ภาพพิมพ์ตระแกรงไหม - Mahasarakham University · 2018-05-28 · ดวยระบบการพิมพ์ตระแกรงไหม สื่อการสอน

เอกสารประกอบการสอน รายวชา 0605011 Silkscreen Printing

กระบวนการพมพ ภาพพมพตระแกรงไหม ทมา : http://www.artrepublic.com/

ภาพพมพตระแกรงไหม

Silkscreen printing


วตถประสงคการเรยนร เทคนคกระบวนการสรางสรรคภาพพมพไหม

สงเขปเนอหา 1. ความหมายและค านยามของภาพพมพตระแกรงไหม 2. ความเปนมาของภาพพมพตระแกรงไหม 2. หลกการพมพภาพพมพตระแกรงไหมเบองตน 3. เทคนคกระบวนการภาพพมพตระแกรงไหม 3.1 ภาพพมพตระแกรงไหม 3.1.1 วสดอปกรณ 3.1.2 เทคนคกระบวนการสรางแมพมพ 1) แมพมพกระดาษ 2) แมพมพเขยนไขวานช 3) แมพมพถายแบบจากน ายาไวแสง 3.1.3 ผลงานตวอยาง แนวคด 1. ภาพพมพผวนนเปนเทคนคกระบวนหนงในการสรางสรรคผลงานภาพพมพ การท าแมพมพนนนเปนกรรมวธทเกาแก และน ามาใชในการท างานภาพพมพกนอยางกวางขวาง ภาพทตองการพมพจะนนสงกวาพน หมกจะตดเฉพาะสวนทนนขนมา เมอพมพแลวภาพจะกลบซายเปนขวา มนษยเรยนรระบบการพมพผวนนมาตงแตสมยยคประวตศาสตร มการคดคนพฒนาแมพมพเพอตอบสนองความตองการตามวตถประสงคทงเพอใชเปนตราประทบ การพมพหนงสอ บลอกพมพภาพซงพบวาจากอดตมการใชวสดทหลากหลายเชน ดนเหนยว งาชาง ไม โลหะ เปนตน ปจจบนมการคดคนเครองมอส าหรบการพมพผวนนททนสมยและสามารถพมพไดเปนจ านวนมาก 2. การสรางสรรคศลปะภาพพมพดวยเทคนคกระบวนการสรางแมพมพภาพพมพผวนนเรมตนชดเจนจากการพมพหนงสอวชระสตรของจนไปสการพมพไพในยโรป และทเดนชดคอภาพพมพแกะไมแยกบลอกสของกลมอคโยเอะในญปน แมวาภาพพมพผวนนจะเปนกระบวนการเกาแก แตศลปนในปจจบนกยงสรางสรรคดวยเทคนคกระบวนการนซงตองท าความเขาใจตอกระบวนการสรางแมพมพทจะท าใหภาพทปรากฏกลบดานจากซายเปนขวา และการวางแผนส าหรบการพมพสอดสทสามารถท าไดหลายกระบวนการทงแยกแมพมพและใชแมพมพตวเดยวกน


วตถประสงคการเรยนร 1. เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจเกยวกบความหมาย และค านยามของภาพพมพ ตระแกรงไหม 2. เพอใหผเรยนมความร เขาใจความเปนมาของภาพพมพตระแกรงไหม 3. เพอใหผเรยนมความร เขาใจหลกการพมพตระแกรงไหมเบองตน 4. เพอใหผเรยนสามารถสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพดวยเทคนคกระบวนการภาพพมพตระแกรงไหมทมรปแบบและแนวคดสอดคลองกบหวขอทก าหนดได การประเมนผลการเรยนร เมอศกษาจบแลวผเรยนสามารถ 1. ผเรยนสามารถอธบายความหมาย และความส าคญของภาพพมพตระแกรงไหมได 2. ผเรยนสามารถอธบายหลกการส าคญของกระบวนการพมพตระแกรงไหมได 3. ผเรยนสามารถสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพดวยเทคนคกระบวนการภาพพมพ ตระแกรงไหมทมรปแบบและแนวคดสอดคลองกบหวขอทก าหนดได กจกรรมการเรยนการสอน 1. แจงสงเขปเนอหาวชาในบทเรยน และวตถประสงคการเรยนรใหผเรยนทราบ 2. บรรยายเนอหาประกอบภาพน าเสนอ PowerPoint และสรปเนอหาในแตละหวขอ 3. สาธตเทคนคกระบวนการการสรางสรรคผลงานภาพพมพดวยระบบการพมพ ตระแกรงไหม 4. ผเรยนปฏบตงานสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพดวยระบบการพมพตระแกรงไหม 4.1 รางภาพผลงาน 4.2 สรางสรรคผลงานจรง 5. ผสอนและผเรยนอภปรายแลกเปลยนวเคราะหปญหาและผลจากการสรางสรรคผลงานดวยระบบการพมพตระแกรงไหม สอการสอน 1. เอกสารการสอนรายวชา 2. ภาพน าเสนอ Power Point ประกอบการบรรยาย 3. ผลงานตวอยาง 4. วสดอปกรณส าหรบการสรางสรรคภาพพมพตระแกรงไหม


วธการประเมนผล 1. พฤตกรรมการมสวนรวมในชนเรยน 2. ผลสมฤทธของผลงานตามกจกรรม 3. การน าเสนอและอภปรายแลกเปลยนหนาชนเรยน


กระบวนการสรางสรรคภาพพมพตระแกรงไหม 1. ความหมายและค านยามของภาพพมพตระแกรงไหม 2. ความเปนมาของภาพพมพตระแกรงไหม 3. หลกการพมพภาพพมพตระแกรงไหมเบองตน 4. เทคนคกระบวนการภาพพมพตระแกรงไหม 4.1 ภาพพมพตระแกรงไหม 4.1.1 วสดอปกรณ 4.1.2 เทคนคกระบวนการสราแมพมพ 1) แมพมพกระดาษ 2) แมพมพเขยนไขวานช 3) แมพมพถายแบบจากน ายาไวแสง 4.1.3 ผลงานตวอยาง ความหมายและค านยามของภาพพมพตระแกรงไหม ภาพพมพซลคสกรน, ภาพพมพชองฉล, ภาพพมพตระแกรงไหม ลวนแลวแตเปนการเรยกกระบวนการพมพผานฉากพมพทงสน ซงกระบวนการดงกลาวนนจะท าการสรางแมพมพใหเปนฉากกนสเพอปองกนมใหสลงไปในสวนทไมตองการ ซงในยคกอนประวตศาสตรมการคนพบภาพพมพทปรากฏตามผนงถ าโดยมการทาบฝามอลงบนผนงถ า ใหมอมสภาพเปนแมพมพแลวเปาสหรอพนสลงบนมอ มอจะท าหนาทเปนฉากกนสไวและจะปรากฏเปนภาพแบนๆ แสดงขอบเขตชดเจนซงถอไดวากระบวนการนเปนตนก าเนดของลกษณะการพมพขางตนทไดกลาวมา ทงนมผใหความหมายและ ภาพพมพตระแกรงไหมหรอภาพพมพซลคสกรนไวดงน ศกดชย เกยรตนาคนทร (2548 : 10) กลาววา การพมพซลคสกรนเปนระบบการพมพทรอยหมกเกดจากรอยปรของแมพมพ โดยใชยางปาดหมกใหไหลผานผาสกรนไปปรากฏลงบนวสดทจะพมพ ภาพพมพตระแกรงไหม ภาษาองกฤษใชค าวา “Stencil Process” หรอ “Stencil Print” สเตนซลเปนการใชวสดบางๆทท าจากโลหะ กระดาษ หรอวสดอนๆ มรอยเจาะใหเปนรเปดตามรปรางของลวดลายตางๆ ซงเมองแปรงดวยหมกหรอส จะท าใหหมกผานทะลรทเปดนน และเกดการสรางภาพของตวอกษรหรอลวดลายนนๆปรากฏขนบนผวหนาของวสดรองรบอยดานลาง (ธนเดช วรวงษ, มปป. : 103 อางองจาก ไพจตร นรากรไพจตรและคณะ, 2542 : 410 )


คารล ซกกรอสเซอร (Carl Zigrosser) ผอ านวยการศลปะภาพพมพ ณ พพธภณฑศลปะแหงฟลาเดเฟย ประเทศอเมรกาไดก าหนดศพทเฉพาะในภาษาองกฤษเปน “Serigraphy” โดยมงเนนการใชศพทค าน เรยกผลงานศลปะภาพพมพตระแกรงไหมทมลกษณะเปนงานวจตรศลป ในวงการศลปะภาพพมพนยมใชค านอยางกวางขวางจนถงปจจบน (ธนเดช วรวงษ, มปป. : 104 อางองจาก ชยพร ระวศร, 2555 : 192) สดารตน โสม (2004 : เวบไซต) กลาววาแมพมพฉล ( STENCIL PROCESS ) เปนการพมพโดยใหสผานทะลชองของแมพมพลงไป สผลงานทอยดานหลง เปนการพมพชนดเดยวทไดรปทมดานเดยวกนกบแมพมพ ไมกลบซาย เปนขวา ภาพพมพชนดนไดแก ภาพพมพฉล ( STENCIL ) ภาพพมพตะแกรงไหม ( SILK SCREEN ) การพมพอดส าเนา ( RONEO ) เปนตน ความเปนมาของภาพพมพตระแกรงไหม มนษยเรยนรระบบงานพมพมาเปนเวลานานแลว ยคกอนประวตศาสตรพบวามการใชมอตนเองเปนแมพมพเพอใหเกดภาพสบนผนงถ า ซงตอมาจงพฒนากระบวนการตางๆ วตถประสงคเพอใหไดส าเนามากขน อนสงผลใหเกดภาพพมพแกะไม ภาพพมพหน ภาพพมพโลหะ และภาพพมพซลคสกรน ตามล าดบและทงนผลส าคญของกระบวนการทางภาพพมพนนเพอใชเปนสอกลางในการบนทกเรองราวตางๆ การพมพตระแกรงไหม (Stencil Process) นสามารถสบคนยอนเวลากลบไปไดถง 30,000 ปกอนครสตศกราช การพมพตระแกรงไหมสามารถพบเหนไดจากภาพเขยนสมยกอนประวตศาสตรในศลปะถ า ซงกระจายอยทวโลกนบไดวาเปนการคนพบหลกฐานการพมพลายฉลในยคเรมตนของโลก (ญาณวทย กญแจทอง, 2555 : 8) ภาพทเกดจากการกระบวนการพมพตระแกรงไหมในยคกอนประวตศาสตร พบวามนษยใชฝามอวางทาบลงบนผนงถ า โดยมอนนมสภาพเปนแมพมพ แลวจงเปาสหรอพนสลงบนมอทยงคงแนบอยกบพนรองรบ มอจะท าหนาทเปนฉากกนสไวและจะปรากฏภาพแบนๆ แสดงขอบเขตชดเจน ซงถอไดวากระบวนการนเปนตนก าเนดของการพมพภาพแบบตระแกรงไหม (ญาณวทย กญแจทอง, 2555 : 8) กลาววา การพมพตระแกรงไหมถอไดวาเปนกรรมวธพนฐานของการพมพสกรน


