มตใหมพฒนาเดกไทยวยเรยน..

ขบเคลอนดานโภชนาการ

อ.สงา ดามาพงษ

o ทปรกษากรมอนามย

o ทปรกษากตตมศกดสมาคมโภชนาการแหงประเทศไทยฯ

o ผทรงคณวฒ สสส.

ประเดน

สถานะการณภาวะโภชนาการและพฤตกรรมโภชนาการของเดกไทยวยเรยน

การด าเนนงานโภชนาการในโรงเรยนทผานมาและก าลงด าเนนการ

ผลการด าเนนงานโภชนาการในโรงเรยน

วเคราะหการด าเนนงานทผานมา

มตใหมการขบเคลอนเพอสความยงยนและบรรลเปาหมาย

เดกไทยอาย

ต ากวา 5 ป

เกอบ 1 ใน 10

มภาวะ “อวน”

ขณะทอก

รอยละ 5.4

ยงมปญหา“ผอม”

11.90%

16.30%

10.50%

6.90%

10.90%

8.20%

4.10%

6.70%

5.40%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

2548-2549 2555 2558-2559

ผอม

อวน

เตย

ภาวะโภชนาการแนวโนมความชกของภาวะทพโภชนาการในเดกอายต ากวา 5 ป

“

”ปการส ารวจ

เดกไทยท เต ยและผอม มนอยกวาคาเฉลยโลก (23% และ 8%

ตามล าดบ) แตท อวน กลบมมากกวา (คาเฉลยโลก 6%)

ทมา : Global Nutrition Report 2017

ทมา : การส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศไทย พ.ศ.255832559 ส านกงานสถตแหงชาต

สขภาพคนไทย 2561 : พทธศาสนากบการสรางเสรมสขภาวะ/สถาบนวจยประชากรและสงคม มหดล

รอยละเดกอายต ากวา 5

ปทมภาวะทพโภชนาการ

สภาพความรนแรงของ

ปญหามความแตกตางกน

ในแตละภมภาคและสถานะ

ทางสงคมของครอบครว

เดกใต มปญหาเรอง “เตย”

และ “ผอม” มากทสด

ขณะทเดกกรงเทพฯ และใน

ภาคกลางมปญหาเรอง

“อวน” มากกวา

ทมา : การส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศไทย พ.ศ.255832559 ส านกงานสถตแหงชาต

สขภาพคนไทย 2561 : พทธศาสนากบการสรางเสรมสขภาวะ/สถาบนวจยประชากรและสงคม มหดล

ภาวะทพโภชนาการในเดกปฐมวย ในภมภาคตาง ๆเทยบกบผลส ารวจป 2548-2549 ความชกของเดก “เตย” ลดลง

แตความชกของเดก “อวน” และ “ผอม” เพมข น

“

”

โรคอวนภยคกคามใหมของเดกไทย

ภาวะโภชนาการของเดกวยเรยนไทย พ.ศ.2538-2557 จาการส ารวจตางๆ

ความชกของภาวะน าหนกเกนและอวนของเดกวยเรยนไทย

เพมขน 2.8 เทาในรอบ 19 ป

ความชกของภาวะน าหนกเกนและอวนของเดกวยเรยนไทย ในชวง 5 ปทผานมา

เพมสงขนเมอเปรยบเทยบกบแนวโนมในประเทศทวโลก

เดกไทยกวา 1,460,000 คน

เสยงตอการเปนโรคเบาหวาน ชนดท 2

ทมา : รายงานการส ารวจสขภาะประชาชนไทยดวยการตรวจรางกาย ครงท 5, 2557

เดกเพยงรอยละ 6.5

บรโภคผกและผลไม

ไดเพยงพอตามปรมาณ

ทแนะน า

ทมา : การส ารวจสขภาพประชาชนคนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 พ.ศ.2557 (สขภาพเดก), สวรส.

สขภาพคนไทย 2561 : พทธศาสนากบการสรางเสรมสขภาวะ/สถาบนวจยประชากรและสงคม มหดล

ปญหาพฤตกรรมการบรโภคในเดกประถมวย

จากกขอมล Global Nutrition Report 2017 เปรยบเทยบคาเฉลยใน

141 ประเทศทวโลก ประเทศไทยมปญหาเดกอวนสงกวาคาเฉลย !

“

”

ขณะทการบรโภค

น าอดลม น าหวาน

กลบมแนวโนม

สงขน

ทมา : การส ารวจสขภาพประชาชนคนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 พ.ศ.2557 (สขภาพเดก), สวรส.

