รัฐศาสตร์กับจิตวิทยา...ทฤษฎ จ ตว เคราะห ของซ กม นด ฟรอยด และทฤษฎ ผ น าของน

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ


สธ

มสธ มสธ

หนวยท 9รฐศาสตรกบจตวทยา

รองศาสตราจารย ดร.พรรณทพย ศรวรรษบศย

ชอ รองศาสตราจารย ดร.พรรณทพย ศรวรรษบศย

วฒ ค.บ. (การสอนภาษาองกฤษ) จฬาลงกรณมหาวทยาลย

M.Ed. (การประถมศกษา) University of North Carolina

Ph.D. (พฒนาการมนษย) University of North Carolina

ต�าแหนง รองศาสตราจารยประจ�าคณะจตวทยา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

หนวยทเขยน หนวยท 9

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

9-2 การวเคราะหการเมอง

หนวยท 9

รฐศาสตรกบจตวทยา

เคาโครงเนอหาตอนท 9.1 ความหมายและความสมพนธระหวางรฐศาสตรกบจตวทยา

9.1.1 ความหมายและความเปนมาของความสมพนธระหวางรฐศาสตรกบจตวทยา

9.1.2 ทฤษฎการศกษาวจยสหวทยาการรฐศาสตรกบจตวทยา

ตอนท 9.2 อทธพลของกระบวนการอบรมกลอมเกลาทางสงคมทมตอรฐศาสตร

9.2.1 การปลกจตส�านก การจงใจ และการสรางความรบผดชอบทางการเมอง

9.2.2 จตวทยาและพฤตกรรมทางการเมอง: การเลอกตงและการมสวนรวมของ

ประชาชน

ตอนท 9.3 ทฤษฎบคลกภาพผน�าทางจตวทยาและบคลกภาพผน�าทางการเมอง

9.3.1 จตวทยาผน�าทางการเมอง

9.3.2 การพฒนาบคลกภาพของผน�า

9.3.3 จตวทยาผตามในวถประชาธปไตย

ตอนท 9.4 จตวทยาการสอสารและการจดการความขดแยงทางการเมอง

9.4.1 ทฤษฎจตวทยาการสอสารกบพฤตกรรมทางการเมองของประชาชน

9.4.2 การจดการความขดแยงทางการเมองและสนตวธ

แนวคด1. ศกษาแนวคดทวไปของรฐศาสตรกบจตวทยาในแงของความหมาย ความเปนมาและ ความ

สมพนธระหวางรฐศาสตรกบจตวทยา นอกจากนใหภาพววฒนาการของทฤษฎทาง

รฐศาสตรทผสมผสานกบความรพนฐานทางจตวทยาในการอธบายพฤตกรรมของผน�า

และพฤตกรรมทางการเมองการปกครองในโลกยคปจจบนและอนาคต

2. เปนการศกษาความสมพนธระหวางรฐศาสตรและจตวทยา โดยใหรายละเอยดเนอหาของ

ทฤษฎจตวทยาทสมพนธกบวชารฐศาสตร เชน ทฤษฎการเรยนรของอลเบรต แบนดรา

ทฤษฎจตวเคราะหของซกมนด ฟรอยด และทฤษฎผน�าของนกโกโล แมคเคยเวลล

3. เปนการศกษาถงความสมพนธระหวางรฐศาสตรกบจตวทยา โดยการใชทฤษฎทาง

จตวทยา อธบายพฤตกรรมทางการเมองของบคคล ท�าความเขาใจระบบการเมองท เหมาะ

สมกบลกษณะวฒนธรรมและวถชวตของบคคล ตลอดจนการใชกระบวนการกลอมเกลา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

9-3รฐศาสตรกบจตวทยา

ทางสงคม พฒนาบคคลไปสเปาหมายทางการเมองทมประสทธภาพ ตลอดจนการใชทฤษฎ

ทางจตวทยาแกไขความขดแยงทางการเมองและสรางสนตสขในสงคม

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท 9 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมาย ความเปนมาและความสมพนธระหวางรฐศาสตรกบจตวทยาได

2. อธบายทฤษฎตาง ๆ ทเกยวของกบความสมพนธระหวางรฐศาสตรกบจตวทยา เชน ทฤษฎ

การเรยนรทางสงคมของอลเบรต แบนดรา หรอทฤษฎพฒนาบคลกภาพของอรค อรคสน

และสามารถน�าองคความรจากทฤษฎทางจตวทยามาอธบายพฤตกรรมทางการเมองและ

ใชพฒนาระบบการเมองใหมคณภาพได

3. อธบายลกษณะของผน�าและกระบวนการพฒนาบคลกภาพของผน�า และความส�าเรจใน

การน�าการพฒนาสนตวธโดยผน�าได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 9.1

ความหมายและความสมพนธระหวางรฐศาสตรกบจตวทยา

โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท 9.1 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท 9.1.1 ความหมายและความเปนมาของความสมพนธระหวางรฐศาสตรกบจตวทยา

เรองท 9.1.2 ทฤษฎการศกษาวจยสหวทยาการรฐศาสตรกบจตวทยา

แนวคด1. การศกษาเกยวกบรฐศาสตรกบจตวทยา มพนฐานความคดรวมกน นนคอหลกเหตและ

ผลทางรฐศาสตรและจตวทยา มพนฐานความคดเกดรวมกนจากแนวคดปรชญาของ

เพลโต อรสโตเตล และโสกราตส และจตวทยาเปนศาสตรทศกษาพฤตกรรมของมนษย

โดยวธวทยาศาสตร ฉะนน จงสามารถใชอธบายพฤตกรรมการเมองของบคคลได

2. แนวทางการศกษาเกยวกบรฐศาสตรและจตวทยา ไดรบความสนใจมานานแลว และใน

ปจจบนศกษาในกลมเลก ๆ ไมแพรหลาย แตไดมการพยายามฟนฟโดยการใชหลกการ

เรยนร พฤตกรรมการจดระบบการเมองในอนาคตใหดกวาในปจจบนทพฒนาระบบ

การเมองโดยรปแบบและทฤษฎทางการเมอง แตไมเชอมโยงกบการกนดอยดของสมาชก

สงคม

วตถประสงคเมอศกษาตอนท 9.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายและความเปนมาของความสมพนธระหวางรฐศาสตรกบจตวทยาได

2. อธบายการใชทฤษฎจตวทยาอธบายพฤตกรรมทางการเมองได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 9.1.1 ความหมายและความเปนมาของความสมพนธระหวาง

รฐศาสตรกบจตวทยา

รฐศาสตรเปนศาสตรทศกษามาเปนระยะเวลานานในเชงของปรชญา ตงแตสมยกรกโบราณใน

ทวปยโรป โดยศกษาแนวความคดของนกปรชญา เชน เพลโต อรสโตเตล ลอค เจฟเฟอรสน มารกซ เลนน

ตอมาศาสตรนพฒนาไปสสงคมศาสตร โดยการพฒนาทฤษฎขอสมมตฐานทางพฤตกรรมการเมองไดมการ

ศกษาวจยพฤตกรรมองคการในเชงสรางองคความรใหม ซงเปนองคความรทอาจไมเกดประโยชนโดยตรง

กบมนษยและสงคม แตเปนองคความรทผศกษาสนใจและอยากร การศกษาวจยในลกษณะนเกดขนทงใน

ยโรป และแผขยายเขาไปในทวปอเมรกา ในสหรฐอเมรกาวชารฐศาสตรสามารถเปนศาสตรทสอนใน

มหาวทยาลยหลงสงครามโลกครงท 2 ในครสตศตวรรษท 19 ตอนปลายซงเปนผลจากงานของวดโรว วลสน

(Woodrow Wilson) (1885) เรอง Congressional Government และการสอนยงคงเปนลกษณะศกษา

ทฤษฎทางการเมองในแนวปรชญา วอลเลอร ลปปแมนน (Waller Lippmann) (1914) เสนอแนวคดวา ความ

คดหรอทฤษฎทางการเมองอาจมความผดพลาดสง เพราะการเขยนทฤษฎนนปราศจากขออางองพฤตกรรม

มนษยในเชงประจกษ ฉะนน นกรฐศาสตรร นใหมในสหรฐอเมรกาจงหนมาสนใจศกษารฐศาสตรแนว

พฤตกรรมนยมมากขน ซงแนวพฤตกรรมนยมนสวนหนงคอ ทฤษฎทางจตวทยานนเอง นกรฐศาสตรให

ความสนใจศกษาในเชงการกระท�าทสอดคลองกบทฤษฎ เชน จะพฒนาพฤตกรรมประชาธปไตยในเยาวชน

ไดอยางไร พฤตกรรมการเลอกตงของประชาชนทวไปเกดขนเพราะอะไร ในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 การ

ศกษาพฤตกรรมทางการเมองเรมเกดขนแตเฉพาะเมอนกรฐศาสตรสนใจศกษาวาคนเลอกตงดวยเหตผล

อะไร หรอศกษาในลกษณะทพฒนาระบบการเมองตามทฤษฎ โดยศกษาเกยวกบทฤษฎทางการเมองเทานน

มไดมการศกษาพฒนาระบบการเมองทสอดคลองกบการเปนอยอนดของประชาชนทอยใตการปกครองนน

ในการศกษาวทยาศาสตร นกวทยาศาสตรศกษาสาเหตการเกดภยธรรมชาตตาง ๆ เพอปองกน และ

แกไขภยจากธรรมชาต เปนการศกษาวธเตอนภยและการปองกนตนเองจากคลนสนาม (TSUNAMI) หรอ

แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด แตในประวตศาสตรทผานมานกรฐศาสตรยงมไดศกษารปแบบการปกครองทจะ

ท�าใหเดกและเยาวชนมความเปนอยอนด หรอศกษาความเปนอยทดของประชาชน มไดศกษาวธการปองกน

ความขดแยงรนแรงทอาจน�ามาซงความหายนะของประชาชนและประเทศชาตทง ๆ ทมประวตศาสตร

การเมองเปนวฏจกรทสอนเราอยซ�าแลวซ�าเลา

ฮน เจ เอลเซนก (Han J. Eysenck)1 แสดงความเหนวา ในความสงบสขของประเทศชาต

และสงคมนนเกดจากความสงบสขในจตใจของมนษยนนเอง ความรนแรง ขดแยง จลาจล กเกดจากความ

รนแรง ขดแยงและกาวราวในใจของคนนนเอง

1 Han J. Eysenck. (1999). The Psychology of Politics. New Jersey, N.J.: Transaction Pub.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สมการทางจตวทยาทแสดงถง ผลกรรมของมนษยทเกดจากพฤตกรรม ไดแก

B = f (OE)

โดย B = พฤตกรรม O = พฤตกรรมทสงเกตได E = สงแวดลอม นนคอ พฤตกรรมของมนษย

เปนผลรวมของปฏสมพนธระหวางอนทรย (organism) และสงแวดลอม (environment) ซงหมายรวมถง

พฤตกรรมทางการเมองดวย

ปจจบนในยคของนกจตวทยารนใหม เชน อลเบรต แบนดรา (Albert Bandura)2 อธบายผลกรรม

ในลกษณะสมการปฏสมพนธตาม ภาพท 9.1 ดงน

B

P E

ภาพท 9.1 แสดงพฤตกรรมตามทฤษฎของแบนดรา

แบนดรา3 ไดอธบายวา พฤตกรรมของบคคล (B) จะเปนเชนไรนนอยทสงแวดลอม (E) คอ

กระบวนการถายทอดทางสงคมของครอบครว โรงเรยน ระบบการเมอง และระบบสงคมทเขาอยปฏสมพนธ

กบความเปนตวของเขาเอง (P) และการปฏสมพนธนจะสงผลตอทศทางการแสดงออกของพฤตกรรมของเขา

ตามตารางท 9.1

ตารางท 9.1 ตารางแสดงพฤตกรรมบคคลทางการเมอง

สงแวดลอมของสงคม

บคคลประชาธปไตย เผดจการ

ศกยภาพ

สง

มคณภาพ

สง

คบของใจ

สง

ศกยภาพ

ต�า

คบของใจ

สง

ผตาม

ทเชอฟง

2 A. Bandura. (1991). Self-Efficacy. New York, N.Y.: W.H. Freeman and Co. 3 Ibid.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทฤษฎทางรฐศาสตรทอยบนพนฐานทางจตวทยาในชวงครสตศตวรรษท 20 นกรฐศาสตรใหความสนใจศกษาทฤษฎทางการเมองบนพนฐานทาง

จตวทยา เชน ดอวสน (Dawsan) และเปอรวท (Prewitt) ไดเขยนหนงสอ ชอ The Political Socialization

(1969) ซงอธบายถงพฤตกรรมทางการเมองทเปนผลมาจากการอบรมเลยงด หรอสถาบนทางศาสนา ผลการ

วจยทางจตวทยาเปนจ�านวนมากชใหเหนวา ทศนคตทางการเมอง การมสวนรวมทางการเมองของบคคลเปน

ผลมาจากกระบวนการกลอมเกลาทางสงคมของแตละบคคล

อรค อรคสน (1969) ผเขยนหนงสอคลาสสก ชอ Childhood and Society (1963) ไดศกษา

บคลกภาพและแนวทางการด�าเนนชวตของ มารตน ลเธอร คง (Matin Luther King) (1998) และคานธ

(Gandhi) (1969) และชใหเหนวาคณธรรมและจรยธรรมทางการเมองของผน�าทางการเมองพฒนามาจากวถ

ทางด�าเนนชวตของเขา และขอมลทางประวตศาสตรการเมองยนยนแนวคดของนกรฐศาสตรยคใหม เชน พน

ฐานการท�างานเกยวกบศาสนาของ วดโรว วลสน (Woodrow Wilson) มลคอลม เอกซ (Malcolm, X) และ

มารตน ลเธอร คง (Martin Luther King) พนฐานทางกฎหมายของ คารล มารกซ (Karl Marx) หรอพน

ฐานการเปนชาวนาของ อบราฮม ลนคอลน (Abraham Lincoln) สงผลตอลกษณะความเปนผน�าของทาน

ผน�าในอดตทกลาวมาน ในปจจบน สแตนล เอ เรนชอน (Stanly A. Renshon)4 ไดเขยนบทความเรอง

William Jefferson Clinton's Psychology และมารกาเรต จ เฮอรแมนน ((Margaret G. Hermann)5

เขยนเรอง William Jefferson Clinton's Leadership Style โดยใชทฤษฎบคลกภาพทางจตวทยาเปน

แนวทางในการศกษาวจยแนวทางการศกษาทฤษฎรฐศาสตรบนพนฐานทางจตวทยานไดมการแบงแนวทาง

ไว 3 แนวทาง คอ

1. แนวทางทน�าขอคนพบจากทฤษฎและงานวจยทางจตวทยาเกยวกบมนษยชววทยามาศกษา

พฤตกรรมบคคล

2. แนวทางทน�าขอคนพบจากทฤษฎและงานวจยทเกยวกบการเรยนรทางสงคมมาอธบายทศทาง

ของพฤตกรรมบคคลหรอกลมบคคล

3. แนวทางทน�าขอคนพบจากทฤษฎและงานวจยทศกษาสภาพแวดลอมในสงคมทสงผลจงใจและ

สงผลทางออมใหบคคลเกดพฤตกรรม

1. แนวทางทน�าขอคนพบจากทฤษฎและงานวจยทางจตวทยาเกยวกบมนษยชววทยามาศกษา

พฤตกรรมบคคล ในการศกษาพฤตกรรมมนษย นกจตวทยา เชน ดารวน (Darwin) ฟรอยด (Freud) อธบาย

พฤตกรรมบคคลทเปนผลจากพนธกรรมและสรรวทยา หรอระบบการท�างานของสมอง ฟรอยด อธบายวา

พฤตกรรมของมนษยหลายอยางเกดจากแรงขบทางเพศและกลไกทางสรรวทยา แตนกจตวทยารนหลง เชน

แอดเลอร (Adler) อธบายวา พฤตกรรมบคคลนนนาจะมาจากอทธพลของกระบวนการทางสงคมมากกวา

4 S. A. Renshon. (1999). William Jefferson Clinton’s Psychology. In Jerrold M. Post. The Psychological

Assessment of Political Leaders. Ann Arbor: The University of Michigan Press.

5 Margaret G. Hermann. William Jefferson Clinton’s Leadership Style. In ibid.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แตตอจากแอดเลอร ฟรอยดไดอธบายวา สงคมประกตหรอการอบรมกลอมเกลาทางสงคม* (socialization)

สงผลตอบคลกภาพของคนโดยมปฏสมพนธกบความเตบโตของความเขมแขงของตนเอง (growth of self-

strength) นกจตวทยาทศกษาความตองการพนฐานของมนษยอกคนคอ อบราฮม มาสโลว (Abraham

Maslow) อธบายวา ความตองการพนฐานของมนษย ไดแก ความตองการทางสรระ (physical) ความมนคง

ในชวต (security) ความรกจากสงคม (social affection) ความภมใจในตน (self-esteem) และความ

ตระหนกในคณคาของตน (self-actualization) และมาสโลวอธบายวา เมอบคคลไมไดรบการตอบสนอง

ความตองการพนฐานนน มนษยอาจมพฤตกรรมทเบยงเบนเพอแสวงหาความตองการพนฐานน ซงสามารถ

น�ามาอธบายพฤตกรรมทางการเมองได ดงน บคคลใดททองยงหวเขาไมแสวงหาประชาธปไตยหรอใหความ

สนใจการเมองได บคคลทรสกวาไมเปนทตองการของใครกไมสามารถจะท�างานเสยสละเพอสวนรวมได

2. แนวทางทน�าขอคนพบจากทฤษฎและงานวจยทเกยวกบการเรยนรทางสงคมมาอธบายทศทาง

ของพฤตกรรมบคคลหรอกลมบคคล ทฤษฎทางจตวทยาของพาฟลอฟ (Pavlov) วตสน (Watson) สกนเนอร

(Skinner) แบนดรา (Bandura) อธบายวาพฤตกรรมของบคคลตองมสาเหต พฤตกรรมใดท�าแลวมผลด

ตามมา บคคลมแนวโนมทจะท�าพฤตกรรมนนเพมขน แตถาท�าแลวมผลราย พฤตกรรมนนกจะลดนอยลง

นอกจากน�าทฤษฎการเรยนรทางสงคมมาอธบายทศทางของพฤตกรรมบคคลแลว ทฤษฎพฒนาการมนษย

ของฌอง พอาเจต (Jean Piaget) อรค อรคสน (Erik Erikson) เรเน สปทซ (Rene Spitz) แฮร ฮารโลว

(Hary Harlow) กสามารถน�ามาอธบายทศทางของพฤตกรรมบคคลได เชน ลอวเรนช โคลหเบอรก (Law-

rence Kolhberg)6 อธบายวา พฤตกรรมของบคคลจะพฒนาขนตามวฒภาวะของเขา ใน 6 กฎเกณฑทาง

จรยธรรม ซงเรมตงแตวยเดกจนถงอายประมาณ 16 ป ซงไดแก

1) หลกเลยงการถกลงโทษ

2) ท�าเพอใหไดมาซงรางวล

3) ท�าเพอใหไดการยอมรบจากกลม

4) ปฏบตตามกฎระเบยบของสงคม

5) ปฏบตตามกตกาของสงคมและชมชน

6) ท�าสงทถกตองเพอสวนรวม

บคคลจะพฒนาจรยธรรมไปตามระดบวฒภาวะของตนเอง และพฤตกรรมจรยธรรมจะพฒนา ควบค

ไปกบการพฒนาทางสตปญญาของบคคล

3. แนวทางทน�าขอคนพบจากทฤษฎและงานวจยทศกษาสภาพแวดลอมในสงคมทสงผลจงใจและ

สงผลทางออมใหบคคลเกดพฤตกรรม การศกษาการจงใจหรอการโนมนาวพฤตกรรมนจะเนนพฤตกรรม

*ค�าวา aocialization นน ส�าหรบนกจตวทยาในอดตมกใชเปนค�าภาษาไทยวา “สงคมประกต” หรออาจใชวา “การถายทอด

ทางสงคม” แตนกรฐศาสตรนยมใชวา “การอบรมกลอมเกลาทางสงคม” ส�าหรบชดวชานบรรณาธการโดยความเหนขอบของคณะ

กรรมการผลตและบรหารชดวชาจงขอใชค�าวา “การอบรมกลอมเกลาทางสงคม”

6 อางใน พรรณทพย ศรวรรณบศย. (2547). การเปรยบเทยบพฤตกรรมจรยธรรมทางการเมองระหวางนกการเมองไทยและ

คนไทยผมสทธออกเสยงเลอกตง. รายงานการวจยทนรชดาภเษกสมโภช โรเนยวเยบเลม. คณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สงคมหรอพฤตกรรมกลมทสงผลตอพฤตกรรมของบคคล เราจะพบวา วฒนธรรมของแตละสงคมสงผลตอ

พฤตกรรมของบคคลแตกตางกน คนเอเชยจะกลนเลอดตวเอง เพอรกษาหนาสถานะทางเศรษฐกจของตน

ในขณะทคนอเมรกนจะแสดงฐานะและสภาพแทจรงของเศรษฐกจและแสดงความตองการของตนเองอยาง

ชดแจง วฒนธรรม คานยมและวธการอบรมเลยงดจะสะทอนออกในพฤตกรรมของบคคลในแตละสงคม

โดยสรปเราจะพบวา ในการศกษาอดตเราอาจมขอมลพฤตกรรมทางการเมองของผน�าในอดต ชวย

เสรมประสบการณทางการเมองใหเรา แตทฤษฎพฤตกรรมมนษยทางจตวทยาจะชวยใหเราสามารถ อธบาย

สาเหตของพฤตกรรมนน ๆ ได และสามารถท�านายพฤตกรรมทางการเมองในอนาคตไดในระดบหนง

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 9.1.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 9.1.1

