowser freth lsquofitba mummlersquo (hanas peldroes)
yw hanow yrsquogan chi an flows ma Byttegyns
tus Alban a gar aga feldroes dres eghenn ha
lowen yns ow koslowes orth pub dral ha pub
brywsyonenn
Ytho mars yw hemma da genowgh hwi
ynwedh ottomma nebes brywsyon erell yn
kever an Kolmedh Kynsa Albanek
Brassa gwaynyans tre Celtic 9-0 Aberdeen (2010-2011)
Brassa gwaynyans a-ves St Johnstone 0-7 Rangers (1998-1999)
Brassa kevriv dien Motherwell 6-6 Hibernian (2009-2010)
Brassa niver fyttow heb fethans Celtic 32
(2003-2004)
Brassa niver fyttow heb gwaynyans Hamilton Academical 22 (2010-2011)
An yowynka peldroesyas Scott Robinson Hearts v Inverness 16 bloedh ha 45 dydh
An kotha peldroesyas Andy Millen St Mirren v Hearts 42 bloedh ha 279 dydh
An skaffa kevrivr Anthony Stokes Hibernian 1-4 Rangers 124 eylenn
Brassa lu skoedhyoryon Celtic v St Mirren 60440
Lyha lu skoedhyoryon Gretna v Inverness 431
Brassa pris treusporth Tore Andre Flo Chelsea dhe Rangers pound12 milvil
GGwwrreekkkk GGoorrhheell
11990077 ggaannss FFrraannkk BBlleewweetttt
Hwedhel gwrekk gorhel an lsquoBalticrsquo
ogas dhe Borthynys yn 1907
Ow hwedhel yw a-dro dhe wrekk gorhel yn
1907 mes y feu lies gwrekk arall orth an arvor
ma yn arbennik ogas dhe Benn an Wlas Rag
ensampel yn 1242 namna veu beudhys broder
Myghtern Henry Tressa Richard (Yurl Kernow)
dhe Borthynys ogas dhersquon fow bras hag a ros
dhersquon dre an hanow Sowsnek Mushol (hanow
hedhyw Mousehole) Gorsav skath-sawya
Pennlegh (Penlee) a veu ogas dhe Borthynys yn
1913 (a-lemmyn selys yn Porth Lulynn) hag y
feu prest pur vysi awos bos an arvor mar
beryllus An skath-sawya Sen Senan (Sennen yn
Sowsnek) yw nessa dhe Benn an Wlas mes yn
fenowgh ny yllir lonchya a Sen Senan drefenn
bos an mor re arow
Yn trajek yn 1981 y hwarva dhersquon skath-
sawya anfeusi drog may feudhas eth esel mayni
hag eth arall Tri henderow a a veu kellys yrsquon
skath-sawya na Lies blydhen moy a-varra ow
thas-gwynn esa yn skath-sawya Penlee ynwedh
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 8
dew-ugens blydhen ha wortiwedh lywyader o ev
seyth blydhen warn ugens Piwas brons a gavas
ev rag sawyans ogas Pennsans yn 1936
Pyskador o ev oll y vywnans harsquom teylu re
drigas yn Porthynys kansow a vlydhynyow
Kekeffrys ow thas-kuv o mester porth a-dro
dhe 1900 pan o Porthynys an brassa porth
pyskessa yn Kernow arsquon howlsedhes gans moy
es kans kok selys ena
Ogas dhe Borthynys Ynys Sen Klemens (St
Clementrsquos Isle po Mousehole Island yn
Sowsnek) yma hanter mildir arsquon arvor Yn hwir
an enys yw karrek annethys gans goelannes
hepken Dhe vorlanow namna yw ev gorherys
gans an mor ny yllir gweles an enys yn kler An
1a a vis Du 1907 o nos fest tewl ha pur arow o
an mor lsquoBaulksrsquo an Porth Porthynys veu deges
yn unn waytya tewedh
lsquoBaulksrsquo (leverys lsquoboxrsquo yn Porthynys) yw an
ger teythyek rag niver a jistys pur vras ha krev a
dhar devnythys rag stoppya ganow an porth A-
lemmyn y tegeir an porth dres gwav harsquoy igeri
dres hav awos bos kosel an porth gans skathow
ha kokow byhan hepken Byttegyns nans yw
kans blydhen fest bysi o Porthynys ha deges
veu hepken pan gwaytya tewedh yn hav hogen
Dhe seyth eur gorthuher trosow a veu
klewys diworth an ynys ha golowys gwelys yn-
hons yn kler yth esa gorhel ow mos dhe wrekk
Yn hwir an gorhel o gorhel-goelya byhan dew-
wernek (ketch yn Sowsnek) lsquoBalticrsquo y hanow
esaow tri karg lim diworth Cowes dhe
Lulynn mes yth esa mes arsquoy fordh yrsquon tewedh
An nessa skath-sawya yth esa dhe Bennsans
mes nyns yw possybyl lonchya an skath-sawya
yn hager awel Yn neb kas yn 1907 an skath-
sawya o skath-roevya hepken a gemmersa
termyn hir diworth Bennsans
Seulabrys yth esa eth kans a dus a-dro
dhersquon porth mes yth esa kaletter bras yth esa
an skathow oll yn-mes arsquon porth hag ev deges
gans an lsquobaulksrsquo Byttegyns ow thas-kuv a
ordenas digolm hag ev Mester porth Frank
Blewett y hanow ynwedh Skath vyhan
pymthek troes-hys a-hys a veu dres dhe anow
an porth ha hwegh gour hag i bodhogyon rag
roevya an skath An skath a veu degys a-ugh an
lsquobaulksrsquo gans lovanow ha meur a weresoryon
hag ena an mayni a dhiyskynnas yrsquon skath
vyhan
Nyns o pell an enys mes byhan o an skath
ha fest ughel o an mordonnow mayth o an vyaj
pur beryllus yrsquon mor garow Wostiwedh y
trehedhas an skath dhersquon ynys ha sawya hwegh
den an kapten ha dew varner ynwedh gwreg an
kapten ha dew flogh
Diwettha diwedhyans lowen ha
diwedhyans trist o an dhew dhersquon hwedhel ma
Kynsa diwedhyans lowen marner diworth an
lsquoBalticrsquo Adam Robertson Torrie y hanow a
ostyas yrsquon chi ow thas-kuv Ev a dheuth ha bos
yn kerensa gans Janie Blewett hwoer ow thas-
gwynn Wortiwedh i a dhemmedhas ha triga yn
Porthynys le mayth usi trigys aga diyskynnysi
hwath
A-wosa y teuth an diwedhyans trist aga
mab-gwynn Barrie Torrie o trigys yn Porthynys
hag a dheuth ha bos esel mayni skath-sawya
Pennlegh Ev a veudhas yn 1981 pan veu kellys
an skath-sawya lsquoSolomon Brownersquo Yn-
medhons meur a Gernowyon lsquoan mor a re hag
an mor a gemmerrsquo
Kampoellansow
httpwwwflaxman2000pwpblueyondercoukNewFilesBaltic_1907
html
httpwwwkernowcottagescoukmouseholemouseholehistoryphp
An gorhel lsquoBalticrsquo war an garrek
Mayni an lsquoBalticrsquo
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 9
TTaammaarraa ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
lsquoTamararsquo yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Legendsrsquo gans Robert Hunt dastyllys gans
Gwask Tor yn 1997 a-dhiworth lsquoPopular Romances of
the West of Englandrsquo (sic)
Tamara o myrgh Spyrysyon an dor po
korrigow ha hi a veu genys yn mogow war
Goen Derow Hy herens a gara leow tewl yn-
dann dhor- kownansow mogowyow islonkow
ha downansow mes da o gans Tamara an woen
howlyek ha rosyow splann Hy herens a erghi
yn fenowgh dhe Damara gortos yn-dann dhor
rag bos salow I arsquos gwarnya yn kever kewri an
goenyow i arsquos teva own mayth apersa an gewri
ma aga flogh teg mes ny grysis Tamara dhedha
Martesen an gwarnyans arsquos gwrug moy freth
dhe vires orth an tiryow gwartha Yn neb kas
pup-prys hi a dhienki dhiworth aga gorvirans
hag eth dhersquon nor howlyek
Dew vab a gewri Goen Derow Tavy ha
Tawrage aga hanow a welas an voren deg ha hy
thekter a wrug warnedha an dhew kepar ha hus
Yth esa hireth dhedha dhe gerdhes gensi a-hys
an runyow ha glannow avonyow Mes yth o hy
delit dhrsquoaga ledya yn helghva wariek a-ugh an
rosyow hag alsyow Dres meur a visyow i arsquos
hwila mes pup-prys hi a skapya dhiworta
worrsquotiwedh
Byttegyns unn jydh Tavy ha Tawrage a
gavas Tamara war ros ha hy fysi a dhewis ynter
an dhew anedha Kettep onan arsquos henwis meur
a henwyn kerensedhek ha fekyl owth ambosa
rohow drudh mar pedha hi y geresik y honan
Unn jydh hy herens a dhiskudhas nag esa
Tamara yn tre hag i arsquos hwilas Wosa termyn
hir i arsquos kavas owth esedha yn-dann wydhenn
war an woen ynter an dhew vab arsquon gewri
gasadow Tas Tamara a husas Tavy ha Tawrage
may kosrsquosons i fest yn ta an dhew Ena hy thas
a assayas perswadya Tamara dhe dhehweles
dhrsquoaga gogell yn-dann dhor Mes Tamara a
naghas oll resons hy thas Hi ny vynnas triga
dres oll hy dydhyow yn tewlder yrsquon
mogowyow Hi a vynnas bos rydh rag gwandra
war an goenyow yn howlsplann ha klewes an
awel glor war hy diwvogh Mebyon an gewri
