พลวตการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา จงหวดกระบ

The Dynamics of Interactions and Ethnic Maintenance of Lanta Islanders

in Krabi Province.

โดย

นางสาวอาภรณ อกฤษณ โครงการวจยนไดรบทนอดหนนการวจยจากกรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๔

ประกาศคณปการ

งานวจยฉบบนสาเรจลลวงไดดวยความกรณาจากอาจารย ดร.นฤมล อรโณทยและ รองศาสตราจารยไพบลย ดวงจนทร ประธานและกรรมการทปรกษาดษฎนพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.บนลอ ถนพงงา ประธานกรรมการสอบดษฎนพนธ ศาสตราจารยอานวย ยสโยธา กรรมการผทรงคณวฒ ผชวยศาสตราจารย ดร.สมภพ อนทรสวรรณ คณบดบณฑตวทยาลย ศาสตราจารยชวน เพชรแกวและคณะกรรมการตรวจรบผลการวจย กรมสงเสรมวฒนธรรม ทกรณาสละเวลาอาน ตรวจแกตนฉบบ และใหคาแนะนาในการปรบปรงแกไข ผวจยกราบขอบพระคณอยางสง

ขอกราบขอบพระคณศาสตราจารยสธวงศ พงศไพบลย ศาสตราจารยพเศษศรศกร วลลโภดม ศาสตราจารย ดร.วรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสน ศาสตราจารย ดร.ดกลาส ด. แอนเดอรสน รองศาสตราจารย ดร.ปรชา นนสข และครบาอาจารยทกทาน ซงเปนผถายทอดความร วธคด และเปนเทยนสองทางสายวฒนธรรมใหผวจยเดนมาจนถงวนน

ขอนมสการขอบพระคณ พระมหาชต กมบร และพระครภาวนา สมาธคณ พระคณเจา ผแบงปนขาวกนบาตรเปนอาหารมอเทยงแกเพอนนสตปรญญาเอกวฒนธรรมศกษารนท 1 และรนท 2 ขณะทศกษาอย ณ สถาบนทกษณคดศกษา

ขอขอบพระคณญาตมตรชาวเกาะลนตาและผใหสมภาษณทกทาน ทใหการตอนรบอยางอบอนและใหความรวมมอในการเกบขอมลอยางดยง

ขอขอบคณอาจารย ดร.ธงพล พรหมสาขา ณ สกลนคร ผชวยศาสตราจารยสมชาย นลอาธ อาจารยกลน คงเหมอนเพชร และอาจารยมารษา ไหวพรบ ผใหความอนเคราะหขอมล และการแปลเอกสารประกอบการจดทาดษฎนพนธ คณรตนา ทองยอยและสถานวจยสารสนเทศภมศาสตรฯ มหาวทยาลยสงขลานครนทร ผอนเคราะหแผนท ผชวยศาสตราจารยศรบงอร สวรรณพาณชและครอบครว เพอนรวมงานผใหความชวยเหลอในการจดทารปเลมดษฎนพนธ อาจารย ดร.อทศ สงขรตน ผชวยศาสตราจารยกลฑลย ไวทยะวณช และนสตปรญญาเอกวฒนธรรมศกษารนท 1 และรนท 2 อาจารยนงนภสสและคณมลสทธพงศ มากชชต ประธานสภาองคกรชมชนเทศบาลตาบลเกาะแตว เพอนเกาชาวสงขลาทใหความชวยเหลอ ดแลและเปนกาลงใจใหกนเสมอมา

ขอขอบพระคณคณแมสชาดา อกฤษณ และญาตพนองทกคนทเปนกาลงใจในการศกษาและทาดษฎนพนธในครงน ทายทสดขอขอบคณสถาบนการพลศกษา ทสนบสนนทนการศกษา มหาวทยาลยทกษณและกรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม ผสนบสนนทนในการทาดษฎนพนธ

คณคาท งปวงทไดจากดษฎนพนธฉบบน ขอมอบเปนกตญญกตเวทตาแดบดามารดา บรพาจารยทเคยอบรมสงสอน และญาตมตรผมพระคณทกทาน รวมทงผทไมไดเอยนาม ณ ทน

อาภรณ อกฤษณ

บทคดยอ

ชอดษฎนพนธ : พลวตการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา จงหวดกระบ ชอ-สกล ผทาดษฎนพนธ : นางสาวอาภรณ อกฤษณ อาจารยทปรกษาดษฎนพนธ : อาจารย ดร.นฤมล อรโณทย และ รองศาสตราจารยไพบลย ดวงจนทร ปรญญาและสาขาวชา : ปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาวฒนธรรมศกษา ปทสาเรจการศกษา : 2554 งานวจยน มจดมงหมายเพอศกษาพลวตการปฏสมพนธและการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตา จงหวดกระบ ภายใตความหลากหลายทางชาตพนธอนประกอบดวย ชาวเล ชาวมสลม ชาวจน และชาวไทย ผานยคสมยของประวตศาสตรทองถน ต งแตยคการต งถนฐาน จนกระทงถงยคการทองเทยวและยคหลงภยพบตสนาม โดยใชระเบยบวธการวจยเชงคณภาพและเทคนควธทางมานษยวทยาในการเกบขอมลภาคสนาม ดวยการเขาไปอาศยในชมชนเพอสมภาษณอยางไมเปนทางการและสงเกตอยางมสวนรวม ผลการวจยพบวา เกาะลนตาเปนแหลงอพยพหลบภยทางธรรมชาตและทางการเมองของผคนหลายกลมชาตพนธหลายยคสมย เอกสารเกาของทางราชการไดบนทกเรองราวความไรระเบยบทเกดจากการเขามาพกอาศยของผคนเหลาน จาเปนตองใชกฎหมายในการจดระเบยบ ความไรระเบยบนเปนสวนหนงของวภาษวธซงจะทาใหเกดกระบวนการเคลอนไหวเปลยนแปลง เกดสงใหม ๆ ระบบใหม ๆ ทยอมรบไดจนกวาจะมความขดแยงและสรางสงใหมขนอยางเปนพลวต ขอมลจากประวตศาสตรทองถนไดแสดงถงปฏสมพนธในลกษณะพเศษทเปนปจจยเชอมโยงใหชาวเกาะลนตาอยรวมกนไดอยางสนต มโครงสรางการปฏสมพนธทประกอบดวย ความรวมมอกนทางเศรษฐกจ การแตงงานขามกลมชาตพนธ การยกลกใหเปนลกบญธรรมแกกน การใหลกเปนเกลอกน การพงพาหมอตาแยรวมกน การแลกเปลยน แบงปนเสอผา อาหารและของใชจาเปน การเขารวมงานประเพณซงกนและกน การศกษาในโรงเรยนเดยวกนและการรบวฒนธรรมตางกลมเขามาผสมผสานกบวฒนธรรมดงเดมของตน ตลอดจนสานกรวมในประวตศาสตรทองถน สงผลตอการสรางอตลกษณรวมของชาวเกาะลนตา แตนโยบายรวมชาตใหเปนหนงเดยวสมยจอมพล ป. พบลสงครามสงผลใหวฒนธรรมจากสวนกลางเขามาครอบงาวฒนธรรมดงเดมทาใหเกดชนชนทางสงคม ขณะเดยวกนความแตกตางดานอตลกษณทางชาตพนธเปนปจจยสาคญทกระตนใหแตละกลมชาตพนธตางธารงอตลกษณและพรมแดนทางชาตพนธของตนสบมาและยงคงสานกรวาตนเองเปนชาวเล ชาวจน ชาวมสลม หรอชาวไทย อยางไรกตาม เหตปจจยจากความแตกตางดานการศกษา ฐานะทางเศรษฐกจ จานวนประชากร และการเขามาของสอวฒนธรรมในยคทองเทยว รวมทงการ

เขามาใหความชวยเหลอขององคกรตางๆ ในยคหลงภยพบตสนามสงผลตอพลวตการปฏสมพนธและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตา แมโครงการฟนฟวถชวตด งเดมและการจดระบบนเวศทย งยนหลงภยพบตสนาม จะสงเสรมใหชาวเกาะลนตาเขารวมเปนภาคเครอขายชมชนคนเกาะเดยวกน มการสรางพพธภณฑชมชนเพอเปนศนยรวมของชาวเกาะลนตา และบางชมชนประสบความสาเรจในการจดตงเปนชมชนเขมแขง แตโดยภาพรวมสงคมวฒนธรรมของชาวเกาะลนตาไดปรบเปลยนไปสบรบทใหมทมลกษณะเปนปจเจกมากขน ชาวเกาะลนตาจงตองตงรบและปรบตวใหทนตอกระแสการเปลยนแปลงเหลานตอไป

Abstract

Dissertation : The Dynamics of Interactions and Ethnic Maintenance of Lanta Islanders in Krabi Province. Student’s Name : MissArporn Ukrit Advisory Committee : Dr. Narumon Arunotai Assoc.Pro.Piboon Doungchan Degree and Program : Doctor of Philosophy in Cultural Studies Academic Year : 2011

The objective of the research was to study the dynamics of interactions and ethnic maintenance of Lanta Islanders in the context of multi-ethnic communities, including Sea-gypsies, Muslim Thai, Chinese Thai and Siamese Thai. The research investigated local history of Lanta Island since the early settlement era until the tourism and tsunami era by using qualitative research method and anthropological approach through participant observation and in-depth interviews. Lanta became a shelter for various groups of people who fled from natural disasters and from politics crisis. Lanta old documents recorded disorder and disruption from intermingling of peoples. It became necessary to use the law in order to reach social agreement and order. This may be a part of dialectics, that is, there was conflict or confusion which gave rise to movement or change. Data about local history indicated special relationships that built harmony among Lanta Islanders, namely economic cooperation, cross-cultural marriage, sharing the same midwives, child adoption, creating social bonds between children, exchanging and occasionally sharing food, clothes and other necessities, joining in each other’s traditional ceremonies, and integrating cultural features. The sense of belonging to common Lanta identity was also created by attending the same school and sharing of local history. The policy to unite the nation and to create Thai identity under Phibulsongkhram’s rule resulted in the domination of “centralized culture” over “local cultures” and resulted in a more hierarchical society. At the same time, ethnic groups on Lanta Island still maintain their own traditions. However, the coming of media culture in the tourism era and the assistance from many organizations and institutions after the tsunami disaster gradually brought changes into Lanta Island. Although the project of “The Indigenous Livelihood Restoration and Sustainable Ecology for Lanta Island” facilitated the strengthening of Lanta

Islanders common identity through creating an inter-ethnic island network and a community museum, yet new wave of changes are rapidly coming into Lanta. The Islanders will have to be prepared to face these new challenges in order to maintain their physical and cultural survival.

สารบญ

บทท หนา 1 บทนา 1

ความสาคญและทมาของปญหาททาการวจย 1 วตถประสงคของการวจย 6

คาถามหลกในการวจย 6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย 7

ขอบเขตของการวจย 7 คาสาคญ 9

ขอตกลงเบองตน 11 ระเบยบวธวจย 11

2 แนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจยทเกยวของ 22 แนวคดเกยวกบกลมชาตพนธและอตลกษณทางชาตพนธ 22 แนวคดทฤษฎดานการปฏสมพนธทางชาตพนธ 27 แนวคดทฤษฎดานการธารงชาตพนธ 30

แนวคดทฤษฎประกอบการศกษาวเคราะห 33 ผลงานวจยทเกยวของกบกรณศกษา 41 3 ประวตศาสตรทองถนและประวตเครอญาตสายตระกลตางๆ 72 ประวตศาสตรทองถนเกาะลนตา 72

พนททางวฒนธรรมและศนยรวมชมชน 91 ประวตเครอญาตสายตระกลตาง ๆ ของชาวเกาะลนตา 97 4 วเคราะหพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา 123 ระบบนเวศวฒนธรรมของชาวเกาะลนตา 124

การปฏสมพนธดานเศรษฐกจ สงคม และการปกครองของรฐ 126 การปฏสมพนธดานเครอญาต 144

การปฏสมพนธทางวฒนธรรม 147 วเคราะหสรปพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา 168 การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาในยคการทองเทยว 172 การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตากบการเปลยนแปลงหลงภยพบตสนาม 175 การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตากบโครงการฟนฟวถชวตดงเดม ฯ 178

สารบญ (ตอ) บทท หนา 5 วเคราะหอตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธ 185 อตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตา 186 อตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเล 189

อตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวมสลม 206 อตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวจน 223 อตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวไทย 236 วเคราะหสรปอตลกษณ การปรบเปลยน และการธารงอตลกษณทางชาตพนธ 246 6 บทยอ สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ 254 บทยอ 254 สรปผล และอภปรายผล 255

ขอคนพบ 262 ขอเสนอแนะ 273 บรรณานกรม 275 บคลานกรม 286 ภาคผนวก (ภาพประกอบ) 293 ประวตยอผวจย 320

สารบญภาพประกอบ

ภาพท หนา

1 แผนทคาบสมทรมาเลย สารวจโดยชาวอาหรบ ศตวรรษท 15 แสดงตาแหนงทตงเกาะลนตา 3 แหง 62

2 แผนทเกาะภเกต เกาะยาว และเกาะลนตา ฝงเกดะห 63 3 แผนทสยาม ตนรตนโกสนทร (ภาคใตฝงอนดามน) 64

4 แผนทสยาม ตนรตนโกสนทร (ภาคใตฝงอนดามน) แสดงตาแหนงทตง เกาะลนตา 65

5 แผนทแสดงเสนทางอพยพของชาวเล ชาวมสลม และชาวจนสเกาะลนตา 66 6 แผนทแสดงตาแหนงทตง อาเภอเกาะลนตาจงหวดกระบ 67 7 ภาพถายดาวเทยม แสดงทตงอาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ 68 8 ระวางแผนทตาแหนงทตงชมชนทเปนกรณศกษา 69 9 แผนทแสดงตาแหนงทตงชมชนทเปนกรณศกษาและชมชนทเกยวของ 70 10 แผนผงชมชนเมองเกาศรรายา อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ 71 12 ภาพถายแสดงการปฏสมพนธและอตลกษณทางชาตพนธ ของชาวเกาะลนตา (ภาคผนวก ) 293

บทท 1 บทนา

ความสาคญและทมาของปญหาททาการวจย การปฏสมพนธเปนพฤตกรรมของมนษยทเกดจากการรวมพบปะสงสรรคเพอรวมพลงกนตอสกบภยธรรมชาต สรางภมปญญาในการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมและรวมแรงรวมใจกนแสวงหาปจจยสเพอความอยรอดรวมกนในสงคม ไมวาจะเปนสงคมระดบประเทศทพฒนาแลว กาลงพฒนา หรอสงคมระดบชมชน ตาบล หมบาน หรอแมกระทงสงคมชนเผา การศกษาถงปฏสมพนธของผคนในสงคมตาง ๆ จงเปนประเดนทนาสนใจโดยเฉพาะในสงคมพหวฒนธรรม ทมความหลากหลายทางชาตพนธ ดงทพบเหนในประเทศแถบเอเชยอาคเนยรวมทงประเทศไทยซงมท งกลมสงคมทมความขดแยงอนเปนผลมาจากความแตกตางดานสงคมวฒนธรรม ดานศาสนาความเชอ ดานการเมองการปกครอง หรอปญหาการแยงชงทรพยากรธรรมชาต เพอประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมทมการปรบตวเพอความสมานฉนททามกลางความแตกตาง

นกวชาการสาขาตาง ๆ ใหความสนใจศกษาปรากฏการณเหลานในมมมองทแตกตางกน สาหรบนกมานษยวทยาวฒนธรรมสนใจศกษาพฤตกรรมการปฏสมพนธของมนษยในลกษณะองครวม (holistic view) ระหวางมนษยกบสงเหนอธรรมชาตทแสดงออกในรปของพฤตกรรม ดานศาสนา ความเชอ ประเพณพธกรรมตาง ๆ ระหวางมนษยกบสงแวดลอมทปรากฏในรปแบบของระบบนเวศวฒนธรรมทสมพนธกบปจจยพนฐาน เชน การสรางทพกอาศย การแตงกาย การทามาหากน และการรกษาโรค

การปฏสมพนธระหวางมนษยดวยกนทงในระดบปจเจกและกวางออกไปในระดบสงคม นอกจากมจดมงหมายเพอความอยรอดปลอดภยแลวยงเปนโอกาสในการสรางความเขาใจ ซงกนและกน อนเปนหวใจในการอยรวมกนอยางสนตโดยมหลกคดวา หากปราศจากความเขาใจ ซงกนและกนแลวยอมกอใหเกดปญหาความขดแยงทางสงคม ทางการเมอง การปกครอง และ ทางเศรษฐกจตามมาอยางหลกเลยงไมได ดงท ประเวศ วะส (2546 : 22,39) ไดใหความสาคญกบการอยรวมกนทามกลางความหลากหลายทางวฒนธรรมในเชงบวกวา “ทาใหเกดความสอดคลอง เกดความงาม ทาใหอยรอด และการแลกเปลยนเรยนรระหวางวฒนธรรมทไมเหมอนกนจะทาใหเกด นวตกรรมทางวฒนธรรม ความสมพนธทางวฒนธรรมระหวางประชาชนจะนาไปสมตรภาพระหวางคนตางเผาพนธจะสงเสรมสนตภาพ เพราะประชาชนมความโนมเอยงทจะเปนมตรกนอยแลว” ขณะท อมรา พงศาพชญ (2534 : 130) นกมานษยวทยาทสนใจศกษาสงคมพหวฒนธรรม ทมความหลากหลาย ทางชาตพนธมองวา มนษยตางชาตพนธสามารถพงพาอาศยกนเพอความอยรอด แตจะหลกเลยง

2

ความขดแยงไมได ดงนนการปรบตวเพอลดความขดแยงจงสงผลใหบางกลมมอานาจตอรองเพมมากขนบางกลมมอานาจลดลง ความสมพนธทางสงคมระหวางกลมชาตพนธทอาศยในชมชนเดยวกนจงมการเปลยนแปลงอยางเปนพลวต ขนอยกบอานาจทางการเมองการปกครองและผนาของแตละกลมดวย ในทานองเดยวกนการปฏสมพนธทางวฒนธรรม (cultural interaction)ระหวางกลมชาตพนธ กมทงทสอดคลองและขดแยง(cultural conflict) กนหลายรปแบบ สงผลตอกระบวนการทางวฒนธรรมทแตกตางกนไป เชน มการสงสรรคทางวฒนธรรม (acculturation) การผสมกลมกลนทางวฒนธรรม (cultural assimilation) การบรณาการทางวฒนธรรม (cultural intergration) และการปรบตวทางวฒนธรรม (cultural adaptation) (อมรา พงศาพชญ. 2547 : 16) การศกษาปฏสมพนธของกลมชาตพนธทมความหลากหลายทางวฒนธรรมจงจาเปนตองทาเขาใจความสมพนธในการอยรวมใน “พนททางวฒนธรรม” เดยวกนในฐานะ“คนใน” ทผานประสบการณในประวตศาสตรทองถนอยางตอเนองดงท ศรศกร วลลโภดม (2552 : 7-8) ไดแบงพนททางวฒนธรรมไว 3 ระดบ ไดแกระดบทมขอบเขตกวางเรยกวา “ภมวฒนธรรม” (cultural landscape) ระดบกลาง เปนระดบทองถนทผคนหลายกลมหลายชาตพนธเขามาตงถนฐานเปนบานเปนเมองเรยกวา “นเวศวฒนธรรม” (cultural ecology) และระดบเลกเปนระดบชมชนบานเดยวกนททาใหแลเหนคนและวถชวตในการอยรวมกนในชมชนเรยกวา “ชวตวฒนธรรม” (cultural life) จากการทแตละกลมชาตพนธตางมอตลกษณทางวฒนธรรมของตนเองทแตกตางไปจากกลมอนในทามกลางพลวตการปฏสมพนธท สบเนองกนเปนระยะเวลานาน จงอาจจะม การแลกเปลยน การหยบยม การผสมผสาน และการกลนกลายทางวฒนธรรมซงกนและกน สงผลใหเกดการปรบเปลยนอตลกษณทแตกตางไปจากเดม ขณะเดยวกนการปฏสมพนธกอใหเกดสานกทางชาตพน ธ และตองการธารงอตลกษณ และพรมแดนทางชาตพน ธ ของตนไว ดงน นการศกษาการปฏสมพนธจงไมควรละเลยทจะศกษาในประเดนของการปรบเปลยน การธารงอตลกษณ และพรมแดนทางชาตพนธของกลมควบคกนไปดวย ชมชนเกาะลนตาเปนชมชนหนงทนาสนใจ เนองจากเปนชมชนขนาดเลกทสามารถศกษาในลกษณะองครวมไดครอบคลมทกดานและเปนสงคมเมองเกาซงในอดตมผคนตางกลมชาตพนธ ทมความหลากหลายทางวฒนธรรมอพยพเขามาต งถนฐานอยอาศยรวมกน ผวจยจงเลอกเปนกรณศกษาในครงน อาเภอเกาะลนตาเปนอาเภอหนงในจานวน 8 อาเภอ ทอยในเขตการปกครองของจงหวดกระบ ตงอยชายฝงทะเลอนดามนทางภาคใตของไทย แบงการปกครอง เปน 5 ตาบล ไดแก ตาบลเกาะลนตาใหญ ตาบลศาลาดาน ตาบลเกาะลนตานอย ตาบลเกาะกลาง และตาบลคลองยาง

3

สภาพแวดลอมบนเกาะลนตาอดมสมบรณไปดวยทรพยากรธรรมชาต มปาไมเบญจพรรณ เปนทพกพงของสตวปา มแหลงน าจดทงจากแหลงน าใตดนและน าตกทไหลลงมาจากตนน า บนภเขาสงใหญทวางทบซอนเชอมตอกบทราบชายฝงทะเล ซงเปนเขตพนทปาชายเลนบางชวงมหาดทรายและอาวจอดเรอทสามารถกาบงคลนลมไดด สภาพทตงของเกาะลนตาซงเปนสวนหนงของคาบสมทรมลายมระบบนเวศทสมบรณ เนองจากไดรบอทธพลจากลมมรสมทสาคญ คอลมมรสมตะวนตกเฉยงใตและลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ในอดตชายฝงทะเลบรเวณอาวลนตาเปนแหลงอาหารทะเลทอดมสมบรณและหลากหลาย ชายฝงดานตะวนออกของเกาะเปนปาชายเลนทคอนขางสมบรณ ในอดตเปนแหลงผลตถานไมโกงกางเปนสนคาหลกทมมลคาทางเศรษฐกจ เพอสงออกไปขายทปนงและสงคโปร นอกจากนนยงมชนและนามนยางเปนสนคาททารายไดใหกบทองถน เชนกน ดวยความอดมสมบรณดงกลาวเกาะลนตาจงเปนศนยรวมของประชากรทมความหลากหลายทางวฒนธรรมเขามาตงถนฐานอยรวมกนถง 4 กลมชาตพนธ ไดแก ชาวเลอรกลาโวย ชาวมสลม ชาวจน และชาวไทย

ชาวเลอรกลาโวย เรยกตวเองส น ๆ วา “ลาโวย” ชาวเลมอแกนหมเกาะสรนทรเรยกพวกเขาวา “โอรงลอนตา” คนทวไปเรยกวา “ชาวเล” พวกเขาไมชอบใหเรยกวา “ชาวน า” ปจจบนบางกลมเรยกกนวา “ชาวไทยใหม” เปนกลมชาตพนธทอาศยเรอเปนบานเกด เปนยานพาหนะสาหรบออกไป ลาสตวทะเลเปนอาหารเพอยงชพและเปนเรอนตาย นบถอวญญาณบรรพบรษ มภาษาและวฒนธรรมเปนของตนเองไมทราบแนชดวาในอดตบรรพบรษของพวกเขาเปนใครมาจากไหน และจะเปนกลมเดยวกบโอรงลอนตาทเรยกกนในอดตหรอไม สนนษฐานกนวาเมอประมาณ 500-600 ปทผานมา ชาวเลอรกลาโวยเคยมถนฐานเรรอนอยในนานน าไมไกลจากบรเวณเทอกเขา “ฆนงฌรย”1 ในรฐเกดะหหรอไทรบรซงในอดตอยในเขตการปกครองของสยาม (อาภรณ อกฤษณ. 2532 :13) แลวเขามาแวะพกอาศยในนานน าไทยตลอดแนวชายฝงทะเลอนดามนในชวงฤดมรสม เพอหลบพายลมฝน หลบภยจากการสรบ เสาะหาแหลงอาหารและน าจดสาหรบยงชพ นบตงแตเกาะหลเปะ เกาะอาดง ขนมาจนถงเกาะลนตาและเกาะภเกต ชาวมสลม ชาวบานเรยกกนเองวา “คนแขก” เดมคอกลมมลาย-สยาม กลมชาตพนธทมภาษา วฒนธรรม ความเชอ ประเพณพธกรรมตาง ๆ ทเปนอตลกษณเฉพาะกลม แตสวนใหญจะพดภาษาไทย เนองจากเปนกลมชนมลายทเคยอาศยในเขตครอบครองของสยามทางภาคใต ตงแตเขตจงหวดสตล 1 เทอกเขาทกลาวถงในบทเพลง “ลาจง” ทใชในพธลอยเรอ ซงชาวเลเชอวาเปนถนฐานเดมทพวกเขาจะตองสงวญญาณบรรพบรษกลบไปพรอมกบเรอลาจง

4

ไปจนถงรฐกลนตน ปะลส และรฐเกดะห (ไทรบร) และอพยพหลบหนการถกเกณฑเปนทหาร ตารวจ เขามาต งถนฐานตามหมเกาะชายฝงทะเลอนดามน จากการทนบถอศาสนาอสลามจงเรยกวา “ชาวมสลม” หรอ “ชาวไทยมสลม” (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 23) ชาวจน เปนกลมชาตพนธหนงทเดนทางหลบหนความวนวายจากการสรบในประเทศจนแผนดนใหญมาพกอาศยทเกาะปนง ตอจากนนประมาณ200150- ป ทผานมาไดเดนทางโดยขบวนเรอเปด (เรอแลนใบขนาดเลกกวาเรอสาเภา) จากปนงเขามาทาโปะจบปลาเพอทาปลาเคมและปลายาง นากลบไปขายทปนง สงคโปรและนาสนคาจาเปนกลบเขามาแลกเปลยนกบสนคาพนเมองของชาวเลและชาวไทยมสลม ตอมาจงเลอกทาเลบรเวณตลาดศรรายา เพอแวะพกอาศยชวคราวขณะเขามาตดตอแลกเปลยนสนคาหรอรอลมมรสมเปลยนทศทาง จนกระทงมการแตงงานกบคนในทองถนตางกลมชาตพนธ ไดแก ชาวเล ชาวมสลม หรอลกหลานชาวจนดวยกนทเขามาอาศยอยกอนบางแลวจงมการตงถนฐานอยางถาวร (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 24) ปจจบนเรยกลกหลานชาวจนวา “ชาวไทยเชอสายจน”

ชาวไทย ในอดตหมายถงกลมคนไทยซงเปนกลมหนงในหลายกลมชาตพนธทอาศย ในประเทศสยาม เรยกรวม ๆ กนวา “ชาวสยาม” ปจจบนเรยกวา “ชาวไทยพทธ” ในชวงแรก ๆ มชาวไทยหรอชาวสยาม เดนทางจากแผนดนใหญเขามาพกอาศยเพอทาการประมงและหาของปาบรเวณหมเกาะลนตาบางไมมากนก จนกระทงในป พ.ศ.2444 เกาะลนตาไดรบการยกฐานะเปน อาเภอมการสรางสถานทราชการและโรงเรยนประชาบาลขนหลงหนง ประชากรชาวไทยพทธ หรอ ชาวสยามในยคนน ไดแก กลมขาราชการประจาอาเภอ ดานศลกากร ตารวจ และขาราชการคร ฯลฯ ภายใตการปกครองของรฐบาลสยามไดโยกยายผลดเปลยนกนเขามาปฏบตราชการ มการแตงงานกบคนในทองถนแลวตงถนฐานถาวรบนเกาะบาง พาครอบครวไปตงถนฐานทอนบาง ดวยเหตทบรเวณดงกลาวเปนทอยอาศยของขาราชการ และเปนสถานทราชการนเอง ชาวเลจงเรยกวา “ปาไตยรายา” หมายถงหาดของเจานาย อนเปนทมาของชอ “ถนนศรรายา” หรอ “ตลาดศรรายา”

การอพยพโยกยายและการเขาไปตงถนฐานของชนตางกลมตางวฒนธรรมบนเกาะลนตาเปนไปอยางตอเนอง ชวงทเกาะลนตารงเรองทสดในอดตมชนตางถนเขาไปทาธรกจการประมง ชาวจนเปลยนมาใชเรอใบสามเสานาสนคาทจาเปนจากเกาะปนงและสงคโปรเขามาขายและรบซอถานไมโกงกาง เปลอกไมแสมสาหรบยอมใบเรอและสนคาพนเมอง จนกระทงมการตดถนนบนแผนดนใหญและปรบเปลยนเสนทางการคาไปใชทางบก ประกอบกบเหตผลอกหลายประการ เกาะลนตายงซบเซาลงไปอกตลาดศรรายากลายเปนเมองทเงยบเหงาไรผคนสญจร แมธรกจทองเทยวจะเขามาพรอมกบนกธรกจและนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศ ประมาณป พ.ศ.2528 พลกฟนใหฟากตะวนตกของเกาะลนตา หรอ “หลงเกาะ” พฒนาขนอยางรวดเรวขณะทฟาก

5

ฝงตะวนออก โดยเฉพาะบรเวณตลาดศรรายาอาจจะมผลกระทบบางแตยงคงไวซงอตลกษณของความเปนชมชนเมองเกา

หลงภยพบต “สนาม” เกาะลนตาเกดการเปลยนแปลงอกครงอนเปนผลสบเนองจากการทกลมบคคลและหนวยงานตาง ๆ ทงภาครฐและเอกชนไดเขาไปใหความชวยเหลอและบรหารจดการทง ในรปแบบของโครงการเรงดวนและโครงการฟนฟระยะยาว สาเหตทเลอกเกาะลนตาเปนกรณศกษาในครงนนอกจากในอดตเกาะลนตาเปนดนแดนใหม ทบรรพบรษของแตละกลมชาตพนธตางอพยพเขามาอยรวมกน และมประวตศาสตรการอพยพโยกยายและการเขามาต งถนฐานทแตกตางกนอยางนาสนใจดงกลาวแลว ในชวงทผวจยศกษาเกยวกบประเพณลอยเรอ : ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 1-294) เคยเขาไปพกอาศยในชมชนชาวเลและชาวมสลมบานหวแหลมกลาง ชมชนชาวเล บานสงกาอ และชมชนชาวจนในตลาดศรรายาจนสนทสนมคนเคยเปนทไววางใจทาใหทราบแหลงขอมล และสามารถตรวจสอบความถกตองเทยงตรงของขอมลไดจากสมาชกในทองถน ทกกลม รวมท งไดเขาไปสงเกตอยางมสวนรวมในพธลอยเรอของชาวเลทอาศยอยตลอดแนว ชายฝงทะเลอนดามนของไทยมาตงแตเดก โดยเฉพาะชวงทเขาไปศกษาสงคมวฒนธรรมของชาวเลอยางใกลชด ไดพบเหนวถชวตของชาวเลทสมพนธกบกลมชาตพนธอน ๆ ทอาศยอยในชมชนเดยวกน ทาใหเกดประเดนความคดใหมวาชาวเลไมไดเปนกลมชาตพนธเดยวในพนททางสงคมทพวกเขาดารงอย จงควรจะศกษาเพมเตมเพอขยายผลในประเดนเกยวกบการปฏสมพนธของชาวเลกบกลมชาตพนธอนบนเกาะลนตา ซงเปนพนททมความหลากหลายทางชาตพนธถง 4 กลม และแตละกลมตางมอตลกษณและพนททเปนพรมแดนทางวฒนธรรมเฉพาะกลมแตกตางกนอยางชดเจน

ทงนจากการสารวจเอกสารงานวจยทเกยวของยงไมพบงานวจยเกยวกบกลมชาวจนและชาวไทยบนเกาะลนตาเลย มงานวจยเกยวกบชาวไทยมสลมเพยง 2 เรอง นอกจากนนจะเปนงานวจยเกยวกบกลมชาตพนธชาวเลในแงมมตาง ๆ แตยงไมเคยมการศกษาชาวเลเกาะลนตาในประเดนของการปฏสมพนธกบกลมชาตพนธอนทอาศยอยรวมกนและการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตาโดยเฉพาะบรเวณชายฝงตะวนออกของเกาะลนตาใหญซงเปนเขตพนททเลอกเปนกรณศกษา ในครงน นบตงแตบานทงหยเพง ซงอยในเขตตาบลศาลาดาน เลยบชายฝงทะเลลงไปทางทศใตบรเวณบานเจะหล บานศรรายา บานหวแหลมใกล จนถงบานหวแหลมกลาง บานหวแหลมสด (บานสงกาอ) และบานเกาะปอ ตาบลเกาะลนตาใหญ

ในงานวจยเรอง “พลวตการปฏสมพนธ และชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา” ฉบบนผวจยสนใจทจะศกษาในประเดนเกยวกบพฒนาการดานประวตศาสตรทองถน ประวตสายตระกลตาง ๆ ระบบนเวศวฒนธรรม และอตลกษณทางชาตพนธ ทสมพนธกบพลวตการปฏสมพนธและการธารง

6

อตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตา และเหตปจจยทเปนสอประสานเชอมโยงใหชาวเกาะลนตา มปฏสมพนธกนภายใตอตลกษณทหลากหลาย รวมถงผลกระทบจากธรกจทองเทยวและการเปลยนแปลงหลงภยพบตสนาม ทสงผลตอการปฏสมพนธและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาเพอสรางองคความรใหม และบนทกประวตศาสตรทองถนของเกาะลนตาตงแตอดตจนถงปจจบนไวใหเยาวชนรนหลงไดเรยนร และนาองคความรใหมทไดจากการศกษาวจยไปใชประโยชนในการสานตองานพพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตาและหองสมดลนตาศกษาภายในพพธภณฑและประยกตใชสาหรบพฒนาชมชนอน ๆ ทมลกษณะโครงสรางการปฏสมพนธทมความหลากหลายทางชาตพนธใกลเคยงกบชาวเกาะลนตา วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาประวตศาสตรทองถน ประวตสายตระกลตาง ๆ ระบบนเวศวฒนธรรม และเหตปจจยอน ๆ ทเปนสอประสานเชอมโยงใหชาวเกาะลนตามปฏสมพนธกนภายใตวฒนธรรม ทหลากหลาย ตลอดจนผลกระทบจากธรกจทองเทยวและการเปลยนแปลงหลงภยพบตสนาม ทสงผลตอการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา 2. เพอศกษาอตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตา ทเปนผลกระทบจากธรกจทองเทยว และการดาเนนงานโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชน และการจดระบบนเวศทย งยนหลงภยพบตสนาม ภายใตการสนบสนนและความรวมมอของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) และมลนธชมชนไท คาถามหลกในการวจย 1. ทามกลางความหลากหลายทางวฒนธรรมชาวเกาะลนตามพลวตการปฏสมพนธและ การธารงอตลกษณทางชาตพนธอยางไร มปจจยอะไรเปนสอประสานเชอมโยงใหสงคม ชาวเกาะลนตาดารงอยไดอยางสนต 2. ธรกจทองเทยวและภยพบตสนามมผลกระทบตอพลวตการปฏสมพนธและการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตาหรอไม อยางไร 3. ผลการดาเนนงานโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดระบบนเวศ ทย งยน

ภายใตการสนบสนนของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) และภาคความรวมมอของมลนธชมชนไท ทสบเนองจากภยพบตสนาม โดยมเปาหมายในการสรางเครอขายความเปน“ชมชนคนเกาะเดยวกน” สงผลตอการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธชาวเกาะลนตาและการธารงอตลกษณทางชาตพนธอยางไร

7

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.ไดรวบรวมและบนทกองคความรดานประวตศาสตรทองถนของชมชนเกาะลนตา และประวตสายตระกลตาง ๆ ของชาวเกาะลนตาไวใหเยาวชนรนหลงไดศกษาเรยนร 2.ไดเรยน รและเขาใจถงโครงสรางการปฏสมพนธท กอให เกดความสมานฉนท การเออประโยชน และการบรรเทาความขดแยงระหวางกลมชาตพนธชาวเกาะลนตาในปจจบนโดยใชบทเรยนจากอดต 3. นาองคความรทไดจากการศกษาวจยไปใชประโยชนในการสานตองานพพธภณฑ ชมชนชาวเกาะลนตาและหองสมดลนตาศกษาภายในพพธภณฑ (ตามโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตา) 4.นาองคความรทไดไปเผยแพรแกเยาวชนชาวเกาะลนตาท งในปจจบนและอนาคต เพอสรางความเขาใจระหวางกลมชาตพนธและปลกจตสานกรกถน 5.ไดขอมลพนฐานทหนวยงานตาง ๆ ทงภาครฐและเอกชนสามารถนาไปเปนกรณศกษา และประยกตใชสาหรบพฒนาชมชนอน ๆ ทมลกษณะใกลเคยงกน 6.ไดขอมลพนฐานสาหรบตดตามงานฟนฟวถชวตชาวเลของกระทรวงวฒนธรรม ตามทไดรบมตเหนชอบจากคณะรฐมนตร 7.ไดขอมลพนฐานทสามารถนาไปประกอบการจดทาหลกสตรทองถนของเกาะลนตา หรอจดทาคมอประกอบการสอนวชาประวตศาสตรทองถนของเกาะลนตา และจดทาแผนภาพเวลาประวตศาสตรเกาะลนตา ขอบเขตการวจย 1.1 ขอบเขตดานเนอหา 1.1.1 เนอหาดานประวตศาสตรทองถน เนนเรองราวเกยวกบการอพยพโยกยายและการต งถนฐานของ 4 กลมชาตพนธทเขามาอยอาศยบนเกาะลนตาในอดต ตลอดจนเรองราวและเหตการณ สาคญทเกดขนบนเกาะลนตาในแตละยคสมย โดยเฉพาะพนทฟากตะวนออกของเกาะบรเวณพนท ทเปนกรณศกษาซงสามารถเชอมโยงถงการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาตงแตอดตจนถงปจจบนได 1.1.2 เนอหาดานการปฏสมพนธ ศกษาระบบนเวศวฒนธรรมซงเปนเหตปจจยทสงผลตอรปแบบของโครงสรางและพลวตการปฏสมพนธของ 4 กลมชาตพนธ ในดานเศรษฐกจ สงคม เครอญาต การปกครองของรฐชาตและดานวฒนธรรมโดยใหความสาคญทงในระดบปจเจก และกลมสงคม

8

1.1.3 เนอหาดานชาตพนธธารง เจาะจงศกษาเฉพาะอตลกษณทางชาตพนธ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาทง 4 กลมชาตพนธ แหลงขอมลดานเนอหาเกยวกบประวตศาสตรทองถนยคแรกเรม จนกระทงถงยคกอตงอาเภอ ศกษาจากแผนทโบราณและเอกสารเกาของทางราชการอาเภอเกาะลนตาชวงหลงจากไดรบการยกฐานะเปนอาเภอเกาะลนตาแลว ประมาณป พ.ศ.2446-2478 หลงจากนนเปนขอมลทไดจากบคคล จากเอกสาร งานวจย ภาพถาย แผนท และจากความทรงจาของผวจยทเคยไปพกอาศยในชมชนเปนชวง ๆ ตงแตอดตจนถงปจจบน สาหรบขอมลบคคลไดจากการสมภาษณผสงอาย ผรทอาศยอยบนเกาะลนตา และ จากบคคลภายนอกชมชนซงเคยตงถนฐานและเคยไปมาหาสทาธรกจรวมกน หรอมสายสมพนธทางเครอญาตรวมถงชาวจนบนเกาะปนงซงมสายสมพนธกบชาวเกาะลนตาทงทางเศรษฐกจ ทางเครอญาตทสบทอดทางสายโลหตและการแตงงาน ตลอดจนชาวอนโดนเซยแถบชายฝงทะเลเมองมากสซาร (Makassar) ประเทศสหพนธรฐอนโดนเซย เพอสบหาทมาของชอและรปแบบเรอปราจกหรอ “ปราฮลาจง” ทใชในพธลอยเรอ อนเปนรองรอยทบงบอกถงเสนทางการอพยพของชาวเลอรกลาโวย สวนขอมลดานนเวศวฒนธรรมไดจากการสมภาษณบคคล ประกอบกบการศกษาสภาพแวดลอมบรเวณพนทโดยรอบเกาะลนตา รวมถงขอมลทไดจากการสงเกต และประสบการณทเคยเขาไปพกอาศยในชมชนเพอศกษาขอมลภาคสนามชวงททาวจยเกยวกบประเพณลอยเรอของชาวเล และการเขารวมดาเนนงานโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดระบบนเวศ ทย งยนภายใตการสนบสนนและความรวมมอของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) และมลนธชมชนไททสบเนองจากภยพบตสนาม 1.2 ขอบเขตดานเวลา 1.2.1 ขอบเขตดานเวลาเกยวกบประวตศาสตรทองถน จะศกษายอนยคกลบไปเทาทจะหาหลกฐานไดจนถงปจจบน 1.2.2 ขอบเขตดานเวลาเกยวกบการปฏสมพนธ จะศกษาสบยอนกลบไปประมาณ 200-100 ป ซงเปนชวงทกลมชาตพนธตาง ๆ เรมมการปฏสมพนธกนจนถงปจจบน

1.2.3 ขอบเขตดานเวลาเกยวกบชาตพนธธารง ศกษาอตลกษณทางชาตพนธ การปรบเปลยน และการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตา ทดาเนนไปควบคกบการปฏสมพนธตงแตอดตจนถงปจจบน

1.3 ขอบเขตดานพนท

9

1.3.1 ขอบเขตพนทดานประวตศาสตรทองถน ศกษาในเขตพนทอาเภอเกาะลนตา ทงเกาะลนตาใหญและเกาะลนตานอย แตจะใหความสาคญกบพนทฟากตะวนออกของเกาะลนตาใหญซงมตลาดศรรายาเปนศนยกลางและเปนทตงอาเภอเกาะลนตาในอดต

1.3.2 ขอบเขตพนทดานการปฏสมพนธและชาตพนธธารง อยในเขตพนทชายฝงตะวนออกของเกาะลนตาใหญ (หนาเกาะ) ซงเปนทอยอาศยของชาวเล ชาวจน ชาวมสลม และชาวไทย นบตงแตบานทงหยเพง ตาบลศาลาดาน เลยบชายฝงทะเลลงมาทางทศใต เขตตาบลเกาะลนตาใหญจนถงบานสงกาอ และเกาะปอ ซงมจานวนครวเรอน และประชากรหญงและชาย (ศรวรรณ ศลาพชรนนท และพสมย ขนบด. 2550 : 30,33) ดงน

บานทงหยเพง (หม 4) ตาบลศาลาดาน มประชากร 149 ครวเรอน เปนผหญงจานวน 358 คน ผชาย 367 คน รวมจานวนประชากร 725 คน

บานเจะหล (หม 3) ตาบลเกาะลนตาใหญ มประชากร 240 ครวเรอน เปนผหญงจานวน 429 คน ผชาย 479 คน รวมจานวนประชากร 908 คน

บานศรรายา (หม 2) ตาบลเกาะลนตาใหญ มประชากร 42 ครวเรอน เปนผหญงจานวน 62 คน ผชาย 59 คน รวมจานวนประชากร 121 คน

บานหวแหลม (หม 1) ตาบลเกาะลนตาใหญ มประชากร163 ครวเรอน เปนผหญงจานวน 315 คน ผชาย 287 คน รวมจานวนประชากร 602 คน

บานสงกาอ (หม 7) ตาบลเกาะลนตาใหญ มประชากร 85 ครวเรอน เปนผหญงจานวน 205 คน ผชาย 200 คน รวมจานวนประชากร 405 คน

บานเกาะปอ (หม 4) ตาบลเกาะลนตาใหญ มประชากร 80 ครวเรอน เปนผหญงจานวน 242 คน ผชาย 217 คน รวมจานวนประชากร 459 คน ทงนผวจยจะใหความสาคญตามระยะทางโดยมตลาดศรรายาเปนศนยกลางแตอาจจะเชอมโยงถงการปฏสมพนธของกลมชาตพนธททาการศกษา ซงอาศยบรเวณพนทโดยรอบเกาะลนตาใหญและเกาะลนตานอยดวย เชน บานบอแหน บานศาลาดาน (ตาบลศาลาดาน) และบานแตเหลง บานคลองยาง (ตาบลเกาะลนตานอย) เปนตน นยามคาสาคญ

การศกษา เรอง “พลวตการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา” จะศกษาภายใตกรอบความหมายของคาสาคญตามคานยามของผวจยเพอใชในการวเคราะห ดงตอไปน

10

ชาวเกาะลนตา (Lanta Islanders) ในทนหมายถง กลมชาตพนธ (ethnic groups) ซงเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตา จงหวดกระบ ในชวงประมาณ 500 -150 ปทแลว และสบทอดลกหลาน มาจนถงปจจบน รวม 4 กลมชาตพนธ ไดแก

