มตใหมพฒนาเดกไทยวยเรยน..
ขบเคลอนดานโภชนาการ
อ.สงา ดามาพงษ
o ทปรกษากรมอนามย
o ทปรกษากตตมศกดสมาคมโภชนาการแหงประเทศไทยฯ
o ผทรงคณวฒ สสส.
ประเดน
สถานะการณภาวะโภชนาการและพฤตกรรมโภชนาการของเดกไทยวยเรยน
การด าเนนงานโภชนาการในโรงเรยนทผานมาและก าลงด าเนนการ
ผลการด าเนนงานโภชนาการในโรงเรยน
วเคราะหการด าเนนงานทผานมา
มตใหมการขบเคลอนเพอสความยงยนและบรรลเปาหมาย
เดกไทยอาย
ต ากวา 5 ป
เกอบ 1 ใน 10
มภาวะ “อวน”
ขณะทอก
รอยละ 5.4
ยงมปญหา“ผอม”
11.90%
16.30%
10.50%
6.90%
10.90%
8.20%
4.10%
6.70%
5.40%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
2548-2549 2555 2558-2559
ผอม
อวน
เตย
ภาวะโภชนาการแนวโนมความชกของภาวะทพโภชนาการในเดกอายต ากวา 5 ป
“
”ปการส ารวจ
เดกไทยท เต ยและผอม มนอยกวาคาเฉลยโลก (23% และ 8%
ตามล าดบ) แตท อวน กลบมมากกวา (คาเฉลยโลก 6%)
ทมา : Global Nutrition Report 2017
ทมา : การส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศไทย พ.ศ.255832559 ส านกงานสถตแหงชาต
สขภาพคนไทย 2561 : พทธศาสนากบการสรางเสรมสขภาวะ/สถาบนวจยประชากรและสงคม มหดล
รอยละเดกอายต ากวา 5
ปทมภาวะทพโภชนาการ
สภาพความรนแรงของ
ปญหามความแตกตางกน
ในแตละภมภาคและสถานะ
ทางสงคมของครอบครว
เดกใต มปญหาเรอง “เตย”
และ “ผอม” มากทสด
ขณะทเดกกรงเทพฯ และใน
ภาคกลางมปญหาเรอง
“อวน” มากกวา
ทมา : การส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศไทย พ.ศ.255832559 ส านกงานสถตแหงชาต
สขภาพคนไทย 2561 : พทธศาสนากบการสรางเสรมสขภาวะ/สถาบนวจยประชากรและสงคม มหดล
ภาวะทพโภชนาการในเดกปฐมวย ในภมภาคตาง ๆเทยบกบผลส ารวจป 2548-2549 ความชกของเดก “เตย” ลดลง
แตความชกของเดก “อวน” และ “ผอม” เพมข น
“
”
โรคอวนภยคกคามใหมของเดกไทย
ภาวะโภชนาการของเดกวยเรยนไทย พ.ศ.2538-2557 จาการส ารวจตางๆ
ความชกของภาวะน าหนกเกนและอวนของเดกวยเรยนไทย
เพมขน 2.8 เทาในรอบ 19 ป
ความชกของภาวะน าหนกเกนและอวนของเดกวยเรยนไทย ในชวง 5 ปทผานมา
เพมสงขนเมอเปรยบเทยบกบแนวโนมในประเทศทวโลก
เดกไทยกวา 1,460,000 คน
เสยงตอการเปนโรคเบาหวาน ชนดท 2
ทมา : รายงานการส ารวจสขภาะประชาชนไทยดวยการตรวจรางกาย ครงท 5, 2557
เดกเพยงรอยละ 6.5
บรโภคผกและผลไม
ไดเพยงพอตามปรมาณ
ทแนะน า
ทมา : การส ารวจสขภาพประชาชนคนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 พ.ศ.2557 (สขภาพเดก), สวรส.
สขภาพคนไทย 2561 : พทธศาสนากบการสรางเสรมสขภาวะ/สถาบนวจยประชากรและสงคม มหดล
ปญหาพฤตกรรมการบรโภคในเดกประถมวย
จากกขอมล Global Nutrition Report 2017 เปรยบเทยบคาเฉลยใน
141 ประเทศทวโลก ประเทศไทยมปญหาเดกอวนสงกวาคาเฉลย !
“
”
ขณะทการบรโภค
น าอดลม น าหวาน
กลบมแนวโนม
สงขน
ทมา : การส ารวจสขภาพประชาชนคนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 พ.ศ.2557 (สขภาพเดก), สวรส.