ในแนวการศกษาหนวยท 9 ตอนท 9.1 เรองท 9.1.1

เรองท 9.1.2 ทฤษฎการศกษาวจยสหวทยาการรฐศาสตรกบ

จตวทยา

ในตนครสตศตวรรษท 19 นกรฐศาสตรศกษาการเมองในลกษณะการพยายามอธบายความมนคง

และไมมนคงหรอการเปนประชาธปไตยหรอไมเปนประชาธปไตยทางการเมอง โดยมไดใหความสนใจใน

พฤตกรรมของบคคล ชารลส เมอรเรยม (Charles Merriam) เปนนกรฐศาสตรคนแรกทน�าหลกวชาทาง

จตวทยาและสรรวทยามาเปนพนฐานในการศกษาการเมอง แตมไดเปนทรจกแพรหลาย คนทน�าศาสตรทาง

จตวทยามาเชอมโยงกบรฐศาสตรเพอท�านายอนาคตทางการเมอง โดยศกษาจากพฤตกรรมบคคล ไดแก ฮา

โรลด ดไวท ลาสเวลล (Harold Dwight Lasswell) (1902) และมนกรฐศาสตรอกหลายคนทศกษาตามแนว

ทฤษฎของเขา หนงสอทไดรบการอางองอยางแพรหลายของลาสเวลล คอ Psychology and Politics (1930)

เขาระบวา นกการเมองคอผลผลตของแรงผลกดนภายในของบคคลทสนใจในสวนรวม (public interest)

ตอมาในหนงสอชอ Power and Society (1990) ทฤษฎการตอบสนองทางจตวทยาถกน�ามาอธบายพฤตกรรม

ทางการเมองและการท�านายอนาคตทางการเมองชดเจนขน ในความสนใจเบองตนนน ลาสเวลสสนใจทจะ

วเคราะหกลมชนชนสงทมทกสงทอยากไดและเหนวาตนเองมคากวามวลชน ในหนงสอ Democratic Char-

acter (1991) เขาไดเนนความจ�าเปนของการแบงปนอ�านาจ การใหความนบถอและคานยมประชาธปไตย

โดยเฉพาะความไมเทาเทยมกนระหวางชนชนหรอการเหยยดผว ความคดของเพลโต มารกซ และเลนนใน

ครสตศตวรรษท 18 ไดแสดงออกชดเจนในงานของลาสเวลสในครสตศตวรรษท 19 โดยเขาชวาความส�าเรจ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ของการศกษาวเคราะหทางการเมองตองน�าทฤษฎทางจตวทยามาใช โดยเฉพาะการศกษาพฤตกรรมทางการ

เมองของบคคล

เฮอรเบรต ไฮเเมน (Herbert Hyman) (1959) ไดเขยนหนงสอเลมแรกทแสดงถงการพฒนาบคคล

ตงแตเกดจนเตบใหญเปนประชากรทมความรบผดชอบทางการเมอง คอ กระบวนการสงคมประกตทางการ

เมองหรอกระบวนการอบรมกลอมเกลาทางการเมอง (political socialization) ทจะอธบายถงการทคนจะ

เปนประชากรทมคณภาพ มความรบผดชอบทางการเมองหรอไมนนอยทเขาไดรบการอบรมเลยงด ไดรบการ

ศกษาและอยในระบบสงคมเชนไร เชนเดยวกนจากการศกษาของ เจมส เดวด บารเบอร (Jame David

Barber) (1972) ไดท�าการศกษาประธานาธบดของสหรฐอเมรกาตงแตประธานาธบดนกสน (Nixon) พบวา

รปแบบของบคลกภาพและลกษณะการเปนผน�า สามารถท�านายไดจากการอบรมกลอมเกลาของเขาตงแต

เยาววย การศกษาคนควาวจยโดยใชทฤษฎจตวทยาจงนาจะเปนแนวทางทเราจะวางหลกรฐศาสตรในอนาคต

ใหดกวาปจจบนได เพราะหากเราใชหลกการเรยนรพฤตกรรมมนษย เราอาจจดระบบการเมองในอนาคตให

ดกวาในปจจบนได นกจตวทยาในยคครสตศตวรรษท 19 ไดเสนอแนวคดทางการเมองไว เชน แนวคด

ทางการเมอง Walden Two ของสกนเนอร หรอในหนงสอ Beyond freedom and Dignity ทสกนเนอร

ไดเขยนไวในกลางครสตศตวรรษท 19 แสดงใหเหนถงระบบการปกครองแบบประชาธปไตยทลดชองวาง

ระหวางผใชแรงงานกบชนชนสงเพอขจดความขดแยงระหวางชนชน ขจดโจรผราย และน�ามาซงสงคมท

สนตสข หากนกรฐศาสตรสามารถน�ากฎของสกนเนอรมาใชในระบบการเมองในอนาคตได สงคม

ประชาธปไตยของไทยนาจะดกวาสงคมปจจบน

การคาดการณระบบการปกครองในอนาคตตามแนวอนาคตนยมนน อาจกระท�าไดโดยศกษา

ประวตศาสตรพรอมไปกบแนวคดของนกคดในปจจบนและกระบวนการถายทอดคานยม ความเชอทศนคต

ใหแกเยาวชน ซงเปนประชากรทรบผดชอบระบบการเมองการปกครองในอนาคตนนเอง



มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 9.2

อทธพลของกระบวนการอบรมกลอมเกลาทางสงคมทมตอรฐศาสตร


หวเรองเรองท 9.2.1 การปลกจตส�านก การจงใจ และการสรางความรบผดชอบทางการเมอง

เรองท 9.2.2 จตวทยาและพฤตกรรมทางการเมอง: การเลอกตงและการมสวนรวมของ

ประชาชน

แนวคด1. รฐศาสตรและการศกษาเกยวกบกระบวนการอบรมกลอมเกลา อนเปนแนวทางในการ

ปลกจตส�านกและสรางแรงจงใจใหเกดความรบผดชอบทางการเมอง

2. กระบวนการอบรมกลอมเกลาทางสงคมเปนศาสตรทางจตวทยาทสามารถใชพฒนา

พฤตกรรมทางการเมองของบคคลใหมความรบผดชอบ และมสวนรวมทางการเมองอยาง

มประสทธภาพ


1. อธบายการปลกจตส�านก การจงใจ และการสรางความรบผดชอบทางการเมองของบคคล

ได

2. ใชทฤษฎจตวทยาอธบายการพฒนาการมสวนรวมทางการเมองของบคคลได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 9.2.1 การปลกจตส�านก การจงใจ และการสรางความรบผดชอบ

ทางการเมอง

บคลกภาพของคนพฒนาจากกระบวนการอบรมกลอมเกลาทางสงคมของบคคล* (socialization

process) กระบวนการอบรมกลอมเกลาทางสงคมทมผลตอบคลกภาพของคนม ดงน

1. การอบรมเลยงดจากครอบครว

2. การศกษาในสถาบนการศกษา

3. อทธพลของการรบสารจากสอและอทธพลของชมชนและสงคม

4. วฒนธรรมพฤตกรรมกลมอาชพ

5. ระบบการปกครองและวฒนธรรมการเมองของประเทศ

คนและระบบการเมองจงมความสมพนธกน ตามภาพท 9.2 ดงน

ระบบการปกครอง

เผดจการ ประชาธปไตย

เผดจการ 1. เผดจการ 2. ลมเหลว

คน

ประชาธปไตย 3. ปฏรป 4. ประชาธปไตย

ภาพท 9.2 ความสมพนธของลกษณะคนและระบบการปกครอง

1. ถาคนถกกลอมเกลาจากสงคมใหเปนผมบคลกภาพเผดจการ และอยในระบบการปกครองแบบ

เผดจการเบดเสรจกจะไดสงคมเผดจการเบดเสรจ

2. ถาคนถกกลอมเกลาจากสงคมระบบเผดจการ เราตองการพฒนาสงคมใหมระบบการเมอง

ประชาธปไตยยอมเปนไปไมไดและเกดความลมเหลว

3. ถาคนถกกลอมเกลาโดยวถทางประชาธปไตย แตระบบการเมองเปนเผดจการ การปฏวตหรอ

ปฏรปโดยประชาชนจะตามมา

4. ถาคนถกกลอมเกลาโดยวถทางประชาธปไตยและระบบการเมองเปนระบบประชาธปไตย เราจะ

ไดสงคมประชาธปไตยทด

*ศพทจตวทยา จะใชค�าวา “กระบวนการสงคมประกต” หรอ “กระบวนการถายทอดทางสงคม”

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


การพฒนาบคลกภาพของผน�าเพอกาวไปสการเปนผน�าทยงใหญนนมอาจท�าไดในชวงเวลาสนภาย

ใต การบรหารยคใหมและการจดการทางการเมอง แตเปนประสบการณทสะสมการอยในสภาพแวดลอมทม

การเปลยนแปลงตลอดเวลา ท�าใหผน�าไดเรยนรและปรบตน ประสบการณเหลานท�าใหผน�าเกดการเรยนร

และพฒนา ผน�าลกษณะนเราเรยกวาเปนผน�าจากการสะสมประสบการณ (earned leader) ผน�าโดยก�าเนด

(born leader) นนเกดเฉพาะการสบทอดอ�านาจจากผใหก�าเนด เชน เกดเปนลกของประธานกรรมการบรษท

หรอเปนโอรสของพระเจาแผนดน ผทเกดมาดวยการก�าหนดภาระหนาทไวลวงหนาแลวนกมไดหมายความ

วาจะมลกษณะและบคลกภาพความเปนผน�าตดตวมาดวย แตบคลกภาพความเปนผน�าจะเกดไดโดยการ

ฝกฝนเรยนรจากตวแบบคอ บดาของเขาเองหรอครอบครวตองจดกระบวนการเรยนรให เชนเดยวกบผน�า

ทมาจากการเรยนรและสะสมประสบการณ แนนอนทสดการเรยนรลกษณะและทกษะความเปนผน�านตองม

ทนเบองตน (entering behaviors) เชน ตองมอาการครบ 32 ประการ มสตปญญาทเรยนรระดบสงไดคอ

IQ 120 โดยประมาณ และผน�าในยคปจจบนตองมวสยทศน (visions) ทพรอมจะรบการเปลยนแปลงใน

อนาคต ตองใจกวางยอมรบและมสวนรวมในการเปลยนแปลงเพอพฒนาความรใหม นายกรฐมนตร ทกษณ

ชนวตร บรรยายทสถาบนพระปกเกลา วนท 28 สงหาคม 2543 วา ผน�าทางการเมองในปจจบนตองมลกษณะ

เปนผน�าแบบมสวนรวม (participate leader) เนองจากรฐธรรมนญชน�าไปในทศทางใหมการบรหารแบบ

ประชาชนมสวนรวม ฉะนน ผน�าในปจจบนตองมลกษณะ 3 ประการ คอ 1) ตองพรอมทจะปรบสการ

เปลยนแปลง (adapted to change) 2) ตองบรหารจดการแบบมสวนรวม และ 3) ตองมการคดนอกกรอบ

และในขณะเดยวกนผน�าในปจจบนจะคดถงก�าไรขาดทนในลกษณะของการจดการบรษทใหญไมได พระบาท

สมเดจพระเจาอยหวฯ รชกาลท 9 ทรงมพระราชด�ารสวา การบรหารประเทศตองยอมขาดทนเพอก�าไร นน

คอ ลงทนขาดทนในระยะสน แตตองหวงผลก�าไรในระยะยาว เชน การลงทนทางการศกษา ตองไมหวงผล

ก�าไรในลกษณะตนทนก�าไร แตตองยอมขาดทนเพอก�าไรของชาต ในอนาคตทจะมคนมคณภาพมาพฒนา

ประเทศ เปนตน

การปลกฝงจตส�านก การจงใจ ความรบผดชอบทางการเมองตองเปนกระบวนการทพฒนามนษย

มาตงแตเยาววย

ในการพฒนามนษยนน สงคมมบทบาทในการถายทอดคณลกษณะ คานยม ทศนคตและความเชอ

สงคมจะหลอหลอมบคลกภาพของมนษยโดยการทมนษยจะรบและถายทอดสงตาง ๆ จากสงคมมา โดย

กระบวนการอบรมกลอมเกลา (socialization process) หนวยแรกของสงคมทเปนตวแทนสถาบนสงคมใน

การถายทอดคานยม ทศนคต และคณลกษณะตาง ๆ ของสงคมใหแกสมาชกของสงคมนนคอ ครอบครว

ฉะนน ครอบครวจงเปนหนวยของสงคมหรอองคกรทมความส�าคญอยางยงตอการสรางและพฒนาประชากร

ของสงคม นนหมายถง การสรางและพฒนาประชากรของประเทศนนเอง

“ครอบครว” ความหมายตามพจนานกรม หมายถงผรวมครวเรอน ไดแก สามภรรยาและบตร

นอกจากนนกสงคมวทยา นกจตวทยา ตางกใหความหมายของครอบครวในลกษณะทแตกตางกน ในความ

หมายทางสงคมวทยา ครอบครวคอรปแบบของการทบคคล 2 คน หรอกลมบคคลสรางแบบ (pattern) หรอ

โครงสราง (structure) ของการอยรวมกน ในความหมายของนกจตวทยา ครอบครวคอสถาบนทางสงคม

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แหงแรกทมนษยสรางขนจากความสมพนธทมตอกน เพอเปนตวแทนของสถาบนสงคมภายนอกทจะปลกฝง

ความเชอ คานยม และทศนคตกบสมาชกรนใหมของสงคม หนาทของครอบครวเดมนน นกสงคมวทยาได

ศกษาวาตองปลกฝงดานเศรษฐกจ ใหความรดานตาง ๆ ปกปองสวสดภาพ สนทนาการ นอกเหนอจากนใน

ปจจบนครอบครวตองปลกฝงคานยม หนาทความรบผดชอบตอประเทศชาตดวย7

นอกเหนอจากการพฒนาคนใหมคณภาพ อปนสยดานเศรษฐกจจะถกบมเพาะจากครอบครว ถา

เดกเตบโตมาในครอบครวทมวนยทางการเงน เดกกจะเปนคนมวนยในการใชจาย

เดกทถกเลยงดมาในครอบครวประชาธปไตยกจะมจตส�านกประชาธปไตย โดยการเลยนแบบ

พฤตกรรมของพอแมหรอบคคลอนทใกลชดในครอบครว สวนเดกทเตบโตมาในครอบครวเผดจการจะ

เปนคนมวญญาณประชาธปไตยในอนาคตไดยากมาก

นอกเหนอจากสถาบนครอบครว โรงเรยนและสถานการศกษากเปนแหลงการบมเพาะลกษณะนสย

ความเชอ คานยม และทศนคตทางการเมองใหแกเยาวชนเชนกน เพราะความเปนประชาธปไตยนนมอาจเกด

ขนไดจากการปลกฝง สงสอนดวยวาจา แตหากตองแสดงพฤตกรรมประชาธปไตยและเปนตวแบบใหเยาวชน

จงจะเกดการเรยนรได ครตองมจตใจกวางขวางยอมใหเดกพดมากกวาทจะพดใหเดกฟงแตฝายเดยว แตใน

ขณะเดยวกน การเปนประชาธปไตยกมใชใหเดกท�าอะไรตามใจชอบ แตเดกตองเรยนรความถกตอง รทจะ

ก�าหนดกฎระเบยบทถกตองและตองปฏบตตามกฎระเบยบนนเอง เชน หากครหามเดกทานอาหารในชนเรยน

ครกไมสามารถน�าอาหารมาทานในชนเรยนใหเดกดได เปนตน การเพาะบมจตส�านกตองท�าอยางจรงจง

สม�าเสมอและตองมการก�าหนดเปาหมายเปนขนตอนใหชดเจน

ฉะนน จะเหนวาครอบครวและสถานศกษามความส�าคญตอเอกตบคคล (individual) เปนอยางยง

การสรางและพฒนาเยาวชนเปนสงส�าคญเพราะความลมเหลวของเยาวชนคอความลมเหลวของประเทศชาต

แตคนทตระหนกเชนนมนอยคนนก ในประเทศทเจรญแลวนนเขาจะไมเลอกคนทประสบความลมเหลวใน

ชวตครอบครวเขามาบรหารประเทศชาตของเขาเลย ถาตราบใดเรายงไมใหความส�าคญแกสถาบนอนเปน

พนฐานในการพฒนาประชากรของชาต ประเทศไทยเราจะกาวไปสความเปนชาตผน�านนคงจะกระท�าไดยาก

กลไกในการแกไขปญหาสงคมนนคงมใชแกปญหาเศรษฐกจใหเจรญไดเทานน แตการพฒนาและ

สงเสรมพฤตกรรมสงคมนตางหากคอหวใจของการพฒนาความมนคงของชาต และหากสถาบนทางสงคม

สามารถพฒนาบคคลใหมคานยม ความเชอและทศนคตประชาธปไตยทถกตอง กระบวนการทางการเมองก

จะพฒนาไปสระบอบประชาธปไตยทสมบรณ



7 พรรณทพย ศรวรรณบศย. (2545). จตวทยาครอบครว (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 9.2.2 จตวทยาและพฤตกรรมทางการเมอง: การเลอกตง

และการมสวนรวมของประชาชน

การเลอกตงการเลอกตงตวแทนประชาชนเปนกระบวนการทางการเมองอยางหนง ในระบบการปกครองทเชอวา

อ�านาจอธปไตยหรออ�านาจสงสดในการปกครองเปนของปวงชน ซงพฒนาขนแทนระบบการปกครองทถอคต

อ�านาจอธปไตยเปนของบคคลใดบคคลเดยวหรอคณะบคคล โดยอางความมคณสมบตพเศษบางประการ

เปนเครองมอใหความชอบธรรมในอ�านาจปกครองของตน การเลอกตงเปนกระบวนการทสรางความชอบ

ธรรมใหแกอ�านาจการปกครองใหเปนไปโดยสนต การเลอกตงทเปนไปตามกฎเกณฑกตกา เปนการตอสเพอ

ใหไดมาซงอ�านาจปกครองโดยยอมรบผลการตดสนของผเลอกตง ฝายทชนะการเลอกตงจะไดรบมอบอ�านาจ

จากประชาชนใหท�าการปกครองบานเมอง ในชวงระยะเวลาทก�าหนดไว

1. วตถประสงคของการเลอกตง

1.1 ประชาชนมเจตนาทจะออกเสยงเลอกตงเพอเลอกคณะบคคลเขาท�าการปกครองแทนตน

มอ�านาจในการปกครอง ณ ทนหมายถง อ�านาจในการบรหารประเทศ ซงผใชอ�านาจน ไดแก รฐบาล สวน

อ�านาจในการควบคมการบรหาร การออกกฎหมาย คอ อนมตกฎหมาย พจารณานโยบายทรฐบาลเสนอรวม

ตลอดถงการควบคม ตรวจสอบใหมการปฏบตตามกฎหมายและนโยบาย องคการทใชอ�านาจนไดแก รฐสภา

โดยเฉพาะสภาผแทนราษฎร

1.2 รฐบาลเคารพในเจตนารมณของผเลอกตง ผบรหารรฐตองมความซอสตยรบผดชอบ โดย

เฉพาะการเสยสละเพอประโยชนของประชาชนสวนรวมดวยการปกครองอยางมระเบยบวนยและมความ

ยตธรรมเสมอภาค เนองจากการทประชาชนเลอกผแทนเขาไปท�าหนาทใชอ�านาจอธปไตยแทนตนนน กเพอ

วตถประสงคทส�าคญยงคอ ความสข ความมนคง และความปลอดภยในชวต รางกาย และทรพยสน เพอให

ไดมาซงหลกประกนความมนคงและปลอดภยในสทธเสรภาพและความเสมอภาค เมอใดคณะผแทนไมอาจ

สนองตอบความตองการดงกลาว แตกลบใชไปในทางทขาดจรยธรรมกอใหเกดความเดอดรอนและเสยหาย

แกประชาชน การเลอกตงกไมมความหมายทแทจรง แตจะเปนเพยงเครองมอเพออางความชอบธรรมในการ

ปกครองของผใชอ�านาจปกครอง

2. จตวทยาการเลอกตง การเลอกตงทจะมผลสนองตอบตอวตถประสงคของการเลอกตงในระบอบ

ประชาธปไตย ขนอยกบเงอนไขหลายประการ ไดแก

2.1 ความเปนอสระแหงการเลอกตง หมายถง การแสดงเจตนารมณในการเลอกตงจะตอง

เปนอสระเสรปราศจากการบบบงคบขมขดวยประการใด ๆ ไมวาจะเปนการใหอามสสนจาง หรอการใชอทธพล

บบคน หลกการหรอเงอนไขขอนมรากฐานมาจากความเชอทวาสทธในการมสวนรวมการใชอ�านาจอธปไตย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


นนเปนของประชาชนทกคน ซงการไดมาซงสทธดงกลาวเปนผลของการตอสและววฒนาการทางประวตศาสตร

การเมองอนยาวนาน ในเมอประชาชนเปนผทรงสทธกยอมขนอยกบการวนจฉยของประชาชนเองวาตนเอง

ตองการจะใชสทธของตนมากนอยเพยงใด องคการของรฐไมควรแทรกแซงหรอสงการใหประชาชนตองกระท�า

การอยางใดอยางหนง หมายความวา องคการของรฐหรอบคคลใดบคคลหนงจะตองไมบบบงคบใหประชาชน

คนใดคนหนงไปออกเสยงเลอกตง หรอไมไปออกเสยงเลอกตง การเลอกตงทประชาชนขาดอสระในการตดสน

ใจเลอกผแทนปวงชน ผปกครองจะอางวาตนมอ�านาจโดยชอบธรรมไมได

2.2 การก�าหนดระยะเวลาของการเลอกตง หมายถง การจดใหมการเลอกตง ตามก�าหนด

ระยะเวลา เชน 3 ป 4 ป หรอ 5 ป ทงน เพอใหประชาชนมโอกาสตรวจสอบการปฏบตหนาทของผแทนทเลอก