ภาพประกอบ 1 ภาพพมพมอบนผนงถ าบนเกาะสลาเวส ประเทศอนโดนเซย ทมา : http://www.tnews.co.th/html/contents/110234/

การพมพสกรนเรมตนเมอใดยงไมทราบแนชด แตจากการคนพบหลกฐานประดษฐกรรม ของชาวพนเมองบนเกาะโพลนเชยน (Polynesian Island) ซงไดมการน าใบตองมาตดเปนชองลวดลายตางๆแลวจงน าส(หมก) มาหยอดผานชองท าใหปรากฏเปนลวดลายเหมอนกบบนใบตอง สนนษฐานวากรรมวธดงกลาวไดมาจากการสงเกตกระบวนการตามธรรมชาต คอ แมลงกดกนใบไมเปนรพรน ท าใหน าไหลผานรลงมาเปนหลกการพนฐานเบองตนของการพมพตระแกรงไหมหรอการพมพสกรน จนเปนพนทส าคญอกแหลงทพบหลกฐานการประดษฐแมพมพสกรนซงเชอไดวาเปนแหลงตนก าเนดของแมพมพสกรนเชนกน โดยพบแมพมพจ านวนมากชวง 960-1280 ปกอนครสตศตวรรษ มการสรางแมพมพจากเสนผมทน ามาทอเปนผนเนองจากเสนผมมความเหนยวและแขงแรงพอทจะรองรบวสดอนได สามารถเปนตวกลางใหหมกหรอของเหลวอนผานไดโดยงาย นอกจากนนยงปรากฏ มการน าเอาแผนกระดาษและแผนโลหะมาฉลเปนลวดลายตางๆแลวโรยสลงไปตามรอยฉลเหลานน เมอยกแมพมพออกมาจะไดลวดลายตามแบบ ซงการพมพลกษณะน เรยกวาการพมพ สเตนซล (Stenscil) ทงนหลกการหรอวธการพมพสเตนซล กไมตางไปจากวธการใหไดมาซงภาพประทบฝามอในศลปะถ ายคกอนประวตศาสตร ญปนเองกมหลกฐานการพมพตระแกรงไหม ปรากฏในสมย Tenna Era (ประมาณ ค.ศ. 1680-1684) มนกเขยนภาพไดคดคนวธการตกแตงชดกโมโนใหมความสวยงามเพมขน ดวยวธการพมพไทเลส สเตนซล (Tieless Stencill) หรอทรจกกนคอ Paper Cut แมพมพท าจากกระดาษชบน ามนลนซส เพอใหทนน า เวลาพมพน ามาซอนกนแลวใชมดตดตามแบบ น าขนสตวหรอผมท าเปนรางแหยดแบบ ซงจะท าหนาทเปนตาขายรองรบสงพมพ ซงอยระหวางกลางของสและผา


ภาพประกอบ 2 แมพมพตระแกรงไหมพบทญปน ทมาของภาพ : http://digicoll.library.wisc.edu

การพมพตระแกรงไหมตอมาภายหลงจงมการพฒนาเปลยนมาใชผาไหมทอเปนผนแทนขนสตวและผม น ามาขงบนขอบไมเหมอนสดง ซงมคณสมบตทเหนยวและคงทนกวาเดม งานพมพมความละเอยดสม าเสมอมากกวา และการทเปลยนเสนใยของแมพมพจากเสนผมมาเปนผาไหมนนไดกลายเปนทมาของ “การพมพซลคสกรน” (Silkscreen) ( ศกดชย เกยรตนาคนทร, 2548) ในปจจบนวธการพมพนถกเรยกวาภาพพมพตระแกรงไหม หรอ Silkscreen โดยรจกและเขาใจกนในวงกวาง แตส าหรบกลมศลปนผสรางงานศลปะแลวอาจรจกและใชค าวา Serigraphy แทน Silkscreen โดย Seri มาจาก Seicos ภาษาลาตน แปลวา ผาไหม และ Graph มาจาก graphos ในภาษากรก แปลวาการเขยน (จฑารตน วทยา, 2558 : 8) การพมพผานฉากไหมไดรบการพฒนาสบทอดตอจากการพมพผานฉากพมพ ท าใหการพมพดานนมประสทธภาพมากยงขน ถงปจจบนนนบไดวาการพมพตระแกรงไหมหรอฉากพมพไดพฒนาอยางกาวไกล มเทคนคตางๆมากมายทสามารถพมพภาพไดอยางประณตงดงามและสามารถตอบสนองความตองการในงานพาณชยศลป ซงเนนประโยชนใชสอยและจ านวนเพอประโยชนทางการคาและผลก าไรมากขน Silkscreen จงเขาไปสระบบอตสาหกรรมอยางชดเจน มการพมพไดในปรมาณทมากขน


Serigraphy และ Silkscreen จงใชในบรบททตางกนดวย แตหลกการในการสรางสรรคเพอใหเกดชนงานนนกมไดแตกตางกนเลย การพมพสกรนมการพฒนาอยางตอเนอง เปนระบบการพมพทมลกษณะพเศษเฉพาะตว เปนการพมพโดยการกดปาดหมกพมพทมความหนดพอเหมาะดวยยางปาด ผานรทเปดของบลอกสกรนเพอใหหมกไหลลงบนวสดรองรบ แลวเกดเปนลวดลายตามตนแบบ การพมพสกรนสามารถพมพลงบนวสดหลายประเภทได เชน ไม, ผา, กระดาษ, โลหะ, พลาสตกและวสดสงเคราะหอนๆเปนจ านวนมาก รปทรงกแตกตางกนไป ระหวางสงครามโลกครงท 1 (ค.ศ.1914-1918) การพมพสกรนไดกลายเปนอตสาหกรรมทส าคญในอเมรกา เนองจากกองทพสหรฐฯตองการก าลงพลเพอไปท าสงคราม และตองการจดท าแผนปายประกาศรบสมครทหารใหเปนทสะดดตาดวยสสนสดใสในเวลาอนสน จงไดน าวธการพมพสกรนเขามาใช โดยสามารถพมพไดทงรปภาพและตวอกษรจนกระทงการพมพสกรนในปจจบนไดแพรหลายเขามาเขาไปในวงการธรกจตางๆมากมาย ตงแตธรกจผลตปายโฆษณา การพมพบรรจภณฑของทระลก ชนสวนเครองใชไฟฟา แผนซด แผงวงจรอเลกทรอนกส ฯลฯ ปจจบน การพมพสกรนเปนทนยมใชในกระบวนการสอสารตกแตงเพอเพมคณคาบนวสดอยางแพรหลายจากสงของเครองใชประจ าวน ทงนการพมพสกรนมหลกการทสามารถท าความเขาใจไดงายไมซบซอนรวมทงสามารถลงทนไดหลายระดบจงสงผลใหเกดอตสาหกรรมการพมพสกรนทหลากหลายเชนกน ภาพพมพตระแกรงไหมในเอเชย ในทวปเอเชย มหลกฐานบงชวาภาพเขยนสมยกอนประวตศาสตร ถกสรางขนมาจากฉลโดยใชใบไมขนาดใหญเปนแมพมพส าหรบศลปะของชาวบาน วธการฉลถกใชอยางกวางขวางในหลายชนชาตเพอตกแตงผนง ฝา และเครองตกแตงบานเปนการฉลอยางงายๆ และภาพจะเกดจากการพมพผานแมพมพ โดยการดหมกหรอสทตองการผานชองวางของแมพมพลายฉลชนลงสวสดรองรบ เปนวธการกอนทเราจะพบการพมพสกรนทมความเชอมโยงกบเทคนคอยางแนบแนน ในยคสมยราชวงศซง ของจน (ค.ศ . 960 - 1279) ไดมการพมพตวอกษรและรปภาพโดยใชกระดาษทฉลเปนชองแลวจงใชหมกพนหรอปาดไปบนแมพมพ อนใชกรรมวธพมพตระแกรงไหมลงบนแผนฝามาตงแตครสตศตวรรษ ท 6 แตมปญหาคอ แมพมพจากกระดาษไมคอยแขงแรง จงพมพชนงานไดจ านวนนอย ภายหลงไดมการพฒนากระดาษทมความทนทานยงขน และป ค.ศ.1876 มผน ากระดาษไปเคลอบไขแลวใชโลหะปลายแหลมทมเปนรเลกๆเรยงตอกนเปนภาพขน ในญปนพบการตกแตงลายฝาดวยการพมพฉล ผคดคนการพมพบนลายผาไหมคนแรกของญปนคอ ยา ย เซน (Ya Yu Zen) เขาน าใยของตนหมอน (Mulberry) มาตดท าเปนกระดาษเพอสรางแมพมพ และไดมการคดคนพฒนาวธการ จนกระทงมการน าเสนผมของมนษยมาถกเปนตระแกรง เพอ