ชาวเล กลมชาตพนธชาวเลทางฝงทะเลอนดามน ทางภาคใตของไทยม 2 กลมใหญ ไดแกชาวเลกลมมอแกน แบงเปน 2 กลมยอย คอ กลมมอแกนเกาะ(มอแกนปเลา) และมอแกนบก (มอแกนตามบ) และชาวเลกลมอรกลาโวย (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 15-16) ชาวเลทเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตาเปนกลมชาวเลอรกลาโวย มชาวเลมอแกนปะปนอยบางไมมากนก

ชาวมสลม เปนกลมชาตพนธทนบถอศาสนาอสลาม วรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสน (Wanni, W. 2010 : 163-168) แบงชาวมสลมทางภาคใตของไทยเปนกลมมาเลยมสลมและไทยมสลม กลมมสลมทางฝงตะวนตก ไดแก กลมสตล พงงา กระบ ภเกต เปนกลมชาวไทยมสลม ซงมประวตศาสตรการเคลอนยายประชากรมาจากฝงอนดามน จงใหชอวา “ไทยมสลมฝงอนดามน”

แตเนองจากกลมมสลมเกาะลนตาเปนกลมทเคยอาศยในรฐมลายซงเปนเขตครอบครองของสยามทางภาคใต ตงแตจงหวดสตลไปจนถงรฐกลนตน ปะลส และรฐเกดะห (ไทรบร) จงจดเปนกลมมลาย-สยาม

ชาวจน กลมชาวจนบนเกาะลนตาสวนใหญเปนจนฮกเกยน ทอพยพผานมาทางปนง เชนเดยวกบชาวจนฮกเกยนกลมอน ๆ ในหวเมองตะวนตกตงแตสตล ตรง กระบ พงงา ภเกต และระนอง

ชาวไทย เปนกลมทนบถอศาสนาพทธ มท งทเขามาคาขายทามาหากน และขาราชการตาแหนงตาง ๆ ทเขามาปฏบตหนาทประจาหนวยงานราชการบนเกาะลนตา

ในแตละกลมชาตพนธจะมอตลกษณรวมทางวฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะของกลม มปฏสมพนธกนดวยทาทของ “คนใน” และมปฏสมพนธกบกลมอน ๆ ทอยในระบบสงคมเดยวกนดวยทาทของ “คนนอก” ขณะเดยวกนหลงจากทอาศยอยรวมกนเปนเวลานาน ทง 4 กลมชาตพนธไดสรางอตลกษณรวมทางวฒนธรรมบางอยาง และตางเปนสวนหนงของประชากรสวนใหญของเกาะลนตา บางโอกาสทกกลมจงแสดงทาทของความเปน “คนใน” ในฐานะเปนชาวเกาะลนตาดวยกน

ดวยคาเรยกชอกลมชาตพนธแตละกลมบนเกาะลนตามหลายคาและมการเปลยนแปลงไปตามยคสมย ในการศกษาครงน เพอความสะดวก และเปนทเขาใจกนรวมกน จงขอใชคาเรยกสน ๆ โดยเรยกชาวเลอรกลาโวยวา “ชาวเล” เรยกชาวไทยมสลม หรอชาวมลาย-สยามวา “ชาวมสลม” เรยกชาวจนหรอชาวไทยเชอสายจนวา “ชาวจน” และชาวสยามหรอชาวไทยพทธวา “ชาวไทย” การปฏสมพนธ (interaction) ในทนหมายถง ลกษณะความสมพนธทางสงคมทเกดจากการรวมตวกนของกลมชาตพนธบนเกาะลนตาในลกษณะเปนประชาสงคมทมบรเวณทอยอาศย แบบการดารงชวตรวมกน มการกระทาทางสงคมและวฒนธรรมรวมกนทงภายในกลมชาตพนธ

11

ทมวฒนธรรมเดยวกนและระหวางกลมชาตพนธทมวฒนธรรมตางกนเปนระยะเวลายาวนานตอเนองกน มการสอความหมายกนดวยระบบสญลกษณอยางใดอยางหนงเพอถายทอดความคด ความเขาใจกน และการกระทาเหลาน นจะมผลกระทบตอกนซงอาจจะกอใหเกดการปรบตว การผสมกลมกลนทางวฒนธรรม การบรณาการทางวฒนธรรม หรอเกดความขดแยง ทางวฒนธรรมได พลวตการปฏสมพนธ (interaction dynamics) ในทนหมายถง กระบวนการเคลอนไหวเปลยนแปลงดานการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาอยางตอเนอง โดยมวถและพลงบางอยางอยเบองหลงการขบเคลอนนน ๆ ซงอาจจะเปนไปในทศทางเดยวกนหรอมความขดแยงแตกตางกนไปหลายทศทางกได ในชวงของการศกษากระบวนการอาจมลกษณะหนงแตหลงจากศกษาผานไปแลวลกษณะดงกลาวกอาจเปลยนไปอกลกษณะหนงกได

ชาตพนธธารง หรอการธารงชาตพนธ (ethnic maintenance) ในทนหมายถงการธารงรกษาอตลกษณทางชาตพนธ และการแสดงออกถงการธารงรกษาอตลกษณเฉพาะกลมของตน ทมความแตกตางจากกลมอนทอาศยอยบนเกาะลนตาดวยกน และมการปฏสมพนธกนในฐานะทเปนชาวเกาะเดยวกน ขอตกลงเบองตน งานวจยนเปนการศกษาเฉพาะกรณการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา จงไมสามารถนาผลการวจยไปใชกบการศกษา หรอการทาความเขาใจสงคมและวฒนธรรมอนทม ภมหลงทางประวตศาสตรและภาวะแวดลอมทแตกตางกน แตอาจจะนาไปเทยบเคยงหรอปรบใชเปนแนวทางการศกษาเปรยบเทยบได

ระเบยบวธวจย งานวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ โดยใชเทคนควธการวจยทางมานษยวทยาวฒนธรรม เชงชาตพนธวรรณนาในการศกษาทาความเขาใจแบบแผนพฤตกรรมทางสงคมวฒนธรรม ขนบประเพณและวถชวตของกลมคนในแตละกลมวฒนธรรมบนเกาะลนตา เพอคนหาเหตปจจยตาง ๆทเปนสอผสานเชอมโยงใหเกดพลวตการปฏสมพนธ และการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตา

ทงน เพอใหบรรลวตถประสงคทวางไวและสามารถคนหาคาตอบทตองการทราบไดอยางมประสทธภาพ ผวจยไดกาหนดระเบยบวธการวจยไวดงตอไปน

12

1. การศกษาคนควาภาคเอกสาร (documentary research) โดยเลอกศกษาคนควาขอมลประเภทบทความ สารคด ตารา ภาพถาย จดหมายเหต เอกสารเกาของทางราชการ แผนทโบราณและเอกสารงานวจยทเกยวของกบการศกษา 2. การศกษาขอมลภาคสนาม (field research)โดยการเขาไปอาศยในชมชนทเปนกรณศกษา และใชวธการหลากหลายในการเกบขอมล ไดแก 2.1 การสงเกตแบบมสวนรวมในเหตการณ (participant observation) 2.2 การสมภาษณขอมลแวดลอมทวไป ดวยการพดคยแลกเปลยนความคดเหนอยางไมเปนทางการ (informal interviews) โดยไมเจาะจงผใหขอมล 2.3 การสมภาษณอยางเจาะลก (indepth interviews) ดวยวธการพดคยอยางไมเปนทางการ โดยเจาะจงเฉพาะผทผวจยเลอกเปนผใหขอมลสาคญ (key informants) 2.4 การเสวนาประวตศาสตรทองถน ดวยวธการจบกลมคยกบชาวบานอยางไมเปนทางการเพอฟนความทรงจาเกยวกบเรองราวและเหตการณสาคญทเกดขนบนเกาะลนตาในอดต 2.5 การศกษาขอมลภาคสนามขามพรมแดนเพอสบคนประวตศาสตรทองถนและปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา ดวยการเดนทางไปสมภาษณชาวจนในรฐปนง ประเทศสหพนธรฐมาเลเซย ทเคยเดนทางมาตดตอคาขายกบชาวเกาะลนตาและลกหลานชาวเกาะลนตาทพอหรอแม แตงงานแลวยายถนฐานไปอยปนง รวมทงชาวไทยทอาศยในรฐเกดะห ซงเคยเปนถนฐานของชาวเล อรกลาโวยกอนอพยพเขามาในเขตประเทศไทย เพอตรวจสอบ เสนทางการอพยพโยกยาย การตงถนฐานและวถชวตของกลมชาตพนธชาวเลในรฐเกดะห

13

3. ระยะเวลาและขนตอนการดาเนนการวจย การศกษาวจยครงน มกจกรรมและขนตอนการดาเนนงานตามตารางตอไปน

กจกรรม/ขนตอนการดาเนนงาน ปท 1 2 3 4 5 6

1. 2. 3.

4. 5. 6.

ศกษาภาคทฤษฎ จดทาเคาโครงวจย ทบทวนวรรณกรรม กรอบคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ศกษาและเกบขอมลภาคสนาม เรยบเรยง จดระบบขอมล วเคราะหขอมล ตรวจสอบขอมล และเขยนรายงานการวจยในรปความเรยงเชงคณภาพและจดทารปเลมเพอนาเสนอ

4. วธการศกษาและการเขาถงแหลงขอมล การศกษาวจยครงนใชเวลา 6 ป ในชวงปแรกเปนการศกษาภาคทฤษฎและใชเวลาบางสวน

ในการสารวจขอมลเอกสารงานวจยทเกยวของจนไดขอมลทมนใจในระดบหนงจงออกสารวจพนททเปนกรณศกษา โดยเขาไปในชมชนเพอทาความเขาใจวถชวตชมชนและเกบขอมลดวยเทคนควธการตาง ๆ ระยะแรกเปนการทกทายพดคยและสอบถามขอมลทวไปจากสมาชกชาวเกาะลนตาทกกลมชาตพนธโดยไมเจาะจงผใหขอมล เพอสรางความไววางใจแกสมาชกในชมชน และสารวจความคดเหนของแตละกลมทตองการศกษาเพอเปนขอมลเบองตนในจดทาเคาโครง ในชวงปท 2 ปท 3 และปท 4 เรมจดทาเคาโครงและทบทวนวรรณกรรม กรอบแนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของเพมเตม หลงจากน นจงเขาไปฝงตวอยในชมชนจนกระทงเปนสวนหนง ของชมชนและเปนทยอมรบทงในฐานะทเปน “คนนอก” (outsider) หรอเปนผวจยทมาจากภายนอก และในฐานะ “คนใน” (insider) หรอเปนหลานตาซงเปนญาตกบชาวจนกลมทเปนกรณศกษา หลายครวเรอน และเปนหลานยายทมสายสมพนธฉนทญาตและมตรกบบรรพบรษของชาวเล ชาวมสลมและชาวไทยกลมทเปนกรณศกษา การเกบขอมลชวงแรกมการพดคยกบสมาชกทกกลมชาตพนธโดยไมจากดจานวนและ ไมเจาะจงผใหสมภาษณเพอซกถามขอมล แลกเปลยนความคดเหนทวไปอยางไมเปนทางการ

14

(informal interviews) และสอบถามรายชอผสงอายทมความทรงจาด สามารถเลาเรองราวในอดตได เพอเลอกผใหขอมลสาคญแบบเจาะจง (key informants) สาหรบสมภาษณแบบเจาะลก (indepth interviews) ตอบขอซกถาม และใหขอมลรายละเอยดเพมเตมเกยวกบเรองราวทสอดคลองและ เปนประโยชนตองานวจยจนกวาจะไดขอมลอมตวในระดบทสามารถนามาศกษาวเคราะหได ซงในงานวจยฉบบนไดรวบรวมรายชอบคลานกรมผใหสมภาษณทมการบนทกจานวน 80 คน และผใหขอมลทวไปทไมไดระบไวในบคลานกรมอกเปนจานวนมาก ขณะเดยวกนผวจยใชเทคนควธการสงเกตขณะพดคยและเขารวมเหตการณ (participant observation) ในโอกาสตาง ๆ ดวย ปท 5 และปท 6 นาขอมลทไดมาเรยบเรยง จดระบบและวเคราะหขอมล หลงจากนนตรวจสอบขอมล เขยนรายงานการวจยในรปความเรยงเชงคณภาพและจดทารปเลมเพอนาเสนอ

จากการทเกาะลนตามลกษณะของความเปน “ทองถน” และ “ชมชน” ตามความหมายท ศรศกร วลลโภดม (2550 : 3) อธบายวา

ทองถน คอชมชนทางจนตนาการ เพราะเนนพนทผนใหญทมคนหลายกลมหลายเหลาอยรวมกน ทงในดานพนทอยอาศย พนททากน และพนททรพยากร สวนชมชนระดบหมบานขนาดเลก ๆ คอชมชนทเปนจรง มความสมพนธทางสงคมตอกนทางระบบเครอญาต พนอง ผใหญผนอย ทงทางสายเลอดและทางการแตงงาน ในแตละชมชนหมบานตางเลอกตวแทนทไดรบยกยองเหมาะสมดานตาง ๆ รวมกนเปนองคกรทางธรรมชาตในการจดการความเปนอยรวมกนเปนสงคมมนษย

วธการศกษาวจยเรอง “พลวตการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา” ในครงนผวจยจงศกษาและเกบรวบรวมขอมลทงในระดบทองถนและชมชน โดยเรมจากการศกษาประวตศาสตรทองถน เพอใหทราบถงภมหลงและวถการดารงชวตในภาพรวมของกลมชาตพนธทเขามาตงถนฐานรวมกนบนเกาะลนตาในอดตสบเนองมาจนถงปจจบนอยางเปนพลวต ซงจะชวยใหเขาใจสภาพความเปนจรงในปจจบนและแนวโนมในอนาคตไดดยงขน อกทงคาบอกเลาทถายทอดจากปากสปากจากบรรพบรษสรนลก รนหลานและรนตอ ๆ มา จะสะทอนใหเหนถงภมปญญาของบรรพบรษชาวเกาะลนตาในการเลอกสรรแหลงทอยอาศยดวยวธการเดนทางผจญภยอพยพโยกยายถนเพอแสวงหาดนแดนใหมทปลอดภย มแหลงอาหารอดมสมบรณสาหรบประทงชวตเพอความอยรอด และมคณภาพชวตทดขน ซงสบทอดตอกนมาตงแตอดต และแนนอนวาแหลงทมสภาพแวดลอมทางภมศาสตร ทเหมาะสม ปลอดภย และอดมสมบรณดวยทรพยากรธรรมชาตอยางเกาะลนตา จะเปนทตองการของผคนหลากหลายกลม การเรมตนชวตใหมในแหลงทอยใหม

15

การบกเบกสรางสรรคสงคมใหมทามกลางกลมชาตพนธหลากหลายทอพยพเขามาอยอาศยตางวาระกน จงจาเปนตองมปฏสมพนธกนทงในกลมชาตพนธเดยวกนและขามกลมชาตพนธ เพอปรบตวใหเขากบภาวะแวดลอมทางธรรมชาตและภาวะแวดลอมทางสงคม ซงจะตองขนอยกบเหตปจจยตาง ๆ ทมสวนในการกาหนดใหเปนไปดวย

วธการศกษาประวตศาสตรทองถนดงกลาว ธดา สาระยา (2539 : 114-178) ไดอธบายไวโดยสงเขปวาเปนกระบวนการศกษาเชงประวตศาสตรทเนนสานกและการแสดงออกของกลมคนในสงคมทองถน ซงจะสะทอนทศนคตของกลมคนเกยวกบอดตของตนเอง ทาให รถงสภาพแวดลอมทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม ทศนคต ความคดของคนมากกวาเหตการณทางประวตศาสตร จงเปนตวแทนแหงอดตของกลมคนและเปนพนฐานแหงเอกลกษณ และเนองจากพฒนาการทางความคดของกลมคนสามารถสรางความเชอมโยงระหวางอดตกบปจจบนได การศกษาประวตศาสตรทองถนในปจจบนจงตองอาศยหลกฐานจากขอมลทองถน ทงทเปนเอกสารลายลกษณอกษร โบราณสถาน และจารตบอกเลาของทองถนน นขอมลและหลกฐานทเกยวเนองกบชาวบานเปลยนแปลงตลอดเวลา ตามการรบรและการเปลยนแปลงของสงคมพนบานทสมพนธกบสงคมเมอง จารตบอกเลาของสงคมหนง สมยหนงอาจถกตความเสยใหมตามความเขาใจของชาวบานทเปลยนไป ขอมลดงกลาวสะทอนใหเหนววฒนาการทางความคดและการแสดงออกของสงคมทชดเจนสบเนองจากอดตจนถงปจจบน ประวตศาสตรทองถนจงเปนประวตศาสตรทมชวต (living history) เคลอนไหวตลอดเวลา ผานกลมคนภายในชมชนทมสานกรวมในสงทเกดขน จนกระทงมการประสมประสานทางความคดทเปนพนฐานในการสรางเอกลกษณของสงคมขนมา

สวนขอบเขตดานเนอหาและพนทในการศกษาประวตศาสตรทองถนของเกาะลนตา เปนการเลอกศกษาตามแนวคดของสเทพ สนทรเภสช (2548 : 68,76) ทวาควรจะศกษาเกยวกบหมบานเพยงหมบานเดยว หรอกลมเดยว เมองขนาดเลกหรอขนาดปานกลาง หรอไมกเปนอาณาเขตทางภมศาสตรทไมใหญเกนไปกวาจงหวดหรอมณฑล ทงนผศกษาจะตองแปลความหมายของหลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษรไดและงานภาคสนามจะเปนประโยชนอยางมาก หากนามาใชควบคกบการศกษาโบราณสถาน และเอกสารทมอยในหองสมดของทางราชการและเอกชน

จากแนวคดดงกลาวผวจยไดนามาเปนแนวทางในการศกษาประวตศาสตรทองถน เกาะลนตา ซงเปนอาเภอเลกๆ อาเภอหนงในจงหวดกระบ เพอสบยอนเรองราวและวถชวตของผคนในอดตทเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตาในดานทศนคตของกลมคนเกยวกบอดตของตนเอง ปฏกรยาตอภาวะแวดลอม หรอระบบนเวศวฒนธรรม และเรองราวทเกดขนทงทางดานการเมอง เศรษฐกจ สงคม ตลอดจนพฒนาการทางความคดของกลมคนทเกดขนสบเนองกนมาตงแตอดต

16

ทงจากคาบอกเลา จากบนทกของผคนในชมชน และหลกฐานทางวตถ เชน ภาพถายในอดต วตถโบราณ แผนทโบราณ และเอกสารเกาของทางราชการ

แนวคดดงกลาวสอดคลองกบแนวคดของ โบแอส (Boas. 1940 : 262) ทอธบายถงการศกษาวฒนธรรม หรอพฤตกรรมของมนษยวาจาเปนตองศกษายอนหลงไปถงชวงเวลาในอดตทกยคสมยทมนษยไดผานขนตอนมาและไดทงรองรอยของการกระทาของตนเองไว ยงสบยอนหลงได ในระยะเวลาไกลจากปจจบนมากเทาไหร ยงเขาใจปจจบนไดมากเทานน และหากเขาใจปจจบนได กจะเปนประโยชนตอการวางแผนการในอนาคตได รวมถงแนวคดเกยวกบการศกษาการเปลยนแปลงทางสงคมและทางการเมองของ ลช (Leach. 2004 : 282-283) ทวาจาเปนตองคานงถง “มตดานเวลา” ดวยเพราะวธการศกษาเชงโครงสรางหนาทในระบบสงคมปดและหยดนง ไมคานงถงมตเวลาและมองวาสงคมมความมนคงนน ทาใหมองไมเหนความขดแยง ความกดดนและการเปลยนแปลงในระบบสงคม ซงในความเปนจรงแลวสงคมจะไมอยในสภาพสมดล เขาเหนวาจาเปนตองม “ตวแบบ” (model) ใหม ซงจะตองรวมการศกษาเชงประวตศาสตรเขาไวดวยเพราะเปนปจจยสาคญทมองขามไมได และเนนถงความจาเปนทจะตองเขาใจพฤตกรรมใน 3 ระดบ คอพฤตกรรมของสมาชกในสงคมทไดจากการสงเกต พฤตกรรมทเปนบรรทดฐานและพฤตกรรมตามอดมคตทไดจากคาบอกเลาของเจาของพฤตกรรม

จากกรอบแนวคดดงกลาวผวจยสนใจทจะศกษาประวตศาสตรเกาะลนตา เพอสบยอน กลบไปหารองรอยของการอพยพโยกยายเขามาตงถนฐาน รวมทงกระบวนการในการปฏสมพนธ และการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาแตละกลมชาตพนธต งแตอดตจนถงปจจบน โดยศกษาจากแผนทโบราณ เอกสารเกาของทางราชการ และใชเทคนควธการเกบขอมลประวตศาสตรจากคาบอกเลา (oral history) หรอมขปาฐะ เพอศกษาประวตศาสตรทองถนหรอประวตศาสตรเฉพาะ (historical particularism) ซงอมรา พงศาพชญ (2547 : 26) ระบวาเพงเรมจะทากนในประเทศไทยเมอประมาณ 20 ปมานเอง

การศกษาประวตศาสตรจากแหลงขอมลทหลากหลายเหลาน ทาใหเกดความเขาใจทองถนมากขนโดยเฉพาะเมอนาทฤษฏไรระเบยบ (chaos theory) และทฤษฎความขดแยง (conflict theory) มาเปนแนวทางในการศกษาความเปนมาของชมชนเกาะลนตาอยางเปนกระบวนการทเปนพลวต (dynamic proess) ซงอานนท กาญจนพนธ (2548 : 91) ไดอธบายวา เปนการเคลอนไหวทอาจเกดขนไดในหลาย ๆ ทศทางและบางครงอาจขดแยงกนเอง ดวยวธคดเชนนชวยใหนกวจย มองความคดและประเดนตาง ๆ อยางไมตายตว เพราะสามารถเขาใจไดวาชวตทางสงคมน นเคลอนไหวอยตลอดเวลา ในชวงททาการศกษากระบวนการอาจมลกษณะหนง หลงจากศกษาผานไปแลวลกษณะดงกลาวกอาจเปลยนไปอกแลว

17

การศกษาถงปจจยทสงผลใหชาวเกาะลนตาอยรวมกนอยางสนตทามกลางความหลากหลายทางชาตพนธในครงน ผวจยจงไมไดคาดหวงวาการปฏสมพนธจะดาเนนไปอยางสงบราบรนแตจะมองวา ในความไรระเบยบ ความโกลาหล ความขดแยง และความกดดน ทเกดขนพวกเขามวธการแกปญหาอยางไร เพอใหหลดพนจากสถานการณ เชนนน

วธการสบคนประวตศาสตรทองถนจะเรมขนหลงจากทเขาไปอาศยในชมชนระยะหนงจนเปนทรจกคนเคยกบชาวบานแลวจงจบกลมพดคยกบสมาชกในชมชนแตละกลมชาตพนธ โดยเจาะจงเลอกสมาชกวยกลางคนและผสงอายทมความทรงจาดสามารถบอกเลาเรองราวในอดต ทประสบกบตวเองหรอถายทอดจากบรรพบรษได ในรปแบบทเรยบงายและบรรยากาศเปนกนเอง เพอระดมความคด ฟนความทรงจาเกยวกบวถชวต และยอนลาดบเหตการณสาคญทเกดขนบน เกาะลนตาในอดต

สาหรบขอมลเกยวกบเครอญาตสายตระกลตาง ๆ การปฏสมพนธ อตลกษณทางชาตพนธและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาจะพดคยซกถาม และประมวลจากทงกลมผใหขอมลดานประวตศาสตรทองถน กลมชาวบานทวไปทพบปะในชวงทอาศยในชมชน และจากผใหขอมลนอกชมชนทเคยอาศยบนเกาะลนตา รวมทงการสงเกตขณะมสวนรวมในเหตการณ โดยอาศยแนวคดทฤษฎตาง ๆ และเอกสารงานวจยทเกยวของ ซงประมวลไวในบทท 2 เปนขอมลประกอบการศกษาวเคราะห ในชวงทเกบขอมลภาคสนามผวจยไมไดอยในชมชนตลอดเวลา แตจะเดนทางเขา-ออก เพอกลบออกมาทบทวน และเวนระยะหางของการพดคยเพอลดภาวะความจาเจทอาจจะสราง ความเบอหนายใหกบทงผสมภาษณและผถกสมภาษณ ซงจะสงผลตอความเทยงตรงของการใหขอมลดวย โอกาสนผวจยจะใชเวลาคนควาขอมลเอกสารเพมเตมในสวนทตองการและเกบรวบรวมขอมลภาคสนามทไดเพอนามาแยกแยะ จดระเบยบและเรยบเรยง สาหรบใชเปนขอมลพนฐานทจะนาไปสการวเคราะหตอไป นอกจากนน ผวจยไดเดนทางขามพรมแดนไปสารวจและสมภาษณชาวปนงทเคยเขามาตดตอคาขายกบชาวเกาะลนตา และลกหลานชาวเกาะลนตาทพอหรอแมแตงงานแลวยายถนไปอาศย ในรฐปนง ประเทศสหพนธรฐมาเลเซย 3 ครง ในชวงเดอนเมษายน ปพ.ศ. 2549,2550 และ2552 เพอศกษาถงเสนทางการอพยพโยกยายและการตงถนฐาน ตลอดจนการปฏสมพนธเชอมโยงกบกลมชาตพนธบนเกาะลนตาตงแตอดตจนถงปจจบน และสมภาษณชาวไทยทอาศยในรฐเกดะห ซงเคยเปนถนฐานเดมของชาวเลอรกลาโวยกอนอพยพเขามาในเขตประเทศไทย

ผวจยยงไดเดนทางไปยงเมองมากสซารทางตอนใตของเกาะสลาเวส (Sulawasi) ประเทศสหพนธรฐอนโดนเซย ซงเดมมชอเปนภาษาโปตเกสวา เซเลเบส (Celebes) และเคยเปนนคมของ

18

ชาวดตซ กอนประกาศเอกราชระหวางวนท 24 มนาคม-เมษายน พ.ศ.2551 เพอศกษารปแบบเรอโบราณของอนโดนเซยและตรวจสอบเสนทางการอพยพโยกยายของกลมชาตพนธชาวเล

หลงจากไดขอมลภาคสนามตามทตองการแลวเปนชวงของการทบทวน แยกแยะขอมลทไดมาทงหมดตามประเดนทตองการศกษา ในแตละบท และเรยบเรยงจดลาดบขอมลเพอดาเนนการวเคราะห จดทารายงานผลการวจยในรปของความเรยงเชงคณภาพ บางโอกาสอาจจะเขาไปในชมชนบางเพอรวมพธกรรมสาคญ ตรวจสอบความถกตองของขอมลทยงไมชดเจน และเกบรายละเอยดของขอมลบางสวนทตกหลน เพอเตมเตมใหกบงานวจย และจดทารปเลมเพอนาเสนอ ซงแลวเสรจในปท 6

5. เครองมอทใชในการวจย

แมวาตวผวจยเองจะเปนเครองมอสาคญในการทาหนาทศกษาขอมล ดวยวธการสมภาษณ สงเกต ตรวจสอบขอมลและเกบรวบรวมขอมล แตกไดพฒนาเครองมอเพอใชในการวจย คอ แนวคาถามและแนวการตรวจสอบขอมลดงน 5.1 แนวคาถาม (guideline questions) มการจดเตรยมคาถามทเกยวของกบงานวจย เพอใชเปนแนวทางในการพดคย สมภาษณ ซงมลกษณะเปนคาถามปลายเปดกวาง ๆ สามารถปรบเปลยนและยดหยนไดเมอเขาไปสสถานการณจรงในชมชนโดยแบงเปนประเดนหรอกลมคาถามดงตอไปน 5.1.1 กลมคาถามเกยวกบประวตศาสตรทองถนเกาะลนตาตงแตอดตจนถงปจจบน เชน หลกฐานและคาบอกเลาเกยวกบการอพยพโยกยาย การตงถนฐาน ระบบนเวศวฒนธรรม สถานท และเหตการณสาคญทเกดขนในอดต 5.1.2 กลมคาถามเกยวกบการปฏสมพนธทางสงคมของชาวเกาะลนตาในอดต ทสงผลตอพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาจนถงปจจบน ตลอดจนการแกปญหาความขดแยงและการจดระเบยบทางสงคม 5.1.3 กลมคาถามเกยวกบการปฏสมพนธทางเครอญาตของชาวเกาะลนตา เชน ประวตสายตระกลตาง ๆ ขอมลเกยวก บการแตงงานภายในกลมชาตพนธ เดยวกนและ การแตงงานขามกลมชาตพนธ 5.1.4 กลมคาถามเกยวกบการปฏสมพนธดานเศรษฐกจ เชน คาถามเกยวกบการแบงแรงงาน การพงพาอาศยกนในการทามาหากน การแลกเปลยนผลผลต เปนตน

19

5.1.5 กลมคาถามเกยวกบการปฏสมพนธทางวฒนธรรม เชน การเขารวมประเพณ ขามกลมวฒนธรรมของชาวเกาะลนตา การสบหาวฒนธรรมรวมทมความคลายคลงกนทามกลางความหลากหลาย หรอการหยบยมวฒนธรรมกน เปนตน 5.1.6 กลมคาถามเกยวกบการปฏสมพนธดานภาษาและการศกษา เชน คาถามเกยวกบ ภาษาทชาวเกาะลนตาใชในการปฏสมพนธขามกลมชาตพนธ คาถามเกยวกบการศกษา ทงนอกระบบและในระบบตงแตอดตวารฐเขามามบทบาทหนาทอยางไร ชมชนมบทบาทหนาทอยางไร ทกกลมชาตพนธมการเรยนหนงสอรวมหองเรยน หรอรวมโรงเรยนเดยวกนหรอไมมการทากจกรรมดานการเรยนรรวมกนหรอไมอยางไร สงผลตอการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาหรอไม อยางไร 5.1.7 กลมคาถามเกยวกบการปฏสมพนธระหวางชาวเกาะลนตากบทางราชการ ในฐานะประชาชนภายใตการปกครองของรฐชาต 5.1.8 กลมคาถามเกยวกบรายละเอยดของการดาเนนงานโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดระบบนเวศทย งยน ทสบเนองจากภยพบตสนามและผลการดาเนนงานโครงการทสงผลตอการปฏสมพนธตอชาวเกาะลนตา 5.1.9 กลมคาถามเกยวกบอตลกษณทางชาตพนธของแตละกลม เชน ตานานความเชอ ประเพณพธกรรมตาง ๆ ภาษา อาหาร การแตงกาย รปแบบของยานพาหนะและทพกอาศย และการแสดงพนบานของแตละกลมชาตพนธ 5.1.10 กลมคาถามเกยวกบการปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของแตละกลมชาตพนธบนเกาะลนตา ทงนขอมลบางอยางทนามาเสนอ เปนเรองราวจากความทรงจาของผวจย และคาบอกเลาของชาวเกาะลนตาในอดต

5.2 เครองมอตรวจสอบ ผวจยจะใชวธการตรวจสอบขอมลแบบ 3 เสา (triangulation technique) เชน ศกษาเรอง

เดยวกนโดยใชทงวธการสงเกต การสมภาษณ และการตรวจสอบจากเอกสารทมการบนทกไว เปนลายลกษณอกษรหรอในกรณทไมมนใจจะตรวจสอบซ าหลายครง จากผใหขอมลหลายคน เพอความหนกแนนของขอมล

6. วธการวเคราะหขอมล

ผวจยจะนาขอมลทไดท งหมดมาแยกแยะ จดระบบ ลาดบความสาคญ และตรวจสอบขอมลอกครงเพอความถกตองชดเจน แลวเรยบเรยงในรปแบบของการพรรณนาเชงวเคราะห

20

สาหรบขอมลดานเครอญาตสายตระกลตาง ๆ จะนาขอมลทไดจากการสมภาษณมาสงเคราะห และจดทาแผนผงเครอญาตเพอใหเปนรปธรรมเขาใจงายและสะดวกตอการศกษาวเคราะห หลงจากนนจงนาขอมลทจดระเบยบแลวมาสงเคราะหและวเคราะหโดยอาศยแนวคดทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ ซงไดประมวลไวในบทท 2 มาประกอบการตความเพอใหความหมาย และวเคราะหใหสอดคลองกบวตถประสงค และประเดนคาถามทไดวางไว

ทงนเพอลดอคตทอาจจะเกดขน แมผวจยจะเขาถงแหลงขอมลไดอยางเจาะลกในฐานะ “คนใน” แตจะวเคราะหตความขอมลในฐานะ “คนนอก” และเพอความชดเจนและเทยงตรง ในบางชวงตอนทเปนหลกฐานสาคญ ผวจยจะนาเสนอคาบอกเลา ความคดเหน ความรสก การตความ หรอการใหความหมายสงตาง ๆ ของตวผใหขอมลโดยตรง ดวยการถายทอดออกมาในรปแบบของการหยบยกคาพด ของผถกวจยมาอางอง ภายใตรหสคาพด (เครองหมายอญประกาศ) หากขอความเกน 3 บรรทด จะยอหนาทงดานซายและขวามอ โดยไมใชเครองหมายอญประกาศ 7. วธการนาเสนอขอมล

งานวจยนจะนาเสนอในลกษณะของการพรรณนา ตามรปแบบของการวจยเชงคณภาพ โดยแบงเปน 6 บท ดงน

บทท 1 บทนา สวนแรก กลาวถงความสาคญและทมาของปญหาททาการวจย วตถประสงคของโครงการวจย คาถามหลกในการวจย ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ขอบเขตของการวจย ขอตกลงเบองตนและคาสาคญ สวนทสอง กลาวถงระเบยบวธวจย ระยะเวลาและขนตอนการดาเนนการวจย วธการศกษาและการเขาถงแหลงขอมล เครองมอทใชในการวจย เครองมอตรวจสอบ วธการวเคราะหขอมล และวธการนาเสนอขอมล บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

เปนการศกษาคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของ แบงเปน 5 ประเดน ประเดนแรก เปนแนวคดเกยวกบกลมชาตพนธและอตลกษณทางชาตพนธ ประเดนทสอง แนวคดทฤษฎดานการปฏสมพนธทางชาตพนธ (ethnic interaction) ประเดนทสาม แนวคดทฤษฎดานการธารงชาตพนธ (ethnic maintenance) ซงสมพนธกบพรมแดนทางชาตพนธ (ethnic boundary) และการเปลยนแปลงทางชาตพนธ (ethnic change) ประเดนทส เปนแนวคดทฤษฎประกอบการวเคราะห ไดแก แนวคดทฤษฎดานนเวศวทยาวฒนธรรม (cultural ecology) แนวคดทฤษฎเกยวกบการแลกเปลยน (exchange theory) การใหของขวญและการตอบแทน แนวคดทฤษฎไรระเบยบ (chaos theory) แนวคดทฤษฎความขดแยง (conflict theory) แนวคดทฤษฎเกยวกบการพงพาอาศยกน(symbiosis) และแนวคดทฤษฎ

21

เกยวกบระยะทางสงคม (l’espace social) ประเดนสดทาย เปนผลงานวจย ทเกยวของกบกรณศกษา ไดแก ตวอยางผลงานวจยกลมชาตพนธทางฝงทะเลอนดามน และผลงานวจยกลมชาตพนธและการปฏสมพนธของกลมชาตพนธในพนทอน หลงจากนน เปนบทสรปกรอบคดพนฐานเกยวกบแหลงทเลอกศกษา

บทท 3 ประวตศาสตรทองถนและประวตเครอญาตสายตระกลตาง ๆ บทนแบงเปน 2 ประเดน ประเดนแรก เปนประวตศาสตรทองถนประกอบดวยเนอหาเกยวกบ

ประวตการอพยพโยกยายและการต งถนฐานของแตละกลมชาตพนธ พลวตดานเศรษฐกจ สงคม การเมองการปกครอง และวฒนธรรมในแตละยคสมยตงแตอดตจนถงปจจบน พนททางวฒนธรรมและศนยรวมชมชนของชาวเกาะลนตา ประเดนท 2 เปนประวตเครอญาต และตวอยางแผนผงเครอญาตสายตระกลตาง ๆ ของชาวเกาะลนตา ทบงบอกถงความเปนมา การแตงงานขามกลมชาตพนธ และการสรางสายสมพนธดวยการยกลกใหเปนลกยก หรอลกบญธรรมทงในกลมเดยวกนและตางกลมชาตพนธ

บทท 4 วเคราะหพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา เบองตนกลาวถงระบบนเวศวฒนธรรมทสงผลตอพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา ตอจากนนวเคราะหถงโครงสรางการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาในดานเศรษฐกจ สงคมและการปกครองของรฐ ปฏสมพนธดานเครอญาต และปฏสมพนธทางวฒนธรรม ดานการแลกเปลยนการใหของขวญและการตอบแทน ปฏสมพนธดานภาษาและการศกษา ปฏสมพนธดานศาสนาความเชอ ประเพณพธกรรม ปฏสมพนธดานดนตร บทเพลงและการแสดงพนบาน ตอจากนนวเคราะหพลวตการปฏสมพนธเกยวกบระยะทางสงคม อคตทางชาตพนธ ปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาในยคทองเทยว ปฏสมพนธของชาวเกาะลนตากบการเปลยนแปลงหลงเหตการณสนาม และปฏสมพนธของชาวเกาะลนตากบโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชาวเกาะลนตา

บทท 5 วเคราะหอตลกษณและการธารงอตลกษณทางชาตพนธ กลาวถงอตลกษณทางชาตพนธ การปรบเปลยน และการธารงอตลกษณทางชาตพนธ ของชาวเล ชาวมสลม ชาวจน และชาวไทยบนเกาะลนตา ดานตานานความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษา การแตงกาย อาหาร ยานพาหนะ ทพกอาศย และการแสดงพนบาน ตลอดจนผลกระทบจากการทองเทยวและโครงการฟนฟวถชวตด งเดมของชาวเกาะลนตาหลงเหตการณ สนาม บทท 6 บทยอ สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ บทสดทายของดษฎนพนธเปนการสรปรวบยอดเพอใหผอานเขาใจภาพรวมของงานวจยประกอบดวยสาระสาคญของ บทยอ สรปผลการศกษา อภปรายผล และขอเสนอแนะ

22

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาพลวตการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตาเปนการศกษาวจย

ทางดานชาตพนธวทยาทเนนการศกษาขอมลภาคสนาม ควบคกบการศกษาคนควาภาคเอกสาร เพอสบยอนถงกระบวนการปฏสมพนธและการธารงอตลกษณของ 4 กลมชาตพนธ ทอาศยอยรวมกน ตงแตอดตจนถงปจจบน การทบทวนแนวคดทฤษฎและเอกสาร งานวจยทเกยวของ ประเดนแรกเปนแนวคดเกยวกบกลมชาตพนธ และอตลกษณทางชาตพนธ ประเดนทสอง เปนแนวคดทฤษฎดานการปฏสมพนธทางชาตพนธ (ethnic interaction) ประเดนทสาม แนวคดทฤษฎดานการธารงชาตพนธ (ethnic maintenance) ซงสมพนธกบพรมแดนทางชาตพนธ (ethnic boundary) และการเปลยนแปลงทางชาตพนธ (ethnic change)ประเดนทส เปนแนวคดทฤษฎประกอบการวเคราะห ไดแก แนวคดทฤษฎดานนเวศวทยาวฒนธรรม (cultural ecology) แนวคดทฤษฎเกยวกบการแลกเปลยน (exchange theory) การใหของขวญ และการตอบแทน(gift and return gift theory) แนวคดทฤษฎเกยวกบการพงพาอาศยกน (symbiosis)และแนวคดทฤษฎเกยวกบระยะทางสงคม (l’espace social) ประเดนสดทาย เปนผลงานวจยทเกยวของกบกรณศกษา ไดแก ตวอยางผลงานวจยกลมชาตพนทางฝงทะเล อนดามน ผลงานวจยกลมชาตพนธและการปฏสมพนธของกลมชาตพนธในพนทอน ๆ และสรปกรอบคดพนฐานเกยวกบแหลงทเลอกศกษา

แนวคดเกยวกบกลมชาตพนธและอตลกษณทางชาตพนธ

การศกษาการปฏสมพนธและการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตาซงมหลายกลมชาตพนธนน ควรศกษาความหมายของคาวา กลมชาตพนธ (ethnic group) และอตลกษณทางชาตพนธเพอความชดเจนและเขาใจตรงกน ดงเชน สเทพ สนทรเภสช (2548 ก : 15-17) ไดอธบายทมาของคาวา “ethnic” ในภาษาองกฤษตามพจนานกรม ออกซฟอรด (Compact Oxford Dictionary) วามาจากคา “ethnikos” เปนภาษากรก หมายถง คนนอกศาสนา ทง ๆ ทความเปนจรงคา ๆ น เปนคณศพทในภาษากรกมความหมายชดเจนเกยวกบความเปนชาตหรอประชาชาต จนกระทงตอมาความหมายดงกลาว คอยหายไป มการนยามคานตามความหมายทสองของพจนานกรมดงกลาวในความหมายทเกยวกบ “เชอชาต” ทมความหมายบนพนฐานความคดและความเชอเดยวกบคาวา “ประชาชาต” และ “ชาตพนธ” ทเกยวกบการสบเชอสาย หรอกลมชนทอยในอาณาบรเวณ อาณาจกร หรอรฐ โดยเฉพาะคาวา “ethnos” และ

“ethnic” เปนความคดเกยวกบลกษณะแตกตางทางวฒนธรรม ภาษา และความเปนตางชาต จนกระทงตอมามการยกเลกการใชคาวา “เชอชาต” ใน ค.ศ.1935 (พ.ศ.2478) เปลยนมาใชคาวา

23

“ชาตพนธ” (ethnic) และกลมชาตพนธ (ethnic groups) ซงเบอรนารด (Bernard. 1972 : 3) ไดอธบายไววา ลกษณะกลมชาตพนธ (ethnic groups) หมายถง กลมคนทอาศยอยรวมกนภายใตรมวฒนธรรมเดยวกน ทากจกรรมตาง ๆ รวมกน มสถาบนความเชอเดยวกน มภมหลงทางดานประวตศาสตร และภาษาเหมอนกน สงทมอยไมไดสบทอดทางชวภาพหรอมมาแตกาเนดแตเปนสวนหนงของมรดกทางวฒนธรรมทเกดจากการตอบสนองความตองการพนฐานจากประสบการณของกลม” ขณะท สธวงศ พงศไพบลย (2549 : 2) อธบายวา

ชาตพนธ ททรงพลงทสดคอ “ชาตพนธทางวฒนธรรม” ซงหมายถงผลกทเกดจากเบาหลอม อนเนองจากทนสงคม ซงมทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม ภมปญญาของบรรพชนและ ภมปญญาทผานกระบวนการสงเคราะห วเคราะห สรางเปนนวตกรรม หรอประดษฐกรรมใหม แลวผองถายสชมชนดวยการปฏบตซ า พสจนซ า และคดสรรเปนมรดกทางวฒนธรรมทพลวตอยตลอดเวลา ชาตพนธเกาไดแตกหนอเปนชาตพนธใหมอยางตอเนอง ดงนนตามทฤษฎใหมเหนวาบคคลเดยวยอมมหลายชาตพนธ

แนวคดดานชาตพนธทางวฒนธรรม สาหรบบารท (Barth. 1969 : 14) มองวาลกษณะรวมทางวฒนธรรมบางอยางเปนเพยงการปรบตวตามสภาพแวดลอมเทานน แตละฝายไมนบวาเปนชาตพนธเดยวกน จงควรใหความสาคญเฉพาะลกษณะวฒนธรรมบางอยางทแสดงถงความเปนกลมชาตพนธเดยวกน เชน การแตงกาย ภาษา ทพกอาศย วถชวต และคานยมพนฐานทเขากนได เชน มาตรฐานทางศลธรรม จรยธรรม ความดงาม ซงสมาชกในกลมเปนผตดสนหรอใหคณคา

ผวจยสนใจทจะนาประเดนเหลานมาประกอบการศกษาวเคราะห ถงกลมชาตพนธของชาวเกาะลนตา ตามกรอบแนวคดดานชาตพนธวทยา (ethnology) ซงศกษาวฒนธรรมของกลมมนษยชาตทเรยกวา มานษยวทยาวฒนธรรม อนเปนวธการของนกมานษยวทยา ทตองการทาความเขาใจเกยวกบกลมคน หรอกลมชาตพนธกลมใดกลมหนงครอบคลมเกยวกบวฒนธรรมของกลมชาตพนธ ทกเรอง การศกษากลมชาตพนธบนเกาะลนตาอาจจะมการศกษาเปรยบเทยบขามวฒนธรรม (cross-cultural comparison) เพอทาความเขาใจสงคมวฒนธรรมในองครวมโดยอาศยมมมองดานการแพรกระจายของวฒนธรรมและความสามารถในการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมและวฒนธรรมของแตละกลมชาตพน ธ ตลอดจนการสรางอตลกษณ เฉพาะทสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาตและสงคมวฒนธรรม ซงสะทอนในรปของระบบเศรษฐกจ การเมองการปกครอง ระบบครอบครว เครอญาต ศาสนาความเชอ พธกรรมตาง ๆ และวถชวตของแตละกลมชาตพนธบนเกาะลนตามากกวาจะเปรยบเทยบวาวฒนธรรมใดเจรญกวากน