สขภาพคนไทย 2561 : พทธศาสนากบการสรางเสรมสขภาวะ/สถาบนวจยประชากรและสงคม มหดล
“
”
“
”
ไมกนผก ผลไม ไมกนอาหารเชา
กนขนมขบเคยว
กนตามกลมเพอน ๆ
ตามความนยมวฒนธรรม
อาหารแบบตะวนตก
กนอาหารประเภท
ผด ทอด และกะท
พฤตกรรม
โภชนาการของเดกไทยวยเรยน
นโยบาย
ลดเวลาเรยน
เพมเวลาร
.
ทศทางการด าเนนงานและการผลกดนนโยบายระดบกระทรวง
ขยายผลโครงการเดกไทยแกมใสสโรงเรยนทวประเทศ
เชอมกบแหลงทน
ของชมชน เชน
อปท หรอ กองทน
ของ สปสช.
บรณาการสกลไก
ประจ า ทมอย เชน
โรงเรยนสงเสรม
สขภาพ
การขยายผล
โครงการเกษตร
เพออาหารกลางวนฯ
ก.มหาดไทย
12
3 4
การด าเนนงานโครงการเดกไทยแกมใส
ประมวลองคความร
8 องคประกอบ
พฒนาระบบตดตาม
ออนไลน
• สนบสนนการ
ด าเนนงาน
โรงเรยนเดกไทย
แกมใสจ านวน
544 แหง
• พฒนาศนยเรยนร
เดกไทยแกมใส
ตนแบบ 122 แหง
ระบบตดตามภาวะ
โภชนาการและจดส ารบ
อาหาร
คมอการประเมนตนเอง
และลงเยยมโรงเรยนแบบ
เสรมพลง
• ขบเคลอนเชงนโยบาย
สาธารณะ
• ขยายผลจากศนย
เรยนรตนแบบ
โรงเรยนเดกไทยแกม
ใส
• สงเสรมใหมนก
โภชนาการในโรงเรยน
• สงเสรมการใช
โปรแกรม This school
lunch ในการจด
เมนอาหารกลางวน
ระยะท 1 ระยะท 2 ระยะท 3
พฒนาศกยภาพ
ทมพเลยง
สนบสนนชดความร
สอ และนวตกรรม
เสรมพลงภาคเครอขาย
2. สหกรณนกเรยน
-สหกรณรานคา
-ออมทรพย
4. การตดตามภาวะโภชนาการ
สมรรถภาพทางกายและสขภาพนกเรยน
-ฐานขอมล, แปลผล, ใชขอมลในการพฒนางาน
5. การพฒนาสขนสย
และการสงเสรมสขภาพ
- นสยการกน
- สขนสยทด
- ออกก าลงกาย
1. เกษตรในโรงเรยน
-ปลกพชผก ผลไม เพาะเหด
-เลยงสตว, ประมง ฯลฯ
3. การจดบรการอาหาร- ตามหลกโภชนาการ,ตามหลกสขาภบาล
- อาหารปลอดภย,ใชเกลอไอโอดน
6. การพฒนาอนามย
สงแวดลอมในโรงเรยน
-อาคารเรยน บรเวณโรงเรยน
-โรงอาหาร โรงครว
-หองน า
-ฯลฯ
7. จดบรการสขภาพนกเรยน
-ตรวจความสะอาดรางกาย
-ปฐมพยาบาล
8. การจดการเรยนรแบบบรณาการ เกษตร โภชนาการ และสขภาพ
-กจกรรมลดเวลาเรยน เพมเวลารผานการปฏบต (ACTIVE LEARNING)
ขยายผลสชมชน
Active Learning
Head รจกคดวเคราะห
Heart คณธรรม จตอาสา
Health สขภาวะ4 H
แนวทาง
ตามรอยพระ
ยคลบาท
Hand เรยนรผานการปฏบต
โรงเรยนเดกไทยแกมใส
1.เกษตรในโรงเรยน
2.สหกรณนกเรยน
3.การจดการอาหารในโรงเรยน
4.การตดตามภาวะโภชนาการ
5.การพฒนาสขนสยนกเรยน
6.การอนามยสงแวดลอม
7.การบรการสขภาพ
8.การจดการเรยนร : เกษตร
โภชนาการ สขภาพอนามย
ระบบจดการอาหาร
ระดบโรงเรยน
ระดบครวเรอน
ระดบชมชน
1.ความมนคงทางอาหาร
(พอเพยง-เขาถง)
2.อาหารปลอดภย
3.โภชนาการสมวย
อาหาร
กจกรรม
ทางกาย
(PA)
สขภาวะเดก กาย - จต
สงคม - ปญญา
กลไก
- การมสวนรวม/การเรยนร
- ทม/ทองถ น/หนวยงาน/ชมชน/สถาบนการศกษา
สภาพแวดลอม
- เศรษฐกจ สงคม การเมอง ขอตกลงชมชน
ปจจยบคคล
- พฤตกรรมการบรโภค
- พฤตกรรมการออกก าลงกาย
- สขอนามย
เกษตร