ใชเปนโครงทมความแขงแรงในการยดโยงกบชนสวนของแมพมพลายฉล ซงเรยกวา การพฒนาลายฉลตะแกรงเสนผม (Hair Stencil Printing) และตอมาไดมการใชเสนไหมซงแขงแรงกวามาใชท าแมพมพแทนเสนผม และเรยกกรรมวธนวาการพมพซลศสกรน (Silkscren) การพมพกระบวนกานไดรบความนยมอยางแพรหลายในยโรป ทงฝรงเศส และองกฤษ และเผยแพรไปยงอเมรกาในปลายครสตศตวรรษท 19 (ญาณวทย กญแจทอง ,10-13 ) ภาพพมพตระแกรงไหมในตะวนตก ในตะวนตกพบงานพมพลายฉลทมความละเอยดซบซอนและประณตในสถานทฝงพระศพกษตรยอยปตโบราณและบนทกในเหตการณในงานรนเรงและการแขงขนกฬาของชาวโรมนโบราณทใชการฉลลายเปนตวอกษรลงบนนนใชในยคกลาง การฉลลายกลายเปนศลปะทสามารถท าไดอยางงายๆ จงเกดความนยมในหมชาวบานมการตกแตงลวดลายลงบนไมไผ ตอมาการพมพลงบนผาไหมและสงทอเปนสงทตองการมากในสมยนนท าใหงานชางฝมอถงขดสดในชวง ศตวรรษท 16 และ 17 ตอมาในศตวรรษท 18 เจ ปา ปยอง ( J. Papillon) ชาวฝรงเศสเปนผพมพกระดาษปดฝาผนงดวยการกลงฉลลายเปนครงแรก ราวศตวรรษ 1850 มการใชตระแกรงในการพมพลายลงบนฝาผนทงในองกฤษและทฝรงเศส ตอมานายทอมส แอลวา เอดสน (Thomas Alva Edison) นกประดษฐชาวอเมรกน ไดประดษฐเครองพมพไมส าเรจ เรยกวา เครองพมพโรเนยว หรอเครองท าส าเนาสเตนซล และมการพฒนาการสรางภาพบนกระดาษไขโดยใชวธการฉายแสงซงใชมาจนถงปจจบน เครองพมพปรกระดาษไขเปนเครองพมพอดส าเนาตนฉบบทเปนรปภาพและลายเสนสามารถท าส าเนาจากตนฉบบไมเปนจ านวนมาก รวดเรว และประหยดยงขน ในยค 90 การพมพสกรนไดเกดขนอยางจรงจง ศลปนชาวอเมรกนไดเรมใชกรอบไม จงตรงผาไหมไวมการใชไมปาดแทนพกน และมการใชสารไวแสงเพอสรางแมพมพ ยคทสหรฐอเมรกา มความตองการผลตฝายโฆษณาจ านวนมาก กรรมวธการพมพตระแกรงไหมททนสมยในยคนนสามารถสรางมลคาในธรกจการพมพไดเปนอยางด ป ค.ศ. 1930 มผเปลยนผาทใชจากผาไหมมาเปนใยสงเคราะหแทนซงมความคงทนและมคณสมบตทดกวา แตกยงคงนยมเรยกเทคนคการพมพวา ซลศสกรนเชนเดม การพมพสกรนถกใชเปนกรรมวธเชงพาณชยเปนสวนใหญ กระทงปลาย 1930 ศลปนพยายามสรรหาเทคนคเพอเปนเครองมอของการพมพ ศลปนภาพพมพสกรนในยคแรกๆ Guy Maccoy , Robert Gwathmy , Elizabeth Olds และ Philip Hicken ไดสรางงานพมพทมลกษณะของสน าเปนสวนใหญบางสวนสมลกษณะคลายกบวาถกน าลางและมรอยพกน


ทศวรรษ 1940 สมาคมภาพพมพไหมแหงชาต (The National Serigraph Society) คอการก าเนดขนเพอเผยแพรและแสดงผลงานภาพพมพจากทวโลก ทงน คารล ซกรอสเซอร ( Carl Zigrosser) นกวจารณศลปะและภณฑารกษ จากพพธภณฑแหงฟลาเดลเทย ไดบญญตศพท ค าวา “ซรกราฟ” Serigraph มรากศพทมากจากภาษาละตนวา Seri (ผาไหม) และ Graphos มรากศพทมาจากภาษากรกแปลวาการเขยน Serigraph หมายความวา พมพผานผาไหม เพอแยกภาพพมพทถกน าไปใสกรอบและแขวนผนงออกจากสงทเคยมแคประโยชนทางการคา ตนทศวรรษ 1940 การท าแมพมพถอวาเปนการพฒนาอยางกาวกระโดด เมอมการพฒนาเคมชาวโดยชาวองกฤษไดคดคน “เฟลมท าแมพมพ” ทสามารถถายอดลวดลายใช ตอมาชวงกอนป ค.ศ.1960 เทคโนโลยใหมๆเกดขนเพอตอบสนองความตองการของตลาดเนนความหลากหลายของผลตภณฑและจ านวนผบรโภคทเพมมากขน น าไปสพฒนาการทมตนทนต าทมความเรวและแมนย าดวย ชวงยค 1960 การพฒนาภาพพมพสกรนไดถกน าไปใชกบการสรางสรรค ศลปะในกลม Pop Art , Optical Art และ Minlmal Art แนวทางศลปะเหลานนพบการแสดงความรสกอนนาทงของภาพพมพสกรน และไดรบความยกยองอยางมาก ยกตวอยางศลปนสรางสรรคดวยกระบวนการ ภาพพมพสกรน เชน โจเซพ อลเบอร (Joseph Albers), แอนด วอรฮอล (Andy Warhol) เปนตน (ญาณวทย กญแจทอง 13-18) นอกจากน การพมพสกรนยงคงมการพฒนาเทคโนโลยใหมๆเขามาเสมอ เชน การพมพบนแผงวงจรไฟฟา กลองบรรจภณฑ ฝา ในขณะเดยวกนความตองการปรมาณของวสดทใชพมพกมมากขนดวย เครองจกรไดถกคดคนและพฒนาเขามาชวยในการพมพรวมถงวสดทใชในการพมพ กไดมการคดคน “วสดสงเคราะห” เขามาแทนผาไหม รวมถงน ายาเคลอบฟลมทมคณภาพสง การประดษฐเครองพมพสกรน โดยนายชารลส เนลสนโจน ( Charles Nelson Jones) ชาวอเมรกน ท าใหการพมพสกรนไดรบการพฒนาอยางตอเนองและผลตชนงานไดเรวขน การพมพสกรนจงเปนทนยมอยางกวางขวางจนถงปจจบน(ญาณวทย กญแจทอง 18-19) ภาพพมพตระแกรงไหมในประเทศไทย การพมพสกรนในประเทศไทยเรานน เรมปรากฏในยคสมยใดนนไมมหลกฐานแนชด เทคโนโลยการพมพในเมองไทยไดรบจากชาวตะวนตกตงแตยคกรงศรอยทธยาในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช โดยบาทหลวงชาวฝรงเศส ชอ หลยส ลาโน (Louis Laneau) ไดตงโรงพมพแหงแรกในป พ.ศ.2205 ในป พ.ศ.2539 ไดตงโรงพมพขนในโบสถซานตาครส ซงตรงกบรชสมยสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช รชกาลตอๆมามการตงโรงพมพขนอกโดยโรงพมพสวนใหญมชาวตะวนตกเปนเจาของ โรงพมพเปนของคนไทยคอโรงพมพวดบวรนเวศวหาร ของเจาฟามงกฎในรชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว


เทคนคการพมพสกรนและเทคนคการพมพลานฉลมความเชอมโยงกนระหวางเทคนคสองเทคนค จากจดรวมซงพบไดจากการใชในงานหตถกรรม งานเชงพาณชย และงานอตสาหกรรมการพมพของไทย มาตงแตอดตจนถงปจจบน ความนยมในการพมพลายฉลกยงคงมเสมอมา การพมพลายฉลนมการใชในงานราชพธชนสง เชน งานตกแตงพทธสถาน วดวาอาราม ตลอดจนงานชางศลปะพนบาน ซงเปนทนยมของคนทวไปทจะใชการตกแตงผลตภณฑ ปาย โฆษณา และงานตกแตงภายในอาคาร การพมพสกรนระบบอตสาหกรรมในประเทศไทยมการใชอยางแพรหลายในวงการพมพผานมาเกอบ 70 ปแลว โดยเฉพาะอตสาหกรรมการพมพฝาสวางทเคยเปนทนยมอยางมากในอดต ดานงานศลปหตถกรรมไทยเองกไดน าเทคนคการพมพลายฉลมาใชในการสรางลวดลาย ซงลายฉลแบบไทยนหากฉลบนกระดาษเรยกวา “ปดทองลายฉล” สวนงานลงรกปดทองลายฉลนยมตกแตงทเพดาน ทองขอ ฝา เฉลยง ไขรา ฝาผนง เปนตน เมอจะท าลวดลายกน าน ายาชนไปทานน ตรงทจะท าใหเปนลาย แลวน าแบบลายปะตดเขาตรงทตองการใหแนน แลวจงน าทองค าเปลวปดลงตรงชองทเจาะท าเปนตวลายบนแบบใหทว เมอทองจบตดพนดแลวจงแกะกระดาษแบบออกจากพน กจะเกดเปนลวดลายส ทองค าเปลวบนพนตามแบบ ลายฉลทท าขนนนเรยกวา “งานลงรกปดทองลายฉล” ในงานหตถกรรมของไทยทน าเทคนคการพมพลายฉลมาใชในการสรางลวดลายอกรปแบบคอ การพมพลายฉลบนโองมงกร มการสรางลายบนผวโอง นอกเหนอจากวธการเขยนลายแบบเรยบๆและวธการปนลายนนเพอความสะดวก รวดเรวเรยบรอยและสวยงาม การตดลายจะตดแบบฉลทท าจากแผนพลาสตกใส เวลาตดลายกน าแบบฉลทตองการวางทาบลงบนผวโอง แลวน าดนตดดอกกดลงบนแบบฉล “ดนตดดอก” คอดนเหนยวหรอดนสนวลผสมกบดนขาวกอนใชเนอดนน ามารอนใหละเอยด และน าดนทงสองชนดมาผสมกนแลวนวดใหเนอดนนมจงเรยกวา “ดนตดโอง” เมอปนแตงผวโองเรยบรอยแลวกจะน าโองมาตดลาย โดยชางเขยนลายจะปาดดนปนดวยมอผานแมพมพแบบฉลลายบนผวโอง เมอยกแบบออก ดนตดดอกกจะตดลงไปบนโองเกดเปนลวดลายตามแบบทฉลนน

ภาพประกอบ 3 การตดลายตระแกรงไหมบนเครองปนดนเผา

ทมา :(มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง, 2546 : เวปไซต อางองจาก ADVANCED THAILAN,2546)