nyns ens fell ha jevanek mes kuv ha deboner
Spyrys an dor an korrik a dheuth ha bos
konneryek gans y vyrgh dhirewl Yn sorr bras
ev a vollethas orth y vyrgh ha gans nerth y hus
arsquos treusfurvyas dhe avon neb a dhinewi trank
heb worfenn dhersquon mor hoelanek Tamara deg a
deudhas yn dager Hi eth ha bos livwoeth
arghansel teg dres eghenn ha krygha dhe-ves
wor-tu harsquon keynvor
Wosa termyn hir Tavy a dhifunas dhiworth
y gosk hudel Tawrage a worwedhas yn kosk
rybdho mes poneyl an run o dibobel y geresik
Tamara o gyllys glan Galarek o ev Yn desper
ev a fias dhrsquoy das kowr war woen ha derivas
dhodho y gollva Nowodhow a dreylva Tamara
re lessa hag y das a dherivas dhe Davy an
wirenn drajek Y das a gemmeras truedh orth
an anken bras arsquon tormentyas Rag y gonfortya
y das a assentyas dhrsquoy dreusfurvya ynwedh
dhersquon gover Ow fyski war garregi ow resek yn
kelliow ow dinewi dres nansow ow krowdra yn
halow ev a hwila hwath y Damara ha
worrsquotiwedh aga dowrow a omgemmyskas ogas
dhersquon mor
Byttegyns Tawrage a dhifunas wosa kosk
hir Hwedhel treusfurvyans Tamara a dheuth ha
bos aswonnys dres an ranndir hag a veu
menegys dhe Dawrage gans troesyas ow passya
Pan wodhya ev tenkys y Damara ev a fyskas
dhe huder war Woen Derow Ev a bysis an
huder a wul husenn rag dos ha bos gover y
honan Mes ev a ankovas govynn orth an
troesyas yn py tu res eth Tamara Ev a
dhismygis kamm ha dewis an tu konter Ev a
dhinewis yn-rag moredhek bynitha dhe-ves
dhe-ves dhe-ves dhiworth y Damara bys
vykken
Yrsquon keth fordh ma y tallathas an avonyow
Tamar Tavy ha Taw
Mary Sutcliffe a dheuth ha bos bardhes Gorsedh
Kernow dhe Ryskammel an vlydhen ma
Keslowena dhedhi
SSeerrvviiss EEggllooss 11
Goeldheys Eglos Pluw Tresulwedhen dyrsquoSul
an 14ves
a vis-Hedra dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 6
KKeessvvaa aann TTaavveess KKeerrnneewweekk
DDyyddhh DDyysskkaaddoorryyoonn
Kesva an Taves Kernewek arsquoth helow dhe
lsquoDhydh Dyskadoryonrsquo Synsys vydh an 6es
a vis
Hedra 2012 dhe Jambour an Konsel Chi
Karrek Truru
An dowlenn servadow yw
1000 Dynnargh hag igerans soedhogel
1030 KAG1 Mike Tresidder
1115 Kows Lisa Crosswood
1245 Prys Li (mar pleg doro hemma dha
honan)
1330 Kows Sylvia Racca
1500 Kedhlow ha Gorfenn
Pella derivadow a-dhiworth
Maureen Pierce 16 Fordh Trelawney
Kelliwik Kernow PL17 7EE
LLyytthheerr aa AAllbbaann aa--ddhhiiwwoorrtthh YYoowwaannnn BByygghhaann ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk))
An Kolmedh Kynsa Albanek
Ny garav vy peldroes vytholl - gwell yw
genev fytt rugbi - mes hedra viv ow triga yn
Alban y fydh peldroes ha nowodhow peldroes
ha kows yn kever peldroes oll a-derdro na nyns
eus diank Brassa kansrann an werin a vir orth
peldroes teythyek yn Alban ages pub bro
europek arall Dhe bup darlesans nowodhow po
der bellwolok po der radyo yma derivas yn
kever peldroes pub-dydh oll heb fall Pan
dheffo Dydh Breus y fydh BBC Alba ow
darlesa lsquoDiwedh an bys a vydh a-vorow Ha
lemmyn peldroes rsquo
An Scottish Premier League (Kolmedh
Kynsa Albanek) a styr an dewdhek para
galwesik an brassa ha kreffa yn Alban Hevlyna
1 Kyrghennedh Adhyski Gowir (Sowsnek VLE Virtual
Learning Environment)
an re ma (arays herwydh aga gre 2011-2102)
yw Celtic Rangers2 Motherwell Dundee
United Heart of Midlothian St Johnstone
Kilmarnock St Mirren Aberdeen Inverness
Hibernian ha Ross County Arsquon parys oll ma
nyns eus marnas dew anedha ha re beu
kampyoryon an kolmedh dres blydhynyow oll
an kesstrif Celtic ha Rangers Raghenna
henwys yns lsquoThe Old Firmrsquo (An Kowethas
Koth) Kynsa seson an dhew bara ma o 1890-
1891 Gans istori arsquon par nyns yw kales
konvedhes angoes ha sorr an skoedhyoryon
Rangers a-gynsow wosa ahweryow aga fara
Celtic erbynn Rangers
Yn gwiryonedh lies para an kolmedh re
wodhevys ankenyow arghansek ynter 2007 ha
hedhyw yrsquoga mysk Motherwell Hearts
Dundee ha Hibernian Kaletter meur yw arveth
steroniethel an beldroesysi yrsquon vlydhen 2010
arveth peldroesysi Heart of Midlothian o 126
an gober dien ha kendonow an para o ogas ha
pound8 milvil Yma rutyans meur ynter lsquoAn
Kowethas Kothrsquo harsquon parys erell ha pup-prys
yth yw arghans dhe gres an dhadhel Sky Sports
a brofyas pound45m yrsquon vlydhen 2002 rag reythyow-
bellwolok dres an kolmedh mes Celtic ha
Rangers a dhifennlettyas an degemmerans
Nevra ny veu profyans mar ughel a-wosa ha
lies para yrsquon kolmedh yw lowen lowr lemmyn
ow mires orth koedh Rangers avel piwas ewn
awos aga hovaytis
2 Bys yrsquon seson diwethha 2011-12 pan veu Rangers
gorrys dhersquon peswora nivel a beldroes albanek awos
dyghtyansow arghansek anlaghel
Arwoedh Kolmedh Kynsa Alba
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 7
Dyghtyoryon Celtic ha Rangers Neil
Lennon hag Ally McCoist (skeusennow dhe-
woeles) a gows yrsquon nowodhow-bellwolok ogas
ha pub nos mes nyns yw an eyl po y gila
kowser freth lsquofitba mummlersquo (hanas peldroes)
yw hanow yrsquogan chi an flows ma Byttegyns
tus Alban a gar aga feldroes dres eghenn ha
lowen yns ow koslowes orth pub dral ha pub
brywsyonenn
Ytho mars yw hemma da genowgh hwi
ynwedh ottomma nebes brywsyon erell yn
kever an Kolmedh Kynsa Albanek
Brassa gwaynyans tre Celtic 9-0 Aberdeen (2010-2011)
Brassa gwaynyans a-ves St Johnstone 0-7 Rangers (1998-1999)
Brassa kevriv dien Motherwell 6-6 Hibernian (2009-2010)
Brassa niver fyttow heb fethans Celtic 32
(2003-2004)
Brassa niver fyttow heb gwaynyans Hamilton Academical 22 (2010-2011)
An yowynka peldroesyas Scott Robinson Hearts v Inverness 16 bloedh ha 45 dydh
An kotha peldroesyas Andy Millen St Mirren v Hearts 42 bloedh ha 279 dydh
An skaffa kevrivr Anthony Stokes Hibernian 1-4 Rangers 124 eylenn
Brassa lu skoedhyoryon Celtic v St Mirren 60440
Lyha lu skoedhyoryon Gretna v Inverness 431
Brassa pris treusporth Tore Andre Flo Chelsea dhe Rangers pound12 milvil
GGwwrreekkkk GGoorrhheell
11990077 ggaannss FFrraannkk BBlleewweetttt
Hwedhel gwrekk gorhel an lsquoBalticrsquo
ogas dhe Borthynys yn 1907
Ow hwedhel yw a-dro dhe wrekk gorhel yn
1907 mes y feu lies gwrekk arall orth an arvor
ma yn arbennik ogas dhe Benn an Wlas Rag
ensampel yn 1242 namna veu beudhys broder
Myghtern Henry Tressa Richard (Yurl Kernow)
dhe Borthynys ogas dhersquon fow bras hag a ros
dhersquon dre an hanow Sowsnek Mushol (hanow
hedhyw Mousehole) Gorsav skath-sawya
Pennlegh (Penlee) a veu ogas dhe Borthynys yn
1913 (a-lemmyn selys yn Porth Lulynn) hag y
feu prest pur vysi awos bos an arvor mar
beryllus An skath-sawya Sen Senan (Sennen yn
Sowsnek) yw nessa dhe Benn an Wlas mes yn
fenowgh ny yllir lonchya a Sen Senan drefenn
bos an mor re arow
Yn trajek yn 1981 y hwarva dhersquon skath-
sawya anfeusi drog may feudhas eth esel mayni
hag eth arall Tri henderow a a veu kellys yrsquon
skath-sawya na Lies blydhen moy a-varra ow
thas-gwynn esa yn skath-sawya Penlee ynwedh
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 8
dew-ugens blydhen ha wortiwedh lywyader o ev
seyth blydhen warn ugens Piwas brons a gavas
ev rag sawyans ogas Pennsans yn 1936
Pyskador o ev oll y vywnans harsquom teylu re
drigas yn Porthynys kansow a vlydhynyow
Kekeffrys ow thas-kuv o mester porth a-dro
dhe 1900 pan o Porthynys an brassa porth
pyskessa yn Kernow arsquon howlsedhes gans moy
es kans kok selys ena
Ogas dhe Borthynys Ynys Sen Klemens (St
Clementrsquos Isle po Mousehole Island yn