สขภาพคนไทย 2561 : พทธศาสนากบการสรางเสรมสขภาวะ/สถาบนวจยประชากรและสงคม มหดล

“

”

“

”

ไมกนผก ผลไม ไมกนอาหารเชา

กนขนมขบเคยว

กนตามกลมเพอน ๆ

ตามความนยมวฒนธรรม

อาหารแบบตะวนตก

กนอาหารประเภท

ผด ทอด และกะท

พฤตกรรม

โภชนาการของเดกไทยวยเรยน

การขบเคลอนงาน “อาหารและ

โภชนาการ” ในเดกวยเรยนตวอยาง

นโยบาย

ลดเวลาเรยน

เพมเวลาร

.

ทศทางการด าเนนงานและการผลกดนนโยบายระดบกระทรวง

ขยายผลโครงการเดกไทยแกมใสสโรงเรยนทวประเทศ

เชอมกบแหลงทน

ของชมชน เชน

อปท หรอ กองทน

ของ สปสช.

บรณาการสกลไก

ประจ า ทมอย เชน

โรงเรยนสงเสรม

สขภาพ

การขยายผล

โครงการเกษตร

เพออาหารกลางวนฯ

ก.มหาดไทย

12

3 4

การด าเนนงานโครงการเดกไทยแกมใส

ประมวลองคความร

8 องคประกอบ

พฒนาระบบตดตาม

ออนไลน

• สนบสนนการ

ด าเนนงาน

โรงเรยนเดกไทย

แกมใสจ านวน

544 แหง

• พฒนาศนยเรยนร

เดกไทยแกมใส

ตนแบบ 122 แหง

ระบบตดตามภาวะ

โภชนาการและจดส ารบ

อาหาร

คมอการประเมนตนเอง

และลงเยยมโรงเรยนแบบ

เสรมพลง

• ขบเคลอนเชงนโยบาย

สาธารณะ

• ขยายผลจากศนย

เรยนรตนแบบ

โรงเรยนเดกไทยแกม

ใส

• สงเสรมใหมนก

โภชนาการในโรงเรยน

• สงเสรมการใช

โปรแกรม This school

lunch ในการจด

เมนอาหารกลางวน

ระยะท 1 ระยะท 2 ระยะท 3

พฒนาศกยภาพ

ทมพเลยง

สนบสนนชดความร

สอ และนวตกรรม

เสรมพลงภาคเครอขาย

2. สหกรณนกเรยน

-สหกรณรานคา

-ออมทรพย

4. การตดตามภาวะโภชนาการ

สมรรถภาพทางกายและสขภาพนกเรยน

-ฐานขอมล, แปลผล, ใชขอมลในการพฒนางาน

5. การพฒนาสขนสย

และการสงเสรมสขภาพ

- นสยการกน

- สขนสยทด

- ออกก าลงกาย

1. เกษตรในโรงเรยน

-ปลกพชผก ผลไม เพาะเหด

-เลยงสตว, ประมง ฯลฯ

3. การจดบรการอาหาร- ตามหลกโภชนาการ,ตามหลกสขาภบาล

- อาหารปลอดภย,ใชเกลอไอโอดน

6. การพฒนาอนามย

สงแวดลอมในโรงเรยน

-อาคารเรยน บรเวณโรงเรยน

-โรงอาหาร โรงครว

-หองน า

-ฯลฯ

7. จดบรการสขภาพนกเรยน

-ตรวจความสะอาดรางกาย

-ปฐมพยาบาล

8. การจดการเรยนรแบบบรณาการ เกษตร โภชนาการ และสขภาพ

-กจกรรมลดเวลาเรยน เพมเวลารผานการปฏบต (ACTIVE LEARNING)

ขยายผลสชมชน

Active Learning

Head รจกคดวเคราะห

Heart คณธรรม จตอาสา

Health สขภาวะ4 H

แนวทาง

ตามรอยพระ

ยคลบาท

Hand เรยนรผานการปฏบต

โรงเรยนเดกไทยแกมใส

1.เกษตรในโรงเรยน

2.สหกรณนกเรยน

3.การจดการอาหารในโรงเรยน

4.การตดตามภาวะโภชนาการ

5.การพฒนาสขนสยนกเรยน

6.การอนามยสงแวดลอม

7.การบรการสขภาพ

8.การจดการเรยนร : เกษตร

โภชนาการ สขภาพอนามย

ระบบจดการอาหาร

ระดบโรงเรยน

ระดบครวเรอน

ระดบชมชน

1.ความมนคงทางอาหาร

(พอเพยง-เขาถง)

