รายงานผลการดาเนนงาน เรอง

การผลตและเผยแพรรายการคยเฟองเรองเกษตร ทางสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร

โดย นายสมชาย ภแกว

นกวชาการเผยแพรชานาญการ สถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร

รายงานผลการดาเนนงานน เปนเอกสารประกอบการประเมนบคคลเพอแตงตงใหดารงตาแหนง

นกวชาการเผยแพรชานาญการพเศษ ตาแหนงเลขท 814 สถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร

กรมสงเสรมการเกษตร พ.ศ. 2553

คานา สถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร เปนสอมวลชนดานการเกษตรแขนงหนง ทาหนาทในการกลนกรองขาวสารดานการเกษตรใหมความถกตองเหมาะสมกอนจะนาเสนอสผฟง ซงคณสมบตดงกลาวเปนประโยชนอยางยงตองานดานการสงเสรมการเกษตรในการกระจายเผยแพรองคความรดานการเกษตร วทยาการสมยใหม ตลอดจนขอมลเกยวกบนโยบายและโครงการตางๆ ของกระทรวงเกษตรและสหกรณไปสเกษตรกรไดอยางกวางขวางในเวลาอนสน เพอใหการดาเนนการดงกลาวบรรลวตถประสงค สถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรจงไดผลตรายการคยเฟองเรองเกษตรขน ทาใหเกษตรกรไดมโอกาสรบฟงขอมลขาวสาร และความรดานการเกษตรเชงลกทกสาขาไดทนตอสถานการณ จนสามารถนาขอมลขาวสารดงกลาวไปปรบใชกบการประกอบอาชพของตนเองได รายงานผลการดาเนนงานฉบบนจะไดอธบายถงกระบวนการผลต และพฒนาการของการเผยแพรรายการคยเฟองเรองเกษตรทางสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร รวมถงการนาเสนอปญหาอปสรรคทไดพบในการดาเนนงาน ซงนาไปสการนาเสนอแนวทางในการปรบปรง และพฒนาการเผยแพรรายการคยเฟองเรองเกษตรใหมประสทธภาพ และสามารถตอบสนองตอนโยบายและภารกจของกรมสงเสรมการเกษตรไดมากยงขน

สมชาย ภแกว มถนายน 2553

สารบญ หนา ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการดาเนนการ 4 สาระและขนตอนการดาเนนการ 20 ความยงยากในการดาเนนการ 23 ระยะเวลาทดาเนนการ 23 ผลสาเรจของงาน 24 การนาไปใชประโยชน 24 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะ 25 เอกสารอางอง 27

ชอผลงาน การผลตและเผยแพรรายการคยเฟองเรองเกษตรทางสถานวทยกระจายเสยง

เพอการเกษตร

ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการดาเนนการ

การผลตและเผยแพรรายการคยเฟองเรองเกษตรทางสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรนน ฝายผลตรายการมหนาทในการวจย และวเคราะหเนอหา รวมถงสดสวนรายการ ตดตามประเมนคณภาพรายการ และเสนอแนะผดาเนนรายการใหดาเนนรายการสอดคลองตามทกฎหมายกาหนด โดยอาศยหลกการผลตรายการวทยกระจายเสยงเปนแนวทางในการดาเนนการ ดงนนในการรายงานผลการดาเนนงานครงนมการตรวจเอกสาร และผลงานวจยทเกยวของดงน

1. กระบวนการผลตรายการวทยกระจายเสยง 2. การใชวทยกระจายเสยงในงานสงเสรมเผยแพร 3. แนวคดและทฤษฏเกยวกบความพงพอใจ

กระบวนการผลตรายการวทยกระจายเสยง

องคประกอบทสาคญในการจดรายการวทยกระจายเสยง สนตเพชญ มสามเสน (2548) ไดเรยบเรยงเอกสารวชาการ เรอง หลกการผลตและจดทารายการวทยเพองานสงเสรมการเกษตร โดยกลาวถงองคประกอบทสาคญในการจดรายการมดงน คอ 1. ผฟง (Audience) หมายถง กลมผฟงทเปนเปาหมายของการจดการ (Target Audience) รายการจะประสบความสาเรจ ไดรบความนยมจากผฟงอยางสงหรอไม ผจดรายการจะตองทราบถงกลมเปาหมายของรายการ อาทเชน ขอมลดานลกษณะทางประชากรศาสตร พฤตกรรมและทศนคตของกลมเปาหมายรายการ เปนตน 2. เนอหา (Content) เปนเรองราวตางๆ ทผจดรายการนาเสนอใหกบผฟง โดยจะตองมความสอดคลองกบกลมผฟงเปาหมายรายการ 3. วธการนาเสนอ (Technique of Program Presentation) เปนกระบวนการทจะนาเสนอเนอหาหรอเรองราวตางๆ สผฟงอยางมศลปะ สวนสาคญทควรแนะนามาพจารณาในการเสนอประกอบดวยสวนสาคญ 5 ประการ ดงนคอ 3.1 ภาษาพด (Language) ควรใชภาษาทเขาใจงาย กะทดรดและเหมาะสมกบกลมผฟงเปาหมาย 3.2 ลลาการพด (Style) เปนการพดคยแบบธรรมชาต มความเปนกนเองกบผฟง

5

3.3 เพลงประกอบ (Program Music) ใชในการแนะนารายการ, คนรายการ, สรางบรรยากาศ, เปลยนฉากหรอเรองราวทจะพด 3.4 ความหลากหลาย (Variety) และความเปนอนหนงอนเดยวกน (Unity) ในหนงรายการจะมแกนหลกของรายการ (Theme) แตจะมรปแบบการนาเสนอทหลากหลาย จะชวยใหรายการไมนาเบอ ซงจะตองอาศยลลาในการพด เพลงประกอบ หรอเสยงประกอบ 4. เวลาออกอากาศ (Air Time) เปนตวกาหนดรปแบบของรายการ เพราะเวลาออกอากาศในแตละชวงยอมจะมกลมผฟงทแตกตางกน ดงนนรปแบบการนาเสนอรายการในแตละชวงเวลายอมแตกตางกนดวย 5. การประเมนผล (Evaluation) เปนการประเมนผลจากการรบฟงรายการของผฟงเปนชวงๆ หรอประจา เพอนาผลสารวจความคดเหนทได ปรบปรงแกไขใหตรงกบความตองการของผฟงใหมากทสด

หลกการจดรายการวทยกระจายเสยง วภา อดมฉนท (2546) กลาววาการทาหนาทของสอมวลชนทดน น คอ การมความ

รบผดชอบตอสงคมและหากตองการเปนนกจดรายการทด กอนทจะกระจายเสยงของทานออกไปทกครง ตองยมกบไมโครโฟนเสยกอน ซงสอวทยกระจายเสยงถอไดวาเปนสงทสาคญในกระบวนการสอสาร มหนาทดงน

1. การใหขาวสาร 2. การทาหนาทถายทอดมรดกทางสงคม 3. การทาหนาทประชาสมพนธ 4. การใหการศกษา 5. การใหความบนเทง การจดรายการวทยกระจายเสยงนน นบวาเปนกจกรรมทมความละเอยดออนทตองอาศย

ทกษะของแตละคนเปนเรองแรกนนคอองคแหงความรและผจดรายการทดตองเปนผมศลปะอยในตวเองดวย การจดรายการวทยตองทางานดวยหลก 6 T และ 3 H คอ

หลกการจดรายการวทย 6 T -TOPIC ทชดเจน แจมแจง -TARGET รจกกลมเปาหมาย -TEAM มทมงานทด -TACTIC มกลยทธในการดงดดใจตอกลมเปาหมาย

6

-TIME รจกเวลา กาลเทศะ -TECHNOLOGY ตองเสาะแสวงหาความรใหมอยเสมอ

หลกการจดรายการวทย 3 H - HEAD ตองทางานดวยสมอง สตปญญา รอบคอบรอบร - HAND ตองทางานดวยฝมอประณต บรรจง ละเอยด - HEART การทางานดวยใจรก ใสใจ มน าใจ อดทนพยายาม

รปแบบรายการตางๆ 1.ขาว เปนการประชาสมพนธในรปแบบเสนอขอเทจจรงทตอบคาถามวา ใคร

ทาอะไร ทไหน เมอไหรและอยางไร ตามความเปนจรงไมสอดแทรกความคดเหน โดยเขยนอยในรปของบทความทออกอากาศได มสวนหวขอขาว ความนาขาว และเนอหาอยางสมบรณ

2.สปอต เปนรายการสนๆ ความยาว 30-60 วนาท เสนอเฉพาะขอความทสาคญและเรยบเรยงดวยภาษาทเขาใจงาย แตกนใจ เขาใจงาย ชวนจดจา เสยงทใช เปนบทพดหรอสนทนากได มการใชเพลงหรอเสยงประกอบรวมดวย มกจะใชสอดแทรกระหวางรายการ

3.จงเกล เปนขอความประชาสมพนธส นๆ ทนาเสนอพรอมทวงทานองเพลง โดยทวไปจะมความยาว 15-60 วนาท ผลตขนเพอเปนสญลกษณหรอเอกลกษณขององคกร หรอรายการ บางครงนาเอาสโลแกนขององคกร มาเปนจงเกล