ไปวาไดหรอไมไดปฏบตไปตามเจตนารมณของประชาชน ซงเปนเงอนไขเพอใหประชาชนสามารถเปลยนแปลง

ตวผแทนปวงชนไดโดยสนตวธ ผทไดรบเลอกไปท�าหนาทรฐบาล หากใชอ�านาจโดยชอบธรรมในระหวางท

อยในอ�านาจ เมอครบวาระแลวกมโอกาสทจะไดรบความไววางใจจากประชาชนและไดรบเลอกเขามาใหมตาม

ทฤษฎกลมพฤตกรรมนยมทวาผลกรรมทออกมาดบคคลกจะเลอกเปนเชนนนอก

2.3 การเลอกตงทยตธรรม หมายถง การเลอกตงทบรสทธเปนไปตามตวบทกฎหมายและ

เจตนารมณของกฎหมาย ปราศจากการครอบง�าและเลหทางการเมอง ปราศจากการใชอทธพลทางการเมอง

หรอทางเศรษฐกจ นกการเมองหรอขาราชการทอยในต�าแหนงหากใชอ�านาจหนาทของตนเพอใหไดมาซง

คะแนนสนบสนน หรอใชอปกรณเครองใชของราชการในการหาเสยง หรอผทมก�าลงทางเศรษฐกจเขมแขง

กวาใชเงนทองทมเทในการหาเสยง หรอซอคะแนนเสยงเพอตนเอง หรอสนบสนนผสมครทตนสนบสนน เชน

นกจะขาดความยตธรรมในการเลอกตง นอกจากนการตอส แขงขนระหวางผ สมครรบเลอกตงหรอ

พรรคการเมองจะตองเปนไปอยางอสรภาพในขอบเขตของกฎหมายและเจตนารมณของกฎหมายทมพนฐาน

อยบนความยตธรรมและความเสมอภาค

2.4 หลกการใหสทธเลอกตงเปนการทวไป หมายถง การใหสทธเลอกตงแกประชาชนทวไป

โดยไมมการกดกนหรอจ�ากดสทธบคคลหนงบคคลใดเปนพเศษ เนองมาจากเชอชาต เพศ หรอสถานภาพ

ทางเศรษฐกจสงคม

การจดระบบการเลอกตงใหโปรงใส ใหการศกษาแกประชาชน ท�าใหประชาชนตระหนกถงผลเสยท

จะไดรบ เขาจะตระหนกในความรบผดชอบของตน โดยท�าใหเขาเหนไดวาการเลอกตงท�าใหนกการเมองมา

จากประชาชนและท�าใหผแทนราษฎรตองผกพนกบประชาชนตองมาจากประชาชน การเลอกตงจะเกดผลด

ตอระบบการปกครองแบบประชาธปไตยได นกการเมองและประชาชนตองมความซอสตย มความรบผดชอบ

ในหนาทของตน การด�าเนนการหาเสยงเลอกตงและการลงคะแนนเสยงตองเปนไปดวยความบรสทธยตธรรม

ทงน องคกรอสระคณะกรรมการการเลอกตงตองด�ารงความเปนกลางอยางแทจรงเพอใหการเลอกตงมความ

หมายตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


จตวทยาการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนพฤตกรรมทางการเมองเปนการกระท�าตาง ๆ ของมนษยทอยรวมกนเปนกลม มการจดระบบการ

ปกครองเพอการอยรวมกนอยางมสนตภาพ และมสงคมทสงบสข จมพล หนมพานช8 อธบายวา ในการศกษา

พฤตกรรมทางการเมองอาจศกษาได 3 แนวทาง คอ แนวทางจตวทยาการเมอง แนวทางกลมการเมอง และ

แนวทางระบบการเมอง

แนวทางจตวทยาการเมองทน�ามาศกษาในการวจยครงน เปนการศกษาพฤตกรรมของบคคลมาก

กวาการศกษาระบบการเมอง แนวทางนยดตวบคคล (individual) เปนหนวยในการวเคราะห เนองจาก

พฤตกรรมทางการเมองของบคคลเปนสงส�าคญตอระบบการเมองและความมนคงทางการเมอง ไมวาตวบคคล

นนจะเปนนกการเมอง ขาราชการ ประชาชน หรอกลมผลประโยชนตาง ๆ มากกวาตวสถาบน องคกร หรอ

รปแบบทางการเมอง โดยทวไปการศกษาจะเนนบคลกภาพของบคคลทางการเมอง ภาวะผ น�า ศกษา

พฤตกรรมทางการเมองของคน ไดแก พฤตกรรมการเลอกตง ความรบผดชอบทางการเมองของบคคล และ

ทศนคตของบคคลทมตอการเมอง ตอการก�าหนดรปแบบทางการเมอง มงานวจยเปนจ�านวนมากทระบวา

ขาราชการการเมองนนเปนตวจกรทส�าคญในการก�าหนดความเจรญของประเทศหรอความสขของประชากร

ในประเทศนน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดยเดช9 ทรงพระราชทานกระแสพระราชด�ารสแกขาราชการ

และประชาชนชาวไทยไว ดงน

“การรกษาอสรภาพและความเปนไทยใหด�ารงมนคงยนยงไป ถอวาเปนกรณยกจอนส�าคญสงสด

นอกจากตองอาศยการบรหารประเทศทฉลาด สามารถและสจรตเปนธรรมแลว ยงตองอาศยความรวมมอ

สนบสนนจากประชาชนทวประเทศดวย คอ ประชาชนแตละคนจะตองขวนขวายสรางสรรคประโยชน และ

ด�ารงอยในคณธรรมอนสมควรแกฐานะของตน

คณธรรมททกคนควรจะศกษาและพรอมน�ามาปฏบตมอย 4 ประการ

ประการแรก คอ การรกษาความสจ ความจรงใจตอตนเองทจะปฏบตแตสงทเปนประโยชนและเปน

ธรรม

ประการทสอง คอ การรจกขมใจตนเอง ฝกใจตนเองไมใหประพฤตลวงความสจความดนน

ประการทสาม คอ การอดทน อดกลน และอดออมทจะไมประพฤตลวงความสจรต ไมวาจะดวย

เหตประการใด

ประการทส คอ การรจกละวางความชว ความทจรต และรจกสละประโยชนสวนนอยของตน เพอ

ประโยชนสวนใหญของบานเมอง

คณธรรม 4 ประการน ถาแตละคนพยายามปลกฝงและบ�ารงใหเจรญงอกงามขนโดยทวกนแลว จะ

จะชวยใหประเทศชาตบงเกดความสข ความรมเยน และมโอกาสทจะปรบปรงพฒนาใหมนคงกาวหนาตอไป

ไดดงประสงค”

8 จมพล หนมพานช. (2533). การวเคราะหทางรฐศาสตร. ใน เอกสารการสอนชดวชาประสบการณวชาชพรฐศาสตร (เลม 2

หนวยท 8). นนทบร: สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

9 สยามจดหมายเหต (16-22 เมษายน 2525). น. 428.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ รชกาลท 9 ทรงยดหลกทศพธราชธรรมในการเปนประมขของชาต

หาก นกการเมองไทยจะเจรญรอยตามเบองพระยคลบาทเพยงครงหนง ความเสอมของสถาบนการเมองก

คงจะลดนอยไป

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราชสกลมหาสงฆปรนายก ทรงกลาวในงานพระนพนธวา

เมอคนเรามต�าแหนงและความรบผดชอบ เราตองสงวรไวเสมอวา ยงเรามอ�านาจยศฐาบรรดาศกดสงขนเพยง

ใด สงทจะท�าใหจตใจของเรามกเลสและลมหลงกจะยงเพมขนทวขน10

ในทางการเมองนน นกรฐศาสตรไดแบงมนษยในสงคมออกเปนสองสวน คอ ผปกครอง อนไดแก

นกการเมอง และผอยใตปกครอง อนไดแก ประชาชน โดยทบคคลทง 2 กลม มหนาทรวมกนคอ การประสาน

ผลประโยชนเพอความสงบสข สวสดภาพ และการคงอยของสงคมไทยโดยสวนรวม โดยอาศยปจจยทส�าคญ

คอ จรยธรรม

จรยธรรมทางการเมอง หรอคณธรรมในการปกครองทควรม ไดแก

1. สงคหวตถ คอ ธรรมทชวยยดเหนยวใจคนและประสานหมชนไวในสามคคธรรม ไดแก

1.1 ทาน คอ การให การเออเฟอเผอแผ เสยสละ แบงปน การชวยเหลอ สงเคราะหดวยปจจย

ส ทน หรอทรพยสนสงของ ตลอดจนใหความรความเขาใจขอแนะน�าศลปวทยาตาง ๆ

1.2 ปยวาจา วาจาเปนทนารก คอ กลาวค�าสภาพ ไพเราะนาฟง ชแจงแนะน�าสงทเปนประโยชน

มเหตผล มหลกฐาน ชกจงใจทางทดงามหรอค�าแสดงความเหนอกเหนใจ ใหก�าลงใจ รจกพดใหเกดความ

เขาใจด เกดความไมตรสมานสามคค ท�าใหรกนบถอและชวยเหลอเกอกลกน

1.3 อตถจรยา บ�าเพญประโยชน คอ การชวยเหลอดวยแรงกาย และการขวนขวายชวยเหลอ

กจกรรมตาง ๆ การบ�าเพญสาธารณประโยชน รวมทงการชวยเหลอแกไขปญหาและการปรบปรงสงเสรมใน

ดานจรยธรรม

1.4 สมานตตตา ความมตนเสมอ คอ วางตนเสมอตนเสมอปลาย ใหความเสมอภาค ปฏบต

สม�าเสมอกนตอคนทงหลายและเสมอในทกขสข คอ รวมทกขรวมสข รวมรบร รวมแกปญหาใหเกดประโยชน

สขรวมกน

2. พรหมวหาร คอ ธรรมประจ�าใจของผประเสรฐหรอผมจตใจยงใหญกวางขวาง ไดแก

2.1 เมตตา ความรก ความปรารถนาดมไมตร ตองการชวยเหลอใหทกคนประสบประโยชน

และความสข

2.2 กรณา ความสงสาร อยากชวยเหลอผอนใหพนจากความทกข ใฝใจทจะปลดเปลอง บ�าบด

ความทกขยากเดอดรอนของคนและสตวทงปวง

2.3 มทตา ความเบกบานยนดเมอเหนผอนอยดมสข กมใจแชมชนเบกบาน เมอเหนเขาประสบ

ความส�าเรจงอกงามยงขนไปกพลอยยนดบนเทงใจดวย

2.4 อเบกขา ความวางใจเปนกลาง มจตราบเรยบ ไมเอนเอยงดวยรกหรอชง มองเหนการท

บคคลจะไดรบผลดหรอชว สมควรแกเหตทตนประกอบ พรอมทจะวนจฉย วางตนและปฏบตไปตามความ

เทยงธรรม

10 Somdhed Pra Nyansungvara. (1993). A Special Sermon. n.p.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3. สาราณยธรรม คอ ธรรมเครองใหระลกถงกน ผกความสมพนธกบผอนทเปนเพอนรวมงาน รวม

กจกรรมหรอรวมชมชน ไดแก

3.1 เมตตากายกรรม ตงกายกรรมทประกอบดวยเมตตาตอเพอนรวมงาน รวมกจการ รวม

ชมชน คอ ชวยเหลอกจธระตาง ๆ ดวยความเตมใจ แสดงกรยาอาการสภาพ เคารพนบถอกนทงตอหนา และ

ลบหลง

3.2 เมตตาวจกรรม ตงวจทประกอบดวยเมตตา คอ ชวยบอกแจงสงทเปนประโยชน สงสอน

หรอแนะน�าตกเตอนดวยความหวงด แสดงวาจาสภาพ แสดงความเคารพนบถอกนทงตอหนาและลบหลง

3.3 เมตตามโนกรรม ตงมโนกรรมทประกอบดวยเมตตา คอ ตงจตปรารถนาด คดท�าสงท

เปนประโยชนแกกน มองกนในแงด มหนาตายมแยมแจมใสตอกน

3.4 สาธารณโภค แบงปนลาภผลทไดมาโดยชอบธรรม แมจะเปนของเลกนอยกแจกจาย

ใชสอยบรโภคทวกน

3.5 สลสามญญตา มความสจรตดงาม รกษาระเบยบวนยของสวนรวม ไมท�าตนใหเปนทนา

รงเกยจ หรอเสอมเสยแกหมคณะ

3.6 ทฏฐสามญญตา มทฏฐดงามเสมอกน มความเหนชอบรวมกน ตกลงกนไดในหลกการ

ส�าคญทน�าไปสการหลดพน ก�าจดทกขและแกปญหารวมกน

ในการศกษาการเมองนน ผศกษาตองศกษาประเดน ตอไปน

1. ระบบการเมอง นกวจยทางรฐศาสตรไดศกษาระบบการเมองในลกษณะของการเปรยบเทยบ

ระหวางปจจยน�าเขา (inputs) และปจจยผลผลต (outputs) ไดแก นโยบายหรอการตดสนใจของรฐบาล

เพอก�าหนดเปนนโยบายไปสการปฏบต จ เอ อลมอนด11 ไดแสดงโครงสรางหนาทของระบบการเมองไวตาม

ตารางท 9.2 ดงน

ตารางท 9.2 โครงสรางหนาทของระบบการเมอง

โครงสรางหรอกลม หนาท

กลมผลประโยชน สนบสนนซงผลประโยชนรวมกน

พรรคการเมอง การรวบรวมผลประโยชน

รฐบาล จดท�านโยบาย

รฐสภา กลนกรองนโยบายและกฎหมาย

ระบบราชการ ปฏบตตามนโยบาย

ศาล ตดสนบงคบคด

11 Gabriel, A. Almond & G. Bingham Powell, Jr. (1978). Comparative Politics: System, Process and Policy.

Boston: Little Brown and Co. p. 7.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2. แนวพฒนาทางกระบวนการทางการเมอง เราอาจศกษาพฤตกรรมทางการเมองของบคคลได

จากแนวพฒนาทางกระบวนการทางการเมอง ซงพฒนาจากบคลกภาพทางการเมอง วฒนธรรมทางการเมอง

และการมสวนรวมทางการเมอง

2.1 บคลกภาพทางการเมอง ในปจจบนนกวชาการพบวา ประสทธภาพทางการเมองมกขนอย

กบคณภาพของผน�าทางการเมอง การเมองจะพฒนาไปทศทางใดยอมขนกบคณภาพของบคคลทเปนสมาชก

ของระบบการเมองนน ๆ

2.2 วฒนธรรมทางการเมอง เปนเรองของสภาวะทางจตและความร ตาง ๆ ทมสวนก�าหนด

พฤตกรรมทางการเมองของบคคลในสงคม เปนแบบแผนพฤตกรรมทมความตอเนอง จากการอบรมกลอม

เกลาทางการเมองทน�าไปสการแสดงออกทางการเมอง วฒนธรรมทางการเมองแบง ออกเปน 3 รปแบบ คอ

2.2.1 วฒนธรรมทางการเมองแบบ Parochial Political Culture เปนวฒนธรรมท บคคล

ไมมความรความเขาใจในระบบการเมอง ไมคดวาตนมสวนรวมทางการเมอง วฒนธรรมทางการเมองแบบน

ปรากฏอยในสงคมหรอชนเผาทมการปกครองแบบไมสลบซบซอน

2.2.2 วฒนธรรมทางการเมองแบบ Subject Political Cuture เปนวฒนธรรมทาง

การเมองทบคคลมลกษณะยอมรบอ�านาจของรฐบาล มความรความเขาใจเกยวกบการเมองแตไมสนใจทจะ

มสวนรวมทางการเมองทกกระบวนการ ปรากฏอยในสงคมทไมสนบสนนวถทางประชาธปไตย

2.2.3 วฒนธรรมทางการเมองแบบ Participant Political Cuture เปนวฒนธรรมทาง

การเมองทบคคลเขาใจในระบบการเมอง และตองการเขาไปมสวนรวมทางการเมอง ปรากฏอยในสงคม

ประชาธปไตย

2.3 การมสวนรวมทางการเมอง การมสวนรวมของประชาชนมความส�าคญตอการก�าหนด

ทศทางของระบบการเมอง การมสวนรวมแบงเปน 2 ลกษณะ คอ

2.3.1 การมบทบาทในชมชน เชน เปนสมาชกพรรค การลงคะแนนเสยง การรณรงค

หาเสยงใหพรรคการเมอง เปนตน

2.3.2 กจกรรมการมสวนรวมทางการเมองในระดบทองถน คอ รวมท�างานกบกลมการ

เมองทองถน บรจาคเงนใหพรรคการเมอง เขาประชมทางการเมอง ชกชวนใหผอนไปลงคะแนนเสยง เลอก

ตง ท�างานใหพรรคการเมอง รบฟงขาวสารการเมอง สงจดหมายแสดงความคดเหนทางการเมองไปตาม

สอมวลชน เปนตน

การทประชาชนมสวนรวมทางการเมองแตกตางกนออกไปน สาเหตอาจเปนเพราะทศนคตทาง

การเมองสวนบคคล หรอแมแตอาจเปนผลมาจากสภาวะทางการเมองดวยกได

3. องคประกอบและเทคนควธทางการเมอง การทจะท�าใหสถาบนการปกครองกบประชาชน

สามารถประสานไปในทศทางเดยวกนไดนน องคประกอบและเทคนควธทางการเมองเปนสงทส�าคญยง

องคประกอบและเทคนควธน ไดแก

3.1 ชนชนน�าทางการเมอง ซงหมายถงกลมบคคลทมอ�านาจและอทธพลในแตละสาขาวชาชพ

ในสงคม ในความคดของ มลส12 ก�าหนดวาชนชนน�าม 3 กลม คอ ชนชนน�าทางการเมอง ทางเศรษฐกจและ

12 C. Wright Mill. (1956). The Power Elite. New York, NY: Oxford University Press. p. 176.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทางการทหาร ความส�าคญของชนชนน�าแตละกลมนนขนอยกบลกษณะของสงคมนน ๆ วาเปนสงคม

เกษตรกรรมหรอสงคมอตสาหกรรม

3.2 กลมผลประโยชน การเกดกลมในสงคมเปนลกษณะธรรมชาตของสงคม เพราะทศนะ

และความคดของมนษยยอมแตกตางกนไปตามการด�าเนนชวตของคน อนน�าไปสความแตกตางทางผล

ประโยชน เพราะตางคนมเหตผลในการด�าเนนชวตของตน โดยมพนฐานอยบนความรกตนเอง (self-love)

ดงนน ความขดแยงระหวางกลมทมผลประโยชนตางกนยอมเกดขนตามธรรมชาต ฉะนน การพยายามขจด

ความขดแยง และการรวมกลมทางการเมองจงเกดขนอยเนอง ๆ

3.3 พรรคการเมอง พรรคการเมองเปนกลไกการวางรากฐานความมนคงของสงคมทาง

การเมอง การพฒนาการเมองใหมนคงไดนน มองคประกอบหลกอย 4 ประการ คอ

1) การมความสามารถในการปรบตวเอง

2) การมขนตอนทแนนอนในการจดการพรรค

3) การมความยดหยน

4) การมความเปนอสระ

ทง 4 ประการนน�าความเปนปกแผนมาสพรรคการเมอง

3.4 การสอสารทางการเมอง การสอสารทางการเมองเปนหวใจหลกของพฤตกรรมทางการ

เมองของมนษยในสงคม เพราะการสอสารสามารถสรางความเขาใจทางการเมองทตรงกนใหเกดขนได

ประเดนส�าคญของการสอสารทดตองอาศยปฏสมพนธของกลมคน หากไมมการปฏสมพนธการตดตอสอสาร

ทดยอมไมเกดขน การสอสารทางการเมองจะกลาวในตอนตอไป

4. การตดสนใจทางการเมอง การศกษาพฤตกรรมทางการเมองนนเกดขนไดจากการตดสนใจทาง

การเมองของประชาชน การตดสนใจทางการเมองนนมอย 2 ทาง คอ 1) ประชาพจารณ และ 2) การลงคะแนน

เลอกตง

4.1 ประชาพจารณ คอ การแสดงออกซงทาทหรอความเชอของผทมความสนใจในปญหาของ

บานเมอง การแสดงออกนเปนพฤตกรรมทางการเมองทตงอยบนสมมตฐานวา ประชาชนทวไปมความร ความ

เขาใจอยางมเหตผล และมความตองการใหน�ามตมหาชนมาบญญตเปนระเบยบของสงคม

4.2 การลงคะแนนเสยงเลอกตง การลงคะแนนเสยงเลอกตงเปนพฤตกรรมทางการเมองท

ส�าคญยงตอระบบการเมองแบบประชาธปไตย เพราะเปนวถทางทประชาชนจะควบคมนกการเมองไดโดย

การลงคะแนนเสยงเลอกตง

หนาทส�าหรบประชาชนในการมสวนรวมทางการเมองทตองแสดงความรบผดชอบนน นอกจากการ

ตองไปออกเสยงเลอกตงแลว ประชาชนยงคงตองตดตามการท�างานของผทตนออกเสยงเลอกไปในเรองตอ

ไปน

1. การประชมสภาผแทนราษฎร (Parliament meeting) เปนการประชมทมรากฐานมาจากระเบยบ

การประชมแบบรฐบาลของประเทศองกฤษ โดยมงสงเสรมหลกการส�าคญ คอ13

13 มงกร ชยชนะดารา. (2516). ระเบยบการประชม. กรงเทพฯ: วาทสมาคมแหงประเทศไทย. น. 8-9.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1) เพอใหมความคลองตวในการปรกษาหารอกน และเพอสงเสรมความรวมมอและความ