ในงานศลปกรรมรวมสมยของไทย ศลปนน าเทคนคภาพพมพสกรนมาใชในการสรางงานศลปะเปนวธการพมพแบบใหมเมอเทยบเคยงกบวธการพมพอนๆซงถกพฒนามาในราวศตวรรษท 20 เพอใชในเชงพาณชยมากอน ตอมาไดเปดใหมหลกสตร สาขาการพมพเชงธรกจ ในระดบอาชวศกษา เรมเรยนทวทยาลยเทคนคกรงเทพฯหลงจากนนเมอมการพมพสกรนมาประยกตใชในงานศลปะโดยกลมศลปนตางประเทศซงมอทธพลในวงการศลปะไปทวโลก และถอเปนความกาวหนาของเทคนคภาพพมพ ในเวลาตอมาจงไดเปดใหมหลกสตรการเรยนการสอนในสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาสาขาศลปะภาพพมพในเทคนคตางๆรวมถงภาพพมพสกรนดวย ทมงไปเพอการสรางสรรคงานศลปะอยางชดเจน โดยมการเรมตนบกเบกทมหาวทยาลยศลปกร และวทยาลยเฉพาะชาง เทคนคภาพพมพสกรน (Screen Printing) เปนอกเทคนคทศลปนภาพพมพนยมน ามาใชในการสรางผลงานเนองจากเปนการพมพทมขอดหลายอยาง คอสามารถพมพทบกนไดหลายๆครง จากแมพมพแตละสไดหลายสและเปนการงายหากจะผลตงานพมพจ านวนมากตามความตองการ ปจจบนศลปนสามารถเลอกใชวสดอปกรณทเหมาะสมและมคณภาพดกบงานพมพของตนไดอยางแพรหลาย ซงท าใหผท างานภาพพมพสามารถพมพงานในรปแบบทมรายละเอยดซบซอนไดดยงขน (ญาณวทย กญแจทอง 18 - 22) ทงน ศกดชย เกยรตนาคนทร ไดกลาวถงการพมพสกรนในประเทศไทยวามบทบาทส าคญในสมยสงครามโลกครงท 2 โดยผประกอบการเอกชนในวงการปายและวงการสงทอ (โสรง) ไดพยายามบกเบกเทคนคการพมพสกรนขนใชกบงานตางๆเหลานนตอมามหาวทยาลยเพาะชางซงถอวาเปนหนวยงานของภาครฐไดมหลกสตรการเรยนการออกแบบ สงทอ และการพมพผา ท าใหการพมพสกรนเปนทรจกมากขน (ศกดชย เกยรตนาคนทร, 2548) หลกการพมพภาพพมพตระแกรงไหมเบองตน ระบบการพมพพนฉลทพบเหนกนอยทวไป ม 3 ประเภท คอ การพมพสเตนซล (Stencil Printing) การพมพโรเนยว (Roneo Printing) และการพมพสกรน (Screen Printing) 1. การพมพสเตนซล เปนจดเรมตนทท าใหมการคดคน และพฒนาระบบการพมพตระแกรงไหม ในสมยโบราณการพมพสเตนซลโดยใชแผนกระดาษหรอแผนโลหะมาฉลเปนลวดลายนนท าไดไมสะดวก เนองจากแผนกระดาษไมคงรปและแมพมพทไมคงทน สวนการท าโลหะใหบางแลวน ามาฉลนนกท าไดยงยากและใชเวลานาน จงมการพฒนาการท าสเตนซลหรอแมพมพโดยการใชเสนผมมนษยมาทอเปนผนแลวน ากระดาษทเจาะเปนลวดลายมาตดไว ในเวลาตอมาพฒนาดวยการใชเสนไหมแทนผมซงเปนทมาของการพมพพนฉลทเรยกวา ซลคสกรน (Silkscreen) จากนนจงมการพฒนามา


เปนการทอดวยเสนใยสงเคราะหเปนผนผาทใชท าแมพมพเรยกวา สกรน (Screen) พฒนาการของการพมพ สเตนซลในอกแนวทางหนง คอ การพฒนาแผนกระดาษทใชท าแมพมพใหสะดวกตอการท าแมพมพมากขน และใชงานไดทนทานขน นนคอการพฒนาแผนแมพมพโรเนยว การพมพสเตนซล มกนยมใชในการพมพงานศลปะ งานพมพเพอการประกวด และงานตกแตงภายในอาคารบานเรอนดวยมอ 2. การพมพโรเนยว เปนการพมพพนฉลประเภททใชพมพงานหลายๆ ส าเนาโดยใชแผนไขเปนแมพมพ แผนไขนเปนกระดาษเคลอบดวยไข (Wax) เพอปองกนไมใหหมกพมพโรเนยวซมผานไขได เมอตองการพมพขอความใด กจะพมพดดขอความนนลงไปบนกระดาษไข ตวอกษรของเครองพมพดดกจะกดกระแทกลงบนแผนไข ท าใหแผนไขทะลเปนรตามตวอกษรของขอความนนๆ จงสามารถรดหมกพมพโรเนยวทะลผานรเหลานบนแผนไขโรเนยวไดการพมพโรเนยวมกจะเปนการพมพ โรเนยวตวอกษรหรอภาพลายเสนงายๆ ถาตองการพมพโรเนยวเปนภาพลายเสนกจะท าได โดยใชเหลกแหลมคลายเขมวาดหรอขงเปนภาพลายเสนบนแผนไขใหทะลเปนภาพตางๆ ทตองการ 3. การพมพสกรน เปนระบบการพมพทใชแมพมพเปนผาสกรนขงอยในกรอบ จะมการปาดหมกดวยการใชยางปาดใหหมกพมพไหลผานรเปนของแมพมพผาสกรนไปบนวสดทใชพมพ บรเวณใดทไมตองการใหหมกพมพไปตดบนวสดนน กใชสารเคมมาอดรของเสนดายจนหมกพมพไมสามารถทะลผานไดจงเกดเปนภาพทตองการ การพมพสกรนเปนการพมพตระแกรงไหมทมการพฒนามาใชในการพมพสงพมพอยางแพรหลาย สามารถพมพหมกพมพลงบนวสดใชพมพตางๆ ไดมากมายหลายชนด เชน กระดาษ ผา โลหะ รวมทงพลาสตกประเภทตางๆ เชน พวซ พอลเอทลน พอลสไทลน ฯลฯ เปนตน นอกจากนนยงสามารถพมพบนวสดใชพมพทมรปทรงตางๆ กนได ไมวาจะเปนทรงกระบอก โคง แบน ทท าไดเพราะการพมพสกรนนสามารถท าแมพมพไดหลายรปแบบ สามารถขงบนกรอบในรปทรงตางๆ ไดนนเอง งานพมพสกรนในปจจบนไดมการพฒนาและใชเทคโนโลยตางๆ เขาชวยท าใหสงพมพทพมพมความละเอยดและคมชดสวยงาม สามารถพมพบนวสดและรปทรงตางๆ ไดอยางหลากหลาย โดยสรปวตถประสงคหลกในการใชงานระบบการพมพตระแกรงไหมทง 3 ประเภทนนจะตางกนคอ การพมพสเตนซลจะท าในแงของงานศลปะเปนสวนใหญ ในขณะทการพมพโรเนยวจะใชในการพมพเอกสารทจ านวนไมมากนก สวนการพมพสกรนจะท าในงานศลปะและท าเปนอตสาหกรรมการพมพตงแตรานขนาดเลกจนถงโรงงานขนาดใหญ การพมพสกรนสามารถจ าแนกได 2 ประเภท ตามลกษณะการถายทอดภาพบนวสดใชพมพ คอ การพมพสกรนวธตรง (Direct Screen Printing) และการพมพสกรนวธออม (Indirect Screen Printing) 1. การพมพสกรนวธตรง เปนการพมพทใชหมกพมพผานรเปดเสนดายของแมพมพลงไปยงวสดใชพมพโดยตรง เปนการถายทอดภาพเพยงครงเดยว ไมผานตวกลางภาพและลกษณะ


ตวอกษรทปรากฏเปนภาพตรง ไมกลบวายเปนขวา ตวอยางการพมพสกรนวธตรง เชน การพมพผา การพมพเสอยด โปสเตอร เปนตน 2. การพมพสกรนวธออม เปนการพมพทมการถายทอด 2 ครง ครงแรกเกดจากรของหมกพมพผานรเปดของเสนดายบนแมพมพลงบนตวกลางรบภาพกอน จงถายทอดภาพครงท 2 จากตวกลางลงบนวสดทตองการพมพอกครงหนงตวกลางทนยมคอ แผนยางและแผนกระจกเคลอบผวหนาดวยซลโคน สวนใหญมกใชวธพมพสกรนโดยออมกบวสดทม 3 มต และมความลกดวยหรอวสดทมรปทรงไมแบนราบ เชน ภาชนะใสอาหาร และขอบจานกระเบองทมลายนนสง เทคนคกระบวนการภาพพมพตระแกรงไหม ภาพพมพตระแกรงไหม 1. วสดอปกรณ 1.1 ผาสกรน เปนวสดทถอเปนหวใจของการพมพ เปนโครงสรางหลกในการสรางภาพใหเกดขนในชนงาน ผาสกรนจดเปนอปกรณทส าคญและจ าเปนอยางยงในระบบการพมพสกรน โดยท าหนาทเปนสวนประกอบของแมพมพทท าใหหมกผานไปบนวสดพนผวทตองการพมพ ปจจบนผาสกรนสามารถผลตขนจากวสดประเภทตางๆทน ามาท าเปนเสนดาย หลงจากทอเปนผนแลวจงน าผาสกรนมาขงเขากบกรอบสกรนทเตรยมไวใหตงและผานกระบวนการตางๆเพอสรางแมพมพ จงถอไดวาผาสกรนมความส าคญยงทจะท าใหผลงานพมพมความประณตเรยบรอยจงควรศกษาใหเขาใจถงลกษณะและคณสมบตของผาสกรนแตละประเภท ในปจจบนมการผลตผาสกรนขนมามากมายหลายชนดเพอใหเหมาะกบคณลกษณะของงานแตละประเภท ซงผาแตละชนดกมคณสมบตแตกตางกนไปเพอตอบสนองการใชสอย ปจจยทตองค านงในการเลอกใชผาสกรนนน ตองดชนงานหรอวสดพมพ ตนฉบบหรอลวดลายทตองการการพมพ และประเภทของหมกทใชพมพ เชน ถาตองการพมพวสดประเภทผาควรเลอกใชผาสกรนประเภทเสนใยสงเคราะหไนลอน ทมขนาดรเปดของผาสกรนขนาดใหญ เนองจากวสดพมพประเภทผาเปนวสดทสามารถดดซบสหรอหมกพมพไดมาก จ าเปนตองใชผาสกรนทใหหมกพมพไหลผานไดมาก และมการยดหยนไดด เพอใหสามารถพมพไดในทกพนผวของผาทพมพ เปนตน ปจจบนสามารถแบงประเภทออกตามลกษณะตางๆของผาไดดงน คอ 1) ผาไหม สมยโบราณมการน าเสนไหมมาปนเปนเสนดาย แลวทอเปนผนน ามาขงใหตงบนกรอบเพอท าใหเปนฉากกนในการพมพ ฉะนน Silkscreen กมาจากการทใชผาไหมเปนฉากกนสนนเอง ซงปจจบนไมนยมน าผาไหมมาสกรนเนองจากผาไหมดดซบความชนมาก มราคาแพง มปฏกรยาตอสารเคมบางชนดและมการผลตวสดอนมาใชแทนผาไหมในชวงตอมา