4.บทความ เปนรายการทมความยาวประมาณ 2-5 นาท หรอไมเกน 2หนากระดาษ ใชภาษาทเหมาะสม ไมมงเนนทการประชาสมพนธ แตเปนการนาเสนอเนอหาสาระทมประโยชนตอผฟง

5.สารคด เปนรายการทใหสาระ ในเรองใดเรองหนงอยางละเอยด หลายแงมม ดวยรปแบบการนาเสนอทหลากหลาย รวมท งการใชเพลง เสยงประกอบ และอนๆเชน การสมภาษณ การบรรยายนอกสถานท ละคร หลกการนาเสนอคอ ความเปนเหตเปนผล ชวนตดตาม มลาดบเรองราว อารมณ มกตองใชผผลตทตองมความชานาญ

6.ขอความสาหรบประกาศ เปนขอความสน มเฉพาะเนอหาทสาคญ เปนการบอกกลาว หรอการประกาศเพอทราบ

7.สมภาษณ เปนการถามตอบ อาจใชรายการสดหรอเปนเทปไว นามาผสมกบรายการสดได ทงนผจดจะตองเตรยมคาถามและแกปญหาเฉพาะหนาไดด การสมภาษณ ทาไดสอง

7

ลกษณะคอ เปนทางการ กบไมเปนทางการ แตทงนไมควรเปนการคยเลนหรอคยสนกโดยไมมเนอหาหรอสาระใดๆ เลย

8.การสนทนาและอภปราย มลกษณะทชดคอมผรวมรายการมากกวา 2 คนขนไป ไมควรเกน3คนเพราะจะทาใหผฟงสบสนได ผดาเนนรายการจะตอง กระตนหรอเราใหผรวมรายการอภปรายหรอแสดงความคดเหนอยางเตมท

9.รายการละครวทย เปนการประชาสมพนธในรปแบบของความบนเทง ทสอดแทรกการประชาสมพนธ ละครมกจะเปนการนาเสนอเพอความบนเทงและสอดแทรกสาระเขาไปได รายการละครมกจะใชการผลตมากอน ออกอากาศ โดยใชเพลงและเสยงประกอบเขามาชวยเพอนาเสนอใหนาสนใจ กระบวนการเลาเรองในละคร มกจะใหตวละครตวใดตวหนงเปนตวดาเนนเรอง

10.โฟนอนโปรแกรม หรอรายการทโทรศพทเขามาคยกนไดเพอถามปญหาหรอตอบคาถามหรอเลนเกมส โดยทวไปมกจะมการนาเสนอทวางแผนไวลวงหนาแลว

กระบวนการผลตรายการวทย

1. ตงวตถประสงค โดยพจารณาจากจดมงหมายวาเขยนเพอใคร เพออะไร และเวลาทกาหนดมาให 2. กาหนดรปแบบของรายการ ใหสอดคลองกบเนอหาวตถประสงค และกลมเปาหมาย 3. กาหนดหวขอหรอขอบขายของเนอหา เพอเปนกรอบในการทางาน 4. คนควาหาขอมลเพมเตมจากแหลงขอมลตางๆ ทงในระดบปฐมภม และทตยภม 5. ทาความเขาใจขอมลทคนความาแลวลงมอเขยนบท และแกไขปรบปรงใหสมบรณ 6. ดาเนนการผลตรายการตามบททจดทาไว 7. เผยแพรออกอากาศ และทาการประเมนผลการออกอากาศเปนระยะเพอรบฟงความคดเหน ซงสามารถนามาปรบปรงการผลตรายการใหสอดคลองกบความตองการของผฟงไดโดยกระบวนการผลตรายการวทยสามารถแสดงในภาพของแผนผงไดดงภาพท 1

8

ภาพท 1 แสดงกระบวนการผลตรายการวทย

ขนตอนการผลตรายการวทยกระจายเสยง สามารถจาแนกไดเปน 4 ขน คอ

1.ขนเรมรายการ เปนการเปดรายการจะตองดงดดความสนใจของผฟงใหมากทสด เชนการเรมโดยใชเสยงเราความสนใจ ปญหา และถอยคาทกระตนและชวนใหตดตาม 2.ขนดาเนนรายการดวยการพฒนาเนอหา การสรางความนาสนใจ เปนการนาเอาเนอหามาขยายใหชดเจน และชวนใหตดตาม

3.ขนสรางจดประทบใจ เปนการชประเดนสาคญ เปนขนทตองสรางจดททาใหผฟงประทบใจ หรอเกดความรสกตามทตองการ 4.ขนสรป หรอย าทบทวน เนอหาในสามขนตอน โดยเรยบเรยงอยางมระบบระเบยบ ทาใหผฟงเขาใจชดเจนและจดจาไดงาย

9

การใชวทยกระจายเสยงในงานสงเสรมเผยแพร เจรญ สขนนตพงศ (2525) กลาววา วทยกระจายเสยงเปนสอมวลชนทไดรบความนยมจาก

ประชาชนมาก เนองจากสามารถรบฟงไดอยางกวางขวาง สามารถเสนอขาวสารความรความบนเทงออกไปไดอยางรวดเรวทนทวงท การสงกงาย เพราะสถานสงวทยกระจายเสยงมกตดตงถาวรไวแลว มกาหนดเวลาททาไวลวงหนา สวนผรบกสามารถจดหาเครองรบไดในราคาถก ใชไดทงในแหลงทมไฟฟาและไมมไฟฟา เนองจากเครองรบวทยกระจายเสยงราคาถกมาก คนยากจนกสามารถซอมาใชได จงเปนสอสารมวลชนทสามารถเขาถงประชาชนไดมาก

วทยกระจายเสยงทาหนาท 2 ประการ คอ เปนแหลงแพรขาวสารและเปนเครองกระตนความสนใจใหเกดเปลยนแปลง วทยกระจายเสยงใหความรใหขาวสารทเกยวของทงดานเศรษฐกจการเ มอง และสงคมอยางทนเหตการณ สามารถเขา ถงประชาชนทกช นทกเพศทกวย วทยกระจายเสยงจะมประโยชนในงานสงเสรมในแงการถายทอดความรทางวชาการตางๆ ไปสประชาชน

วทยกระจายเสยงไดกลายเปนสอมวลชนทใชในการสอสารเพองานสงเสรมเผยแพรทสาคญอยางหนง ทงนเนองจากวทยไดพสจนใหเหนถงประสทธภาพในการชวยเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชน ทงทางการเพมพนความรกอใหเกดการเปลยนแปลงทางทศนคต และปรบปรงทกษะการปฏบตงานใหดขนได ความจรงแลวคณคาจรง ๆ ของวทยกระจายเสยงวดไดยาก เนองจากการเปลยนแปลงไมไดเกดขนทนททนใด แตตองอาศยระยะเวลาอนยาวนาน ขอมลขาวสารอาจถงตวบคคลซาแลวซ าอกจากหลาย ๆ แหลง และอาจเกดการผสมผสานกนจากสอหลาย ๆ ชนดทจาเปน ในทสดจงนาไปสการเปลยนแปลง ดงนน การวดประสทธภาพของวทยกระจายเสยงเพยงอยางเดยวจงเกอบจะทาไมได นอกเสยจากวาจะมการควบคมปจจยอน ๆ ไว อยางไรกตามจากคณสมบตเฉพาะของวทยกระจายสยงทไดกลาวมาแลวตงแตตนกบเทคนคการจดรายการทด รวมทงรายงานผลของการจดรายการวทยกระจายเสยงจากหลาย ๆ แหลง สามารถยนยนไดวาวทยกระจายเสยงสามารถใชเปนสอในงานสงเสรมเผยแพรไดด นกวชาการบางคนถงกบกลาววา การสงวทยกระจายเสยงเปรยบเสมอนการตงสานกงานสงเสรมซงใหขอมลทนาเชอถอทเดยว

การใชวทยกระจายเสยงเพอเปนสอในการถายทอดขาวสารความรไปสกลมเปาหมายนนสามารถจดทารายการไดหลายวธ ขนอยกบวตถประสงคของโครงการและวธการเขาถงประชาชนใหครอบคลมพนทมากนอยเพยงใด โดยสรปแลววธการจดรายการวทยเพองานสงเสรมเผยแพรสามารถทาได 3 วธ คอ

10

1. การใชวทยกระจายเสยงแบบเปด (Open Broadcasting) เปนวธจดรายการทจดขนทว ๆ ไปในการใหความร ขาวสารและการบนเทงกบผฟง โดยไม