24

แนวคดเกยวกบอตลกษณทางชาตพนธ (ethnic identity) จงเปนอกประเดนหนงทตองนามาประกอบการศกษาวเคราะห นกวชาการหลายทานไดใหความหมาย ของคาวาอตลกษณ (identity) ไวใกลเคยงกน เชน ประสทธ ลปรชา (2547 : 32-36) อธบายวา เปนเรองของความเขาใจและการรบรวาเราเปนใครและคนอนเปนใคร และเปนสงทถกสรางขนโดยกระบวนการทางสงคม ครงเมอตกผลก แลวอาจจะมความคงท ปรบเปลยน หรอแมกระทงเปลยนแปลงรปแบบไป ท งน ขนอยกบความสมพนธทางสงคมเปนหลก ขณะท บญสง ชยสงหกานานนท (2539-2540 : 59-60) ไดเสนอแนวคดวาการเขาถง “อตลกษณ” (identity) ของกลมชนใด ๆ ไดน นอาจมมมมองใหพจารณาอยางหลากหลายตามลกษณะปจจยและบรบททแตกตางกน ตามขอจากดของกลมชนในสงคมนน ๆ เราอาจตองกาวเขาสเขตวฒนธรรม (culture area) หรอ “อาณาบรเวณทางวฒนธรรม” ในปรมณฑลของกลมชนทเราศกษาซงในบางครงเตมไปดวยความสลบซบซอนและมระดบความตนลกในหลายระดบ ความสบสนนเออประโยชนทางการวเคราะหในเรองการกอรปของตวตน อภญญา เฟองฟสกล (2546 : 25) ไดนาเสนอแนวคดของนกวชาการสายปฏสมพนธสญลกษณ (symbolic interactionism) เชน คลย (Cooley) มาอธบายวา อตลกษณ คอสงทเกดขนในกระบวนการปฏสมพนธทางสงคม เขาเชอวาสงคมและปจเจกบคคลเปนปรากฏการณทไมอาจแยกออกจากกนได สงคมเกดจากการผสมผสานของตวตนเชงจต (mental selves) ของคนหลาย ๆ คน ทมปฏสมพนธตอกน ความรสกเกยวกบตวเองพฒนาขนมาจากปฏกรยาของเราตอความเหนของผอนเกยวกบตวเราตวเขาเรยกวา “ตวตน” หรอ อตลกษณ ในทานองเดยวกน สธวงศ พงศไพบลย (2549 : 1) อธบายคาวา อตลกษณ ตามลกษณะทสามารถเทยบเคยงกบสภาพจรงทปรากฏในสงคมไทยไดวา

เปนสงสาแดงความเปนตวตนไมไดมโครงสรางเปนหนงเดยว เพราะอยางนอยอตลกษณทเปนหนวยเลกทสดในพนทบคคลประกอบดวยสวนทเปน “รปลกษณ” (บคลกภาพ) และสวนทเปน “จตลกษณ” (จตสานก) ดวยเหตนอตลกษณสวนปจเจกบคคล (individual identity) จงไมใชเนอแททางกายภาพ (สง ตา ดา ขาว) หากบรณาการดวยจรตนยมจงสาแดงเปนตวตน ตวฉน (I) ทคงท แขงตว เกาะแนน (สนดาน) ยดหยนปรบเปลยนไมได และทเหนอกวานความเปนตวฉน(ปจเจกลกษณ) ยงผนกแนนกบความเปนตวเรา (Me) ซงไดรบอทธพลจากสภาพแวดลอม ภมปญญาชมชน ศาสตรชาวบาน และวฒนธรรม อนเปนทนทางสงคมทหลอมตวสาแดงตวในลกษณะของสญลกษณ หรอจารตชมชน ซงอตลกษณทเปนตวฉน (I) และตวเรา (Me) ตางมอทธพลถายโอนซงกนและกน กลายเปนอตลกษณเชงซอน (ไมใชเชงเดยว)

25

ดงนน คาวา “อตลกษณทางชาตพนธ” (ethnic identity) หากประมวลจากทศนะของ ขวญชวน บวแดง (2546 : 75) และฉววรรณ ประจวบเหมาะ (2547 : 21-23) หมายถงลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมรวมกนของกลมคนกลมใดกลมหนง ทมลกษณะเฉพาะแตกตางไปจากคนกลมอนและ ไดมาโดยกาเนดจากการเปนสมาชกกลมชาตพนธนน ๆ และเปนพนฐานสาคญใหมความรสกผกพนกบคนอน ๆ ทอยในกลมเดยวกน โดยผานกระบวนการปฏสมพนธทางสงคมและรวมพธกรรมตาง ๆ ซงสบทอดอดต กาหนดสถานการณปจจบน และมอทธพลตออตลกษณและชวตของบคคล ขณะท ปนแกว เหลองอรามศร (2546 : 9) มองวา “อตลกษณทางชาตพนธ” เปนกระบวนการ ทสมพนธกบหนวยทางสงคมอน ๆ ดวย โดยเฉพาะกบรฐชาต ความสมพนธทางชาตพนธ จงเปนทงทางสงคม วฒนธรรม และทางอานาจระหวางกลมชนผมอานาจ (dominant group) ผทยกตนเองเปนชนกลมใหญกบกลมชนทดอยอานาจกวา (subordinate group)

สวน คายส (Keyes. 1979 : 25-62 ) มมมมองทขดแยงกบความเหนขางตนวา สมาชกของกลมชาตพนธเดยวกนไมจาเปนจะตองมลกษณะทางวฒนธรรมเหมอนกน อตลกษณทางชาตพนธเปน ตวกาหนดใหมการแสดงออกทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธ ในลกษณะของตานาน พธกรรม ความเชอทางศาสนา ประวตศาสตรทองถนและคตชน วธการแสดงออกทางวฒนธรรมเชงสญลกษณ (symbolic formulation) ของอตลกษณทางชาตพนธน ทาใหความสมพนธระหวางบคคลและกลมชาตพนธมความหมาย ขณะท ฮคคส (Hicks and Leis. 1977 : 4) มองวา อตลกษณทางสงคมยงคงมอยในสงคมทไมมความแตกตางทางวฒนธรรมแมวาผลของการคงอยจะปรบเปลยนตามสภาวะแวดลอมสถานการณและจดมงหมายไดกตาม

สาหรบการแสดงออกของอตลกษณทางวฒนธรรมเชงสญลกษณจะมขบวนการสงผานหลายระดบ ดงทสเทรน สตเฟน และคคาลา (Stern, Stephen and Cicala. 1991 : xviii) กลาวถงกระบวนการสงผานของคตชนพนบานวา เรมจากการเลาเรองสวนตวของปจเจกชนทเขาใจกนเฉพาะในกลมเลก ๆ ตอมาถกนามาเผยแพรในงานฉลองสาหรบสมาชกของกลมชาตพนธในชมชน แลวนาไปเผยแพรในงานฉลองสาธารณะทมสมาชกจากหลายกลมชาตพนธ หลายชวอายเขารวม หรอทโทลเคน (Toelken. 1999 : 137-156) ยกตวอยางผลการวจยเกยวกบปรากฏการณในประเพณเพาวาว (powwow) ของกลมชนพนเมองอเมรกนวาสามารถแปลความหมายสญลกษณการเคลอนไหวรางกายขณะเตนราทสมพนธกบเหตการณความรนแรงทเกดขนจรงของกลมชาตพนธทอยทามกลางสภาพแวดลอมของศตร พลวตความสมพนธระหวางสมาชกภายในกลมกบชนเผาอเมรกนกลมอน ๆ และความเหมอนและความแตกตางระหวางรปแบบธรรมเนยมดงเดมกบรปแบบทพฒนาความหมายขนใหมเพาวาวยงเปนโอกาสทชนพนเมองอเมรกนไดพฒนาวถทางการเมองและกฎหมายใหอยรอดในโลกสมยใหม อกทงรายละเอยดในระหวางประกอบพธกรรม เชน การใชชวตแบบดงเดมในกระโจม(tipi) ขอหาม

26

คนดมเหลา หรอผหญงมประจาเดอนเขาใกล หรอรองราทาเพลงรอบกลอง ชดแตงกายทเปนสญลกษณ ของผชาย ทาราแบบดงเดมจะถกสงผานไปยงเยาวชนดวยกระบวนการสรางสรรค ทถกจดขนเพอเปดโอกาสใหกบคานยมด งเดม ดานวตถ คาพดและการเคลอนไหว เพาวาวจงมบทบาทในการนา ชนพนเมองอเมรกนกลบไปสความเชอมนและการถายทอดวถชวตด งเดม ขณะเดยวกนกมการปรบเปลยนการดาเนนชวตใหมใหเขมขนขนตามความตองการของสมาชกในกลม

ผวจยมทศนะสอดคลองกบแนวคดของฮคคส (Hicks et al.1977 : 4) ทวาอตลกษณมลกษณะทสามารถเปลยนแปลงไปตามสภาพแวดลอม สถานการณ และจดมงหมายได ในกลมชาตพนธเดยวกนหรอปจเจกชนคนเดยวกนอาจมมากกวาหนงอตลกษณ และแนวคดของนากาตะ (Nakata. 1981 : 89) ในบทความเกยวกบอตลกษณของชาวมลาย ทวาการทบคคลจะเลอกอางองถงอตลกษณทางชาตพนธนนอาจจะมาจากเหตผลทางนเวศน หรอทางเศรษฐกจ ทางการเมอง หรอแมแตเหตผลดานชนชนทางสงคม ดงนนในบางครงอตลกษณจงสามารถยดหยนและเลอนไหลได ดงปรากฏในสงคม ชาวเกาะลนตา ซงมการแบงแยกตวเองตามสานกทางชาตพนธวาเปนชาวเล ชาวจน ชาวมสลม และชาวไทย โดยมลกษณะเฉพาะตวทบงบอกถงความแตกตางระหวางกลมชาตพนธ แตในบางสถานการณพวกเขาจะแสดงอตลกษณในฐานะเปนชาวเกาะลนตาดวยกน อนเปนความผกพนดวยสานกดานพนท ดนแดน หรอทองถน

นอกจากนน อตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาจะมสองลกษณะ ลกษณะหนง หมายถงตวตน หรอลกษณะเฉพาะตวของแตละกลมชาตพนธทถกสรางขนจากลกษณะอนเปนเอกลกษณทสมาชกในกลมเลอกขนเพอเปนเอกลกษณเฉพาะของกลมตนเอง ซงมลกษณะ บางประการแตกตางไปจากกลมชาตพนธอน และมการสบทอดสสมาชกทกาเนดในกลมชาตพนธเดยวกน เชน อตลกษณดานตานานความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษา อาหาร เครองแตงกาย พาหนะ ทอยอาศย การแสดงพนบาน หรอลกษณะอน รวมทงลกษณะทางชวภาพทบงบอกถงชาตพนธของตน เชน สผวและลกษณะรปรางหนาตา อกลกษณะหนงหมายถงอตลกษณทเกดจากบคคลภายนอกสรางขนจากการนาวธคดจากวฒนธรรมของตนเองไปใหคาหรอกาหนดวฒนธรรมอน เชน การเรยก ชาวเล วา “ชาวนา” เรยกชาวจนวา “เจก” เรยกชาวมสลมวา “แขก” เปนตน

ทงน ในเงอนไขของกลมชาตพนธทอพยพเขามาตงถนฐานในดนแดนใหม ฐรวฒ เสนาคา (2549 : 41) มองวา “เปนอตลกษณทถกสรางจากปจจยขามพรมแดน ขามทวป ขามวฒนธรรม นอกบรบทของรฐชาต จงมลกษณะทตดตอใหม มการผสมผสาน ไมเปนหนงเดยว มการเลอนไหล โยงใยขามพนททางภมศาสตรหลายแหง” ทงนจากการนามาตดตอใหมหรอสรางซ าดงกลาวจงอาจจะไมเหมอนเดมทงหมด หรอเมอเวลาผานไปอาจจะปรบเปลยนจนกระทงแตกตางไปจาก อตลกษณเดมทจากมา หรออาจจะผสมผสานกบอตลกษณของกลมชนอนทเขามาต งถนฐาน

27

รวมกน แนวคดนสอดคลองกบทฤษฎการพลดพราก (displacement) ซง วรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสน อธบายวา เปนลกษณะการพลดพรากทางวฒนธรรม เนองจากอพยพแยกตวออกมาจากถนกาเนด ดวยเหตปจจยทแตกตางกน หรอถกบงคบโดยเจาของอาณานคมทเขามาครอบครอง นอกจากนน วรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสนและล. (Wanni W. and Lee. 2005 : 10-12) ยงแสดงทศนะวาการใชคา “displacement” หมายถง การพลดพราก จะมมมมองทกวางกวาคาวา “diaspora” ซงหมายถงการพลดถน นอกจากการพลดพรากทางวฒนธรรมแลวทฤษฎนยงจาแนกความแตกตางของการพลดพรากวา มทงลกษณะการพลดพรากทางรางกาย สาหรบผทตองจากถนกาเนดเดม การพลดพรากทางจตใจของผทมความรสกผกพนกบถนเดม และการพลดพรากทางปญญาของผทตองทางานตากวาศกยภาพทแทจรง หรอตองไปประกอบอาชพทไมไดเชยวชาญจรง เนองจากไมเปนทยอมรบหรอขาดโอกาส ซงในกลมชนหนงอาจจะประสบกบการพลดพรากหลายลกษณะซาซอนกนกได ทงน จากแนวคดเกยวกบการพลดพรากจากถนกาเนดและพลดพรากจากอตลกษณทางวฒนธรรม สามารถเชอมโยงสประเดนการศกษาอตลกษณของกลมชาตพนธ บนเกาะลนตาได ในสองประเดน

ประเดนแรก มองวาการสรางวฒนธรรมและอตลกษณของกลมชาตพนธในชมชนใหมภายใตรฐชาตใหมทเขาไปตงถนฐานสมาชกทพลดพรากมาจะยงคงเกบรกษาไว ละทง แทนท หรอประดษฐซ า สาหรบการสรางสรรคใหม

ประเดนทสอง มองวาผลจากการปฏสมพนธในชวงเวลาทเปลยนผานเปนระยะเวลายาวนาน แตละกลมชาตพนธจะรบเอาวฒนธรรมทแพรกระจายจากกลมอนเขามาผสมผสาน ผสมกลมกลน หรอแทนทอตลกษณทางชาตพนธดงเดม หรอยงคงธารงอตลกษณทางชาตพนธในดานใดบาง

สาหรบการศกษาในครงน ผวจยใหความสาคญกบการคนหาคาตอบในประเดนทสองมากกวา เนองจากในประเดนแรกดวยระยะเวลาทพลดพรากมานาน แมแตอตลกษณของตนกาเนดทแทจรงกปรบเปลยนไปจากอดตมากแลว อกทงความคลมเครอในถนกาเนดของบางกลมชาตพนธ กเปนสงทยากแกการสบคนอตลกษณดงเดมทแทจรงได จงกลาวถงเฉพาะทสบยอนไดในขณะททาการวจยเทานน

แนวคดทฤษฎดานการปฏสมพนธทางชาตพนธ (ethnic interaction)

การศกษาถงการปฏสมพนธทางสงคมและวฒนธรรม ของชาวเกาะลนตา ซงเปนสงคม พหวฒนธรรม ทดาเนนไปพรอมกบสานกในการธารงชาตพนธของแตละกลมชน จะมงเนนลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมในความหมายทเปนพลวต ซงมเรองราวและเหตการณทเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลาไมหยดนงอยกบท ดงท โอคน, เอฟ. ฟรายด และโอคน, แอล.

28

(Okun, F., Fried and Okun, L. 1999 : 14) อธบายวา หากตองการทาความเขาใจวฒนธรรมในภาพรวม ตองมองวฒนธรรมในลกษณะทเคลอนไหวเปนกระบวนการและมสาระเรองราว หรออาจจะชวยใหเขาใจยงขนหากเปรยบเทยบวฒนธรรมกบขบวนการกาเนดของแสงสวางทางฟสกส ซงจะดาเนนไปพรอม ๆ กนระหวางพลงงานและสสาร กระแสคลนและอนภาคเลก ๆ กระบวนการและชนดของวตถ แสงสวางทเกดขนจะปรากฏในรปแบบทแตกตางกน ภายใตสภาพแวดลอมทแตกตางกน

โอคนและคณะยงกลาวถงพลวตการปฏสมพนธของมนษยวา หากมองปฏสมพนธของปจเจกชน ผานโลกทศนทางวฒนธรรมเดยวกน หรอมากกวาหนงวฒนธรรม กถอเปนระบบความเคลอนไหวในระบบวฒนธรรมเดยวกน ระบบวฒนธรรมของมนษยเปนผลจากประสบการณของบคคล ฐานะทางสงคมเศรษฐกจ ทาเลทตง เชอชาต ความเปนกลมชาตพนธ เพศ ความเบยงเบนทางเพศ ขอจากดดานสทธ อาย ภาษา ศาสนา และปจจยอนอกมากมาย แตปจจยทสาคญในการปฏสมพนธซงกนและกนในความรสกของปจเจกชน คอปจจยแตกตางทขนอยกบกรณแวดลอม หรอภาวะแวดลอมทปจเจกชนนน ๆ มบทบาทอยเหลาน

ผวจยเหนดวยกบการศกษาการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาในระดบปจเจกชน แตกไมไดละเลยการมองการปฏสมพนธในระดบชมชนหรอสงคม ดงทสญญา สญญาววฒน (2547 : 112) ไดอธบายการกระทาระหวางกนทางสงคม (social interaction) หรอการปฏสมพนธทางสงคมตาม “ทฤษฎการกระทาระหวางกนดวยสญลกษณ” (symbolic interactionism) วาเปนการกระทาของบคคลทมผลตอความคดหรอการกระทาของบคคลแกคน ซงอาจจะกระทาฝายเดยว หรอการกระทาทงสองฝายในลกษณะปฏสมพนธสญลกษณ (symbolic interactionism) เพอสอความหมาย ถายทอดความคดความเขาใจกน ทฤษฎนเรมดวยความคดเรองการกระทาระหวางกน (interaction) และสญลกษณ (symbol) แลวขยายวงออกไปถงความสมพนธระหวางมนษยแตละคน มนษยกบสงคมและสภาพของสงคมมนษย ทฤษฎนจงใหความสาคญตอปจเจกชน

สญญา สญญาววฒน (2547 : 122-125) ยงไดกลาวถงเหตปจจยทสงผลใหเกดปฏสมพนธระหวางกนของมนษย (social interaction) ตามแนวคดของมด (Mead)วา ความออนแอทางชววทยาของเผาพนธมนษย เปนเหตใหมนษย ตองอยรวมกนเปนกลมเปนสงคมเพอความอยรอด และมนษยคดเลอกเกบรกษาไวเฉพาะการกระทาทสงเสรมความรวมมอระหวางกน ซงสงผลใหมชวตอยรอดไดเทานนกจกรรมในเชงสญลกษณไดแก ภาษา วทยาศาสตร ศาสนา ศลปะ และปรชญากอใหเกดวฒนธรรม และเปนตวควบคมใหสมาชกในสงคมมระเบยบวนยไมโหดรายปาเถอน ทาใหเขาใจทศนคตและความเชอของตนเองและผอน สวนการปฏสมพนธทางวฒนธรรม (cultural interaction)นน บารท (Barth. 1969 : 16-18) ไดยกตวอยางผลการศกษาเกยวกบการรวมกลมของสงคมพหวฒนธรรม

29

บางกลมวา มการใชพนทตลาดในการตดตอสมพนธ ภายใตการควบคมของรฐและการครอบงาของชนกลมหนง แตปลอยใหมพนทกวางขวางในการทากจกรรม ทมความหลากหลายทางศาสนาและครอบครว

ฮคคส (Hicks et al. 1977 : 7) ยกตวอยางผลการศกษากลมชาตพนธหลายกลมทอาศยอยรวมกนในเมองนวยอรควา เงอนไขดานผลประโยชนทางเศรษฐกจทแตละกลมชาตพนธมศกยภาพแตกตางกน จาเปนตองพงพากนซงกนและกนเปนเหตจงใจใหผคนตองการผกสมพนธทางเครอญาตและเปนมตรไมตรทดตอกน เพอรวมเปนกลมชมชนชาตพนธทเขมแขง ขณะท สเทรน และคณะ (Stern et al. 1991 : xviii-xix) ยกตวอยางกลมชาตพนธทมปฏสมพนธกนโดยผาน “งานฉลองสาธารณะ” วาเปนการประชาสมพนธ เพอทาความเขาใจขามกลมวฒนธรรม เชน งานฉลองของลาตโน (the Latino festival) ระหวาง เมองเลก กบเมองใหญ ทมหลายกลมชนเขารวมเฉลมฉลอง แสดงใหเหนถงกลมชนทเกยวพนกนดานธรกจถง 3 ระดบ เชน นทรรศการสาหรบนกทองเทยว ถนนสาหรบหาบเรขายอาหาร พนเมองของลาตโน และองคกรครอบครวทมาแจกอาหารเปนการรวมญาต การปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธเหลาน ตามทศนะของ อมรา พงศาพชญ (2534 :130) มองวามนษยตางชาตพนธสามารถพงพาอาศยกนเพอความอยรอด แตจะหลกเลยงความขดแยงไมได ดงนนการปรบตวเพอลดความขดแยง จงสงผลใหบางกลมมอานาจตอรองเพมมากขน บางกลมมอานาจลดลง ความสมพนธระหวางกลมทอาศยในชมชนเดยวกนจงมการเปลยนแปลงตามกาลเวลา ขนอยกบขนอยกบอานาจทางการเมองการปกครอง และผนาของแตละกลมดวย อมรา พงศาพชญ (2547 : 16) ยงไดอธบายถงลกษณะของการปฏสมพนธทมทงสอดคลองและขดแยงกนวามรายละเอยดทตางกนในการอธบายกระบวนการทเกดขนแลมคาศพททใชตางกนหลายคา เชน การปรบตว (adaptation) การสงสรรค ทางวฒนธรรม (acculturation) การผสมกลมกลนทางวฒนธรรม (cultural assimilation) บรณาการทางวฒนธรรม (cultural intergration) และความขดแยงทางวฒนธรรม (cultural conflict)

ผวจยไดนาแนวคดเหลาน มาประกอบการอธบายกระบวนการปฏสมพนธทางสงคมและวฒนธรรมของชาวเกาะลนตา โดยมองผานกระบวนการสงสรรคทางวฒนธรรม (acculturation) ทเกดจากการทชนหลายกลมชาตพนธมาอาศยอยรวมกนภายใตวฒนธรรมทแตกตางกนเปนระยะเวลานาน มการปฏสมพนธกน เพอการอยรอด ดวยเงอนไขตาง ๆ สงผลใหเกดการแพรกระจาย (cultural diffusion) และการหยบยมกนทางวฒนธรรม (cultural borrowing) หรอการแลกเปลยนวฒนธรรมซงกนและกน (cultural interchange) ปจจยทผลกดนใหตองปรบตวทางวฒนธรรม(adaptation) การรบเอาวฒนธรรมตางกลมมาปรบเปลยนใหสอดคลองกบวฒนธรรมของตน กอใหเกดการผสมผสานทางวฒนธรรม (assimilation) ทาใหวฒนธรรมเปลยนแปลงไปจากเดม หรอหากมการยอมรบวฒนธรรมของกลมทเหนยวแนนกวาเขามาครอบงาวฒนธรรมดงเดมอาจจะ

30

เกดการกลนกลายทางวฒนธรรม ทเรยกวา การผสมกลมกลนทางวฒนธรรม (acculturation) ซงหากมการปรบเปลยนจนกระทงไมเหลอรองรอยวฒนธรรมดงเดมกจะสงผลใหเกดการสญเสยวฒนธรรมได (cultural loss) ขณะเดยวกน หากคนในสงคมขดแยงกนดวยปญหาพนฐานจากความแตกตางทางวฒนธรรม ทาใหเกดความขดแยงทางวฒนธรรม (cultural confict)

สาหรบบรบทของเกาะลนตานน ผวจยยงสนใจประเดนเกยวกบการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมทไมเทากน ซงอาจจะเกดความลาทางวฒนธรรม (cultural lag) หรอการเปลยนแปลงอยางกะทนหนหลงจากเกดภยพบตตาง ๆ ซงจะสงผลตอจตใจและอารมณ ของชาวเกาะลนตา ทเรยกวา เกดการชอกทางวฒนธรรม หรอการชะงกงนของวฒนธรรม (cultural shock)

โดยสรป การปฏสมพนธของกลมชาตพนธในงานวจยนเปนการศกษาถงกระบวนการกระทารวมกนทางสงคมและวฒนธรรมของกลมชาตพนธบนเกาะลนตา ทงภายในกลมชาตพนธ ทมวฒนธรรมเดยวกน และระหวางกลมชาตพนธตางวฒนธรรมในดานตาง ๆ เพอความอยรอด เปนระยะเวลายาวนานตอเนองกน มการสอความหมายกนดวยระบบสญลกษณอยางใดอยางหนง เพอถายทอดความคดความเขาใจกน เชน การใชภาษาสอสารกน การรวมมอกนทางเศรษฐกจ การเมองการปกครอง การรวมมอกนดานวฒนธรรม ประเพณ พธกรรม การผกพนดวยระบบครอบครว เครอญาต การเปนพอแมลกบญธรรม การผกเกลอ และการศกษารวมกน ฯลฯ

แนวคดทฤษฎดานการธารงชาตพนธ (ethnic maintenance)

นกวชาการบางทานนยามคา “ชาตพนธธารง” ตามความหมายของ “ethnicity” ในภาษาองกฤษวาเปนจตสานกทางชาตพนธ ความเปนกลมชาตพนธ หรอความสมพนธระหวางกลมชาตพนธ (ฉววรรณ ประจวบเหมาะ. 2547 : 4) ดวยเหตนบางทานจงใชคาวา “ethnicity” ในความหมายของ “ชาตพนธสมพนธ” เพ อขยายความหมายของคาวา “กลมชาตพน ธ ” จากทเคยหมายถง “ชนกลมนอยและกลมยอยทอยในบรเวณชายขอบของสงคม ซงอาจจะมการผสมกลมกลน จนสญสลายไปหรอยงคงหลงเหลออยในลกษณะทผดแผกและมปญหา กลายมาเปนสวนหนง ของส งคม ท ม ถน ท อยอาศย รปแบบการดาเนน ชวต และฐานะในช นส งคม รวมกน ” (สเทพ สนทรเภสช. 2548 ข : 28-29) สวนโคเฮน (Cohen. 1974 : ix-x) อธบายความหมายของ ethnicity วามคาจากดความทกวางมากครอบคลมถงการรวมกลมทไมใชกลมชาตพนธดวย ขนอยกบระดบของการยอมรบของสมาชกในกลมทมบรรทดฐานรวมกน ทจะเกบรกษาความเปนดงเดมในขณะทมปฏสมพนธทางสงคมกบกลมชาตพนธอน

ปจจบนนกมานษยวทยาสงคมสนใจศกษาสงคมชนเผาและชมชนโดดเดยวทไดกลายมาเปนสวนหนงของโครงสรางรฐสมยใหมและมการรวมตวทางชาตพนธทมลกษณะพเศษซงกระบวนการ

31

ในการเปลยนแปลงทางสงคมวฒนธรรมทสมพนธกบอดตน อาจทาใหเกดปญหาสงคมวฒนธรรมมากขน กลมชาตพนธทมบรรทดฐานพฤตกรรมบางอยางรวมกน เชน ระบบเครอญาต การแตงกาย ประเพณ และพธกรรม ซงสมาชกของแตละกลมไดเรยนรโดยกระบวนการทางสงคมทาใหมประสบการณและจตสานกทางชาตพนธรวมกน และแสดงออกในการปฏสมพนธกบกลมอนในระบบสงคม โดยทสมาชกของแตละกลมอาจจะยดถอบรรทดฐานพฤตกรรมของกลมในระดบขนทตางกนในระหวางทไดมการปฏสมพนธกนทงภายในและภายนอกกลมดวยสญลกษณของความเปนกลมชาตพนธดานจตใจและวตถทธารงอย และเปนทยอมรบของทงคนในกลมและนอกกลม

ในเชงพฤตกรรมระดบปจเจกโคเฮน และชวารซ (Cohen. 1974 : xi and Schwartz. 1975 : 107-108) ยงมองวาความแตกตางทางสงคมวฒนธรรมในระหวางกลมชนทอาศยอยรวมกนในระบบสงคมเดยวกน ทาใหแตละกลมชาตพนธแตกตางไปจากกลมอน เปนตวกระตนใหเกดสานกในการธารงชาตพนธดงเดมทเปนมรดกสบทอดมาจากอดตของกลมไว สเทรนและคณะ (Stern et al. 1991 : xi-xvii) ไดยกตวอยางคตชนวทยากลมชาตพนธ ในสงคมพหวฒนธรรมในอเมรกาวาสามารถสะทอนปญหาทเกดขนกบกลมชาตพนธ จนตนาการเกยวกบชาตพนธธารง เสนอวธคดในการธารงชาตพนธ อธบายรปแบบวฒนธรรมซงเกดจากการปรบตว และการสรางยทธวธใหม ในการเชอมโยงกบวฒนธรรมดงเดมเพอธารงชาตพนธ ทงน ในกระบวนการสรางสรรค และการธารงคตชนของ กลมชาตพนธ จะเกบรกษาภาษาพดในอดต ตานาน บทเพลง พธกรรม อาหารการกน ในวถชวตทรบมาจากกลมชาตพนธด งเดม และจะนาไปสการธารงเขตแดนทางชาตพนธและองคกรคตชน ชาตพนธจงถกมองวา เปนเครองมอในการรกษาสมดลระหวางการธารงและการเปลยนแปลง นอกจากน นยงไดยกตวอยางการสรางพรมแดนทางชาตพนธระหวางภายในและภายนอกกลมอเมรกนยปซวา แมปจจบนพวกยปซจะถกผสมกลมกลนไปกบสงคมอเมรกนแลว แตภายใตการยอมรบวฒนธรรมหลกยปซไดพฒนายทธวธทจะมสวนรวมในธรกจอยางเตมตว ขณะทยงคงรกษาความแตกตางทางชาตพนธไว การทพวกเขายงคงใชชวตเรรอนเพราะตองการอสระจากการครอบงาและการตงถนฐานในเขตเมอง กเพอธารงเขตแดนทางชาตพนธไว ดงนนการยนยอมใหยปซเรรอนภายในสงคมอเมรกนโดยขาดการไตรตรองเรองการธารงชาตพนธ หากพวกเขาปรบตวใหเปนอเมรกนไดดเทาไหร กเปนผลดในการเบนความสนใจในความเปนยปซและเปนโอกาสในปฏบตการเพอธารงชาตพนธโดยปราศจากการแทรกแซงไดมากเทานน

สาหรบแนวคดดานการธารงชาตพนธหรอชาตพนธธารงในการศกษาครงน ผวจยขอใชคาว า maintenance ตามความหมายของคาวา maintain เพอความชดเจนดานความหมาย ซงในพจนานกรมภาษาองกฤษของลองแมน (Longman Dictionary of Contemporary English. 1978 : 657)

32

หมายถง เกบรกษาใหคงไว (to keep in existence) ดงนน ethnic maintenance จงหมายถง การเกบรกษาชาตพนธใหคงไว หรอการอนรกษใหดาเนนตอไป หรอชาตพนธธารงนนเอง

การศกษายทธวธในการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตาจะดาเนนไปพรอมกบการปฏสมพนธทมการรวมตวกนในลกษณะเปนประชาสงคมทมบรเวณทอยอาศยแบบการดารงชวตและฐานะชนชนทางสงคมรวมกน ขณะเดยวกนแตละกลมจะมอตลกษณทางชาตพนธทแตกตางจากชาตพนธอน และแสดงออกถงจตสานกในการธารงรกษาอตลกษณและความแตกตางทางชาตพนธของตน ในทามกลางการปฏสมพนธกบกลมชาตพนธอน ๆ ในฐานะทเปนชาวเกาะลนตาดวยกน

พรมแดนชาตพนธ (ethnic boundary) และการเปลยนแปลงทางชาตพนธ (ethnic change)

การศกษาการธารงชาตพนธ นอกจากสมพนธกบอตลกษณทางชาตพนธ แลวยงอาศยมมมองดานพรมแดนทางชาตพนธเปนองคประกอบในการศกษาดวย เนองจากเปนตวกาหนดขอบเขตของความเปนกลมชาตพนธเดยวกนหรอตางกลมชาตพนธ ดงแนวคดของบารท (Barth. 1969 : 15) ทใหความสาคญกบพรมแดนชาตพนธ หรอพรมแดนทางสงคมทมอตลกษณทางวฒนธรรมบางอยางเปนตวกาหนดความเปนกลมชาตพนธ เขามองวาหากกลมชนใดสามารถธารงอตลกษณของตนเองไวไดขณะทปฏสมพนธกบกลมอน อตลกษณนนจะเปนตวกาหนดความเปนสมาชกในกลมชาตพนธเดยวกน และเปนสญลกษณทแสดงออกถงความเปนสมาชกทแตกตางจากกลมอน พรมแดนชาตพนธจงไมจาเปนตองขนอยกบการครอบครองดนแดน และการธารงความแตกตาง ทางชาตพนธวเคราะหไดจากการแสดงออกของอตลกษณทางชาตพนธอยางตอเนอง

พรมแดนทางชาตพนธจงเปนเขตแดนกนวถชวตทางสงคม การทคนสองคนยอมรบวา เปนกลมชาตพนธเดยวกนขณะปฏสมพนธกน แสดงวาทงสอง “เลนเกมเดยวกน” สวนการแบงแยกสมาชกกลมชาตพนธอนเหมอนคนแปลกหนาจะมขอจากดในการปฏสมพนธดานความเขาใจ การตดสนคณคาและการแสดงออกรวมกน บารทยงมองวา การธารงพรมแดนทางชาตพนธเปนผลจากปฏสมพนธทางสงคมระหวางผคนตางวฒนธรรม

ฮคคส (Hicks et al. 1977 : 17) มความเหนวา กระบวนการสงผานอตลกษณทางสงคมนนผคน มโอกาสทจะเลอกลกษณะทางชาตพนธทเหมาะสมทสด จงมความเปนไปไดทสมาชกแตละกลมชาตพนธจะมโอกาสแสดงอตลกษณขามพรมแดนทางชาตพนธระหวางกนได ดวยเหตนพรมแดนทางชาตพนธจงไมคงทสามารถเปลยนแปลงยดหยนได บารท (Barth. 1969 : 24) ยงเสนอแนวคดวา บางครงการธารงชาตพนธและการเปลยนแปลงภายในระดบปจเจกชนกนาสนใจดงตวอยางทเขา พบเหนวาดวยเหตผลทางดานเศรษฐกจ และปญหาทางการเมองในถนฐานเดมทเคยอาศยอยอยางกลมกลน ปจเจกชนหรอกลมชนเลก ๆ อาจยายถนฐานมาอยในทใหมตองปรบเปลยนรปแบบการยงชพ ระเบยบแบบแผนในการดารงชวต การปกครอง หรอสมาชกในครวเรอน แมการเปลยนแปลง

33

เหลานไมสามารถนามาอธบายการเปลยนแปลงอตลกษณทางชาตพนธไดทงหมดแตการเขาไปอย ในถนฐานใหมจะตองปฏบตตามแบบแผนความสมพนธและความคาดหวงของกลม อกทงตองปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมในการยงชพ เศรษฐกจ และการสรางสายสมพนธทางเครอญาต

การศกษาพรมแดนทางชาตพนธจงเนนการมององคประกอบของความแตกตางดานสญลกษณทางชาตพนธทแตละกลมสรางขนในระหวางการปฏสมพนธ การยอมรบ การปฏเสธ และวเคราะหถงประเพณทเปนมรดกตกทอดจากบรรพบรษของแตละกลมชาตพนธในลกษณะทมการเปลยนแปลงอยางเปนพลวตทามกลางการปฏสมพนธกบตางกลมชาตพนธ และสมพนธกบการเปลยนแปลงทางสงคมวฒนธรรมดวย ดงทพรชย ตระกลวรานนท (2545 : 20) ไดแสดงทศนะเกยวกบความเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมวาเปนสงทมมาในทกกลมชาตพนธ นบแตแรกเรม การกาเนดชมชนมนษย และจะดาเนนไปพรอมกบสานกในการธารงชาตพนธ ทงนแมกลมชาตพนธใดจะเปลยนแปลงไปจากบรรพบรษความเปนกลมชาตพนธน นกไมไดสญสลายไป สงซง ยดเหนยวใหกลมชาตพนธตาง ๆ ดารงอยไดน น มใชความเครงครดในการธารงรกษารปแบบวฒนธรรมประเพณของบรรพบรษ แตหวใจหลกอยทการถายทอดสานกของการเปนสมาชกกลม ผรวมประสบการณในการพฒนาและผลกดนกลมชาตพนธของตนใหกาวไปสอนาคตสงเหลาน คออตลกษณของกลมชาตพนธทถายทอดจากชวอายหนงไปสอกชวอายหนง หรอทฉววรรณ ประจวบเหมาะ (2547 : 38-40) อธบายถงการเปลยนแปลงชาตพนธตามแนวคดของโฮโรวทซ (Horowitz) วากลมชาตพนธตาง ๆ มการเปลยนแปลงไดอาจจะขยายใหญขนหรอหดตวเลกลง เพราะความเปนสมาชกของกลมชาตพนธเปนเรองของการกาหนดความหมายทางสงคมของปจเจกบคคลทไดกาหนดอตลกษณชาตพนธของตนเอง และเปนทยอมรบของกลมอน ในระยะยาวกลมชาตพนธตาง ๆ อาจเปลยนพรมแดนชาตพนธซงมกจะเปนไปอยางชา ๆ แตบางกลมอาจเจตนาทจะเปลยนแปลงอยางรวดเรว แนวคดทฤษฎประกอบการศกษาวเคราะห

แนวคดทฤษฎดานนเวศวทยาวฒนธรรม (cultural ecology) นเวศวทยา (ecology) ตามความหมายในดกชนนารของลองแมนหมายถง การศกษาถง

ความสมพนธระหวาง พช สตว มนษย กบสงแวดลอมของสงมชวตนน ๆ (Longman Dictionary. 1978 : 348) สวนระบบนเวศวทยาตามความหมายของ บญเดม พนรอบ (2528 : 154-155) หมายถงความสมพนธระหวางสงมชวตทงหลายรวมทงความสมพนธระหวางมนษยกบวฒนธรรมทมนษยสรางขนนอกเหนอจากทธรรมชาตสรางไว ซงนกสงคมวทยาไดแบงเปน 2 ระบบ คอนเวศวทยาชวภาพ (biological ecology) ศกษาระบบสงมชวตทงหมดรวมทงมนษยดวย และนเวศวทยาวฒนธรรม

34

(cultural ecology) ศกษาความสมพนธระหวางมนษยกบวฒนธรรม และความสมพนธระหวางวฒนธรรมในพนทใดพนทหนง นอกจากนน บญเดม พนรอบ (2528 : 159) ยงอธบายถงระบบนเวศวฒนธรรมวาจะเกดขนเมอมนษยมความสมพนธทางสงคมตอเนองกนเปนเวลานาน และ มกจกรรมรวมกนในสงคม ซงนกสงคมวทยาแบงเปน 6 รปแบบ ไดแก กจกรรมการรวมกลมแบบจดศนยกลาง แบบหลายจดศนยกลาง แบบการแบงแยก แบบการบกรก และแบบการเขายดครอง สาหรบกจกรรมแบบการแบงแยกในระบบนเวศวทยามนษย เปนความรสกของคนกลมใดกลมหนง ซงมลกษณะแตกตางจากคนอน ๆบางประการ เชน สผว เชอชาต สญชาต ศาสนา หรอฐานะทางเศรษฐกจ สงผลใหถกแบงแยก หรอถกบบบงคบใหตองเลอกอาศยอยในเขตทเพอนบานมรายไดเทาเทยมกน หรอมลกษณะคลายคลงกน ซงอาจจะโดยสมครใจหรอไมสมครใจกได

การศกษาปฏสมพนธของกลมชาตพนธบนเกาะลนตาซงยงชพดวยการพงพาทรพยากรธรรมชาตและตองปรบตวใหกลมกลนกบสงแวดลอมธรรมชาตจงควรศกษาระบบนเวศวฒนธรรมภายในชมชนดวย ดงทชนวน รตนวราหะ (2537 : 191) กลาวถงหลกการธรรมชาตของสงมชวตทกชนดทอาศยอยในระบบนเวศวาจะอยอยางโดดเดยวโดยปราศจากการมปฏสมพนธกบสงมชวตอน ๆ ในระบบนเวศเดยวกนไมได การปฏสมพนธนน มทงทางตรงและทางออมในเชงเกอกลสนบสนน หรอแขงขนทาลายกน และเปนอาหารเพอบรโภคในวงจรอาหาร

โบแฮนแนน (Bohannan. 1992 : 119) กลาวถงความสนใจของนกมานษยวทยาในการศกษาความสมพนธระหวางสงแวดลอมกบวฒนธรรมวา มนษยใชวฒนธรรมเปนเงอนไขทจะดงสงแวดลอมมาสนองความตองการของตนเอง แลวตอมากมพลงอานาจในการควบคมระบบนเวศในสภาพแวดลอมน น แมตางมทศนคตเกยวกบความสาคญของสงแวดลอม แตวธการควบคม แตกตางกน เชน ชาวตะวนตกบางกลมใชระบบเทคโนโลยสมยใหมควบคมสภาพแวดลอม ขณะทกลมชนด งเดม เชนโฮป (Hopi) หรอพวกออสเตรเลยนอบอรจนใชพธกรรมความเชอในการควบคม การศกษาความสมพนธระหวางวฒนธรรมกบสงแวดลอมทางธรรมชาตเชนน เรยกวา นเวศวทยาวฒนธรรม (cultural ecology) ซงงามพศ สตยสงวน (2539 : 6) อธบายถงกรอบความคดนวาเปนการศกษาการปรบตวตอปญหาเบองตนทเกยวกบการดนรนเพอมชวตอยและการผลต สวนบารท (Barth. 1969 : 19) มองวา นเวศวฒนธรรมมโครงสรางการพงพาสภาพแวดลอมในสงคมทมกลมชาตพนธมากกวาหนงอาศยอยรวมกนในพนทเดยวกน มการครอบครองธรรมชาตรวมกน หรอแยงชงทรพยากรกนเปนผลใหมขอจากดในการพงพากน หรอแยกกนอย คนละพนท เนองจากแยงชงทรพยากรกน อาจจะสมพนธกนเรองพรมแดนหรอเรองอน ๆ อาจจะมการจดหาสนคาสาคญทแตกตางกนมาบรการแลกเปลยนซงกนและกน สวนใหญจะสมพนธกนดานการคา อาจจะมการรวมพธกรรมกนดวย กจกรรมตาง ๆ เปนชองทางเชอมโยงคนตางกลมวฒนธรรมใหตอง

35

ปรบตวเขาหากนเพอผลประโยชนรวมกน ลกษณะดงกลาวยงใกลเคยงกบสงคมชาวนาไทยซง ศรศกร วลลโภดม (2544 : 37) อธบายวา “ไมไดมชวตอยโดด ๆ แตมการรวมกนเปนกลมของชมชน ทอยในพนทเดยวกน มความสมพนธทางสงคม-เศรษฐกจ และมการรวมใชทรพยากรและแลกเปลยนทรพยากรซงกนและกน มการแตงงานปะปนกน เอาแรงกน และมความสมพนธในทางวฒนธรรมความเชอ มระบบความเชอของทองถนรวมกน ทาใหเกดจารตขนมา”

เมอรฟ (Murphy. 1977 : 21-25 ) กลาวถงนกมานษยวทยาทสนใจศกษานเวศวทยาวฒนธรรมหลายทาน เชน วสสเลอร (Wissler) ศกษาความสมพนธระหวางเขตวฒนธรรมกบการครอบครองเศรษฐกจหลก หรอการแสวงหาแหลงอาหารในดนแดนแถบอเมรกา โครเบอร (Kroeber) ซงไดรบอทธพลจากแนวคดเกยวกบเขตวฒนธรรมของวสสเลอร ศกษาเกยวกบพนททางวฒนธรรมและพนททางธรรมชาตของชนพนเมองแถบอเมรกาเหนอ เปนตน แตผทรเรมศกษาผลทเกดจากความคดสรางสรรคและการกาหนดวธการจดระเบยบในการผลตจนพฒนาเปนทฤษฎนเวศวทยาทมอทธพลตอนกมานษยวทยาดงกลาว คอ สจวต (Steward) เมอรฟ อธบายวา ทฤษฎนเวศวฒนธรรมของสจวตใหความสาคญกบวฒนธรรมมากกวาสงแวดลอม โดยเนนการปรบตวของสงคมมนษย ทตองการใหเขากบธรรมชาตแวดลอมใกลตว จงกลาวไดวา เปนทฤษฎและวธการศกษานเวศวฒนธรรมทสมพนธระหวางสงแวดลอมธรรมชาต เครองมอและความรความสามารถ หรอภมปญญาในการแสวงหาผลประโยชนและรปแบบการทางานทจาเปนตองนาเทคโนโลยมาใชกบทรพยากรธรรมชาต การจดระเบยบในการทางานมผลกระทบดานอน ๆ ตอสถาบนสงคมและการฝกปฏบตตามมาดวย ดงนนหวใจหลกของทฤษฎนเวศวฒนธรรมของสจวต จงไมไดอยทสงแวดลอมหรอวฒนธรรมแตใหความสาคญกบกระบวนการทางานทมประสทธภาพทสด ซงจะเกยวของกบการแบงแรงงาน การจดระเบยบ เวลา วฏจกร และการจดการในการทางานของมนษยในการแสวงหาเพอความอยรอด นอกจากนน ทฤษฎของสจวตยงใหความสาคญกบการปฏสมพนธและการใชเทคโนโลยในขอบเขตของวฒนธรรม มการศกษาประวตความเปนมาของเครองมอทใช และภมปญญาในการประดษฐวามการแพรกระจายมาจากท อนหรอสรางสรรคขน เองในชมชน เขาย งสนใจทรพยากรธรรมชาตเฉพาะทสมพนธกบวฒนธรรมดานเทคโนโลย ซงเปนภมปญญาของมนษยในการเขาถงและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตไดมากทสด สงแวดลอมในความหมายของสจวตจงหมายถง “นเวศวฒนธรรม” เทานน