2.อาหารปลอดภย

3.โภชนาการสมวย

อาหาร

กจกรรม

ทางกาย

(PA)

สขภาวะเดก กาย - จต

สงคม - ปญญา

กลไก

- การมสวนรวม/การเรยนร

- ทม/ทองถ น/หนวยงาน/ชมชน/สถาบนการศกษา

สภาพแวดลอม

- เศรษฐกจ สงคม การเมอง ขอตกลงชมชน

ปจจยบคคล

- พฤตกรรมการบรโภค

- พฤตกรรมการออกก าลงกาย

- สขอนามย

เกษตร

เกดโรงเรยนเครอขายเดกไทยแกมใสมากกวา 800 แหงทวประเทศ

การด าเนนงาน

โภชนาการในโรงเรยนทผานมา

และก าลงด าเนนการ

สงเสรมการจดอาหารกลางวนทมคณคาทางโภชนาการ ปรมาณเพยงพอ ไมหวานจด

ไมเคมจด และไมม ไขมนสง

สงเสรมใหมนกโภชนาการประจ าโรงเรยน และนกโภชนาการทองถน

พฒนาระบบเฝาระวงการเจรญเตบโตของเดกในโรงเรยน

สนบสนนและสงเสรมการใชโปรแกรมเฝาระวงการเจรญเตบโต

จดท าคมอบรหารจดการเรยนรสขภาวะเดกไทยแกมใสผานการปฏบตแบบ

Active Learning จ านวน 4 กจกรรม

ขยายผลศนยเรยนรเดกไทยแกมใสจากโรงเรยนศนยเรยนรสโรงเรยนเครอขาย

ตาม 8 องคประกอบ โดยเนนการจดบรการอาหารกลางวนทมคณภาพ

โครงการเดกไทยแกมใส

ผลการด าเนนงานโครงการเฉลมพระเกยรตฯ

(Healthy Kids Healthy Food ถวายเจาฟานกโภชนาการ)

• ประมวลองคความรฯ โรงเรยนเดกไทยแกมใส 31 แหง

• จดเวท วชาการ โดยมผเขารวม 733 คน

• พฒนาปรบปรงคมอสอนวตกรรมเดกไทยแกมใส 10

รายการ

• สนบสนนทมพเลยงระดบเขต-จงหวด 304 คน นเทศ

ตดตามแบบเสรมพลง

• พฒนาโปรแกรม Thai School Lunch กวา 410 เมน เกด

645 บญชผใชงานในโครงการ

• ระบบตดตามโครงการออนไลน

งานวชาการ ระบบและพเลยงสนบสนน1 3

• เกดกลไกการก ากบตดตามประเมนผล 2

กลไกหลกคอ คณะกรรมการSteering และ

คณะกรรมการก ากบตดตามฯ โดยกระทรวง

สาธารณสข

การขยายผลสความยงยน

• พฒนาแนวทางการขยายผลจากศนยเรยนร

ตนแบบ และบรณาการกบกลไกหลก

• เกดนกโภชนาการทองถนและครโภชนาการใน

โรงเรยน

สนบสนนโรงเรยน

• สนบสนนการด าเนนงานโรงเรยน

เดกไทยแกมใสดานวชาการ ทกษะ

และการบรหารจดการ 544 แหง

• สนบสนนการพฒนาเปนศนยเรยนร

ตนแบบโรงเรยนเดกไทยแกมใส

119 แหง

2

โรงเรยนทกสงกดทวประเทศ

จดบรการอาหารสขภาพได

มาตรฐานครอบคลมอาหารหลก

อาหารวาง และผลตภณฑอาหาร

ทจ าหนายในโรงเรยน

องคกรปกครองสวนทองถน

กระทรวงมหาดไทย บรรจ

ต าแหนงนกโภชนาการทองถน

อยางนอยอ าเภอละ 1 อตรา

บรรจใหการจดการอาหารและ

โภชนาการในโรงเรยน เปน

เกณฑการนเทศ ตดตาม และ

ประเมนผลการจดการศกษาของ

โรงเรยนทกสงกดทวประเทศ

เกดมาตรการการจดการอาหารและโภชนาการในโรงเรยน

ยทธศาสตร สสส. กบการสงเสรมอาหารเพอสขภาวะของเดกวยเรยน

สงเสรมคานยมและ

ทศนคตตอการบรโภค

อาหารสขภาวะ

สงเสรมการรเทาทนทางดาน

สขภาพ (Health Literacy)