มการจดกลมผฟงหรอใชสออยางอนมาสนบสนนการฟงรายการ การพบปะกบผฟงโดยตรงหรอใชสออยางอนมาสนบสนนการฟงรายการอาจมไดตามลกษณะของรายการ ลกษณะเฉพาะของการใชวทยกระจายเสยงวธน อาจสรปไดวา วธการใชวทยกระจายเสยงแบบเปดเปนการใหขาวสารจากศนยกลางแบบเขาถงประชาชนในบาน อยาพยายามสอนความคดรวบยอดหรอการปฏบตทซบซอน มาก ๆ และควรจดรายการในแบบของการกระตนและใหขาวสารททนสมยมากทสด และมงการเปลยนแปลงพฤตกรรมงาย ๆ บางอยาง รายการทางการศกษาทใชวธนจะมผลกระทบกบบคคลทมพนฐานเกยวกบเรองทจดโดยตรง สวนทวาความรจะเปนประโยชนตอผฟงหรอไม มากนอยเพยงไรนนขนอยกบปจจยอน ๆ ของผฟงรายการดวย เชน ความพรอมของเกษตรกรทจะรบความรใหม ๆ ไปปฏบต สภาพแวดลอมของผฟง ผฟงรายการทไดรบคาแนะนาจากผจดรายการไดทดลองเพาะเหดฟาง แตถาหากในพนทนนขาดฟางขาวและไมสามารถตดตอซอหรอจดหาเชอเหดฟางมาได ความสนใจทจะเพาะเหดกจะหยดอยแคนน

เทคนคการจดรายการแบบนควรสอดแทรกรายการบนเทงลงไปบาง เพอทาใหรายการมรสชาต ผฟงไมเบอและเปลยนชองไปฟงสถานอนเสยกอน ควรพดถงเรองราวทเกยวกบชวตและสงแวดลอมทอยรอบ ๆ ตวของผฟงในกลมเปาหมาย ใหขอมล และขาวสารททนตอเหตการณและไมควรเสนอรายการแบบการสอนเนอหาของรายการ ตองมความสาคญตอกลมผฟงทเราคาดหมายไวจรง ๆ

ขอจากดของการจดรายการในแบบเปดนมลกษณะการสอสารทางเดยว (One-way communication) เพอแกปญหาอนนผจดจงควรหาวธการบางอยาง เพอใหผฟงไดมการตอบสนองกลบมายงผจดรายการบาง เชน ใหผฟงเขยนจดหมายถามปญหาและขอของใจมายงผจดรายการหรอผจดรายการอาจตงปญหาทงทายใหผฟงตอบมาบาง จดพมพเอกสารทเกยวเนองกบรายการเพอแจกแกผฟงทขอมาหรอแมแตการเชญใหผฟงมารวมออกรายการหรอผจดออกไปพบปะกบกลมผฟงเปนครงคราว กจกรรมเหลานจะชวยใหผจดไดทราบปฏกรยาของผฟงรายการวามความคดเหนตอรายการอยางไร ขอมลตาง ๆ ทไดรบจะเปนแนวทางใหผจดนาไปปรบปรงรายการตอไป

2. การใชวทยกระจายเสยงเพอการรณรงค (Radio Campaigns) การจดรายการในแบบนอยระหวางวธการจดแบบเปดและแบบจดกลมผฟง มหลาย

ประเทศททดลองใชวธน เชน ประเทศสวเดน ในการจดกลมอภปรายในประเทศสงคมนยม เชน สาธารณรฐประชาชนจน ใชการรณรงคเคลอนไหวมวลชน ลกษณะเฉพาะของการจดรายการแบบน คอ พยายามสรางพลงในการปฏบตอยางใดอยางหนงในระยะเวลาส น ๆ รวมกนโดยมงไปยง

11

เปาหมายอยางเดยวหรอ 2 – 3 อยาง ซงกระทาในวงกวาง พยายามทจะกระตนและสนบสนนใหมความรวมมอจากประชาชนจานวนมาก ในการรวมกจกรรม มการจดองคกรของกลมผฟงในระหวางทรณรงค เตรยมการระยะยาว สาหรบการรณรงคและสรางความตองการในการประสานงานของหนวยงานตาง ๆ เพอนาไปสความสาเรจ สวนลกษณะอน ๆ กเปนเชนเดยวกบวธการในการจดกลมผฟง คอ ใชรายการวทยเพอแจงใหทราบถงกจกรรมตาง ๆ จดกลมผฟงพรอมดวยการจดฝกอบรม ผนาการรณรงค จดพมพเอกสารเพอสนบสนนการรณรงค และจดทารายการประจา 1 – 2 ครงตอสปดาห

โดยสรปแลวการใชวทยกระจายเสยงเพอการรณรงคนนกเปนการเนนเปาหมายในการรณรงคเปนหลกใหญ โดยมวทยกระจายเสยงเปนเครองมอในการสรางความรวมมอกนพรอม ๆ ไปกบการจดกลมเพอดาเนนกจกรรมในขณะทมการจดรายการ และมกจกรรมทตอเนองกนไปโดยอาศยสออน ๆ ประกอบดวย เชน สงพมพ โปสเตอร

3. การใชวทยกระจายเสยงแบบกลมผฟงเปนประจา (Regular listening groups) เปนวธการทประกอบดวยการสงขาวสารทางวทย การสงกระจายเสยงตามตารางทกาหนด

คงท ตามปกตจะมวสดสงพมพประกอบอยดวย และทาการจดกลมเพอฟงรายการทออกอากาศทางวทย มการอภปรายหรอแลกเปลยนประสบการณซงกนและกน การประชมนอาจมผลตอการตดสนใจของกลมหรอการกระทาซงตอเนองมาจากการอภปราย วธการนจะใหประสบการณทแตกตางกน และนาไปสการยอมรบปฏบตไดด สวนลกษณะวธการในการจดกลมนอาจแบงไดเปน 3 แบบ คอ ก. วทยโรงเรยน (Radio School) เปนวธการในการนาวทยกระจายเสยงมาใชเพอใหการศกษาแกบคคลทอยในชนบท ซงเรมจดขนเปนครงแรกในประเทศโคลมเบย ลกษณะทสาคญทแตกตางไปจากวธอน ๆ กคอมงการสอนใหรหนงสอและทกษะตาง ๆ ในการใหการศกษาแบบไมเปนทางการถงแมวาจะรวมเปาหมายทางดานการปฏบตงานในไร – นา และนวตกรรมทางการเกษตรเหมอนกบรายการฟารม ฟอรม (Farm Forum) แตกมสวนสาคญเกยวกบเปาหมายหลกทางการศกษาแตกตางกบการใชวทยกระจายเสยงเพอการรณรงคตรงทการรณรงคจดขนเฉพาะคราวในระหวางทมการรณรงคเทานน แตวทยโรงเรยนเปนกลมทถาวรกวา ข. วทยกระจายเสยงแบบกลมอภปราย (The Radio Farm Forums)

Rogers และคณะ ไดใหความหมายของ เรดโอ ฟอรม (Radio Forum) ไววาเปนกลมผฟงขนาดเลกซงมาพบปะกนเปนประจาเพอรบฟงรายการพเศษจากวทยกระจายเสยง แลว

12

สมาชกในกลมกจะมการอภปราย โดยอาศยขอมลทไดรบฟงมาจากรายการ สดทายกลมกจะตดสนใจวาจะดาเนนการอะไรเปนกจกรรมตอเนอง ลกษณะของการดาเนนรายการจะจดเปนประจาทกสปดาห เนอหาอาจเกยวของกบสภาพแวดลอมในชนบท ดานความร ขาวสาร หรอตอบคาถาม รปแบบรายการอาจเปนการบรรยายหวขอทนาสนใจหรอเปนรายการละครวทย ความยาวประมาณ 15 – 30 นาท ในกลมผฟงจะมผนากลมซงไดแก ประธานกลมทไดรบเลอกจากทประชม เปนผควบคมการอภปรายและมเลขานการประจากลมทาหนาทจดบนทกรายงาน และสงผลการอภปรายไปยงสถานวทยทจดรายการ การจดรายการวทยแบบกลมอภปรายน ปกตการตดสนใจมสวนสาคญอยางยงตอการกระทาของกลม สวนประกอบทสาคญในการจดรายการ คอ ผจดการ (Organizers) ซงเปนผจดตงและควบคมรายการ เขยนแนวทางการอภปราย จดตารางออกรายการ สรปผลยอนกลบจากการอภปรายและการทากจกรรมของกลม ค. วทยกระจายเสยงแบบกลมเคลอนไหว (The Radio Animation Groups) ยทธวธนเปนแบบทมการจดกลมผฟงเชนเดยวกนแตมความแตกตางไปจาก 2 กลมแรกทกลาวมาขางตน เทคนคของกลมนเจรญเตบโตมาจาก 2 กลมแรก เทคนคของกลมนเจรญเตบโตมาจาก “กลมสมพนธ” ซงดดแปลงมาใชเพอโครงการดานพฒนา ตามทฤษฎนมงไปทความรวมมอของชมชน ในการพนจพจารณาปญหาของชมชนนน โดยไมมการชนาบทบาทการเคลอนไหวทางสงคม ความเขมขนของการตนตวมความจาเปนสาหรบชมชน ในความสานกถงปญหาและธรรมชาตของการชวยเหลอตนเองในการพฒนาชมชน วธการนเปนการใชสอมวลชนกระตนใหเกดการเปลยนแปลงภายในชมชนขนดวยการสงเสรมใหมการอภปรายถกเถยงระหวางคนในชมชนนนเพอหาเหตผลในการแกปญหา สมาชกจะตองมสวนรวมในการแกปญหาดวยตนเอง การสนบสนนใหมการเปลยนแปลงในชมชนดวยตนเองน อาจมขอเสยอยบางทความลาชาอดอาดในการรวมตวกนหรอรวมกนไมไดเลย ในทางปฏบตแลววธการตาง ๆ ทกลาวมาน บางอยางยงนามาใชนอยในเมองไทย บางวธกยงไมมการนามาใชเลย วธจดรายการวทยแบบเปดเปนวธททากนมากในเมองไทย ซงมกลมไมแนนอนและมกมปญหาทไมสามารถดงกลมเปาหมายไวได สาหรบการจดกลมอภปรายกมการทดลองในเมองไทยมาหลายปแลว แตปจจบนไดเลกโครงการไป