Sowsnek) yma hanter mildir arsquon arvor Yn hwir
an enys yw karrek annethys gans goelannes
hepken Dhe vorlanow namna yw ev gorherys
gans an mor ny yllir gweles an enys yn kler An
1a a vis Du 1907 o nos fest tewl ha pur arow o
an mor lsquoBaulksrsquo an Porth Porthynys veu deges
yn unn waytya tewedh
lsquoBaulksrsquo (leverys lsquoboxrsquo yn Porthynys) yw an
ger teythyek rag niver a jistys pur vras ha krev a
dhar devnythys rag stoppya ganow an porth A-
lemmyn y tegeir an porth dres gwav harsquoy igeri
dres hav awos bos kosel an porth gans skathow
ha kokow byhan hepken Byttegyns nans yw
kans blydhen fest bysi o Porthynys ha deges
veu hepken pan gwaytya tewedh yn hav hogen
Dhe seyth eur gorthuher trosow a veu
klewys diworth an ynys ha golowys gwelys yn-
hons yn kler yth esa gorhel ow mos dhe wrekk
Yn hwir an gorhel o gorhel-goelya byhan dew-
wernek (ketch yn Sowsnek) lsquoBalticrsquo y hanow
esaow tri karg lim diworth Cowes dhe
Lulynn mes yth esa mes arsquoy fordh yrsquon tewedh
An nessa skath-sawya yth esa dhe Bennsans
mes nyns yw possybyl lonchya an skath-sawya
yn hager awel Yn neb kas yn 1907 an skath-
sawya o skath-roevya hepken a gemmersa
termyn hir diworth Bennsans
Seulabrys yth esa eth kans a dus a-dro
dhersquon porth mes yth esa kaletter bras yth esa
an skathow oll yn-mes arsquon porth hag ev deges
gans an lsquobaulksrsquo Byttegyns ow thas-kuv a
ordenas digolm hag ev Mester porth Frank
Blewett y hanow ynwedh Skath vyhan
pymthek troes-hys a-hys a veu dres dhe anow
an porth ha hwegh gour hag i bodhogyon rag
roevya an skath An skath a veu degys a-ugh an
lsquobaulksrsquo gans lovanow ha meur a weresoryon
hag ena an mayni a dhiyskynnas yrsquon skath
vyhan
Nyns o pell an enys mes byhan o an skath
ha fest ughel o an mordonnow mayth o an vyaj
pur beryllus yrsquon mor garow Wostiwedh y
trehedhas an skath dhersquon ynys ha sawya hwegh
den an kapten ha dew varner ynwedh gwreg an
kapten ha dew flogh
Diwettha diwedhyans lowen ha
diwedhyans trist o an dhew dhersquon hwedhel ma
Kynsa diwedhyans lowen marner diworth an
lsquoBalticrsquo Adam Robertson Torrie y hanow a
ostyas yrsquon chi ow thas-kuv Ev a dheuth ha bos
yn kerensa gans Janie Blewett hwoer ow thas-
gwynn Wortiwedh i a dhemmedhas ha triga yn
Porthynys le mayth usi trigys aga diyskynnysi
hwath
A-wosa y teuth an diwedhyans trist aga
mab-gwynn Barrie Torrie o trigys yn Porthynys
hag a dheuth ha bos esel mayni skath-sawya
Pennlegh Ev a veudhas yn 1981 pan veu kellys
an skath-sawya lsquoSolomon Brownersquo Yn-
medhons meur a Gernowyon lsquoan mor a re hag
an mor a gemmerrsquo
Kampoellansow
httpwwwflaxman2000pwpblueyondercoukNewFilesBaltic_1907
html
httpwwwkernowcottagescoukmouseholemouseholehistoryphp
An gorhel lsquoBalticrsquo war an garrek
Mayni an lsquoBalticrsquo
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 9
TTaammaarraa ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
lsquoTamararsquo yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Legendsrsquo gans Robert Hunt dastyllys gans
Gwask Tor yn 1997 a-dhiworth lsquoPopular Romances of
the West of Englandrsquo (sic)
Tamara o myrgh Spyrysyon an dor po
korrigow ha hi a veu genys yn mogow war
Goen Derow Hy herens a gara leow tewl yn-
dann dhor- kownansow mogowyow islonkow
ha downansow mes da o gans Tamara an woen
howlyek ha rosyow splann Hy herens a erghi
yn fenowgh dhe Damara gortos yn-dann dhor
rag bos salow I arsquos gwarnya yn kever kewri an
goenyow i arsquos teva own mayth apersa an gewri
ma aga flogh teg mes ny grysis Tamara dhedha
Martesen an gwarnyans arsquos gwrug moy freth
dhe vires orth an tiryow gwartha Yn neb kas
pup-prys hi a dhienki dhiworth aga gorvirans
hag eth dhersquon nor howlyek
Dew vab a gewri Goen Derow Tavy ha
Tawrage aga hanow a welas an voren deg ha hy
thekter a wrug warnedha an dhew kepar ha hus
Yth esa hireth dhedha dhe gerdhes gensi a-hys
an runyow ha glannow avonyow Mes yth o hy
delit dhrsquoaga ledya yn helghva wariek a-ugh an
rosyow hag alsyow Dres meur a visyow i arsquos
hwila mes pup-prys hi a skapya dhiworta
worrsquotiwedh
Byttegyns unn jydh Tavy ha Tawrage a
gavas Tamara war ros ha hy fysi a dhewis ynter
an dhew anedha Kettep onan arsquos henwis meur
a henwyn kerensedhek ha fekyl owth ambosa
rohow drudh mar pedha hi y geresik y honan
Unn jydh hy herens a dhiskudhas nag esa
Tamara yn tre hag i arsquos hwilas Wosa termyn
hir i arsquos kavas owth esedha yn-dann wydhenn
war an woen ynter an dhew vab arsquon gewri
gasadow Tas Tamara a husas Tavy ha Tawrage
may kosrsquosons i fest yn ta an dhew Ena hy thas
a assayas perswadya Tamara dhe dhehweles
dhrsquoaga gogell yn-dann dhor Mes Tamara a
naghas oll resons hy thas Hi ny vynnas triga
dres oll hy dydhyow yn tewlder yrsquon
mogowyow Hi a vynnas bos rydh rag gwandra
war an goenyow yn howlsplann ha klewes an
awel glor war hy diwvogh Mebyon an gewri
nyns ens fell ha jevanek mes kuv ha deboner
Spyrys an dor an korrik a dheuth ha bos
konneryek gans y vyrgh dhirewl Yn sorr bras
ev a vollethas orth y vyrgh ha gans nerth y hus
arsquos treusfurvyas dhe avon neb a dhinewi trank
heb worfenn dhersquon mor hoelanek Tamara deg a
deudhas yn dager Hi eth ha bos livwoeth
arghansel teg dres eghenn ha krygha dhe-ves
wor-tu harsquon keynvor
Wosa termyn hir Tavy a dhifunas dhiworth
y gosk hudel Tawrage a worwedhas yn kosk
rybdho mes poneyl an run o dibobel y geresik
Tamara o gyllys glan Galarek o ev Yn desper
ev a fias dhrsquoy das kowr war woen ha derivas
dhodho y gollva Nowodhow a dreylva Tamara
re lessa hag y das a dherivas dhe Davy an
wirenn drajek Y das a gemmeras truedh orth
an anken bras arsquon tormentyas Rag y gonfortya
y das a assentyas dhrsquoy dreusfurvya ynwedh
dhersquon gover Ow fyski war garregi ow resek yn
kelliow ow dinewi dres nansow ow krowdra yn
halow ev a hwila hwath y Damara ha
worrsquotiwedh aga dowrow a omgemmyskas ogas
dhersquon mor
Byttegyns Tawrage a dhifunas wosa kosk
hir Hwedhel treusfurvyans Tamara a dheuth ha
bos aswonnys dres an ranndir hag a veu
menegys dhe Dawrage gans troesyas ow passya
Pan wodhya ev tenkys y Damara ev a fyskas
dhe huder war Woen Derow Ev a bysis an
huder a wul husenn rag dos ha bos gover y
honan Mes ev a ankovas govynn orth an
troesyas yn py tu res eth Tamara Ev a
dhismygis kamm ha dewis an tu konter Ev a
dhinewis yn-rag moredhek bynitha dhe-ves
dhe-ves dhe-ves dhiworth y Damara bys
vykken
Yrsquon keth fordh ma y tallathas an avonyow
Tamar Tavy ha Taw
Mary Sutcliffe a dheuth ha bos bardhes Gorsedh
Kernow dhe Ryskammel an vlydhen ma
Keslowena dhedhi
SSeerrvviiss EEggllooss 11
Goeldheys Eglos Pluw Tresulwedhen dyrsquoSul
an 14ves
a vis-Hedra dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 7
Dyghtyoryon Celtic ha Rangers Neil
Lennon hag Ally McCoist (skeusennow dhe-
woeles) a gows yrsquon nowodhow-bellwolok ogas
ha pub nos mes nyns yw an eyl po y gila
kowser freth lsquofitba mummlersquo (hanas peldroes)
yw hanow yrsquogan chi an flows ma Byttegyns
tus Alban a gar aga feldroes dres eghenn ha
lowen yns ow koslowes orth pub dral ha pub
brywsyonenn
Ytho mars yw hemma da genowgh hwi
ynwedh ottomma nebes brywsyon erell yn
kever an Kolmedh Kynsa Albanek
Brassa gwaynyans tre Celtic 9-0 Aberdeen (2010-2011)
Brassa gwaynyans a-ves St Johnstone 0-7 Rangers (1998-1999)
Brassa kevriv dien Motherwell 6-6 Hibernian (2009-2010)