นอกจากนน นกมานษยวทยาชาวไทยหลายทานกไดนาแนวคดของสจวตมาอธบายในแงมมตาง ๆ เชน นยพรรณ (ผลวฒนะ) วรรณศร (2540 : 124-125) นาผลการวเคราะหระบบนเวศวทยา ของสงคมเพอคนหาลกษณะเฉพาะของวฒนธรรมแตละแหงของสจวตมาอธบายวาสงแวดลอมมผลตอความแตกตางในการปรบตวของวฒนธรรม วฒนธรรมทตางกนในสงแวดลอมทเหมอนกน

36

จะแสดงรปแบบของการพฒนาการทเหมอนกน และย าวาสงแวดลอมเปนตวกาหนดรปแบบวฒนธรรมทหลากหลายตามเงอนไขสภาพแวดลอมทตางกน วฒนธรรมแบบหนงอาจปรบตวไดดกวาอกแบบหนงและสงแวดลอมจะเปนตวชวยใหวฒนธรรมววฒนาการทสงขนและดกวาเดม

ยศ สนตสมบต (2544 : 34-35) มทศนะตอแนวคดดานนเวศวทยาวฒนธรรม (cultural ecology) ของสจวตวาเปนการมองสงคมในลกษณะเปนพลวตท เปนผลจากการปรบตวให เขากบสภาพแวดลอมโดยมพนฐานสาคญ คอเทคโนโลยการผลต โครงสรางสงคม และลกษณะของสภาพแวดลอมธรรมชาต เปนเงอนไขหลกทกาหนดกระบวนการเปลยนแปลงและปรบตวของสงคมวฒนธรรม เขาเสนอวา เราไมควรแยกสภาพแวดลอมออกจากความตองการดานรางกายและจตใจซงเปนพนฐานสาคญสวนหนงในการอธบายพฤตกรรมของมนษย

ผวจยเหนดวยกบการนาแนวคดทางดานนเวศวทยาวฒนธรรมมาประกอบการศกษาปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาทเกดจากการรวมพลงกนขบเคลอน เพอปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมธรรมชาตทางทะเลและพนทบรเวณรอบเกาะทสมพนธกบวฒนธรรมดาน ภมปญญา เทคโนโลย ระบบการจดการผลตและระบบเศรษฐกจ ซงสงผลตอการปฏสมพนธและการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตาในประเดนทเกยวกบความสมพนธระหวางสภาพแวดลอมกบวฒนธรรมการผลต ซงเปนตวกาหนดการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม และความสมพนธระหวางวฒนธรรมการผลตกบพฤตกรรมของมนษยและผลกระทบของการเปลยนแปลงวฒนธรรมการผลต

ทงนการศกษาดงกลาวจาเปนตองเขาใจความสมพนธในการอยรวมใน “พนททางวฒนธรรม” เดยวกนในฐานะ“คนใน” ทมสวนรวมในเหตการณมาอยางตอเนอง ดงท ศรศกร วลลโภดม (2552 : 7-8) ไดแบงเปน 3 ระดบ ระดบทมขอบเขตกวาง เรยกวา ภมวฒนธรรม (cultural landscape) ระดบกลาง เปนระดบทองถนทผคนหลายกลมหลายชาตพนธเขามาต งถนฐานเปนบานเปนเมอง เรยกวา นเวศวฒนธรรม (cultural ecology) และระดบเลก เปนระดบชมชนบานเดยวกนททาใหแลเหนคนและวถชวตในการอยรวมกนในชมชน เรยกวา ชวตวฒนธรรม (cultural life)

แนวคดทฤษฎการแลกเปลยน ( exchange theory) การใหของขวญ และการตอบแทน( gift and return gift theory) ตามทศนะของประเวศ วะส (2546 : 22,39) ความหลากหลายทางวฒนธรรม “ทาใหเกด

ความสอดคลอง เกดความงาม ทาใหอยรอดและการแลกเปลยนเรยนรระหวางวฒนธรรมท ไมเหมอนกนจะทาใหเกดนวตกรรมทางวฒนธรรม ความสมพนธทางวฒนธรรมระหวางประชาชนจะนาไปสมตรภาพระหวางคนตางเผาพนธ จะสงเสรมสนตภาพ เพราะประชาชนมความโนมเอยง ทจะเปนมตรกนอยแลว” สอดคลองกบแนวคดของ ธรยทธ บญม (2547 : 35-36) เกยวกบความ

37

หลากหลายและการแลกเปลยนทางวฒนธรรมทวา เปนพนฐานหลกในกระบวนการพฒนาการของมนษยชาต เนองจากความหลากหลายทางวฒนธรรมมสวนกระตนใหเกดการแลกเปลยนสนคาทางวฒนธรรมระหวางมนษยกลมตาง ๆ และทฤษฎการแลกเปลยน (exchange theory) ของ มอสส (Mauss. 1967 : 10-11) ทศกษาเปรยบเทยบระบบการแลกเปลยนของชนชาตตาง ๆ ในหลายวฒนธรรมพบวาแตละกลมวฒนธรรมจะมเหตผลของการแลกเปลยน การตอบแทนดวยการเลยงดหรอใหทรพยสนทแตกตาง ๆ กนไป ดงเชน ผลการศกษาในกลมซามว ประเทศนวซแลนด มการตอบแทนดวยการใหทรพยสน การจดงานเลยง หรอการใหของขวญทมคาเทากนหรอมากกวา สงผลให “ผให” มพลงอานาจเหนอกวาผใหครงแรก ซงกลายเปน “ผรบ” การใหเชนน จงเปนพลงผลกดนใหเกดวงจรผกพนในการกระจายความมงคงไปสสมาชกในกลม การศกษาในวฒนธรรมเมารพบวาการสรางพนธะสญญาโดยการใหสงของเปนพนธะสญญาระหวางบคคลตอบคคล ตามทศนะทวา เปนการใหในสวนหนงทควรจะเปนของเขาเอง อกกลมหนงมทศนะวาการแลกเปลยนของขวญและการสรางพนธะผกพน รวมถงพธพอทแลทช (potlatch) เปนระบบความคดวาการใหเปนการบรจาคดวยจตใจและเลอดเนอของผให สวนฝายรบจะรบสงทเปนจตวญญาณ จงไมควรเกบรกษาไวคนเดยว เพราะผดทงศลธรรม จรยธรรม ผดทงทางกายและใจ สวนการศกษาปฏสมพนธในชนเผาโพลเนเชยน พวกเขาตองการสรางสมพนธภาพและการยอมรบดวยการไดรบของขวญและแลกเปลยนสงของ หรอตองการเกยวดองทางสายเลอดและการแตงงาน ในกลมชนเผาดายค (Dayaks) จะมประเพณใหผทอยในทนนหรออยในขณะปรงอาหารไดเขารวมกนอาหารมอนนดวย นอกจากนน การใหหรอการแลกเปลยนสงของซงกนและกนยงมนยสาคญทมผลตอสมพนธภาพภายในสงคมทมการปฏสมพนธดวย ดงทพบเหนวาหากผรบปฏเสธการใหหรอการเชอเชญ เทากบแสดงตวเปนปรปกษหรอเปนฝายตรงกนขาม หรอประกาศสงคราม เปนการปฏเสธมตรภาพและความสมพนธ บางครงการใหเหมอนเปนการบงคบใหทา เพราะผรบมสทธในทรพยสนนน และเปนพนธะผกพนทางใจทจะตองให

การใหของขวญและการแลกเปลยนสงของเหลาน ในบางสงคมไดพฒนาเปนการแลกเปลยนสนคาระหวางกลมทมทรพยากรทแตกตางกนดงท พอล (Paul. 1992 : 128-129 )ไดยกตวอยาง ผลการศกษาของมาลนอสก (Malinowky) ทเขาไปศกษาชาวเกาะโทรเบรยนด (Trobriand islanders) วามระบบการแลกเปลยนสนคาระหวางกลมทเรยกวา คลา-รงโดยการเดนทางวนขวาเปนวงกลม ไปยงกลมตาง ๆ พรอมดวยสรอยคอเปลอกหอยทนาไปเปนของขวญเพอผกมตรทางการคา หากกลมใดตองการคาขายดวย กจะนาสรอยขอมอเปลอกหอยเดนทางวนซายมาตอบแทน หลงจากนนกนาสนคาหรอทรพยากรซงกลมตนมเหลอเฟอไปแลกกบสนคาหรอทรพยากรชนดอน ๆ ทกลมของตนตองการและไมม นอกจากนนบางสงคมอาจจะมการแลกเปลยนแรงงานระหวางครวเรอนหรอกลมตาง ๆ

38

และการแลกเปลยนโดยไมหวงผลตอบแทน ซงมกเกดขนระหวางญาตพนองหรอภายในกลมเดยวกน หรอทสญญา สญญาววฒน (2547 : 96) นาทฤษฎบรณาการและความเปนอนหนงอนเดยวกนทางสงคมของ เลว สเตราส (Levi-Strauss) มาอธบายวา มการสรางหลกการแลกเปลยนทสาคญหลายอยาง ดงเชนหลกการแลกเปลยนทไมใชเงนตรา แตจะตองเสยคาใชจายในเชงประเพณ กฎเกณฑ กฎหมาย คานยม และสงทมคาและหายากทสดในสงคม เชนภรรยาหรอทรพยากรธรรมชาตทเปนสญลกษณ ซงผรบจะตองมขอผกพนในการใหตอบตามกฎหรอบรรทดฐานของการใหและการรบ หรอท อานนท กาญจนพนธ (2549 : 6) ไดนาเสนอแนวคดของสานกสถาบนนยม ซงมหนาทจดความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม เพอควบคมวตถดบทจาเปนในการยงชพอยางตอเนอง เกยวกบการจดการแลกเปลยน 3 ประเภทไดแก ประเภทการแลกเปลยนตางตอบแทน (reciprocity) ระหวางผคนทมสถานะภาพทางสงคมในระดบใกลเคยงกน อาจจะใหโดยไมหวงสงตอบแทนมการแลกเปลยนอยางสมดลหรอหวงแตจะได ฝายเดยว ประเภทการกระจายกลบ (redistribution) ในระหวางกลมคนทมสถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจไมเทาเทยมกน โดยผทมสถานะภาพตากวาลงแรงไปเพอผลประโยชนสาหรบผทมสถานะภาพสงกวาในฐานะผปกครอง มการตอบแทนดวยความเมตตา หรอเปนบญคณของผทมสถานภาพสงกวา จงเปนการสรางความชอบธรรมใหฝายผปกครอง ขณะเดยวกนไดสรางความมนคงใหอกฝายดวย สวนอกประเภทเปนระบบการแลกเปลยนเชงการคาในระบบตลาด (market exchange) เปนการแลกเปลยนบนพนฐานของสญญาทเปนกฎเกณฑเชงนามธรรม เชน การใชเงนตรา เพอสอสารในการปฏสมพนธกบคคาโดยไมตองสมพนธแบบตวตอตว

แนวคดทฤษฎไรระเบยบ (chaos theory) สภาพความไรระเบยบท เกดขนทามกลางการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพน ธ

ทหลากหลายของชาวเกาะลนตาสามารถอธบายไดดวย ทฤษฎไรระเบยบ หรอทฤษฏโกลาหล (chaos theory) ซงเปนทฤษฏทางวทยาศาสตรท ชยวฒน ถระพนธ (2542 : 115-143) นามาใชในการอธบายสงคมไทยเปนคนแรก จากงานเขยน ชอ “ทฤษฎไรระเบยบ (chaos theory) กบทางแพรงของสงคมสยาม” ดงสาระสาคญโดยสงเขปวา ความไรระเบยบในความหมายทางวทยาศาสตรคอสภาพและกระบวนการทไรเสถยรภาพ (unstable) มความออนไหวสงมากและเปราะบางเมอมการกระทบเพยงเลกนอยในสาเหตเบองตน (initial condition) แตเมอเกดซ าบอย ๆ ทาใหระบบทดาเนนอยพฒนาการไปอยางไมเปนเสนตรง โยงใย ซบซอน ออนไหว และ ผนผวน บางครงถงกาวกระโดดฉบพลน ทาใหเกดภาวะทอยหางไกลจากสมดลและกาวเขาสภาวะเปลยนผาน (phase transition) ในชวงเวลาทไมแนนอนและชวงเวลานจะมความไรระเบยบดารงอยระดบหนง ขณะทสภาพเกา

39

เสอมสลายระบบไดสรางสรรคสภาพใหมขนไดอกอยางเปนพลวต ซงระบบพลวต (โดยเฉพาะระบบชวต) ในโลกความจรงจะมเสถยรภาพเพยงชวคราวไมดารงอยนานเปนเพยงระยะผานเทานนโดยเฉพาะระบบสงคมมนษยยงตองการรปแบบและระเบยบของการอยรวมกน ไมวาชาหรอเรวพวกเขาจะตองจดระเบยบใหมใหแกสงคมจนได แมการนาทฤษฎนมาใชในการอธบายปรากฏการณทางสงคมจะยงมขอถกเถยงกนอย แตกมนกวชาการหลายทานเหนวาสามารถนามาอธบายไดในระดบหนง เพราะเปนวธมองปรากฏการณอยางเชอมโยงเหตปจจย มององครวม เขาใจสวนประกอบและไมละเลยความบงเอญ ผวจยเหนวาทฤษฎนสามารถนามาอธบายสภาพไรระเบยบทเกดขนในชมชนเลก ๆ เชนเกาะลนตาในบางชวงเวลาทางประวตศาสตรได

แนวคดทฤษฎความขดแยง (conflict theory) แนวคดดงกลาวใกลเคยงกบทฤษฎความขดแยง (conflict theory) แบบวภาษวธ (dialectic)

ของเฮเกล (Hegel) ซงฟอรสเตอร (Forster. 1999 : 131) นามาอธบายวา สงคมมนษยยอมไมหยด อยกบทแตมการเปลยนแปลงทเกดจากการปฏสมพนธ และความขดแยงทเกดจากความเหนท ไมตรงกน ความกดดน และการปฏเสธ สงผลใหเกดรปแบบการเปลยนแปลงทสมพนธกน 3 ดาน ดานหนงเปนสงทเกดขนใหม (thesis) อกดานหนงมการปฏเสธ (antithesis) และการตอสระหวาง 2 ดานทขดแยงกนนจะพฒนาไปสสงใหม (synthesis) และตอมากลายเปนขอเสนอใหม (thesis) ทกอใหเกดความขดแยง (antithesis) และนามาสการสรางสงใหม (synthesis) ตอไป

แนวคดทฤษฎเกยวกบการพงพาอาศยกน (symbiosis) การปฏสมพนธทางเศรษฐกจของชาวเกาะลนตาซงมลกษณะพงพาอาศยกนใกลเคยงกบ

แนวคดของ บารท (Barth. 1969 : 18) ทกลาวถงความผกพนระหวางกลมชาตพนธเนองจากแตละกลมมลกษณะทางเศรษฐกจ สงคม การเมองทเสรมเตมเตมซงกนและกน ความสมพนธเหลานยดโยงกลมชาตพนธตาง ๆ เขาดวยกน ทาใหเกดการพงพาอาศยและเปนแรงจงใจทาใหเกดปฏสมพนธตอเนองยาวนาน การพงพากนนสงผลตอความเปนองครวมของสงคมใหญ ซงบารทเรยกแนวคดน วา “การพงพาอาศย” หรอ symbiosis มลกษณะใกลเคยงกบท คายส (Keyes. 1981 : 12) กลาวถง “การแบงงานกนตามกลมชาตพนธ” (ethnic division of labor) เพราะแตละกลมกดารงหนาททางการเมอง-เศรษฐกจ-สงคมทตางกน อยางไรกด คายส กลาววามบางกลมทสามารถจะเขาถงความมงคงและอานาจมากกวากลมอนๆ ดวย แนวคดนเชอมโยงถงความรวมมออนเนองจากการแบงงานตามบทบาทของแตละกลมชาตพนธ ตามทฤษฎหนาทนยมของเดอรไคม (Durkheim. 1947 : 39-42) ทมองวาแรงงานเปนปจจยสาคญในการผลต จงจาเปนตองใชภมปญญาในการบรหารจดการ การแบงงานกนทา

40

ควบคกบการจดการทรพยากรธรรมชาตเพอใหผลผลตเปนไปตามทตองการ เพยงแตทฤษฎของเดอรไคมนนครอบคลมในมตทกวางกวา คอมองถงการแบงงานตามสถานะและบทบาททางสงคมทวไป เชน บทบาทตามเพศ วย อาย ฯลฯ ในขณะท บารท เนนถงการแบงงานตามบทบาทของกลมชาตพนธ ซงทาใหเกดความสมพนธในแงเสรมสรางและพงพา

แนวคดทฤษฎเกยวกบเกยวกบระยะทางสงคม (l’espace social) “ระยะทางสงคม” เปนแนวคดทฤษฎทางชาตพนธวทยาท กองโดมนส (Condominas.

1990 : 5-57) ใชเปนเครองมอในการทาความเขาใจกฎเกณฑ พฤตกรรม และระบบความสมพนธระหวางผคนในสงคมทมหลากหลายชาตพนธ หรอหลายระดบชน ตามคาจากดความทหมายรวมทง ระยะเวลาทางสงคม ระยะทางทางสงคม (พนท) และระยะทางทศกดสทธ (ความเชอใน สงเหนอธรรมชาตทไมใชศาสนา) ซงความสมพนธเหลาน กอใหเกดระบบตาง ๆ หลายรปแบบ เชน ความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม ซงตองศกษานเวศวทยาควบคกบชาตพนธวทยา เนนประเดนสาคญเกยวกบเครองมอและแรงงานทใชในการผลต ความสมพนธในการแลกเปลยนทรพยสน

นอกจากมองในแงการคาแลวจะตองศกษาวงจรของการบรจาค ซงบางครงแฝงอยในรปของพธกรรมทซบซอน ในบางวฒนธรรมจะไมรวบรวมทรพยสนเพอสะสมแตเพอแจกจาย ตอ ๆ ไปอก ความสมพนธดานการสอสารศกษาภาษาพดและภาษาเขยนในกลมสงคมทมความหลากหลายในฐานะทเปนเครองมอถายทอดวฒนธรรม และมองวาภาษาเขยนเปนภาษาทคงทนถาวร เคลอนยายได เกบรกษาได ความสมพนธทางเครอญาตและเพอนบานศกษาศพททใชในการนบญาต โดยเฉพาะกบเพอนบานทไมใชญาตและความสมพนธกบอานาจเหนอธรรมชาต ศกษาความเชอทกอยางทผกพนกบความปวย และความเชอในโลกอนหลงความตาย ทเรยกวา ระยะทางทศกดสทธ ทงน จากการศกษากลมชาตพนธในเวยดนามของกองโดมนสพบวาบางกลมมระบบความสมพนธและวฒนธรรมเดยวกน แตเหตผลดานพนทและเวลา เปนตวกาหนดความสมพนธหรอระยะทางทางสงคมของผคน เนองจากในระยะเวลาหนง ผคนบางกลมตองยายถนเพอแสวงหาสภาพแวดลอมและแหลงอาหารสาหรบยงชพทอดมสมบรณกวา หรอจาเปนตองหนโรคระบาดหรอปญหาทเกยวกบความเชอเรองสงเหนอธรรมชาตทเปนระยะทางอนศกดสทธ บางกลมมความหลากหลายทางวฒนธรรม แตมพรมแดนหรอระยะทางทางสงคม ระยะเวลาทางสงคม หรอระยะทางทศกดสทธรวมกนและแตกตางกน

41

ระยะทางสงคม จงอาจจะหมายถง พรมแดน หรอระยะของความใกลชด ดานพนท ดานเวลา หรอดานความเชอ ในการปฏสมพนธระหวางบคคลในกลมเดยวกนหรอตางกลมชาตพนธในดานตาง ๆ ซงแตละดานอาจจะมระยะหางไมเทากน

ผลงานวจยทเกยวของกบกรณศกษา

ตวอยางผลงานวจยกลมชาตพนธทางฝงทะเลอนดามน เหตการณความไมสงบในสามจงหวดภาคใต อนเกดจากความแตกตางดานภาษาและ

วฒนธรรมความเชอ ฯลฯ ระหวางชาวไทยมสลมกบชาวไทยพทธทสงผลตอความไมเขาใจกนระหวางผปกครองของรฐและชาวบาน เกดความขดแยงสงสมเรอรงตอเนองมายาวนาน จนกระทงนาไปสปญหาดานการเมองการปกครองและสงคม และลกลามเปนกระบวนการกอการราย เสยชวตผคนไปมากมายทงสองฝายยากทรฐบาลจะสามารถแกปญหา เปนแรงจงใจใหนกวชาการและนกศกษาหลากหลายสาขาตางทมเทความสนใจเขาไปศกษาชมชนเพอคนหาสาเหตทแทจรงของปมขดแยงดวยการทาการศกษาวจย ทาวทยานพนธ สารนพนธ หรอนาเสนอเปนบทความและสารคดสสาธารณชน ในขณะทชมชนมสลมทวไปในประเทศไทยสวนใหญสามารถตงถนฐานอาศยปะปนกบกลมชาตพนธอน ๆ ไดอยางสงบสนต ดงเชนในแถบชายฝงทะเลตะวนตกฝงทะเล อนดามนทางภาคใตของไทย โดยเฉพาะในจงหวดกระบซงเปนถนกาเนดของผวจย ไมเคยปรากฏวามปญหาขดแยงรนแรงระหวางสมาชกตางศาสนา ผลงานเกยวกบการศกษาการปฏสมพนธหรอความสมพนธระหวางกลมชาตพนธในแถบนจงมไมมากนก จากการสารวจงานวจย ดษฎนพนธ วทยานพนธ และสารนพนธทเกยวกบกลมชาตพนธ ชาวเล ชาวมสลม ชาวจน และชาวไทย บนเกาะลนตาซงเปนกรณศกษา รวมถงงานวจยทเปนกรณศกษาภายในจงหวดกระบและจงหวดใกลเคยงบนฝงทะเลอนดามนทงเชงคณภาพและเชงปรมาณรวม 18 เรอง เปนตวอยางการศกษาดานปฏสมพนธ 3 เรอง เปนเรองเกยวกบชาวเลและกลมชาตพนธอน ๆ 1 เรอง อก 2 เรอง เปนการผสมผสานวฒนธรรมของกลมไทยพทธกบไทยมสลม และไทยมสลมกบไทยพทธ นอกจากนน เปนการศกษากลมชาตพนธชาวไทยมสลม 3 เรอง และกลมชาตพนธชาวไทยเชอสายจน 3 เรอง และเปนการศกษากลมชาตพนธชาวเลอก 9 เรอง ดงตวอยาง

ผลงานวจยของ นฤมล หญชระนนทน (Narumon Hinshiranan. 1996 : 189-193) เปนงานวจยดานมานษยวทยาทศกษาความสมพนธในกลมและระหวางกลมชาวเลมอแกนเกาะสรนทร โดยใชกรอบแนวคด “การพงพาอาศยระหวางกน” ซงแนวคดนยนยนวาชนเผาทเปนพรานและนกเกบหาในปจจบนนนไมไดดารงอยอยางโดดเดยวหรอมวถแบบพงพาตนเองอยางสมบรณแตมความสมพนธกบกลมอน ๆโดยรอบ ทงยงพบวาแนวคด “การพงพาอาศยระหวางกน” มจดออนคอการพงพาของ

42

กลมมอแกนกบเถาแก หรอพอคาคนกลางในสมยกอนนนเปนการพงพากงบงคบ เปนการสรางพนธะโดยการอปถมภและ/หรอการชกนาสสารเสพตด การพงพารฐทาใหชาวเลถกกระทาจากเจาหนาทอทยานของรฐ ในระยะหลงมผเขาไปใหความชวยเหลอมอแกนในรปแบบตาง ๆ มากขนทาใหเกดการพ งพาเพยงดานเดยวมใชเปนการพ งพาอาศยระหวางกน อยางไรกตาม การทชมชน บนเกาะอยคอนขางจะหางไกลจากสงคมใหญกมสวนทาใหชาวมอแกนสามารถจะรกษาอตลกษณและความเปนชมชนของตนเองไวไดมากกวาชาวเลกลมอน ๆ และทาใหมการพงพาอาศยในกลมมากกวาพงพาผคนจากนอกกลม งานวจยชนนจะเนนการพงพาอาศยระหวางกนของชาวเลทงกบภายในกลมและภายนอกกลม ซงสมพนธกบการทามาหากนเพอความอยรอดเปนประเดนหลก ซงสามารถใชเปนแนวทางหนงในการศกษาปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาได

ผลงานวจยของ สถาพร ศรสจจง (2533 :175-176) พบวา การเลนหลอแงง (รองแงง) ของอาเภอกนตง จงหวดตรง ดดแปลงรปแบบมาจากการเลนรองแงงของกลมชวา-มลาย นยมเลนกนในกลมไทยพทธและไทยมสลมเมอประมาณ 80-100 ปทผานมา รปแบบการเลนเปนการผสมระหวางการเตนรากบการวาเพลงโตตอบกนระหวางคราในทานองเพลง ดานการประสมประสานทางสงคมวฒนธรรมทปรากฏในประวตความเปนมาและลกษณะการเลนไดรบเอาพธกรรมความเชอและรปแบบการเลนจากการเลนพนบานของชาวไทยพทธ เชนโนรา หนงตะลงและราวง เขามาประสมประสานคอนขางสง สวนดานองคประกอบในการเลนมการประสมประสานดานขนบนยม ในการแตงกาย การขบเพลง และขนตอนการเลนดานความเชอเรองภตผไสยศาสตร เสนหยาแฝด สงศกดสทธและวญญาณ ความเชอเรองภพ-ชาต โลกน-โลกหนา และความเชอเรองโชคลางและเกณฑชะตา ดานคานยมทปรากฏในบทเพลง เชน การวางตว การยกยองคนดมคณภาพมคณธรรม ขยนทางาน ผหญงรกเดยวใจเดยว ตเตยนผทปฏบตตรงกนขาม และดานการใชภาษาในบทเพลงเปนภาษาทใชในชวตประจาวน ภาษาเกยวกบคาสรรพนาม และภาษาเกยวกบศาสนาอสลาม การเลนหลอแงงของชาวกนตงแตกตางจากของชาวเกาะลนตา ซงนอกจากมการประสมประสานทางสงคมระหวางชาวไทยมสลมและชาวไทยพทธแลวยงมชาวจนและชาวเลรวมอยดวย

ผลงานวจยทใกลเคยงกนอกเรองจากเอกสารการประชมสมมนาของรอส (Ross : 2008) ซงศกษาความสมพนธระหวางการใชภาษาภายในกลมชาตพนธผานววฒนาการของรองแงง (ตนหยง) ภาคใตฝงตะวนตกของไทยทชาวมลายนามาเผยแพรในชวงสงครามโลกครงท 2โดยเลอกเกบขอมลในจงหวดกระบและประเทศมาเลเซยพบวาศลปนรมฝงทะเลอนดามนไดผสมผสานวฒนธรรมมาเลยและไทย โดยการเปลยนแปลงเนอหา ทานอง และบทบาทหนาททางสงคม ดานเนอรองเปลยนเปนภาษาไทยใหเขากบรสนยมของทองถน การแสดงตนหยงกลมผแสดงจะเดนทางไปแสดงในทตาง ๆ โดยมเครองดนตรประเภทไวโอลนกบกลองรามะนา และนกรองนางราเปนสอ

43

เหมอนการแสดงมหรสพพนบาน ในชวงศตวรรษท 20 เนอหาของรองแงง กลาวถงธรรมชาต ศาสนา และอตลกษณทางชาตพนธ บทรองจะเปนการเกยวผหญงโดยการใชปฏภาณในการแตงกลอนสดโตตอบกนระหวางผหญงผชายอปมากบสงแวดลอมรอบตว ทานองของเพลงรองแงงเปลยนไปใชทานองเพลงทใชในพธกรรมพนบาน เชน เพลงกลอมเดก เพลงเกยวขาว และการแสดงรองแงงตนหยงปจจบนมทงรปแบบทเปนธรกจโดยปรบเปลยนไปคลายราวงของภาคกลางและรปแบบของการฟนฟรปแบบดงเดมทสญหายไป ทง 2 รปแบบมการแสดงในวงแคบ การขบบทกลอนเกยวพาราสโตตอบกนหายไป และนางราไมคอยขบเพลง

นอกจากนน ยงมผลงานวจยเกยวกบชาวมสลม 3 เรอง ไดแก วทยานพนธของ สจตรา แซเหลา (2535 : 130-148) เกยวกบเหตผลในการตดสนใจของผปกครองของเดกไทยมสลมทจะสงหรอไมสงบตรหลานเขาเรยนโรงเรยนมธยมของโรงเรยนคลองยางประชานสรณ ตาบลเกาะลนตานอย อาเภอเกาะลนตาวามเหตผลแตกตางกนตามความเครงครดในศาสนา และฐานะทางเศรษฐกจ แตมความตองการใหโรงเรยนมธยมศกษาใหบรการในดานตาง ๆ ไมแตกตางกน งานวจยชนนเปนเรองเดยวทศกษากลมชาตพนธมสลมบนเกาะลนตา แตไมไดเนนศกษาดานการปฏสมพนธระหวางกลมมสลมกบกลมชาตพนธอน ๆ

งานวจยเกยวกบมสลมอกเรอง เปนการศกษาแนวทางการใชทดนเพอการทองเทยวของชมชนมสลมเกาะลนตา ของสขมาลย วรโยธน. (2551 : 130-138) พบวาชาวมสลมบนเกาะลนตาไมไดปฏเสธการทองเทยว เนองจากทาใหเกดการสรางงานสรางรายได แตขณะเดยวกนกตองการรกษาวฒนธรรมดงเดมไว จงตองการแบงเขตการใชทดนเปน 3 เขตโดยใชจตสานกรบผดชอบรวมกนของคนในชมชนและนกทองเทยว เขตหวงหาม คอเขตทหามนกทองเทยวตางศาสนาเขาไปโดยเดดขาด ไดแก ตวอาคารมสยดสาหรบประกอบพธกรรมของชาวมสลม เขตเสรสาหรบนกทองเทยว คอบรเวณชายหาดเปนทพกผอนของนกทองเทยว และสถานบนเทงและเขตชมชน คอเขตทนกทองเทยวและชาวบานใชพนทรวมกน นกทองเทยวทเขามาควรใหความเคารพในวฒนธรรมของชมชนมสลม เขตชมชนแบงเปนฝงตะวนตกและฝงตะวนออก เขตชมชนฝงตะวนออกคอเขตทตองการปกปองวฒนธรรมและวถชวตแบบดงเดมไวมากกวาทจะใหมการเปลยนแปลงทขดแยงกบศาสนา จงตองการใหการทองเทยวในเขตนเปนการทองเทยวเชงอนรกษ เขตชมชนตะวนออก ทกลาวถงในงานวจยน บางหมบานเปนเขตพนททเปนกรณศกษาในครงนดวยจงสามารถนามาประกอบการศกษาได

ผลงานวจยทางมานษยวทยา ของวรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสน (Wanni W. 2010 : 163-168) เปนงานวจยเกยวกบพลวตและการเปลยนแปลงของชมชนชาวไทยมสลมชายฝงทะเลอนดามนทใหความสาคญกบเรองเลาของชาวไทยมสลม กรณศกษา ชาวไทยมสลมบานเกาะนภา (ชอสมมต)

44

จงหวดกระบ ซงมความตองการดานเศรษฐกจ การศกษา ปฏสมพนธทางสงคมและอตลกษณทางชาตพนธมนยยะทเปลยนผานทามกลางกระแสโลกาภวตนและความไมสงบทางการเมองทเกยวกบศาสนาทางฝงตะวนออก ซงชาวเกาะนภาใหคาจากดความพวกเขาเองวาเปนทงชาวไทยและมสลม อตลกษณความเปนมสลมมความเปนหนงเดยวทผกพนกนดวยระยะเวลา พนท และประวตศาสตรชาตพนธทเปนสาเหตใหพวกเขาอพยพมาสฝงอนดามน งานวจยนยงกลาวถงการเปลยนแปลงทางสงคมศาสนาของชาวมสลม ตงแต 2 ศตวรรษทผานมาถงปพ.ศ. 2523 เรอยมาจนถงปจจบน มการชกนาใหชาวเกาะนภายอมรบความเปนเอกภาพของการเปนอสลาม เปนตวแทนของทองถนในการแสดงทศนะสวนตว และเปนสวนหนงของการตดสนใจในการใชชวต ผวจยเหนวางานวจยฉบบนสามารถนาไปเทยบเคยงกบการศกษาสงคม ชาวมสลมเกาะลนตาได เนองจากมอตลกษณการเปนมสลมทเปนเอกภาพ และมความเชอความศรทธาทเขมขนกวาในอดตเชนเดยวกน

สวนผลการศกษากลมชาตพนธจนม 3 เรอง เรองแรกเปนผลการวจยของรพพรรณ ลมปต(2544 : 34-109) ซงศกษาเพอทาความเขาใจปรากฏการณของการถายทอดความเชอของคนไทย เชอสายจน ในชมชนกระท อาเภอกระท จงหวดภเกต งานวจยชนนเปนแนวทางในการศกษากบชาวจนบนเกาะลนตาซงเปนชาวจนฮกเกยนดวยกนได

ผลงานวจยอกเรองของศภมาส เองฉวน (2537 : 124-149) วเคราะหถงองคประกอบของ คาเรยกญาตพนฐานและทสมพนธโดยการแตงงานในภาษาจนฮกเกยน และศกษาลกษณะสาคญบางประการในวฒนธรรมจนฮกเกยนทสะทอนจากความหมายของคาเรยกญาต พบวาปจจยทางดานรนอาย สายเลอด อาย ฝายพอฝายแม เพศ และการแตงงานมผลตอความแตกตาง จากการเปรยบเทยบการใชคาเรยกญาตและระบบคาเรยกญาตแตละจดเปนค ๆ จงหวดตรงและพงงา มความคลายคลงกนทงญาตพนฐานและญาตโดยการแตงงาน ภเกตและปนงคาเรยกญาตพนฐานใกลเคยงกนแตคาเรยกญาตโดยการแตงงานแตกตางกน กระบและภเกตคาเรยกญาตพนฐานแตกตางกนแตคาเรยกญาตโดยการแตงงานใกลเคยงกน สวนคาเรยกญาตพนฐานในจงหวดกระบและญาตโดยการแตงงานของปนง มลกษณะทไมคลายคลงกบถนใด ทงน การตความเกยวกบลกษณะสาคญทางวฒนธรรมทไดจากความหมายแกนของคาเรยกญาตของจนฮกเกยนทง 5 จด สอดคลองกบขอสงเกตของนกสงคมวทยาและนกมานษยวทยาทวา มการใหความสาคญของระบบอาวโส หรอความแตกตางของอายและใหความสาคญทางฝายพอและเพศชายเปนหลก แตปจจบนในประเทศไทยทง 4 จด มการยมคาไทยบางคามาใชในการเรยกญาตฝายชายและ ลดความสาคญลง ในอนาคตอาจจะไมเนนฝายหนงฝายใดแตยงคงยดมนในระบบอาวโส ขณะทบนเกาะปนงลกษณะทงสองประการยงไมเปลยนแปลงแมจะมสมผสภาษากบภาษามลาย งานวจย

45

เรองนแมจะมขอมลของจนฮกเกยนในจงหวดกระบ แตขอมลจากอาเภอเหนอคลองอาจจะไมตรงกบอาเภอเกาะลนตา ซงเปนกรณศกษาในครงน อยางไรกตาม เปนหลกฐานยนยนไดวาชาวจนฮกเกยน จากมณฑลฟเจยนไดอพยพเคลอนยายจากประเทศจนผานปนงเขามายงภเกต พงงา กระบ และตรง ชาวจนในกระบจงมความสมพนธกบชาวจนบนเกาะปนง

บทความวจยเกยวกบชาวจนอกเรองโดย ศลมาน วงศสภาพ (Suleemarn Wongsuphap. 2005 : 275-298) เปนการศกษาการสรางเครอขายทางสงคมของนกธรกจชาวจน “บาบา” ภเกตทเขามาตงถนฐานและมบทบาทสาคญในประเทศไทยในฐานะพอคา นายอากรรบเหมาเกบภาษใหกบรฐบาลไทย และเปนตวกลางประสานความสมพนธระหวางไทยกบจน เพอตรวจสอบเครอขายความสมพนธของกลมชาวจนบาบาทมผลตอรปแบบและการพฒนาธรกจเหมองแรดบก กรณศกษาชาวจนครอบครว “กนทว” ซงอพยพเขามาแสวงโชคและเรมตนชวตใหมในภเกตไดแตงงานกบผหญงทองถนเพอสรางเครอขายความสมพนธกบเครอญาตฝายหญง จนสามารถสรางตว สรางครอบครว และพฒนาสถานภาพทางสงคม จนกระทง เปนตวแทนพลงขบเคลอนของนายทนในภเกต ทสรางอตลกษณทางธรกจบนพนฐานความสมพนธทางสงคมภายใตวฒนธรรมชาวจนฮกเกยน อตลกษณของชาวจน “บาบา” บนเกาะภเกต จงแตกตางไปจากจนแผนดนใหญเปนอตลกษณทเกดจากการผสมกลมกลนเขากบสายตระกลและพลงของผหญง รวมทงอทธพลทไดรบจากชาวจนบาบาของมะละกา ปนง และสงคโปร ทาใหเกดรปแบบอตลกษณของชาวจนบาบาภเกต ทสมพนธกบการแตงงาน อาหาร พธกรรม งานศพ ภาษาทพดกนในบานและกจกรรมทปฏบต ในชวตประจาวน นอกจากน น เพอประโยชนในการพฒนาอาณาจกรทางธรกจและลดความรนแรงหากเกดจาก ความขดแยง ยงมการสรางเครอขายในกลมพนองดวยกน สรางสายสมพนธทางเครอญาต และการ ผกสมพนธในกลมเพอนแซเดยวกน พดภาษาเดยวกน ทาให รจกกบกลมเจาหนาทเหมองแร ผนาหมบาน และยงมการแตงงานกบกลมชาวจนดวยกนในตระกลอนการรบลกของญาตพนอง มาเปนลกบญธรรม และรบอปการะเดกกาพราทเกดจากลกของลกจางทเปนคนด เปนตน

งานวจยอก 9 เรอง เปนการศกษากลมชาตพนธชาวเลในฐานะชนกลมนอยทเรรอนเขามาทามาหากนบรเวณชาวฝงทะเลอนดามนรนแรก ๆ และทยงคงรกษาวฒนธรรมด งเดมไวได ประเดนทศกษามหลายแงมม เชน ดานประเพณพธกรรม สงคม วฒนธรรม แหลงทอยอาศย วถชวตการอบรมเลยงดเดก หลกสตรการอบรมการเรยนการสอนภาษาไทย การจดการการศกษาระดบประถมศกษา และการเปลยนแปลงทางสงคม วฒนธรรมและเศรษฐกจของชาวเล โดยกลมประชากรชาวเลทศกษาทกเรองมประชากรชาวเลอรกลาโวยบานสงกาอ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบรวมอยดวย บางเรองเจาะจงศกษาเฉพาะชาวเลอรกลาโวย บานสงกาอ ซงเปนชมชน ทมชาวเลอรกลาโวยอาศยอยไมตากวารอยละ 90 ของประชากรทงหมด และมขนาดของชมชน

46

มากกวา 30 หลงคาเรอน ปจจบนภายในชมชนยงคงรกษาประเพณดงเดมไวไดมาก บางเรองรวมถงชาวเลทอาศยบรเวณบานหวแหลมกลาง ซงมบรรพบรษรวมกบชาวเลอรกลาโวยบานสงกาอ บางเรองศกษาถงกลมชาตพนธชาวเลในจงหวดกระบทกกลม บางเรองเลอกศกษาเฉพาะกลมชาตพนธชาวเลบางจงหวด เชน กระบ พงงา ภเกต และสตล มเพยงเรองเดยวทศกษากลมชาตพนธชาวเลทกกลมทอาศยบรเวณฝงทะเลอนดามนในประเทศไทย ดงตวอยางผลงานวจยของ ถวล นาปญจพล (2526 : 103-112) ศกษาปจจยดานตาง ๆ ทมผลกระทบตอภาวะเจรญพนธของสตรชาวเล ไดแก ปจจยทางดานประชากร ดานสงคม และดานเศรษฐกจ งานวจยชนนผวจยไมไดแยกวาชาวเลกลมททาการศกษาเปนกลมไหนระบเพยงวากลมประชากรทเกบขอมลเปนชาวเล จงหวดกระบ พงงา ภเกต แตในแผนททระบไววา เปนแหลงทอยอาศยของชาวเลทเปนกลมตวอยางไมมจงหวดภเกต (เกาะพพ อยในจงหวดกระบ) และใหครในทองถนเกบขอมลใหไมไดสมภาษณดวยตวเอง

งานวจยของชยพฤกษ เสรรกษ (2528 : 127-131) เปนการศกษาเพอสรางและประเมนหลกสตรฝกอบรมประชากรศกษาสาหรบชาวเลจงหวดกระบเกยวกบปญหาดานประชากร เนอหาและกจกรรมทควรบรรจในองคประกอบภายในหลกสตรฝกอบรม ความคดเหนของชาวเลในการฝกอบรมประชากรศกษาและแนวปฏบตตนในการแกปญหาประชากรของชมชน สาหรบงานชนน ความนาเชอถออยทขนตอนการเตรยมการและการสรางเครองมอ ทผานการทดลองใช การตรวจสอบ จากผเชยวชาญหลายทาน และมการปรบปรงจนสามารถนาไปใชฝกอบรมได

งานวจยเชงคณภาพทางดานมานษยวทยาวฒนธรรมของ อาภรณ อกฤษณ (2532 : 210-216) เปนการศกษาเกยวกบภาพรวมของประเพณลอยเรอของชาวเลอรกลาโวย บานหวแหลมอาเภอเกาะลนตาทสะทอนใหเหนถงปรากฏการณในสงคมและวฒนธรรมของชาวเลท งในอดตและปจจบนโดยศกษาวเคราะหถงองคประกอบของพธลอยเรอทกขนตอนซงนอกจากสมพนธกบตานานความเชอ คานยม ทศนคตและสภาพแวดลอมทางนเวศวทยา ทรวมเรยกวาโลกทศนทางสงคมและวฒนธรรมแลวยงแสดงถงโครงสรางของพธลอยเรอทสมพนธกบโครงสรางของชมชนบานหวแหลมดวย ในทานองเดยวกนสญลกษณทางวตถทปรากฏในพธลอยเรอทกขนตอน จะสอความหมายทสะทอนใหเหนถงโลกทศนและอตลกษณทางสงคมวฒนธรรมของชมชนบานหวแหลมทมการสบเนองและเปลยนแปลงตลอดมา งานวจยชนนเปนผลงานทเปนแรงบนดาลใจใหผวจยศกษาถงปฏสมพนธระหวางชาวเลกลมททาการศกษากบกลมชาตพนธอน ๆ ซงรวมอาศยอยในสงคมเดยวกน

ผลงานวจยเชงปรมาณของยพด จนทรดวง (2533 : 138-160) ศกษาการจดการเรยนการสอนภาษาไทยในโรงเรยนประถมศกษาในหมบานชาวเลพบวาครสวนใหญไมเคยไดรบการอบรมวธสอนภาษาไทยแกนกเรยนทพดภาษาไทยไมไดและครไมสามารถพดภาษาชาวเลไดจงเปน

47

อปสรรคในการสอสาร ปญหาทเกดจากนกเรยนพดภาษาถนซงเกดความเคยชนกบภาษาทตนเองถนดและขาดการฝกฝนจงไมสามารถใชภาษากลางไดถกตอง ครบางคนแกปญหาดวยการหามนกเรยนไมใหพดภาษาถนในเวลาเรยนหรอพดกบคร แตไมประสบความสาเรจ มบางโรงเรยนเทานน ทมการจดกจกรรมเสรมหลกสตร บางโรงเรยนขาดงบประมาณในการจดซอสอในการเรยนการสอน การวดประเมนผลในโรงเรยน ซงเดกนกเรยนชาวเลเรยนรวมกบเดกกลมอนในทองถนสวนใหญนกเรยนชาวเลจะมผลสมฤทธตากวาเดกกลมอน บางคนไมมอปกรณการเรยนดานสขภาพเปน โรคผวหนง และขาดสารอาหาร ผปกครองสวนใหญไมสนบสนนใหมาเรยนหนงสอเพราะไมเหนความสาคญและทาใหขาดแรงงาน มการแกปญหาดวยการจดโครงการไปเยยมบาน ผลการศกษาเปนไปตามสภาพปญหาทวไปในการจดการเรยนการสอนสาหรบเดกชาวเล ซงเคยมการศกษาไวบางแลวแมจะไมไดสารวจทกกลมเพราะการเดนทางลาบาก ควรมการวจยเพอสรางหลกสตรการอบรมครสอนภาษาไทยสาหรบชาวเลทกกลม และหลกสตรดงกลาวจะควรมงเนนการแกปญหาทปรากฏในผลงานวจยดงกลาวดวย