2) ผาใยสงเคราะห เมอการใชผาไหมในการพมพไมเหมาะสมหลายประการ จงมการคดคนเสนใยชนดใหมขนมาเปนใยสงเคราะห มคณสมบตในการพมพสกรนทดกวาไหมจงไดรบความนยมใชในงานในกระบวนการพมพสกรนจนกระทงถงปจจบน เสนใยทน ามาทอนยมใชเสนใยไนลอนและเสนใยโพลเอสเตอร ซงมคณสมบตแตกตางกนเลกนอย คอผาไนลอนเหมาะส าหรบน ามาขงกรอบสกรนดวนมอ เพราะยดหดตวไดดและเหมาะแกงานงานพมพจ านวนมาก สวนผาโพลเอสเตอรเหมาะส าหรบงานพมพทตองการความเทยงตรง เชนการพมพ 4 ส เพราะผามการหดตวนอยมาก ในวงการพมพยงคงเรยกผาทง 2 เสนใยนวา “ผาซลค” หรอ “ผาไหม” แมวาจะเปนผาใยสงเคราะหกตามท 3) ผาสเตนเลสสตล เปนผาททอจากเสนใยสเตนเลสปนเปนเสนดายมขนาดบางมากใหผาสกรนมความเรยบ ขนาดเสนและรผามความสม าเสมอกน ปจจบนใชเปนผาสกรนส าหรบแกว เครองปนดนเผา และแผงวงจรไฟฟา การน าใยโลหะมาทอเปนผนมความเปนมากวาหนงรอยป สวนใหญจะน าเสนใยโลหะประเภทสเตนเลสสตลมาทอเปนผา เสนใยดงกลาวจะประกอบไปดวยธาตโครเมยม, นกเกล, คารบอน และมะลบเดนม จงท าใหเสนใยทไดมความแขงแรงยดหยนพอทจะทอเปนผน โดยคณสมบตของผานนจะทนความรอนไดสง ไมดดซบความชนท าใหไมมการขยายตว เมดสกรนมลายละเอยดสงมาก 4) ผาสกรนเคลอบโลหะ เปนการน าผาโพลเอสเตอรผานเขาไปในหองสญญากาศโลหะจะกระจายปกคลมภายนอกเสนดาย ท าใหมคณสมบตเหมอนเสนใยโลหะเรยกผาชนดนวา Metalen เพอทดแทนผาสเตนเลสสตล มความทนทานตอการเสยดส ทนความรอน เหมาะส าหรบการท าฟลมตด ยดหดตวนอย ราคาถก 5) ผาสกรนแบบในการพมพสกรนทใชหมกพมพ UV-cure dry ink เปนหมกพมพทไมแหงดวยการระเหย แตแหงเมอผานแสง UV ในการพมพหมกชนดนตองพมพใหบางทสดจงจ าเปนตองใชผาสกรนทใหหมกลงนอยทสดดวยการน าผาใยสงเคราะหมากดผวดานทเปนสวนนนใหเรยบ มผลท าใหหมกพมพทพมพลงไปมความหนาเทากบความหนาของผาซงท าใหหมกบางลง การใชผาสกรนแบบจงชวยประหยดหมกพมพและพมพไดเรวขนดวย 1.2 กรอบสกรน เปนหนงในองคประกอบส าคญของงานพมพสกรน ซงท าหนาทเปนขอบใหกบผาสกรนยดหลงจากขงใหไดความตงตามทตองการ และใหผาสกรนทขงนนสามารถคงความตงได กรอบสกรนควรมความแขงแรงเพอไมใหรปทรงเปลยนแปลงเมอมการขงใหผาสกรนมความตงสงหรอในระหวางพมพ กรอบสกรนทบดงอในขณะพมพจะท าใหแรงกดของยางปาดไมสม าเสมอและหมกทพมพจะหนาไมเทากน


กรอบสกรนทใชกนอยทวไป คอ กรอบตรง หรอแบนใชส าหรบสรางงานผวเรยบ กรอบเหลานควรจะมความเรยบเสมอกนทงกรอบกรอบไมควรจะกระดกหรอบดงอ ซงนอกจากกรอบแบนแลวยงมกรอบรปทรงพเศษทใชกบงานทมรปทรงตางๆ เชนรปทรงกระบอก ทรงโคงเวา กรอบสกรนสามารถผลตไดจากวสดหลายประเภท เชน ไม, อะลมนม, เหลก เปนตน หรออาจท าจากวสดหลายประเภทเพอประยกตใหเหมาะสมกบชนงาน

ภาพประกอบ 4 กรอบสกรนลกษณะตางๆ

ทมา : (บรษทแฮนสกรนจ ากด, มปป.) : เวบไซต

ประเภทของกรอบสกรน 1) กรอบไม เปนกรอบทผลตงายทสด ไมเปนวสดทหดและขยายตวงายเมอมการเปลยนแปลงอณหภมหรอความชน เมอโดนน าหรอสารเคมทเปนของเหลว กรอบจะบดตวและแตกไดงาย จงไมเหมาะกบงานทตองการความเทยงตรงสง ขอดของกรอบไมคอ มราคาถก,น าหนกเบา,ผวไมสามารถยดตดกบผาสกรนไดด สามารถใชลวดยงไมกบผาได ขอเสย คอมอายการใชงานสนไมบวมและบดงอไดงายถาไดรบความชน หรออณหภมทเปลยนแปลง ไมเหมาะกบงานทตองการความเทยงตรง 2) กรอบอะลมเนยม ท าจากอะลมเนยมทเปนเสนโดยน ามาตดใหมความยาวและความกวางตามตองการ จากนนน ามาตอมม 45 องศาดวยอารกอน จากนนตองน ากรอบไปขดดานทตดผาสกรนใหหยาบแลวจงน าไปขงดวยเครอง โดยใชกาวทากรอบเปนตวตด กรอบอะลมเนยมจะมคณภาพสงกวากรอบไม ไมขนสนม มน าหนกเบา ทนทาน ไมมการหดตวเมอโดนน า ผาสกรนมความตงสม าเสมอ กรอบยงท าความสะอาดงายนยมใชกบงานพมพทมความเทยงตรงสง แตกมราคาคอนขางสง ไมทนตอกรดและดาง 3) กรอบเหลก เปนกรอบทมความแขงแรงมาก เมอเทยบกบกรอบอะลมเนยมทมขนาดและความหนาเทากน แตกรอบเหลกมน าหนกมาก และขนสนมงาย จงตองมการทากรอบ


เหลกดวยสกนสนมเปนอยางด กรอบชนดนจงมราคาถกวากรอบอะลมเนยม อายการใชงานยาวนานหากมการเกบรกษาเปนอยางด 4) กรอบสกรนทขงผาในตว เปนอกวธหนงในการขงผาสกรน แทนการขงผาโดยใชกาวทากรอบตดผาสกรนหรอใชลวดเยบในการใชกรอบทขงผาสกรนในตวจงไมจ าเปนตองใชเครองขงผาสกรน กรอบท าดวยสแตนเลสอะลมเนยม โดยน ามาเชอมตดกบแกนกลางหรอแขนทสามารถเปลยนใหมความยาวหรอสนไดตามความตองการของผใช ภายในมตวยดมมใหตดกบแขน สวนแขนนนเมอน ามาประกอบกนจะกลายเปนกรอบสกรน มการออกแบบใหเปนรองเพอใหสามารถยดตดกบผาสกรน ซงหลงจากเสรจงานกสามารถถอดผาสกรนออกได กรอบชนดนนยมใชกบงานพมพขนาดใหญ ซงสะดวกประหยดเวลา สามารถปรบความตงของผาไดงายและประหยดผาสกรนเนองจากไมตองใชตวจบผา แตตนทนสง และมน าหนกมาก 1.3 ยางปาด มหนาทปาดหมกพมพใหไหลผานผาสกรนในปรมาณมากนอยตามลกษณะของยางปาด และมผลตอความหนา เรยบ ของหมกพมพบนชนงานดวย ซงทงหมดนขนอยกบวสดทใชผลตยางปาด รปทรง แรงกด ความแขง ขนาด โครงสราง ความคมความเรยบของยางปาด และมมสมผสกบผาสกรน โดยทวไปยางปาดจะตองมคณสมบตในการออนตว ยดหยน และสามารถกลบคนสสภาพเดมได ขณะเดยวกนตองทนตอสภาพการใชงานตางๆได เชนการเสยดส ความรอน สารเคม เปนตน

ภาพประกอบ 5 ยางปาดสกรน

ลกษณะของยางปาด ลกษณะรปทรงของยางปาดสามารถสงเกตไดจากรปตดขวางของยางปาด โดยจะปรากฏความแตกตางของขอบยางทใชส าหรบพมพ ปจจบนมการผลตยางปาดใหมรปทรงแตกตางกนไปเพอใหเหมาะสมกบงานแตละประเภทโดยใชอยทวไปดงน


1) ยางปาดรปหนาตดสเหลยม นยมใชกนมากทสด เหมาะส าหรบงานพมพทวไป ขอบยางปาดสมผสกบงานนอย ท าใหสพมพลงวสดนอย สามารถน ามาลบใหคมใหมได จงชวยประหยดไดมาก

2) ยางปาดรปหนาตดตวว ใชพมพงานหยาบไปจนถง งานปานกลาง เหมาะส าหรบงานพมพทมรปรางโคงเวาหรอใชกบเครองพมพ ยางปาดรปทรงนจะปรบใหเกดมมในการปาดทถกตอง