เกดโรงเรยนเครอขายเดกไทยแกมใสมากกวา 800 แหงทวประเทศ
การด าเนนงาน
โภชนาการในโรงเรยนทผานมา
และก าลงด าเนนการ
สงเสรมการจดอาหารกลางวนทมคณคาทางโภชนาการ ปรมาณเพยงพอ ไมหวานจด
ไมเคมจด และไมม ไขมนสง
สงเสรมใหมนกโภชนาการประจ าโรงเรยน และนกโภชนาการทองถน
พฒนาระบบเฝาระวงการเจรญเตบโตของเดกในโรงเรยน
สนบสนนและสงเสรมการใชโปรแกรมเฝาระวงการเจรญเตบโต
จดท าคมอบรหารจดการเรยนรสขภาวะเดกไทยแกมใสผานการปฏบตแบบ
Active Learning จ านวน 4 กจกรรม
ขยายผลศนยเรยนรเดกไทยแกมใสจากโรงเรยนศนยเรยนรสโรงเรยนเครอขาย
ตาม 8 องคประกอบ โดยเนนการจดบรการอาหารกลางวนทมคณภาพ
โครงการเดกไทยแกมใส
ผลการด าเนนงานโครงการเฉลมพระเกยรตฯ
(Healthy Kids Healthy Food ถวายเจาฟานกโภชนาการ)
• ประมวลองคความรฯ โรงเรยนเดกไทยแกมใส 31 แหง
• จดเวท วชาการ โดยมผเขารวม 733 คน
• พฒนาปรบปรงคมอสอนวตกรรมเดกไทยแกมใส 10
รายการ
• สนบสนนทมพเลยงระดบเขต-จงหวด 304 คน นเทศ
ตดตามแบบเสรมพลง
• พฒนาโปรแกรม Thai School Lunch กวา 410 เมน เกด
645 บญชผใชงานในโครงการ
• ระบบตดตามโครงการออนไลน
งานวชาการ ระบบและพเลยงสนบสนน1 3
• เกดกลไกการก ากบตดตามประเมนผล 2
กลไกหลกคอ คณะกรรมการSteering และ
คณะกรรมการก ากบตดตามฯ โดยกระทรวง
สาธารณสข
การขยายผลสความยงยน
• พฒนาแนวทางการขยายผลจากศนยเรยนร
ตนแบบ และบรณาการกบกลไกหลก
• เกดนกโภชนาการทองถนและครโภชนาการใน
โรงเรยน
สนบสนนโรงเรยน
• สนบสนนการด าเนนงานโรงเรยน
เดกไทยแกมใสดานวชาการ ทกษะ
และการบรหารจดการ 544 แหง
• สนบสนนการพฒนาเปนศนยเรยนร
ตนแบบโรงเรยนเดกไทยแกมใส
119 แหง
2
โรงเรยนทกสงกดทวประเทศ
จดบรการอาหารสขภาพได
มาตรฐานครอบคลมอาหารหลก
อาหารวาง และผลตภณฑอาหาร
ทจ าหนายในโรงเรยน
องคกรปกครองสวนทองถน
กระทรวงมหาดไทย บรรจ
ต าแหนงนกโภชนาการทองถน
อยางนอยอ าเภอละ 1 อตรา
บรรจใหการจดการอาหารและ
โภชนาการในโรงเรยน เปน
เกณฑการนเทศ ตดตาม และ
ประเมนผลการจดการศกษาของ
โรงเรยนทกสงกดทวประเทศ
เกดมาตรการการจดการอาหารและโภชนาการในโรงเรยน
ยทธศาสตร สสส. กบการสงเสรมอาหารเพอสขภาวะของเดกวยเรยน
สงเสรมคานยมและ
ทศนคตตอการบรโภค
อาหารสขภาวะ
สงเสรมการรเทาทนทางดาน
สขภาพ (Health Literacy)
สงเสรมทกษะและ
พฤตกรรมทดดาน
สขภาพ
สงเสรมมาตรการทางสงคม/รณรงคเพอ
ปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารสขภาวะ
สงเสรมใหเกดระบบอาหารสขภาวะ สงเสรมความมนคงทางอาหารทยงยน
เดกเปนศนยกลางของการพฒนา
พอแม
ผอ./คร
ผก าหนดนโยบาย
คนในชมชน
หนวยงานภาคยทธศาสตร ประชาชนทกชวงวย
ใหเกดสขภาวะทดแบบองครวม
สงเสรมการพฒนาและขบเคลอนนโยบาย
ดานอาหารและโภชนาการเพอสขภาวะ
เดกวยเรยน สงเสรมการจดปจจยแวดลอมดานอาหาร
สขภาวะทเขาถงเดกวยเรยน
ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (SROI) ดานอาหารของ สสส.