โดยสรปแลวการจดรายการวทยกระจายเสยงทงแบบเปดและแบบจดเปนกลมเฉพาะแบงไดเปน 3 ลกษณะ คอ

13

1. รายการวทยเพอการศกษาในระบบโรงเรยน (Formal Education) คอ จดรายการวทยกระจายเสยงเปนสวนหนงของบทเรยนซงสมพนธกบหลกสตรการสอน ซงจดเปนชนเรยน เชน วทยโรงเรยน

2. รายการวทยเพอการศกษานอกระบบโรงเรยน (Non - Formal Education) คอ จดรายการวทยกระจายเสยงเพอผฟงทอยนอกระบบโรงเรยน ทงการศกษาตามหลกสตรและการจดกลมสนใจเฉพาะเรอง เชน เรองเกยวกบอาชพ ชวตความเปนอย และสภาพแวดลอมของผฟงรายการ

3. รายการวทยเพอการศกษาแบบไมเปนทางการ (Informal Education) คอ จดรายการวทยกระจายเสยงสาหรบผฟงทว ๆ ไป เพอใหความร ขาวสาร แนะนาและกระตนความคดใหม ๆ ในเรองทว ๆ ไปทงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง

ในขนตอนการยอมรบความคดใหม ๆ สอมวลชนรวมทงวทยนนอยในอนดบ 1 ในขนการตนตว (awareness) และขนสนใจ (interest) เมอผฟงเกดความตนตวและสนใจในความคด ซงวทยกระจายเสยงมประสทธภาพมากทสด ในขนตอนถดมาของขนประเมนผล (evaluation) ขนทดลอง (Trial) และขนยอมรบมาปฏบต (adoption) สอมวลชนมประสทธภาพอยในระดบตา ทงนมไดหมายความวาไมควรจะใชวทยกระจายเสยงในขนตอนทาย ๆ วธการทอาจทาไดกโดยการชกจงเพอน และเพอนบาน มากลาวถงเรองวธการปฏบตแบบใหม ๆ ซงมคณคาผานทางวทยกระจายเสยง สงนเปนคาอธบายวาทาไมรายการสมภาษณ รายการ on – the – farm หรอ in – the – home ซงเปนรายการททาการสมภาษณในพนทจรง จงเปนทนยมของผฟงและมประสทธภาพด ถาการสมภาษณไมอาจกระทาไดกสามารถนาคาพดของเกษตรกรมากลาวในรายการกได

แนวคดและทฤษฎเกยวกบความพงพอใจ ความหมายของความพงพอใจ

ความพงพอใจ (Satisfaction) ไดมผใหความหมายและแนวคดเกยวกบความพงพอใจไวตางกนหลายความหมายสรปได ดงน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (2542: 775) ไดใหความหมายของความพงพอใจ หมายถง พอใจ ชอบใจ ความพงพอใจในการปฏบตงานเปนเรองของความรสกทมความรสกของบคคลทมตองานทปฏบตอยและความพงพอใจจะสงผลตอขวญในการปฏบตงาน อยางไรกดความพงพอใจของแตละบคคลไมมวนสนสด เปลยนแปลงไดเสมอ ตามกาลเวลาและสภาพแวดลอมบคคลจงมโอกาสทจะไมพงพอใจในสงทเคยพงพอใจมาแลว ฉะนนผบรหารจาเปนจะตองสารวจตรวจสอบความพงพอใจในการปฏบตใหสอดคลองกบความตองการของบคลากรตลอดไป ทงนเพอใหงานสาเรจลลวงตามเปาหมายขององคกรหรอหนวยงานทตงไว

14

Morse (1953: 27) กลาววา ความพงพอใจ หมายถง ทกสงทกอยางทสามารถลดความตงเครยดของบคคลใหนอยลงได และความตงเครยดถามมากกจะทาใหเกดความไมพอใจ ซงความตงเครยดนจะมผลมาจากความตองการของมนษย ถามนษยมความตองการมากกจะเกดปฏกรยาเรยกรอง แตถาเมอใดความตองการไดรบการตอบสนองกจะทาใหบคคลนนเกดความพอใจ

Chaplin (1968: 437) ไดใหคาจากดความของความพงพอใจ ตามความหมายของพจนานกรมทางดานจตวทยา วาเปนความรสกของผ ทมารบบรการตอสถานบรการตามประสบการณทไดรบจากการเขาไปตดตอขอรบบรการในสถานบรการนน ๆ

Wallestein (1971: 475) กลาววา ความพงพอใจเปนความรสกทเกดขนเมอไดรบผลสาเรจตามความมงหมาย หรอเปนความรสกขนสดทาย (End-State in Feeling) ทไดรบผลสาเรจตามวตถประสงค

Wolman (1973: 392) ไดใหคาจากดความของความพงพอใจ (satisfaction) ตามความหมายของพจนานกรมทางดานพฤตกรรมวาเปนสภาพความรสกของบคคลทมความสข ความอมเอมใจ เมอความตองการหรอแรงจงใจของตนไดรบการตอบสนอง

สนท เหลองบตรนาค (2529: 7) ไดกลาวถงความพงพอใจวา หมายถง ทาทความรสกความคดเหนตอสงใดสงหนง ภายหลงจากทไดรบประสบการณในสงนนมาแลวในลกษณะบวก คอ ความพอใจ นยมชมชอบ สนบสนน หรอเจตคตทดของบคคล เมอเขาไดรบการตอบ สนองความตองการในทางตรงกนขาม ถาไมไดรบการตอบสนองความตองการแลวความไมพอใจกจะเกดขน จะเหนไดวาความพงพอใจและไมพงพอใจมความเกยวโยงกนในลกษณะตรงกนขาม

วชย เหลองธรรมชาต (2531: 15) กลาววา ความพงพอใจมสวนเกยวของกบความตองการของมนษย ซงความพงพอใจจะเกดขนไดกตอเมอความตองการของมนษยไดรบการตอบสนอง และมนษยไมวาจะอยทใดยอมมความตองการขนพนฐานไมตางกน

สวคนธ นมเจรญสข (2543 :12) ไดนาแนวคดและทฤษฎของความพงพอใจมาปรบใชกบเกษตรกรทเขารวมโครงการปรบปรงประสทธภาพและคณภาพผลตผลการเกษตรของสถาบนเกษตรกร จงหวดอางทอง โดยสรปคอ เกษตรกรไดรบแรงจงใจจากผลตอบแทน และการรบรเกยวกบความยตธรรมของผลตอบแทน รวมทงไดรบรถงความสามารถของตนเองทมอทธพลตอการผลต เปนเหตใหเกดความพงพอใจ นอกจากนนผลทเกดขนจากการเขารวมโครงการจะเปนตวกาหนดพฤตกรรมของเกษตรกรทจะดาเนนกจกรรมรวมกบสถาบนเกษตรกรตอไปในอนาคต หรอจะสมครเขารวมโครงการเมอทราบแลววาผลตอบแทนทไดรบทาใหเขาเกดความพงพอใจ

15

สรปไดวา ความพงพอใจ หมายถง ทศนคตในทางบวกหรอความรสกชอบ ยนด เตมใจของบคคลทมตอสงใดสงหนง ความพงพอใจจะเกดขนเมอบคคลสามารถจากดความตงเครยดหรอไดรบผลสาเรจตามความมงหมาย

องคประกอบของความพงพอใจ Mullins (อางใน สรยา โอทยากล. 2544: 14) กลาวถงความพงพอใจ เปนผลมาจากองคประกอบสาคญ 3 ดาน คอ 1. ความตองการหรอความคาดหวงของบคคล 2. แรงผลกดนทนาไปสพฤตกรรมและการกระทา 3. เปาหมายทตองการบรรลในเรองนนๆ และเมอบรรลเปาหมายแลว จะเกดความพอใจ ดงภาพท 1 ภาพท 2 แสดงการเกด “ความพงพอใจ” ของบคคล ทมา: สรยา โอทยากล, 2544 : 14 การวดความพงพอใจ ระดบความพงพอใจในสงทตองการ (นชพรรณ จนทอง, 2544: 35) มดงน คอ 1. ความตองการทางดานรางกาย เปนความตองการขนพนฐานของมนษย ซงปจจยอน จาเปนเพอการดารงชวตอย ไดแก อาหาร ทอยอาศย เสอผาเครองแตงกาย ยารกษาโรค นาสะอาด และอากาศบรสทธ ปจจยตาง ๆ ดงกลาวเปนปจจยทตาทสดทมนษยตองการและเมอไดรบการตอบสนองอยางเพยงพอ มนษยจะรสกพงพอใจในระดบทตาทสด 2. ความตองการทางดานจตใจ เปนความตองการของมนษยทประสงค จะไดรบความปลอดภย ความมนคงจากการดารงอยในสงคมรวมกบผอน ความตองการเหลาน ไดแก