3) ยางปาดรปหนาตดแหลมขางเดยว ใชพมพงานทตองการความละเอยดมาก สลงบนวสดนอย เหมาะกบงานพมพบนวสดทมผวแขง 4) ยางปาดรปหนาตดปลายมน เหมาะส าหรบงานพมพทตองการใหหมกลงมาก ใชพมพผา ,งานเซรามกเปนตน 5) ยางปาดรปขาวหลามตด เหมาะส าหรบงานพมพแผงวงจรยางปาดจะแอนตวเลกนอยเมอมแรงกด การบ ารงรกษายางปาด ยางปาดจะมอายการใชงานสนโดยทวไปประมาณ 1ป หรอนอยกวาขนอยกบการใชงานและการเกบรกษา ซงการเกบรกษายางปาดทดจะสามารถยดอายการใชงานของยางปาด และท าใหคณภาพของงานพมพออกมาด ถงแมวายางปาดจะยงไมมการใชกสามารถเปลยนสภาพได หากสมผสกบความชนสง ความรอนและแสงแดดอยตลอดเวลายางปาดทผานการใชงานแลวยงสามารถเปลยนสภาพไดเรวขน


ดงนนยางปาดเปนอปกรณส าคญในการพมพซลคสกรนใหเกดความประณต จงควรเกบรกษาดแล โดย ท าความสะอาดทกครงทใช ไมควรแชยางปาดไวในน ามนลางเปนเวลานานเกนไปซงจะท าใหยางปาดพองตว ระวงอยาใหยางปาดกระแทกกบของมคม พนรองพมพงานควรมลกษณะเรยบเพอไมใหยางปาดสกหรอบดงอ ไมควรน ายางปาดตากแดดหรอเกบในอณหภมสง และหากพมพจ านวนมากควรพกยางปาดหรอเปลยนยางปาดเพอไมใหยางปาดเกดการพองตว 1.4 อปกรณถายไฟบลอกสกรน(ตไฟ) การถายไฟนเปนการฉายแสงลงบนบลอกสกรนทเคลอบกาวอดหรอฟลม ส าหรบท าแมพมพสกรน แสงทไดจากการถายไฟจะท าปฏกรยากบกาวอดท าใหกาวอดแขงตว โดยแสงทไดจากไฟถายนนจะมชวงคลนแสงแตกตางกนขนอยกบแหลงก าเนดแสงในอปกรณถายไฟ บลอกสกรนควรแนบตดกระจกมากทสดเพอใหแสงเกดการหกเหนอยทสด การถายไฟดวยอตราความเขมของแสงและเวลาทพอเหมาะจะท าใหลวดลายทปรากฏคมชด โดยตถายบลอกสกรนสามารถแบงเปน 2 ประเภทคอ 1) ตไฟถายบลอกสกรนประเภทแยกสวน เปนตไฟถายชนดทมหลอดไฟ แยกออกจากสวนทใชยดบลอกสกรนซงสวนทใชยดบลอกสกรนทวไปจะใชในลกษณะของระบบสญญากาศ โดยไฟจะสองออกมาในลกษณะแนวนอน ไฟถายแบบแยกสวนนสามารถปรบระยะทางระหวางหลอดไฟและกรอบสญญากาศได ชวยลดระยะเวลาในการถายไฟ แบบทปรากฏจะมคณภาพสงมความคมชด ใชงานสะดวกรวดเรวกวาตถายแบบส าเรจรป

ภาพประกอบ 6 ตไฟส าหรบถายบลอกสกรนประเภทแยกสวน

2) ตไฟถายบลอกสกรนประเภทส าเรจรป เปนตไฟถายทไดรบการผลตใหหลอดไฟ ตวต ระบบลมดด หรออปกรณใดๆรวมอยในชดเดยวกน โดยมการตงระยะหางระหวางหลอดไฟถงแผนกระจกไวโดยไมสามารถปรบระยะเขา-ออก ได ตไฟถายบลอกสกรนประเภทนมทงทมหลอดไฟถายจากสวนลางของเครอง และแบบทมไฟถายจากสวนบนสองลงมาหาบลอกสกรนดานลาง


สวนใหญนยมแบบแรก สวนบนของตไฟอาจจะใชระบบสญญากาศหรออาจเปนแบบประหยดโดยใชวสดทมน าหนกทบใหบลอกสกรนตดกบกระจกแทนกได

ภาพประกอบ 7 ตไฟถายบลอกสกรนประเภทส าเรจรป


การถายไฟบนบลอกสกรนเปนสงทส าคญเพอใหไดแมพมพสกรนทมคณภาพและความคงทน การถายไฟจะมผลโดยตรงตอความคมชด และความละเอยดของลายทได ความหนาของแมพมพ การทนตอสารเคม แรงเสยดสและแรงกระแทกของกาวอด การถายไฟทถกตองขนอยกบเวลาทถายไฟและความเขมของแสง หากหลอดไฟมก าลงแรงมาก เวลาทใชในการถายไฟจะลดนอยลง นอกจากนนสของผากมผลดวยเชนกน คอ ผาสกรนสอนๆจะใชเวลาในการถายไฟมากกวาสขาว เปนตน ทงนความเขมของแสงขนอยกบระยะหางระหวางไฟถายกบบลอกสกรน การตงระยะไฟถายกบบลอกสกรนเปนสงส าคญเพอใหมการกระจายแสงทสม าเสมอทวบลอก ถาระยะใกลแสงทออกมาจะมความเขมสง แตจะครอบคลมพนทเลก ถาระยะหางมากแสงทออกมาจะไมเขมและตองถายไฟนานขน ดงนนควรจะมความสมดลระหวางระยะของไฟถายกบบลอกสกรนและเวลาทตองใชในการถายไฟ 1.5 หมกพมพ ถอไดวาเปนสวนส าคญในความส าเรจของการพมพ ซงแตละประเภทมคณสมบตแตกตางกนในเรองเมดส ตวท าละลาย การเกาะตด การแหง เปนตน ซงสามารถแบงไดเปน 4 ประเภทใหญๆคอ หมกพมพเชอน า, หมกพมพเชอน ามน, หมกพมพเชอพลาสตก และหมกพมพยว 1) หมกพมพเชอน า เปนหมกพมพทใชน าเปนตวท าละลาย เปนสวนผสมและใชลางหมก มองคประกอบพนฐาน 4 อยาง คอ ผงส เรซน สารเตมแตง และน า โดยสเชอน ายงสามารถแบงชนดของสตามคณลกษณะทปรากฏอนเนองมาจากการเพมสารเคมเพอปรบคณสมบตตางๆของหมกพมพใหไดตามความตองการ ดงเชน 1.1) หมกพมพเชอน า สจม เหมาะส าหรบใชพมพผาโดยควรใชพนสออน คณสมบตของสคอ เมอพมพลงผาแลวสจะซมลงเนอผาบางสวน หากใชพมพลงพนสเขมจะท าใหสถกดดซมไปงานทปรากฏจงไมเดนชด 1.2) หมกพมพเชอน า สลอย คอหมกสจมทมการปรบปรงความเขมขนของเนอส และมเรซนทท าใหเนอสลอยตวเกาะบนผา ดงนนหมดปญหาความเดนชดของภาพเมอพมพบนพนสเขม 1.3) หมกพมพเชอน า สยาง มลกษณะคลายหมกสลอย แตจะมความเหนยวและมนเงาคลายยางตดอยบนเนอผา ชวยเพมความสวยงามของผาและเนอสทปรากฏ 1.4) หมกพมพเชอน า สนนหรอสฟ เปนหมกพมพเชอน าซงมสารท าฟอง หรอทเรยกวาเชอฟผสมอย เมอปาดหมกสแลวน าไปอบหรอรดดวยเตารดทอณหภม 100 องศาเซลเซยส ประมาณ 3 นาท สทพมพจะนนฟขนมา แตความเขมของสจะจางลงเนองจากการขยายตวของส หากสนนฟขนมากเกนไปจะท าใหการยดเกาะลดประสทธภาพลง


นอกจากหมกสตางๆเหลานแลวยงมหมกสทมคณสมบตพเศษอนๆอก เชน หมกพมพสมก หมกพมพกากเพชร หมกพมพสทองหรอสเงน โดยสวนผสมของสเหลานตางกมสวนผสมเฉพาะเพอใหมคณลกษณะทตองการ การใชผาสกรนเชอน าควรใชผาสกรนทมความละเอยดไมมากนก เนองจากตวสจะหยาบเมอเทยบกบหมกพมพเชอน ามนและหากมความพเศษเพมเตมเชน หมกกากเพชร กตองใชผาสกรนทหยาบขนเพอใหหมกพมพทะลผานไปได 2 เทคนคกระบวนการภาพพมพตระแกรงไหมเบองตน ภาพพมพในกระบวนการพมพตระแกรงไหม นบเปนกระบวนการเดยวทภาพพมพปรากฏตรงกบแมพมพ ไมกลบซายขวาเชนกระบวนการพมพอนๆ การพมพตระแกรงไหมเปนการพมพทปลอยใหสพมพผานจากดานบนแมพมพ ทะลลงมายงพนรองรบขางลาง เปนกระบวนการพมพทมวธการสรางแมพมพตางๆ มากมาย ตงแตวธทงายทสดจนถงวธทยงยากซบซอน ดงนนหลกการส าคญของกระบวนการพมพตระแกรงไหมเบองตนคอ การสรางแมแบบใหสามารถกนหมกพมพในสวนทไมตองการไวและเปดชองวางใหหมกทะลผานลงดานลางเพอยดตดกบวสดรองรบดานลาง ซงแสดงใหเหนตามแผนภาพ

1) เตรยมกรอบทขงผาส าหรบใชเปนแมพมพ 2) ออกแบบรางตามทตองการ


3) สรางแมพมพดวยการปดชองผาไหม (ผาสกรน) ในสวนทไมตองการดวยวธตางๆ และเปดชองวางในสวนทตองการใหหมกพมพลงดานลาง จงเรยกวธการพมพนวาพมพตระแกรงไหม

4) ขนตอนการพมพโดยล าดบวสดอปกรณตางๆตามภาพ จ านวนทไดจากการพมพแตละครงจะมากนอยขนอยกบคณภาพของแมพมพวามความคงทนมากเพยงใด

ภาพประกอบ 8 แผนภาพกระบวนการพมพตระแกรงไหมเบองตน

ในกระบวนการสรางแมพมพดวยการปดชองผาไหมนนมหลากหลายวธการตงแตงายทสดไปจนถงยงยากซบซอนทงนขนอยกบแบบรางทมความเหมาะสมกบวธการทแตกตางกนไป เชน การตดกระดาษเปนชอง, การใชไขวนชหรอกาวเปนตวปดแมพมพ, การใชแผนฟลม, การฉายแสงเพอถายตนแบบ เปนตน ดวยวธการทงหมดแมจะเรยบงายหรอซบซอนแตยงคงอยบนพนฐานของการเปดและ