แผน/ ประเดน การลงทน
(ลานบาท)
ผลตอบแทน
(ลานบาท)
SROI ตอ
การลงทน 1 บาท
การบรโภคอาหาร1 (2551-2555) 131 1,765 13.5
โครงการฟารมสรางสข2 (2557-2559) 7.69 4.31 0.6
โครงการเดกไทยแกมใส3 (2557) 325.6 928 2.851 : คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณฯ/ TDRI, 25562 : คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 25593 : TDRI, 2560
นกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบล ศาสตราจารย James J. Heckman ไดศกษาผลกระทบของโครงการพฒนาเดกปฐมวย สรปหลกฐานเชงประจกษทเกยวกบการลงทนในการพฒนาทนมนษยไวอยางนาสนใจวา “การลงทนในเดกทมอายนอยกวาจะน าไปสอตราผลตอบแทนทสงกวา”
ทมา: Heckman (2008)
ผลกระทบเชงบวกกรณขนมจนคลกน าปลา
กระตกใหสงคม
ไทยตนตวเรอง
โภชนาการเดก
หนวยงานรฐ
เรมออกมาตรการ
สรางระบบ/กลไก
ผลกดนใหม
นกโภชนาการ
ทองถน
ผลกดนใหน า
TSL ไปใช
ทวประเทศ
ร อระบบ/รปแบบ
การจดอาหาร
กลางวนโรงเรยน
สรางกลไก
การมสวนรวม
ทกภาคสวน
ตวอยางการเคลอนไหวระดบชาต
มท. สงหนงสอ 2 ฉบบถง ผวาราชการจงหวด
ทวประเทศ ใหก าชบมาตรการปองกนทจรต
งบอาหารกลางวนเดกนกเรยน
มท. สงหนงสอถงผวา
ราชการจงหวดทวประเทศ
ให อปท.ทกแหงพจารณา
ก าหนดต าแหนง
นกโภชนาการทองถน
ศธ. สงหนงสอถง
ทกโรงเรยนให
พจารณา
ใช TSL
สธ.แสดงจดยนการ
สนบสนนดานวชาการ
ส านกงานตรวจการ
แผนดน จะผลกดน
การพฒนาคณภาพ
อาหารกลางวนเขา ครม.
ตวอยางการเคลอนไหวระดบชาต
แนวทางการก าหนดต าแหนง
นกโภชนาการ ให อปท.
1.ท า MOU กบหนวยงานทมนกโภชนาการใหมาชวยงาน
โภชนาการโรงเรยน
1.อง พรบ.2542 พจารณาก าหนดใหมต าแหนง
“นกโภชนาการ” ประจ า อปท.
1.ถาขอ 2 ไมได ใหจดจางเหมาบรการบคคลท าหนาท
โภชนาการชมชน
1.ถาขอ 2 และ 3 ไมได ใหใชเงนอดหนน (ระเบยบ
มท.2559) จางเหมาบรการบคคลโภชนาการอ าเภอละ 1 คน
1234
ไดเวลาเดนหนาใหยงยน
ระดมผลงาน
ทหลากหลาย
เพอก าหนด
ทศทางพฒนาระบบ
ความเชอมโยง
จากโรงเรยนส
ทองถน ชมชน
และบาน
พฒนา
กฎระเบยบ
ใหเออตอการ
พฒนา ตเหลกก าลงรอน
: น านโยบาย
แปลงสการปฏบต