เปนน�าหนงใจเดยวกน

2) ผรวมประชมแตละคนมสทธ เอกสทธ และพนธกรณเทาเทยมกน

3) ตกลงใจรวมกนดวยเสยงขางมาก

4) ใหความคมครองแกสทธของเสยงขางนอย

5) ผรวมประชมแตละคนมสทธทจะรวมอภปรายขอเสนอทงมวลทจะตองลงมตอยางสมบรณ

และอยางเสร

6) ทกคนทรวมประชมมสทธทจะไดร ความหมายของปญหาหรอญตตใด ๆ ทเสนอในท

ประชม ตลอดจนผลทจะเกดขนจากขอเสนอนน ๆ

7) การประชมตองแสดงออกซงความยตธรรม และความไววางใจซงกนและกน

จากสภาพความเปนจรงในปจจบน จะเหนไดวานกการเมองหรอสมาชกสภาผแทนราษฎรหลายคน

มกฝาฝนไมปฏบตตามระเบยบขอบงคบของการประชมสภาผแทนราษฎร โดยเฉพาะเหนไดชดเจนวาขาด

จรยธรรมในเรองการขาดความรบผดชอบในค�าพดของตน มกอางความชอบธรรมเพอผลประโยชนสวนตน

หรอของพรรคพวกตน และไมเคารพสทธของเพอนสมาชกหรอบคคลทกลาวพาดพงถง และมกมการอภปราย

กนดวยทาททเผดรอน ใชอารมณ และอภปรายวกวนซ�าซาก ไมเหมาะสมในฐานะทเปนสมาชกผทรงเกยรต

และเปนตวแทนทไดรบความไววางใจจากประชาชนสวนใหญ ในท�านองเดยวกนประชาชนสวนใหญกไมสนใจ

ทจะตดตามการประชมโดยสม�าเสมอ นอกจากครงทเกยวของกบสวนได สวนเสยของตนหรอกลมของตน

โดยตรง ในปจจบน (พ.ศ. 2548) การประชมสภามรปแบบทพฒนามากขน การใชวาจาไมสภาพนอยลง

การอภปรายใชขอมลมากขน แตยงมอกหลายประการทยงไมมการเปลยนแปลง เชน การไมใหความส�าคญ

ในการเขาประชมรฐสภา เปนตน

2. การรบผดชอบในหนาททางการเมอง (Political Responsibility) ในระบอบการปกครองแบบ

ประชาธปไตย จรญ สภาพ14 อธบายวา ความรบผดชอบทางการเมองหมายความวา นกการเมองจะตอง รบ

ผดชอบตอผมสทธออกเสยงเลอกตง คอ ประชาชน การปฏบตของนกการเมองจะตองสอดคลองกบ ความ

รสกและความตองการของประชาชน โดยการปฏบตตนตามสทธและหนาท (rights and obligations) ซง

สทธหมายถง สทธทางสงคมหรอเสรภาพในการปฏบต ซงสงคมมอบใหกบบคคล สวนหนาทกคอการ ก�าหนด

ใหบคคลใดหรอกลมใดใชสทธทตนมอยอยางเสร ทงนการปฏบตตนตามหนาทและความรบผดชอบ จะตอง

อยในกรอบของจรยธรรม อนไดแก มความซอสตย ความรบผดชอบ การรกษาระเบยบวนย การ เสยสละ

และมความยตธรรมในการปฏบตงานตามสทธและหนาททไดรบมอบหมาย เชน การไมใชต�าแหนงหนาท

ท�าการทจรตเพอประโยชนสวนตน การปฏบตงานดวยความซอสตยสจรต การปฏบตตามระเบยบวนยอยาง

เครงครด รวมทงการใหความเปนธรรมและปฏบตตนอยางเสมอภาคกบบคคลทกฝาย เปนตน

14 จรญ สภาพ. (2514). อ�านาจทางการเมอง. หลกรฐศาสตร. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3. การใชอ�านาจทางการเมอง (Political Authority) อ�านาจ หมายถง ความสามารถทจะสราง

ก�าหนดและบงคบใชสทธและหนาท ซงถอวาเปนสงทถกตองชอบธรรม15 นกรฐศาสตรทนยมแนวการ

วเคราะหเรองการใชอ�านาจทางการเมองเชอวา อ�านาจเปนหวใจของการศกษาเรองการเมอง16 เนองจาก อ�านาจ

เปนองคประกอบทส�าคญของการเมอง ในเรองขอบเขตของอ�านาจทางการเมอง โดยทวไปฝาย ผปกครองไม

อาจจะฝนใชอ�านาจหรอกระท�าการใด ๆ ทประชาชนไมยอมเชอฟงหรอตอตาน และการทจะใหประชาชนอย

ภายใตการเมองการปกครองทดนน ประชาชนควรมสทธบางประการทฝายผปกครองไมอาจทจะละเมดได

ในท�านองเดยวกนการใชอ�านาจในทางการเมองของฝายผปกครองตองอยภายในขอบเขตอนเหมาะสม เพอ

ประโยชนสขของสมาชกแหงรฐ

เพลโต และโสกราตส (Plato & Socrates, 1967) กลาววา ผปกครองแสวงหาอ�านาจกเพอทจะใช

อ�านาจหนาทใหเกดประโยชนแกสงคม แตแทจรงแลว เรามไดแสวงหาอ�านาจกนเพอทจะท�าประโยชนใหแก

สงคมเสมอไป ดงทลาสเวลล (Lasswell)17 เหนวา คนเราแสวงหาอ�านาจไมใชเพอประโยชนในอ�านาจเอง แต

เพราะมสงจงใจในอนทจะไดบรรลเปาหมายบางอยางในชวตของตน เชนเดยวกบทฮอบน (Hobbes) กลาว

วา มนษยเราทกคนแสวงหาอ�านาจ เพอใหบรรลความปรารถนาของตน แตดวยการใชเหตผลเปนแนวทางวา

จะท�าอยางไร

เมอรเรยม (Merriam, 1964) ไดพยายามศกษาบทบาทของอ�านาจทางการเมองในกระบวนการ

ควบคมทางสงคม โดยมงเนนทแหลงทมาของอ�านาจทางการเมองและการพฒนาของอ�านาจทางการเมอง รวม

ทงผลลพธของอ�านาจทางการเมองทมตอชวตมนษย

อยางไรกตาม การใชอ�านาจทางการเมองมจดมงหมายทส�าคญทสดเพอประโยชนของผอยใตการ

ปกครองมากกวาผลประโยชนของผปกครอง หากนกการเมองใชอ�านาจและหนาทของตนดวยความซอสตย

สจรตและรบผดชอบ มความยตธรรม นกการเมองผนนกจะไดรบการยอมรบจากประชาชน และถอเปน

พฤตกรรมแบบอยางทประชาชนจะไดยดถอปฏบตตาม

ปญหาของบานเมองในปจจบนเกดจากการขาดความรบผดชอบของประชาชนสวนใหญ เพราะเมอ

ลงคะแนนเลอกตงกมไดเลอกคนทมคณภาพเพอมาบรหารบานเมอง แตจะเลอกคนทตนรจกชอบพอ คนท

เปนพวกเดยวกบเราและคนทคดวาจะเกอหนนประโยชนสวนตนของเราได โดยมไดค�านงถงประโยชนสวน

ใหญของชาต ฉะนน เมอคนพวกนมาบรหารประเทศกจะขาดทกษะการท�างาน ขาดคณธรรมทเหมาะสม

ปญหากจะเกดขนกบประเทศชาตโดยรวม



15 เพงอาง. น. 135.

16 จมพล หนมพานช. อางแลว. น. 292.

17 อางใน ทนพนธ นาคะตะ. (2514). รฐศาสตร. กรงเทพฯ: สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย. น. 71.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 9.3

ทฤษฎบคลกภาพผน�าทางจตวทยาและบคลกภาพผน�าทางการเมอง


หวเรองเรองท 9.3.1 จตวทยาผน�าทางการเมอง

เรองท 9.3.2 การพฒนาบคลกภาพของผน�า

เรองท 9.3.3 จตวทยาผตามในวถประชาธปไตย

แนวคด1. การศกษาเกยวกบลกษณะการเปนผน�าทางการเมอง ความแตกตางในพฤตกรรมของผน�า

และสามารถอธบายไดโดยอาศยแนวทางจตวทยา

2. ศกษาเกยวกบบคลกภาพของผน�า ทฤษฎลกษณะบคลกภาพผน�า และขอมลพนฐานของ

การพฒนาบคลกภาพผน�า แหลงทมาของอ�านาจผน�าทสงผลตอบคลกภาพผน�า

3. ศกษาความแตกตางในพฤตกรรมทางการเมองของบคคลทสามารถอธบายไดใน

เชงจตวทยา การมสวนรวมทางการเมองในวถประชาธปไตยของผตาม


1. อธบายความหมายของการพฒนาลกษณะผน�าทางการเมองได

2. อธบายการพฒนาบคลกภาพของผน�าได

3. อธบายพฤตกรรมของผตามทางการเมองในวถประชาธปไตยได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 9.3.1 จตวทยาผน�าทางการเมอง

ความหมายของผน�าทางการเมองความหมายของการเมอง คอ การใชอ�านาจในการปกครองบานเมอง การปกครองในความหมาย

แบบไทย คอ การดแลทกขสข รบผดชอบอนาทรหวงใยผอยใตปกครองหรอหมายถงการทมนษยอยรวมกน

เปนกลม มการจดการการปกครองเพอใหการอยรวมกนเกดสนตภาพและมความสงบสข

ในเรองท 9.3.1 นจะกลาวถงการสรางบคลกภาพของผน�าทางการเมองในบรบทของจตวทยาทาง

การเมอง จตวทยานนเปนศาสตรทศกษาพฤตกรรมมนษยโดยวธวทยาศาสตร โดยการศกษายดตวบคคล

(individual) เปนหนวยในการวเคราะหพฤตกรรม ฉะนนจตวทยาทางการเมองคอ การน�าหลกและทฤษฎ

ทางจตวทยาเกยวกบพฤตกรรมมนษยมาศกษามนษยในระบบการเมอง โดยเฉพาะชวยใหการจดการปกครอง

ของกลมผน�าทางการเมองเกดประสทธผลสงสดแกประชากรของประเทศ โดยทวไปศาสตรของจตวทยา

การเมองศกษาภาวะผน�า การพฒนาบคลกภาพของผน�าและพฤตกรรมทางการเมองของบคคล โดยทวไป ค�า

วาจตวทยาการเมองอาจเปนค�าใหมส�าหรบประเทศไทย แตในประเทศทพฒนาแลวผน�าของประเทศจะมนก

จตวทยาทจะมบทบาทเสรมบคลกภาพของผน�าทางการเมอง ในเรองการแตงกาย การพด การวางทาทาง การ

ใชภาษา การแสดงออกของปญญาทางอารมณความรสกทสอดคลองกบสภาพการณ และความตองการของ

กลมชน และนกจตวทยากลมนไดตงสมาคมนกจตวทยาการเมองนานาชาต (International Society of

Political Psychology) แบงสาขาตาง ๆ ไว ดงน

1. จตวทยาการใชสทธใชเสยงในการเลอกตงของประชาชนและการท�าประชาพจารณ (Psychology

of Voting Behaฬor and Public Opinion)

2. จตวทยาประวตศาสตรและภมศาสตรการเมอง (Psychobiography and Psychohistory)

3. จตวทยาการสอสารทางการเมอง (Mass Media and Communication Psychology)

4. การปลกฝงและกลอมเกลาพฤตกรรมทางการเมอง (Political Socialization Psychology)

5. จตวทยาการวเคราะหความขดแยง (Conflict Analysis)

6. จตวทยาการสรางบคลกภาพ (Psychology for Political Personality Types)

7. จตวทยาผน�าและผตาม (Leadership and Fellowship Psychology)

การสรางและพฒนาภาวะผน�าทางการเมองทจะกลาวตอไปน จงเปนการอธบายในบรบทของจตวทยา

นายแพทยประสพ รตนากร18 ไดใหขอคดของผน�า ดงน

18 ประสพ รตนากร. (2540). ค�าบรรยาย “จรยธรรมของผน�า”. บรรยาย ณ รฐสภา วนท 17 พฤศจกายน 2540.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


“จกเปนผน�าเขา น�าตวเรากอนเปนไร

รจกบงคบใจ รระงบดบอารมณ

รจกรบผดชอบ รระบอบอนเหมาะสม

ท�าสงควรชนชม ไดตงรคอผน�า”

พรอมกนนนยงไดกลาวถงผน�าลมสลายทประวตศาสตรไดจารกไววา

“กองทพออนแรง ยงอยได

ขาวปลาพรองหาย ใจยงส

ศรทธาประชาชนหมดไป แตไมร

รบรองไดไมอย ทซไป”

“If there is no confidence from the people, there is no good government”

ขงจอกลาวถงผน�าทปกครองบานเมองใหรมเยนเปนสขไดตองมปจจย 3 ประการ คอ

1. ประชาชนอมทอง

2. กองทพเขมแขง

3. มศรทธาจากประชาชน

หนทางสความส�าเรจของผน�าเปนททราบกนดวาหวหนาหนวยงานใดคอผน�าของหนวยงานนน แตจะมสกกคนทประสบความ

ส�าเรจของการเปนผน�า ดงค�าพดทเราไดยนเสมอวา สงคมไทยในปจจบนนแลงผน�าหรอหาผน�าในระดบ

แนวหนาไดยาก แตขอเทจจรงทมนนเปนเพราะเรามไดเปดโอกาสใหคนไดพฒนาสความเปนผน�าทม

ประสทธภาพมากกวา เพราะความหวาดกลว ความไมไววางใจซงกนและกนทมอยในสงคมไทยนนเอง ธรรมะ

ขอทคนไทยท�าไดยากคอ “มทตา” ยนดเมอผอนไดด หากเราปฏบตธรรมะนอยางสม�าเสมอแลว เมอเราเปน

นายเรากจะสามารถเปดใจใหลกนองไดพฒนาตนเองขนมาสความเปนผน�าทประสบความส�าเรจได ทางหนง

ทแสดงวาเปนผน�าทประสบความส�าเรจ คอการมลกนองทมประสทธภาพ

ในสมยรตนโกสนทร พระมหากษตรยจะยงใหญเกรยงไกรได ตองมขนพลแกว ชางแกว มาแกว

และขนคลงแกว หากน�ามาใชกจะเปนหนทางสความเปนผน�าทประสบความส�าเรจในสงคมไทย ปจจบนนได

ทางสความเปนผน�าทเปนหนงและสามารถจะคงความเปนผน�าไดนานโดยการยอมรบของผตามนนอาจ

ประมวลได ดงน

1. มปราชญเปนทปรกษา นกปราชญหรอนกวชาการทมคณธรรมนนมกจะใหขอมลทเปนความจรง

จากศาสตร พฤตกรรมมนษยทเปนศาสตรมใชสามญส�านก กฎของธรรมชาตเปนศาสตร ผน�าพงแสวงหา

ปราชญทมคณธรรมเปนทปรกษา แมบางครงความจรงทใหนนอาจกอใหเกดความระคายเคองใจ แตผวนจฉย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สงการนนคอตวของผน�าเอง ผน�าในอดตของไทยทแสวงหาปราชญเปนทปรกษาทเหนไดชด คอ จอมพล

สฤษด ธนะรชต ซงดจะเปนผน�าเผดจการ แตทานกจะออนนอมและใหความส�าคญกบ นกปราชญ เชน หลวง

วจตรวาทการ ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช ปวย องภากรณ อยางไรกตาม ผน�าจะตองเลอกเฟนนกวชาการท

ซอสตย มความรจรงมาชวยพฒนาชาต มพงน�านกวชาการประเภทขายตว เพอลาภ ยศ และต�าแหนง มาเปน

ทปรกษา เพราะนกวชาการเหลานไรคณธรรม ทรยศตอวชาชพของตนเอง บดเบอนขอมลเพอใหนายเสนหา

ใหเฉพาะขอมลทถกหนายกจะน�าความพนาศมาถงนายในทสด

2. มขนพลแกว มลกนองทมคณภาพทจะเปนมอและแรงงานใหไดเปนอยางด ลกนองทดตองม

ลกษณะ เชน พญาอนทรย คอ มสายตาอนแหลมคม อกทงความสามารถและความรบผดชอบสง รจก

กาลเทศะ ไมประจบสอพลอชน�านายไปในทางทผด คนทชอบสอพลอนนมกเปนคนทมปมดอย ปราศจาก

ความสามารถ และไรซงคณภาพแตจะหาทางอยใกลชดนายโดยอาศยสงปรนเปรออน อาท ค�าปอยอ ของ

ก�านล หากผใดแวดลอมดวยลกนองเชนน ทางทจะกาวขนสงนนไมม มแตจะดงลงสความหายนะแตเพยง

อยางเดยว หรอเมอไดอ�านาจความเปนผน�ามาจะดวยวธใดกตามจะอยไดไมนาน ฉะนน การแสวงหาขนพล

แกวไวใกลตวจงเปนหนทางทจะน�าไปสความส�าเรจของผน�า โดยธรรมชาตของพญาอนทรยนน ผเปนเจาของ

จะตองรคณคาและรวธจงใจใหพญาอนทรยท�างานและจงรกภกด วธจงใจพญาอนทรยทส�าคญคอ การมอบ

ความไววางใจ ใหความเชอถอ ใหเกยรต สนบสนน และมมทตาจต ยนดเมอลกนองไดด สงเหลานจะเปน

เสมอนเชอเพลงทเปนจดก�าเนดของบารมของผน�าใหโชตชวงอยชวนรนดร

3. มขนคลงแกว กองทพนนเดนไดดวยทอง ระบบการจดการเศรษฐกจทมประสทธภาพจงเปน

หวใจของผน�าทประสบความส�าเรจ แมบางครงจะมบารมและคนรกมากมายเพยงใด แตถาผอยใตการ

ปกครองตองอดอยาก ไรสวสดการทด การจดการเศรษฐกจไมมระเบยบ ความกาวหนาของหนวยงาน จะไม

เกดขน ทานอาจสมถะ ทนหว ทนอด แลวตงหนาตงตาท�างานได แตลกนองของทานเปนคนและคนนนม

ความหลากหลาย ใชวาคนทกคนจะเปนเชนทานได ธรรมชาตของคนมความแตกตาง แตคนสวนใหญจะม

ความตองการพนฐาน 3 ประการ ตามทฤษฎของอบราฮม มาสโลว ซงจะตองไดรบการตอบสนองเพอใหเขา

สามารถท�างานอยางมประสทธภาพ คอ

1) ความตองการทางรางกาย (physiological needs)

2) ความตองการความมนคงในชวต (security needs)

3) ความตองการความรกและการมพวกพอง (love and belonging needs)

และมาสโลวเชอวาหากความตองการพนฐาน 3 ประการนเขาไดรบการตอบสนอง เขากจะมการ

ปฏบตตนในทางทถกทควร เพอตอบสนองความตองการพนฐานอก 2 สวน คอ 4) ความตองการภมใจใน

ตน (self-esteem) และ 5) ความตองการบรรลสจการแหงตน (self-actualization)

ฉะนน ผเปนผน�าจะตองมขนคลงทมความสามารถทจะบรหารจดการทดเพอสนองตอบความตอง

การพนฐานของผใตบงคบบญชาได

4. มนางแกวหรอสามแกว ในประวตศาสตรไทยจะกลาวถงบทบาทของผหญงตอเมอผหญงนน กาว

ออกมาชวยสามไมวาจะเปน สมเดจพระศรสรโยทย หรอทาวสรนาร ทาวเทพกษตรย-ทาวศรสนทรกตาม แต

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ความจรงแลวในยคปจจบนบทบาทของผหญงเปลยนไป ผเปนภรรยานนอาจจะท�าใหสามรงเรองหรอเสอม

ถอยไดทง 2 ประการ เชน นางเจยงชง ทท�าใหคนสวนหนงเกลยดชงเหมาเจอตง ผน�าทดนน ตองเลอกภรรยา

หรอสามทสามารถยนเคยงขางทานไดดวยความภาคภมใจ นางแกวหรอสามแกว เปนความเยอกเยนเมอทาน

รมรอน เปนคคดเมอทานตองการ เปนผปลกปลอบเมอทานผดหวง ไมกาวกายในงานของทานจนลกนอง

สงสยวานายหรอเมย (สาม) เปนผบงคบบญชาทแทจรงแน แตตองคอยสนบสนน และเปนก�าลงใจ บางทาน

อาจจะมทนไดเลอกภรรยาหรอสามทมคณสมบตดงกลาวมาส�าหรบเปนคเคยงขาง เพราะเมอยามหนมสาว

นนอาจมองหาแคคนท�างานบาน คนทมเงนใหเราใช คนทเอาใจเรา แตเมอทานกาวสความเปนผน�า ต�าแหนง

เปลยนได แตภรรยาหรอสามนนเปลยนยาก แตกสามารถพฒนาของทมอยแลวนนใหมคณภาพขนได โดย

ทานตองชวยภรรยาหรอสามของทานใหเปนนางแกวหรอสามแกวใหได เพราะหากทานมสามารถเปนผน�าใน

ครอบครวของทานได ทานจะเปนผน�าของผตามทานไดอยางไร

5. ตนแกว สวนทยากทสดทบคคลใดจะสามารถกาวไปสความส�าเรจของการเปนผน�าคอ การพฒนา

ตนเอง กอนทเราจะพฒนาตนไดนน เราตองรจกตนของเราใหดเสยกอน รทงจดเดนจดดอย เมอรจดเดน

แลว ท�าจดเดนใหเดนขนใหเกดประโยชนแกสวนรวม วเคราะหจดดอยและแกไขปรบปรงสงทยากทสดของ

คนคอ การท�าใจใหยอมรบความบกพรองของตนเอง แตหากทานชนะตนเองไดทานคอผชนะทยงใหญ การ

พฒนาตนของผน�านนม 2 ลกษณะ คอ การพฒนาสวนทเปนรปธรรม อนไดแก รปราง หนาตา สขภาพกาย

การแตงกาย กรยามารยาท การพดการฟง แมกระทงการกนอย อนเปนสวนประกอบ ทส�าคญของบคลกภาพ

ของบคคล เพราะสวนทเปนรปธรรมภายนอกนนเปนสงทเหนไดงาย ผทมลกษณะภายนอกเดนจะประสบ

ความส�าเรจของการเปนผน�ามากกวาผทมลกษณะภายนอกดอยกวา เชน จอหน เอฟ เคนเนด หรอราจฟ คาน