เปด

ปด

ยางปาด

หมกพมพ

กรอบผาไหม

วสดรองรบ เชน ผา กระดาษฯลฯ


ปดชองของผาเพอใหหมกพมพผานไปไดและไมไดตามล าดบ ในเอกสารนไดยกตวอยางการสรางแมพมพแบบพนฐานทใชในการเรยนการสอนซงไมมความซบซอนมากนก ดงน 2.1 วธการสรางแมพมพดวยกระดาษ (Paper cut) หลกส าคญคอการใชกระดาษเปนตวกนไมใหหมกลงไปสวสดรองรบดานลาง การสรางแบบพมพดวยวธนมขอจ ากดอยทกระดาษส าหรบท าแมพมพ หากใชกระดาษบางมากและใชสพมพเชอน ากจะท าใหกระดาษแมพมพนนมความชน และพมพไดจ านวนไมมาก หากกระดาษหนาเกนไปจะท าใหหมกพมพไปขงทขอบกระดาษงานขาดความคมชด และสเลอะเปอนได วธการสรางแมพมพโดยใชกระดาษนนท าไดโดยเจาะกระดาษเปนชองในสวนทตองการใหสลงไป เราสามารถสรางพนผวตางๆ ไดโดยการฉกขอบกระดาษใหมรวรอยทแตกตางจากการใชคทเตอรตด หรอใชธปเจาะกระดาษใหไหม ฯลฯ ได แตการสรางแบบพมพโดยวธนจะไมสามารถสรางผลงานทมลายละเอยดไดมากมายนก การทจะท าใหแมพมพกระดาษสามารถใชไดนานขนโดยการเคลอบแลคเกอรบนกระดาษทใชสรางแมพมพ ปจจบนมการใชสตกเกอรแทนกระดาษเนองดวยความทนทานมมากกวา การยดเกาะระหวางสตกเกอรและผานนกมมากกวาแตขอจ ากดกยงคงอยทไมสามารถสรางรายละเอยดของชนงานไดมากนกเชนกน 1) ขนตอนการสรางแมพมพ วสดอปกรณทใชในการสรางแมพมพประกอบดวย กระดาษบรฟ ส าหรบแมพมพ, กระดาษคารบอน ส าหรบลอกแบบ, คทเตอร,ธป ส าหรบตดฉลแมพมพ เมอสรางภาพรางเปนทพอใจแลว ท าการลอกแบบภาพรางลงบนกระดาษบรฟทใชเปนแมพมพ(ทงนกระดาษบรฟควรใหมขนาดใกลเคยงหรอเทากบกรอบสกรน)ใหครบตามจ านวนสทก าหนดจะพมพลงในชนงาน โดยก าหนดบรเวณรางภาพใหตรงกนเพอสะดวกในขนตอนการพมพ จากนนจงฉลลายตามแบบทตองการโดยก าหนดให กระดาษบรฟ 1 แผนส าหรบการพมพ 1ส(ฉลบรเวณทตองการใหสนนๆทะลลงไปยงพนรองรบ)

ภาพประกอบ 9 แมพมพกระดาษทฉลแยกตามสทตองการ


2) ขนตอนการพมพ วสดอปกรณทใชในการพมพ ประกอบดวย กระดานมารค ส าหรบวางกรอบสรนและกระดาษพมพ, กระดาษอารตแปง ส าหรบงานพมพ กรอบสกรน ส าหรบสรางแมพมพ, ยางปาด ส าหรบรดหมกพมพ, สเปรยกาว ส าหรบผนกแมพมพกบกรอบสกรน, หมกส าหรบพมพ หลงจากเตรยมแมพมพและวสดอปกรณส าหรบการพมพเรยบรอยแลว ใหน าแมพมพวางลงบนกระดานมารคในต าแหนงกระดาษพมพ(1) จากนนพนสเปรยกาวไปทแมพมพกระดาษ (ตรวจสอบแมพมพวางใหถกตองตรงตามแบบ) แลวผนกแมพมพกระดาษกบกรอบสกรนโดยวางบลอกสกรนลงบนกระดานมารคในต าแหนงแมพมพ แมพมพจะถกผนกตดดานหลงกรอบสกรนตามภาพ (3) หากแมพมพมขนาดเลกกวากรอบสกรนใหใชเทปกาวปดกนในพนทสวนทเหลออยเพอมใหหมกพมพลงไปตดพนรองรบดานลาง(4) เสรจแลวจงเขาสกระบวนการพมพตามขนตอน แมพมพกระดาษมความทนทานนอยกวาแมพมพลกษณะอนเนองจากกระดาษทใชมความบางและไมทนตอสเชอน า ดงนนการพมพดวยสเชอน าจงสามารถพมพไดจ านวนนอย แตทงนพบวา การเคลอบกระดาษดวยวานชหรอสสเปรยกอนจะท าใหแมพมพมความทนทานมากขน

1 2

3 4

ภาพประกอบ 10 ขนตอนการผนกแมพมพกระดาษกบบลอกสกรน


3) ขนตอนการลางแมพมพ วสดอปกรณทใชในการลางผาสกรน ประกอบดวย ฟองน า ส าหรบขดลางสออกจากผา, ผงซกฟอก ส าหรบละลายหมกพมพท าใหผาสะอาดขน, น าสะอาด ส าหรบท าละลายตวยดเกาะของหมกพมพ เทคนคกระบวนการสรางแมพมพดวยวธการตดกระดาษนนจ าเปนตองลางผาและสใหสะอาดกอนการผนกแมพมพครงตอไป เมอพมพครบตามจ านวนทตองการในแตละแมพมพแลวใหรบดงแมพมพออกจากกรอบสกรน เพอไมใหหมกพมพแหงกอน จากนนน าไปลางท าความสะอาดดวยน าสะอาด, ผงซกฟอก และฟองน าส าหรบขดใหสะอาดงายขน ทงนหมกพมพเชอน าหากรบลางเมอพมพเสรจกสามารถลางออกไดโดยงาย หากหมกพมพแหงจะลางยากขนใหใชน ายาลางหมกพมพ หรอทนเนอร ชวยในการลางเพอละลายหมกพมพไดงายขน

ภาพประกอบ 11 การดงแมพมพออกจากกรอบสกรน


2.2 วธการสรางแมพมพดวยกาว โดยกาวจะท าหนาทส าคญคอ เปนตวกนไมใหหมกลงไปสวสดรองรบดานลาง ทมขดจ ากดอยวาสทพมพตองเปนสเชอน ามนหรอมน ามนเปนตวท าละลาย ถาเปนใชน าเปนตวท าละลายนน แมพมพทใชกาวเปนตวกนจะละลายตามไปดวย หรอจะพมพไดจ านวนไมมากชน และเหมาะกบการพมพบรเวณทมพนทกวาง ลายละเอยดนอย โดยการลอกแบบลงบนผาอยางคราวๆ ทากาวหรอปาดกาวบรเวณทไมตองการใหบรเวณนนมส กาวจะท าหนาทเปนฉากกนสไมใหลงไปบนเนองาน 2.3 วธการสรางแมพมพดวยวานชด า วานชด ามน ามนเปนตวท าละลาย ดงนนจงเหมาะกบการใชสพมพเชอน าหรอมน าเปนตวท าละลาย คณสมบตจะตางจากกาว โดยการสรางแมพมพดวยวธการนจะใชกบสเชอน ามนไมไดเพราะวานชทใชสรางแมพมพกจะละลายออกมาดวย ขอเสยของการสรางแบบดวยวานชด าคอแหงชา แตเราสามารถใชแปงฝนโรยเพอใหแหงเรวขนบาง การพมพงานขณะทวานชไมแหงจะท าใหวานชตดลงไปในชนงานดวย ซงวานชมสด าจงท าใหงานเลอะดไมสะอาด แตกมวธการจดการไดบางคอใชทนเนอรเชดในบรเวณทเปอนวานชออก

ภาพประกอบ 12 การสรางแมพมพดวยการเขยนวานช

2.4 วธการสรางแมพมพดวยไข (เทยนไข/ดนสอไข) ไขมคณสมบตไมรวมตวกบน าอยแลว เทยนไขหรอดนสอไขจงเปนอกวสดหนงทจะน ามาใชกบสพมพทมเชอน า การสรางแบบพมพกเพยงแตฝนเทยนหรอเขยนไขลงบนผาในบรเวณทไมตองการใหสลง สามารถใชวธการ Rubbingจากพนผววสดทมความหลากหลายไดอกดวย การสรางแมพมพดวยไขนนลกษณะทเกดขนจะดนมนวลกวาวธทผานมา แตความคมชดของเสนหรอรายละเอยดทตองการความชดเจนแลววธการนไมสามารถตอบสนองไดมากพอ 2.5 วธการสรางแมพมพกลบคาโดยใชเทยนไข+กาวกระถน ตามหลกสากลทเรยกวา Glue stencil –Positive Method มหลกการงายๆ คอ เขยนรปทตองการลงบนผาสกรนดวยวสดเชอน ามน เชน เทยนไข หรอน ามนวานช จากนนน ากาวกระถนซงมคณสมบตละลายดวยน ามาปาด