Brassa niver fyttow heb fethans Celtic 32
(2003-2004)
Brassa niver fyttow heb gwaynyans Hamilton Academical 22 (2010-2011)
An yowynka peldroesyas Scott Robinson Hearts v Inverness 16 bloedh ha 45 dydh
An kotha peldroesyas Andy Millen St Mirren v Hearts 42 bloedh ha 279 dydh
An skaffa kevrivr Anthony Stokes Hibernian 1-4 Rangers 124 eylenn
Brassa lu skoedhyoryon Celtic v St Mirren 60440
Lyha lu skoedhyoryon Gretna v Inverness 431
Brassa pris treusporth Tore Andre Flo Chelsea dhe Rangers pound12 milvil
GGwwrreekkkk GGoorrhheell
11990077 ggaannss FFrraannkk BBlleewweetttt
Hwedhel gwrekk gorhel an lsquoBalticrsquo
ogas dhe Borthynys yn 1907
Ow hwedhel yw a-dro dhe wrekk gorhel yn
1907 mes y feu lies gwrekk arall orth an arvor
ma yn arbennik ogas dhe Benn an Wlas Rag
ensampel yn 1242 namna veu beudhys broder
Myghtern Henry Tressa Richard (Yurl Kernow)
dhe Borthynys ogas dhersquon fow bras hag a ros
dhersquon dre an hanow Sowsnek Mushol (hanow
hedhyw Mousehole) Gorsav skath-sawya
Pennlegh (Penlee) a veu ogas dhe Borthynys yn
1913 (a-lemmyn selys yn Porth Lulynn) hag y
feu prest pur vysi awos bos an arvor mar
beryllus An skath-sawya Sen Senan (Sennen yn
Sowsnek) yw nessa dhe Benn an Wlas mes yn
fenowgh ny yllir lonchya a Sen Senan drefenn
bos an mor re arow
Yn trajek yn 1981 y hwarva dhersquon skath-
sawya anfeusi drog may feudhas eth esel mayni
hag eth arall Tri henderow a a veu kellys yrsquon
skath-sawya na Lies blydhen moy a-varra ow
thas-gwynn esa yn skath-sawya Penlee ynwedh
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 8
dew-ugens blydhen ha wortiwedh lywyader o ev
seyth blydhen warn ugens Piwas brons a gavas
ev rag sawyans ogas Pennsans yn 1936
Pyskador o ev oll y vywnans harsquom teylu re
drigas yn Porthynys kansow a vlydhynyow
Kekeffrys ow thas-kuv o mester porth a-dro
dhe 1900 pan o Porthynys an brassa porth
pyskessa yn Kernow arsquon howlsedhes gans moy
es kans kok selys ena
Ogas dhe Borthynys Ynys Sen Klemens (St
Clementrsquos Isle po Mousehole Island yn
Sowsnek) yma hanter mildir arsquon arvor Yn hwir
an enys yw karrek annethys gans goelannes
hepken Dhe vorlanow namna yw ev gorherys
gans an mor ny yllir gweles an enys yn kler An
1a a vis Du 1907 o nos fest tewl ha pur arow o
an mor lsquoBaulksrsquo an Porth Porthynys veu deges
yn unn waytya tewedh
lsquoBaulksrsquo (leverys lsquoboxrsquo yn Porthynys) yw an
ger teythyek rag niver a jistys pur vras ha krev a
dhar devnythys rag stoppya ganow an porth A-
lemmyn y tegeir an porth dres gwav harsquoy igeri
dres hav awos bos kosel an porth gans skathow
ha kokow byhan hepken Byttegyns nans yw
kans blydhen fest bysi o Porthynys ha deges
veu hepken pan gwaytya tewedh yn hav hogen
Dhe seyth eur gorthuher trosow a veu
klewys diworth an ynys ha golowys gwelys yn-
hons yn kler yth esa gorhel ow mos dhe wrekk
Yn hwir an gorhel o gorhel-goelya byhan dew-
wernek (ketch yn Sowsnek) lsquoBalticrsquo y hanow
esaow tri karg lim diworth Cowes dhe
Lulynn mes yth esa mes arsquoy fordh yrsquon tewedh
An nessa skath-sawya yth esa dhe Bennsans
mes nyns yw possybyl lonchya an skath-sawya
yn hager awel Yn neb kas yn 1907 an skath-
sawya o skath-roevya hepken a gemmersa
termyn hir diworth Bennsans
Seulabrys yth esa eth kans a dus a-dro
dhersquon porth mes yth esa kaletter bras yth esa
an skathow oll yn-mes arsquon porth hag ev deges
gans an lsquobaulksrsquo Byttegyns ow thas-kuv a
ordenas digolm hag ev Mester porth Frank
Blewett y hanow ynwedh Skath vyhan
pymthek troes-hys a-hys a veu dres dhe anow
an porth ha hwegh gour hag i bodhogyon rag
roevya an skath An skath a veu degys a-ugh an
lsquobaulksrsquo gans lovanow ha meur a weresoryon
hag ena an mayni a dhiyskynnas yrsquon skath
vyhan
Nyns o pell an enys mes byhan o an skath
ha fest ughel o an mordonnow mayth o an vyaj
pur beryllus yrsquon mor garow Wostiwedh y
trehedhas an skath dhersquon ynys ha sawya hwegh
den an kapten ha dew varner ynwedh gwreg an
kapten ha dew flogh
Diwettha diwedhyans lowen ha
diwedhyans trist o an dhew dhersquon hwedhel ma
Kynsa diwedhyans lowen marner diworth an
lsquoBalticrsquo Adam Robertson Torrie y hanow a
ostyas yrsquon chi ow thas-kuv Ev a dheuth ha bos
yn kerensa gans Janie Blewett hwoer ow thas-
gwynn Wortiwedh i a dhemmedhas ha triga yn
Porthynys le mayth usi trigys aga diyskynnysi
hwath
A-wosa y teuth an diwedhyans trist aga
mab-gwynn Barrie Torrie o trigys yn Porthynys
hag a dheuth ha bos esel mayni skath-sawya
Pennlegh Ev a veudhas yn 1981 pan veu kellys
an skath-sawya lsquoSolomon Brownersquo Yn-
medhons meur a Gernowyon lsquoan mor a re hag
an mor a gemmerrsquo
Kampoellansow
httpwwwflaxman2000pwpblueyondercoukNewFilesBaltic_1907
html
httpwwwkernowcottagescoukmouseholemouseholehistoryphp
An gorhel lsquoBalticrsquo war an garrek
Mayni an lsquoBalticrsquo
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 9
TTaammaarraa ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
lsquoTamararsquo yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Legendsrsquo gans Robert Hunt dastyllys gans
Gwask Tor yn 1997 a-dhiworth lsquoPopular Romances of
the West of Englandrsquo (sic)
Tamara o myrgh Spyrysyon an dor po
korrigow ha hi a veu genys yn mogow war
Goen Derow Hy herens a gara leow tewl yn-
dann dhor- kownansow mogowyow islonkow
ha downansow mes da o gans Tamara an woen
howlyek ha rosyow splann Hy herens a erghi
yn fenowgh dhe Damara gortos yn-dann dhor
rag bos salow I arsquos gwarnya yn kever kewri an
goenyow i arsquos teva own mayth apersa an gewri
ma aga flogh teg mes ny grysis Tamara dhedha
Martesen an gwarnyans arsquos gwrug moy freth
dhe vires orth an tiryow gwartha Yn neb kas
pup-prys hi a dhienki dhiworth aga gorvirans
hag eth dhersquon nor howlyek
Dew vab a gewri Goen Derow Tavy ha
Tawrage aga hanow a welas an voren deg ha hy
thekter a wrug warnedha an dhew kepar ha hus
Yth esa hireth dhedha dhe gerdhes gensi a-hys
an runyow ha glannow avonyow Mes yth o hy
delit dhrsquoaga ledya yn helghva wariek a-ugh an
rosyow hag alsyow Dres meur a visyow i arsquos
hwila mes pup-prys hi a skapya dhiworta
worrsquotiwedh
Byttegyns unn jydh Tavy ha Tawrage a
gavas Tamara war ros ha hy fysi a dhewis ynter
an dhew anedha Kettep onan arsquos henwis meur
a henwyn kerensedhek ha fekyl owth ambosa
rohow drudh mar pedha hi y geresik y honan
Unn jydh hy herens a dhiskudhas nag esa
Tamara yn tre hag i arsquos hwilas Wosa termyn
hir i arsquos kavas owth esedha yn-dann wydhenn
war an woen ynter an dhew vab arsquon gewri
gasadow Tas Tamara a husas Tavy ha Tawrage
may kosrsquosons i fest yn ta an dhew Ena hy thas
a assayas perswadya Tamara dhe dhehweles
dhrsquoaga gogell yn-dann dhor Mes Tamara a
naghas oll resons hy thas Hi ny vynnas triga
dres oll hy dydhyow yn tewlder yrsquon
mogowyow Hi a vynnas bos rydh rag gwandra
war an goenyow yn howlsplann ha klewes an
awel glor war hy diwvogh Mebyon an gewri
nyns ens fell ha jevanek mes kuv ha deboner
Spyrys an dor an korrik a dheuth ha bos
konneryek gans y vyrgh dhirewl Yn sorr bras
ev a vollethas orth y vyrgh ha gans nerth y hus
arsquos treusfurvyas dhe avon neb a dhinewi trank
heb worfenn dhersquon mor hoelanek Tamara deg a
deudhas yn dager Hi eth ha bos livwoeth
arghansel teg dres eghenn ha krygha dhe-ves
wor-tu harsquon keynvor
Wosa termyn hir Tavy a dhifunas dhiworth
y gosk hudel Tawrage a worwedhas yn kosk
rybdho mes poneyl an run o dibobel y geresik