ธ แมทานจะมใชคนรปงามมาแตก�าเนด แตหากหมนออกก�าลงกายให สขภาพแขงแรงสมบรณ ดแลบคลกภาพ

ใหสงางาม ในทชมชนทานกอาจชนะใจคนได เชน โรนลด เรเเกน แมถกลอบสงหารกยงไมเสยชวต ปวยเปน

มะเรงกยงไมเสยชวต เพราะมสขภาพด มสมรรถภาพ ทางรางกายสง สขภาพจตด แมทายทสดตองแพสงขาร

เพราะความชราแตกสามารถด�ารงชวตอยางมสขภาพดมาไดยาวนาน การพฒนาตนอกประการหนง คอ การ

พฒนาตนสวนทเปนนามธรรม เปนสวนทล�าบากยากกวารปธรรม ม 2 สวน คอ สตปญญา และจตใจ

5.1 การพฒนาดานสตปญญา ผทเปนผน�าทประสบความส�าเรจนน ตองท�าตนเปนคนใฝร

อานมากฟงมาก และความรนนตองทนสมยเสมอ สามารถพดคยกบลกนองไดทกเรอง มปฏภาณและไหว

พรบทเฉยบไว ค�าวาสตปญญานนมใชหมายถง intelligence คอ ความฉลาดเฉลยวอยางเดยว แตหากผน�า

จะตองม “ปญญา” ทเฉยบแหลม ทถกควบคมดวย “สต” ตลอดเวลา เพราะปญญาทมไดถกคมดวย “สต”

นน อาจน�าตนของผมปญญาไปสทางวบากไดเชนกน และในปจจบน ผน�าพฒนาความฉลาดทางปญญา

(Intelligence Quotient: IQ) อยางเดยวนนไมพอ คนทจะเปนผน�าทด ตองมการพฒนาความฉลาดทาง

อารมณ (Emotional Intelligence Quotient: EQ) และนอกจากนนผน�าในยคปจจบนยงตองสรางเสรม

ความอดทนตอความยากล�าบาก (Adversity Quotient: AQ) และจรยธรรม (Moral Quotient: MQ) เพอ

ใหอ�านาจการน�านนอยคงทนและสรางสรรค

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


5.2 การพฒนาดานจตใจ สวนทพฒนาไดยากทสดในตวคนนน คอ “จตใจ” การพฒนา

“จตใจ” ไมใหยดตดกบอ�านาจวาสนา ไมยดตดกบตวก-ของก ลดอตตา ตามหลกพทธศาสนานนกระท�า ได

ยากยง แมทก ๆ คนรดวายศ ต�าแหนงนนเปรยบเสมอนหวโขนหรอสมบตผลดกนชม แตการยอมสละ อ�านาจ

ดวยความเตมใจนนท�าไดยากจรง ๆ หากทานท�าไดความเปนผน�าของทานจะไมมวนสนสดตลอด อายขยของ

ทาน ทานจะมบารมอนสงสง เพราะบารมนจะเปนบารมทประทบใจลกนองของทานตลอดไป นคอกระบวนการ

พฒนาจรยธรรมของผน�า หลกของพทธศาสนานนชหนทางใหคนพฒนาจตใจใหสงหลายทาง เชน การละซง

ไตรลกษณ อนไดแก โลภะ โทสะ โมหะ และการยดมนพรหมวหาร 4 อนไดแก เมตตา กรณา มทตา อเบกขา

ทานพทธทาสก�าหนดฆราวาสธรรม 2 ขอ ประการแรก คอ จงท�าหนาทใหดทสด ประการทสองคอ

รกเพอนบาน อนไดแก คนทอยใกลชดทงทบานและทท�างานใหมากทสด ธรรมะเหลานอาจเปนเครองชวย

พฒนาจตใจได ขอเพยงแตทานตงใจจะกระท�าเทานน และหากท�าไดทานกจะกาวไปสการเปนผน�าทประสบ

ความส�าเรจครงทางแลว ผเขยนขอเสนอขอท 3 คอ รกหนวยงาน ผทเปนผน�าหรอไมใชผน�าหากท�างานอยท

ใดตองรกหนวยงานนน รสกวาหนวยงานนนเปรยบเสมอนบานของตนเอง หากเราคดเชนน เรากจะเกดความ

รกหนวยงาน มก�าลงใจทจะปรบปรงรกษาใหหนวยงานพฒนากาวหนาตอไป ทกลาวมาตงแตตนน ผเขยนได

ประมวลความรเกยวกบการเปนผน�าทประสบความส�าเรจ จากทฤษฎตางประเทศและจากประวตศาสตรของ

ไทย ตลอดจนวถชวตของสงคมไทย ซงหวงเปนอยางยงวาจะกอประโยชนใหแกทานผเปนผน�าทกคน ตลอด

จนผทก�าลงกาวขนสการเปนผน�า เพอทานจะไดเปนผน�าทประสบความส�าเรจอยางแทจรง

ความหมายของผน�า (Leadership)ไดมผพยายามใหความหมายของผน�าไวมากมาย แตความหมายโดยสรป ผน�ากคอผทมอทธพลตอ

กจกรรมของกลมทจะท�าใหกจกรรมด�าเนนไปสวตถประสงคของกลมหรอองคการ และกลมแตละกลมตอง

มผน�า (Leader) และมผตาม (Followers) ผน�าอาจเปนกลมคนหรอบคคลทมอทธพลตอพฤตกรรมของ

คนในกลม ผน�าไมจ�าเปนตองมสตปญญาเหนอทกคนในกลมเสมอไป แตจะมบคลกภาพเปนผน�า ผน�าโดย

ทวไปม 2 ลกษณะ คอ

1. การเปนผน�ามาแตก�าเนด (Born Leader) เชน ลกชายประธานบรษท ซงจะตองรบมรดกเปน

ประธานบรษทตอไป หรอราชโอรส ราชธดา ทตองเปนผสบราชวงศของกษตรย เปนตน

2. ผน�าทเกดจากการเรยนรฝกฝน (Earned Leader) การเปนผน�าชนดนตองศกษาเเละฝกฝน ซง

ทกคนทมระดบสตปญญาสงพอจะกระท�าได ในทางการเมองบางครงทายาทนกการเมองกจะมโอกาสด ใน

การฝกฝนประสบการณทางการเมองไดดกวาผอน เชน นายสรอรรถ กลนประทม บตรชายนายทวช กลน

ประทม นายเนวน ชดชอบ บตรชายนายชย ชดชอบ นายจาตรนต บตรชายนายอนนต ฉายแสง หรอในตาง

ประเทศ เชน จอรจ บช ผลก ทเปนบตรนายจอรจ บช อดตประธานาธบด (ผพอ) เปนตน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แบบของผน�า (Leadership Stability)บาลส (Bales) กลาววา เราสามารถแบงแบบ (styles) ของผน�าไดเปน 2 แบบใหญ ๆ คอ

1. แบบงานเปนศนยกลาง (Task-related functions)

2. แบบงานความสมพนธกลมเปนศนยกลาง (Group-maintenance functions) ซงผน�าทง 2

แบบอาจมจดมงหมายของกลมและผลส�าเรจในงานไมเหมอนกน บางกลมถามผน�าทง 2 แบบ กท�าใหงาน

เดนไปไดด ถามการรวมมอประสานงานกนดระหวางผน�าและผตาม บางกลมตองการผน�าทมแบบงานเปน

ศนยกลางอยางเดยว หรอแบบความสมพนธของกลมเปนศนยกลางอยางเดยว ลกษณะทง 2 แบบ นนอาจ

อธบายได ดงน

1. แบบงานเปนศนยกลาง ไดแก ผน�าทจะท�าทกอยางเพอใหงาน บรรลวตถประสงค แมจะไมได

รบความชนชอบจากผรวมงานกตาม เพราะจดมงหมายของผน�าแบบนก คอ ความส�าเรจของงานเทานน

ยทธวธตาง ๆ ทจะน�ามาใช ค�านงถงเปาประสงคของหนวยงานเปนส�าคญ

2. แบบความสมพนธของกลมเปนศนยกลาง ผน�าแบบน เชอวางานจะบรรลไดนน ตองอาศยการ

รวมมอระหวางผรวมงานและถอวาความรวมมอของงานมความส�าคญยงในความส�าเรจของงาน

นกจตวทยาและนกรฐศาสตรไดพฒนาทฤษฎบคลกภาพผน�าหลายรปแบบทงในรปแบบลกษณะ

บคลกภาพ (Trait Approach) และลกษณะทฤษฎผน�าปฏรป (Transformation Theory) และทเปนทสนใจ

อยางยงในปจจบนคอผน�ารปแบบสถานการณ (Situational Approach)

ความคงอยของการน�า (Leadership stability)ความคงอยของผน�าขนอยกบผตาม ถางานหรอชนดของผตามนนเหมาะสมกบผน�า ผน�านนอาจเปน

ผน�าไดเปนเวลานาน แตถาธรรมชาตของงานและลกษณะของผตามไมสอดคลองกน ความเปนผน�าในกลม

กอาจสนสดลงรวดเรว หรอมการเปลยนกจกรรมในกลม การเปนผน�าในกลมกอาจสนสดลงได เพราะการ

เปนผน�ากลมขนอยกบลกษณะกลมและงานของกลมเปนส�าคญ ผน�ากลมหนงอาจจะเหมาะเปนผน�าส�าหรบ

อกกลมหนง แตอาจจะไมเหมาะสมทจะเปนผน�าของอกกลมหนง ผน�าบางคนเทานนทจะสามารถเปนผน�า

ของกลมบางชวงเวลาไมเหมาะสมเปนผน�าอกชวงหนง

คณสมบตของผน�าทดคณสมบตของผน�าทดนนไดมผศกษาไวเปนจ�านวนมาก แตทควรกลาวถงกคอ เมย สมท (May

Smith) และเซอร วอเตอร พคค (Sir Water Puckey)19

จากการศกษาของเมย สมท และเซอร วอเตอร พคค และนกจตวทยาอกหลายคน เราอาจสรป

คณสมบตผน�าทดได ดงตอไปน

1. มความเฉลยวฉลาดและความสามารถในการน�า (Leader and intelligence) เพอจะสามารถ

ควบคมการท�างานใหเกดผลอยางมประสทธภาพ และใชทรพยากรบคคลไดอยางอรรถประโยชน

19 พรรณทพย ศรวรรณบศย. (2541). มนษยสมพนธ (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2. มความเชอมนในตนเอง (Self-confidence) ผน�าทดตองมความเชอมนในตนเอง เมอสงงานใด

ไปตองมความเชอมนไมโลเล ผน�าควรจะฟงความคดเหนของผอน แตจะตองใครครวญในการตดสนใจ

อยางถถวน

3. มการตดสนใจทด (Good decision making) มความเดดขาดในการตดสนใจ จะตองกลาทจะ

ตดสนใจปญหาตาง ๆ ไดอยางเดดขาด ตองกลาผจญผลดหรอผลรายทจะเกดขนจากการตดสนใจ

4. มก�าลงใจทเขมแขง (Strong will power) มก�าลงทเขมแขงจรงจงในงานทตงใจท�า ไมทอถอย

โดยงาย ตองมพลงใจทแกรงกลา

5. มปฏภาณไหวพรบด (Impulsive) ผน�าทดตองสามารถแกปญหาเฉพาะหนาไดอยางฉบไว รวธ

โตตอบสถานการณตาง ๆ

6. มความรอบร (Well-rounded) มหกวาง ตากวาง สนใจในสถานการณรอบดานและมวญญาณ

ใฝร รวธโตตอบสถานการณตาง ๆ อยางทนทวงทและถกตอง

7. มความรบผดชอบและตนตวอยเสมอ (Responsibility and well alert) มความรบผดชอบสง

ตองานในหนาท และตนตวตอสถานการณรอบดานเสมอ ตองศกษาสถานการณตาง ๆ ทมตองานทรบผด

ชอบ

8. มความสภาพ เมตตากรณา และมความเหนใจตอผใตบงคบบญชา (Generous kind and sym-

pathy) มความสภาพทงกายและวาจา รจกเอาใจเขามาใสใจเรา ใหความเมตตาตอผใตบงคบบญชาและ

ครอบครวของเขา

9. มความชอสตยและความยตธรรม (Loyal and justice) ใหความเสมอภาคกบผทปฏบตงานไม

ล�าเอยงเขาขางผใดเปนพเศษ เมอมความชอบกตองใหทกคนเทาเทยมกน เมอมความผดกตอง

ลงโทษ เหมอนกน

10. มความสามารถทสอนผอน ๆ ได (Good instructor) นอกจากเปนผน�าแลวจะตองมความ

สามารถทจะอธบายวธการท�างานหรอสอนใหเขารจกการท�างานไดดวย เพราะการทจะเปนผน�าทดนนตอง

ศกษางานในหนาทของตน และตองรงานเพยงพอทจะสอนผอนได

11. มศรทธาจรงใจตองานและผรวมงาน (Faith and sincerity) ตองใหความไวใจและศรทธาตอ

ผรวมงาน และผน�าตองพรอมทจะรกและศรทธาในงานทท�าเองเสยกอนจงจะน�าผรวมงานได

12. มอารมณขน (Sense of humor) ผน�าทดตองไมมแตพระเดช แตตองมอารมณขนสอดแทรก

ใหเหมาะ เพอสรางมนษยสมพนธ และท�าใหไมเครยดเกนไปในการท�างาน แตหากมอารมณขนมากเกนไป

อาจท�าใหผใตบงคบบญชาขาดความย�าเกรง

คณสมบตทพงหลกเลยงของผน�านอกจากขอเสนอแนะและคณสมบตของผน�าทดแลวยงมลกษณะทพงหลกเลยงของผน�า ดงตอไปน

1. เอาแตอารมณฉนเฉยว อจฉา รษยา ไมอยากเหนลกนองไดดกวาตน ไมมมทตาจต

2. หลงและหวงอ�านาจ พยายามทจะครองอ�านาจใหนานทสด

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3. มความกลวในความจรง ไมกลาตดสนใจในสงทควร ไมกลาทจะเผชญกบสงทจะตามมากบการ

ตดสนใจ หลกเลยงการเผชญหนา

4. มปมดอยคอยขมขผอน ขาดความเชอมนในตนเอง ผน�าเชนนมกจะแสดงตนเผดจการ เพอ

ปดบงปมดอยของตนเอง

5. หเบา ไมมเหตผล เชอค�าสอพลอของคนใกลชด ท�าใหไมไดยนขอเทจจรง จะไดยนแตสงทลก

นองคดวาตองการไดยน

6. ไมมความยตธรรม การขาดความยตธรรมท�าใหขาดบารมและความเชอถอ

7. ใชอ�านาจและพระเดช ไมฟงความคดเหนของผใด อ�านาจและพระเดชแมใชเพยงสวนนอยกจะ

ท�าใหพระคณหายไปได

หากผน�าใดมคณสมบตทพงหลกเลยงน กไมสามารถจะน�ากลมชนหรอสงคมไปสความส�าเรจได

และการเปนผน�ากจะอยไดไมนาน เพราะการไมยอมรบจากผตาม ผน�าคอบคคลทไดรบมอบหมายความเชอ

ถอไววางใจใหเปนผน�ากจะอยไดนานเพราะการยอมรบจากผตาม ผน�าคอบคคลทไดรบมอบหมายความเชอ

ถอไววางใจใหเปนผน�าในการด�าเนนกจการตาง ๆ หากเปรยบระบบงานตาง ๆ เปนรางกายของมนษย ผน�า

กเหมอนอวยวะทส�าคญทท�าหนาทเปนกญแจของระบบตาง ๆ ในรางกาย เปนหวใจ เปนศนยกลางของระบบ

หายใจ ผน�าเปนก�าลงส�าคญทชวยท�าใหหนวยงานทตนรบผดชอบมความกาวหนาไปสความส�าเรจตาม

วตถประสงค

ในองคการทกองคการผน�าจะเปนผน�าเปาประสงคและปรชญาขององคการไปสผลสมฤทธและใน

ทกองคการไมวาองคการระดบบรษทหรอระดบชมชน เชน ชาตจะมพฤตกรรมพนฐานขององคการดง ภาพ

ท 9.3 ทแสดงตอไปน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ปรชญา + เปาหมาย

ความเปนผน�า

พฤตกรรมองคการ

แบบเปนทางการพฤตกรรมองคการ

แบบไมเปนทางการ

สภาพแวดลอม

ทางสงคม สภาพแรงาน

การสอสาร

ทศนคตลกจาง ระบบการควบคม สถานการณองคการ

ความสมดลของระบบบสงคม

สงแวดลอมภายใน สงแวดลอมภายนอกแรงจงใจ

สมฤทธผลตามเปาประสงคและปรชญา

ภาพท 9.3 พฤตกรรมพนฐานขององคการ

ถาพจารณาจากพฤตกรรมพนฐานขององคการจะพบวา เปาประสงคและปรชญาขององคการนน จะ

บรรลสมฤทธผลไดจากการน�าของผน�าเทานน โดยการผานกระบวนการสอสารและการควบคมความสมดล

ของระบบการบรหารและการจงใจบคลากรใหรวมกนสรางสมฤทธผลใหกบองคการ ฉะนน ผทเปนผน�าจ�าเปน

ตองสรางและพฒนาบคลกภาพของการเปนผน�า


ในแนวการศกษาหนวยท 9 ตอนท 93 เรองท 9.3.1

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 9.3.2 การพฒนาบคลกภาพของผน�า

ทฤษฎและการพฒนาบคลกภาพจอหน เอเดยน (John Adain) (1963) อธบายการพฒนาบคลกภาพในทฤษฎ Three Circles

Model ไวดงตอไปน

งาน (Task)

1. จดมงหมายรวมของงาน

2. การสอสารเปาหมาย

และวตถประสงคของงาน

ทม (Team)

3. องคประกอบทม

4. การเออตอเปาหมายของทม

5. การรวมเปนทม

บคคล (Indmdual)

6. มคณลกษณะสงเสรมงาน

หรอไม

7. ตอบสนองความตองการ

ของตน หรอไม

ภาพท 9.4 Three Circles Model ขคง จอหน เอเดยน (John Adain)

ตามภาพท 9.4 จอหน เอเดยน ระบวาบคลกภาพของผน�านนพฒนาจากองคประกอบ 3 ประการ

คอ

1. งาน (Task)

2. ทม (Team)

3. บคคล (Indirvdual)

วงกลมทงสามนตางสงผลตอบคลกภาพของผน�า ยงมความสอดคลองกนเทาไร ความเชอมน และ

ความเปนผน�ากจะชดเจนขนเทานน แตละวงกลมสามารถอธบายได ดงน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1. งาน (Task) จะมผลในการเสรมสรางบคลกภาพของผน�าในวตถประสงคหรอจดมงหมายท รวม

กนของงาน ความสามารถทจะสอเปาประสงคของงานได นนคอผน�าจะตองเขาใจเนองานเปนอยางด และ

สามารถทจะสอใหผอนเขาใจได ถาท�าไดความเชอมนกจะเกดขน

2. ทม (Team) ในการท�างานเปนทมของผน�านน ความเปนผน�าจะประสบความส�าเรจไดจาก องค

ประกอบของทม ลกษณะของทมทเออตอเปาหมายและการรวมกนเปนทมของสมาชกทจะหนนให ผน�าม

บคลกภาพเปนผน�าไดตามวตถประสงค ถาผน�าไดทมดความส�าเรจกเกดขนไดงาย เมองานประสบความ

ส�าเรจบคลกภาพของการท�างานกจะมนคงขน

3. บคลกสวนบคคล (Individual) มสวนส�าคญอยางยง ตองดวาลกษณะสวนบคคลในองคการนน

สงเสรมในงานทท�าหรอไม และความส�าเรจของงานตอบสนองความตองการสวนบคคลหรอไม ความส�าเรจ

ของสวนบคคลกบความส�าเรจของงานตองมความสอดคลองกน

ถาทง 3 องคประกอบสนบสนนใหเกดความส�าเรจของงานกจะเปนตวผลกดนใหเกดการพฒนา

บคลกภาพของผน�าได ผน�าทประสบความส�าเรจในงาน ความเชอมนกจะสงขนและจะดยงขน หากความ

ส�าเรจนนมาจากการยอมรบของทม

นอกเหนอจากทฤษฎ Three Circles Model ของจอหน เอเดยน แลวทฤษฎผน�าทางการเมองท

เฟองฟในอตาล ครสตศตวรรษท 16 คอ ทฤษฎพฒนาบคลกภาพของผน�าของ นกโกโล มาเคยเวลล (Nic-

colo Machiavelli) (1469-1527) มาเคยเวลล เปนชาวอตาเลยน เกดเมอวนท 3 พฤษภาคม 1469 เขาเชอ

วาการทผน�าจะควบคมลกนองไดนน ตองแสดงตนเปนคนโหดรายกวาความเปนจรง เขากลาววา “I laugh,

and my laugh is not within me, burn 1 and the burning is not seen outside. ทฤษฎของเขาเปน

ทรจกกนอยางแพรหลายหลงจากเขาเสยชวตไปแลว 20 ป เขาเชอวาคนหวเราะเยาะ ความลมเหลวของชวต

เพราะเขาไมสามารถดแลปรบปรงมนได คนทประสบความส�าเรจในการเปนผน�าตองสามารถควบคมและ

ปรบปรงตนได

หลกทฤษฎเปนทยอมรบในระดบหนง มาเคยเวลลอธบายลกษณะของมนษยไวในหนงสอ The

Prince (1515) วา ธรรมชาตของมนษยมลกษณะตอไปน กระดางกระเดอง (rebellious) กาวราว (aggres-

sive) เหนแกตว (selfish) โหดมาก (greedy) ไมรวมมอ (uncooperative) ฉะนน มนษยจงตองไดรบการ