งานวจยของสรสวด กองสวรรณ (2539 : 142-156) เกยวกบปจจยทสมพนธเชอมโยงกบแบบแผนพฤตกรรมการอบรมเลยงดเดกของผปกครองชาวเลภายใตบรบทแวดลอมของชาวเลพบวาผทมบทบาทในการอบรมเลยงดเดกชาวเลมากทสด คอผเปนแมและการอบรมเลยงด สวนใหญเนนการสงเสรมพฒนาการดานรางกายมากกวาดานอน ๆ มการนาสอพนบานมาใชเพอพฒนาดานจตใจและอารมณ สงเสรมใหเดกมปฏสมพนธกบบคคลอน ฝกใหมน าใจรจกแบงปน มความสามคค เรยนรดานภาษา ธรรมชาต และสงแวดลอม และมความคดสรางสรรคภายใตบรบทของชาวเล ปจจยทางภมศาสตร ครอบครว เครอญาต เศรษฐกจ สงคม การศกษา ความเชอและวฒนธรรมประเพณ มผลตอการอบรมเลยงดเดกของผปกครองชาวเล งานวจยชนนมขอคนพบวา ชาวเลมการสงเสรมใหเดกมปฏสมพนธกบบคคลอน ดานวธการศกษาบรรยายถงการจดเตรยมงานอยางเปนขนตอน มการสรางเครองมอ เพอเกบขอมลดวยวธการทางดานมานษยวทยา ไดเขาไปอาศยอยในชมชน ฝกพดภาษาชาวเล มการตรวจสอบนาเชอถอ แตในขนตอนการเลอกกรณศกษา มขอกาหนดขอหนงทผวจยระบวา จะตองเลอกชมชนทไมมผทาการวจยทางมานษยวทยามากอน ซงในความจรงชมชนชาวเลบานสงกาอมผศกษาทางดานมานษยวทยามากอนแลว

ผลงานวจยเชงคณภาพของ เยาวลกษณ ศรสกใส (2545 : 108-122) พบวาการขยายตวของเศรษฐกจเชงพาณชย การขยายของอานาจรฐ และธรกจทองเทยวอนเปนผลมาจากการพฒนาการไปสความทนสมย ทาใหระบบเศรษฐกจแบบยงชพภายในสงคมชาวเลอรกลาโวย บานสงกาอ อาเภอเกาะลนตาเปลยนไปเปนระบบผลตเพอการคามากขน สงผลใหแบบแผนชวตทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรมเปลยนแปลงไป แตดวยพนฐานความเปนกลมชาตพนธทยงมสานกใน

48

บรรพบรษรวมกน มความเปนเครอญาต ทาใหชาวเลยงคงรกษาอตลกษณทางชาตพนธของตนเองไวไดแมจะไมเขมขนเหมอนในอดต การใชระเบยบวธการวจยเชงคณภาพและเกบขอมลภาคสนามดวยการเขาไปอยในชมชนจนสามารถสรางความคนเคยใกลชดกบชาวบานและมการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา ทาใหสามารถไดขอมลทเทยงตรงมากขน ชมชนชาวเลบานสงกาอทกลาวถง เปนสวนหนงของชมชนเกาะลนตาซงเปนกรณศกษาในครงนและการศกษาถงการเปลยนแปลงในยคการทองเทยวกเปนสวนหนงของวตถประสงคของการศกษาแตผวจยสนใจศกษาเพมเตมถง การเปลยนหลงภยพบต “สนาม” ในเดอนธนวาคม 2547 ดวย

งานวจยเกยวกบชาวเลอกเรองเปนผลงานวจยของ ศภโชค แซตน (2545 : 91-97) ไดคาตอบวาผปกครองของนกเรยนชาวเลโรงเรยนชมชนบานศาลาดาน อาเภอเกาะลนตา ตองการเรยนรภาษาองกฤษและวชาพนฐาน ตองการหลกสตรทอนรกษประเพณและวฒนธรรมดงเดม ตองการการใหบรการนกเรยนทขาดแคลนอยางทวถง และมกจกรรมสงเสรมจรยธรรมของนกเรยน ตองการใหครสนใจนกเรยนอยางทวถงเหนความสามารถเฉพาะตวของเดกและปฏบตตอลก ๆ ชาวเลเทาเทยมกบเดกอน ๆ ตองการเขาโรงเรยนทอยใกลบานเพราะมปญหาคาครองชพ และตองการรบทราบความเคลอนไหวของโรงเรยนผานทางนกเรยน แตไมตองการเขามามสวนรวมดวยตนเอง งานชนนจะเกดประโยชนอยางแทจรงเมอผวจยซงเปนผบรหารโรงเรยนเองไดนาผลการวจยไปพฒนาโรงเรยนอยางเปนรปธรรม อยางไรกตามสามารถนามาเปนมมมองเพอเปรยบเทยบกบชาวเลกลมททาการศกษาไดเชนกน

สวนผลงานวจยเกยวกบชาวเลของอาภรณ อกฤษณ (2544-2546 : 1-31) อกเรองหนงเปนการวจยเพอเขยนคาโครงการแผนทภมนทศนภาคใต ทาใหทราบถงแหลงทอยอาศย และจานวนประชากรของชาวเลในประเทศไทยในชวงททาการศกษา ไดแก กลมมอแกนเกาะประมาณ 473 คน กลมมอแกนบกประมาณ 3,194 คน และกลมอรกลาโวยประมาณ 5,062 คน จานวนอาจจะคลาดเคลอนบางเนองจากบางกลมยงคงโยกยายตามฤดกาล และบางแหลงอาศยรวมกนทง 3 กลม นอกจากน นยงพบวาชาวเลแตละกลม มฐานเศรษฐกจทแตกตางกนตามภาวะแวดลอมทางธรรมชาตและสงคม และยงกาวไปไมไกลถงธรกจระดบเมอง สวนดานทนทางวฒนธรรมแมชาวเลยงคงตองการคงไวซงวฒนธรรมและประเพณด งเดม แตการเปลยนแปลงดานสงคม เศรษฐกจ และการเขามาของธรกจทองเทยวรวมถงการขาดผนาในการประกอบพธกรรมจะสงผลใหประเพณด งเดมตองเปลยนไปดวย งานวจยนทาใหเหนถงความเหมอนความแตกตางและภาพรวมของชาวเลในประเทศไทยทกกลม

งานวจยเชงคณภาพดานมานษยวทยาของ แกรนบอม (Granbom. 2004 : 92-98) นกศกษาจากมหาวทยาลยลนด (The University of Lund) ประเทศสวเดน ทเขาศกษาภาคสนามเกยวกบการเผชญ

49

กบปญหาวกฤตของกลมชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตาทเกดจากการพฒนาดานการทองเทยวอยางรวดเรว ผลการวจยพบวาพวกเขายงคงธารงวฒนธรรม ภาษา วถการดารงชวตทตางไปจากสงคมไทย ปญหาการเตบโตอยางรวดเรวของอตสาหกรรมทองเทยวบนเกาะลนตา สงผลกระทบทสาคญตอวถชวตแบบเรรอนของชาวเลอรกลาโวย เนองจากการขยายพนทในการสรางโรงแรมและทพกสาหรบนกทองเทยวไดปดกนชายหาดจานวนมาก ผลกดนใหชาวเลเขาไปอาศยอยไกลจากชายหาดไมสามารถทามาหากนได กระแสโลกาภวตนทเชอมโยงกบเศรษฐกจโลกไมสงผลดตอชนพนเมองอยางชาวเล และไมเปนผลดตอระบบนเวศ การทตองพงตลาดเศรษฐกจทาใหชาวเลตองปฏสมพนธกบคนนอกมากขน จนตองปรบเปลยนวถชวตใหกลนกลายไปกบสงคมใหม ผวจยยงไดแสดงถงเหตททาใหอตลกษณของชาวเลลดถอยลงไปภายใตการครอบงาจากวฒนธรรมทเหนอกวา การถกมองวาเปนคนจน คนโง เปนชนชนลางสด และยงตกเปนเหยอของการถกบกรกไลทจากบคคลภายนอกดวย ผลการวจยจากมมมองของชาวตางชาตเปนการวเคราะหอยางตรงไปตรงมา ตามปรากฏการณ ทพบเหนในชวงท เขาไปศกษา ซงหากเปรยบเทยบกบความสมพนธของชาวเลกลมบานสงกาอและบานหวแหลม ซงเปนกรณศกษาในครงนอาจจะแตกตางกน เนองจากภมหลงของความสมพนธและภาวะแวดลอมตางกน

งานวจยทกลาวถงเปนงานวจยเกยวกบชาวมสลม ชาวเลและชาวจนทเกยวของกบกลมชาตพนธบนเกาะลนตา จงหวดกระบ และกลมชาตพนธบนฝงทะเลอนดามนเทานน ยงมผลงานเกยวกบกลมชาตพนธชาวมสลม ชาวเล ชาวจน และชาวไทย ทไมไดกลาวถงในทน เนองจากเปนกรณศกษาในตางพนท ซงมภาวะแวดลอมทางสงคมวฒนธรรม และปจจยตาง ๆ แตกตางกนไป

นอกจากตวอยางผลงานวจยกลมชาตพนธทางฝงทะเลอนดามนทกลาวมาแลว ยงมงานวจยและวทยานพนธ ทเปนกรณศกษาในพนทอน ๆ ท งในประเทศไทยและตางประเทศ ในประเดนเกยวกบกลมชาตพนธ การปฏสมพนธ หรอความสมพนธ ทงในกลมชาตพนธเดยวกนและตางกลมชาตพนธ และการผสมผสานทางวฒนธรรมทสบเนองจากการปฏสมพนธของผคนตางกลมชาตพนธ ตลอดจนแนวคดดานการธารงอตลกษณทางชาตพนธ ซงสอดคลองกบประเดนสาคญในการศกษาครงนอกดวย ดงจะเหนวา จากตวอยางผลงานวจยในกลมน รวม 17 เรอง เปนการศกษาดานการปฏสมพนธ และความสมพนธระหวางกลมชาตพนธ 7 เรอง การผสมผสานทางวฒนธรรม 5 เรอง และการผสมกลมกลนทางวฒนธรรม 1 เรอง การศกษาอตลกษณทางชาตพนธและการธารงชาตพนธ 3 เรอง และงานวจยทกลาวถงชาตพนธชาวเลในมะละกาอก 1 เรอง ทงนจาก ตวอยางงานวจยทง 17 เรอง ดงกลาว เปนกรณศกษากลมชาตพนธสามจงหวดภาคใต 9 เรอง ความสมพนธระหวางกลมชาวไทยพทธกบไทยมสลม 8 เรอง ชาวไทยเชอสายจนกบชาวไทยมสลม 1 เรอง และศกษาชาวไทยเชอสายจน ชาวไทยมสลม และชาวไทยพทธอก 1 เรอง นอกจากนน เปนการศกษาการผสมกลมกลน

50

ทางวฒนธรรมชาวผไทกบชาวไทย-ลาว อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ 1 เรอง การศกษาการธารงชาตพนธของคนมอญ ในเขตอาเภอบานโปง จงหวดราชบร 1 เรอง การศกษาปฏสมพนธของคนไทย คนจน ชาวเขาเผามงและคนอเมรกนในจงหวดเชยงใหมอก 1 เรอง สวนผลงานวจยในตางประเทศ เปนกรณศกษาอตลกษณทางชาตพนธและการธารงชาตพนธ 2 เรอง และงานวจยทกลาวถงชาตพนธชาวเลในมะละกาอก 1 เรอง

ตวอยางงานวจยเกยวกบการผสมผสานทางสงคมวฒนธรรมและการปฏสมพนธระหวางชาวไทยพทธและไทยมสลมภาคใตมหลายเรอง เชน ผลงานวจยเกยวกบปจจยทมอทธพลตอความสมพนธระหวางไทยพทธและไทยมสลม จงหวดปตตาน ของสทธพงศ พรหมไพจตรและคณะ (สบคนเมอ 17 พฤษภาคม 2553, จาก htpp:www.jfklib.oas.psu.ac.th) ในภาพรวมพบวาการนบถอศาสนาทแตกตางไมเปนอปสรรคตอความสมพนธระหวางไทยพทธและไทยมสลม ความสมพนธในเชงบวกจะปรากฏในพฤตกรรมดานการชวยเหลอ การทางานรวมกน การเลนการพนนในเชงสนกสนาน เชน การชนวว ตไก กดปลา รวมกน สวนความสมพนธเชงลบ มสาเหตจากความแตกตางทางวฒนธรรม เชน วฒนธรรมมสลมไมสนบสนนใหรกชอบและแตงงานกบคนตางศาสนาและไมเขารวมประเพณงานศพและงานแตงงานของศาสนาอน เนองจากหมายรวมวา เปนพธกรรมทางศาสนาและมการลอเลยนทางศาสนากน งานวจยชนนศกษาในชวงปพ.ศ.2520 ซงเหตการณ สามจงหวดภาคใต ยงไมเกดวกฤตรนแรงอยางเชนปจจบนและหากนามาเปรยบเทยบกบความสมพนธของชาวไทยพทธและไทยมสลมบนเกาะลนตาอาจจะมขอแตกตางกนบาง เนองจากตางพนทกน และ มความเปนมาของประวตศาสตรทองถนทแตกตางกน

งานวจยอกเรองของ ฉววรรณ วรรณประเสรฐ, พรยศ ราฮมมลา และมานพ จตตภษา (2524 : 136-140) เกยวกบประเพณทชวยสงเสรมการผสมผสานทางสงคมระหวางชาวไทยพทธกบ ชาวไทยมสลม สามจงหวดภาคใต พบวาทงสองกลมจะรวมกนปฏบตตามประเพณพธกรรมทางสงคม และแมจะแยกกนปฏบตตามพธกรรมทางศาสนาแตมการใหความรวมมอกนบาง ไดแก ประเพณสมรส เขาสหนต วนเมาลด และประเพณการบวชของชาวไทยพทธสงผลใหทงสองกลมมความสมพนธอนดตอกนและชวยสงเสรมและอนรกษประเพณทองถน อนกอใหเกดความมนคงในสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรย งานชนนแสดงใหเหนถงการผสมผสานทางวฒนธรรมทเกดจากการปฏสมพนธทางสงคมและวฒนธรรมของชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลมในสามจงหวดภาคใต

งานวจยของปาลต ผองแผว (สบคนเมอ 16 มถนายน 2552, จาก http://www.sac.or.th) เกยวกบระยะทางสงคม ดานความสมพนธระหวางกลมไทยพทธกบไทยมสลมในจงหวดนราธวาส ผลการวจยในดานการตดตอสมพนธ ทศนคตทมตอกน การยอมรบกนระหวางบคคลและระหวางกลมคนตางศาสนาสวนใหญจะอยในระดบด หรอปานกลาง และยงทงสองกลมชาตพนธตดตอกน

51

มากเทาไหรยงมทศนคตทดตอกน สวนตวแปรดานสดสวนของประชากรในชมชน ศาสนา เพศ และอาย สวนใหญจะเหมอนเดม ยกเวนบคคลทมระดบอาย 60 ปขนไป อาจจะเปนเพราะบคคล ในวยนมลกษณะอนรกษนยมและยอมรบนวตกรรมใหม ๆ คอนขางนอย แตในกรณทสมาชกของกลมหนงไมยอมรบ (ระยะทางทางสงคม) สมาชกของอกกลมหนงซงเปนคนตางชาตพนธกมกจะไมยอมรบสมาชกของกลมอนทตางชาตพนธดวย งานวจยชนนพยายามศกษาถงปฏสมพนธระหวางกลมชนตางชาตพนธ ในจงหวดนราธวาส ซงเปนจงหวดหนงในเขตพนทสามจงหวดภาคใตทมปญหาทางการเมองอยางรนแรง จนกระทงปจจบนยงไมสามารถแกไขได แตการศกษาโดยใชระเบยบวธการวจยเชงปรมาณจะมองไมเหนความเคลอนไหวของสงคมและผคน

งานวจยของ สนทร นวกวน (สบคนเมอ 24 สงหาคม 2552, จาก http://www. tsu.ac.th) เปนผลงานทศกษาการผสมผสานทางวฒนธรรมระหวางชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลมตาบลหนาถา จงหวดยะลา พบวามการผสมผสานทางดานอาชพมากทสด รองลงมาเปนดานการกน ดานการแตงกาย และการละเลนมความสาคญนอยทสด สวนปจจยทมอทธพลตอการผสมผสานทางวฒนธรรม ปจจยดานการศกษามอทธพลมากทสด การอยในสงคมเกษตรอยางเดยวกน การเปลยนแปลงทางดานสงคมและความเจรญทางวทยาการมความสาคญรองลงมาสวนปจจยทางดานการรวมชาตพนธ เปนปจจยทมอทธพลนอยทสด งานวจยนสะทอนใหเหนถงวถการดาเนนชวตของชาวไทยทงสองกลม ซงตงอยบนพนฐานของศาสนาทแตกตางกน เกดการผสมผสานทางวฒนธรรมกนโดยมปจจย ดานตาง ๆ ทมอทธพลตอการการผสมผสานทางวฒนธรรม

งานวจยของเศรษฐพงศ ดาคง (สบคนเมอ16 มถนายน 2552, จาก http://www. thaiedresearch.org) เกยวกบการผสมผสานทางวฒนธรรมระหวางชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลมในอาเภอปากพะยน จงหวดพทลง พบวามลกษณะผสมผสานอยางตอเนองดวยการเขารวมกจกรรมในประเพณของ ชาวไทยพทธ ไดแกประเพณทาบญบานใหม การแตงงาน การบวช ชงเปรต ชกพระ ทอดกฐน สงกรานต ลอยกระทงและงานศพ สวนประเพณของชาวไทยมสลม ไดแก ประเพณทาบญขนบานใหม แตงงาน ถอศลอด ฮารรายอ เขาสหนต งานเมาลด อาซเราะและงานศพ ประเพณทมลกษณะการผสมผสานมากทสด ไดแก ประเพณทไมเกยวของกบศาสนาโดยตรง

สวนผลงานวจย ชอเรองเดยวกนแตตางพนทของอาดช วารกล (2547 : 81-92) พบวา ปจจยทมอทธพลตอการผสมผสานทางวฒนธรรมระหวางชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลมในชมชนบาน นาทบอาเภอจะนะ จงหวดสงขลา มปจจยทางดานภมศาสตร การศกษาการเมอง การรวมชาตพนธ การใชสาธารณะประโยชนรวมกน ดานการเปลยนแปลง ดานสงคมและความเจรญทางวทยาการ ลกษณะการผสมผสานทางวฒนธรรมของทง 2 กลม มดานการกน การใชถอยคาและชอเฉพาะ การแตงกาย อาชพ ความเชอ ประเพณ จากการผสมผสานทางวฒนธรรมทงสองกลมสะทอนให

52

เหนถงความเปนอยท มพนฐานทางวฒนธรรมแตกตางกนแตสามารถประยกตใหเกดการผสมผสานทางวฒนธรรมเพอใหสามารถดาเนนชวตรวมกนในสงคมเดยวกนได โดยมปจจยดานตาง ๆ เขามามอทธพลตอการผสมผสานทางวฒนธรรม

ผลงานวจยของ รตตยา สาและ (2544 : 185-193) เรอง “การปฏสมพนธระหวางศาสนก ทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส” ศกษาเกยวกบกระบวนการปฏสมพนธ และการรอมชอมระหวางผทนบถอศาสนาอสลามกบผทนบถอศาสนาพทธในสามจงหวดชายแดนภาคใต มงเนนศกษาความเปนไปไดในการทจะนาพลงทางวฒนธรรมไปใชประโยชนในการพฒนา โดยใชวธการเชงประวตศาสตร สงคมศาสตร ภาษาศาสตรเชงสงคมวทยา และคตชนวทยาประสมผสานกนพบวาพลงสาคญทเออตอการปฏสมพนธและการรอมชอมระหวางศาสนกทปรากฏในสามจงหวดภาคใต คอความเขาใจและยอมรบในเรอง “ความแตกตางของคานยม” ซงกนและกน ประกอบกบการสรางระบบอปถมภในลกษณะความเปนเกลอ เปนเครอญาต นายจางกบลกจาง เจานาย (ลกพ) กบลกนอง ครกบศษยและความเปนผนาและผตามทงในระบบและนอกระบบดวยเงอนไขของความจาเปนทางดานปจจยตาง ๆ เพอดารงชพ งานวจยชนนสนใจปฏสมพนธในลกษณะรอมชอม มากกวาเรองความขดแยง

จากผลการศกษาชาวไทยพทธและไทยมสลมทยกตวอยางมาขางตน สวนใหญจะเลอกมองเฉพาะประเดนทมการผสมผสานในเชงบวก

อยางไรกตาม มผลการวจยเรองหนงของโครนส (Cornish. Retrieved June 30, 2008, from http://www.Amazon.com) ทแสดงถงความขดแยงทางชาตพนธทเกดจากการปฏสมพนธระหวางคนไทยมสลมเชอสายมลายททาสวนยางพาราและคนไทยพทธ ซงเปนขาราชการของรฐ ในจงหวดยะลา เนองจากการเขามามอทธพลของรฐ บทบาทของขาราชการจากสวนกลางและ การใชกฎหมายในทองท ซงแมภาครฐจะพยายามพดถงความสามคคแตกเหนถงความรสกแปลกแยก ทมตอชาวไทยมสลมและความพยายามทจะเขามาครอบงาของทางราชการในดานตาง ๆ อกทงความรสกของชาวไทยมสลมทวา สถานะต าตอยกวาและกลวขาราชการทาใหขาราชการคอรรปชนไดงาย โดยเฉพาะโครงการตลาดยางพาราของกระทรวงเกษตรซงไดรบเงนสนบสนนจากรฐบาลและธนาคารโลก พบวาโครงการนมปญหาเพราะขาราชการไทยพดภาษายาวไมไดและพยายามอางสทธเขาไปรบผลประโยชนจากโครงการนตามสญญาทเคยทาไว ซงชาวไทยมสลม ไมเขาใจ งานวจยชนน แสดงถงความไมเทาเทยมและการมชนชนในสงคมไทยทเกดขนใน สามจงหวดภาคใต การทคนตางชาตเขามาศกษาสงคมไทยดวยวธการทางดานมานษยวทยาเชนน มทงขอดทเปนมมมองของคนภายนอก อกทงการศกษาประวตศาสตรทองถน และการเขาไปมสวนรวมในชมชนกชวยใหผศกษาเขาใจวถชวตและความเปนมาเปนไปของชมชนมากขน แต

53

ขอเสยตรงทผวจยอาจจะไมเขาใจสงคมและวฒนธรรมไทยในบางแงมมและแมเปนการมอง ทนาจะเปนกลาง แตขอมลจากประวตศาสตรทองถนของชมชนทมปญหาความขดแยงทางการเมองมาตงแตอดตเชนน อาจทาใหผวจยเกดอคตได

ความสนใจในการศกษากลมชาตพนธในสามจงหวดภาคใตนอกจากจะศกษาความสมพนธระหวางชาวไทยและชาวมสลมแลว ยงมบางเรองทศกษาความสมพนธระหวางชาวมสลมกบชาวจน ดงเชน วทยานพนธของ นนทยา พมลศรผล (2543 : 169-173) ศกษาถงความสมพนธระหวางชมชนชาวจนกบชมชนชาวมสลมในจงหวดปตตานโดยมองผานกรณสสานลมกอเหนยวซงมตานานทเลาสบตอกนมาจนถงปจจบน และเปนภาพตวแทนของอตลกษณชาวจนทมตอความสมพนธเชงอานาจระหวางชาวจนกบชาวมสลมและความสมพนธของชมชนทงสองทมตอกน รวมทงนโยบายของรฐบาลทมตอสสานลมกอเหนยว อนมมสยดกรอแซะเขามาเกยวของทาใหสงผลกระทบตอความสมพนธของชมชนชาวจนและชาวมสลมปตตาน เนองจากชาวจนซงเปนชนกลมนอย ในชมชนตองการรกษาอตลกษณความเปนจนของตนไว เพอสรางความมนคงในจตใจของตนขน ขณะเดยวกนกปรบตวในการอยรวมกบชาวมลาย-มสลมได แตเมอนโยบายของรฐเกยวกบโบราณสถานและการสงเสรมการทองเทยวมาเกยวของทาใหชาวมสลมไมพอใจและกอการประทวงขน งานวจยชนนแสดงถงการปฏสมพนธเชงขดแยงระหวางกลมชาตพนธทเปนผลสบเนองมาจากการปลกฝงใหสมาชกในแตละกลมชาตพนธตดยดกบตานาน หรอประวตศาสตรทองถนทสบทอดมาตงแตอดตและความผดพลาดของภาครฐในการเขาไปบรหารจดการโดยไมคานงถงประวตศาสตรทองถน งานวจยเรองนจงเปนขอคดสาหรบผทเขาไปศกษาหรอเขาไปทางานในสงคมพหวฒนธรรมวาควรจะศกษาประวตศาสตรทองถนภายในชมชนใหเขาใจโดยถองแทกอนทจะปฏบตการดานอน ๆ รวมถงการศกษาชมชนเกาะลนตาซงเปนกรณศกษาดวย

งานวจยอกเรองทศกษาปฏสมพนธระหวางชาวมลายมสลมกบชาวจนของแพร ศรศกดดาเกง (2546 : 228-234) เปนกรณศกษาในยานตลาดสายกลาง ตลาดเทศบาลนครยะลา เพอทาความเขาใจความสมพนธของกลม ชาตพนธในบรบทของเมองและศกษาการปรบเปลยนสานกทางชาตพนธ ทามกลางความเปลยนแปลงจากปจจยทงภายในและภายนอกสงคม ผลปรากฏวาทง 2 กลมชาตพนธ ตางมกระบวนการใหความหมายและสรางตวตนของกลมเพอจาแนกกลมของตนจากอกกลมอยางชดเจน ขณะเดยวกนกมคานยมรวมกน มกลไกลในการปรบตวและลดความขดแยงในการอาศยอยรวมกน อกท งคนมลายไดปรบเปลยนอตลกษณของกลมตนในการอยรวมกบคนจนและการปฏสมพนธระหวางชาตพนธทาใหเกดสานกทางชาตพนธในสงคมเมอง

งานวจยของนปาตเมาะ หะยหามะและอรอษา ปณยบรณะ (2549 : 118-128) เปนเพยงเรองเดยว ทศกษาการผสมผสานทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธทง 3 กลม ในปตตาน พบวาปจจยทกอใหเกดการ

54

ผสมผสานทางวฒนธรรมของชาวไทยพทธ ไทยเชอสายจน และชาวไทยมสลม ในอาเภอเมอง จงหวดปตตาน ไดแก ปจจยทางดานภมศาสตร การประกอบอาชพ ลกษณะนสย การรวมชาตพนธ เทคโนโลย การใชสาธารณประโยชนรวมกน การเมองการปกครอง สวนลกษณะการผสมผสานทางวฒนธรรมของทง 3 กลม เปนการผสมผสานดานการบรโภคอาหาร ภาษา สถาปตยกรรม ทอยอาศย นนทนาการ การรกษาโรคและการแตงกาย งานวจยชนนบงบอกถงวถชวตของกลมชน ทมความแตกตางทางเชอชาต ศาสนา และมรดกทางวฒนธรรม ทใชชวตรวมกนมาอยางยาวนาน ดวยปจจยหลาย ๆ ดาน กอใหเกดการเรยนรแลกเปลยนวฒนธรรมซงกนและกน ทาใหมการผสมผสานทางวฒนธรรมบนพนฐานความเปนอยแบบสงคมพหวฒนธรรมซงดเหมอนวาในระดบชมชนหรอในระดบชาวบานดวยกนแลว นาจะสงผลใหสงคม 3 จงหวดภาคใตอยดวยกนอยางสนต ดงเชนงานวจยหลายเรองทนาเสนอมาขางตน นอกจากงานวจย 2 เรอง ซงเปนความขดแยงทเกดจากเจาหนาทของรฐเขาไปเกยวของ อยางไรกตาม จนถงทกวนนยงหาขอสรปไมไดวาอะไรเปนสาเหตอนแทจรงทเปนเหตปจจยใหเกดความขดแยงในสามจงหวดภาคใต จนกระทงเกดวกฤตลกลามเสยชวตผคนไปเปนจานวนมาก คาถามนจงตองรอคาตอบ และการแกปญหาอยางแทจรงตอไป

นอกจากตวอยางงานวจยเกยวกบการปฏสมพนธหรอการผสมผสานทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธทางภาคใตแลวยงมตวอยางผลงานวจยทางภาคอสาน ภาคเหนอ ภาคกลาง และตางประเทศ เชน วทยานพนธ ของสภตา ไชยสวาสด (2542 : 157-162) จากกรณศกษาเรองการผสมกลมกลนทางวฒนธรรมของชาวผไทกบชาวไทยลาว บานคากง อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ พบวาปจจบนชาวผไทพดภาษาผไท ซงมลกษณะคลายภาษาไทลาวและมผญา ตานาน นทานเปนของตนเอง ดานปจจยส มการแลกเปลยนอาหารกนบาง ทอยอาศยแตเดมรบวฒนธรรมจากไทยลาว ปจจบนทง 2 กลม นยมสรางบานสมยใหมทรบมาจากสงคมภายนอก แตยงมความเชอเกยวกบ หองตาง ๆ ตามคตโบราณ และนยมแตงกายตามสมยนยมรกษาโรคทสถานอนามย และโรงพยาบาล แตยงมความเชอเกยวกบยาสมนไพรและเรองผจงมการรกษากบหมอเหยา ดานศาสนาชาวผไทรบวฒนธรรมการนบถอศาสนาพทธจากชาวไทลาวจงนบถอและรวมกนปฏบตตามประเพณทางพทธศาสนา การผสมกลมกลนทางวฒนธรรมดงกลาวเกดจากปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธทง 2 กลม จงเปนแนวคดในการศกษาปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาได

สวนตวอยางการศกษาของภาคอสานอกเรองของวมลรตน ทวสทธ (2546 : 40-41) เปนผลงานดานมานษยวทยา ศกษาการปรบเปลยนอตลกษณความเปนจนของชาวไทยเชอสายจนในบรบทขององคกรประชาสงคมของกลมชาตพนธจน ผลปรากฏวาจากอดตจนถงปจจบน องคกรประชาสงคมของกลมชาตพนธจนในจงหวดอบลราชธานมลกษณะแตกตางกนในรายละเอยดของแตละองคกร แตมเปาหมายในการดาเนนการไปสวตถประสงคอนเดยวกน คอนอกเหนอจากการทาหนาทเปน

55

องคกรการกศลเพอตอบสนองความตองการดานสวสดการสงคมของผยากไรแลว ยงมสวนชวยในการธารงและปรบเปลยนอตลกษณความเปนจนของกลมดวย เนองจากกระแสการเปลยนแปลงดานการพฒนาและความผนแปรของสงคม เศรษฐกจและการเมองในแตละยคสมย ประกอบกบ มการแลกเปลยนวฒนธรรมพนถน งานวจยชนนนาสนใจในประเดนของการศกษาการธารงและการปรบเปลยนอตลกษณของชาวจน ซงเปนประเดนหนงในการศกษากลมชาตพนธชาวจน บนเกาะลนตา

ผลงานจากการศกษากลมชาตพนธภาคกลางในเขตอาเภอบานโปง จงหวดราชบร ของ อะระโท โอชมา (สบคนเมอ 17 พฤษภาคม 2553, จาก http://www.library2.tu.ac.th) เปนการศกษา การธารงชาตพนธของคนมอญ ดานการแสดงออก และการเรยนรเอกลกษณมอญ พรหมแดน ชาตพนธมอญในชวตประจาวนและพธกรรมตาง ๆ โดยเนนประเดนความสมพนธระหวางการธารงชาตพนธ (etnicity) กบพธกรรม ผลการวจยพบวาปจจยทสงผลใหกลมชาตพนธธารงอยได 3 ประการ ไดแก กลม (group) ประวต (history) และเอกลกษณ (identity) พธกรรมสงผลใหคนมารวมกลมกน ทาใหอดตปรากฏขนอกครงและเปนโอกาสใหสมาชกในกลมสรางเอกลกษณ คนมอญ มเอกลกษณทบซอน 2 ระดบ คอระดบทเปนคนไทยทอาศยบนแผนดนไทยและระดบทเปนคนมอญโดยมเชอสายมอญ ซงใชสญลกษณตาง ๆ ของชาตพนธตามสถานการณและกาลเทศะ เชน การแตงกายและการใชภาษา นอกจากนนนยามความเปนคนมอญ คอการสบเชอสายมอญโดยสบทางสายเลอด การรวมพธกรรมตาง ๆ เกยวกบการนบถอผ การรวมพธกรรมทางศาสนาพทธบางประเพณทเปนการรวมกลมยอยของชาตพนธมอญเขาดวยกน รวมถงการสบทอดประวตพธกรรมจากตาราตาง ๆ ของมอญ การปฏบตตามกฎเกณฑและแบบอยางการดาเนนชวตของมอญ สงเหลานเปนกลไกสาคญในการธารงเอกลกษณชาตพนธมอญ งานวจยชนนเปนผลงานทนาเสนอแนวคดในการศกษาอตลกษณและการธารงชาตพนธ โดยมองผานการสบสายเลอด อตลกษณทปรากฏในชวตประจาวน พฤตกรรมการรวมพธกรรม การสบทอดประวตและตาราตาง ๆ จงเปนอกผลงานหนงทสามารถนามาเทยบเคยงกนการศกษากลมชาตพนธชาวเลในครงน

ตวอยางผลงานวจยกลมชาตพนธภาคเหนอ มกรณศกษาจากเชยงใหม ของพศมย วบลยสวสด (มปป. : 54-74) เรอง “การรบรภาพลกษณของกลมเชอชาตและการปฏสมพนธเปนการศกษาถงภาพลกษณของกลมชาตพนธ ดวยการเปรยบเทยบความแตกตางของภาพลกษณระหวางกลมเชอชาตตาง ๆ ตามการรบรของคนไทย จน ชาวเขาเผามง และคนอเมรกน และความสมพนธระหวางมโนทศนนามธรรม จากคาวา “เพอน” “การคาขาย” และ “ชาวตางชาต” กบมโนทศนเกยวกบเชอชาตทง 4 กลม พบวาลกษณะพงปรารถนามความสมพนธกบภาพลกษณทบคคลมตอตนเอง ขณะทลกษณะทไมพงปรารถนามความสมพนธกบกลมอน กลมตวอยางทง 4 กลม

56

ประเมนเจาของประเทศวา มลกษณะทางบวกหลายประการ การวเคราะหคาสหสมพนธพบความสมพนธทางบวกสงระหวางมโนทศนกลมเชอชาต “คนจน” กบ “การคาขาย” และ “คนอเมรกน” กบ “คนตางชาต” ขณะทมโนทศน “ชาวเขาเผามง” จะอยตรงมมทแตกตางจาก มโนทศนอนความหางไกลทางสงคมระหวางคนไทยและชาวเขาเผามงอาจกอใหเกดความขดแยงและความเขาใจผดกนได สาหรบผลงานวจยจากตางประเทศทเปนตวอยางกรณศกษาเกยวกบอตลกษณทางชาตพนธ และการธารงชาตพนธของชาวเปอรโตนโกทมประชากรสวนหนงเปนชาวเกาะ อกสวนหนงอยบน ผนแผนดนใหญ เปนผลงานวทยานพนธของมเชโอ (Micheau. Retrieved July 15, 2010, from http://www. proquest.umi.com) ทศกษาประเดนเกยวกบพฒนาการดานอตลกษณ คาจากดความของความเปนเปอรโตรกน ทศนคตเกยวกบชาตพนธธารง พฤตกรรมและกจกรรมในการธารงชาตพนธ ในระดบ ปจเจกชนและสถาบน และปจจยทมผลตอความพยายามในการธารงชาตพนธ ซงผลการวจยในประเดนเกยวกบพฒนาการของอตลกษณ และการธารงชาตพนธ พบวาชาวเปอรโตรกนบนเกาะ มทศนคตในดานการธารงอตลกษณทางชาตพนธ แหลงกาเนดของชาตพนธ ความร ความภมใจในวฒนธรรม คานยม คณธรรม ความสานกดานการเมองและความสานกในการรบผดชอบชมชน ในทางบวกทงสน แตทศนคตตอความจาเปนในการทากจกรรมเพอสงเสรมการธารงอตลกษณ มความแตกตางกน เชน การอนรกษวฒนธรรม ดวยการใหความรและการประชาสมพนธซ า ๆ การปลกฝงความภมใจและเผยแพรขาวสาร เปนตน นอกจากนนปจจยเกยวกบการฟนฟวฒนธรรม การหมนเวยนผนาและปญหาสงคมมผลสาคญตอกระบวนการธารงอตลกษณทางชาตพนธ สวนบนแผนดนใหญอตลกษณทแทจรงของ ชาวเปอรโตรกนจะสบทอดไปยงชาวเปอรโตรกน บนแผนดนใหญโดยความสนใจและประสบการณของปจเจกชนทเปนสมาชกชาวเปอรโตรกน 7 คน ทมความรสกเหนยวแนนตออตลกษณทางชาตพนธของเปอรโตรโกในชมชน งานวจยชนน เปนการศกษากลมชาตพนธ ในตางประเทศซงผวจยสนใจในประเดนการศกษาพฒนาการของ อตลกษณและการธารงชาตพนธของชาวเปอรโตรกนซงประชากรสวนหนงอาศยบนเกาะ อกสวนหนงอยบนผนแผนดนใหญเชนเดยวกบลกหลานชาวจนบนเกาะลนตาบางสวนทอพยพไปอย บนแผนดนใหญ และมขอชแนะเกยวกบแนวทางในการธารงอตลกษณทางชาตพนธ ผลงานวจยเรองหนงกลาวถงบทบาทของชาวเลในยคสมยทกษตรยปรเมศวรสรางเมอง มะละกา (ตนครสตศตวรรษท15-ค.ศ.1511) ใหรงเรองทางการคาอยางนาสนใจ เนอหาระบวา ผนามะละกาไดเปลยนไปนบถอศาสนาอสลามเพอใหเปนทยอมรบของพอคามสลมจากปาไซ เบงกอล เปอรเซย และอาหรบ ทเดนทางไปตดตอการคากบมะละกา และไดพฒนามะละกาใหเปนเมองทาทปลอดภยจากโจรสลดดวยการดงชนพนเมองทมพฤตกรรมเปนโจรสลด คอพวกชาวทะเล

57

หรอชาวเล (Orang Laut) ซงเปนประชาชนสวนหนงของภมภาคนเขามาสวามภกดกลายเปน กองกาลงในเรอและเปนแรงงานหาของทะเลเปนสนคา ชวยเสรมความแขงแกรงใหเมองทามะละกามากขน ความสมพนธในระบบอปถมภระหวางผนาชาวมลายและชาวเลเปนแกนสาคญของสงคม มะละกา (สพฒน ธญญวบลย. 2539 : 92-97) ประเดนทนาสนใจเกยวกบการเหมารวมวา ชาวเลคอโจรสลดน น โฮเกน (Hogen. 1972 : 207-208) ผเชยวชาญภาษาชาวเลในเมองไทย คดคานวาไมนาจะเปนไปไดโดยอางลกษณะนสยของชาวเลในปจจบนวาขดแยงกบพฤตกรรมของโจรสลดทกลาวถงในประวตศาสตรมะละกา ซงหากเปนโจรสลดจรงกคงถกบงคบใหเปน

โดยสรปจากความสนใจในเหตการณสามจงหวดภาคใต ดงกลาวขางตน ตวอยางผลงานวจยทยกมาทงฝงอนดามนและพนทอน ๆ ผวจยใหความสาคญกบการศกษาปฏสมพนธระหวางชาวไทยมสลมกบชาวไทยพทธมากทสด มเรองหนงทศกษาทงชาวไทยมสลม ชาวไทยพทธและชาวจน และอกเรองหนงศกษาชาวไทยมสลมกบชาวจน และแมเปนทเขาใจกนวาปญหาสามจงหวดชายแดนภาคใตสวนใหญเกดจากความขดแยงระหวางกลมชาตพนธ แตผลการวจยดานการปฏสมพนธของผคนตางกลมชาตพนธระหวางชาวบานดวยกนเองในระดบชมชนเกอบทกเรองพบวามปฏสมพนธในเชงบวกมากกวาเชงลบ แมความเชอและหลกการทางศาสนาแตกตางกน แตไมแตกแยกตางยอมรบในความแตกตาง มการปรบตว การรอมชอม มความรวมมอกน ท งทางดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมสบเนองกนมา จนกระท งมการผสมผสานและ การผสมกลมกลนกนทางวฒนธรรม

อยางไรกตาม มงานวจยทยกตวอยางมา 4 เรอง ทบงบอกถงการปฏสมพนธในเชงลบและสวนใหญเกดจากความขดแยงทเกดจากเจาหนาทของรฐอยางชดเจน ดงทนาเสนอขางตน ไดแก ผลงานวจยของ โคนช (Cornish. Retrieved June 30 2008, from http://www.Amazon.com) ซงเปนประเดนความขดแยงระหวางชาวไทยมสลมกบขาราชการชาวไทยพทธ ทมปจจยจากความไมเขาใจทางดานภาษา การแสวงหาผลประโยชนและความจงใจเอารดเอาเปรยบของขาราชการไทยทมตอชาวบาน และงานวจยของนนทยา พมลศรผล (2543 : 169-173) ซงกลาวถงความขดแยงระหวางชมชนชาวจนกบชมชนชาวมสลมในจงหวดปตตาน ทเปนผลสบเนองมาจากการปลกฝงใหสมาชกใน แตละกลมชาตพนธตดยดกบตานาน หรอประวตศาสตรทองถนทสบทอดมาตงแตอดตและทสาคญคอความผดพลาดของภาครฐในการเขาไปดาเนนนโยบายบรหารจดการชมชนโดยไมคานงถงความเปราะบางของประวตศาสตรทองถน หรอแมกระทงปญหาความขดแยงทเคยพบเหนในกลม ชาวเลมอแกนท อาศย บนเกาะสรนทรจากงานวจยของ นฤมล หญชระนนทน (Narumon Hinshiranan. 1996 : 188-193) สวนหนงกเกดจากการถกกระทาจากเจาหนาทอทยานของรฐ สวนงานวจยของ แกรนบอม (Granbom : 2004 : 92-98) เกยวกบการเผชญกบปญหาวกฤตของกลมชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตาทเกดจาก

58

การพฒนาดานการทองเทยวอยางรวดเรว ผวจยไดแสดงถงเหตททาใหอตลกษณของชาวเลลดถอยลงไปภายใตการครอบงาจากวฒนธรรมทเหนอกวา การถกมองวาเปนคนจน คนโง เปนชนชนลางสดและยงตกเปนเหยอของการถกบกรกไลทจากบคคลภายนอกดวย

สรปกรอบคดพนฐานเกยวกบแหลงทเลอกศกษา ผลการประมวลและสงเคราะหงานวจยเกยวกบกลมชาตพนธชาวเล ชาวจน ชาวมสลม

และกลมชาตพนธอน ๆ ในแงมมตาง ๆ ท ง 35 เรอง ท งผลงานวจยดานการปฏสมพนธ การผสมผสาน ทางวฒนธรรมระหวางกลมชาตพนธในหลายรปแบบ รวมทงการศกษาดานอตลกษณทางชาตพนธและชาตพนธธารงของกลมชนตาง ๆ ในภาพรวมมเนอหาทสมพนธกบแนวคดพนฐานทผวจยสามารถนาไปเปนแนวทางในการศกษาเปรยบเทยบกบกลมชาตพนธตาง ๆ บนเกาะลนตา จงหวดกระบ ซงมความหลากหลายทางวฒนธรรมถง 4 กลม ไดแก กลมชาตพนธชาวเล (อรกลาโวย) ชาวมสลม (ชาวไทยมสลม) ชาวจน (ชาวไทยเชอสายจน) และชาวไทย (ชาวไทยพทธ) และแตละกลมตางม อตลกษณทางชาตพนธเฉพาะกลมทแตกตางกนอยางเดนชด

อกทงหากมองประวตศาสตรทองถนยอนกลบไปประมาณ 600 ปทผานมา พบวาเกาะลนตา เปนดนแดนใหมทบรรพบรษของแตละกลมชาตพนธในอดต ตางอพยพเขามาพกอาศยรวมกน โดยมประวตศาสตรการอพยพโยกยาย และการตงถนฐานทตางเหตผลตางวาระกน ชาวเลบางกลมเรรอนเขามาพกอาศยแถบนประมาณ 500-600 ปทผานมา และอาจจะมบางกลมเขามากอนหรอหลงจากนน สวนชาวมสลมและชาวจนเขามาเมอประมาณ 200 ปเศษ จงเปนชวงเวลาทเรมมการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธ

ผวจยมประสบการณในการศกษากลมชาตพนธชาวเลมากอนแลวในวทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขามานษยวทยา เรอง “ประเพณลอยเรอ : ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล กรณศกษาชาวเลบานหวแหลม อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ” (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 1-216) หลงจากนนไดวจยคาเกยวกบแหลงทอยอาศยและวถชวตของชาวเลทกกลมทอาศยในทะเลอนดามนเขตพนทประเทศไทย (อาภรณ อกฤษณ. 2544-2546 : 1-38)

ทงน จากการสารวจงานวจยและวทยานพนธเกยวกบกลมชาตพนธบนเกาะลนตาจนถงปจจบนยงไมพบงานวจยเกยวกบกลมชาวจนและชาวไทยพทธบนเกาะลนตา สวนงานวจยเกยวกบกลมชาตพนธชาวไทยมสลมบนเกาะลนตามประเดนเกยวกบการศกษาเพยงเรองเดยว นอกจากนนเปนงานวจยทศกษาเฉพาะกลมชาตพนธชาวเลทงสน และยงไมมงานวจยชนใดศกษากลมชาตพนธชาวเลอรกลาโวย ในแงมมของการปฏสมพนธภายในกลมหรอระหวางกลมชาตพนธอนทอาศยอยรวมกนและการธารงชาตพนธของแตละกลมเลย ดงกลาวมาแลวขางตน การศกษาวจยในครงนจง

59

เปนการสานตอความคดจากการศกษาทผานมาโดยขยายขอบเขตพนททางสงคมและวฒนธรรมเพอเชอมโยงถงความสมพนธระหวางชาวเลและกลมชาตพนธอน ๆ ทอาศยอยรวมกนบนเกาะลนตา และดวยตระหนกดวาธรรมชาตอยางหนงของวฒนธรรม คอการเปลยนแปลง ดงท นฤมล อรโณทย (2546 : 129) กลาวไววา

วฒนธรรมเปนเรองของวถชวตทยงดาเนนตอไป วฒนธรรมทหยดนง คอวฒนธรรม ทตายแลว ไรจตวญญาณ ขาดความเชอมโยงกบวถชวตและผคนทยงมลมหายใจอย พลวตนทาใหวฒนธรรมมชวตชวาและมลกษณะเปน “ชวตวฒนธรรม” วฒนธรรมชนเผากเชนกน ในยคปจจบนทสงคมเปลยนไปอยางรวดเรวและรนแรงกวายคทผานมา ชนเผาเองกตองปรบเปลยนวถชวตเพอตอบโตหรอสอดรบกบความเปลยนแปลงนน ไมสามารถจะหยดวฒนธรรมหรอรกษาไวใหคงสภาพเดมได

การศกษากลมชาตพนธตาง ๆ บนเกาะลนตาในครงนกเชนกน มไดมจดประสงคทจะหยดวฒนธรรมของกลมใดกลมหนงไวกบท แตมงหวงทจะศกษาในลกษณะทเปนพลวตซงแปรเปลยนสบเนองมาตงแตอดตจนถงปจจบน โดยเฉพาะในยคปจจบนเกาะลนตาไดกลายเปนพนททไดรบผลกระทบจากธรกจทองเทยวซงนอกจากชาวตางชาตจะนยมเดนทางเขามาใชบรการในฐานะนกทองเทยวแลวยงเขามาประกอบธรกจทเกยวเนองกบการทองเทยวดวย

ยงกวานนหลงจากเกดเหตการณภยพบตสนาม เกาะลนตาซงเปนเขตพนทหนงทไดรบผลกระทบท งจากภยพบตโดยตรงและจากการเขาไปใหความชวยเหลอของหนวยงานตาง ๆ ทงภาครฐและเอกชนอนสงผลใหเกดการเปลยนแปลงครงใหญอกครงหนง โดยเฉพาะผลจากการดาเนนงานโครงการฟนฟชมชนอยางย งยนของเกาะลนตา ทาใหเกดเครอขายระหวางชมชน ตางกลมชาตพนธ และมการสรางพพธภณฑชาวเกาะลนตา เพอบอกเลาเรองราวของทกกลม ชาตพนธทอาศยรวมกน การเปลยนแปลงเหลาน นาจะสงผลตอพลวตการปฏสมพนธและ ชาตพนธธารงของกลมชาตพนธตาง ๆ บนเกาะลนตา ดษฎนพนธฉบบนจงเลอกศกษาในหวขอเรอง“พลวตการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา จงหวดกระบ” ภายใตกรอบคดพนฐานเกยวกบแหลงทเลอกศกษา ดงน

1. เกาะลนตาเปนดนแดนใหมทบรรพบรษของแตละกลมชาตพนธในอดตตางอพยพเขามาอาศยรวมกน โดยมประวตศาสตรการอพยพโยกยายและการตงถนฐานทตางเหตผลตางวาระกน

2. เกาะลนตาเปนพนททมความหลากหลายทางชาตพนธ และมระดบชนทางสงคมแตกตางกนแตสามารถอยรวมกนไดอยางสนต

60

3. แตละกลมชาตพนธมอตลกษณทางชาตพนธ และการธารงอตลกษณทางชาตพนธ ทแตกตางหลากหลายนาสนใจ

4. ยงไมเคยมงานวจยเกยวกบกลมชาตพนธชาวจนและชาวไทยพทธบนเกาะลนตา มากอน สวนงานวจยเกยวกบกลมชาตพนธชาวไทยมสลมบนเกาะลนตา มดานการศกษาเพยงเรองเดยว นอกจากนนเปนงานวจยเกยวกบกลมชาตพนธชาวเลทงสน

5. ยงไมมผศกษากลมชาตพนธชาวเลเกาะลนตา ในแงมมของการปฏสมพนธก บกลมชาตพนธอนทอาศยอยรวมกนเลย

6. เกาะลนตาเปนแหลงหนงทไดรบผลกระทบจากธรกจทองเทยวและเหตการณสนาม ซงนาจะสงผลตอการเปลยนแปลงดานการปฏสมพนธและการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตา

7. ชมชนชาวเลสงกาอ เปนหนงในพนทนารอง ซงคณะรฐมนตรมมตเหนชอบและมอบหมายใหกระทรวงวฒนธรรมโดยคณะกรรมการฯ และคณะอนกรรมการฯ นาแนวนโยบายและหลกปฏบตในการฟนฟวถชวตชาวเลไปดาเนนงาน

สาหรบแนวคดทฤษฎทนามาประกอบการศกษาวเคราะหถงพลวตการปฏสมพนธ และ

การธารงอตลกษณทางชาตพนธ จะเลอกแนวคดทฤษฎตาง ๆ ซงมผศกษาไวแลว ดงทไดสารวจและทบทวนวรรณกรรมไวขางตน เปนแนวทางในการมองปญหาทอาจจะคลายคลงกนหรอแตกตางกนตามความเหมาะสม ซงสามารถยดหยนและปรบเปลยนได เมอเขาไปในพนท ททาการศกษา เพอหาคาตอบจากปรากฏการณทเกดขนจรง โดยใหความสนใจกระบวนการศกษาประวตศาสตรทองถน ประวตสายตระกลตาง ๆ และระบบนเวศวทยาวฒนธรรม ทสมพนธกบวถการดารงชวต ระบบเศรษฐกจ ศาสนาความเชอและประเพณพธกรรมตาง ๆ เพอเปนแนวทางเชอมโยงไปสกระบวนการศกษาวเคราะหในประเดนตาง ๆ ทสมพนธกบการปฏสมพนธและ ชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา เชน กระบวนการศกษากลมชาตพนธ (ethnic group) อตลกษณทางชาตพนธ (ethnic identity) การปฏสมพนธของกลมชาตพนธ (ethnic interaction) การปฏสมพนธ เชงสญลกษณ (symbolic interactionism) และกระบวนการศกษาเกยวกบความแตกตางทางชาตพนธ ซงนกสงคมศาสตรไดพฒนาแนวคดและมโนทศน ตาง ๆ เพอเปนเครองมอในการศกษา เชน กระบวนการผสมกลมกลนทางวฒนธรรม กระบวนการธารงชาตพนธ หรอชาตพนธธารง (ethnic maintenance) กระบวนการเปลยนแปลงทางชาตพนธ นอกจากนนจะนาแนวคดทฤษฎตางๆมาประกอบการวเคราะห เชน แนวคดทฤษฏการไรระเบยบทางสงคม แนวคดทฤษฎความขดแยง (conflict theory) แนวคดทฤษฎการพงพาอาศยกน (symbiosis) และแนวคดทฤษฎเกยวกบการแลกเปลยน (exchange theory) การใหของขวญและการตอบแทน และแนวคดเกยวกบระยะทางสงคม มาประกอบ

61

การศกษาวเคราะหถงปจจยทสงผลตอพลวตการปฏสมพนธและการธารงชาตพนธของกลม ชาตพนธบนเกาะลนตาซงจะนาเสนอในบทตอไป

62

ภาพท

N

ภาพท 1 แผนทคาบสมทรมาเลย สารวจโดยชาวอาหรบ ศตวรรษท 15 แสดงตาแหนงทตงเกาะลนตา 3 แหง (ทมา : Wheatle. 1966 : 241)

63

ภาพท 2 แผนทเกาะภเกต เกาะยาว และเกาะลนตา ฝงเกดะห (ทมา : Ping Amranand. 2002 : 82)

N

เกาะภเกต (ปเลา จงซ เกาะยาว

(ปเลา ปานจง)

เกาะลนตา

64

ภาพท 3 แผนทสยาม ตนรตนโกสนทร (ภาคใตฝงอนดามน)

(ทมา : Santanee. Phasuk and Stott 2004 : 88-89)

N

65

ภาพท 4 แผนทสยาม ตนรตนโกสนทร (ภาคใตฝงอนดามน) แสดงตาแหนงทตงเกาะลนตา (ทมา : Santanee. Phasuk and Philip Stott. 2004 : 90)

N

66

ภาพท 5 แผนทแสดงเสนทางการอพยพเคลอนยายของชาวเล ชาวมสลม และชาวจนสเกาะลนตา

(ทมา : ถายจากแผนทของสถานวจยสารสนเทศภมศาสตรฯ คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร เมอวนท 19 เมษายน 2550)

N

ชาวเล

มสลม

จน

มสลม

67

ภาพท 6 แผนทแสดงตาแหนงทตง อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ

(ทมา : ถายจากแผนทของสถานวจยสารสนเทศภมศาสตรฯ คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร เมอวนท 19 เมษายน 2550 )

N

68

ภาพท 7 ภาพถายดาวเทยม แสดงทตงอาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ

(ทมา : สบคนจาก Google Earth เมอ 23 พฤษภาคม 2550)

N

Ko Lanta Noi

Ko Lanta Yai

Ko Lanta Noi

69

แผนทมาตราสวน 1: 50,000 A

ภาพท 8 ระวางแผนทตาแหนงทตงชมชนทเปนกรณศกษา (ทมา : ถายจากแผนทของสถานวจยสารสนเทศภมศาสตรฯ

คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร เมอ 19 เมษายน 2550)

บานเจะหล

บานทงหยเพง

บานศรรายา

บานหวแหลม

บานสงกาอ

บานเกาะปอ

N

70

ภาพท 9 แผนทแสดงตาแหนงทตงชมชนทเปนกรณศกษา และชมชนทเกยวของ (ทมา : ถายจากแผนทของสถานวจยสารสนเทศภมศาสตรฯ คณะการจดการสงแวดลอม

มหาวทยาลยสงขลานครนทร เมอ 19 เมษายน 2550)

บานแตเหลง

N

บานบอแหน

ดานหลงเกาะ

ดานหนาเกาะ

71

ภาพท 10 แผนผงชมชนเมองเกาศรรายา อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ (ทมา : หนวยอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและศลปกรรมทองถนจงหวดกระบ

สถาบนการพลศกษาจงหวดกระบ. 2549 : 16)

N

บทท 3 ประวตศาสตรทองถนและประวตเครอญาตสายตระกลตาง ๆ

ประวตศาสตรทองถนเกาะลนตา

เกาะลนตามขอสนนษฐานถงทมาของชอและความหมายแตกตางกนไป ชาวเลรจก เกาะลนตาในนามของ “ปเลาซาตก” หมายถงเกาะทมหาดทรายทอดตวเปนแนวยาว ชาวมสลมเรยกเกาะลนตาวา “ลนตส” เปนภาษาชวา หมายถง ผรายางปลาหรอแครไมไผสาหรบตากปลา สวนชาวจนเรยกเกาะนวา “ลนตดซ” หมายถงเกาะทมภเขาเปนแนวยาว

ท งนจากการสบยอนอดตพบหลกฐานทบงบอกวาดนแดนทเรยกวา “เกาะลนตา” มประวตศาสตรอนยาวนาน ดงปรากฏในแผนทและบนทกการเดนเรอของนกเดนเรอชาวอาหรบ (ภาพท 1 : Wheatley. 1966 : 241) ททาไวเมอประมาณ 600 ปกอนไดระบชอ “เกาะลนตา” (pulau lanta) ไว 3 แหง คอเกาะลนตาในตาแหนงทตงเกาะมะลวลยหรอเกาะยานเชอก เกาะลนตาในตาแหนงทตงเกาะสรนทร และเกาะลนตาจานบหรอเกาะลนตาใต ในตาแหนงทต งเกาะลนตา จงหวดกระบปจจบน ทนาสงเกต เกาะเหลานเปนถนทอยของชาวเลกลมอรกลาโวยและมอแกนทงสน และชาวเลมอแกนเกาะสรนทรยงเรยกชาวเลเกาะลนตาวา “โอรงลอนตา”

ยคสมยของการลาอาณานคมในปพ.ศ. 2296 หรอประมาณ 257 ปทผานมา Joannes,Van Keulen ชาวฝรงเศสไดจดทาแผนทเมอง “จงซลอน” หรอเมองภเกตปจจบนและไดระบตาแหนงเกาะลนตาทอยใกลเคยงวา “ปเลาลอนตา” (ภาพท 2 : Ping Amranand. 2002 : 82) สวนแผนทราชสานกสยาม จดทาสมยตนรตนโกสนทรอายประมาณ 200 ป ระบชอ เกาะลนตาใหญ เกาะลนตานอย และเสนทางทะเลเชอมสทางบกทปากกแหระไปถงนครศรธรรมราช (ภาพท 3 : Santanee, Phasuk and Stott. 2004 : 88-89)

อาเภอเกาะลนตา เปนอาเภอหนงในจงหวดกระบ มลกษณะทต งเปนชมชนหมเกาะ ชายฝงทะเลทมเกาะลนตาใหญเปนศนยกลาง เกาะลนตานอย เกาะปอและเกาะกลางเปนชมชนรองลงมา และมบรวารเกาะเลกเกาะนอยทมผคนอาศยอยบางไมมบาง การดารงอยของผคนบรเวณหมเกาะลนตาจงนบเปน “วถชวตแบบชาวเกาะ” อยางแทจรง

การศกษาประวตศาสตรทองถนของชาวเกาะลนตาในบทน ผวจยไดนาแนวคดทฤษฎ ของนกวชาการหลายทานมาเปนแนวทางในการศกษา โดยเฉพาะแนวคดของธดา สาระยา (2539 : 114-178) ทอธบายวาเปนกระบวนการศกษาเชงประวตศาสตรทเนนสานกและการแสดงออกของกลมคนในสงคมทองถน ซงจะสะทอนทศนคตของกลมคนเกยวกบอดตของตนเองทาใหรถงสภาพแวดลอมทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม ทศนคต ความคดของคนมาเปน

73

แนวทางในการศกษาประวตศาสตรทองถนเกาะลนตา เพอสบยอนเรองราวและวถชวตของผคน ในอดตทอพยพหลบภยเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตา ตลอดจนพฒนาการทางความคดของกลมคนทเกดขนสบเนองกนมาตงแตอดต ทงจากคาบอกเลา จากบนทกของผคนในชมชนและหลกฐานทางวตถ เชนภาพถายในอดต วตถโบราณ แผนทโบราณ และเอกสารเกาทเปนลายลกษณอกษรของทางราชการ ในลกษณะทเปนประวตศาสตรทมชวตเคลอนไหว ผานกลมคนภายในชมชนทมสานกรวมในเหตการณทางประวตศาสตรทเกดขน จนกระทงมการประสมประสานทางความคด ทเปนพนฐานในการสรางเอกลกษณของสงคมชาวเกาะลนตาในปจจบน

ประวตศาสตรทองถนของเกาะลนตาทกลาวถงในท น จงเปนเรองราวเหตการณ ความเคลอนไหวทามกลางการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธหลากหลายทเขามาตงถนฐาน ควบคไปกบการเขามาบรหารจดการของรฐสยาม หลงจากทยกฐานะเปนอาเภอเกาะลนตาตงแต ปพ.ศ. 2444 เปนตนมา ประกอบดวยเนอหาเกยวกบประวตการอพยพโยกยายและการตงถนฐาน ของแตละกลมชาตพนธ พฒนาการดานเศรษฐกจ สงคม การปกครอง วฒนธรรม พนททางวฒนธรรมและศนยรวมชมชนของชาวเกาะลนตาในแตละยคสมยตงแตอดตจนถงปจจบน และประวตเครอญาต สายตระกลตาง ๆ ของชาวเกาะลนตาทบงบอกถงความเปนมา การแตงงานขามกลมชาตพนธ และ การสรางสายสมพนธดวยการยกลกใหเปนลกยก หรอลกบญธรรมทงในกลมเดยวกนและตาง กลมชาตพนธ ทงนเพอสะดวกในการนาเสนอและการทาความเขาใจ จงแบงยคทางประวตศาสตรของเกาะลนตาเปนยค ๆ ดงน ยคแรกเรมตงถนฐาน

ลนตายคโบราณมรองรอยคนพนเมอง “ชาวเลโอรงลอนตา” ชนเผาเรรอนทางทะเล แถบชายฝงอนดามน เปนกลมแรกทเขามาพกพงในหมเกาะลนตาและเกาะจามานานแลว ตอมา ประมาณ 600-500 ปทผานมา “ชาวเลโอรงลาอต” กลมหนง ซงมถนฐานเดมอยแถบมะละกาไดอพยพเขามาตงหลกแหลงบรเวณหมเกาะลนตา จากตานานและคาบอกเลาของชาวเลบนเกาะลนตา และชาวเลมอแกนเกาะสรนทร กลาวถงเสนทางการอพยพทใกลเคยงกนวา เดมเปนพวกเดยวกนแตหนโจรสลดจนแตกแยกกนไป เนองจากสมยหนงดนแดนทางภาคใตแถบประเทศมาเลเซย มการสรางเมองใหมตองการกาลงคน จงใหโจรสลดดกจบคนทหากนในทะเลไปขายเจาเมอง ผชายจะถกจบไปเปนทหาร ผหญงถกจบไปผลตลก เพราะตองการขยายพนธใหมพลเมองมาก เรองเลาเหลานแมจะเปนตานานแตพอจะมประเดนใหคดวา บรรพบรษของพวกเขาไดเลาเกยวกบภยทเกดจากโจรสลดทาใหตองอพยพหนขนมาในนานนาไทย

74

คาบอกเลาดงกลาวตรงกบท เบอรนาซค (Bernazik. 1958 : 42 ; อางองจาก อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 10) บนทกจากคาบอกเลาของชาวเลมอแกนทมะรดวาชาวเลกลมหนงถกชาวมาเลยจบตวไปและแตงงานกบชาวมาเลย ชาวจนและนกรโต กลายเปนโอรงลาอต (อรกลาโวย) หรอโอรงลอนตา ซงเปนชอทมอแกนเรยกชาวเลอรกลาโวยเกาะลนตา และใกลเคยงกบคาบอกเลาของชาวเกาะ ลนตาทานหนงวา “ตอนเดกๆ เคยเหนชาวเลทเรรอนบรเวณเกาะลนตาเปนชาวเลสงห (มอแกน) มาจากพมาอาศยเรองาม (กาบาง) แบบชาวเลเกาะสรนทร และมลกมหลานทงไว ตอมามการแตงงานผสมผสานกบชาวมลายทเรยกวา แขกชวา ซงเปนลกเรอชาวจนทเขามาคาขาย กลายเปนอรกลาโวย” (ประสม กจคา. สมภาษณ : 15 เมษายน 2550) แนวคดนขดแยงกบทศนะของโฮเกน (Hogen. 1972 : 208) ทวาแมจะมการแตงงานขามกลมกนบางแตไมนาจะเปนไปไดทชาวเลทง 2 กลมนจะมบรรพบรษรวมกน เนองจากภาษาและวฒนธรรมแตกตางกนมาก อยางไรกตาม ขอมลดงกลาวทาใหทราบวาในอดตชาวเลมอแกนเคยเรรอนหากนบรเวณหมเกาะลนตาดวย ในงานวจยของ สพฒน ธญญวบลย (2539 : 92-97) กลาวพาดพงถงชาวเลวากษตรยปรเมศวร ไดสรางเมองมะละกาใหรงเรองทางการคาและพฒนาใหเปนเมองทาทปลอดภยจากโจรสลดดวยการดงชนพนเมองทมพฤตกรรมเปนโจรสลด คอพวกชาวทะเลหรอชาวเล (Orang Laut)ซงเปนประชาชนสวนหนงของภมภาคนเขามาสวามภกดกลายเปนกองกาลงในเรอและเปนแรงงานในการหาของทะเลเปนสนคา ชวยเสรมความแขงแกรงใหเมองทามะละกะมากขน ประเดนทนาสนใจคอการระบวาชาวเล (Orang Laut) เปนโจรสลด ผวจยมความเหนสอดคลองกบโฮเกน ( Hogen. 1972 : 207-208) วาลกษณะนสยของชาวเลในปจจบนขดแยงกบพฤตกรรมของโจรสลด ทกลาวถงในประวตศาสตรมะละกา ซงหากเปนโจรสลดจรงกคงถกบงคบใหเปนจงอพยพหนเขามาในเขตประเทศไทย เมอตรวจสอบจากหลกฐานทางประวตศาสตรของ ฮอลล (Hall. 2549 : 212) มการบนทกวาประมาณปพ.ศ. 1941-1943 หรอประมาณ 589-587 ปมาแลว กษตรยปรเมศวรไดรบความชวยเหลอจากโจรสลดและชาวมลายจากปาเลมบงในการสรางเมองมะละกาจนเปนนคมขนาดใหญไดอยางรวดเรว เรมตนดวยการเปนตลาดสนคาหายาก และเปนศนยกลางของโจรสลด อกชวงหนง ประมาณ ปพ.ศ. 2367-2386 เปนชวงทมการปราบปรามโจรสลด โดยความรวมมอระหวางองกฤษกบฮอลนดา โดยใชเรอรบขนาดใหญออกตระเวนจบกมชาวบานผตองสงสยวาเปนโจรสลดในนานน าตงแตชองแคบมะละกาลงไป จากเหตการณนผลกดนใหผททามาหากนบรเวณนน ซงอาจจะมชาวเลปะปนอยดวย ตองอพยพหน (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 11)

จากขอมลดงกลาวเปนไปไดวาโจรสลดเหลานอาจจะมชาวเล (Orang Laut) ปะปนอยบางแตไมใชกลมชาตพนธเดยว มชาวมลายจากปาเลมบงดวย งานเขยนของอาณต อนนตภาค (2554 : 150 -152) กยนยนวา บรรดาโจรสลดอนดามนนน นอกจากสวนหนงมาจากบรรดาชาวพนเมองจากหมเกาะ

75

อนโดนเซย ซงมอาณาเขตตดตอกบไทยทางดานใต รวมไปถงบรรดาชาวเลตาง ๆ ทในอดตทาตวเปนโจรสลดไปในตวพรอมกบการทามาหากนทางทะเลแลวยงมโจรสลดชาวโปรตเกสคอยปลนชงสนคาดวย โตะหยเปง (โตะหยเพง) ทอาณตกลาวถงในตานานโจรสลดอนดามนทเขามายดครองเกาะปอเปนกลมแรกกเปนโจรสลดมาเลยทเปนญาตสนทของเจาเมองแหงลงกาวของมาเลเซย อกทงคาบอกเลาของมสลมชาวกระบ (นพรตน กาญจนวโรดม. สมภาษณ : 5 เมษายน 2553) กระบวาบรรพบรษชาวมสลมเคยเปนโจรสลดหนการจบกมกระจายกนอยหลายแหงในจงหวดกระบรวมทงเกาะลนตาดวย ขอมลเหลานแมบางสวนจะเปนตานานเรองเลาแตทาให ทราบวา บรรพบรษของชาวเลอพยพเคลอนยายผานเขามาทางชองแคบมะละกา

รองรอยหลกฐานทบงบอกวา ชาวเลกลมทเรยกตวเองวา “อรกลาโวย” อพยพเขามาอาศยตามหมเกาะตาง ๆ ในแถบทะเลอนดามน และเขามาผสมกบชาวเลกลมดงเดมบรเวณหมเกาะลนตา หรอ“ปเลาลอนตา” เชน สสานชาวเลทบานแตเหลงและบรเวณชายฝงทะเลบานคลองดาว ตลอดจนคาบอกเลาของผอาวโสในชมชน การคานวณอายของบรรพบรษทเขามาพกพง ตานานความเชอเกยวกบสถานท สงเหนอธรรมชาต และชอสถานทตาง ๆ บรเวณหมเกาะลนตาทเปนภาษาอรกลาโวย กบงบอกวาชาวเลเปนกลมชาตพนธแรกๆ ทเขามาตงถนฐานบรเวณหมเกาะลนตา แตดวยวฒนธรรมเรรอนหากนทางทะเลทสบทอดมาจากบรรพบรษ ไมมวฒนธรรมในการจบจองพนทเพอตงถนฐานถาวรอาศยพกพงชวคราวตามชายฝงทะเลเฉพาะชวงฤดมรสม ในระยะหลง เมอหวนกลบมายงแหลงเดม มกจะพบวาชนกลมอนเขามายดครองแลวจงตองหาแหลงพกพงใหมขยบไปเรอยๆ ดงคาบอกเลาของชาวเลและผคนในทองถนทระบวา ราหมาดเดมเปนทอยของชาวเล ตอมาปวดทองกนท งกลมจงอพยพหน สวนขนสมทรเพงเขาไปอยทหลง แลวตอมา ขนสมทรยายไปอยเกาะปอ

บานทงหยเพง ซงเดมชอทงสานเพราะมตนสานมาก กเคยเปนถนทอยของชาวเล ตอมา“ขนหลาหวน” เขามาบกเบกตงถนฐาน ในเวลาเดยวกน “โตะหยเพง” โจรชาวมสลม ซงหลบหน การจบกมของเจาหนาทตารวจจงหวดนครศรธรรมราชเขามาอาศยอยดวยและกอความเดอดรอนใหชาวบานชาวเลจงอพยพหนไปอยทอน (บาหล พยายาม. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2550)

บรเวณทงโตะเขยวและเจะหลกเคยเปนทอยของชาวเลกอนทชาวมสลมซงหลบภยจากสตล กลนตน ปะรส และไทรบรเขามาจบจอง (นกร ไหวพรบ. สมภาษณ : 14 เมษายน 2530) แตบานบอแหนเปนแหลงทเคยมชาวเลอาศยอยหนาแนน ปจจบนยงปรากฏรองรอยหลกฐานสสานเกาแกของชาวเลทบานบอแหนและบรเวณขางเคยง เชน บานทาทงนาค คลองดาว และคลองทราย ซงบรเวณทฝงศพดงกลาวจะมตนมะพราวทมขนาดความสงแตกตางกนตามระยะเวลาทฝงศพแตละหลมและมหนปกไวในตาแหนงหวและเทาของศพแตละหลม นอกจากนนทบานบอแหนยงม

76

ศาล “โตะบาหลว” ซงเปนศาลบรรพบรษประจากลมของชาวเลบานบอแหนและชาวเลทอพยพไปทามาหากนบรเวณบานในไร แหลมคอกวางและคลองดาว เมอประมาณ 30 ปกอนมชาวเลรบจางเจาของเตาเผาถานปอกเปลอกไมสาหรบเผาถานประมาณ 9-10 ครวเรอน อาศยอยบรเวณบานบอแหน ทกๆ 6 เดอน ชาวเลในบรเวณใกลเคยงจะเดนทางไปรวมจดพธลอยเรอทบานบอแหนอยางพรอมเพยงกน แตเมอรฐบาลยกเลกสมปทานตดไมเผาถาน อตสาหกรรมเผาถานกลมเลกไปดวย ชาวเลกลมนยายไปอยบานศาลาดาน และยายศาลโตะบาหลวไปดวย ตลาดศรรายาเปนอกแหลงหนงทอรกลาโวยเคยตงเพงพกอาศย ยางปลา หงหาอาหาร และหลบลมพายเปนประจา จนกระทงเมอหวนกลบมาพบวาชาวมสลมเขาไปพกอาศยแลว จงขยบไปใชพนทชายฝงทะเลบรเวณอาวถดไป คอบรเวณหวแหลมแค (หวแหลมใกล) ตอมาชาวจนเขามาตงถนฐานบรเวณตลาดศรรายา ชาวมสลมขยบไปใชพนทบรเวณบานหวแหลมแค (หวแหลมใกล) ชาวเลจงขยบขยายไปสรางทพกบรเวณบานหวแหลมกลาง ซงกเปนแหลงใหญอกแหลงหนง ในอดตทชาวเลเคยอาศยอยรวมกนประมาณ 40-50 ครวเรอน เลากนวาทแหงนในอดตเคยเปนเมองหลวงของชาวเลอรกลาโวยในเขตนานน าไทย หลงจากนนชาวมสลมอกกลมหนงกเขาไปสรางทพกบรเวณบานหวแหลมกลาง ถดจากชมชนชาวเลไปทางทศใต และบรเวณเวงอาวแนวชายฝงทะเลกอนจะถงอาวสงกาอ ชาวเลบานหวแหลมกลางบางครอบครวอพยพไปตงถนฐานบานสงกาอ

สนนษฐานกนวาชาวเลเรมตงถนฐานบนฝงอยางนอยประมาณ 300-200 ปมาแลว แตยงเคลอนยายหากนตามฤด เมอยอนกลบมาพบวาพนททเคยพกพงมผอนเขาครอบครอง กขยบไปใชพนทวางถดไป จนผลทสดตองปรบเปลยนวถชวตขนมาตงถนฐานถาวรบนฝง ดงคาบอกเลาของชาวเกาะลนตาวาประมาณปพ.ศ. 2452 (รชกาลท 5)โตะฆหร ชาวมสลมจากสตลไดมาชกชวนใหชาวเลจากเกาะลนตาและเกาะสเหรไปตงถนฐานทเกาะอาดง เพอผลประโยชนทางการเมองของไทยในการปกปนเขตแดนระหวาง ไทย-มาเลเซย (กมส กจคา. สมภาษณ : 18 เมษายน 2516)

ในประเดนน พยนต ทมเจรญ (สมภาษณ : 25 พฤศจกายน 2546) ทกทวงวา การปกปน เขตแดนครงแรกในปพ.ศ. 2452 ทาไปไมถงเกาะอาดงและหลเปะหยดแคจดกงกลางระหวางเกาะ ตรเตาของไทยและเกาะลงกาว ของมาเลเซย ตอมาในปพ.ศ. 2514 ไทย-มาเลเซยไดแบงเขตไหลทวปในทะเลอนดามนอกครง ตามสนธสญญาเจนวาปพ.ศ. 2501 โดยลากเสนลงในแผนทเดนเรอองกฤษตอจากจดททาคางไว ผานเสนแบงทกาหนดใหเกาะอาดง เกาะหลเปะ และเกาะราว เปนของไทยซงการกาหนดเขตทง 2 ครง ไมมการสารวจภมประเทศและสารวจทางทะเล จงไมมใครรวาบนเกาะ หลเปะมชาวเลทพดภาษาไทยได กรณนผวจยสนนษฐานวาอาจจะมการเตรยมการของทางราชการจงหวดสตลจรงตามคาบอกเลาของชาวเกาะลนตา แตเมอมการกาหนดเขตแดนจรงคณะกรรมการรวมไทย-มาเลเซยไมไดใชเหตผลดงกลาวเปนตวตดสน

77

ในชวงปพ.ศ. 2490-2493 (63-60 ปทแลว) มบนทกวา ชาวเลหรอยปซทะเลทเกาะลนตา ไดพาลกชายมารกษากบแพทยซงเปนหมอสอนศาสนาชาวอเมรกนและกลาวถงชาวเลทเกาะมกวา “เดมพวกเขาเคยเปนพวกเรรอนในทะเลมากอน บดนวถชวตของพวกเขาเรมมอารยธรรมแบบ คนเมองมากขน…พวกเขาอาศยอยในกระทอมหลงเลก ๆ บนพนดน” (บลคลย. 2550 : 314-316) ซงหากพจารณาตามคาบอกเลาของชาวเลวาบานหวแหลมกลางบนเกาะลนตา เปนทแหงแรกทชาวเลอรกลาโวยตดสนใจตงถนฐาน ในประเทศไทย และถอเปนเมองหลวงของชาวเล ชาวเลบานหวแหลมนาจะตงถนฐานกอนชาวเลเกาะมก

อยางไรกตามในชวงแรกทเรมต งถนฐานคอนขางถาวรบนฝง หลายครงทพวกเขาจาเปนตองอพยพหนไปทอนดวยหลายสาเหต เชนประมาณปพ .ศ .2480 กอนประกาศใชพระราชบญญตประถมศกษา พวกเขาพาลกหนการถกบงคบใหเขาโรงเรยนบาง หนการเกณฑทหาร หรอหนโรคระบาดบาง กอนไปไดขายตนมะพราวใหเพอนบานชาวจนและชาวมสลมไป ตนละ1.50-2.00 บาท หมายรวมถงทดนดวย เมออพยพกลบมาจงตองอาศยในทดนทขายใหผอนแลว

ในปพ.ศ. 2499 ทางราชการไดออกพระราชบญญตทะเบยนราษฎร ชาวเลบานหวแหลม มสทธไดรบสาเนาทะเบยนบานในฐานะทเปนประชาชนชาวไทย ซงตามกฎหมายผชายจะตองเขารบการคดเลอกทหารดวย ดงนนในปพ.ศ. 2501 เมอชาวเลคนหนงไดรบการคดเลอกเขาเปนทหารเกณฑไมสามารถผอนผนใหไดจงพากนหนไปอยทเกาะอน หลงจากนนชาวเลครอบครวอน ๆ ทยอยกนอพยพตามไปดวยจนบานหวแหลมแทบจะไมมชาวเลเหลออยเลย แตหลงจากนน กหวนกลบมาอกแมจะมปญหาเรองทอยอาศยกตาม

ตอมา ชาวเลบานหวแหลมกลางเรมจบจองทดนบรเวณอาวสงกาอเพอทาสวนมะพราวและทยอยกนอพยพไปอยบรเวณอาวสงกาอ อาวมาเละและอาวคลองปอ จนกระทงปพ.ศ.2512 สมเดจพระราชชนนศรสงวาลยเสดจเยยมราษฎรทเกาะลนตาและ ทรงดารใหนายอาเภอจดหาทดนใหชาวเล ในปพ.ศ.2516 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดารสใหจดสรรทดนทากนใหชาวบานเจะหลและบานสงกาอและใหชาวเลไดรบยกเวนการคดเลอกทหาร ชาวเลบานหวแหลมกลางสวนใหญจงยายไปอยทสงกาอ และอาวใกลเคยง

ปจจบนชาวเลเกาะลนตาอาศยอยบรเวณบานหวแหลมกลาง บานสงกาอ ตาบลเกาะลนตาใหญ และบานในไร บานคลองดาว ตาบลศาลาดาน ยงคงทามาหากนทางทะเลแตเปลยนจากระบบเศรษฐกจแบบยงชพมาเปนระบบเศรษฐกจเพอการคา โดยการนาสนคาทไดจากทะเลไปขายใหกบกลมชนอน รวมทงชาวไทยเชอสายจนในตลาดศรรายา แทนการนาสวนเกนไปแลกเปลยนสงของอยางในอดต นอกจากนนกรบจางแรงงานทวไป และเปนพนกงานรสอรท

78

ยคของการตงถนฐานยคทสอง ยคนมกลมชาตพนธอก 2 กลมใหญเขามาตงถนฐานไดแก ชาวมสลมกบชาวจนและมชาวไทย

จากแผนดนใหญเดนทางเขามาหาของปา จบปลา ลาสตว และคาขายบาง ชาวมสลม ชาวบานเรยกกนเองส น ๆ วา“แขก” หรอมสลมในอดตหมายถงกลม

“ชาวมลาย-สยาม” ทอพยพมาจากดนแดนทอยในความปกครองของสยาม เปนกลมชาตพนธทนบถอศาสนาอสลาม ลกหลานชาวมสลมปจจบนคอ “ชาวไทยมสลม” เปนกลมชนทมประชากรมากทสดบนเกาะลนตา แตละสายตระกลมประวตการอพยพเขามาตงถนฐานทแตกตางกน สวนหนงหนการปราบปรามโจรสลด อาศยเรอเดนทางเขามาทางชองแคบมะละกาเชนเดยวกบชาวเล อกสวนหนงหนการถกเกณฑเปนทหาร ตารวจ จากไทรบร ปะลส กะบงปะส และสตล เนองจากในยคสมยนน เมองไทรบร ซงอยในเขตการปกครองของสยามเกดความวนวายจากการแทรกแซงขององกฤษ และเปนกบฏตอสยามเมองตาง ๆ แถบมลายจะตองเกณฑกาลงประชาชนไปเปนทหารสรบตอเนองกนยาวนานจนถงชวงองกฤษเรมเขายดครองมลาย ประมาณ 200-150 ปทผานมา

เกยวกบการเกณฑแรงงานนสอดคลองกบเหตการณท เชดชย นาส (2549 : 8) กลาวไววาในปพ.ศ. 2352 เกดะห (ไทรบร) ถกบงคบใหเกณฑแรงงานนบพน เรอนบรอยและขาวอกหลายตน ในการชวยไทยรบพมาเมองถลาง จนถงราวปพ.ศ. 2355-2356 สยามบงคบใหเกดะหโจมตเปรคเพอใหกลบมาเปนประเทศราช ในชวงนนประชาชนซงสวนใหญเปนชาวมลาย-สยามจากตอนใตไดอพยพหนภยสงครามและการเกณฑแรงงานดงกลาวผานทางสตลเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตา บรเวณบานเกาะกลาง เกาะลนตานอย และหลายพนทบนเกาะลนตาใหญ ดงขอมลจากคาบอกเลาของชาวเกาะลนตาวา “ชาวมสลมรนแรกๆ ทมาตงถนฐานบนเกาะลนตาเปนพวกทหนการถกเกณฑเปนทหารเพอสรบกบฝายตรงกนขามในนานน ามะละกา เมอชาวมสลมกลมแรกเขามาถงเกาะลนตานน พบวามชาวเลอาศยเรอเรรอนอยกอนแลว” (นกร ไหวพรบ. สมภาษณ : 14 เมษายน 2530)

สวนตระกลปาไหน ลกหลาน (สมบรณ วสาละ. สมภาษณ : 18 กนยายน 2550) เลาใหฟงวาบรรพบรษยกกองเรอหนภยการแยงชงอานาจระหวางพนองตางมารดา มาจากเมองปาไหน ไมแนชดวาจะหมายถง เมองปาไน บนเกาะสมาตรา หรอเมองอะไร แตจากคาบอกเลาของลกหลานในสายตระกลนเชอวามความสมพนธทางเครอญาตกบราชสานกบรไนและเคยมคนมาตามหาญาต ปจจบนสมาชกสายตระกลนตงถนฐานกระจายกนอยบานเกาะกลาง และบรเวณใกลเคยง ในอาเภอเกาะลนตา

เกาะลนตาในยคนยงไมมการครอบครองพนท เมอชาวมสลมกลมแรกๆ อพยพเขามา บางกลมเลอกพกอาศยบรเวณอาวศรรายา เพราะเปนทาเลทกาบงลมไดด สวนชาวเลซงเคยแวะพกอาศยชวคราวเมอกลบมาพบวามคนแปลกหนาเขาไปพกอาศยกขยบไปใชพนทถดไปบรเวณ

79

อาวทาคลองและหวแหลมแค 1ตอมา เมอประชากรมสลมมากขนกกระจายกน หกรางถางพงจองททานา ปลกพชผกผลไม คาขาย เมอการทองเทยวเขามาบางคนขายทรมทะเลบางสวนเพอนาเงนไปลงทนสรางบงกะโลบรการนกทองเทยว ปจจบนนอกจากบนเกาะลนตาใหญแลว ชาวมสลมยงกระจายกนอยบนเกาะลนตานอย เกาะกลาง เกาะปอ และบรเวณใกลเคยง

ชาวจน ชาวจนบนเกาะลนตาสวนใหญเปนจนฮกเกยน มจนไหหลาปะปนอยบางไมมากนก ลกหลานชาวจน หรอชาวไทยเชอสายจน ปจจบนสวนใหญไดกลนกลายเปนชาวไทย เชอชาตไทย สญชาตไทยไปแลว ความเปนมาของชาวจนฮกเกยน บนเกาะลนตาใกลเคยงกบชาวจนทางภาคใตของไทย ซงภวดล ทรงประเสรฐ (2537 : 28-29) อธบายวาชมชนชาวจนฮกเกยนในภาคใตขยายตวใหญขนอยางรวดเรว ครงหลงครสตศตวรรษท 19 ชาวจนฮกเกยนรนใหมไดโดยสารเรอกลไฟ จากประเทศจน ผานสงคโปรและปนง เขามาต งถนฐานอยางถาวรในเมองตาง ๆ ของภาคใต โดยสวนใหญชาวจนฮกเกยนในหวเมองชายฝงทะเลตะวนออกมกจะเดนทางผานมาทางสงคโปร สวนชาวจนฮกเกยนในหวเมองชายฝงทะเลตะวนตกตงแตสตล ตรง กระบ พงงา ภเกตและระนอง ตางอพยพผานมาจากปนง ดงนน ลกษณะเฉพาะของแตละครอบครว ประเพณและวฒนธรรม ของแตละตระกล บทบาทของกงสและสมาคมลบตาง ๆ ในแตละชมชน รวมทงอตลกษณอน ๆ ของสงคมจนฮกเกยนในภาคใตแตละสมย แตละแหง จงจาเปนตองสอดคลองกบการเปลยนแปลง ตาง ๆ ของสงคมจนฮกเกยนทงในสงคโปรและปนง ซงถอเปนศนยกลางของชาวจนโพนทะเลเหลานทวทงเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ชาวจนรนแรก ๆ ทเขามาทามาหากนในนานนาบรเวณหมเกาะลนตา ประมาณ 200-150 ปทผานมา เปนกลมคนทหนภยสงครามและปญหาเศรษฐกจ เนองจากมการเปลยนแปลงทางการเมอง มการแยงชงอานาจของนายพล ขนศก จากประเทศจนแผนดนใหญ มาพานกทามาหากน บนเกาะปนง ซงเดมอยในอาณตของสยาม แลวเปลยนไปอยในอาณตขององกฤษและประเทศมาเลเซยปจจบน รวมถงสงคโปร ปะรส และเมองชายทะเลในเขตประเทศมาเลเซยหลายแหง หลงจากนน กลมชาวจนทมอาชพประมงไดชวนกนเดนทางโดยขบวนเรอเปดแลนใบเรอยมาจนถงบรเวณหมเกาะลนตา เพอหาปลากลบไปขายทเกาะปนง สงคโปร ในชวงฤดมรสมจะเขาไปแวะพกในอาว

1 ชอเรยกชมชนทอยใกลกบตลาดศรรายาทสด เปนภาษาถนปกษใต หวแหลม หมายถง สวนปลายของแหลม แค หมายถง ใกล ถดจากบานหวแหลมแค เปนบานหวแหลมกลาง และบานหวแหลมสด หมายถงบานหวแหลมทหางจากตลาดศรรายามากทสด (บานสงกาอ)

80

บรเวณตลาดศรรายาปจจบน ซงกาบงคลนลมไดดและมทรพยากรอดมสมบรณทงบนบกและในทะเล ตอมา จงเลอกเปนแหลงทามาหากน และตดตอสมพนธกบคนพนเมองบนเกาะทเขามาอยกอน เรมสรางโกดงเกบของและทพกสาหรบอาศย ทาปลาเคมตากแหง ในชวงทแวะพกเพอรอลมมรสมทจะพดพาเรอกลบไปปนง ตอมามญาตพนอง เพอนฝง และคนรจกทงชาวจนฮกเกยนและจนไหหลา ตดตามมาทามาคาขายอาศยอยบนเกาะและมการแตงงานตงถนฐานถาวร สวนชาวมสลม ซงเครงครดในเรองศาสนาไดขยบจากตลาดศรรายาไปสรางทพกอาศยบรเวณบานหวแหลมใกล และกระจายกนอยท วเกาะ ชาวเลกเลยงไปใชพนทบรเวณหวแหลมกลาง ในชวงทตงถนฐานถาวรบนเกาะแลวคนจนไหหลาจะประกอบอาชพ ทาโปะ ทาทอง ตดผม เปดรานขายกาแฟ คนจนฮกเกยนตอเรอ ทาเตาถาน คาขาย ชาวจนบนเกาะลนตาทมฐานะทางเศรษฐกจดขนสรางบานเรอนถาวรขน และเปลยนไปใชเรอใบ 3 เสาขนาดใหญ เพอขนไมฟน เปลอกไมแสม มะพราวแหงและสนคาพนเมองไปขายยงเกาะปนงและสงคโปร หลงจากนนบางครอบครวเรมทาอตสาหกรรมถานไมโกงกางเพอสงออกจนมฐานะรารวย เกาะลนตาไดกลายเปนเมองทาทเปนจดแวะพกระหวางเสนทางสญจรทางเรอระหวางเกาะภเกตกนตง และปนง ความคกคกนสงผลใหสภาพความเปนชมชนของชาวจนศรรายาเปนปกแผน และรวมกนสรางศาลเจา “สามตองออง” ไวเปนทประกอบพธกรรมตามความเชอในกลมชาตพนธของตน เมอธรกจเรอประมงซบเซา และรฐบาลยกเลกการใหสมปทานปาโกงกางและใบอนญาตเผาถานหนมาประกอบอาชพคาขาย ทาสวน ทาธรกจดานการทองเทยวบาง รบราชการและทางานบรษทเอกชนบาง