Tamara o gyllys glan Galarek o ev Yn desper
ev a fias dhrsquoy das kowr war woen ha derivas
dhodho y gollva Nowodhow a dreylva Tamara
re lessa hag y das a dherivas dhe Davy an
wirenn drajek Y das a gemmeras truedh orth
an anken bras arsquon tormentyas Rag y gonfortya
y das a assentyas dhrsquoy dreusfurvya ynwedh
dhersquon gover Ow fyski war garregi ow resek yn
kelliow ow dinewi dres nansow ow krowdra yn
halow ev a hwila hwath y Damara ha
worrsquotiwedh aga dowrow a omgemmyskas ogas
dhersquon mor
Byttegyns Tawrage a dhifunas wosa kosk
hir Hwedhel treusfurvyans Tamara a dheuth ha
bos aswonnys dres an ranndir hag a veu
menegys dhe Dawrage gans troesyas ow passya
Pan wodhya ev tenkys y Damara ev a fyskas
dhe huder war Woen Derow Ev a bysis an
huder a wul husenn rag dos ha bos gover y
honan Mes ev a ankovas govynn orth an
troesyas yn py tu res eth Tamara Ev a
dhismygis kamm ha dewis an tu konter Ev a
dhinewis yn-rag moredhek bynitha dhe-ves
dhe-ves dhe-ves dhiworth y Damara bys
vykken
Yrsquon keth fordh ma y tallathas an avonyow
Tamar Tavy ha Taw
Mary Sutcliffe a dheuth ha bos bardhes Gorsedh
Kernow dhe Ryskammel an vlydhen ma
Keslowena dhedhi
SSeerrvviiss EEggllooss 11
Goeldheys Eglos Pluw Tresulwedhen dyrsquoSul
an 14ves
a vis-Hedra dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 8
dew-ugens blydhen ha wortiwedh lywyader o ev
seyth blydhen warn ugens Piwas brons a gavas
ev rag sawyans ogas Pennsans yn 1936
Pyskador o ev oll y vywnans harsquom teylu re
drigas yn Porthynys kansow a vlydhynyow
Kekeffrys ow thas-kuv o mester porth a-dro
dhe 1900 pan o Porthynys an brassa porth
pyskessa yn Kernow arsquon howlsedhes gans moy
es kans kok selys ena
Ogas dhe Borthynys Ynys Sen Klemens (St
Clementrsquos Isle po Mousehole Island yn
Sowsnek) yma hanter mildir arsquon arvor Yn hwir
an enys yw karrek annethys gans goelannes
hepken Dhe vorlanow namna yw ev gorherys
gans an mor ny yllir gweles an enys yn kler An
1a a vis Du 1907 o nos fest tewl ha pur arow o
an mor lsquoBaulksrsquo an Porth Porthynys veu deges
yn unn waytya tewedh
lsquoBaulksrsquo (leverys lsquoboxrsquo yn Porthynys) yw an
ger teythyek rag niver a jistys pur vras ha krev a
dhar devnythys rag stoppya ganow an porth A-
lemmyn y tegeir an porth dres gwav harsquoy igeri
dres hav awos bos kosel an porth gans skathow
ha kokow byhan hepken Byttegyns nans yw
kans blydhen fest bysi o Porthynys ha deges
veu hepken pan gwaytya tewedh yn hav hogen
Dhe seyth eur gorthuher trosow a veu
klewys diworth an ynys ha golowys gwelys yn-
hons yn kler yth esa gorhel ow mos dhe wrekk
Yn hwir an gorhel o gorhel-goelya byhan dew-
wernek (ketch yn Sowsnek) lsquoBalticrsquo y hanow
esaow tri karg lim diworth Cowes dhe
Lulynn mes yth esa mes arsquoy fordh yrsquon tewedh
An nessa skath-sawya yth esa dhe Bennsans
mes nyns yw possybyl lonchya an skath-sawya
yn hager awel Yn neb kas yn 1907 an skath-
sawya o skath-roevya hepken a gemmersa
termyn hir diworth Bennsans
Seulabrys yth esa eth kans a dus a-dro
dhersquon porth mes yth esa kaletter bras yth esa
an skathow oll yn-mes arsquon porth hag ev deges
gans an lsquobaulksrsquo Byttegyns ow thas-kuv a
ordenas digolm hag ev Mester porth Frank
Blewett y hanow ynwedh Skath vyhan
pymthek troes-hys a-hys a veu dres dhe anow
an porth ha hwegh gour hag i bodhogyon rag
roevya an skath An skath a veu degys a-ugh an
lsquobaulksrsquo gans lovanow ha meur a weresoryon
hag ena an mayni a dhiyskynnas yrsquon skath
vyhan
Nyns o pell an enys mes byhan o an skath
ha fest ughel o an mordonnow mayth o an vyaj
pur beryllus yrsquon mor garow Wostiwedh y
trehedhas an skath dhersquon ynys ha sawya hwegh
den an kapten ha dew varner ynwedh gwreg an
kapten ha dew flogh
Diwettha diwedhyans lowen ha
diwedhyans trist o an dhew dhersquon hwedhel ma
Kynsa diwedhyans lowen marner diworth an
lsquoBalticrsquo Adam Robertson Torrie y hanow a
ostyas yrsquon chi ow thas-kuv Ev a dheuth ha bos
yn kerensa gans Janie Blewett hwoer ow thas-
gwynn Wortiwedh i a dhemmedhas ha triga yn
Porthynys le mayth usi trigys aga diyskynnysi
hwath
A-wosa y teuth an diwedhyans trist aga
mab-gwynn Barrie Torrie o trigys yn Porthynys
hag a dheuth ha bos esel mayni skath-sawya
Pennlegh Ev a veudhas yn 1981 pan veu kellys
an skath-sawya lsquoSolomon Brownersquo Yn-
medhons meur a Gernowyon lsquoan mor a re hag
an mor a gemmerrsquo
Kampoellansow
httpwwwflaxman2000pwpblueyondercoukNewFilesBaltic_1907
html
httpwwwkernowcottagescoukmouseholemouseholehistoryphp
An gorhel lsquoBalticrsquo war an garrek
Mayni an lsquoBalticrsquo
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 9
TTaammaarraa ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
lsquoTamararsquo yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Legendsrsquo gans Robert Hunt dastyllys gans
Gwask Tor yn 1997 a-dhiworth lsquoPopular Romances of
the West of Englandrsquo (sic)
Tamara o myrgh Spyrysyon an dor po
korrigow ha hi a veu genys yn mogow war
Goen Derow Hy herens a gara leow tewl yn-
dann dhor- kownansow mogowyow islonkow
ha downansow mes da o gans Tamara an woen
howlyek ha rosyow splann Hy herens a erghi
yn fenowgh dhe Damara gortos yn-dann dhor
rag bos salow I arsquos gwarnya yn kever kewri an
goenyow i arsquos teva own mayth apersa an gewri
ma aga flogh teg mes ny grysis Tamara dhedha
Martesen an gwarnyans arsquos gwrug moy freth
dhe vires orth an tiryow gwartha Yn neb kas
pup-prys hi a dhienki dhiworth aga gorvirans
hag eth dhersquon nor howlyek
Dew vab a gewri Goen Derow Tavy ha
Tawrage aga hanow a welas an voren deg ha hy
thekter a wrug warnedha an dhew kepar ha hus
Yth esa hireth dhedha dhe gerdhes gensi a-hys
an runyow ha glannow avonyow Mes yth o hy
delit dhrsquoaga ledya yn helghva wariek a-ugh an
rosyow hag alsyow Dres meur a visyow i arsquos
hwila mes pup-prys hi a skapya dhiworta
worrsquotiwedh
Byttegyns unn jydh Tavy ha Tawrage a
gavas Tamara war ros ha hy fysi a dhewis ynter
an dhew anedha Kettep onan arsquos henwis meur
a henwyn kerensedhek ha fekyl owth ambosa
rohow drudh mar pedha hi y geresik y honan
Unn jydh hy herens a dhiskudhas nag esa
Tamara yn tre hag i arsquos hwilas Wosa termyn
hir i arsquos kavas owth esedha yn-dann wydhenn
war an woen ynter an dhew vab arsquon gewri
gasadow Tas Tamara a husas Tavy ha Tawrage
may kosrsquosons i fest yn ta an dhew Ena hy thas
a assayas perswadya Tamara dhe dhehweles
dhrsquoaga gogell yn-dann dhor Mes Tamara a
naghas oll resons hy thas Hi ny vynnas triga
dres oll hy dydhyow yn tewlder yrsquon
mogowyow Hi a vynnas bos rydh rag gwandra
war an goenyow yn howlsplann ha klewes an
awel glor war hy diwvogh Mebyon an gewri
nyns ens fell ha jevanek mes kuv ha deboner
Spyrys an dor an korrik a dheuth ha bos
konneryek gans y vyrgh dhirewl Yn sorr bras
ev a vollethas orth y vyrgh ha gans nerth y hus
arsquos treusfurvyas dhe avon neb a dhinewi trank
heb worfenn dhersquon mor hoelanek Tamara deg a
deudhas yn dager Hi eth ha bos livwoeth
arghansel teg dres eghenn ha krygha dhe-ves
wor-tu harsquon keynvor
Wosa termyn hir Tavy a dhifunas dhiworth
y gosk hudel Tawrage a worwedhas yn kosk
rybdho mes poneyl an run o dibobel y geresik
Tamara o gyllys glan Galarek o ev Yn desper
ev a fias dhrsquoy das kowr war woen ha derivas
dhodho y gollva Nowodhow a dreylva Tamara
re lessa hag y das a dherivas dhe Davy an