ความตองการ หรอ

ความคาดหวง

แรงผลกดน (พฤตกรรม/การกระทา) เปาหมาย

ความพอใจ (สะทอนกลบ)

16

การ ไดรบ สวสดการทางสงคมจากหนวยงานของรฐ การมรายไดเพยงพอ การมการพกผอนหยอนใจดวยการทางานอดเรกหรอการบนเทง การไดเปนเจาของสงทตองการ การเปนทรกชอบพอของบคคลอน การมพวกพอง การเปนสมาชกของหมคณะ และการทจตใจของมนษยมความมนคงไดเพราะ มความรสกมนใจในสงทยดเหนยว ทงทางดานกลมสงคม ขนบธรรมเนยมประเพณ ศาสนา และความเชอตาง ๆ 3. ความตองการทเปนความทะเยอทะยานสวนบคคล เปนความตองการทมนษยแตละคนมความตองการแตกตางกนออกไปตามประสบการณในชวตของแตละคน เชน ความตองการเกยรตยศ ความมชอเสยง มตาแหนงการงานสง และไดรบการยอมรบ ลกษณะความตองการระดบน มนษยแตละคนจะมความตองการแตกตางกนไป Milet (อางถงใน เกศน ศรคงอย, 2543: 27) ศกษาความพงพอใจของประชาชนทมตอการใหบรการของหนวยงานของรฐ จะตองยดหลกในการวดความพงพอใจใน 5 ดาน คอ 1. การใหบรการอยางเสมอภาค (Equitable Service) หมายถง ความยตธรรมในการบรหารงานภาครฐทมฐานคตวา คนทกคนเทาเทยมกน ดงนนประชาชนทกคนจะไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกนในแงมมของกฎหมาย ไมมการแบงแยก กดกนการใหบรการ ประชาชนจะไดรบการปฏบตในฐานะปจเจกบคคลทใชมาตรฐานใหบรการเดยวกน 2. การใหบรการทตรงเวลา (Timely Service) หมายถง การใหบรการจะตองมองวา การใหบรการจะตองตรงเวลา ผลการปฏบตงานภาครฐจะถอวาไมมประสทธผลเลย ถาไมมการตรงเวลา ซงจะสรางความพงพอใจใหแกประชาชน 3. การใหบรการอยางเพยงพอ (Ample Service) หมายถง การใหบรการทมการใหบรการและสถานทใหบรการอยางเหมาะสม ความเสมอภาคหรอการตรงเวลา จะไมมความหมายถามจานวนการใหบรการทไมเพยงพอและสถานทตงใหบรการ สรางความไมยตธรรมใหเกดขนแก ผรบบรการ 4. การใหบรการอยางตอเนอง (Continuous Service) หมายถง การใหบรการทเปนไปอยางสมาเสมอ โดยยดประโยชนของสาธารณะเปนหลก ไมยดความพงพอใจของหนวยงานทใหบรการจะให หรอหยดบรการเมอใดกได 5. การใหบรการอยางกาวหนา (Progressive Service) หมายถง การใหบรการทมการปรบปรงคณภาพและผลการปฏบตงานกลาวอกนยหนงคอ การเพมประสทธภาพหรอความสามารถทจะทาหนาทไดมากขน โดยใชทรพยากรเทาเดม

17

แนวคดเกยวกบการใชประโยชนและความพงพอใจ (Uses and Gratifications Approach) นกการสอสารกลมทเนนบทบาทหนาท (Functionalism) มความสนใจศกษาวาประชาชนเกยวของกบสอมวลชนอยางไร โดยสนใจคาถามทวาประชาชนมความตองการอะไรและประชาชนนาเอาสอสารมวลชน ขาวสารทตนเองไดรบจากสอมวลชนไปตอบสนองความตองการเหลานนอยางไร การศกษาในแนวนจงเนนทความตองการ และสาเหตของความตองการของประชาชนผใชสอมวลชนมากกวาอทธพลของสอมวลชน ซงในการศกษาน จะนาแนวทฤษฏนมาปรบใชในการศกษาความพงพอใจของผจดทารายการคยเฟองเรองเกษตรของกรมสงเสรมการเกษตร เพอสารวจความตองการของสถานวทยทนารายการคยเฟองเรองเกษตรไปเผยแพรทางสถานของตนเอง และปญหาและอปสรรคในการดาเนนงานการเผยแพรประชาสมพนธขาวสารดานการเกษตรผานทางสอวทยกระจายเสยงในระดบภมภาค สวนต ยมาภย และระววรรณ ประกอบผล กลาววา การศกษาการใชประโยชนและการไดรบความพงพอใจน เนนทการใชประโยชนของเนอหาของสอมวลชนเพอใหไดมาซงความพงพอใจ หรอเพอตอบสนองความตองการจาเปนใหเตมท พฤตกรรมของผรบสารอาจอธบายไดดวยวา แบบจาลองนเปนแบบจาลองของกระบวนการรบสารและแบบจาลองนไมครอบคลมกระบวนการสอสารโดยตลอดทงกระบวนการ

McQuail ไดกลาวถงความตองการทเกดขนอยางฉบพลนทสาคญสองประการซงอยเบองหลง คอ มขอโตแยงตอขอสมมตทกาหนดไวตายตวเกยวกบผลของสอมวลชนวาเปนสวนหนงของ “การคนพบใหมของมนษย” ซงเกดขนโดยเฉพาะอยางยงในวงการสงคมวทยาอเมรกน และเกดมความตองการทจะทาใหมการโตแยงซงดเหมอนจะซบเซาไปเกยวกบเรองของรสนยมของสอมวลชน ในเรองนการใชประโยชนและการไดรบความพงพอใจ ทาใหมทางมองอยางอนเกยวกบความสมพนธระหวางเนอหาของสอและกลมผรบสาร และการแบงประเภทเนอหาของสอตามหนาท มากกวาจะแบงตามระดบรสนยม

Katz E. และคณะ ไดกลาวไววา “ทฤษฏเกยวกบการใชสอเพอประโยชนและความพงพอใจเรมตนทผบรโภคสอ (Media Consumer) แทนทจะเปนขาวสารของสอ (Media Message) และศกษาพฤตกรรมการสอสารของคน จากประสบการณโดยตรงทเขามกบสอ แนวคดนมองวา ผรบสาร (Audience) มบทบาทอยางกระตอรอรนในฐานะผกระทา (Active) ในการทจะใชประโยชนจากเนอหาของสอมากกวาทจะเปนผรบผลหรอผถกกระทา (Passive) จากสอเพยงดานเดยว เพราะฉะน นความสมพนธตามทฤษฏนจงไมใชความสมพนธทมทศทางจากเนอหาขาวสาร(Message) ไปสผล (Effects) แตเปนความสมพนธในลกษณะทวาผรบสารนาสารไปใชประโยชนและการใชประโยชนนน (Usage) เปนตวแปรแทรกในกระบวนการของผล”

18

นอกจากน Katz ยงไดสรปแบบแผน (Pattern) ของการศกษาในเรองน ดงแบบจาลองตอไปน

จากแบบจาลองขางตนนยบล เบญจรงคกจ ไดใหคาอธบายวา สภาวะทางสงคมและจตใจท

แตกตางกน ทาใหมนษยมความตองการแตกตางกนไป ซงความตองการทแตกตางกนน ทาใหแตละคนคาดคะเนวาสอแตละประเภทจะสนองความพอใจไดตางกนออกไปดวย ดงนนลกษณะของการใชสอของบคคลทมความตองการไมเหมอนกนจะแตกตางกนไป ขนสดทายคอ ความพอใจทไดรบจากการใชสอกจะแตกตางกนไปดวย Baran S.J. และ Davis D.K. ไดชใหเหนจดแขงของทฤษฏการใชประโยชนและความพงพอใจ ม 6 ประการ ดงน 1. เปนแนวคดทพงความสนใจไปทปจเจกบคคลในกระบวนการสอสารมวลชน 2. ยอมรบความฉลาดและความสามารถของผบรโภคสอมวลชน 3. มการวเคราะหอยางลกซงวาประชาชนมผลตอเนอหาของสออยางไร 4. มความแตกตางของการใชสอจากผใชทเปนผถกกระทามากขน 5. การศกษาหลายชนเกยวกบการใชสอเปนสวนหนงของการปฏสมพนธทางสงคมในชวตประจาวน 6. มความเขาใจอยางลกซงทเปนประโยชนในการยอมรบสอใหม Wenner ไดศกษาวจยเกยวกบการใชสอ เพอประโยชนและความพงพอใจในการบรโภคขาวสาร โดยสรางออกมาเปนแผนทแสดงความพงพอใจในการบรโภคขาวสาร ซงแบงออกเปน 4 กลม คอ 1. Orientational Gratifications หมายถง การใชขาวสารเพอประโยชนทางดานขอมลเพอการอางอง และเพอเปนแรงเสรมย าในความสมพนธระหวางปจเจกบคคลกบสงคม รปแบบของความตองการทแสดงออกมาไดแก การตดตามขาวสาร (News Surveillance) การไดมาซงขอมลเพอ