ควบคมจากผมอ�านาจของรฐ เพอรกษาระเบยบวนยของชาต เราอาจเปรยบเทยบผน�าทมลกษณะบคลกภาพ

แบบ Machiavelli กบ Non-Machiavalli ไดดงตารางท 9.3

ตารางท 9.3 ลกษณะบคลกภาพของผบรหาร

MACHIAVELLI NON-MACHIAVALLI

1. เยอกเยน 1. ออนไหว

2. ตานแรงกดนทางสงคม 2. หวนไหวตอการปฏสมพนธกบผอน

3. ปรงแตงการแสดงออกและใชหลกเหตและผล 3. อบอน จรงใจ เหนใจ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


นกจตวทยาเชอวา บคลกภาพนตองไดรบการพฒนาจากปจจยพนฐาน ซงเปนผลของกระบวนการ

ปฏสมพนธระหวางพนธกรรมและกระบวนการอบรมกลอมเกลาทางสงคม ซงอาจอธบายได ดงน

พนฐานของการพฒนาบคลกภาพปจจยพนฐานของการพฒนาบคลกภาพตามทฤษฎทางจตวทยาประกอบดวยสงตอไปน

1. Health and psychomotor skills ไดแก การพฒนาสขภาพของตนและทกษะทางจต สรระ

และการเคลอนไหว

2. Cognitive abilities and achievements ไดแก ความสามารถทางปญญาและสมฤทธผล

ของตน

3. Means of adjustment ความสามารถในการปรบตน

4. Self-concept ตนรความตองการของตนอยางแทจรง มความคดรวบยอดเกยวกบตนเองท

ชดเจน

ความส�าคญของผน�าทางการเมองโดยทวไปในการท�างานของกลม ไมวาจะเปนองคการแบบรปนยหรออรปนย ผน�ากลมยอมม ความ

ส�าคญทสดตองานของกลม ผน�ามอทธพลตอผลผลตของกลม มอทธพลตอการเปลยนแปลงของกลม การ

สรางคานยม ความเชอ และทศนคตตอกลม ผน�ามบทบาทตอการเปลยนแปลงการปฏบตงาน การด�าเนน

งานของกลม และความกาวหนาของสมาชกกลม ถากลมมผน�าทดกจะท�าใหหนวยงานกาวหนา สวนผน�าท

ไมด (Negative Leader) อาจจะจงใจไปในทางทไมถกไมควร โดยเฉพาะอยางยง เมอผน�าเปนผบงคบบญชา

มอ�านาจออกค�าสง ก�าหนดนโยบายของกลมในลกษณะของผน�าพลวต (Dynamic Leader) ผน�าชนดนจะ

มบทบาทในการน�ากจกรรมทางการเมองไมวาจะเปนประธานรฐสภา ผน�าฝายคาน และรฐมนตร ตลอดจน

หวหนาหนวยงานทตงขนใหมตามรฐธรรมนญ ฉบบ พ.ศ. 2540 ผน�าคอผทมอทธพลตอกจกรรมของกลมท

จะน�ากจกรรมนนไปสเปาหมาย และผน�าตองมผตาม ถาทงผน�าและผตามรบทบาทของตน รหนาทของตนเอง

และปฏบตหนาทใหดทสด ปญหาและอปสรรคกคงไมมอยางเชนในปจจบน

ผน�าสงคมไทยในปจจบนสวนใหญเปนผน�าแบบ Earned Leader คอตองสรางบารมท�าใหปกครอง

ผคนไดยาก ความคงอยของผน�าขนอยกบการยอมรบของผตาม จะเปนผน�าไดนานเทาไรกขน อยวาผตาม

จะยอมรบหรอไม ดเหมอนปญหาเชนนใคร ๆ กร แตจตวทยาเปนศาสตรทวาดวยพฤตกรรม มนษยจะเขา

มาชวยใหผน�าเปนทยอมรบของผตามใหนานทสด โดยทผน�าจะตองรวาธรรมชาตหรอ พฤตกรรมผตามนน

เปนอยางไร และประพฤตปฏบตใหเปนทศรทธาทยอมรบของผตามไดอยางไร ถาผตามยอมรบแลว การ

แกไขพฒนาตาง ๆ ในประเทศกจะดขน เชน หากผน�าตองการเปลยนพฤตกรรมการใชจายของคนไทย ผน�า

ตองมธยสถและใชจายอยางเหมาะสม เปนตน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทกษะทส�าคญของการน�าผน�าในยคปจจบนตองเปนผน�าทมความสามารถทพฒนาทกษะหลายดาน ทงดานบรหารจดการม

วสยทศนรวมสมยหรอน�าสมย มความสามารถระดมสรรพก�าลงของบคคลตาง ๆ ตองสามารถสรางทมงาน

ตองสามารถพาองคกรของตนไปสจดมงหมายได ผน�าตองมความสามารถทจะตองท�าใหทกคนภายใตการก

ระท�าคลอยตาม และผน�าทางการเมองตองเหนภาพการเปนผน�าทางการเมองใหชดเจน ผน�าทางการเมองตอง

มทกษะในการจดการกบกลมพลงตาง ๆ ไมวาจะเปนสวนของรฐบาลหรอฝายรฐสภาหรอ องคกรทไมไดอย

ในภาครฐบาลโดยตรง รวมไปจนกระทงถงทองถนตาง ๆ นอกจากความสามารถในการจดการแลว ผน�ายง

ตองมจรยธรรม และสามารถน�าหลกจรยธรรมและนตธรรมมาใชในการจดการและการปกครอง การใชหลก

จรยธรรมในการจดการของผน�าไทยอาจแตกตางจากผน�าตางประเทศ ในตางประเทศจะมการจดการ

พฤตกรรมขององคกร โดยการประกาศของผน�าใหเหนวาขณะนพฤตกรรมองคกร ในเชงจรยธรรมนนมปญหา

แลว ผน�าตองชวยก�ากบดแลไมใหเกดปญหาจรยธรรมขนในองคกร นอกจากน ผน�าตองเปนผก�าหนดนโยบาย

ผน�าตองมบทบาทในการผลกดนนโยบายลงสการปฏบต และตองมการประเมนผลของนโยบาย การก�ากบ

นโยบายมใชเฉพาะวางแผนงานหรอกฎระเบยบทปรากฏ แตหวใจส�าคญคอการน�านโยบายลงไปสการปฏบต

และบทบาททส�าคญของผน�าคอการน�านโยบายลงไปสการปฏบต ทายทสดผน�าตองสามารถบรณาการทกษะ

ทกอยางเขาดวยกนไมวาในเรองของการเขาใจคน การสรางและพฒนาทมงาน การบรหารจดการองคการ การ

สรางวสยทศน การมจรยธรรมและการพฒนาทกษะดานการเมอง ในปจจบนผน�าทางการเมองมความจ�าเปน

ทจะตองสามารถก�าหนดเปาหมายอยางชดเจนวา ตองการอะไร และตองสามารถก�าหนดการบรหารเชงกล

ยทธเชงนโยบาย การบรหารประเทศภายใน 4 ป ตองการใหเกดอะไรบาง เชน มเงนทนลงหมบานในปใด

เทาไร และตองคดถงยทธวธทจะจดการ พรอมกนตองมวสยทศนทชดเจนถงการเปลยนแปลงทเกดขนอยาง

รวดเรวในโลกปจจบน ในอดตทผานมาของประเทศไทยนโยบายสวนใหญจะก�าหนดมาจากผน�า ถาผน�ามอน

ตองยตภาวะการน�านโยบายกยกเลกไมตอเนองมใชนโยบายของชาตอกตอไป สงทส�าคญทสดในประเทศไทย

ตองมผน�าทเหนความส�าคญของการปกครองแบบประชาธปไตย ตองเปนผน�าทพรอมจะมอบการปกครอง

ใหประชาชนเปนผปกครองตนเองอยางแทจรง ผน�าคอผยงใหญหรอผมอ�านาจในการชทศทางในการพฒนา

องคกร หลวงวจตรวาทการไดกลาวไวในหนงสอ กศโลบายสรางความยงใหญ20 วา “ผยงใหญทแทจรงคอ

คนท ท�าประโยชน แกโลกมนษย สรางความผาสกใหแกมนษยชาต เชน ผคนพบวธปลกฝปองกนไขทรพษ

ผคนพบวชารกษาโรคราย หรอสงส�าคญทางแพทยศาสตรวทยาศาสตรซงเปนประโยชนแกมนษยชาตอยาง

ยงยน หรอผทคนพบหลกธรรมจรรยา หาทางรกษาสนตสขของโลก เชน พระพทธเจา พระเยซ หรอผท เผย

แพรพระบวรศาสนาใหมนษยในทมดไดรบความสวาง ผทหาทางสงเสรมใหคนทงหลายไดประกอบคณงาม

ความด เชน พระเจาอโศกมหาราชในตอนทเลกท�าสงครามและหนมาเอาใจใสทางประกาศพระพทธศาสนา

ทานทกลาวนามมานหรอบรษเชนนเปนมหาบรษโดยแท” นอกจากนหลวงวจตรวาทการ ยงกลาววา “ผยง

ใหญนนคอผทนงอยในหวใจคนมใชนงอยบนหวคน” ผน�าทมคณสมบตและคณลกษณะทเพยบพรอมยอม

บรรลสความเปนผยงใหญในอนาคต

20 หลวงวจตรวาทการ. (2535). คแขงธรกจชดสความส�าเรจ. กรงเทพฯ: ส�านกพมพคแขง. น. 3

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ลกษณะและตวอยางของผน�าทยงใหญผน�าทยงใหญ คอผน�าทอยในหวใจของคนรนหลงและหลงจากทลงจากอ�านาจวาสนาแลวกไดทงสง

ทดงามใหกบสงคมหรอใหกบโลก ผน�าทยงใหญทจะกลาวไวเปนแบบอยางในทนพรอมทงแนวคดของการ

เปนผน�าของเขา คอผน�าทผเขยนไดศกษาและคดเลอกไวใหดแบบอยาง เปนแนวทางททานจะน�าไปวเคราะห

เพอสรางและพฒนาความเปนผน�าของทานตอไป

ตวอยางของผน�าทานแรกซงเปนทยอมรบของคนทวไป คอ มหาตมะ คานธ อรค อรคสน นก

จตวทยาพฒนาการมนษยผศกษาทฤษฎพฒนาการบคลกภาพของคนในวยตาง ๆ กลาวชนชมวา คานธ เปน

ผน�าทเปนแบบอยางโดยมคณลกษณะและบคลกภาพเชนน21

“คานธ เปนคนตรงแตไมใชคนแขงกระดาง มความอาย แตไมถอยหางจากสงคม มความกลว แต

ยบยงได ฉลาดแตมใชหนอนหนงสอ มความตงใจจรงแตไมใชดนทรง ออนโอนแตไมออนแอ ซงทงหมดน

คอคณสมบตของความส�าเรจมนคงในชวต ซงอธบายไดยากและหาคณคาใด ๆ มาเทยบไมได”

คานธเปนผน�าทชนะจตใจคนดวยความเรยบงาย และอดทนและมงมน บางครงเขาใชพธการเพอ

เพมความศรทธาและความยงใหญ เชน คานธอาจจะเดนไปกบสานศษยใกลชดเพยงสองสามคน เมอไปพบ

ทเหมาะ เชน ททเปนลานกวางหรอหาดทรายชายทะเล ซงมคนอยมาก ๆ คนบางคนอาจเดนตาม ท�าใหคน

อน ๆ เดนตามไปบาง มหาตมะ คานธอาจจะคกเขาลงแลวสวดมนตในทนนซงสานศษยทใกลชด จะท�าตาม

คนทเดนตามกตองท�าตามดวย เสยงสวดมนตกจะมเสยงดง ท�าใหคนแตกตนมาดและไมสามารถยนดอย

เฉย ๆ ตองคกเขาลงสวดมนตดวย สดทายคนจ�านวนพนกจะสวดมนตพรอมมหาตมะ คานธ ท�าใหเกดความ

ยงใหญขน เปนตน

ผน�าทยงใหญทจะกลาวถงเพอเปนตวอยางตอไป ไดแก ดไวท ด ไอเซนฮาวร (Dwight D. Eisen-

hower) ซงไดใหค�าจ�ากดความของลกษณะผน�าของสหรฐอเมรกาวา

1. เตมใจทจะท�างานหนก ผน�าตองพรอมทจะท�างานหนกไมทอถอย

2. มวสยทศนทกาวไกล วางแผนกจกรรมในอนาคต และก�าหนดทศทางในอนาคต

3. มบคลกภาพทมเสนห ตองดแลตนเองใหดสะอาด เรยบรอยและมมนษยสมพนธ

4. เตรยมตวกอนเรมงานทกครง กอนทจะท�างานตองเตรยมตวโดยศกษาขอมล เตรยมการวาง

แผนงานทกครง

5. รรอบและรจรง งานทกอยางตองรอยางแทจรง ตองศกษาตดตามขอมลใหทนสมย

นอกจากไอเซนฮาวรทเปนแบบแผนของผน�าทางการเมองของสหรฐอเมรกา ยงมเซอร วนสตน

เชอรชล ผน�าของสหราชอาณาจกร จารกคณลกษณะผน�าทจะครองใจคนส�าหรบคนองกฤษไว 4 ประการ คอ

1. สภาพออนโยน (Humble) ความสภาพออนโยน เปนเสนหของผน�าโดยเฉพาะในสงคม ทม

ขนบธรรมเนยมและวฒนธรรมมาชานาน

2. มความคดรเรม (Initiative) ผน�าทดตองมความคดรเรมใหม ๆ มความคดสรางสรรค และ

เปลยนแปลงไดตามกระแสการเปลยนแปลงของโลก

21 พรรณทพย ศรวรรณบศย. (2547). ทฤษฎจตวทยาพฒนาการ (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. น. 141.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3. มเชาวปญญา (Intellectual) ผน�าตองมเชาวปญญาอยางนอยเหนอคาเฉลยของกลม

4. มเอกลกษณสวนตว (Individuality) ผน�าตองมลกษณะสวนตน เชน ขยน ชอบบกเบก หรอม

ความอบอนจรงจง เปนตน

นอกจากนยงมพลเอกแมทธว บ วชเวย ซงเคยด�ารงต�าแหนงผบญชาการสงสดของกองก�าลง

สหประชาชาต (Supreme Commander of United Nations Forces) กลาววา ลกษณะของผน�าทาง

การเมองม 10 ประการ ดงน

1. มวนยในตนเอง

2. ชอตรง

3. รบผดชอบ

4. ยอมรบความบกพรอง

5. ลดอตตา แตมความเชอมนในตนเอง

6. ออนนอมถอมตน

7. เสยสละเพอสวนรวม

8. ยตธรรม

9. มประสทธภาพ

10. มความสม�าเสมอ

ในหนงสอตโต ซงเขยนโดย Phyllis Auty และทรงแปลโดยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพล-

อดลยเดช ในบทท 8 ผน�าทางการเมอง (ภาคผนวก) ไดกลาวถงลกษณะผน�าทางการเมองซงผเขยนสามารถ

สรปสาระส�าคญเกยวกบหนาทของผน�าทางการเมองได ดงน

1. มการประสานงานกบฝายปองกนประเทศอยางใกลชด

2. ด�าเนนการศกษาทางการเมอง และวฒนธรรมอยางตอเนองและจรงจง

3. มเปาหมายของการตอสทางการเมองทชดเจน

4. ตองใหการศกษาแกผใตบงคบบญชาอยางตอเนองและจรงจง

5. รบและใหขอมลขาวสารอยางรวดเรวฉบไวและทวถง

6. จดระเบยบเเละกระบวนการทางการเมองใหชดเจน

7. ดแลทกขสขของประชาชน

8. ใหประชาชนจดระบบการปกครองของตนเอง

อ�านาจในการน�าอ�านาจทมในการน�านนมอทธพลตอผใชอ�านาจ ท�าใหผมอ�านาจตองการมอ�านาจใหนานทสด และจะ

ท�าทกวถทางทจะรกษาอ�านาจนนไว ฉะนนอ�านาจจงเหมอนยาเสพตด ซงจะท�าใหผเสพตดอ�านาจไปสความ

วบตในทสด ถาไมรจกใชอ�านาจใหถกตอง

อ�านาจของผน�าเปนสงส�าคญทมผลตอบคลกภาพของผใชอ�านาจ นกจตวทยาไดแบงอ�านาจไว 5

ชนดดวยกน คอ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1. นตอ�านาจ (Legal authority) ไดแก อ�านาจทมาจากกฎ ระเบยบตาง ๆ หรออ�านาจตาม กฎหมาย

ผน�าทอาศยการน�าโดยใชนตอ�านาจจะใหความส�าคญกบกฎระเบยบ และใชกฎและระเบยบเปน ลกษณะใน

การเปนผน�า

2. ธรรนเนยนอ�านาจ (Traditional authority) ไดแก อ�านาจทมาจากวฒนธรรมขององคกรหรอ

ความอาวโส

3. บารมอ�านาจ (Charismatic authority) ไดแก อ�านาจทสะสมมานานดวยการให หรอการเปน

คนดทนาเชอถอ

4. วชาการอ�านาจ (Expert authority) ไดแก อ�านาจทมาจากการเปนผร ผเชยวชาญมากกวา

5. เผดจการอ�านาจ (Coercive authority) ไดแก อ�านาจทมาจากผทครองอ�านาจ ควบคมองคกร

แบบเบดเสรจหรอควบคมก�าลงพล

6. อ�านาจจากสงจงใจ (Reward authority) ไดแก อ�านาจทมาจากผทมสงจงใจในการควบคม

พฤตกรรมคน เชน เงนทอง เกยรตยศ อ�านาจวาสนา เปนตน

การใชอ�านาจเหลานสงผลตอบคลกภาพของผน�าทางการเมองและความคงทนของการน�า ผน�าทจะ

มความคงทนในการน�ามากทสดคอผน�าทใชอ�านาจบารมในการน�า22 ระบลกษณะผน�าเปน 5 ลกษณะ อ�านาจ

ของผน�า โดยเฉพาะผน�าทางการเมองไว ดงน

1) ผน�าแบบเผดจการคอมมวนสตในปจจบนนมแนวโนมลดลง

2) ผน�าแบบเผดจการแบบฟาสซสมมปรากฏอยในประเทศดอยพฒนาบางประเทศ

3) ผน�าแบบสงคมนยม เปนผน�าทมลกษณะเนนความตองการของสวนรวมเปนใหญ

4) ผน�าแบบอนรกษนยม เปนผน�าทใชธรรมเนยมอ�านาจและนตอ�านาจเปนหลก

5) ผน�าแบบประชาธปไตย เปนบคลกของผน�าทเปนทตองการของประเทศสวนใหญ

ในสงคมไทยเปนสงคมทประชากรสวนใหญตองการผน�าทมบคลกภาพเปนประชาธปไตย ปจจบน

ลกษณะบคลกภาพของผน�าแบบประชาธปไตย มดงน

1) เชอความสามารถของผอน คอใหเกยรตกน ยอมรบกน

2) ยอมรบฟงความคดเหนและกลาแสดงความคดเหน

3) รจกหนาทและสทธของตน และไมละเมดสทธหนาทของผอน

4) เคารพในสทธเสรภาพของผอน

5) มประสทธภาพทางการเมองคอศกษาหาขอมลและท�าการบานในภารกจของตนเอง ซงอาจ

อธบายได ดงน

(1) เชอความสามารถของผอน ในสงคมประชาธปไตย การใหเกยรตผรวมงาน ใหเขา

ไดแสดง ความสามารถ ไดมสวนรวมมากกวาการท�างานแบบขารบผดชอบแตเพยงผเดยว

(2) ยอมรบความคดเหนและกลาแสดงความคดเหน นอกเหนอจากการกลาแสดงความ

คดเหน แลว ผน�าตองยอมรบฟงความคดเหนของผอน นอกเหนอจากเชอความสามารถของเขาแลว ปญหา

22 Eysenck. op.cit.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทส�าคญ และเกดขนบอยในสงคมผน�ามกจะถอความคดของตนเปนใหญ โดยไมฟงผอน โดยเฉพาะผทม

ความ คดเหนแตกตางกบตน ซงจะท�าใหเกดปญหามากในการท�างาน

(3) ผน�าตองรจกหนาทกอนรจกสทธของตน การไมรกษาหนาทอาจท�าใหสทธตาง ๆ

เกยวกบหนาท นนหมดไปดวย

(4) เคารพในสทธเสรภาพของผอน ไมลวงเกนในสทธสวนตวของผอน

(5) มประสทธภาพทางบทบาททางการเมองอยางสม�าเสมอ

นอกจากลกษณะบคลกภาพทางการเมองของผน�าในสงคมประชาธปไตยทกลาวเบองตนแลว ทาน

ปญญา นนทะภกข กไดใหขอคดเกยวกบคณสมบตพเศษของผบรหารทเกงและดไว ดงตอไปน

คณสมบตพเศษของผบรหารทเกงและด

1) ตงใจท�างาน - การเขาท�างาน การเลกงาน เคารพระเบยบของงาน

2) อานใจคนอนเปน - เอาใจเขาใสใจเรา

3) เหนใจตอผนอย - เมตตา กรณา มทตา อเบกขา

4) มใจคลอยเทยงธรรม - ยตธรรม ปราศจากอคต

5) นอมใจตามมตรวม - ฟงเสยงผอน

6) รวมใจประพฤตด - มความสามคค รวมกนท�าความด



เรองท 9.3.3 จตวทยาผตามในวถประชาธปไตย

ทกระบบสงคมการเมองมผน�าแลวตองมผตาม ผตามทดในทฤษฎ Three Circles Model ของ

จอหน เอเดยน กลาวไววา ผน�าจะประสบความส�าเรจไดสวนหนงนนมาจากองคประกอบของทมหรอผตาม

ทรวมทมอยดวยกนนนเอง ผลการวจยหลายเรองระบวา การพฒนาทเชองชาของการเมอง สวนหนงเปนผล

มาจากผตาม ชยพร วชชาวธและคณะ23 พบวา พฤตกรรมทางการเมองทสงผลใหเกดความเสยหายแก

ประเทศชาตของผตามในระบบสงคมประชาธปไตย เรยงล�าดบความเหนของกลมตวอยาง ดงน

23 ชยพร วชชาวธ, ธระพร อวรรณโณ, และพรรณทพย ศรวรรณบศย. (2531). พฤตกรรมจรยธรรมในสงคมไทยปจจบน