wirenn drajek Y das a gemmeras truedh orth
an anken bras arsquon tormentyas Rag y gonfortya
y das a assentyas dhrsquoy dreusfurvya ynwedh
dhersquon gover Ow fyski war garregi ow resek yn
kelliow ow dinewi dres nansow ow krowdra yn
halow ev a hwila hwath y Damara ha
worrsquotiwedh aga dowrow a omgemmyskas ogas
dhersquon mor
Byttegyns Tawrage a dhifunas wosa kosk
hir Hwedhel treusfurvyans Tamara a dheuth ha
bos aswonnys dres an ranndir hag a veu
menegys dhe Dawrage gans troesyas ow passya
Pan wodhya ev tenkys y Damara ev a fyskas
dhe huder war Woen Derow Ev a bysis an
huder a wul husenn rag dos ha bos gover y
honan Mes ev a ankovas govynn orth an
troesyas yn py tu res eth Tamara Ev a
dhismygis kamm ha dewis an tu konter Ev a
dhinewis yn-rag moredhek bynitha dhe-ves
dhe-ves dhe-ves dhiworth y Damara bys
vykken
Yrsquon keth fordh ma y tallathas an avonyow
Tamar Tavy ha Taw
Mary Sutcliffe a dheuth ha bos bardhes Gorsedh
Kernow dhe Ryskammel an vlydhen ma
Keslowena dhedhi
SSeerrvviiss EEggllooss 11
Goeldheys Eglos Pluw Tresulwedhen dyrsquoSul
an 14ves
a vis-Hedra dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 9
TTaammaarraa ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee
lsquoTamararsquo yw treylys hag amendys a-dhiworth
lsquoCornish Legendsrsquo gans Robert Hunt dastyllys gans
Gwask Tor yn 1997 a-dhiworth lsquoPopular Romances of
the West of Englandrsquo (sic)
Tamara o myrgh Spyrysyon an dor po
korrigow ha hi a veu genys yn mogow war
Goen Derow Hy herens a gara leow tewl yn-
dann dhor- kownansow mogowyow islonkow
ha downansow mes da o gans Tamara an woen
howlyek ha rosyow splann Hy herens a erghi
yn fenowgh dhe Damara gortos yn-dann dhor
rag bos salow I arsquos gwarnya yn kever kewri an
goenyow i arsquos teva own mayth apersa an gewri
ma aga flogh teg mes ny grysis Tamara dhedha
Martesen an gwarnyans arsquos gwrug moy freth
dhe vires orth an tiryow gwartha Yn neb kas
pup-prys hi a dhienki dhiworth aga gorvirans
hag eth dhersquon nor howlyek
Dew vab a gewri Goen Derow Tavy ha
Tawrage aga hanow a welas an voren deg ha hy
thekter a wrug warnedha an dhew kepar ha hus
Yth esa hireth dhedha dhe gerdhes gensi a-hys
an runyow ha glannow avonyow Mes yth o hy
delit dhrsquoaga ledya yn helghva wariek a-ugh an
rosyow hag alsyow Dres meur a visyow i arsquos
hwila mes pup-prys hi a skapya dhiworta
worrsquotiwedh
Byttegyns unn jydh Tavy ha Tawrage a
gavas Tamara war ros ha hy fysi a dhewis ynter
an dhew anedha Kettep onan arsquos henwis meur
a henwyn kerensedhek ha fekyl owth ambosa
rohow drudh mar pedha hi y geresik y honan
Unn jydh hy herens a dhiskudhas nag esa
Tamara yn tre hag i arsquos hwilas Wosa termyn
hir i arsquos kavas owth esedha yn-dann wydhenn
war an woen ynter an dhew vab arsquon gewri
gasadow Tas Tamara a husas Tavy ha Tawrage
may kosrsquosons i fest yn ta an dhew Ena hy thas
a assayas perswadya Tamara dhe dhehweles
dhrsquoaga gogell yn-dann dhor Mes Tamara a
naghas oll resons hy thas Hi ny vynnas triga
dres oll hy dydhyow yn tewlder yrsquon
mogowyow Hi a vynnas bos rydh rag gwandra
war an goenyow yn howlsplann ha klewes an
awel glor war hy diwvogh Mebyon an gewri
nyns ens fell ha jevanek mes kuv ha deboner
Spyrys an dor an korrik a dheuth ha bos
konneryek gans y vyrgh dhirewl Yn sorr bras
ev a vollethas orth y vyrgh ha gans nerth y hus
arsquos treusfurvyas dhe avon neb a dhinewi trank
heb worfenn dhersquon mor hoelanek Tamara deg a
deudhas yn dager Hi eth ha bos livwoeth
arghansel teg dres eghenn ha krygha dhe-ves
wor-tu harsquon keynvor
Wosa termyn hir Tavy a dhifunas dhiworth
y gosk hudel Tawrage a worwedhas yn kosk
rybdho mes poneyl an run o dibobel y geresik
Tamara o gyllys glan Galarek o ev Yn desper
ev a fias dhrsquoy das kowr war woen ha derivas
dhodho y gollva Nowodhow a dreylva Tamara
re lessa hag y das a dherivas dhe Davy an
wirenn drajek Y das a gemmeras truedh orth
an anken bras arsquon tormentyas Rag y gonfortya
y das a assentyas dhrsquoy dreusfurvya ynwedh
dhersquon gover Ow fyski war garregi ow resek yn
kelliow ow dinewi dres nansow ow krowdra yn
halow ev a hwila hwath y Damara ha
worrsquotiwedh aga dowrow a omgemmyskas ogas
dhersquon mor
Byttegyns Tawrage a dhifunas wosa kosk
hir Hwedhel treusfurvyans Tamara a dheuth ha
bos aswonnys dres an ranndir hag a veu
menegys dhe Dawrage gans troesyas ow passya
Pan wodhya ev tenkys y Damara ev a fyskas
dhe huder war Woen Derow Ev a bysis an
huder a wul husenn rag dos ha bos gover y
honan Mes ev a ankovas govynn orth an
troesyas yn py tu res eth Tamara Ev a
dhismygis kamm ha dewis an tu konter Ev a
dhinewis yn-rag moredhek bynitha dhe-ves
dhe-ves dhe-ves dhiworth y Damara bys
vykken
Yrsquon keth fordh ma y tallathas an avonyow
Tamar Tavy ha Taw
Mary Sutcliffe a dheuth ha bos bardhes Gorsedh
Kernow dhe Ryskammel an vlydhen ma
Keslowena dhedhi
SSeerrvviiss EEggllooss 11
Goeldheys Eglos Pluw Tresulwedhen dyrsquoSul
an 14ves
a vis-Hedra dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 10
LLyyvveerr NNoowwyyddhh AAnneetthhooww OOssttrraalleekk
ggaannss LLiilliiaann JJaammeess
Dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek
Ottomma neppyth dyffrans hwedhlow3
anethow yn Kernewek mes settys yn Ostrali
Herwydh an raglavar skrifys ens y rag
flehes po dalethoryon yrsquon yeth mes moy es
henna yns y
Yma ynna geryow ha gramasek a yl ledanhe
skians a dus moy avonsys
Ynweth pur dhidheurek yw redya
hwedhlow a vewnans yrsquon Ostrali tan-prysk hag
oll (An Dhragon Rudh)
Ertach Kernow a wra omdhiskwedhes
keffrys ndash jynnjiow balyow ha chiow an
teyluyow bal yn Heylyn Burra
3 Kynth yw an dyllans ma yn FSS an hwedhlow aga
honan a veu skrifys ha dyllys yn kynsa yn KK Lilian re
dhannvonas ynwedh skrif dhe vos kevresys yn An
Gannas yrsquon termyn a dheu lsquoYnys an Pedrevanrsquo selys
war an hwedhel Lizard Island gans Jillian Robertson
Heb mar tus yrsquon lyver ma a dheber
pastiow
Mes yma ynno plansow hag enevales yw
nowyth ragon ni usi ow triga yn Europa ha
raghenna nebes arbennik yw an hwedhlow
Unn dra dyskys genev yn ensampel y
kemer ladron helgig yn Ostrali heb kummyas
an soth Abalone yn le Salmon
Vanessa Beeman
NNaawwbbeeddrreekk
A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
O L G
E P T
B H O
Gorthyp mis-Gwynngala ombrederi
KKoovvyyooww GGiilllliiaann
Gillians Sanders 52 bloedh hy oes
gwreg Alan ha mamm dhe Martin a
verwis a-gynsow wosa batalyas gans
kleves Huntingdon
Loveday Jenkin a gewsis an geryow dhrsquoy
hov
My re aswonnis Gillian hag Alan lies
blydhen arsquon termyn math omvysksons gans an
yeth kernewek ha pan wrussons dri Martin
dhersquon kynsa bagas-gwari Kernewek dhe
Egloshal (Illogan) yrsquon blydhynyow 70ow
Gillian
o pup-prys Kernewek yn fers hag orgelus arsquoy
ertach kernewek ow tyski an yeth ow redya
istori ha hwedhlow istorek hag omvyski yn
politegieth kernewek gans Mebyon Kernow
Hi arsquos teva skentoleth tynn a dhaldraow ha
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 11
kudynnow kernewek ha ni a sewenis dhrsquoy dri
dhe sevel rag Mebyon Kernow kynth o hi dre
vras lowen dhe omwitha war dhe lergh ha gasa
dhe Alan sevel yn golow an bys
Hwath pan yrsquos dalghennas hy kleves hi arsquos
teva tybyansow krev a-dro dhe dhaldraow ha
fatell aga digemmyska hag yma lies kov dhymm
a Gillian ow leverel an pyth a dalvia bos gwrys
Gillian a gara Kernow harsquon bys naturek