สภาวะทางสงคมและจตใจ

ความตองการ การคาดคะเนความพอใจทไดจากสอ

พฤตกรรมการใชสอ

ความพงพอใจทไดรบจากสอ

แบบจาลองอธบายการใชสอเพอสนองความพอใจ

ภาพท 3 แสดงแบบจาลองอธบายการใชสอเพอสนองความพอใจ

19

ชวยในการตดสนใจ (Decisional Utility) หรอ เพอชวยในการลงคะแนนเสยงเลอกตง (Vote Guidance) เปนตน 2. Social Gratifications เปนการใชขาวสารเพอเชอมโยงระหวางขอมลเกยวกบสงคม ซงรบรจากขาวสารเขากบเครอขายสวนบคคลของปจเจกชน เชน การนาขอมลไปใชในการสนทนากบผอน ใชเปนขอมลเพอการชกจงใจ เปนตน 3. Para – Social Gratifications หมายถง กระบวนการใชประโยชนขาวสาร เพอดารงเอกลกษณของบคคล หรอเพอการอางองผานตวบคคลทเกยวของกบสอ หรอปรากฏในเนอหาของสอ เชน การยดถอ หรอชนชมผอานขาวเปนแบบอยางในทางพฤตกรรม เปนตน 4. Para – Orientational Gratifications หมายถง กระบวนการใชขาวสารเพอประโยชนในการลด หรอผอนคลายความตงเครยดทางอารมณ หรอเพอปกปองตนเอง เชน เปนการใชเวลาใหหมดไป เพอความเพลดเพลนสนกสนาน เพอหลกหนจากสงทไมพงพอใจอยางอน เปนตน นอกจากน เรายงสามารถสรป การวดตวแปรการคาดหวงผลตอบแทนความพงพอใจจากการเปดรบสอของ Katz และ Wenner ไดดงน 1. ความตองการหรอความคาดหวงทจะตดตามขาวสาร 2. ความตองการหรอความคาดหวงในเรองความเพลดเพลนในแงของการลดความตงเครยดหรอเพอการผอนคลายทางอารมณ 3. ความตองการหรอความคาดหวงทจะไดรบการสนบสนนทางความคดหรอเสรมย าความเชอ 4. ความตองการหรอความคาดหวงทจะไดขอมลเพอประโยชนในการแนะนาพฤตกรรมและเพอชวยการตดสนใจ 5. ความตองการหรอความคาดหวงทจะไดมา ซงขอมล เพอใชในการพบปะตดตอกบผอน โดยสรป การทบคคลจะเกดความพงพอใจในในสงใดๆ ไดมากหรอนอยเพยงใดขนอยกบ ความตองการหรอความคาดหวงของบคคล แรงผลกดนทจะนาไปสการกระทา และเปาหมายทตองการ ความพงพอใจของบคคล เมอความตองการไดรบการตอบสนองในระดบหนง และเมอบคคลนนเกดความตองการจงจะตงเปาหมายเพอใหบรรลความตองการ ความตองการของบคคลจะแตกตางกนตามสภาพแวดลอมและลกษณะของบคคล เมอสรปจากองคความรทางดานวชาการดงกลาวเหนวา “รายการคยเฟองเรองเกษตร” เปนรายการวทยเพอการเกษตรแบบไมเปนทางการ (Informal Education) เผยแพรทางสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร คลน เอ เอม 1386 กโลเฮรตซ นาเสนอขาวสาร ความรดานการเกษตรแบบครบวงจร และเพอใหรายการดงกลาวมคณภาพตอบสนองความตองการของผฟง

20

และสามารถใชประโยชนจากการรบฟงรายการไดมากทสด จงไดมการประเมนผลการรบฟงรายการอยางตอเนองทงแบบเปนทางการและไมเปนทางการ และทาการวเคราะหความตองการของกลมผฟงวามความตองการรบฟงรายการประเภทใด เนอหาและรปแบบการนาเสนอเปนอยางไร จงจะทาใหผฟงไดรบประโยชนและเกดความพงพอใจมากทสด เพอนาผลการประเมนไปปรบปรงรปแบบ วธการนาเสนอรายการใหมคณภาพยงขน

สาระและขนตอนการดาเนนการ หลกการและเหตผล

การเผยแพรขาวสาร ความรดานการเกษตรไปยงเกษตรโดยผานสอมวลชน เปนกระบวนการสงเสรมการเกษตรทมประสทธภาพ เนองจากสามารถเขาถงเกษตรกรไดอยางทวถงในระยะเวลาอนสน โดยเฉพาะสอวทยกระจายเสยงสามารถเขาถงเกษตรกรไดทกท ทกเวลา และมคาใชจายตา จงเปนสอทไดรบความนยมนามาใชในการสงเสรมการเกษตร โดยการนาเสนอขอมลขาวสาร และความรดานการเกษตรดงกลาวทางสอวทยกระจายเสยงสามารถดาเนนการไดหลายรปแบบ ไดแก รายการวทย ขาววทย และสปอตโฆษณาประชาสมพนธ ซงแตรปแบบมจดเดนแตกตางกน เมอพจารณาแลวจะพบวารายการวทยเปนรปแบบการเผยแพรขอมลขาวสารดานการเกษตรทเหมะสม เนองจากมระยะเวลาเผยแพรยาวนานทสด ผผลตรายการจงสามารถนาเสนอขอมลรายละเอยดไดมากกวารปแบบอน รวมท งยงสามารถนาเทคนคในการดาเนนรายการทหลากหลายมาใชได เชน การสมภาษณ การเลาเรอง การพดคยตอบโตกบผฟงทางโทรศพท เปนตน

สถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรเปนหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ บรหารงานโดยกรมสงเสรมการเกษตร อยภายใตการดแลของคณะกรรมการบรหารสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร ซงมปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนประธาน และมตวแทนจากหนวยงานทเกยวของท งภายในและภายนอกกระทรวงเกษตรและสหกรณดารงตาแหนงกรรมการ มภารกจหลกในการเผยแพรขอมลขาวสาร โดยเฉพาะองคความรดานการเกษตรทกสาขาไปสเกษตรกร เนองจากลกษณะของการนาเสนอขอมลขาวสารมหลายแบบ ซงมจดเดนแตกตางกนไป แตในการนาเสนอขอมลเชงลกเชน องคความรดานการเกษตร จาเปนตองใชเวลาในการอธบาย ยกตวอยางมากขน ผฟงจงจะสามารถเขาใจได สถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรจงไดกาหนดใหมการผลตรายการดานการเกษตรทสามารถใหขอมลไดมาก โดยมการปรบเนอหาทไดจากหนวยงานหรอนกวชาการทเกยวของไมใหซบซอน เขาใจงาย จงทาใหรายการ “คยเฟองเรองเกษตร” เปนรายการทเกษตรกร หรอผฟงทวไปซงมความรดานการเกษตรคอนขางนอย สามารถ

21

เขาใจและนาไปใชประโยชนไดทนท ซงจะสงผลดในดานการสนบสนนการปฏบตงานของนกสงเสรมการเกษตรทประจาอยในพนทเปนอยางมาก

วตถประสงค

1. เพอเผยแพรขอมลขาวสารดานการเกษตรไปสเกษตรกรเปาหมาย และประชาชนทวไป เชน เทคโนโลยการเกษตร การพยากรณศตรพช การเตอนภยทางการเกษตร และคาแนะนาตางๆ

2. เพอสนบสนนการถายทอดความรของเจาหนาทสงเสรมการเกษตรใหแกเกษตรกรอยางทวถงและรวดเรว ทาใหเกษตรกรสามารถสรางรายไดอยางมนคงและมคณภาพชวตทดขน

3. เพอเผยแพรภารกจ นโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ของกรมสงเสรมการเกษตร และหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ รวมทงเปนการสรางภาพลกษณทดใหกบกระทรวงเกษตรและสหกรณ และหนวยงานในสงกด

เปาหมาย ผลตรายการคยเฟองเรองเกษตรเพอเผยแพรทางสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร

จานวน 939 รายการ ตงแตเดอนตลาคม 2549 – กนยายน 2552 ขนตอนการดาเนนการ การผลตและเผยแพรรายการคยเฟองเรองเกษตร มขนตอนการดาเนนงานดงน