เคลอบบนผาสกรน เมอแหงแลวจงน าน ามนสนมาลางบลอก กาวกระถนทไมท าปฏกรยากบน ามนกจะคงเคลอบอยบนผวผา ในสวนทเขยนดวยวสดเชอน ามนจากไขหรอวานชกจะหลดออก เปดเปนชองวางใหสสามารถทะลผานลงไปได เทคนคนใชเวลาในการสรางแมพมพในแตละสไมมาก อกทงยงสามารถลางบลอกแลวสรางแมพมพใหมไดงายและใชหมกพมพเชอน ามนพมพลงบนกระดาษทละส วธการนเหมาะกบสทใชน ามนเปนตวท าละลาย เพราะกาวกระถนนนใชน าเปนตวท าละลาย การเลอกสรางแมพมพดวยกระบวนการนผลงงานควรมลกษณะทมความคลายคลงกบผลงานจตรกรรม (อภชาต แสงไกร. (2545). เอกสารประกอบการสรางสรรคผลงานศลปกรรมชด “สวนสวรรค”. มหาวทยาลยมหาสารคาม. มหาสารคาม) 2.6 วธการสรางแมพมพกลบคาโดยใชกาว+วานชด า วธการนเหมาะส าหรบสน า โดยการใชพกนระบายในสวนตางทตองการใหสลงไปดวยกาว สามารถเกบรายละเอยดตามตองการเชนเดยวกบวธการขางตน เมอกาวแหงจงคว ากรอบแมพมพแลวฉาบวานชดานเดยวใหบาง เมอวนชแหงจงน าไปลางน าและขดออกดวยฟองน าเบาๆ กาวจะถกน าละลายออกบรเวณนนกจะเปนชองวางใหสผานลงไปได กระบวนการนใชเวลาคอนขางมากเพราะทงกาวและวานชใชเวลาในการเซดตวใหแหงนนตองใชเวลาพอสมควร 2.7 วธการสรางแมพมพดวยการถายแสง หลกการส าคญในการสรางแมพมพฉากไหมดวยวธการถายภาพกคอ การฉาบน ายาไวแสง (Sensitizer Soluion) ลงบนฉากไหม ใชไดกบหมกพมพทงสองประเภท สงส าคญคอตนแบบขาวด า กาวอดทผสมในอตราสวน กาวอด 5 สวน/น ายาไวแสง1 สวน โดยการผสมสวนตางๆ ตองอยในหองมดหรอบรเวณทไมมแสงเขาถง ยกเวนแสงสแดง และแสงสเหลอง ฉาบกาวอดบนฉากไหมใหเรยบและบางทง 2 ดาน แหงแลวจงน าไปฉายไฟ โดยน าตนแบบวางบนกระจกและวางกรอบพมพทบโดยใหฉากพมพและฉากไหมแนบสนทกนใหมากทสด ถายไฟประมาณ 3-5 นาทขนอยกบลายละเอยดของแมพมพ เมอถายแสงตามก าหนดแลวรบปดไฟทนทอยาใหถกแสงหรอใหถกนอยทสด ฉดน าเบาๆ บรเวณทน ายาไวแสงไมแขงตวคอบรเวณทตนแบบเปนสด าซงบรเวณนแสงไมสามารถทะลผานขนท าไปท าปฏกรยากบน ายาไวแสงได กาวอดบรเวณนนกจะคอยๆ หลดออก ท าใหบรเวณนนเกดชองวางเพอใหสผานลงไปได วธการสรางแมพมพดวยวธการตางๆทน าเสนอมานนเปนเพยงแคสวนหนงในอกหลายวธการซงในปจจบนมการคดคนและพฒนาการสรางแมพมพใหมความหลากหลายมากขนทงยงตอบสนองความตองการในหลายสวนทงภาคอตสาหกรรมเอง หรอแมแตศลปนซงใชเทคนควธการเพอใชเปนสอในการถายทอดออกมาเปนผลงานศลปะ แตไมวาจะดวยวธการใดหลกการของภาพพมพตระแกรงไหมนนคอการเปดและปดชองเพอใหหมกพมพสามารถทะลผานลงไปยงพนรองรบไดตามความตองการ


3. ภาพพมพตระแกรงไหมในงานศลปะ ส าหรบกระบวนการภาพพมพตระแกรงไหมของศลปนทใชกบงานศลปะ หรอวงการโฆษณา มกระบวนการและเทคนคทซบซอนยงขน ซงเทคนคเหลานนมกจะไดรบการพฒนาปรบปรงอยตลอดเวลา เพอใหไดงานทมคณภาพและกาวหนายงขน โดยเฉพาะวงการศลปะโฆษณาปจจบนแลว การพมพฉากไหมถกน าไปใชอยางกวางขวางมาก และอาจนบไดวา เปนกระบวนการพมพภาพทน าไปใชในชวตประจ าวนไดมากทสดวธการหนง เมอภาพพมพตระแกรงไหมเขาไปมบทบาทในวงการอตสาหกรรมชวงสงครามโลกครงท1 ท าใหการพฒนาทางดานเทคโนโลยดานสกรนมการพฒนาอยางรวดเรวเพอตอบสนองความตองการดานตางๆของผผลต ส าหรบวงการศลปนผสรางงานศลปะนนกนยมสรางผลงานดวยเทคนคภาพพมพตระแกรงไหมดวยเชนกน ซงปรากฏชดเจนจากศลปนกลม Pop Art ในชวงศตวรรษท 19 ศลปนทโดดเดนซงสรางสรรคผลงานดวยเทคนคภาพพมพตระแกรงไหมนนมมากมาย เชน Roy Lichtenstein, Andy Warhol, Jasper Johns เปนตน ตวอยางผลงาน

ภาพประกอบ 13 ผลงานของศลปน : Roy Lichtenstein ชอผลงาน : Kiss V เทคนค : Silkscreen


ภาพประกอบ 14 ผลงานของศลปน : Andy Warhol

ชอผลงาน : Malilyn เทคนค : Silkscreen

ภาพประกอบ 15 ผลงานของศลปน : Jasper Johns

ป : 1977 เทคนค : Silkscreen


การสรางสรรคผลงานศลปะในประเทศไทย ดวยการพมพตระแกรงไหมมบทบาทส าคญเมอโรงเรยนเพาะชางซงถอวาเปนหนวยงานของภาครฐไดมหลกสตรการเรยนการออกแบบ สงทอ และการพมพผา ท าใหการพมพตระแกรงไหมเปนทรจกมากขน และในป พ.ศ.2509 ชลด นมเสมอ ไดรางหลกสตรภาพพมพตามระบบสากลเปนครงแรกในประเทศไทยซงบรรจเปนวชาเอกในมหาวทยาลยศลปากร โดยถอไดวาเปนจดเรมตนทส าคญของการสรางสรรคผลงานศลปะดวยวธการทางภาพพมพ ส าหรบในประเทศไทยแลวการสรางสรรคดวยวธการภาพพมพตระแกรงไหมนนมศลปนถายทอดผลงานดวยวธการนอยเปนจ านวนมากซงตางกมลกษณะวธการพเศษเฉพาะตวในรายละเอยดทแตกตางกนไป ศลปนทมความโดดเดน เชน ทวน ธระพจตร, เดชา วราชน, จฬาทตย ทองรงโรจน,ถาวร โกอดมวทย,อภชาต แสงไกร, ชยวฒ รวมฤดกล เปนตน ตวอยางผลงาน

ภาพประกอบ 16 ผลงานของศลปน : ชวลต เสรมปรงสข ชอผลงาน : ไมมชอ

เทคนค : ภาพพมพตระแกรงไหม ป 1981


ภาพประกอบ 17 ผลงานของศลปน : ทวน ธระพจตร ชอผลงาน : รปทรง น าหนก พนผว

เทคนค : ภาพพมพตระแกรงไหม ป 1979

ภาพประกอบ 18 ผลงานของศลปน : เดชา วราชน ชอผลงาน : ภาพพมพหมายเลข 1/2525

เทคนค : ภาพพมพตระแกรงไหม ป 1982 ขนาด 65 x 85 ซม. รางวลเกยรตนยมอนดบ 1 เหรยญทอง จากการแสดงศลปกรรมแหงชาต

การแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 28


ภาพประกอบ 19 ผลงานของศลปน : จฬาทตย ทองรงโรจน ชอผลงาน : Blue Day-May No.1 ขนาด 91x75 ซม. เทคนค : ภาพพมพตระแกรงไหม

ภาพประกอบ 20 ผลงานของศลปน : ถาวร โกอดมวทย

ชอผลงาน : พธกรรม ป 1986 เทคนค : ภาพพมพตระแกรงไหม และภาพพมพแกะไม


ภาพประกอบ 21 ผลงานของศลปน : อภชาต แสงไกร ชอผลงาน : สวนสวรรค 2537 นราศแมฮองสอน ป 1994 เทคนค : ภาพพมพตระแกรงไหม ขนาด 120x190 ซม.

รางวลเกยรตนยมอนดบ 3 เหรยญทองแดง จากการแสดงศลปกรรมแหงชาต การแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 40

ภาพประกอบ 22 ผลงานของศลปน : ชยวฒ รวมฤดกล ชอผลงาน : Dimension of Colour 43 ป1999

เทคนค : ภาพพมพตระแกรงไหม ขนาด 160x190 ซม. การแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 45


จากภาพตวอยางผลงานนนเปนเพยงสวนหนงในศลปนอกหลายทานทสรางสรรคผลงานดวยเทคนคภาพพมพตระแกรงไหม แมปจจบนการประกวดศลปกรรมในระดบตางๆนน ยงคงมผลงานทสรางสรรคดวยกรรมวธนสงผลงานเขาประกวดอยางตอเนอง ซงผลสบเนองนนยงคงมาจากสถาบนการศกษาทางดานศลปะทมการเรยนการสอนทางภาพพมพใหความส าคญกบการพมพพนฐานตางๆ โดยภาพพมพตระแกรงไหมเองกเปนสวนหนงของภาพพมพพนฐานทยงมการถายทอดตอไปในสถาบนอดมศกษา ส าหรบการศกษาระดบพนฐานแลว ผเรยนควรรในหลกการเบองตนส าหรบการสรางแมพมพตระแกรงไหมเมอเขาใจแลวจงน าไปประยกตใชตามแตวตถประสงคของผเรยน เอกสารอางอง จฑารตน วทยา. ซลคสกรน. กรงเทพ : โรงพมพแหงจฬาลงกรมหาวทยาลย, 2558. ญาณวทย กญแจทอง. ศลปะภาพพมพสกรน. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศลปากร, 2555. ธนเดช วรวงษ. ศลปะภาพพมพตระแกรงไหม. [ม.ป.ท.] : มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร, มปป.. บรษทแฮนสกรนจ ากด. อปกรณและเครองมอการพมพสกรน [ออนไลน] // screen and pad printer co.ltd. - บรษทแฮนสกรนจ ากด, มปป.. - 27 0ct 2016. - http://www.handinks.com/. ศกดชย เกยรตนาคนทร. การพมพซลลสกรน. กรงเทพฯ : ส านกพมพสปประภา, 2548. ส านกศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง. ประวตการปนโอง [ออนไลน] // ส านก ศลปะและวฒนธรรม. - ส านกศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง, มกราคม 2546. - 15 มกราคม 2560. - http://culture.mcru.ac.th.

Documents

ภาพพิมพ์ตระแกรงไหม - Mahasarakham University · 2018-05-28 · ดวยระบบการพิมพ์ตระแกรงไหม สื่อการสอน