dres oll bleujennow gwyls ha pub blydhen hi a
guntellagrug gwyls harsquoy ri dhe verdh dhrsquoy
wisksa dres solempnita blydhenyek an Orsedh
Pur dha o gensi bos yrsquon powdir ha dhe hwilas
tylleryow kevrinek Kernow gans Alan
Gillian o benyn bras hy holonn a gara
didhana Hi o toemm hwarthus ha bernek pup-
prys ow prederi a dus erell ha fatell ylli aga
gweres Trist o hi na yll bos an ostes dell vedha
kyns mes hwath pan na ylli movya meur hi a re
dhis byrl bras pup-prys pan yrsquoth weli ha govynn
war-lergh dha deylu Kerensa veur arsquos tevo rag
hy howetgha oll
Teylu o hy ragwir ughella ha hi hag Alan o
kespar splann whath pan o kales an termyn Hi o
goethus fest a Martin harsquoy gowlwriansow hag
ow skoedhya Alan yn y ober ha bywnans
politek Yrsquon diwettha blydhynyow ma hag Alan
orth hy gwitha hi arsquon kara fest kyn na ylli pup-
prys diskwedhes hy herensa hag ev arsquos kara hi
Synsys meur ov dhrsquoy aswonn ha my a woer y
fydh hi ow mires war-nans war Alan ha Martin
ha Leanne gans kerensa ha goeth ndash ha heb mar
ow leverel dhyn dhe vos yn-rag ha digemmyska
kudynnow Kernow
Meur ras Gillian
Bennath Keltek
Kres an mordonnow a roll dhywgh-hwi
Kres an ayr ow frosa dhywgh-hwi
Kres an norvys kosel dhywgh-hwi
Han kres an sterennow splan dhywgh-hwi
Kres an Map a Gres dhywgh- hwi
LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))
A gowetha ger
Ottomma an Hav devedhys dhe benn yn
Kembra hag yth yw hi Kynyav warnan
Herwydh usadow y fydh bolgh yrsquon nowodhow
Ynter an Esedhvos ha dehwelyans an
Kuntelles nyns eus kummyas dhe dra vyth
hwarvos Mes diw dra dres eghenn a hwarva
hevlyna unn mernans hag unn prisonans Dew
hanow usi dhe gampoella sev Eileen Beasley ha
Jamie Bevan
Yth esa moy es naw deg bloedh dhe Eileen
Beasley Hi o gwir selvenores Kowethas an
Yeth Kembrek Nans yw hwegh deg blydhen
yth erviras hi harsquoy gour Trefor na vynnens i tyli
tollow dhe Gonsell Llanelli kyns es kavoes an
lyther-tollow yn Kembrek Dhersquon termyn na
yth esa le dhe Gembrek yrsquon chapel an eglos
harsquon esedhvos lemen mann yrsquon bywnans
poblek Y fia kewsel Kembrek yn kort an
vreuslys po yn chambour an gonsel kepar ha
mollethi Skonya a wrug Konsell Llanelli kynth
esa Kembrek dhe rann vrassa hy soedhogyon
Pan vynni Eileen ha Trefor sevel aga thir y
tannvonas an Gonsell hy baylis dhe sesya aga
fyth ha da Eyh blydhen y pesyas an hager
gompressyans ma Erbynn 1960 nyns esa ogas
mebel vyth gesys yrsquoga chi
Eileen Beasley 1921 dhe 2012
Yrsquon vlydhen na yth omros Konsell Llanelli
ha dannvon an lyther-tollow yn Kembrek Yn
1962 y ros an skrifer ha skolheyk John
Saunders Lewis y dharlith radyo Tenkys an
Yeth Heb omsevyans heb dispagh yrsquon leveris
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 12
ev y fia diwedh war Gembrek dhe benn nebes
henedhow Y teuth bagas a dus yowynk war-
barth ha furvya Kowethas an Yeth Kembrek
Re waynyas an Kowethas lies budhogoleth dhe
Gembrek mes pup-prys y feu pris dhrsquoy dyli ndash
arghans pyth ha da soedhow termyn yn bagh
ha moy
Re beu gwaynys meur Ha Kowethas an
Yeth Kembrek ow talleth nans yw pymp deg
blydhen nebes euryow Kembrek a vedha yrsquon
radyo pub seythun pub mis ytho nebes euryow
yrsquon bellwolok Nyns esa marnas unn skol
Gembrek yn Kardydh Unnyeth Sowsnek o an
arwoedhyow oll yn kres an Gembregva
Hedhyw yma Radio Cymru hag S4C Yma yn
Kardydh ugens a skolyow Kembrek ha re
hwath ow tos Yma arwoedhyow diwyethek yn
pub korn an pow
Mes hwath yma godrosow poes ow
tegynsewa Y fynn an Withadoryon kowllenki
S4C yn Kortyb Yma an Gembregva ow
krebogha a dhydh dhe dhydh harsquon yeth ow kelli
trymil arsquoy howsoryon pub blydhen
Dyskador yowynk yth yw Jamie Bevan Y
hweythresas ev yn gorthtestans a-barth an yeth
Unnyeth Sowsnek yth o an galow dhersquon
vreuslys Y skonyas Jamie dones dhe sevel a-
rag an justisyow heb kavoes galow Kembrek
Rag henna y feu ev gorrys yn bagh rag
dispresya an vreuslys Wosa dones yn-mes y
leveris Jamie yn kadarn dell vynnsa ev gul
poran an keth tra arta Wosa pymp deg blydhen
yma an strif ow pesya
KKrraakkkkyyaa--KKoodd ggaannss PPoolliinn PPrryyss
Rag krakkya an godenn y tal parya pub
lytherenn gans riv hag ena lenwel an gist bedrek
rag diskudha an geryow krowsys ynni Y hyllir
gorra pub lytherenn yrsquon gist vyghan ryb hy riv
rag perthi kov anedhi Unn lytherenn (L) yw res
seulabrys
A E K L 0
N R S T U
1
2 3 4
T 5
6
7 8 9 10
4 10 1 9 7
10 9 2
1 6 4 1 10
5 10 3
6 4 2 8 8
YYeetthhooww KKeerrtthh
Dell glewir ny vynn OCR ordenor
apposyansow Yethow Asset4 pesya wosa 2014
marnas gans 5 yeth yn unnik Frynkek
Almaynek Spaynek Italek ha Mandarin
Asrann Adhyskans an governans a brofyas
dhe Geskowethyans an Taves Kernewek yn
2008 dhe gemmeres rann yrsquon dowlenn ma ha
4 Asset Languages kales yw konvedhes styr an lavar
Sowsnek ma ndash Yethow Kerth martesen Yn Kembrek y
kevir an ger lsquoasedrsquo
Jamie Bevan
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 13
konvedhys veu bos hemma fordh dhe surhe bos
apposyansow aswonnys rag yethow le usyes ha
kemmyniethek yn RU dres termyn hir
Yma an Keskowethyans owth herdhya an
mater ma yn tiwysyk gans OCR harsquon governans
Yn kettermyn an Keskowethyans a vynn ri
kolonn orth dyskadoryon ha studhoryon dhe
besya gans towlen Asset ndash ny via gweres mar
pydh an niver ombroforyon ow lehe yrsquon termyn
ma
Hemm yw kudynn rag Kernewek mes
ynwedh rag niver bras a yethow erell Kaskyrgh
dhersquon governans re beu dallethys gans lsquoKows
dhersquon termyn a dheursquo an Kaskyrgh rag Yethow
Dhe redya moy a-dro dhersquon mater ma war
aga gwiasva klykkyewgh war an gevrenn ma
httpwwwspeaktothefutureorgwe-need-your-help-
support-our-petition-to-save-language-exams
An Keskowethyans a vynn ynwedh pysi
orthowgh sina an petishyon a yll bos kevys dhe
httpwwwchangeorgen-GBpetitionskeep-our-
languages-exams-every-language-is-an-asset
An Keskowethyan a wra ri pella nowodhow
kettle vydhons dyllys
Kedhlow a-dhiworth Jenefer Lowe MAGA
DDaasswweell aann FFSSSS
Kesva rag daswel an FSS re beu henwys
gans an Keskowethyans An dus re beu dewisys
yw
Jori Ansell
Vanessa Beeman (Kaderyores)
Albert Bock
Neil Kennedy
Maureen Pierce
Polin Prys
Esme Tackley
Tus erell a yll kemmeres ran yrsquon argerdh ha
profya aga thybyansow Yma kedhlow a-dro
dhersquon argerdh ha formow dhe worra yn-rag
testennow ha tybyansow warrsquon wiasva lemmyn
SSeerrvviiss EEggllooss 22
Ollsyns Eglos Lostwydhyel dyrsquoSul an 4a a vis-
Du dhe 3 eur
Pella derivadow a-dhiworth an Rev Jane
Kneebone janekneebonegmailcom
KKoowweetthhaass aann YYeetthh KKeerrnneewweekk
DDyyllllaannss NNoowwyyddhh
Kedhlow a-dhiworth Skrifennyas an
Kowethas Tim Hambly Hemm yw dhe leverel
bos dydh rag dyllans nowydh lsquoPlersquoma Spotrsquo
myttinweyth an 3a a vis Du 2012 Hemma a wra
hwarvos dhe werthji Waterstone Truru
PPrreeggootthh ggaannss KKeenn GGeeoorrggee SSeerrvviiss
GGooeellddhheeyyss SSeenn IIvv 22001122
Ottani kuntellys arta rag grassa dhe Dhuw
rag an drevas Pub huni a woer bos an havas
tremenys onan pur lyb hag awos hemma nyns
o an drevas mar leun A wra hemma styryan a
vydh agan grassow mar leun Na wra pana
dybyans gokki Ni a woer yn ta nag yw pub
blydhen haval harsquon dyffransow o brassa hwath
yn Ejyp dell glewsyn yrsquon tressa redyans
(Jenesis chaptra 41 gwersyow 17-27)
Mes byttegyns ass o glyb an vlydhen ma
Wosa mis-Meurth an syghha a-ban 60 blydhen