ยคกอตงอาเภอเกาะลนตา เดมเกาะลนตาเปนตาบลหนง ขนอยกบอาเภอคลองพน และต งอยบนเสนทางการคาระหวาง ภเกต-ปนง-สงคโปร จากการทเกาะลนตาเปนยคเรมตน ความเจรญทางการคาและการสญจรทางทะเลและเปนทาเลทเหมาะในการตงดานเกบภาษทางน าแหงหนงปพ.ศ. 2435 (ร.ศ.110)พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจประพาสหวเมองมลาย ประทบเรอพระทนงจากภเกตผานมายงอาเภอเกาะลนตา รบสงใหนาเรอกรรเชยงเขาเทยบชายฝง แตขนเกาะไมไดเนองจากน าลงมาก ชายฝงเปนดนโคลนเลน สองกลองอย 2 ชวโมง จงกลบเรอใหญจอดเรอทอดสมอประทบแรมอยหนาเกาะเพราะเปนอาวกาบงคลนลมไดด (กลน คงเหมอนเพชรและคณะ. 2549 : 71) ตอมาในปพ.ศ. 2444 ไดรบการยกฐานะเปนอาเภอเกาะลนตา หลงจากนนมการสรางดานศลกากร ทวาการอาเภอ สถานตารวจ โรงเรยน ไปรษณย และสรางระบบสาธารณปโภค สะพานทาเทยบเรอ ศาลบรรพบรษ มสยด ศาลเจา และวด

81

ชาวสยาม บนเกาะลนตานอกจากจะมชาวสยามจากแผนดนใหญ เขามาคาขาย และหลบหนภย หนคดความเขามาอาศยปะปนอยกบ ชาวจน ชาวมสลมแลว ยคนยงมขาราชการ ชาวสยามเขามาพกอาศยบรเวณบานพกขาราชการรอบๆ ทวาการอาเภอและดานศลกากร มการสรางความสมพนธทางเครอญาตดวยการแตงงาน ผกมตร ผกเกลอ กบกลมอน ๆ และ พกอาศยกบครอบครวของกลมนนๆ แตจะสนทสนมและอยปะปนกบคนจนและผสมผสานทางวฒนธรรมกนมากกวากลมอน มการรวมมอกนสรางวดและทาบญในวนสาคญทางศาสนา ในฐานะทเปนชาวพทธดวยกน ในปพ.ศ. 2482 มการประกาศใชชอประเทศ ประชาชนและสญชาตวา “ไทย” (กลน คงเหมอนเพชรและคณะ. 2549 : 55) จงเรยกชาวสยามวา “ชาวไทย” ตงแตนนเปนตนมา

มการตงดานศลกากรขนเพอเกบภาษและตรวจตราเรอสนคาเขาออก และสรางอาคารถาวรขนในปพ.ศ. 2480 ตอนกลางคนดานหนาดานศลกากรจะจดตะเกยงไขครอบกระจกชกขน บนยอดเสา เพอเปนสญญาณสาหรบชาวเรอ ตอมาเปลยนเปนตะเกยงรว เมอมไฟฟาจงเปลยนไปใชหลอดไฟฟาตดบนยอดเสา จากน น เมอทางรฐบาลไทยยกเลกสมปทานการตดไมโกงกาง เพอเผาถานในปพ.ศ. 2532 ดานศลกากรกหมดบทบาท เพราะเรอจากปนงและสงคโปรทเขามาบรรทกถานไมโกงกางกหยดกจการไปดวย

ทวาอาเภอหลงแรกสรางขนทางทศตะวนออกของเกาะลนตาใหญ เปนอาคารไมหลงคา มงจาก ตงอยบนเนนสงใกลสสาน แตบรเวณนนรกและเปลยวเกนไป ขาราชการไมกลาอย ตอมามการสรางสโมสรเสอปา เปนเรอนฝาไมกระดาน หลงคามงจากยนลงไปในทะเล ทางอาเภอไดใชเปนพนททาการชวคราว กอนจะจงซอทสวนยางของชาวบานสรางทวาการอาเภอใหม ในปพ.ศ. 2480 บรเวณนชาวเลเรยกวา “ปาไตยรายา” หมายถงหาดเจานาย เนองจากเปนททาการและ พกอาศยของเจานาย หรอขาราชการทยายมาปฏบตราชการบนเกาะ ปจจบนเรยกวา “ตลาดศรรายา”

ในปพ.ศ. 2454 มการสรางสะพานเทยบเรอถาวรรมฝงทะเล และปพ.ศ. 2457 พระแกวโกรพ มาตรวจราชการสงใหทาถนนจากอาเภอเกาะลนตาถงบานหวแหลมและจากอาเภอไปตลาดศรรายาเลยไปถงทงสาน (ทงหยเพง) กอนปพ.ศ. 2470 ทหารเรอสรางกระโจมไฟทแหลมตะโหนดชอ ปตโชตวชราภา

ในยคทเรมตงอาเภอ รฐสยามปกครองดวยระบบสมบรณาญาสทธราช และบรหารราชการแผนดนสวนภมภาคโดยจดสงขาราชการสวนกลางออกไปบรหารราชการแผนดน เปนการรวมอานาจเขามาไวในสวนกลางและแบงหวเมองแตละภาคออกเปนมณฑล จงหวดกระบขนอยกบมณฑลภเกต มพระยารษฎานประดษฐ (คอซมบ ณ ระนอง) เปนสมหเทษาภบาลมณฑลภเกต และพระยาอตรกจพจารณ เปนขาหลวงเมองกระบ นายนาค ถนพงงา เปนนายอาเภอคนแรกของอาเภอเกาะลนตา และมขนพทกษลนตาเขต (ยาเหล เจรญฤทธ) เชอสายมสลมตระกลไทรบรเปน

82

นายอาเภอในสมยพระยารษฎานประดษฐ ซงมบทบาทในการพฒนาดานการศกษา การเกษตร การสาธารณสข และการคมนาคม และการปราบปรามโจรผราย โดยเฉพาะเรองโจรผราย และ สตวราย เปนปญหาทนายอาเภอและผนาทองถนไดรวมมอกนแกปญหาหลายยคสมย เนองจากสภาพแวดลอมและสภาพสงคมภายในอาเภอเกาะลนตาในชวงแรกๆ ยงเปนอาเภอททรกนดาร มการเนรเทศนกโทษ หรอขาราชการททาความผดมาดดสนดานบาง มนกโทษหลบหนเขามาสรางปญหาบาง ปญหาเหลานจาเปนตองใชกฎหมายบานเมองในการจดระเบยบ อกทงยงมสตวปาทดราย เขาไป กดกนพชผล และทารายผคนและสตวเลยงอยเนอง ๆ

ในระดบทองถนมการแตงตง กานน ผใหญบาน และแมเฒาบาน ดแลความสงบเรยบรอยของชมชน ในยคแรก ๆ ผใหญบานสวนใหญเปนคนจน ชวงหลงมชาวเลและมสลมบาง ตงแต ปพ.ศ. 2435 เปนตนมาผใหญบานเปนมสลมหมดยกเวนทศาลาดานผใหญบานเปนคนจนและทสงกาอ ผใหญบานเปนชาวเล (สขม ออนหวาน. สมภาษณ : 18 ตลาคม 2551)

ในปพ.ศ. 2472 มคาสงใหประกาศสารวจสามะโนครวบนเกาะลนตา และใหแยกชนชาต ทเกดในประเทศตาง ๆ ลงในยอดสามะโนครวดวย (คาสงพระนองทพลาภง 3/2 : 2472 และ กบ. 19/5 : 2472) ชาวจนทเดนทางเขามาตงถนฐานจะอาศยในฐานะคนตางดาว สวนลกหลานทเกด ในเมองไทยจะไดรบสญชาตไทยตามกฎหมาย หลงจากปพ.ศ. 2490 ชาวเลบานหวแหลมมรายชอ ในทะเบยนสามะโนครว และมสทธไดรบสาเนาทะเบยนบานในฐานะทเปนประชาชนชาวไทย ในปพ.ศ. 2499 เมอทางราชการไดออกพระราชบญญตทะเบยนราษฎร (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 25)

นอกจากนน ทางราชการไดสงเสรมใหมการพฒนาดานตาง ๆ เชน ดานการเกษตรสงเสรมใหราษฎรเลยงเปด เลยงไก ปลกผก ทานา ทาไร ไมปลอยสวนใหทงราง ในปพ.ศ. 2478 รฐบาลไดเขาชวยเหลอ และควบคมดแลการปลกยางพารา

ดานการคา เมอต งอาเภอแลวเกาะลนตาตดตอสมพนธกบทางบก คอ คลองพน กระบ กนตง ตรง นครศรธรรมราช และสตล ขณะเดยวกนเขาสยคการคาและการสญจรทางทะเล ชวงหนงในอดตชมชนศรรายาจงเปนชมชนทรงเรองมาก เรยกกนวา “ตลาดศรรายา” ซงนอกจาก จะเปนทงศนยกลางการซอขายสนคาและตดตอราชการของชาวเกาะลนตาแลว ยงอยบนเสนทางคมนาคมทางทะเลเลยบฝงอนดามน มการเดนเรอโดยสารและเรอสนคาตดตอคาขายผานไปมาระหวาง ระนอง ตะกวปา พงงา ภเกต กระบ ตรงและสตล และเปนเมองทาหนาดานเลก ๆ สาหรบเกบภาษทางน าและแลกเปลยนซอขายสนคาทางทะเลทตดตอเชอมโยงกบตางประเทศ เชน ปนง สงคโปร พมา เปนตน และเปนจดแวะพก หลบภยทางการเมอง และหลบลมมรสมของเรอสาเภาจน สาเภาแขก เรอประมง ฯลฯ

83

นอกจากนน ทะเลแถบหมเกาะลนตายงเปนแหลงประมงทอดมสมบรณ การคาขายจงเตบโตจากชาวจนทเขามาประกอบอาชพทาโปะโดยแลนเรอใบออกไปในทะเลแลวจอดพก บรเวณโปะ ซงเปนเครองมอประมงขนาดใหญตดตรงกบพนทะเลเพอรอตกปลาจากโปะ เมอไดปลาแลวจะหมกเกลอและตากแหงบนหลงคาเรอเพอทาปลาเคมนากลบไปขายยงปนงและสงคโปร พรอมกบสนคาพนเมองอน ๆ เชน เปลอกไมแสม แกนไมกฤษณา มะพราวตากแหง กะป กงแหง เปนตน สวนขามาจะนาสนคาจาพวก เกลอ ขมน เตาเจยว อาหารกระปอง และเครองใชภายในบาน เชน ครกหน หมอหงขาว ตะเกยง และเฟอรนเจอรฯลฯ จากปนงและสงคโปรเขามาขายทเกาะลนตา เสนทางตดตอคาขายระหวางเกาะลนตากบปนงและสงคโปรเจรญสงสดในยคทคาถานไมโกงกาง ในชวงทการทามาหากนบนเกาะลนตาสะดวกและมประชากรนอยรฐบาลตองการเพมประชากร มการประกาศใหรางวลสาหรบครอบครวทมลก 12 คนขนไปและมขอกาหนดวาผหญงตองมอาย18 ปขนไป ผชายจงจะขอแตงงานได (เลก อสาห. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) ในปพ.ศ. 2465 จงหวดสงใหเกณฑชายฉกรรจ เขารบราชการตารวจภธร เฉพาะอาเภอเกาะลนตาตองการ 8 คน และมคาสงใหเดกชายทอาย 17 ปบรบรณ จะตองขนทะเบยนทหาร (บนทกการประชม : 2 มนาคม 2465)

ในปพ.ศ. 2472 มเหตการณสาคญคอ เกดไฟไหมตลาดศรรายาครงแรก ผคนแบกขาวสารมาวางกลางถนนไฟลกไหมอาคารบานเรอนรมนาจนหมด (ประสม กจคา. สมภาษณ : 15 เมษายน 2550)

ยคหลงเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475-สงครามโลกครงท 2

ปพ.ศ. 2475 คณะราษฎรยดอานาจรฐมการเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชมาเปนระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย โดยมพระมหากษตรยเปนประมข และมรฐบาลทาหนาทบรหารประเทศโดยผานทางผแทนราษฎร มการเปลยนแปลงเกดขนหลายอยางท งดานสงคม เศรษฐกจ และการเมอง ดงปรากฏหลกฐานในเอกสารเกาของอาเภอเกาะลนตา แผนกพลมภง (กรมหนงในกระทรวงมหาดไทย เปลยนเปนกรมการปกครอง เมอปพ.ศ. 2505)ไดบนทกเรองรฐบาลสยามเปลยนแปลงการปกครองวา

รฐบาลสยามไดเปลยนแปลงการปกครองและไดนาบทพระธรรมนญการปกครอง ซงทางจงหวดไดสงแจกจายไปทางอาเภอและไดตกเตอนใหกานนนาขอความไปประชมชแจงใหผ ใหญตลอดถงราษฎรทราบไวดวย เพออยาใหเกดแตกตนหรอตกอกตกใจและ จงอยาเชอคาเลาลอใด ๆ อนนามาซงความเสอมเสยเปนอนขาด ขอใหราษฎรทกคนจงตงมนในความสงบ และทามาหาเลยงชพโดยปกต (บนทกการประชม : 15 สงหาคม 2475)

84

ในปถดมา(พ.ศ.2476) มการเลอกตงผแทนตาบลและผแทนราษฎรครงแรก ทางอาเภอ เกาะลนตาไดมอบหมายใหกานน และผใหญบานชแจงถงบทบาทหนาท วธการเลอกตงทถกตอง สจรตธรรม และชกชวนใหราษฎรไปเลอกตงดวย ดงบนทกวา

ราษฎรพากนสงสยตาง ๆ นานาจนพากนเขาใจผดขน ผมสทธเลอกต งกไมรวา

เกยวของอะไรกบราชการ ผสมครเลอกตงกดสงเกตผทยนสมครไมคนเคยในการเรยนรภาษาหนงสอ จงควรชแจงใหรหนาทดงน... อนงในวนประชมเลอกตงจะไดจดใหมหบเสยงบรรเลงและมโนหราเตนราดวย ขอใหประกาศใหราษฎรทราบโดยทวกน (บนทกการประชม : 26 กนยายน 2476)

ตอมา ในปพ.ศ. 2482 รฐบาลนายพนเอกหลวงพบลสงครามนานโยบายชาตนยมมาใช และไดออกประกาศสานกนายกรฐมนตร เกยวกบรฐนยมฉบบท 1 ในวนท 24 มถนายน พ.ศ.2482 เรองการใชชอประเทศ ประชาชนและสญชาตวา “ไทย” ซงเดมใชกนเปนสองอยาง คอ “ไทย” และ “สยาม” แตประชาชนนยมเรยกวา “ไทย” รฐบาลจงเหนสมควรใหใชชอประเทศใหตรงตามเชอชาต และความนยมของประชาชน และตอมานยามความหมายของ“ประเทศไทย”หรอ “THAILAND” วา “ดนแดนแหงอสรภาพ” (กลน คงเหมอนเพชรและคณะ. 2549 : 55)

ชวงปพ.ศ. 2484-2488 เกดสงครามโลกครงท 2 กองทพญปนไดยกพลขนบกทเกาะลนตา แตไมมการตอส ทหารญปนไดตงกองเรออยในอาวศรรายาระยะหนง เพอใชเปนจดแวะพกเรอขนสงนามน มเรอดานาและเรอบนมาวนเวยนอยบรเวณรอบ ๆ เกาะดวย ญปนพาเรอหวเปดเขามาทตลาดศรรายา 2-3 ลา ขนมาหงขาวบานชาวบานแลวซอของไปกนใตตนมะขาม แตกลางคนกลบไปคาง บนเรอ อยสองสามวนแลวไป (สสน หวงผล. สมภาษณ : 16 กนยายน 2551) เครองบนของฝายพนธมตรกราดยงเรอสาเภาจนทตะละเมงแตเรอไมจมคนในเรอโดดลงทะเลหมด แลวกราดยงทบอแหน อตอเรอทศาลาดานและบานแตเหลงถกคนบาดเจบ (บเดน คบคน. สมภาษณ : 18 กนยายน 2550) ทเกาะลนตาเคยพบระเบดขนาดใหญคนเขาไปอยได ลกษณะทรงกระบอกกลมอวน ๆ ปอม ๆ เปนเหลกหนามหวงผก มคนเกบมาเอาดนปนไปทาระเบดปลา สงทญปนทงไวใหชาวเกาะลนตา คอประภาคารทสรางไวเพอปองกนไมใหเรอชนหนโสโครก ตอมาทหารเรอมาปรบปรงใช (เอยวฉน แตบรรพกล. สมภาษณ : 5 เมษายน 2550)

ในชวงสงครามโลกครงท 2 ผคนบนเกาะลนตาอดอยากตองเขาควแบงสวนขาวสาร 7 วน ตอ 5 ลตร ตองขดเผอกขดมนกน ในปพ.ศ. 2486-2487 มการอพยพครงใหญเกดขนในกลมชาวเลบานหวแหลมกลางเพอหนการคดเลอกทหารและตารวจเหลอครอบครวชาวเลเพยง 3 ครอบครว

85

คอครอบครวนายปเตะ ทะเลลก นายกะเหม ทะเลลก และของนายเหงม ทะเลลก ปจจบนมเพยง 3 ครอบครวนเทานนทมทดนเปนของตนเอง สวนครอบครวอน ๆ ทนความอดอยากบนเกาะอาดงไมไหว ยายมาอยทเกาะกระดานกอนจะยอนกลบมาอาศยบนทดนทขายใหคนทองถนไปแลว

หลงสนสดสงครามโลกครงท 2 ประมาณปพ.ศ. 2490-2491ไดเกดไขทรพษระบาดจากแผนดนใหญ แลวลกลามมายงชาวมสลมและชาวเลบานหวแหลม โดยเฉพาะชาวเลบานหวแหลมพการและเสยชวตจานวนมากเนองจากอยในชวงสงคราม อกท งเปนถนทรกนดารไมมยา เพยงพอทจะรกษาและใชวธรกษาดวยการอาบน ามนตซงขดกบโรค สวนชาวจนไดรบเชอบาง ไมมากนก

หลงจากนนในปพ.ศ. 2496 เกดอคคภยครงใหญบรเวณตลาดศรรายา ซงเปนชมชนชาวจนอกครง จากสาเหตทเดกราดน ามนกาดบนขเลอยแลวจดไฟเลนกน เพลงไดเรมไหมจากทายตลาดแลวเปลวไฟลกลามไปยงบานหองแถวรมน า ไหมบานเรอนรานคาทสรางดวยไมไผสานหลงคามงจากอยางรวดเรว เมอไฟลามไปเกอบถงศาลเจาสามตองออง ลมกพดหวนกลบอยางนามหศจรรย ชาวบานจงชวยกนดบไฟไดสาเรจ ดวยเหตน จงเชอกนวาศาลเจาแหงนเปนสถานทศกดสทธชาวจนศรรายานบถอและสกการะมาจนถงทกวนน (ฮน หลงเดน. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551)

ยคแหงความรงเรองของเกาะลนตา ชวง 100-40 ปทผานมา เปนยคแหงความรงเรองของเกาะลนตา เพราะบรเวณรอบเกาะเปน

แหลงประมงทอดมสมบรณ มทาเรอเปนแหลงแวะพกของเรอสนคาและเรอโดยสารบนเสนทางสงคโปร ปนง สตล กนตง ลนตา กระบ พงงา ภเกต ระนอง มเรอสาเภาจนแลนใบขนสงสนคาจากลนตาโดยตรง และมดานศลกากรเกบภาษ ยคนจะมเรองราวทางประวตศาสตรมากทสด คาบเกยวจนถงยคเปลยนแปลงการปกครองปพ.ศ. 2475 ตองฟนฝาอปสรรคผานความทกขยากระหวางสงครามโลก ครงท 2 ระหวางปพ.ศ. 2482-2488 และการเกดอคคภยในตลาดศรรายาถง 2 ครง ในปพ.ศ. 2472 และปพ.ศ. 2496

หลงสงครามโลกครงทสอง เกาะลนตากลบมามความรงเรองทางการคาอกครง การเขามาตงถนฐานของคนตางถนยงคงดาเนนตอไป ธรกจการประมงและการคาถานไมโกงกางเฟองฟ ในแตละเดอนจะมเรอประมงเขามาแวะพก และมเรอสาเภาหลายสบลาเขามาเทยบทาเพอรบซอถานไมโกงกาง เปลอกไมแสมสาหรบยอมใบเรอ และสนคาพนเมองไปยงเกาะปนงโดยใชเงนเหรยญมาเลเซยเปนสอกลางสาหรบแลกเปลยนสนคา สนคาสงออกททารายไดใหแกเกาะลนตา ไดแก มะพราวแหง ปลาแหง ปลาเคม กะป หฉลาม(ครบปลาฉลาม) เปลอกไมโกงกาง ชน นามนยาง รงนก ฯลฯ นอกจากนนยงมสนคานาเขาประเภทอปโภคบรโภคมาจากปนงโดยเฉพาะ

86

เครองใช เฟอรนเจอรประดบบานของชาวจนศรรายา การแลกเปลยนทางการคาดงกลาวสงผลใหยคนมความเจรญทางการประมงและการคาทางเรอ

ในชวงกอนหนาน วฒนธรรมดานการบนเทง ประเภทลเกปา มะโยง และเพลงรองแงง เปนมหรสพทสรางความบนเทงใหกบผคนทวอนดามน แตทมชอเสยงเปนทรจกและเปนศนยรวมความบนเทงของทกกลมชาตพนธบนเกาะลนตา คอรองแงง การรองราทาเพลงทมทวงทานองเพลงและทาราทผสมผสานระหวางตะวนออกกบตะวนตก แพรหลายในถนชวา-มลาย ผานมาเลเซยเขามายงเกาะลนตาพรอมกบนกเดนทางชาวมลาย แลวปรบเปลยนเนอเพลงเปนภาษาไทย คณะรองแงงชาวเกาะลนตาซงมนกแสดงและนกดนตรรวมกนทกกลมชาตพนธ เคยเดนทางไปแสดงถงกรงเทพมหานครและแสดงหนาพระทนง 2 ครง ครงแรกปพ.ศ. 2496 ครงท 2 ระหวางวนท 7-12 กรกฎาคม พ .ศ. 2498 รองแงงเรมหมดความนยมไปเมอราวงวฒนธรรม การบนเทงจากตางถนเขามาแทนทตรงกบยคทการประมงกาลงเฟองฟ ชวงเรอหยดจบปลา (ขางขน) ชาวประมงจากตางถนจะแวะขนมาเทยวดมกนและราวงกนอยางสนกสนาน ตลาดศรรายายามคาคนเตมไปดวยสสน

ยคซบเซาของเกาะลนตา ความซบเซาของเกาะลนตา เรมขนเมอมการตดถนนสายเพชรเกษมเชอมระหวางจงหวด

กระบกบจงหวดตรงประมาณปพ.ศ. 2490 หลายปตอมา มการทาถนนลาดยางหลายสาย เมอการสญจรทางบกสะดวกขนผคนเรมใชเสนทางคมนาคมทางบกในการเดนทางคาขายทาใหเสนทางการคาทางทะเลลดบทบาทลงไป ประกอบกบหลายปจจย สงผลใหความสาคญในฐานะเมองทาของเกาะลนตาหมดไป หนวยงานสาคญทางราชการ เชน ดานศลกากรกหมดบทบาทหนาทตองถกยกเลกไปโดยปรยาย เสนทางคมนาคมตดตอทสาคญชวงนมเรอเมลโดยสารและขนสงสนคาระหวางทาเรอบอมวงกบเกาะลนตา

หลงจากปพ.ศ. 2500 เปนตนมา นายกก กจคา ชาวจนในตลาดศรรายาเรมนาเครองปนไฟฟาเขาใชเปนรายแรกและเชอมโยงไปยงบานใกลเคยงกอนทไฟฟาของรฐบาลจะเปดใหบรการ

ในชวงนอาชพการประมงเพอทาปลาเคมไดพฒนาการมาถงยคสมยของการใชเรอยนตและอวนลาก อวนดา ชาวประมงจะนาเรอยนตออกตระเวนตามหาฝงปลาและใชอวนขนาดใหญลอมจบ เมอไดปลาจะแชนาแขง เทคนควธการเชนนทาใหสามารถเพมประสทธภาพในการจบปลาไดมากขนและเมอไดปลาเตมลาจะขนไปสงปลาเพอจาหนายตามแพปลาทตงอยตามเมองทาชายฝงเมองภเกต กนตง กระบ ระนอง เรอประมงจงยายจากเกาะลนตาไปขนฝงททาเรอกนตงในเวลาตอมา

87

ประมาณปพ.ศ. 2506-2507 พลตารวจโทเนน ชยสวสด (ปจจบนอาย 95 ป) ไดเกณฑอนธพาลจากเรอนจา จงหวดกระบ มาชวยทาถนนสายศรรายา ผานบานนาไปถงเจะหล และทาเขอนกน น าทะเลรมน าตลาดศรรายา ชวงนนชาวเกาะลนตาทาอาหารเลยงบางชวยทาถนนบางตามกาลง (เลศศกด กลวจตรรงส. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2554) ในปพ.ศ. 2508 เมอการคาถานไมโกงกางกบปนงและสงคโปรยกเลกไป ดานตรวจคนเขาเมองทตงขนบรเวณรมทะเลดานหนาและดานศลกากรกปดทาการลง

ในปพ.ศ. 2512 สมเดจพระศรนครรนทราบรมราชชนนไดเสดจไปเยยมราษฎรทอาเภอเกาะลนตาและทรงดารสใหทางอาเภอจดหาทดนสาหรบชาวเล ในปนนทางราชการไดจดตงโรงเรยนสาหรบเดกชาวเลโดยเฉพาะ ตอมาในปพ.ศ. 2516 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดเสดจมาอาเภอเกาะลนตาและมพระราชดารสใหพระราชทานกรรมสทธในทดนทชาวเลบานหวแหลมสด (บานสงกาอ) พกอาศยและทามาหากน และพระราชทานอนญาตใหชาวเลไดรบการยกเวนในการคดเลอกเขาเปนทหารเกณฑ ดงนน ในปพ.ศ. 2518 กระทรวงมหาดไทยจงอนมตใหทางอาเภอเกาะลนตาจดสรรทดนบรเวณอาวมาเละและอาวคลองปอ จานวน 350ไร ใหชาวเลตามกระแสพระราชดารส เพอแบงใหราษฎรชาวเลประมาณ 47 ครวเรอน ชาวเลบานหวแหลมจงมกรรมสทธ ในทดนประมาณครวเรอนละ5 ไร ตงแตนนเปนตนมา (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 26 )

เมอประมาณปพ.ศ. 2515 นายสนทร ออนหวานไดสรางโรงภาพยนตร “สนทรรามา” เพอความบนเทงของผคนบนเกาะลนตา หลงจากทเคยมหนงเรขายยากลางแปลงเขามาฉายบาง โรงภาพยนตรนเลกกจการไปประมาณปพ.ศ. 2522 เมอละครโทรทศนเขามาแทนทชาวบานเปลยนไปดโทรทศนภายในบานมากกวาออกมาเทยวในตลาด ประกอบกบอกหลายปจจยตลาดศรรายาเรมลดความคกคก ความรงเรองของเกาะลนตาคอย ๆ เขาสยคแหงความซบเซา ประมาณปพ.ศ. 2532 ทางราชการไดยกเลกใบอนญาตสมปทานตดไมโกงกางเพอเผาถาน ธรกจการคาถานไมโกงกางกบตางประเทศทเคยทารายไดใหกบประเทศและชาวเกาะลนตาจง ยตลง เรอสาเภาจนหยดกจการ ชาวเลและชาวมสลมทเคยมรายไดจากการรบจางตดไม เฝาเตาเผาถานและขนถานตางตกงานหมดอาชพตองเปลยนไปหากนทางทะเล ครอบครวทไมมเรอ ไมมเครองมอชาวจนหรอเถาแก จะลงทนใหเชาซอ แลวนากงหรอปลาทจบไดมาผอนจาย

ในปพ.ศ. 2533-2534 มการสรางสะพานคลองยางและทาเทยบเรอแพขนานยนต ผคนสามารถเดนทางไปเกาะลนตาใหญ ดวยการขบรถยนตขามฝงจากแผนดนใหญลงเรอแพไป เกาะลนตานอย และจากเกาะลนตานอยไปเกาะลนตาใหญได เสนทางคมนาคมไปเกาะลนตา จงเปลยนไป หมดยคเรอเมลตลาดศรรายายงซบเซาไปจากเดม โดยเฉพาะเมอมการยายทวาการอาเภอ เกาะลนตาจากตลาดศรรายาไปตงทบานหลงสอด ตาบลเกาะลนตานอย ปลายปพ.ศ. 2541 ดานหนาเกาะ

88

หมดความสาคญลงทงทางเศรษฐกจ การคา เมองทาและศนยกลางของราชการ อาชพทเคยหลากหลายในทองถนลดลง ผคนรนใหมพากนอพยพยายถนพาครอบครวไปอยทอน บางครอบครวทมฐานะทางการเงนดจะสงลกหลานไปเรยนหนงสอตางจงหวดและในกรงเทพมหานคร เมอจบออกไปรบราชการในตาแหนงสง ๆ หรอทางานในบรษทเอกชนทมนคง กจะไมกลบมาทางานในทองถน ชมชนศรรายาจงกลายเปนเมองเกาทรางผคนไปชวระยะหนง คงเหลอแตผสงอายและสภาพบานเรอนไมเกา ๆ ทยงคงรปแบบดงเดมมายาวนาน

การเปลยนแปลงทางดานสงคมและเศรษฐกจในทองถนมผลกระทบตอวถชวตของชาวเลอยางหลกเลยงไมได พวกเขาไมมอสระในการเรรอนยายถนทพกอาศย เพราะเกาะทกเกาะพนท ทกหนทกแหงตางมเจาของ ขณะเดยวกนหนสนผกพนกบนายทนทองถนชาวจน กเปนเครองผกมดไมไหเขาเรรอนและอพยพยายถนตอไปจงตงถนฐานถาวรบรเวณบานสงกาอ และบาน หวแหลมกลาง

สาหรบชาวไทยมสลมปจจบน นอกจากตงบานเรอนบรเวณชายฝงบานหวแหลมแค (ใกล) บานหวแหลมกลาง เรอยไปจนเกอบถงอาวสงกาอแลวยงกระจายกนอยรอบเกาะ ปจจบน นบเปนกลมชาตพนธทมประชากรมากทสดบนเกาะลนตา สวนบรเวณตลาดศรรายาม “ชาวไทยพทธ” ทเขาไปอยอาศยบนเกาะลนตาในฐานะขาราชการประจาอาเภอ เจาหนาทดานศลกากร ขาราชการคร หรอประกอบธรกจสวนตวแลวแตงงานตงถนฐานอยบนเกาะลนตาจนถงปจจบนไมมากนก สวนใหญจะยายไปอยทอน

ชมชนตลาดศรรายาเปนทอยอาศยของลกหลานชาวไทยเชอสายจนทสบทอดตอกนมาตงแตบรรพบรษ นอกนนเปนชาวไทยมสลมประมาณ 10 หลง สวนชาวไทยพทธอาศยปะปนกบครอบครวชาวจนจนแยกไมออก และมปฏสมพนธกบชมชนชาวไทยมสลมและชาวเล ซงอาศยอยในชมชนใกลเคยงตลอดมา

ยคแหงการทองเทยว

จงหวดกระบเรมเปดตวรบนกทองเทยวมาระยะหนง จนกระทงปพ.ศ. 2528 รฐบาลประกาศ อยางเปนทางการใหกระบเปนเมองทองเทยว ธรรมชาตทางทะเลและหาดทรายทสวยงามทางฟากตะวนตกของเกาะลนตาใหญเรมเปนทรจกของนกทองเทยว และมนายทนตางถนเรมเขามาซอทดน ในปพ.ศ. 2531 ชาวเกาะลนตาไดสรางบงกะโลชอ “ลนตาซเฮาส” ขนเปนเจาแรก หลงจากน น มโรงแรม บงกะโล สถานบรการ รานอาหาร ทยอยเปดตวจานวนมาก ชมชนขยายตวอยางรวดเรวราคาทดนสงขนและเปลยนมอจากผคนในทองถนไปยงนกเกงกาไร นกคาทดน และผประกอบการตางถน

89

การทองเทยวทาใหเศรษฐกจของเกาะลนตากลบฟนขนมาอกครง แตการทองเทยวกลบ ทาใหสองฟากเกาะแตกตางกน ฟากตะวนออกเปนทอยของชาวเกาะดงเดมซงมตลาดศรรายาเปนศนยกลางยงคงอตลกษณของความเปนชมชนเมองเกาทมผคนบานเรอนและบรรยากาศแบบดงเดม มนกทองเทยวผานเขามาชมบรรยากาศและใชบรการรานอาหารบาง ขณะทฟากตะวนตกของเกาะคกคกดวยแสง ส และความทนสมย โดยเฉพาะในฤดกาลทองเทยวระหวางเดอนตลาคม-เมษายน ทาใหเกดการอพยพแรงงานเขามาประกอบธรกจทเกยวของกบการทองเทยว เชน งานกอสราง งานประดบตกแตงอาคาร งานโรงแรม และบรษทนาเทยวฯลฯ ตอมา เกาะลนตา จงเปนหนงในพนททรฐประกาศเปนเขตเศรษฐกจพเศษ ซงจดตงโดยพระราชกฤษฎกา พ.ศ. 2546 และดาเนนการภายใตองคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางย งยน (องคการมหาชน)

ยคหลงคลนยกษสนาม

เกาะลนตาไดถงจดเปลยนครงใหญอกครงหนงเมอเกดแผนดนไหวใกลฝงสมาตรา ขนาดความรนแรง 9.0 รกเตอร ในวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 ทาใหเกดคลนยกษสนามเขาทาลาย หมเกาะและชายฝงอนดามนหลายแหง เกาะลนตาถกคลนยกษทาลายบรเวณชายฝงฟากตะวนตก บรเวณสถานททองเทยวหลายแหงและฝงตะวนออกเขตชมชนด งเดม เชน บานหวแหลมกลาง บานสงกาอ บานหวแหลมใกล และสะพานทาเทยบเรอในตลาดศรรายาพงทลาย

หลงจากเกดภยพบตคลนยกษสนามดงกลาว หลายหนวยงานท งภาครฐและเอกชน รวมทงองคกรจากตางประเทศไดใหความสนใจเขามาชวยเหลอและสนบสนนเพอพฒนาเกาะลนตา มทงโครงการเรงดวนเพอจดหาทพกอาศยและเครองมอทามาหากน และโครงการฟนฟระยะยาว มลนธชมชนไทเปนองคกรพฒนาเอกชน (NGO) องคกรหนงทใหความชวยเหลอโดยเขามาดาเนนงานตามโครงการฟนฟวถชวตด งเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยนของ เกาะลนตาภายใตการสนบสนนงบประมาณจากโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) รวมกบภาคในทองถนทงองคกรชมชน กลมศลปน เทศบาลตาบล องคการบรหารสวนตาบล และนกวชาการทองถน

ประโยชนทชาวเกาะลนตาไดรบจากการดาเนนงานตามโครงการดงกลาว นอกจากครอบครวทประสบภยสนามโดยตรง จะไดรบการชวยเหลอในการแกปญหาพนฐานอยางเรงดวนเรองทพกอาศย เรอและเครองมอหากน ตลอดจนจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนรเพอสงเสรมการอนรกษและฟนฟปาชายเลน ฟนฟอาชพด งเดม กระตนใหเกดสานกรกถนและสรางเครอขายชมชนเขมแขงแลว ยงสงเสรมใหมการฟนฟวถชวตและวฒนธรรมดงเดมของแตละกลมชาตพนธ โดยจดกจกรรมทเปดโอกาสใหชาวเกาะลนตาไดทบทวนถงสงทยงหลงเหลออย และสงทจะตอง

90

ทาเพออนรกษและสบทอดตอไป พพธภณฑชาวเกาะลนตาจงถกสรางขนตามเจตนารมณของ ชาวเกาะลนตา และคณะกรรมการทกฝาย เพอเปนศนยรวมของชาวเกาะลนตาทงสกลมชาตพนธ และเปนพนทจดแสดงวถชวตและวฒนธรรมด งเดม โดยใชอาคารทวาการอาเภอเกาในตลาด ศรรายา

ผลสบเนองจากการดาเนนการจดตงพพธภณฑทมคณคาทสดคอการไดคนพบเอกสารเกาของทางราชการอาเภอเกาะลนตาทมการจดบนทกไวในชวงหลงจากทเกาะลนตาไดรบการยกฐานะ เปนอาเภอโดยบงเอญขณะทรอเพดานเพอซอมแซมอาคารทวาการอาเภอหลงเกา เพอปรบเปลยนเปนอาคารพพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตาและทมคายงกวานนคอการทผวจยไดมโอกาสไดรวมดาเนนงานจดต งพพธภณฑในฐานะนกวชาการทองถน และมโอกาสไดรวบรวมภาพเกาของ ชาวเกาะลนตาทสามารถเลาเรองในอดตไดสบคนประวตศาสตรทองถน ซงเปนทมาของการตดสนใจทาวจยเรองน

ในทานองเดยวกนหอชาตพนธชาวเลและบานรองแงง ทสรางขนบนพนทชมชน บานสงกาอกมเปาหมายทจะอนรกษวฒนธรรมและวถชวตชาวเลตามโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยน เชนกน

พฒนาการของประวตศาสตรทองถนเกาะลนตาทบนทกไวขางตน บงบอกถงพลวตการเปลยนทเกดขนในชมชนเกาะลนตาซงมผคนหลากหลายชาตพนธอพยพจากตางถนเขามาอาศยอยรวมกนทามกลางความอดอยาก แรนแคน และความทกขยากจากโรคระบาด ภยธรรมชาต และภยจากสงครามโดยเฉพาะในชวงสงครามโลกทง 2 ครง ดงปรากฏในเอกสารของทางราชการในชวงเวลาหลงจากมการยกฐานะเปนอาเภอเกาะลนตาแลว เชน บนทกการประชมเรองทเจาหนาทออกตรวจการอาเภอ รศ.128-140 (พ.ศ.2452-2458) บนทกการประชม 2463-2480 สมดบญชรบจดหมาย คาสง รายงาน บญชคนพาลทตดทะเบยน และทะเบยนสบจบ ปรากฏหลกฐานวาปญหาทพบมาก มทงการลกเลกขโมยนอย การทะเลาะววาท จนถงการฆาฟนกนเพอแยงชงผลประโยชน นอกจากน น ยงตองเผชญกบปญหาการทาผดกฎหมาย เนองจากการเขาไปใชประโยชนจากทรพยากร ธรรมชาตในเขตหวงหาม การลกลอบเขาเมองของชาวตางชาตและการหลบหนคดความเขามาพกอาศยในชมชนของโจรผรายกสรางปญหาใหกบสงคมไมนอยเชนกน และแมปญหาทเขามาในยคทองเทยว และยคหลงภยพบตสนาม กสรางความวนวายโกลาหล ทเปนเหตผลกดนใหสมาชกในสงคมจาเปนตองสรางกระบวนการในการจดระเบยบทางสงคม และอาศยกฎหมายบานเมองเปนตวชวยปรบเปลยนและหลอหลอมใหทกกลมชาตพนธใชชวตรวมกนได ระยะหนง กอนทจะมเหตปจจยอนแทรกซอนขนมาใหตองแกปญหาตลอดมา สภาพความไรระเบยบดงกลาวสอดคลองกบทฤษฎไรระเบยบ หรอทฤษฏโกลาหล (chaos theory) ซงเปนทฤษฏ

91

ทางวทยาศาสตร ท ชยวฒน ถระพนธ (2542 : 115-143) นามาอธบายวาเปนสภาพและกระบวนการท ไรเสถยรภาพ (unstable) มความออนไหวสงมากและเปราะบางเมอมการกระทบเพยงเลกนอยในสาเหตเบองตน (initial condition) แตเมอเกดซ าบอย ๆ ทาใหระบบทดาเนนอยพฒนาการไปอยางไมเปนเสนตรง คดเคยว กวดแกวง เชอมโยงกนดงใยแมงมม ซบซอน ออนไหว และผนผวน บางครงถงกาวกระโดดฉบพลน ทาใหเกดภาวะทอยหางไกลจากสมดลและกาวเขาสภาวะเปลยนผาน (phase transition) ในชวงเวลาทไมแนนอนและชวงเวลานจะมความไรระเบยบดารงอยระดบหนง ขณะทสภาพเกาเสอมสลายระบบไดสรางสรรคสภาพใหมขนไดอกอยางเปนพลวต ซงระบบพลวต (โดยเฉพาะระบบชวต) ในโลกความจรงจะมเสถยรภาพเพยงชวคราวไมดารงอยนานเปนเพยงระยะผานเทานนโดยเฉพาะระบบสงคมมนษย ยงตองการรปแบบและระเบยบของการอยรวมกน ไมวาชาหรอเรวพวกเขาจะตองจดระเบยบใหมใหแกสงคมจนได แมการนาทฤษฎนมาใชในการอธบายปรากฏการณทางสงคมจะยงมขอถกเถยงกนอย แตกมนกวชาการหลายทานเหนวาสามารถนามาอธบายไดในระดบหนง เพราะเปนวธมองปรากฏการณอยางเชอมโยงเหตปจจย มององครวม เขาใจสวนประกอบและไมละเลยความบงเอญ ผวจยเหนวาทฤษฎนสามารถนามาอธบายสภาพไรระเบยบทเกดขนในชมชนเลก ๆ เชนเกาะลนตาในบางชวงเวลาทางประวตศาสตรได

นอกจากน น สถานการณความขดแยง ความกดดนและปญหาความไมลงตวในการใชชวตประจาวนรวมกนทเกดขนในชมชนเกาะลนตาทามกลางพลวตการปฏสมพนธในสงคมหลากหลายทโกลาหลไรระเบยบดงกลาว ยงสอดคลองกบ ทฤษฎความขดแยง (conflict theory) แบบวภาษวธ (dialectic) ของเฮเกล (Hegel) ซงฟอรสเตอร (Forster. 1999 : 131) นามาอธบายวา สงคมมนษยยอมไมหยดอยกบทแตจะมการเปลยนแปลงทเปนผลมาจากการปฏสมพนธทไมลงรอยกน หรอ มความเหนไมตรงกน เกดความขดแยง ความกดดน และการปฏเสธ สงผลใหเกดรปแบบการเปลยนแปลงทสมพนธกน 3 ดาน ดานหนงเปนสงทเกดขนใหม (thesis) อกดานหนงมการปฏเสธ (antithesis) และการตอสระหวาง 2 ดานทขดแยงกนนจะพฒนาไปสสงทเกดใหม (synthesis) และตอมากลายเปนขอเสนอใหม (thesis) ทกอใหเกดความขดแยง (antithesis) และนามาสการสรางสงใหม (synthesis) ตอไป

พนททางวฒนธรรมและศนยรวมชมชน พฒนาการของประวตศาสตรทองถนเกาะลนตาทเคลอนผานเรองราวและเหตการณตาง ๆ จากอดตสบเนองมาจนถงปจจบนดงทไดบนทกไวขางตน และกาลงเปลยนผานไปสอนาคต

92

เปนทมาของพลวตการปฏสมพนธและการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตาซงจะกลาวถงในบทตอไป โดยมพนททางวฒนธรรมและศนยรวมชมชนทเปนศนยกลางในการปฏสมพนธ ดงเชน

ตลาดศรรายา เปนทาเลทตงบานเรอนทพกอาศยของชาวจน ชาวมสลม ชาวไทย และเปนศนยกลางในการแลกเปลยนสนคาของชาวเกาะลนตา ท เชอมโยงกบบานหวแหลมใกล บานหวแหลมกลาง แหลงทพกอาศยของชาวมสลมและชาวเล บานหวแหลมสดหรอบานสงกาอ แหลงทพกอาศยของชาวเล บานทงหยเพง บานเจะหล และเกาะปอ แหลงทพกอาศยของชาวมสลม

ตลาดศรรายาและแหลงทพกอาศยดงกลาวมพนททางวฒนธรรมทหลากหลาย เชน ศาลเจาจน สเหรามสลม วดไทย และศาลบรรพบรษของชาวเล เปนศาสนสถาน ซงชาวเกาะลนตาใชเปนสถานทสาหรบประกอบพธกรรมตามความเชอทางศาสนาและประเพณของแตละกลมชาตพนธ อกทงยงเปนสถานทสาหรบเผยแพรและแลกเปลยนเรยนรวฒนธรรมซงกนและกน นอกจากนน ยงมโรงเรยน สถานศกษาทนาพาใหลกหลานชาวเกาะลนตาไดปฏสมพนธกน มโรงภาพยนตร แหลงบนเทงรวมกน และมศาลกรมหลวงชมพร สาหรบเปนทเคารพ สกการะของชาวเกาะลนตา