1. ผผลตรายการ (ผนาเสนอผลงาน) พจารณาประเดนเรองทนาสนใจ แลวตดตอประสานงานกบนกวชาการ หรอหนวยงานทเกยวของ รวมถงคนควาจากแหลงรวบรวมขอมลตางๆ เชน หองสมด และอนเตอรเนต เพอรวบรวมขอมลมาใชในการผลตรายการ หรอออกพนทเพอสมภาษณเกษตรกร หรอผทเกยวของ

2. วางแผนการผลตรายการ โดยพจารณาจดลาดบการเผยแพรขอมลขาวสารทรวบรวมไดจากความเรงดวน ความทนตอเหตการณ และความจาเปน พรอมเรยบเรยงจดระบบขอมลใหสมบรณ 3. ดาเนนการผลตรายการ โดยการนาขอมลทรวบรวมไดมาบรรยาย หรอสมภาษณผเกยวของในหองบนทกเสยง หรอนาไฟลเสยงสมภาษณจากพนทมาดาเนนการตดตอประกอบกบเสยงบรรยาย เพอใหมความสมบรณมากทสด

22

4. ฝายเทคนควทยตดตอรายการใหสมบรณแลว จดสงรายการไปยงสถานสงกระจายเสยงของสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร ซงตงอย ณ ศนยวจยขาวปทมธาน อาเภอธญบร จงหวดปทมธาน และนาโพสขนไวหนาเวบไซตของสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร (http://am1386.doae.go.th) 5. สถานสงกระจายเสยงดาเนนการเผยแพรรายการตามผงรายการทไดกาหนดไว 6. สรปผลการดาเนนงาน และนาขอมลทไดไปปรบปรงรายการใหสอดคลองกบความตองการของผฟงรายการ

โดยขนตอนการดาเนนงานดงกลาว สามารถอธบายเปนแผนผงแสดงการทางาน (Flowchart) ได ดงน

ภาพท 4 แสดงแผนผงขนตอนการดาเนนการผลตรายการ กลมผลตรายการและขาว สถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร

ผผลตรายการพจารณาเลอกหวขอทนาสนใจ และประสานขอขอมล

ผลตรายการตามแผนทวางไว

ฝายเทคนควทยดาเนนการตดตอและจดสงรายการไปยง

สถานสงกระจายเสยง

เผยแพรออกอากาศตามผงรายการ

สรปผลการดาเนนงาน

วางแผนการผลตรายการ และจดเรยงขอมลทไดให

เปนระบบ

23

ความยงยากในการดาเนนการ 1. เนองจากรายการคยเฟองเรองเกษตรเปนรายการทเนนการนาเสนอขาวสาร ความรดาน

การเกษตรแบบครบวงจร ผนาเสนอผลงานจงตองตดตามขาวสารใหทนตอเหตการณความเคลอนไหวอยเสมอ เพอแสวงหาประเดนทนาสนใจ สอดคลองกบสถานการณ และเปนประโยชนตอเกษตรกร

2. การคดเลอกประเดนทจะเผยแพรและหาขอมลเพมเตม ผนาเสนอผลงานตองใชดลยพนจในการตดสนใจเลอกประเดนทจะเผยแพรและวธการทเหมาะสมวาจะใชวธการใดระหวางการใหสมภาษณ หรอนาขอมลมาเผยแพร ซงตองมการนดหมายแหลงขอมล

3. การนาเสนอรายการแตละครง ผนาเสนอผลงานจะตองวเคราะหเนอหา สรปประเดน เพอใหผฟงเขาใจงาย เนองจากเปนการนาเสนอดวยเสยงไมมภาพประกอบ เสยงทออกอากาศไปมเพยงครงเดยว ถาผฟงรบฟงไมทนหรอไมเขาใจ จะไมมโอกาสกลบมาทบทวนไดอก ดงนนการนาเสนอเนอหาควรจะสน กะทดรด ชดเจน และไมมความซบซอน

4. รายการคยเฟองเรองเกษตรมความยาวประมาณ 30 นาท ทาใหผนาเสนอผลงานตอง จดหาสปอตหรอสารคดสนมาสอดแทรกคนรายการ เพอสรางความหลากหลาย และทาใหรายการนาสนใจและตดตามมากขน

ระยะเวลาในการดาเนนการ การจดทารายงานผลการดาเนนงานเรอง การผลตและเผยแพรรายการคยเฟองเรองเกษตรทางสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร ครงน ผนาเสนอผลงานไดดาเนนการต งแตเดอนธนวาคม 2552 - พฤษภาคม 2553 โดยมรายละเอยด ดงน วางแผนการดาเนนงาน ธนวาคม 2552 รวบรวมเอกสารทเกยวของ ธนวาคม 2552 - มกราคม 2553 เกบรวบรวมขอมลผลการดาเนนงาน กมภาพนธ 2553 สรปผลการดาเนนงาน มนาคม – เมษายน 2553 จดทารายงานผลการดาเนนงาน พฤษภาคม 2553

24

ผลสาเรจของงาน ผลสาเรจของงานเชงปรมาณ

รายการคยเฟองเรองเกษตร ออกอากาศทางสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรทกวนจนทร-เสารตงแตเวลา 05.00 – 05.30 น. โดยในปงบประมาณ 2550 – 2552 ไดผลตรายการเผยแพรแลว จานวนทงสน 939 รายการ โดยจาแนกไดเปน 8 หมวด ไดแก

1. หมวดพช จานวน 221 รายการ 2. หมวดสตว จานวน 43 รายการ 3. หมวดประมง จานวน 15 รายการ 4. หมวดดนและปย จานวน 13 รายการ 5. หมวดเศรษฐกจการเกษตร จานวน 66 รายการ 6. หมวดภมปญญาพนบาน จานวน 82 รายการ 7. หมวดกจกรรมตางๆ ของหนวยงาน จานวน 128 รายการ 8. หมวดอนๆ เชน นวตกรรม วนสาคญตางๆ จานวน 371 รายการ

ผลสาเรจของงานเชงคณภาพ ผลจากการประเมนศกยภาพรายการของสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรป

2549 สารวจในปงบประมาณ 2550 โดยภาควชาสงเสรมและนเทศศาสตรเกษตร คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร พบวา รายการคยเฟองเรองเกษตรไดรบความนยมเปนอนดบท 2 และการสารวจผลการรบฟงรายการของสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร ป 2552 กลมผฟงรายการมากกวารอยละ 50 ของผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจในรายการคยเฟองเรองเกษตรในระดบมากทสด ม คาคะแนนเฉลย 4.38 ซงสง เ ปนอบดบท 1 ของรายการท เผยแพรทางสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร นอกจากนยงมจดหมายของผฟงรายการเขยนเขามาพดคยและขอคาแนะนาดานการเกษตรเพมเตมประมาณเดอนละ 5 – 10 ฉบบ

การนาไปใชประโยชน รายการคยเฟองเรองเกษตรเปนรายการเพอการสงเสรมการเกษตร จงไดนาเสนอ องคความรดานการเกษตรทงทเปนภมปญญาพนบาน เทคโนโลยสมยใหม ผลงานวจย ผลการดาเนนงานและโครงการของกรมสงเสรมการเกษตร รวมถงหนวยงานตางๆ ในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณใหผฟงทเปนเกษตรกรและบคคลทวไปไดรบทราบ และขอรบบรการตามโครงการตางๆ ได รวมทงยงสามารถนาขอมลความรทไดรบไปปรบใชใหเกดประโยชนกบอาชพของตนเองใหดยงขนได โดยสามารถแบงออกได ดงน

25

1. ในแงของผฟงรายการของสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร 1.1 การเผยแพรขอมลขาวสารเกยวกบกจกรรม หรอโครงการตามนโยบายตางๆ

ของกระทรวงเกษตรและสหกรณและหนวยงานในสงกด จะทาใหเกษตรกรผฟงรายการไดรบทราบ ขอมลขาวสารเกยวกบการแจงเตอนภยดานการเกษตรตางๆ ชวยสรางโอกาสในการเขารวมโครงการของกระทรวงเกษตรและสหกรณใหเกษตรกรหาทางปองกนหรอลดผลกระทบทจะเกดกบผลผลตของตนเองไดอยางเหมาะสม มความเขาใจวตถประสงคของโครงการ และไมเสยโอกาสในการเขารวมโครงการตางๆ ของกระทรวงเกษตรและสหกรณและหนวยงานในสงกดได เพอสทธประโยชนของตนเอง