ศกษาตามแนวทางจตวทยาสงคม. กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1. การปดบงผกระท�าผด

2. การรบสนบน/การใหสนบน

3. การทจรตในการเลอกตง

4. การแจงความเทจและความไมซอสตย

สวนพฤตกรรมทางการเมองทผตามหรอประชาชนควรจะมตามล�าดบ ดงน

1. เสยสละเพอชาตบานเมอง

2. ปฏบตตามระเบยบแบบแผนอยางเครงครด

3. เปนหเปนตาใหเจาหนาทบานเมอง

4. เสยสละสทธเสรภาพสวนบคคลเพอประโยชนของสวนรวม

พฤตกรรมเหลานจะเกดขนได คนควรไดรบการปลกฝงมาแตเยาววย โดยเรมจากบาน โรงเรยน

และสงคมโดยรวม การปลกฝงคณลกษณะประชาธปไตยใหกบคนไทยนนตองด�าเนนตามขนตอน ดงน

1. การชน�าใหตระหนกถงผลของการกระท�า ตองใหเดกและเยาวชนไดมองเหนความแตกตาง ใน

แงมมตาง ๆ ของชวต ซงเปนผลมาจากการประพฤตปฏบตทตางกน

2. ตองปลกฝงใหเยาวชนมความเชอวาท�าดแลวจะไดผลด ท�าไมดกจะไดรบผลลพธทไมด ในสงคม

ทกวนนเยาวชนจะพบวาคนคดโกง คนเลว กสามารถมงมศรสขได นอกจากนเยาวชนพบวาการมงมเงนทอง

จะน�ามาซงชอเสยงเกยรตยศ การเหนผลกรรมทขดแยงเชนนกจะท�าใหเยาวชนมคานยมและความเชอ ทผด

และน�าผลเสยหายมาสสงคมในอนาคตได การปลกฝงจรยธรรมจงมความจ�าเปนทจะตองเอาการท�าความด

มาเชอมโยงกบผลกรรมตอบสนองทดทกระดบ ตงแตความตองการพนฐานของชวต จนกระทงประสบการณ

สงสดของความส�าเรจในชวตการท�างาน สงคมไทยขาดแคลนตวแบบของการ กระท�าความดมากขนทกวน

จงมความจ�าเปนทตองมการรณรงคใหเกดขนอยางจรงจงในทกองคกร มใชปลอยใหคนขาดความรบผดชอบ

ตอครอบครวไดเปนพอดเดน ดวยเหตทมเงนหนา หรอคนทมพฤตกรรมฉอโกง ไดเปนคนดศรสงคม หาก

ตวแบบเปนเชนน เยาวชนกจะขาดศรทธาในการพฒนาตนเปนคนด

3. การพฒนาศกยภาพของตนเอง ขบวนการอบรมกลอมเกลาทางสงคมตองเนนการเพมศกยภาพ

พฤตกรรมทางบวกและลดศกยภาพพฤตกรรมทางลบ

ศกยภาพพฤตกรรมทางบวก เชน เสยสละผลประโยชนสวนตนเพอสวนรวม การชวยเหลอผท

ยากจนกวาตน ความชอสตยสจรต การรบผดชอบหนาทพลเมองของตน เชน การไปออกเสยงเลอกตง การ

ตดตามการท�างานของผแทนปวงชน เปนตน

ศกยภาพพฤตกรรมทางลบ เชน การประจบผมอ�านาจ การใชทรพยากรธรรมชาตเพอผลประโยชน

สวนตน การใชความรนแรงแกปญหา การพดเทจเปนนสย การล�าเอยง เปนตน

นอกจากนในปจจบนผตามหรอคนไทยสวนใหญจะเรยกรองสทธของตนเอง แตมไดค�านงถงหนาท

พลเมองด การเรยนการสอนหนาทพลเมองโดยตรงกไมมสอนในระบบโรงเรยนหรอสถาบนการศกษา โดย

ระบบการศกษาจะมงเนนเฉพาะการสรางคนเกงแตไมเนนการสรางคนด โดยความจรงแลว ประเทศตองการ

ผตามททงเกงและด มความรบผดชอบ ผตามทดตองรจกท�าหนาทของตนใหดทสดและรกเพอนรวมชาต

เหมอนธรรมะของทานพทธทาสทชวา ฆราวาสธรรมนนคอ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1. ตองท�าหนาทของตนเองใหดทสด

2. ตองรกเพอนบาน คอเพอนรวมชาตนนเอง

นอกจากนแลวผเขยนเสนอเพมเตมวา ตองบมเพาะ “ความรกชาต” ในเยาวชน มใช “หลงชาต”

แตรกชาต คอความตองการใหคนรวมชาตของเราอยรวมกนอยางเปนสข แบงปนชวยเหลอกน และหาก

ประเทศไทยมผตามหรอพลเมองทดแลว ผปกครองกไมสามารถจะเปนคนเลวไดเลย เพราะผน�าประเทศไหน

จะเปนเชนไรจะสะทอนใหเหนถงคณภาพประชากรในประเทศนนนนเอง



มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 9.4

จตวทยาการสอสารและการจดการความขดแยงทางการเมอง


หวเรองเรองท 9.4.1 ทฤษฎจตวทยาการสอสารกบพฤตกรรมทางการเมองของประชาชน

เรองท 9.4.2 การจดการความขดแยงทางการเมองและสนตวธ

แนวคด1. การสอสารทางการเมองสงผลตอพฤตกรรมทางการเมองของบคคล นกการเมองตองเรยน

รทฤษฎจตวทยาการสอสารเพอใหเกดการสอสารทมประสทธภาพทางการเมอง

2. ปญหาทางการเมองคอ ความขดแยงทางการเมองและน�าไปสความรนแรงทางการเมอง

นกการเมองจงตองเรยนรหนทางแกไขความขดแยงและสรางสนตในสงคม


1. อธบายความหมายของการสอสารทางการเมองทดของนกการเมองและประชาชนได

2. อธบายทฤษฎการจดการความขดแยงและการเสนอแนวทางสนตวธทางการเมองได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 9.4.1 ทฤษฎจตวทยาการสอสารกบพฤตกรรมทางการเมอง

ของประชาชน

การสอสารคอ กระบวนการสอความหมายทยดโยงบคคลในวงการตาง ๆ ไวดวยกน รวมถงบคคล

นอกวงการเพอใหกจการขององคการด�าเนนไปตามวตถประสงคดวยด การสอสารมความส�าคญยงส�าหรบ

กระบวนการทางการเมองในการถายทอดนโยบาย ความรสกนกคด การชกจงใหคนท�าตามและการครองใจ

คน ปจจบนการสอสารคอ การสรางความเขาใจระหวาง 2 ฝาย คอ ผสงสารและผรบสารในการรวบรวมสถต

พบวา ประมาณรอยละ 85 ของการท�างานคอการสอสารอนหมายถง การสอความหมาย การออกค�าสง การ

สอนงาน การประชม การถายทอดนโยบาย กฎ ระเบยบ ของหนวยงาน ฯลฯ

การสอสารมองคประกอบ ตอไปน

1. ผสงสาร

2. ผรบสาร

3. สาร

4. สอสงสาร

โจเซฟ เอ ดวโต24 กลาววา การสอสารของบคคล แบงได 5 ชนด ไดแก

1. การสอสารกบตนเอง (Interpersonal Communication) ไดแก การคด การใหเหตผล การ

วเคราะห และการสะทอนความรสกนกคดของตนเอง

2. การสอสารระหวางบคคล 2 คน (Interpersonal Communication between two persons)

ไดแก การสอสารแลกเปลยน เชอมโยงท�าความรสกซงกนและกน ชวยเหลอกน

3. การสอสารในกลมเลก (Small group Communication) ไดแก การแบงปนขอมล ความคด

แกไขปญหารวมกน ชวยเหลอซงกนและกน

4. การสอสารสสาธารณะ (Public Communication) ไดแก การใหขอมล การชกจง และให ความ

สขสนกสนาน

5. การสอสารทางสอมวลชน (Mass Communication) ไดแก การใหขอมลขาวสาร การโนมนาว

และใหความสนกสนาน

ในทางการเมองตองใชการสอสารทง 5 รปแบบ แตรปแบบทใชมากคอ การสอสารสสาธารณะ และ

การสอสารทางสอมวลชน แตทส�าคญทสดคอ การสอสารกบตนเอง ซงนกการเมองนอยคนจะไดมโอกาส

สอสารกบตนเอง สงทส�าคญในการสอสารใหเกดประสทธผลทางการเมองอกประการคอ การศกษา วฒนธรรม

ของชมชน ในการสอสารสสาธารณะนนนกการเมองตองรจกขนตอนทชดเจนในการสอสาร เพอใหสารทสง

นนมคณภาพ

24 Joseph A Devito. (2003). Human Communication. New York, NY: Person Education.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


การสอสารนนขนอยกบบรรยากาศของกลม

1. กลมเผดจการ การสอสารมกเปนไปในลกษณะทางเดยว การสอสารภายในกลมไมมการสอสาร

มาจากผน�าระดบสงเทานน ผลดคอ สารคลาดเคลอนไดนอย เพราะสารสงมาจากบนไปลางเทานน

2. กลมประชาธปไตย การสอสารเปนไปหลายทาง ทกคนในกลมมโอกาสและมสทธในการสงสาร

เทากน สารอาจคลาดเคลอนไดตามขนาดของกลม ถากลมใหญความคลาดเคลอนจะมมาก

3. กลมเสรนยม การสอสารอาจมทงแบบทางเดยวและหลายทาง แลวแตการตดสนใจของสมาชก

กลมสารทสงอาจคลาดเคลอนไดมาก เพราะการรวมตวของกลมเสรนยมนนทกคนตางมความหมายส�าคญ

เทาเทยมกนและมความคดเหนเปนอสระตอกน

ลกษณะการสอสารในองคการในองคการมการสอสาร 3 รปแบบ ดงภาพท 9.5 แสดงลกษณะการสอสารในองคการ โดยมราย

ละเอยด คอ

1. การสงสารจากบนลงลาง (Downward Communication) ในกรณนผสงสารจะอยขางบน ผรบ

สารจะอยขางลาง สารทสงสวนใหญเปนทางเดยวและเปนลายลกษณอกษร เชน นโยบายพรรค ปายโฆษณา

นโยบายพรรค เปนตน สวนมากจะเปนการสงสารทางเดยว ขาดการปอนกลบจากผรบสาร

2. สารทสงจากลางขนบน (Upward Communication) ในกรณนผสงสารอยขางลาง ผรบสารอย

ขางบน ในทางการเมอง เชน เสยงเรยกรองของประชาชน เปนตน สารทสงอาจเปนค�าพด ภาษา ทาทาง หรอ

เปนลายลกษณอกษรกได

3. สารทสงในระดบเดยวกนในแนวนอน (Horizontal Communication) ในกรณน เปนสารท

ผสงและผรบสารอยในระดบเดยวกน สารทสงเปนลายลกษณอกษรหรอค�าพดปรกษาหารอ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สงสารจากบนลงลาง (Downward Communication)

ผสงสาร

สารเปนลายลกษณอกษร

ผรบสาร

สงสารจากลางขนบน (Upward Communication)

ผสงสาร

สารเปนทงค�าพด ภาษา ทาทาง

และลายลกษณอกษร

ผรบสาร

สงสารตามแนวนอน (Horizontal Communication)

สารทสงเปนค�าพดปรกษาหารอ

ผสงสาร ผรบสาร

ภาพท 9.5 แสดงลกษณะการสอสารในองคการ

กระบวนการสงสาร ในการสอสารแตละรปแบบจะมการสงสาร มกระบวนการและขนตอน ดง

แผนภาพท 9.6

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ความคดIdeas

เขารหสEncoding

ถายทอดสารTransmission

การรบสารReceiving

ถอดรหส Decoding

ปฏกรยาหลงรบสาร

Action

1. เรยบเรยง

สญลกษณหรอ

เนอหาทเหมาะสม

2. เลอกสอ

3. เลอกใชภาษาท

เหมาะสมกบสอ

และผรบ

1. ดกาละเทศะและ

โอกาส

2. เลอกชนดของสอ

1. ประสบการณ

เดมของผรบ

2. ความตงใจ

รบสาร

1. ประสบการณ

เดมของผ

ถอดรหสสาร

2. ความยากงาย

ของสาร

1. การนงเฉยหรอการ

แสดงออกซงเปนผล

จากการรบสาร

2. ประสบการณและ

ภมหลงของผรบสาร

3. สถานภาพการรบสาร

ภาพท 9.6 กระบวนการและขนตอนการสอสารทมา: พรรณทพย ศรวรรณบศย. (2541). มนษยสมพนธ (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กระบวนการสงสารจะมล�าดบ ดงตอไปน

1. เกดความคด (ideas) หรอขอมลขาวสารทจะสง

2. กระบวนการเขารหส (encoding) คอ การเรยบเรยงเปนสารทมความหมายทเหมาะสมกบผรบ

และกบสอทสง เชน การสงโทรเลขตองใชภาษาเฉพาะ เปนตน

3. ถายทอดสาร (transmission) คอ การสงสารถายผานสอไปยงผรบตองถกและเลอกชนดของ

สอใหเหมาะสมกบลกษณะของสาร พรอมทงดจงหวะเวลาทเหมาะสมในการสงสารดวย นกการเมอง ตองร

เขารเราจงจะสามารถสงสารใหเหมาะกบกลมคน

4. การรบสาร (receiving) ผรบสารนนจะรบสารจากประสบการณเดมเฉพาะทมอยและขนอยกบ

ความตงใจของผรบสารดวย

5. การถอดรหส (decoding) คอ การใหความหมายของสารทไดรบ โดยการถอดรหสของผรบสาร

นนขนอยกบประสบการณเดมของผรบ สภาพการณเมอไดรบสารและความยากงายของสาร

6. กรยาหลงรบสาร (action) คอ กรยาของผรบสาร เมอไดรบสารแลว ซงขนอยกบประสบการณ

เดมและภมหลงของผรบสาร และสถานการณทไดรบสารวา กรยาทแสดงออกมาหลงรบสารนนจะไปใน

ทศทางใดและเปนรปใด

บทบาทของสอตอพฤตกรรมทางการเมองการสอสารเปนหวใจหลกของพฤตกรรมทางการเมองของมนษยในสงคม เพราะการสอสารสามารถ

สรางความเขาใจทางการเมองทตรงกนใหเกดขน หรอแมมความคดเหนขดแยงทางการเมอง การสอสารทด

กอาจท�าใหเขาใจและยอมรบความแตกตางระหวางกนได สงส�าคญของการสอสารทดคอ ปฏสมพนธทด

ระหวางกลมคน หากขาดปฏสมพนธทด การตดตอสอสารกจะมอปสรรค

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ดงทกลาวในเบองตนแลววาการเมองนนมความสมพนธใกลชดกบการสอสาร นกการเมองและ

สอมวลชนกมความใกลชดและพงพากนมาก นกขาวการเมองตองอาศยขาวจากนกการเมอง ในขณะเดยวกน

นกการเมองตองพงพานกขาวใหเสนอภาพของตนเองสสงคมและมวลชน ผลการวจยระบวา งานทกชนดและ

งานการเมองตองอาศยการสอสารถงรอยละ 85 ฉะนน นกการเมองจงตองมทกษะทางสอสารทด ดงน

1. การสอสารตอตนเอง

2. การสอสารระหวางบคคล เชน คนรวมพรรค หวคะแนน และทมงาน เปนตน

3. การสอสารในทสาธารณะ เชน การพดหาเสยงในทสาธารณะ การแถลงขาวกบมวลชน ฯลฯ

1. การสอสารตอตนเอง (Interpersonal Communication with oneself) นกการเมองตองรจก

ตนเองตลอดเวลา โดยมกระบวนการ ดงน

1) ตองตงค�าถามวา เราคอใคร เราก�าลงท�าอะไร เพอใคร ท�าไปท�าไม

2) ตองฟงขอมลปอนกลบจากผอนเกยวกบการกระท�าของตวเรา

3) ตองขจดจดบอดของตนเอง ตองวเคราะหตนเองและท�าขอมลอยเสมอ เพอใหหกวาง

ตากวาง

4) มองดตนเองในแงตาง ๆ จากความคดเหนของผอน

5) เพมความรเกยวกบตนเพอใหตนเองมสตรจกตนตลอดเวลา

2. การสอสารระหวางบคคล (Interpersonal Communication between two persons) การสอสาร

ระหวางบคคลนนตองเนนทจะท�าความรจก สรางความสมพนธ ชวยเหลอกน ท�ากจกรรมรวมกน หรอสราง

อทธพลเหนออกคนหนง

ทฤษฎการสอสารระหวางบคคลซงเปนทรจกแพรหลายคอ การวเคราะหความสมพนธระหวางบคคล

(Transactional Analysis: T.A.) ทพฒนาขนโดยจตแพทยชาวแคนาดา อรก เบรน (Eric Berne) (1957)

โดยเขาอธบายวา พฤตกรรมปฏสมพนธระหวางบคคลเปนบทบาททบคคลตองการสอความหมายทงทาง

อารมณ ปญญาเเละบคลกภาพไปยงบคคลอน โดยภาวะแหงตนของบคคล (ego state) แบงเปน 3 สวน คอ

1) สวนทมลกษณะเปนพอแม (Parent Ego State)

2) สวนทมลกษณะเปนผใหญ (Adฟt Ego State)

3) สวนทมลกษณะเปนเดก (Child Ego State)

คนทกคนตองมลกษณะทง 3 น แตมากนอยแตกตางกนในแตละบคคล แตจะมอยทง 3 สวน ใน

ทกคน เราอาจอธบายลกษณะตาง ๆ ได ดงน

1) ลกษณะเปนพอแม (Parent Ego State) เปนคณลกษณะทไดรบถายทอดมาจากการเปน

บดามารดาหรอญาตผใหญ สามารถอธบายได 2 สวน ดงน

1.1) อคต (prejudicial ego state) ไดแก ความเชอเดมทไดรบการถายทอดมา หรอมา

จากประสบการณเดมของตนเอง เชน ขนบธรรมเนยมทเราคนเคย การด�าเนนชวตทเราคนเคย เปนตน

ลกษณะสวนนจะท�าใหผสงสารเขมงวดและเจาระเบยบ

1.2) ความเปนแม (Motherhood) ไดแก ความเหนใจ ความปราณทผใหญมตอผอาวโส

นอยกวา ความเออเฟอเผอแผ เปนตน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2) สวนทมลกษณะเปนผใหญ (Adult Ego State) สามารถอธบายไดเปน 3 ลกษณะ ไดแก

2.1) การใชความคดเหตผล ค�านงถงผลไดผลเสยของการกระท�า

2.2) สขมรอบคอบ ตดสนใจสงใดตองมขอมลไมรบรอน

2.3) เปนทางการไมมความรสกสวนตว ไมมความเปนกนเอง

3) สวนทมลกษณะเปนเดก (Child Ego State) ม 3 ลกษณะ ซงเปนลกษณะทเปนกนเองอยาง

แทจรงตามธรรมชาต

3.1) มลกษณะของเดกคลอยตาม (Adapted Child) คอ ความพรอมทจะเชอฟงผอน

ท�าตวใหเขากบผอนได

3.2) มลกษณะของเดกอจฉรยะ (Little Professor) คอ สวนทมความคดรเรมสรางสรรค

รเรมสงแปลกและใหม

3.3) มลกษณะเปนธรรมชาต (Natural Child) คอ สวนทเปนธรรมชาตเหมอนวยเดก

ราเรง สนกสนาน ความเรยบงาย เปนกนเอง

คนทกคนม Ego State “P, A, C” ท�างานพรอมกนอยตลอดเวลา คนทกคนจงมลกษณะทง 3 น

ปรากฏอยเสมอในพฤตกรรมทแสดงออก

P เปนใหญ-มลกษณะเปนพวกหวโบราณ เปลยนแปลงยาก แตจะมความเมตตากรณา

A เปนใหญ-มลกษณะเปนการเปนงาน ไมมความรสกสวนตว ทกสงเปนผลของการกระท�า

C เปนใหญ-มลกษณะเปนพวกรเรมสรางสรรค สนใจสงใหม ๆ ไมสนใจผอน นอกจาก

ความสขเบกบานของตน

การตดตอสอสาร บคคลทง 3 ลกษณะ ภาวะแหงตน (Ego state) มการตดตอสอสารระหวางบคคล

นน ทฤษฎ T.A. แบงไดเปน 3 ลกษณะ คอ

1) พดตามกน (Complementary transaction) จะพดในลกษณะทสอดคลองตามกน เพราะ

การตดตอมาจากภาวะแหงตนลกษณะเดยวกน

2) พดขดกน (Crossed transaction) คอ พดขดแยงกน เนองจากการตดตอมาจากภาวะ

แหงตนลกษณะตางกน

3) พดเสแสรง (Ulterior) คอ การตดตอแบบเสแสรงไมจรงใจมความหวาดระแวงอยใน

การตดตอนน ๆ เมอภาวะแหงตนตางกน

ในการสอสารระหวางบคคลนน แตละคนตองมบทบาทของตนเองในการสอสาร การสอสารระหวาง

บคคลจะประสบความส�าเรจตองมการวเคราะหบทบาทการสอสาร

การวเคราะหบทบาท (Script analysis) ไดแก การวเคราะหบทบาทของตนเองวาก�าลงเลนบทอะไร

เพราะบทบาทของทกคนมเฉพาะตว การสอสารระหวางบคคลเพอสรางความสมพนธกบผอน (Psycho-

logical Position) อาจแบงไดเปน 4 ลกษณะ คอ

1) I’m OK, You’re OK. ทกคนทดเทยมกน มคาเหมอนกน

2) I’m OK, You’re Not OK. เราดกวาคนอนตลอดเวลา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3) I’m Not OK, you’re OK. เรารสกตนดอยกวาคนอน