สงเสรมทกษะและ

พฤตกรรมทดดาน

สขภาพ

สงเสรมมาตรการทางสงคม/รณรงคเพอ

ปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารสขภาวะ

สงเสรมใหเกดระบบอาหารสขภาวะ สงเสรมความมนคงทางอาหารทยงยน

เดกเปนศนยกลางของการพฒนา

พอแม

ผอ./คร

ผก าหนดนโยบาย

คนในชมชน

หนวยงานภาคยทธศาสตร ประชาชนทกชวงวย

ใหเกดสขภาวะทดแบบองครวม

สงเสรมการพฒนาและขบเคลอนนโยบาย

ดานอาหารและโภชนาการเพอสขภาวะ

เดกวยเรยน สงเสรมการจดปจจยแวดลอมดานอาหาร

สขภาวะทเขาถงเดกวยเรยน

ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (SROI) ดานอาหารของ สสส.

แผน/ ประเดน การลงทน

(ลานบาท)

ผลตอบแทน

(ลานบาท)

SROI ตอ

การลงทน 1 บาท

การบรโภคอาหาร1 (2551-2555) 131 1,765 13.5

โครงการฟารมสรางสข2 (2557-2559) 7.69 4.31 0.6

โครงการเดกไทยแกมใส3 (2557) 325.6 928 2.851 : คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณฯ/ TDRI, 25562 : คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 25593 : TDRI, 2560

นกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบล ศาสตราจารย James J. Heckman ไดศกษาผลกระทบของโครงการพฒนาเดกปฐมวย สรปหลกฐานเชงประจกษทเกยวกบการลงทนในการพฒนาทนมนษยไวอยางนาสนใจวา “การลงทนในเดกทมอายนอยกวาจะน าไปสอตราผลตอบแทนทสงกวา”

ทมา: Heckman (2008)

“เปดมตใหม”

...โภชนาการเดกไทยวยเรยน

ผลกระทบเชงบวกกรณขนมจนคลกน าปลา

กระตกใหสงคม

ไทยตนตวเรอง

โภชนาการเดก

หนวยงานรฐ

เรมออกมาตรการ

สรางระบบ/กลไก

ผลกดนใหม

นกโภชนาการ

ทองถน

ผลกดนใหน า

TSL ไปใช

ทวประเทศ

ร อระบบ/รปแบบ

การจดอาหาร

กลางวนโรงเรยน

สรางกลไก

การมสวนรวม

ทกภาคสวน

ตวอยางการเคลอนไหวระดบชาต

มท. สงหนงสอ 2 ฉบบถง ผวาราชการจงหวด

ทวประเทศ ใหก าชบมาตรการปองกนทจรต

งบอาหารกลางวนเดกนกเรยน

มท. สงหนงสอถงผวา

ราชการจงหวดทวประเทศ

ให อปท.ทกแหงพจารณา

ก าหนดต าแหนง

นกโภชนาการทองถน

ศธ. สงหนงสอถง

ทกโรงเรยนให

พจารณา

ใช TSL

สธ.แสดงจดยนการ

สนบสนนดานวชาการ

ส านกงานตรวจการ

แผนดน จะผลกดน

การพฒนาคณภาพ

อาหารกลางวนเขา ครม.

ตวอยางการเคลอนไหวระดบชาต

แนวทางการก าหนดต าแหนง

นกโภชนาการ ให อปท.

1.ท า MOU กบหนวยงานทมนกโภชนาการใหมาชวยงาน

โภชนาการโรงเรยน

1.อง พรบ.2542 พจารณาก าหนดใหมต าแหนง

“นกโภชนาการ” ประจ า อปท.

1.ถาขอ 2 ไมได ใหจดจางเหมาบรการบคคลท าหนาท

โภชนาการชมชน

1.ถาขอ 2 และ 3 ไมได ใหใชเงนอดหนน (ระเบยบ

มท.2559) จางเหมาบรการบคคลโภชนาการอ าเภอละ 1 คน

1234

ไดเวลาเดนหนาใหยงยน

ระดมผลงาน

ทหลากหลาย

เพอก าหนด

ทศทางพฒนาระบบ

ความเชอมโยง

จากโรงเรยนส

ทองถน ชมชน

และบาน

พฒนา

กฎระเบยบ

ใหเออตอการ

พฒนา ตเหลกก าลงรอน

: น านโยบาย

แปลงสการปฏบต

ค าถามททาทาย

ใครคอ Key Actor งานโภชนาการในโรงเรยน

?

?

ขอบคณครบ