1.2 การเผยแพรขอมลขาวสารของกรมสงเสรมการเกษตร และหนวยงานตางๆ ในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณผานรายการคยเฟองเรองเกษตรจะชวยใหเกษตรกรจานวนมากในหลายพนทสามารถรบทราบขาวสารไดอยางละเอยดและรวดเรว สงผลทาใหสามารถประหยดงบประมาณ เวลา และกาลงคนในการลงพนทเพอพบปะกบเกษตรกรเปนรายบคคลหรอกลม 1.3 การเผยแพรขอมลขาวสารผานสอวทยกระจายเสยงสามารถสรางภาพลกษณทดใหกบกรมสงเสรมการเกษตรและกระทรวงเกษตรและสหกรณในดานการเปนผใหขอมลขาวสาร และถายทอดความรไปสเกษตรกรไดอยางทวถง รวดเรว ฉบไว อกทงเปนการอานวยความสะดวกใหกบเกษตรกร เนองจากเกษตรกรสามารถทางานไปพรอมกบรบฟงรายการวทยไปพรอมๆกน 2. ในแงของกรมสงเสรมการเกษตร และกระทรวงเกษตรและสหกรณไดเผยแพรขอมลขาวสาร นโยบาย และโครงการตางๆ ใหเกษตรกรซงเปนกลมเปาหมายทตองการพฒนาคณภาพชวตไดรบทราบอยางทวถง โดยใชเวลา งบประมาณ และกาลงคนนอยทสด สงผลดตอการดาเนนงานของกรมสงเสรมการเกษตร และกระทรวงเกษตรและสหกรณใหบรรลวตถประสงคไดตอไป รวมทงยงเปนการสรางภาพลกษณทดใหกบหนวยงานไดอกดวย

ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะ ปญหาอปสรรค เนองจากปจจบนพนทการสงกระจายเสยงของสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรทสามารถรบฟงไดอยางชดเจนมเพยง 24 จงหวดในรศมรอบกรงเทพมหานครเทานน เกษตรกรสวนใหญทอาศยอยในอก 52 จงหวดนอกเขตการรบฟงจากการสงกระจายเสยง จงไมสามารถรบฟงรายการคยเฟองเรองเกษตรได ทาใหไมทวถงเกษตรกรเปาหมาย นอกจากจะรบฟงผานทาง internet ถงแมวาในบางพนททหางไกล เกษตรกรอาจจะสามารถรบฟงรายการของสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรไดบางในชวงเวลาเชาตรและชวงคา ทาใหเกษตรกรทควรจะไดรบประโยชนจากการ

26

ฟงรายการมเพยงสวนนอย ประกอบกบปญหาจากขอกฎหมายทาใหสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรไมสามารถขอขยายเครอขายได ขอเสนอแนะ จากการปญหาอปสรรคทไดกลาวมา ผนาเสนอผลงานเหนวาสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตรควรแกไขปญหาการขยายเครอขายใหครอบคลมพนทรบฟงอก 52 จงหวด ดวยการทาขอตกลงรวมกบสถานวทยสวนกลาง สถานวทยในทองถน ทงสถานวทยหลก และสถานวทยชมชน ในการนารายการคยเฟองเรองเกษตรไปเผยแพรใหครอบคลมพนทการรบฟงใหทวประเทศตอไป ซงจะสงผลดตอการพฒนาอาชพของเกษตรกร และทาใหเกดการพฒนาภาคการเกษตรในภาพรวมในทสด ผรวมดาเนนการ 2 คน คอ

1. นายสมชาย ภแกว ผผลตรายการ สดสวนงานทปฏบตรอยละ 95 2. นายคณนชาญกจ แยมทม ชางเทคนค สดสวนงานทปฏบตรอยละ 5

สวนของงานทผเสนอเปนผปฏบต

ในขนตอนการผลตรายการคยเฟองเรองเกษตรทผนาเสนอผลงานไดดาเนนการดวยตนเอง คอ

1. การพจารณาประเดนเรองทนาสนใจ แลวตดตอประสานงานกบนกวชาการ หรอหนวยงานทเกยวของ รวมถงคนควาจากแหลงรวบรวมขอมลตางๆ

2. การวางแผนการผลตรายการ โดยพจารณาจดลาดบการเผยแพรขอมลขาวสารทรวบรวมไดจากความเรงดวน ความทนตอเหตการณ และความจาเปน พรอมเรยบเรยงจดระบบขอมลใหสมบรณ 3. การดาเนนการผลตรายการ โดยการนาขอมลทรวบรวมไดมาบรรยาย หรอสมภาษณผเกยวของในหองบนทกเสยง หรอนาไฟลเสยงสมภาษณจากพนทมาดาเนนการตดตอประกอบกบเสยงบรรยาย เพอใหมความสมบรณมากทสด 4. ผนาเสนอผลงานดาเนนการจดทาการสรปผลการดาเนนงาน และนาขอมลทไดไปปรบปรงรายการใหสอดคลองกบความตองการของผฟงรายการตอไป

27

เอกสารอางอง เกศน ศรคงอย. 2543 ความพงพอใจของผรบบรการแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลปากทอ จงหวด ราชบร. วทยานพนธ วท.ม. (สาธารณสขศาสตร). นครปฐม : มหาวทยาลยมหดล. เจรญ สขนนตพงศ .2525.“หลกและวธการของงานสงเสรมการเกษตร” เอกสารการสอนชดวชา ความรทวไปเกยวกบการสงเสรมการเกษตร.กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. นชพรรณ จนทอง. การศกษาความพงพอใจของนกศกษาตอกระบวนการเรยนการสอนระดบ

ปรญญาตร สาขาวชาการพมพในประเทศไทย. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเทคโนโลย พระจอมเกลาธนบร, 2544.

ยบล เบญจรงคกจ.2528. “การใชสอเพอประโยชนและความพงพอใจ: ทฤษฏ งานวจย และ ขอเสนอแนะตอการศกษานเทศกศาสตรพฒนาการ,” นเทศศาสตร 6 (สงหาคม 2528)

วชย เหลองธรรมชาต. 2531. ความพงพอใจและการปรบตวตอสภาพแวดลอมใหมของประชากร หมบานอพยพ โครงการเขอนรชชประภา จงหวดสราษฎรธาน. กรงเทพฯ : วทยานพนธ ปรญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วภา อดมฉนท. โลกของการกระจายเสยงฯ. กรงเทพ: คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2546.

สนท เหลองบตรนาค. 2529. ความพงพอใจของนกศกษาโครงการฝกอบรมครและบคลากร ทางการศกษาประจาการระดบปรญญาตรครศาสตรบณฑต วชาเอกเกษตรดนตรทมตอ การเรยนวชาขยายพนธพชของสหวทยาลยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. กรงเทพฯ : วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

สวนต ยมาภย และระววรรณ ประกอบผล.2528. แบบจาลองการสอสาร.กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.น.98-99 สรยา โอทยากล. 2544. การศกษาเปรยบเทยบความพงพอใจของผใชบรการกอนและหลงการรอ ระบบองคการ. วทยานพนธ ศศ.ม. (การบรหารองคการ). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกรก. สวคนธ นมเจรญสข. 2543. ความพงพอใจของเกษตรกรตอการผลตเมลดพนธขาวในโครงการ

ปรบปรงปรบปรงประสทธภาพและคณภาพผลตผลการเกษตรของสถาบนเกษตรกร จงหวดอางทอง. ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (เกษตรศาสตร) สาขาสงเสรม การเกษตร ภาควชาสงเสรมและนเทศศาสตร.

สนตเพชญ มสามเสน. 2548. หลกการผลตและจดทารายการวทยเพองานสงเสรมการเกษตร. กรงเทพฯ : กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

28

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. 2545. ความรเบองตนเกยวกบวทยและโทรทศน. _________________________ . 2539. เอกสารประกอบการสอนการจดรายการวทยโทรทศน. Baran, S.J.,and Davis D.K., 2003. “Mass Communication Theory 3rd ed.”. Ontario: Wadsworth

Publication. Chaplin, J.P. 1968. Dictionary of Psychology. New York : Penquin Books. Katz E., Blumler J. and Gurevitch M. 1974. Uses of Mass Communication by the Individual,

Major Issues and Future Directions in Mass Communication Research. New York: Praeger Sage Publishers.

McQuail, D. 1994. Mass Communication Theory: An Introduction 4th ed. Beverly Hills: Sage Publication.

Morse, N.C. 1953. Satisfaction in white Collar Job. Michigan Ann Arbor : University of Michigan Press.

Wallestein, H. 1971. A Dictionary of Psychology. Maryland : Penquin Books. Wenner, L.A. 1985. The Nature of News Gratifications, Current Perspectives in Media

Gratifications Research. Beverly Hills: Sage Publications. Wolman, B.B. 1973. Dictionary of Behavioral Science. Van Nostrand : Reinheld Campany.

29

ขอรบรองวาผลงานเรอง การผลตและเผยแพรรายการคยเฟองเรองเกษตรทางสถานวทยกระจายเสยงเพอการเกษตร ดงกลาวขางตนเปนจรงทกประการ

ลงชอ………………………………. (นายสมชาย ภแกว)

........../............./.............. ขอรบรองวาสดสวนหรอลกษณะงานในการดาเนนการของผเสนอขางตนถกตองตรงกบความ

เปนจรงทกประการ

ลงชอ .................................................. (นายคณนชาญกจ แยมทม) ผรวมดาเนนการ

ลงชอ ......................-............................ (.....................-.............................) ผรวมดาเนนการ

ไดตรวจสอบแลว ขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ

ลงชอ…………………………………… (.........................................................) ตาแหนง ....................................... ............./................../....................

(ผบงคบบญชาทควบคมดแลการดาเนนงาน)

ลงชอ…………………………………… (.........................................................) ตาแหนง ....................................... ............./................../....................