skant ny wre an glaw hedhi bys diwedh mis-Est
Mar lyb o mis-Gortheren may feu delatys
Diskwedhyans Lyskerrys dhe vis-Gwynngala
Diskwedhyans Konteth Evrek a veu defendys
yn tien Yn nebes tylleryow misyas glaw a
goedhas yn unn jydh ow kul liv Nyns o hemma
da vytholl rag ammeth A-dar trevas tanow an
ys nyns esa mel awos fowt a wenen hag yth
esa kywni war froeth An kost yw martesen
hanter bilvil a beunsow Sur lowr y fydh res
dhyn pe kyns nep-pell pan vo ughella pris an
boes Nyns o da rag an bobel marnas an re a
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 14
werth botasow Wellington neb a welas aga les
yskynna dre 500
Prag yth esa kemmys a law an vlydhen ma
An skiansegoryon yn Karesk a lever drefenn bos
an stif-fros5 moy dhersquon dyghow ages seulabrys
An fros ma a wyns krev ughel yrsquon ayrgylgh a
lewyas an gewer dhrog warnan omma yn
Kernow keffrys hag yn Pow Sows Kembra ha
tylleryow war an keyndir Mes rannow a Alban
an ynysow Hebrides dres oll re beu sygh
drefenn aga bos moy dhersquon gledhbarth ages an
stif-fros
Ni a red bos an hav ma an glyppa a-ban
kans blydhen Mis-Metheven o an glyppa
bythkweth (hemm yw a-ban veu dallethys
kovadhow kewar yn 1910 hepken) Bys py
prysweyth y koedh dhyn mos wardhelergh rag
kavoes blydhen mar lyb avel hevlyna Rag
kavoes blydhen haval dhe 2012 res yw mos
ogas seyth kans blydhen bys 1316 An vlydhen
na o an glyppa yn rew a vlydhynyow glyb Sur
lowr yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe 1320 yth esa an
stif-fros pella dhersquon dyghow
Fatell o bywnans yrsquon dhegvlydhen 1310 dhe
1320 Sur lowr pur dhihaval o diworth agan
bywnans ni A-dro dhe 90 arsquon bobel o trigys
yrsquon pow ha ran vrassa an re na owth oberi war
an tir Lemmyn nyns yw trigys marnas 10 yrsquon
pow ha ny wra saw 1 oberi war an tir Yndella
yth ens marthys moy ogas dhersquon ammeth hag y
aswonnens desempis fatell vedha an drevas Yrsquon
eur ma ran vrassa an bobel yw pellhes diworth
an tir harsquon arwoedh a drevas tanow yw kost
anboes yrsquon gwerthjiow
Yrsquon Oesow Kres pan veu hesys greun ny
ros kansplek na tri-ugensplek na hwath deg
warn ugens dell glewsyn yrsquon Aweylherwydh
Matthew (Matthew Chaptra 2 gwersyow 1-9)
Yn blydhen dha rag pub greunenn hesys y feu
mysys seyth greunenn yn blydhen gres peder
greunenn mes yn 1316 ny veu mysys saw diw
reunenn rag pub greunenn hesys Fur via gwitha
onan anedha rag hasa nessa blydhen mes an
unn reunenn arall nyns o lowr rag maga an
bobel Ytho lies milvil a verwis dre nown ha
dre glevesow Peboryon dhrog a gemmyskas an
bleus gans kawgh kolomm ha gans kawgh
mogh Rann an bobel a dhybris gren an has ha
merwel nessa blydhen re a asas aga fleghes yrsquon
koeswik (alemma y teu dhyn hwedhel Hansel ha
Gretel) re erell a dhallathas dybri kig tus
5 stif-fros jet-stream
Ottoma treylyans rydh a vardhonek skrifys
yn Sowsnek yn 1321
Duw pan welas bos an bys leun a valgh a dhannvonas esow pur grev yn le gwalgh Kost bushel a waneth a veu peswar sols ethkemmys an pris dell o nans o pols an re neb re hwarthas a dheuth ha bos noeth ha pub yw pur gosel neb o leun a woeth An golonn a woesas dhe glews an kri lsquoMarwav dre nown Ellas Agh Go vyrsquo
Rag an drevas glaw yw poesekka ages
toemmder Gans re a law an has yw beudhys
an kymygegennow yrsquon gweres yw golghys dhe-
ves Hwenn a dyv yn fen (apet yw henna yrsquogan
lowarth ni) me sys a wra duhe ha pedri
Kovadhow rag 1315 a lever na wre an goera
sygha an ereder a veu stegys yrsquon leys ha mar
leun o an pysklynnow may neuvyas an sylli yn-
mes anedha
Mes pan gehevelyn bywnans yn 1316 orth
aganbywnans ni y hwelyn bos meur a skilys rag
grassa dhe Dhuw Lemmyn y tegemmerys deg
greunenn warn ugens rag pub greunenn hesys
Lemmyn y hwaytyn bywa 80 bloedh mes yrsquon
peswardhegves kansblydhen an riv o 35 bloedh
Ena sywyans a drevas tanow o nown esow ha
mernans ogas ha pell Erbynn henna kudynnow
an vlydhen ma yw byghan yn hwir Grassyn dhe
Dhuw ytho a leun golonn
KKrraakkkkyyaa--KKoodd
Gorthyp mis-Gwynngala
D H Y M M
Y S E
E S K A R
N A E
A Y R Y S
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 15
Krowseryow Mis-Hedra gans Ray Edwards
Skeusenn a Gernow
a-dreus 1 Boes dybrys mes a ji (6)
4 Darbar (6)
7 Logosenn vras (4)
8 Koweth po tas (3)
9 Potya yn Sowsnek (4)
10 An keth hirder (5)
13 Dybri gorthugherweyth (5)
15 Neb arsquogan kas (5)
17 Kynsa Epskop Rom (5)
18 Syns dha hellip (5)
19 Nivera (5)
21 Rag gwitha taklow ynno (5)
26 Tamm (4)
27 Bleujennow teg (3)
28 Studh anfeusik (4)
29 Koynt (6)
30 Gul tyller dhe dhedhewi oyow
(6)
war-nans 1 Kar liesek (6)
2 Orth + ev (4)
3 Afina (5)
4 Puptra hwymm-hwamm (5)
5 Onan an tell yrsquon troen rag
anella dredho (4)
6 Neb a lever hwedhlow (6)
10 Chappenn (5)
11 An mis ma (5)
12 Annia (5)
14 Sertan ty yw mab an hellip (PC
1763) (3)
16 Skath rag pyskessa (3)
18 An pyth yw fenestri gwrys
anodho (6)
20 Managhti (6)
22 Benyn yowynk (5)
23 Acheson (5)
24 Nerthek (4)
25 Metol tanow (4)
Gorthybow dhersquon krowseryow
Mis-Gwynngala 2012
Solempnita Kesva an Taves Kernewek nebes an ombroforyon sewen yrsquon peswora gradh a dhegemmer
testskrif dhe Lys Kernow a-dhiworth Bardh Meur Maureen Fuller A-gledh Pat Tremain David Trethewey Simon Margetts Bardh Meur Delia Brotherton Barnaby
Carver Derivas yn An Gannas mis-Du
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
An Gannas Niver 430 Mis-Hedra 2012 16
An Gannas
An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749
Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek
An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemHedrares erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost
grahamsandercockblueyondercouk
Pryntyes yn Kernow gans Precision Lyskerrys
Kesva an Taves
Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh
Trelawney KelliwikCallington Kernow
PL17 7EE 01579 382511 ebost
mpiercekernowbtinternetcom
Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha
01736 850878
ebost jorianselltiscalicouk
Kernewek Dre Lyther
gwiasva httpwwwkesvaorgKDL
Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk
Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB
01344 430105 ebost
kowethastonyhakfreeservecouk
Kowethas an Yeth
Kernewek
Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2012 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek (Genver 2013) yw
o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti
Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn
TR14 9PH 01209 831517
ebost lovedayjenkingooglemailcom
o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an
Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15
8HD 01566 773716
ebost skrifennyasbtinternetcom
o Alhwedhores Koreen Twydell 07890742570 ebost
koreenkoreen3orangehomecouk
o Dyllansow Maureen Pierce
o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close
Bracknell Berkshire Pow Sows RG12
2SB 01344 424105 ebost kowethastonyhakfreeservecouk
o Eseli an Konsel Jan Edmondson Mary
Ellis (Kowethas Kans) Steve Harris
Raeumll Harvey Sally Mollard Polin Prys
Rob Reynolds Graham Sandercock (An Gannas)
o Kestewisys Esme Tackley Shelagh
Garrod
o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek
(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU
01503 220445
anjanvaphonecoopcoop
Gwerthji Kernewek
Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725
(dyghtyer Jerri Jeffries)
AAnn copycopy 22 00 11 22GGaannnnaass