4) I’m Not OK. You’re Not OK. ไมเหนคณคาของชวต มองโลกในแงราย

ซงคนทมสขภาพจตด และสามารถมการตดตอสมพนธกบคนอนอยางมความสขนน คอลกษณะ

“I’m OK, You’re OK.” นนคอทกคนมคาเหมอนกน ถาเราเหนวาเราดอยกวาผอนเรากจะไมมความสขใน

ชวต คบของใจ สวนคนทเหนวาไมมใครดในโลกนนนเปนบคคลทมลกษณะมอาการโรคจต การสอสาร

ทางการเมองนน เปนปจจยทส�าคญทสดทจะท�าใหเกดความเขาใจทตรงกนระหวางนกการเมองกบประชาชน

ทออกเสยงเลอกตงเขา ทงในรปแบบระหวางบคคลและระหวางนกการเมองกบมวลชน

การศกษา T.A. จะท�าใหเราเขาใจตนเอง เขาใจผอน และท�าใหการตดตอสอสารระหวางบคคลนน

มประสทธภาพบรรลวตถประสงค และส�าเรจตามจดมงหมาย

3. การสอสารในทสาธารณะ การสอสารในทสาธารณะมความส�าคญอยางยงทางการเมอง เรา

สามารถแบงไดเปน 2 ชนดคอ

3.1 การพดทตองการใหขอมล ซงม 3 ลกษณะ ไดแก การพดในเชงบรรยาย (description)

การพดเชงอธบายความคดหรอความหมายของขอมล (definition) และการพดลกษณะนทรรศการ (dem-

onstration)

ขนตอนในการเตรยมการเสนอความคดและขอมลตอสาธารณะนนตองมขนตอน ดงน

1) เลอกหวขอและก�าหนดวตถประสงคการน�าเสนอใหชดเจน

2) วเคราะหผฟง เขาใจผฟง การศกษาวฒนธรรม เชน ผฟงชาวเอเชยจะไมคอยซกถาม

และตองศกษาภาษาทองถน วถชวตของผฟงใหถองแทดวย เปนตน

3) พฒนาความคดหลกพรอมระบวตถประสงคหลกของความคดทตองการน�าเสนอ

เชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบพทธคกราช 2540 น�าวถชวตประชาธปไตยใหกบคนไทย และ

พฒนาความคดของสงนสรายละเอยด เปนตน

4) ศกษา วจย วเคราะหในเนอหาทตองการน�าเสนอตอชมชนใหถกตองและตรงกบความ

ตองการของชมชน

5) หาขอมลและน�าเหตการณปจจบนสนบสนนขอคดของผน�าเสนอ เพอสรางความนา

สนใจในการน�าเสนอ

6) จดขนตอนและระบบของอปกรณการน�าเสนอประกอบขอมล และศกษาวธการ

ถายทอด ขอมลใหเหมาะสมกบผฟง

7) ก�าหนดหวขอการน�าเสนอใหน�าสนใจ และเปนหวขอทอยในความสนใจของผฟง

8) ในการพดหรออภปรายในทสาธารณะทกครง ตองเตรยมค�ากลาวน�าและขอสรปไว

ลวงหนา เพราะเปนสวนทคนฟงจะใหความสนใจสงสด

9) ซอมการน�าเสนอกอนจนแนใจ (rehearse) ดการวางสายตา ดททาภาษาทาทาง ภาษา

พด น�าเสยงและการแตงตวทเหมาะสม ตลอดจนการรจกใชอารมณขนสอดแทรกในการพด

10) น�าเสนอการอภปรายสสาธารณชน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3.2 การสอสารทางสอมวลชน (Mass Communication) การสอสารทางสอมวลชนทาง

การเมองนน มวตถประสงคเพอสรางความสนกสนาน ชกจง และใหขอมล

ขอมลขาวสารมผลในการเปลยนแปลงความรสกนกคด โลกในยคปจจบนเปนยคของสอมวลชน

ซงมอทธพลมากและนบวนจะมากขน ภาพพจนบางอยางเมอถกเผยแพรออกไปอยางกวางขวางกจะฝงใน

จตใจ และการรบรของคนจ�านวนนบลาน เชน ภาพมารลน มอนโร จะมาพรอมกระโปรงทถกกระพอเปด

ภาพ ฮตเลอร มาพรอมกบความเปนเผดจการ นกการเมองผใดถกใสหนวดฮตเลอรกจะปรากฏใหเหนวาสอ

ใหตราประทบเผดจการนกการเมองผนน เปนตน สอในปจจบนนนอกจากหนงสอพมพ วทย และโทรทศน

แลว ยงมสออนเทอรเนต (internet) ทเผยแพรอยางรวดเรวและแพรหลายในพรบตาเดยว พลงสมอง

คอมพวเตอรไดแพรกระจายอยางไรพรมแดน แหลงขอมลนสรางชมชนอเลกทรอนกสทมการตดตอเครอ

ขายอยางรวดเรว ฉะนน การเมองในปจจบนจงมอาจปดกนหรอหยดยงสอไดเหมอนเมอ 30 ปกอน แมผม

อ�านาจจะพยายามยดครองสอใหมากทสด แตสอตางประเทศกอาจมาถงประเทศไทยไดในพรบตาเดยว ฉะนน

ขอมลทออกทางสอนนจงตรวจสอบไดงายวาเทจหรอจรง ดวยการทโลกมความเกยวพนโยงใยอยางแนนหนา

ผน�าของชาตตาง ๆ สญเสยอ�านาจเดดขาดในการบรหาร ไมวาจะใชวาทคลปหรอนโยบายรนแรงลกษณะการ

ตดสนใจของเขาจะไดรบผลกระทบจากชาวโลกและประเทศใกลเคยง ในโลกยคสารสนเทศปจจบนการใช

อ�านาจเบดเสรจของรฐบาล ตามทคนใจรอนปรารถนาจงเกดขนไดยาก การแกปญหาการเมองการปกครอง

ในปจจบนจงตองใชสอใหถกทศทางและใหเปนประโยชนมากขน หากสอออกมาในลกษณะโฆษณาชวนเชอ

แตขดกบขอมลของการปฏบตทมอาจปดบงซอนเรนไดอยางในสมย 30 ปกอน ความนาเชอถอของรฐบาลก

จะลดนอยลงไป แตหากรฐบาลหรอนกการเมองทมความจรงใจท�างานการเมองอยางจรงจง ขาวสารทออกมา

จากสอตรวจสอบไดโดยใชสอชนดตาง ๆ เชนกน ประชาชนผรบสอกจะใหความเชอถอในนกการเมองหรอ

รฐบาลนนมากขน นกสอสารมวลชน ตองมความทนสมยและตองซอตรง มจรยธรรม มอดมการณในหนาท

มากขน เพราะใน ยคปจจบนหากนกสอสารมวลชนผใดไรซงอดมการณและจรรยาบรรณ กยากทจะเจรญ

กาวหนาในวชาชพได หลกของการสอสารทางสอมวลชนใหเกดประสทธภาพ คอ

1) ตองเลอกสอใหเหมาะสมกบกลมเปาหมาย เชน สอทเขาถงคนไดทกระดบ ไดแก สอวทย

และหนงสอพมพ เปนตน

2) ตองเลอกสารใหเหมาะสมกบสอและกลมเปาหมายของการสงสาร

3) ตองเสนอสารอยางซอตรงและชดเจน



มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 9.4.2 การจดการความขดแยงทางการเมองและสนตวธ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช พระราชทานพระบรมราโชวาท วา

ถาทานตองการชนะ กจะตองมผแพ

แตถาทานตองการความรวมมอ กจะมแตผชนะไมมผแพ

สนตวธจะเกดขนไดแมจะมความขดแยงของความคดทางการเมอง หากบคคลมสงตอไปน

1. เปดเผยจรงใจ แสดงความจรงใจ ความรสกทแทจรงใหคนทตดตอสอสารทราบ (openness)

2. เหนใจ ใหความเขาใจ สนบสนน ใหก�าลงใจ ท�าความเขาใจความคด (empathy) ของผอน เปด

เผยตนเองดวยความบรสทธใจ

3. สนบสนนซงกนและกน (supportiveness) อธบายความรสกของทานใหชดเจน ตรงไปตรงมา

เปดเผยและจรงใจ

4. มองคนในทางทด มเจตคตทางบวกส�าหรบตนเองและผอน (positiveness) รบฟงความเหน

ของผอน

5. ยดภราดรภาพ ยอมรบผอนเทาเทยมกบตน มองทกสงในแงดอยางไมมเงอนไข (equality)

หากทกฝายปฏบตตามพระบรมราโชวาทและสามารถปฏบตตนทง 5 ประการนได ความขดแยงทาง

ความคดทเกดขนกจะไมน�าไปสความขดแยงทรนแรงและน�าไปสความวบตของทกฝาย

สาเหตของความขดแยง ความขดแยงมกเกดจากสาเหต ตอไปน

1. มความตองการ ความคดเหนและวตถประสงคทแตกตางกน

2. มทรพยากรนอยไมพอทจะแบงปน

3. เมอมการแขงขนเพอรางวลหรออ�านาจวาสนา

เราอาจแบงชนดของความขดแยงภายในตวของบคคลเมอตองประสบภาวะของความขดแยงจาก

สาเหตหนงสาเหตใด ความขดแยงในตนเองสามารถแบงได 4 ชนด คอ

1) รกพเสยดายนอง (approach-approach) คอเมอบคคลอยากไดของทงสองสง แตตอง

เลอก เพยงสงเดยว เชน อยากเปนนกธรกจทร�ารวย และอยากมอ�านาจวาสนาเปนผน�าทางการเมอง ตอง

เลอกเพยงอยางเดยวเพราะการเปนนกการเมองทมคณภาพไมอาจเปนนกธรกจทร�ารวยไดในเวลาเดยวกน

นอกจากจะไมอยในคณธรรม เปนตน

2) หนเสอปะจรเข (avoidance-avoidance) ไมอยากไดทงสองสง แตจ�าเปนตองเลอกเอา

อยางหนงอยางใด เชน ตองเลอกระหวางท�างานหนกกบความยากจน เปนตน

3) เกลยดตวกนไข (approach-avoidance) เปนความขดแยงทเกดจากอยากไดสงหนง แต

ไมชอบในสงทเกยวพนกน เชน ชอบชอเสยงของพรรคการเมองหนงแตไมชอบผบรหารพรรคนน เปนตน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


4) สองฝกสองฝาย (double approach avoidance) ไดแก ความขดแยงทอยากไดและไม

อยากไดสงหนงในขณะเดยวกน เชน อยากไดต�าแหนงทางการเมอง แตไมอยากไดการหมดความเปนสวน

ตว ไมอยากท�างานหนก เปนตน

สาเหตทง 4 ประการนเองจงท�าใหคนเกดความขดแยงในตนเอง เปนสาเหตใหเกดความขดแยงกบ

ผอนตามมา

แนวทางแกไขความขดแยง อาจท�าไดหลายทางตามแนวคดของเดวด และแฟรงค25 เชน

1) หลบหลกปญหาเหมอนเตาหลบเขากระดอง เมอเจอกบปญหาทเกดขนกจะไมไดรบการ

แกไข

2) คอยหาเวลาแกแคน ใชวธการจดการปญหาดวยวธรนแรงเหมอนปลาฉลาม ซงท�าใหความ

ขดแยงตอเนองและแกแคนซงกนและกนไมสนสด

3) ยมรบความขดแยง เปนผยอมแพ ยอมถกเอาเปรยบ เพอแกไขความขดแยงใหหมดไป

เหมอนตกตาหม ความขดแยงระหวางบคคลอาจสนสด แตความขดแยงในตนจะไมหมด ดวยจะเปน ผเสย

เปรยบและความตองการของตนจะไมไดรบการตอบสนอง

4) ประนประนอม พยายามทกทางมใหความขดแยงหมดไป โดยใหตางคนตางยอมเหมอน

สนขจงจอก ในกรณเชนน ดเหมอนความขดแยงจะสนไป แตความจรงแลวความขดแยงยงคงอยและอาจ

รนแรงขน

5) เผชญปญหา นนคอการพยายามแกไขโดยหนหนามาเจรจากน เพอหาหนทางแกไข โดย

ใหคกรณมองปญหารวมกน ตาสวางในความมดเหมอนนกฮก มองเหนปญหาของผอนนอกเหนอจากปญหา

ของตนเอง กจะเปนวธการแกไขปญหาไดอยางถาวร

นายแพทยประเวศ วะส26 ไดระบปจจยทกอใหเกดความขดแยงทางการเมองใน ทศวรรษน 5

ประการ คอ

1) แนวทางพฒนาของโลกเนนวตถนยม ท�าใหคนเกดความโลภ น�าไปสการแยงชง ท�ารายกน

แตกความสามคค

2) การปกครองโดยรวมศนยอ�านาจทสวนกลาง ไมพยายามเขาใจวฒนธรรมทองถน ซงเปน

วถชวตของกลมชมชนทองถนทวประเทศ

3) ประเทศไทยเปนสงคมอ�านาจทมโครงสรางแนวดง คนยากจนไมไดรบความเปนธรรมทาง

เศรษฐกจ ขาดความเปนธรรมและลมหลงในวตถทไมยงยน

4) ความขดแยงของโลกระหวางสหรฐอเมรกาและอสลาม ท�าใหความขดแยงแผขยายไปทว

ในประเทศทมประชาชนนบถอศาสนาอสลามและเปนมตรกบประเทศสหรฐอเมรกา

5) ระบบการศกษาไทยทงระบบเปนระบบการศกษาเนนเนอหาวชาไมไดเนนการเขาใจตนเอง

เขาใจเพอนมนษย และการอยในสงคม

25 David W. Johnson, & Frank P. Johnson. (1999). Joining Together. New Jersy, NJ: Prentice Hall.

26 ประเวศ วะส. (2548). ในการเสวนาโตะกลมเรองรฐบาลใหมกบการจดการความขดแยงในสงคม. กรงเทพฯ: สถาบนพระ

ปกเกลา.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ซงปญหาทเกดจากปจจยเหลานตองไดรบการแกไขโดยเรวจากทกฝาย ความขดแยงในความคดนน

เปนเรองปกตทางการเมอง แตความขดแยงทน�าไปสความรนแรงในสงคมตองไดรบการแกไข การแกไขความ

ขดแยงแบบสนตวธเสนอโดย โคทม อารยา27 ไว 3 แนวทาง ดงน

1) ตองเยยวยาอดต ความปวดราวของคนทถกรงแกใหลดลง ยอมรบขอเทจจรงและ ขอผด

พลาดทเกดขน

2) ขจดเงอนไขปจจบนทไมมความยตธรรมและการกระท�าทไมดใหลดลง

3) ทกฝายรวมกนก�าหนดอนาคต

หากเราสามารถขจดความขดแยงในตนเองได จะท�าใหเราสามารถทจะแกไขความขดแยงทเกดขน

ได และการแกไขความขดแยงมใหเกดความรนแรงนนตองใชสนตวธ โดยการใชเทคนควธของนกฮก ทมอง

เหนในความมด มองดในตนของเรา มองดความตองการของฝายตรงขาม โดยเฉพาะผน�าตองฟงสงทเปนขอ

เทจจรง มใชสงทตองการไดยนทไดรบการปรงแตงจากผใกลชด ใหความรสกของผน�าทด มความสามารถ

แกไขปญหาได หากมฟงความจรง การแกไขปญหาโดยสนตวธจะเกดขนไมไดเลย ความรนแรงมเคยน�ามา

ซงสนตภาพ อาจหยดเหตการณไดแตความรนแรงนนมไดหายไปเพยงแตหลบลงใตน�า เหมอนคลนสนาม

เทานน

ดวยศาสตรทางจตวทยาเปนศาสตรทศกษาพฤตกรรมมนษย โดยใชเทคนควธทางวทยาศาสตร ทง

เปนทฤษฎทพยายามอธบายพฤตกรรมของมนษย ฉะนน การน�าหลกพฤตกรรมมนษยมาประยกตใชทาง

รฐศาสตรจงเปนวถทางของนกรฐศาสตรยคปจจบนทพยายามอธบายปรากฏการณทางการเมอง นอกเหนอ

จากทฤษฎทางรฐศาสตร ใชทฤษฎจตวทยาอธบายพฤตกรรมทางการเมองมากขน ซงรากฐานของความคดน

กนาจะพฒนามาตงแตแนวความคดของโสกราตสและอรสโตเตล ผเปนตนฉบบของทฤษฎทางรฐศาสตร

นนเอง



27 โคทม อารยา. อางใน เพงอาง.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


บรรณานกรม

โคทม อารยา. (2548). เสวนาโตะกลมเรองรฐบาลใหมกบการจดการความขดแยงในสงคม. กรงเทพฯ: สถาบนพระ

ปกเกลา.

จมพล หนมพานช. (2533). การวเคราะหทางรฐศาสตร. ใน เอกสารการสอนชดวชาประสบการณวชาชพรฐศาสตร

(เลม 2 หนวยท 8). นนทบร: สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

จ�ารญ สภาพ. (2514). อ�านาจทางการเมอง. หลกรฐศาสตร. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

ชยพร วชชาวธ, ธระพร อวรรณโณ, และพรรณทพย ศรวรรณบศย. (2531). พฤตกรรมจรยธรรมในสงคมไทย

ปจจบนศกษาตามแนวทางจตวทยาสงคม. กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทนพนธ นาคะตะ. (2535). รฐศาสตร. กรงเทพฯ: สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย.

ประสพ รตนากร. (2546). ค�าบรรยาย “จรยธรรมของผน�า”. บรรยาย ณ รฐสภา วนท 17 พฤศจกายน 2540.

ประเวศ วะส. (2548). เสวนาโตะกลมเรองรฐบาลใหมกบการจดการความขดแยงในสงคม. กรงเทพฯ: สถาบนพระ

ปกเกลา.

พรรณทพย ศรวรรณบศย. (2547). การเปรยบเทยบพฤตกรรมจรยธรรมทางการเมองระหวางนกการเมองไทยและ

คนไทยผมสทธ ออกเสยงเลอกตง. รายงานการวจยทนรชดาภเษกสมโภช. โรเนยวเยบเลม คณะจตวทยา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

. (2545). จตวทยาครอบครว (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

. (2547). ทฤษฎจตวทยาพฒนาการ (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

. (2541). มนษยสมพนธ (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณหาวทยาลย.

มงกร ชยชนะดารา. (2516). ระเบยบการประชม. กรงเทพฯ: วาทสมาคมแหงประเทศไทย.

โยธน ศนสนยทธ. (2535). มนษยสมพนธ: จตวทยาการท�างานในองคการ (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ส�านกพมพ

ศนยสงเสรมวชาการ.

สมพร สทศนย ม.ร.ว. (2537). มนษยสมพนธ. กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สยามจดหมายเหต (16-22 เมษายน 2525)

หลวงวจตรวาทการ. (2535). คแขงธรกจชดสความส�าเรจ. กรงเทพฯ: ส�านกพมพคแขง.

Almond, Gabriel A., & Powell, G. Bingham Jr. (1978). Comparative Politics: System, Process and

Policy. Boston: Little Brown and Co.

Bandura, A. (1991). Self-Efficacy. New York, NY: W.H. Freeman and Co.

Cooper, R.K., & Sawaf, A. (1997). Executive EQ. New York, NY: The Berkley Pub Group.

Davis, Jame Chawning (1993). “Where From And Where To?” Handbook of Political Psychology.

Henry, William E. & Sanford Nevitt.

Devito, J. A. (2003). Human Communication. New York, NY: Person Education.

Elster Jon. (1993). Political Psychology. San Francisco: Jossey-Paso Pub.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Eysenck, Han J. (1999). The Psychology of Politics. New Jersy, NJ: Transaction Pub.

Gordon, T. (1997). Leader Effectiveness Training. New York, NY: Bantom Book.

Hermann, M.G. (1999). “William Jefferson Clinton's Leadership Style.”, in Post, Jerrold M. The

Psychological Assessment of Political Leader. Ann Arbor: The University of Michigan

Press.

Johnson, David & Johnson, Frank p. (1999). Joining Together. New Jersy, NJ: Prentice Hall.

Knezevich, S.T. (1969). Administration of Public Education (2nd ed.). New York, NY: Harper & Raw

Pub.

Knickerbocker, Irving. (1987). “The Analysis of Leadership.” in C.G. Browne and Cohn. (eds.). The

Study ot Leadership.

Mc David, J, & Harari. H. (1976). Psychology and Social Behavior. New York, NY: Harper Interna-

tional Pub.

Mill, C. Wright. (1956). The Power Elite. New York, NY: Oxford University Press.

Renshon, S.A. William Jefferson. (1999). Clinton's Psychology. in Post, Jerrold M. The Psychologi-

cal Assessment of Political Leaders. Ann Arbor: The University of Michigan Press.

Somdhed Pra Nyansungvara. (1993). A Special Sermon. n.p.

Documents

รัฐศาสตร์กับจิตวิทยา...ทฤษฎ จ ตว เคราะห ของซ กม นด ฟรอยด และทฤษฎ ผ น าของน