ศาลเจาสามตองออง เปนศาลเจาในศาสนาพทธนกายมหายาน เปนศนยรวมของชาวจน ทเขามาตงถนฐานบรเวณตลาดศรรายา สรางบนทดนของตระกลไหวพรบ ประมาณ 65 ปขนไป มพระสามตองออง เปนพระกมสน1 ชาวจน ชอนายฮองเสยนามาจากปนงประมาณ 60 ปทแลว ในงานกนเจ จะมการนา “กมสน” มาลางโดยลกหลานทกนเจจะอมลยไฟเพอชาระใหสะอาดและขลงยงขน ชาวบานเชอวาศกดสทธเนองจากในอดตเคยปรากฏเหตการณทนาสนใจหลายครง ดงทเลากนวา สมยทโรคอหวาตระบาด แขกปาทาน คนหนงออกไปทาธระนอกบานไดยนเสยงผอยใกล ๆ แตเขาตลาดไมไดเพราะมทหารจนถอดาบเตมไปหมด เชอวาเปนพระจนจากศาลเจาสามตองออง และในชวงทไฟไหมตลาดศรรายา เกดเหตการณปฏหารยอกครง เมอไฟลกลามใกลจะถงศาลเจาสามตองอองลมพดเปลวไฟหวนกลบไปและชาวบานชวยดบไปไดสาเรจ โดยปรกตจะทาพธไหวพระเฉพาะชาวไทยเชอสายจนในตลาดศรรายา แตในชวงทมประเพณกนเจจะมชาวไทยพทธและชาวไทยเชอสายจน ทงในตลาดศรรายา จากตวจงหวดและพนทใกลเคยงมารวมพธ(กวนย ตลารกษ. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2549) เคยมกรณทพระจนเขาทรงชาวมสลมในชวงทผวจยอยในเหตการณดวย ในครงนนเดกหนมมสลมคนหนงถกพระจนเขาทรงขณะกาลงนอนเฝาเรอทบานหวแหลม เจาตวรบขบรถมอเตอรไซดตรงไปทโรงพระจน เพอนทนงซอนมาดวยเลาวาระหวางทางรถวงดวยความเรวสงจนกระทงลอยขามสะพานไม ชาวจนทดแลศาลเจารบวงไปเปดประตศาลเจาสามตองออง ตฆองบอกกลาว

1 รปจาลองของพระหรอสงศกดสทธของชาวจน

93

ใหสมาชกชาวจนในตลาดศรรายามาจดธปเทยนไหวตอนรบ พระในรางทรงเขยนกระดาษยนต เปนอกษรภาษาจนแจกใหสมาชกทไปเยยม พอแมของรางทรงยนยนวาปกตลกชายเขยนภาษาจนไมเปน

สเหราศรรายา ตงอยทางทศเหนอของตลาดศรรายาสรางขนกอนวดเกาะลนตา ในอดต เปนศนยรวมของชาวมสลมตลาดศรรายาและหมบานใกลเคยง รวมทงมสลมบานเกาะปอกนงเรอมาทาพธทนดวย ดงท สทธ หาญทะเล(สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2549) ชาวไทยมสลมบานเกาะปอ เลาวา“ตอนเดก ๆ อาย 8-9 ป ชาวเกาะปอเดนทางมาทามาหยง (ละหมาด) ทสเหราศรรายา”

วดเกาะลนตา เดมมการจดตงสานกสงฆขนทอาเภอเกาะลนตากอน ตอมาในปพ.ศ. 2474 คณะขาราชการและพอคาประชาชนชาวไทยพทธและชาวจนตลาดศรรายา จงไดรวมกนสรางวด เกาะลนตาขน เพอเปนสถานทสาหรบทาบญใหทาน เจาคณะจงหวดจงจดสงพระภกษมาจาพรรษา 4 รป ในปพ.ศ. 2475 มการจดหารายไดบารงวดและแตงตงกรรมการดแลการเงน ตอมา นายฮองเสย (ลกชายคนโตของนายเองฮอ) ซงไปมครอบครวทปนงกบภรรยาชาวจนกลบมาบวชทวดเกาะลนตา ไดสรางกฏถวายวดหลงหนงและเปนผทมบทบาทในการทานบารงวดเกาะลนตาตลอดมา

สวนชาวเลและชาวมสลมบางคนกมสวนรวมเปนแรงงานในการตดไมและเปนชางกอสรางวดดวย ในวนพระและวนสาคญทางศาสนาพทธจะมชาวไทย ชาวจนและชาวเล มารวมทาบญกนทวดเกาะลนตาเปนประจา สวนชาวมสลมไมไดเขารวมเนองจากมขอจากดทางศาสนา ลกผชาย ชาวจนและชาวไทย เมอถงวยอนสมควรกจะใหบวชพระ ปจจบนเจาอาวาสทวดเกาะลนตาเปนลกหลานชาวจนทเขามาบวชทวด ศาลโตะอาโฆะเบอราตย โตะอาโฆะเบอราตย มสญลกษณเปนง เปนศาลบรรพบรษประจาบานหวแหลมกลาง เดมเปนจอมปลวกและมงตวใหญเลอยมาขดตวเปนประจาตอมาชาวบานหวแหลมทงชาวเล ชาวจนและชาวมสลม ไดรวมใจกนสรางศาลใหเปนทพานกและทก ๆ เดอน 7 กอนทานา ชาวบานทมสวนมนาจะรวมกนจดงานฉลอง แตปจจบนนบถอกนในกลมชาวเลเทานน(เลก อสาห. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551)

ศาลกรมหลวงชมพรเขตอดมศกด ชาวเกาะลนตาผกพนกบกรมหลวงชมพรฯ มาตงแตพระองคทานเสดจมาเกาะลนตา ตอมา

ในงานคดเลอกทหาร ซงจดขนในเดอนเมษายนของทกป จะมการบนบานไมใหฝนตกโดยจดธป 3 ดอก อธษฐานแลวปกรมเขอน ปรากฏวาบนบานแลวฝนหยดทกครง ตดตอกนหลายปจงจดตงศาลขนโดยขาราชการชาวเกาะลนตา และชาวประมงทมาแวะพกรวมกนบรจาคเงนสรางศาล และจะทาพธบวงสรวงปละ 2 ครง คอ วนท 19 พฤษภาคม ซงตรงกบวนสนพระชนม และวนท 19 ธนวาคม วนเฉลมพระเกยรต การบวงสรวงจะใชดอกกหลาบสแดง ดอกมะลคลองมอ ผาคลองคอ หามถวายเนอสตว ศาลกรมหลวงชมพรฯ จงเปนศนยรวมความเชอทชาวลนตาเคารพศรทธา

94

โรงเรยน โรงเรยนประชาบาลของรฐหลงแรกบนเกาะลนตาสรางขนทบานบอแหน ซงเปนแหลงทามาหากนของชาวเกาะลนตาในยคนน หลงจากเกาะลนตาไดรบการยกฐานะเปนอาเภอแลว โรงเรยนเปดสอนตงแต ป.1–ป. 4 โดยมครบญนตย (บาวนย) ครมาตาบ เปนครสอนรนแรก ๆ จงเปนโอกาสทเดกทกกลมชาตพนธไดเรยนหนงสอรวมกน แตเนองจากชาวเลมปญหาเรองภาษาและวฒนธรรมทแตกตางจากกลมอนมาก จงไมกลาใหลกเขาไปเรยน ในชวงแรกถงกบพาลกหนไปอยทเกาะอนแตระยะหลงเขาไปเรยนรวมกนบางแตพอแมจะไปนงเฝาดลก ๆ อยตามใตตนไม ตอมาโรงเรยนบอแหนยายไปตงทบานศาลาดาน เมอชมชนศรรายากลายเปนตลาดศนยกลางการแลกเปลยนสนคาและศนยราชการ ประมาณปพ.ศ. 2466 มการสรางโรงเรยนประชาบาลหลงแรกบรเวณทตงศาลกรมหลวงชมพรปจจบน ตอมายายไปสรางทวดเกาะลนตา ในอดตเดกมสลมจากเกาะปอกนงเรอมาเรยนทโรงเรยนวดเกาะลนตา จนกระทงเมอประมาณ 40 ปทแลว ทางราชการใหสรางโรงเรยนขนทบานเกาะปอและสรางโรงเรยนบานหวแหลมกลางสาหรบเดกชาวเล เปนศาลาหลงคามงจาก ฝาทาดวยไมไผขดแตะเมออาคารผพงจงยายเอกสารและเดกไปเรยนทโรงเรยนวดเกาะลนตา หลงจากนนจงเปดโรงเรยนสาหรบเดกชาวเลอกแหงทบานสงกาอ(หวแหลมสด) แตเดกชาวเลบานหวแหลมกลางจะเขาเรยนทโรงเรยนวดเกาะลนตารวมกบเดกชาวจน มสลม และไทยในตลาดศรรายา ชาวมสลมบางคนทบานอยไกลจากโรงเรยนตองมาอาศยอยบานคนจนในตลาดศรรายา เปนโอกาสใหผใหญสนทสนมกนและเดก ๆ มโอกาสเรยนรวฒนธรรมซงกนและกนอยางใกลชด ปจจบนมโรงเรยน “ลนตาประชาอทศ” ซงเปดสอนในระดบมธยมศกษา สวนใหญเปนเดกมสลม มเดกชาวเลและชาวจนไมมากนก เนองจากเมอจบชนประถมศกษาเดกชาวเลจะออกไปทางาน สวนลกหลานคนจนจะสงไปเรยนใน ตวจงหวดหรอในกรงเทพ เดกมสลมบางสวนเขาเรยนในโรงเรยนปอเนาะซงสอนทงวชาสามญและศาสนาอสลาม

โรงภาพยนตร ในอดตโรงภาพยนตรเปนสถานทหนงทเปนศนยรวมของทกกลมชาตพนธ ทอาศยอยบนเกาะลนตา เรมจากมหนงเรขายยาแบบหนงกลางแปลงฉายในทโลงไมกนฝาเปดใหดฟรและหยดขายยาเปนชวง ๆ ตอมาประมาณปพ.ศ. 2515 นายสนทร ออนหวานไดเชาทสรางโรงภาพยนตร “สนทรรามา” เพอเปดใหบรการ มลกษณะเปนอาคารชนเดยว ฝาและหลงคามงดวยสงกะส เกาอทาดวยแผนไมกระดานเปนแถวยาวไมมพนกพง รองรบผชมไดประมาณ 200 ทนงเฉลยแลวม ผเขาชมวนละประมาณ 70-80 คน เชาหนงมาจากหวยยอด ตรง ทงสง หาดใหญ ไมไดฉายทกวน กอนฉายเรองใดจะปดโปสเตอรหนงเพอโฆษณาลวงหนาประมาณ 1 อาทตย ฟลมหนงจะฝากมากบเรอเมล เมอเรอเมลถงเกาะจงประกาศวาวนนจะฉายเรองอะไร เมอถงเวลาใกลฉายจะเปดเพลงมารชกระจายเสยงไปทวตลาดศรรายาและบรเวณใกลเคยง เรองทไดรบความนยมมาก จะฉาย 2 รอบ เชน เรอง

95

สะพานรกสารสนฯลฯ โรงภาพยนตรหลงนปดบรการอยางถาวร ประมาณปพ.ศ. 2522 หลงจากโทรทศนชอง 7 ส และชองอน ๆ แพรภาพไดทวประเทศ ชาวบานนยมดละครโทรทศนมากกวา โดยเฉพาะในชวงทถายทอดละครเรอง“ดาวพระศกร” ชาวเลจากบานสงกาอจะนงเรอมาดโทรทศนบานชาวจนในตลาดศรรายาทกคน จนกระทงคนหนงเรอถกพายซดจมน าเสยชวตไปหลายคน (วารนทร กลสถาพร. สมภาษณ : 9 พฤษภาคม 2550) ตอมา รานคาชาวจนในชมชนบานสงกาอไดตดตงโทรทศนไวเครองหนงโดยใชไฟจากแบตเตอรและขายขนมหนาราน ชาวเลจงไมตองเดนทางเขามาในตลาดศรรายา ปจจบนเมอไฟฟาเขาถง ชมชนชาวเลบานหวแหลมและบานสงกาอตางมโทรทศนกนทกครวเรอน บรรยากาศการดหนงรวมกนในโรงภาพยนตรและการดโทรทศนรวมกนตามบานชาวจนตามรานคาในชมชนจงหมดไป

สมาคมชาวเกาะลนตา เปนอาคารไม 2 ชนเกา ๆ ตงอยปากทางเขาตลาดศรรายา ภายในมโตะสนกเกอร 4 โตะ ผทเขาไปเลนจะตองเสยคาใชจายใหเจาของสถานทซงเปนชาวจน สมาคม ชาวเกาะลนตาเปนสถานทหนงทผชายชาวเกาะลนตาทอาศยบรเวณใกลเคยงทงวยรนและผใหญ ชาวจน ชาวมสลม และชาวไทย นยมไปรวมเลนสนกเกอร มวยรนชาวเลไปรวมบาง แตผใหญชาวเลบางคนบอกวาไมไปเพราะเลนไมเปนไปหาปลาดกวา บางคนชอบรวมแขงขนฟตบอลมากกวา

สะพานสามแสน เปนสะพานทาเทยบเรอโดยสารและขนสงสนคาจากแผนดนใหญมายงเกาะลนตา เดมเปนสะพานไม สรางขนดวยงบประมาณของทางราชการ 3 แสนบาท ซงนบวาสงมากในขณะนน ชาวบานจงเรยกกนวา “สะพานสามแสน” ตอมาเมอสะพานชารด จงสรางขนใหมเปนสะพานคอนกรต ในอดตชาวเกาะลนตาทกหมบานทตองการเดนทางไปแผนดนใหญตองมาลงเรอเมลโดยสารทน เพยงทเดยว พนทแหงน จงเปนทพบปะของชาวเกาะทกกลมชาตพนธ ขาราชการบางคนทไมตงใจทางาน หรอถกลงโทษใหยายมาทางานทน จะตงความหวงไวททาเรอซงอยตรงขามกบอาคารทวาการอาเภอ เพอรอเรอเมลเทยวสดทายซงจะเขามาจอดเทยบทาประมาณ 15.30 นาฬกา หากวนใดไมมขาราชการผใหญหรอผบงคบบญชาเดนทางมากบเรอเพอตรวจเยยม วนนนกจะเลกงานกลบไปพกผอนได นอกจากนน ชาวบานใกลเคยงจะนาอาหารมานงกนกนในตอนเยนบาง นงดมเหลาหรอตกปลาทามกลางแสงจนทรบาง เปนทนดพบของหนมสาวบาง ปจจบนเมอเรอเมลหยดใหบรการ เนองจากมแพขนานยนตสาหรบเดนทางตดตอระหวางเกาะลนตากบแผนดนใหญมเพยงเรอหาปลา เรอหางยาวทบรการนกทองเทยวหรอเรอของชาวบานเทานนทยงคงใชบรการทาเรอ สะพานแหงนจงลดบทบาทลง เมอเกดเหตการณ สนาม ไดถกคลนซดชวงกลางสะพานพงทลายลง เหลอแตปลายสะพานซงเปนทาเทยบเรอและเชงสะพาน แตหลงจากนนคลนกออนกาลงลงชวยใหบานเรอนในตลาดศรรายารอดพนจากการถกทาลาย ปจจบนสะพานน

96

ไดปรบปรงใหกลบสสภาพเดมแลว และเปนจดชมววแหงหนงของนกทองเทยวทเดนทางไปเมองเกาของเกาะลนตา หรอ “Lanta Old Town” เพอชมทวทศน และบรรยากาศดานหลง ของบานยาวศรรายา

ตลาดนด พนทแลกเปลยนสนคาทเรยกวา “ตลาดศรรายา” เดมจะเปนหองแถวรานคาของ ชาวจน สวนชาวเลและมสลมจะเดนเทาจากหมบานออกมาซอขายแลกเปลยนสนคากนตามรมถนนหรอแวะขายตามบานคน เพงมการกาหนดพนทเปนตลาดนดวนอาทตยบรเวณดานหนาสะพานสามแสน และหนาอาคารทวาการอาเภอเกาะลนตาเกา ซงปจจบนปรบปรงเปนพพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตา เพอเปนศนยกลางแลกเปลยนชอขายสนคาเมอประมาณ 10 ป ทผานมา ปจจบนวนอาทตยจงเปนวนทชาวเกาะลนตามโอกาสออกมาซอขายสนคาและปฏสมพนธกนทตลาดนดวนอาทตย โรงพยาบาลเกาะลนตา หลงจากยกฐานะเปนอาเภอแลว ในปพ.ศ. 2480 ทางราชการไดสรางอาคารสาธารณสข เพอดแลดานสขภาพแกสมาชกทกกลมชาตพนธ ตอมาเปลยนชอเปนอนามยประจาตาบล จนกระทงประมาณปพ.ศ. 2531 มการสรางโรงพยาบาลประจาอาเภอขนใกลกบชมชนชาวเลบานหวแหลมกลาง หากเจบปวยไมหนกมากสมาชกทกกลมจะเขาไปรกษาพยาบาลทโรงพยาบาลเกาะลนตา แตหากอาการหนกทางโรงพยาบาลจะสงตวตอไปยงตวจงหวดกระบ ในชวงแรก ๆ ชาวเลยงคงรกษากบโตะหมอ หากมผ ปวยอาการหนกจาเปนตองสงตวไปโรงพยาบาลญาตพนองจะตดตามไปเกอบท งชมชนเพราะเกรงวาคนไขจะไมปลอดภย เชนเดยวกบทเคยตามไปนงเฝาลกหลานทโรงเรยน แตปจจบนสามารถเขาใจภาษาไทยไดดขน เขาไปใชบรการในโรงพยาบาลอาเภอเกาะลนตา และโรงพยาบาล ในตวเมองกระบ มากขน บางคนไปรกษาในโรงพยาบาลสงขลานครนทร จงหวดสงขลากม

พพธภณฑชาวเกาะลนตา ตงอยตรงขามกบสะพานสามแสน เปนอาคารทวาการอาเภอเกาะลนตาหลงเกาทไดรบการปรบปรงใหเปนอาคารพพธภณฑ ในชวงปพ.ศ. 2548-2549 โดยมวตถประสงคทจะใหเปนแหลงรวบรวม อนรกษ และเผยแพรประวตศาสตรชาตพนธและวถชวต ของชมชนชาวเกาะลนตา อกทงตองการใหเปน “พนททางสงคม” ทจะแสดงถง “ตวตน” หรอ อตลกษณ (identity) ของชาวเกาะลนตา ตามเปาหมายประการหนงทตองการสรางเครอขาย ความเปนชมชน “คนเกาะเดยวกน” (Lanta Islanders) ของโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตาหลงเหตการณสนามภายใตการสนบสนนงบประมาณจากโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต และการดาเนนงานของมลนธชมชนไทรวมกบภาคในทองถน ทงองคกรชมชน กลมศลปน เทศบาลตาบล องคการบรหารสวนตาบล และนกวชาการทองถน บานรองแงง และหอชาตพนธชาวเล เปนอกสถานทหนงทสรางขนหลงเหตการณสนาม ตามโครงการฟนฟวถชวตด งเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตา เพอเปนแหลงรวบรวมองคความร ภมปญญาทองถน ขอมลของชมชน ทสะสมมาต งแตอดต

97

เปนสถานทแลกเปลยนเรยนรและถายทอดมรดกทางวฒนธรรมของชมชนชาวเลใหเยาวชน รนหลงไดเรยนรและสบสานตอไป เปนตวกลางเชอมความสมพนธของคนในชมชนและ นอกชมชนและเปนพนททแสดงออกถงความสมพนธระหวางวฒนธรรมและวถชวตของชาวเล ลกษณะการใชพนทจงใกลเคยงกบวถชวตแบบดงเดม คอสรางทชมชนบานสงกาอบนพนทจรง ทอาศยอยรวมกบธรรมชาต ประกอบดวยศาลโตะกาหมาด หอชาตพนธชาวเล อาคารแสดงและเรยนรศลปะรองแงง อาคารทพกรบรอง อาคารตดตอสอบถามขายของทระลก และหองนาหองสวม ประวตเครอญาตสายตระกลตาง ๆ ของชาวเกาะลนตา

จากเรองราวการอพยพโยกยายและการต งถนฐานของกลมชาตพนธชาวเกาะลนตา ตามประวตศาสตรทองถนทกลาวถงในยคแรก ๆ สวนใหญสบเนองจากการอพยพหลบภย เขามาพกอาศย เชน ชาวเลบางกลมหนจากการถกโจรสลดจบตว หนจากการถกเกณฑไปเปนทหารสรบทเมองมะละกา ชาวจนหนภยสงครามจากประเทศจนแผนดนใหญผานปนงเขามายงเกาะลนตา ชาวมสลมหนการเกณฑทหาร ตารวจในชวงทมภยสงครามและหนการจายคารชชปการจากคาบสมทรทางตอนลางขนมา ชาวเกาะลนตาจงสบทอดลกษณะรวมของผทรกอสรภาพ ซงเปนพนฐานในการอยรวมกน และแมแตละกลมชาตพนธจะทยอยกนเขามาตงถนฐานในชวงระยะเวลาทแตกตางกน แตเมอจาเปนตองรวมมอกนทามาหากนพ งพาอาศยกนและรวมพลงเพอตอส กบสภาพแวดลอมทกนดารในยคบกเบกดงกลาวผลกดนใหตองมการปฏสมพนธพบปะพดคย ขอความชวยเหลอ แบงปนทกขสขกน สงผลใหเกดความใกลชดสนทสนมชอบพอกนระหวางสมาชกตางเพศ และตองการสรางปฏสมพนธทางเครอญาต จงมการแตงงานผสมผสาน ทงในระหวางสมาชกกลมเดยวกนและตางกลมชาตพนธ ในบทนจงกลาวถงประวตเครอญาตและตวอยางแผนผงเครอญาตสายตระกลตาง ๆ บนเกาะลนตา ซงมสวนสมพนธกบพลวตการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา ดงเชน

สายตระกลชาวเล ชาวเลกลม “โอรงลอนตา” เปนคนพนถนดงเดมทอาศยแถบเกาะลนตาและเกาะจามานานนบพนป แตยากทจะระบสายตระกล คงมแตชาวเลอรกลาโวยทอพยพเขามาผสมผสานในชวง 500 ปมาแลว ซงพอจะสบสายตระกลได กลมชาตพนธชาวเลอรกลาโวยทอพยพเรรอนเขามาพกอาศยบรเวณชายฝงทะเลเกาะลนตา สวนใหญอพยพหนภยจากเมองมะละกามาอยแถบชายฝงทะเลไทรบรเมอประมาณ 500 ปกอน แลวเคลอนยายขนมาบรเวณพนทชายฝงตอนบนของนานนาอนดามนจนถงบรเวณเกาะลนตา ซงในอดตเคยเปนศนยรวมทเปรยบเสมอนเมองหลวง ของชาวเลอรกลาโวย ดวยวถชวตในอดตทมลกษณะสงคมแบบชนเผาเรรอน อาศยเรอเปนบานเกด เรอนนอน เปนเครองมอหากนและเปนเรอนตาย กระจายกนอยเปนกลม ๆ กลมครอบครวและเครอ

98

ญาตเดยวกน (kinship) จะอาศยอยรวมกน กลมเครอญาตหลาย ๆ กลม ทมสายสมพนธใกลชดกน มการแตงงานขามกลมกน จะเปนกลมสายเลอดเดยวกน (lineage) กลมสายเลอดเดยวกนหลาย ๆ กลมทมภาษาและวฒนธรรมรวมกน เรยกตนเองวา “อรกลาโวย” เหมอนกน มสายสมพนธเชอมโยงเปนเผาพนธเดยวกน (tribal) ประชากรชาวเลอรกลาโวยทอพยพเขามาในชวงแรก ๆ มไมมากนก จงมการแตงงานทงในกลมเครอญาตเดยวกนและแตงงานขามกลมในสายโลหตเดยวกนหรอเผาพนธเดยวกน หลงจากทชาวมสลมและชาวจนเขามาพกอาศยมการสรางปฏสมพนธดวยการแตงงานกบผหญงชาวเล จงยงคงมลกหลานชาวจนชมชนศรรายาทมเชอสายชาวเลอยบาง ตอมาเมอมการ ตงถนฐานคอนขางถาวร ชาวเลกลมทตงถนฐานบนเกาะลนตานบเปนกลมเครอญาตเดยวกน กลาวกนวานามสกลทชาวเลใชกนอยในปจจบนไดรบพระราชทานจากสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน กลมเครอญาตทพกอาศยในแหลงเดยวกนจะใชนามสกลเดยวกนทงหมด เชน ชาวเลบรเวณบานหวแหลม (หวแหลมกลาง และหวแหลมสด หรอบานสงกาอ)ใชนามสกล “ทะเลลก” ชาวเลบานศาลาดานใชนามสกล “ชางน า” ดวยเหตน นอกจากนามสกลจะแสดงถงความเปนกลมเครอญาตเดยวกนแลว ยงบงบอกถงถนทอยอาศยของชาวเลแตละกลม ในยคสมยนนดวย แตตอมาเมอมการแตงงานขามกลมกบชาวเลตางถน ชาวมสลม ชาวจน และชาวไทย จงมนามสกลอนเขาไปปะปนบาง เชน ประมงกจ ชางน า หาญทะเล ทงใหญ เกตเนตร และสวรรณกล โดยเฉพาะชวงทธรกจทองเทยวเขาไปชาวเลตดตอสมพนธกบคนภายนอกมากขน หนมสาวชาวเลบนเกาะลนตาแตงงานขามกลมชาตพนธมากขน ผชายจากกลมชาตพนธอนทแตงงานกบสาวชาวเลบางคนใชนามสกลของผหญงเพอใชสทธในการไมตองเขารบการคดเลอกเปนทหารเกณฑ สายตระกลชาวมสลม เปนกลมชาตพนธทมประชากรมากทสดบนเกาะลนตา มตระกลใหญ ๆ หลายตระกล เชน ตระกลหวงผล แสวงผล บหงา หาหวา พยายาม กกใหญ ปราบเภท ขยนการ สตยจตร เกอกล ขยนการ สภาพ หวงสบ ออนนวล บตรสมน สนโต กสคณ มาลาศร ไทรบร ละง ชนะศร ตนวชา ปาไหน อบดลหลา ฯลฯ แตละสายตระกลมประวตการอพยพเขามาตงถนฐานทแตกตางกน จากคาบอกเลา สวนใหญจะอพยพหนภยสงครามและการสรบในชวงทเมองไทรบรเกดความวนวายตอเนองจากการสรบกบพวกบกส การแทรกแซงขององกฤษ และเปนกบฏตอสยามซงทงสองฝายจะตองเกณฑกาลงประชาชนไปเปนทหารสรบกน ในชวงนนประชาชนซงสวนใหญเปนกลมมลาย-สยาม จงอพยพหนการถกเกณฑทหารจาก ไทรบร ปะลศ กะบงปะส และสตลเขามาในเขตพนทชายฝงตอนบนหลายจงหวด รวมทงบนเกาะลนตาดวย ในเวลาตอมาสมาชกในสายตระกลชาวไทยมสลมเหลานมการแตงงานขามสายตระกลกน จนกระทงสามารถนบญาตกนไดเกอบทงเกาะ แตกมบางทแตงงานกบชาวจนและชาวเล ปจจบนชาวไทยมสลมตางกระจายกนอยบนเกาะลนตาใหญ ลนตานอย เกาะกลาง และทอน ๆ ดงเชน

99

สายตระกลไทรบร ใชนามสกล “ไทรบร” ด งเดมเปนสายตระกลชาวสยามหรอชาวไทย ทไปเปนเจาเมองไทรบรแลวแตงงานกบชาวมลายเปลยนเปนมสลมนบถอศาสนาอสลาม เมอเกดการสรบในไทรบรจงอพยพเขามาตงถนฐานทเกาะลนตา ตระกลนจงสบเชอสายมาจากเจาเมองไทรบร สายตระกล “ละง” “ชนะศร” และ “ตนวชา” หนมาจากสตลเพราะถกบงคบใหจาย คาภาษรชชปการหากไมจายจะถกเกณฑใหไปขดดนสรางถนนสาย “ทะเลสองหอง” เพอรบเสดจรชกาลท 6 นายหล และนายสมน สองคนพนอง ตระกล “ละง” อาศยเรอเดนทางขนมาถงกระบ นายหลขนไปอาศยททงมะพราว (ปจจบนอยในตาบลคลองพน) สวนนายสมนนองชายขนทบานโละใหญ ตาบล เกาะลนตานอย “ตระกลชนะศร” และ “ตนวชา” อพยพมาอยบนเกาะลนตาใหญ สายตระกล “ปาไหน” ลกหลานเลาสบตอกนมาวา เปนชอเมองทบรรพบรษหนมา และนาจะมสายสมพนธกบราชวงศบรไน หรอเมองใดเมองหนงในบรไน เขาใจวาถนฐานเดมคอ เมองปาไน บนเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย ตนตระกล “ปาไหน” คอตนกหงะและตนกเต สองพนองทเกดจากภรรยาหลวง ซงถกพนองตางมารดาแยงชงอานาจและตามลาเพอฆาลางตระกล จาเปนตองอพยพหนโดยอาศยเรอขนาดใหญหลายลาบรรทกทรพยสมบตและบรวารประมาณ 40 ครอบครว ผานเขามาทางฝงตะวนตกของแหลมมลาย ครงแรกเขาไปอาศยบนเกาะลงกาวแตยงถกตามลา บางกลมจงหนขนไปอยไทรบร ทเหลออาศยเรอหนตอเขามาในนานน าอนดามนเขตประเทศไทยจนถงเกาะลนตา ครงแรกตงถนฐานทเกาะบายาย (บานทงครก) ตอมาจง แยกยายกระจายกนอยบนเกาะลนตาและเกาะตาง ๆ บรเวณใกลเคยง เรอลานนผพงไปนานแลว สวนทรพยสมบตทขนมาแบงปนกนในกลมญาตพนอง ทหลงเหลอเปนหลกฐานมอยไมกชน เชน ปนใหญทเคยใชในพธแตงงาน หบเหลก เครองประดบทองคา และตราประทบ หลงจากตงถนฐานทามาหากนแลวลกชายของตนกหงะ คอตนกเกบไดทาความดความชอบโดยการบรจาคทดนสรางโรงเรยน สรางมสยดและชวยเหลอสงคมจนไดรบบรรดาศกดเปน “ขนอารบารงกจ” สายตระกลนจะมคานาหนาชอวา “โตะก” (ตนก หรอตวนก ) เมอโตะกแตงงานและมลกจะมคานาหนาชอวา “เจะ” ปจจบนลกหลานสวนใหญตงถนฐานบนเกาะลนตานอย และกระจายกนอยบนเกาะลนตาใหญและเกาะอน ๆ บาง ชาวมสลมอกสายตระกลหนง บรรพบรษชอนายมหลา อบดลหลา อบดลมตตาเดฟ เปนชาวปากสถานในบงคบองกฤษ เชอสายแขกปาทานเดนทางจากปนงมาอยทอาเภอกนตง มเรอสาเภาแลนใบรบซอควายจากกนตงไปขายทปนง ขากลบซอผาจากปนงมาขายทกนตง ตอมารจกกบนายโฮเฆ ชาวจนบนเกาะลนตา จงชวนมาอยทเกาะลนตาพรอมกบภรรยาชอนางนง ซงเปนคนไทยมสลม เมอมาอยใหม ๆ เปดรานขายผาทตลาดศรรายา ตดกบบานนายโฮเฆ ใกลศาลเจาจน ตอมา นายโฮเฆ ชวยสรางบานใหหลงหนงอยบรเวณรมน า ปจจบนนางเพญจนทร (บบฮาบดะ) ซงเปนลกสาวและหลาน ๆ อาศยอย

100

นอกจากนน ยงมโตะหยเพง โจรทมประวตพวพนกบการเมอง จากคาบอกเลามทมาสองสาย สายหนงวาเปนสายลบทถกสงมาจากไทรบรและเปนผสงลกนองไปฆาหลวงเทพเสนาเจาเมองกระบ อกสายหนงวาเปนชาวสยามจากกรงเทพ ชอ “เพง” นบถอศาสนาพทธ หลบหนภยมาตงคายซองสมสมครพรรคพวกบนเกาะลนตาใหญบรเวณทปจจบนเรยกกนวา “ทงหยเพง” และมสายสมพนธกบโจรองยจากเกาะภเกตทหลบหนมาพกอาศยอยดวย หลงจากแตงงานกบ สาวมสลมชาวเกาะลนตาจงเปลยนมานบถอศาสนาอสลาม ตอมากลบตวกลบใจมาสนใจดานศาสนาและเดนทางไปแสวงบญทนครเมกกะจนไดเปน “โตะหยเพง” อกสายตระกลหนง บรรพบรษ คอ ขนสมทร ณ พทลง เปนโจรผมวชาทางไสยศาสตรและคาถาอาคมแกรงกลา อยยงคงกะพน ฟนไมเขายงไมออก หนจากพทลงไปอยภเกตแลวยายมาอย ราหมาด บรเวณทเรยกวา “บานขนสมทร” และ “คลองขนสมทร” ตอมายายมาอยกนกบสาวชาวเล บานเกาะปอ บกเบกททามาหากน และเสยชวตทนน ปจจบนยงคงมสสานของท งคอยท เกาะปอ ลกหลานรนหลงเปลยนมานบถอศาสนาอสลามใชนามสกลหาญทะเล และยาแหม ฯลฯ สายตระกลชาวจน ชาวจนตระกลแรก ๆ ทเขามาตดตอสมพนธกบเกาะลนตา เปนกลม ชาวจนทมอาชพประมง เดนทางจากเกาะปนง โดยเรอเปดแลนใบเขามาเพอหาปลาใสเกลอ ตากแหงทาปลาเคมกลบไปขายทเกาะปนง ประเทศมาเลเซย การเดนทางจากเกาะลนตาถงปนง ใชเวลาไมแนนอน เพราะเรอทแลนดวยใบจะตองอาศยแรงลมชวย จงขนอยกบทศทางของลมมรสม ซงพดสลบทศทางกนปละ 6 เดอน บางชวงตองแวะพกบนเกาะลนตา เพอจดหาสนคาพนเมองและรอลมมรสมทจะพดพาเรอกลบไปปนง ระยะหลงนาสนคาจากปนงเขามาขายทเกาะลนตาดวยและเรมสรางโกดงเกบของและทพกอาศย บางกสรางความสมพนธดวยการแตงงานอยกนกบผหญงในทองถนทงชาวเล ชาวมสลม หรอชาวไทย ลกทเกดมาเปนลกครงจนกบกลมชาตพนธอน เรยกวา “บาบา”1 ตงถนฐานถาวรบนเกาะลนตาแตยงคงตดตอคาขาย บางคนมญาตพนองและครอบครวอยบนเกาะปนง ตอมา มญาตพนอง เพอนฝง และคนรจกตดตามมาอาศยอยบนเกาะลนตา สบสายตระกลตอ ๆ มาจนถงปจจบน สายตระกลชาวจนทเขามาในยคแรก ๆไดแก ตระกลแซหลม แซโกย แซเอยว ฯลฯ เมอลกหลานเขาโรงเรยนครแนะนาใหเปลยนมาใชนามสกลแทนแซ ปจจบน คอ ชาวไทยเชอสายจน ตระกลทเปนทรจกบนเกาะลนตา ไดแก ตระกลออนหวาน ไหวพรบ กจคา ตลารกษ อวลนตา กลวจตรงส โกวทวฒนา กลสถาพร เตชะนยม แสวงชอบ ฯลฯ ทกสายตระกล

1 เดมใชเรยกลกครงผชายชาวจนทแตงงานกบชาวมลายบนเกาะปนง ชาวเกาะลนตาและจงหวดชายฝงอนดามนยมมาใชเรยกทงลกครงผชายและผหญงชาวจนทแตงงานกบชนตางกลมในทองถน

101

เหลานสวนใหญจะเชอมโยงเปนญาตพนองกนหมด ท งโดยทางสายโลหต และการแตงงานระหวางสายตระกล

สายตระกลชาวไทย หรอกลม“คนไทย” สวนหนงมาจากฝงคลองพน เขามาลาสตว ทามาหากนและตดตอคาขายกบชาวจน มบางรายแตงงานและตงถนฐานบนเกาะลนตา อกสวนหนงเขามาหลงจากทเกาะลนตาไดรบการยกฐานะขนเปนอาเภอแลว มการกอตงสถานทราชการบรเวณ ตลาดศรรายา ขาราชการสวนใหญ เชน ขาราชการอาเภอ ดานศลกากร คร และตารวจ จะยายเขามาทางานชวคราวแลวยายออกไปตามวาระฯลฯ แตขาราชการทเปนคนในทองถนหรอคนตางถนทยายเขามาทางานแลวแตงงานตงถนฐานอยบนเกาะลนตากม เชน ตระกลชาวไทยทเปนตระกลหลกสองตระกล คอตระกล ณ นคร ไดแก ครอบครวครพรอม ณ นคร ครจร ณ นคร และตระกลโปตะการกษ (ครอบครวของ ดร.สาอางค พวงบตร อดตอธบดกรมพลศกษา) นอกจากนน มนามสกล โสตถกาแหง ทงใหญ ฯลฯ กลมสายตระกลชาวไทยพทธ จะนบญาตทางการแตงงานกบสายตระกลคนจน และ มความสมพนธกบชมชนในฐานะครกบผปกครอง ครกบลกศษย เจาหนาทของรฐกบประชาชน เจานายกบลกนอง

นอกจากนน จากลกษณะภมประเทศของหมเกาะลนตา ทเหมาะสาหรบหลบลหนภย จงมโจรผรายหลบหนเขามาอาศยปะปนอยดวย เชน โตะยาหยาโจรสลดจากตะรเตา หลบหน การปราบปรามมาสรางครอบครวตงถนฐานอยทบานโละใหญ ตาบลเกาะลนตานอย นกโทษจากตะรเตาอก 2 คน หนมากบเรอทวงผานเกาะตะรเตา คนหนง ชอนายดาเขาตงถนฐานบนเกาะลนตาใหญสวนอกคนหนงชอนายจรญ หนมาตงถนฐานทบานหวหน เกาะลนตานอย นายหลาย ชาวเพชรบร กหนคดความมาทาโปะกบคนจนทบานแตเหลง ตาบลเกาะลนตานอย

ตวอยางแผนผงเครอญาตสายตระกลตาง ๆ ตวอยางสายตระกลทยกตวอยาง ทง 4 กลมชาตพนธ สวนใหญเปนสายตระกลดงเดมในเขต

ตาบลเกาะลนตาใหญทมการแตงงานขามกลมวฒนธรรมกน มบางสายตระกลทตงถนฐานกระจายออกไปในเขตตาบลศาลาดานและตาบลเกาะลนตานอย แตมปฏสมพนธเชอมโยงกบกลมทตงถนฐานบรเวณฝงตะวนออก และมบทบาทในสงคมชาวเกาะลนตาในอดต รวมถงครอบครวชาวไทยทยายเขามารบราชการ แลวแตงงานกบชาวเกาะลนตา

102

ตวอยางแผนผงเครอญาตในทน ใชสญลกษณตามรปแบบทางมานษยวทยา ดงน

ผชาย (Male) O ผหญง (Female) = การแตงงาน (Marital relationship) = O หญง 1 แตงงานกบชาย 1 = O = หญง 1 แตงงานกบชาย 2 O = = O ชาย 1 แตงงานกบหญง 2 O = = O = ตางฝายตางเคยแตงงานมากอน หมายเหต ผชายและผหญงชาวเกาะลนตาบางคนแตงงานมากกวา 1 ครง แตสวนใหญตางเวลากน สบทอดทางสายเลอด (Descent link) ญาตพนองทางสายเลอด (Sibling relationship) ลกยกหรอลกบญธรรม (child adoption) ผวจย (ego)

= O พอ แม = O O = ลกผชาย ลกสะใภ ลกผหญง ลกเขย ลกยก ( ลกบญธรรม) O หลานผชาย หลานผหญง

ตวอยางท 1 ตระกลไหวพรบชาวจนชอนายเคาเฆมาจากปนงแตงงานกบชาวมสลมชอเสนมลกชาย 4 คน ลกสาว 2 คน ลกชายคนโตและลกสาวคนเลกแตงงานกบชาวมสลม เมอเหนวาการทามาหากนสะดวกจงสงขาวใหไปชวนพชายชอนายโฮเฆใหเดนทางจากเมองจนมาอยดวยกน = O = O โฮเฆ แซหลม ยกฮว เคาเฆ แซหลม เสน (ชาวจน) (มสลม )

= O = O O O = ฮกเสง พ ถง หนย เซงเตก เหว สาวนย ลด โตะกบญ ไทรบร ไหวพรบ (มสลม) ไหวพรบ (มสลม)

O อว ประตณ ไข

103

ตวอยางท 2 ตระกลอวลนตา กจคาและไหวพรบ ตระกลชาวจนตลาดศรรายา บรรพบรษอพยพมาอยบนเกาะลนตารนแรก ๆ ตนตระกลคอ นายเหนยวฉ แตงงานกบนางเดย บางกวาเปนแขกชาวเล บางกวาเปนลกสาวเจาเมองไทรบร บางกวาเปนแขกมลายหนมาจากชวามญาตพนอง มาอยทถ าเขาไมแกวดวย มลกชายชอกจาย ลกสาวชอยกอ และยกฮว นางยกอแตงงานครงแรกกบนายฮองเจง แตงครงท 2 กบพระระนองไมมลกดวยกนทง 2 คน ขอหลานมาเปนลกยก (ลกบญธรรม) 3 คน ใชนามสกล กจคา นางยกฮวแตงงานกบนายปดเสยน มลก 2 คน คอฮนเจยงและสอเลยน (สภา ไหวพรบ) ใชนามสกลสพานช ตอมาแตงงานใหมกบนายโฮเฆ มลกชายสองคนชอฮกกยและฮกเซยงใชนามสกล ไหวพรบ ฮกเซยง แตงงานกบสยอม กจคา ลกสาวของญาตทอยเกาะลนตานอย(บานแตเหลง) สวนลกสาวของกจาย ชอสอฮวนแตงงานกบ กก กจคา ลกยก (บญธรรม) ของนองสาว หลงจากทกมเสวภรรยาคนแรกเสยชวต นายกก กจคา มลกกบภรรยาทง 2 คนรวม 12 คน

= O เหนยวฉ เดย (ชาวจน) (ชาวเล / มสลม ลกสาวเจาเมองไทรบร)

O = O = = O = = O = = O กจาย แอ ฮองเจง ยกอ พระระนอง ปดเสยน ยกฮว โฮเฆ จว เคาเฆ แซซอ แซเอยบ แซหลม แซสอ แซหลม (ลนตา) (กนตง) (คลองพน)

กก กจคา(ลกยก) บา กจคา(ลกยก) ก กจคา(ลกยก) O = = O O O = = O O สดา (กจคา) ฮกเซยง ไหวพรบ ฮกกย ไหวพรบ ตน

เอยน ซน อวลนตา กมเสว กก กจคา สอฮวน นย ส อวลนตา ? O = O O

ฮนเจยง สอเลยน(สภา) ฮกหยอง(นกร) ประพนธ ? สม ฮบหน ฮกตอง สพานช สพานช ไหวพรบ ไหวพรบ เตชะนยม ไหวพรบ =

O O O O O O O วรรณด อารย อาภรณ ประสม สมคด จราภรณ นคม จนตนา สมศกด สมคร ถวล สมใจ

กจคา กจคา กจคา กจคา กจคา

O O O O O O มารด พงศสงห เจอจนทร ชาญชย สกญญา ชยรตน ฉววรรณ เสถยร (เกง) เรฮา

104

105

ตวอยางท 3 สายตระกล ออนหวาน กลวจตรงส และกลสถาพร นายเหล แซหลอ แตงงานกบนางเอง เชอสายมลาย มลกชาย 3 คน ลกสาว 1 คน ลกชายคนแรกชอนายเฉงหยอง แตงงานกบนางพรงชาวคลองพนเดมเปนมสลมเปลยนมานบถอศาสนาพทธ สวนคนอน ๆ แตงงานกบชาวจนดวยกน รนลกของนายเฉงหยองเปลยนมาใชนามสกล ออนหวานคนในตระกลน คอสขม ออนหวานเคยเปนปลดอาเภอเกาะลนตา ตอมาลกคนสดทอง เปลยนมาใช กลสถาพร สวนนายบา เปลยนมาใชนามสกล กลวจตรรงษ ลก ๆ นางก ใช แซหลอ

= O เหล แซอง (ชาวจน) เอง (มสลม) = O = O = O O = เฉงหยอง แซอง พรง เฉงสย ? บา ยกลน ก ตอง แซหลอ (มสลม) กลวจตรรงษ O O = O บนซว สอจ บนฮวด สอหวด สขม บรรจง บรรจบ หด หมกแกว ออนหวาน ออนหวาน ออนหวาน ออนหวาน กลสถาพร (อาวลก) O O O O O O O O วนเพญ ประเวช เลศศกด สวรรณ วนชย สวรรณา กฮอ ชจต ชใจ สนย สรย กลวจตรรงษ กลวจตรรงษ แซหลอ = O = O O นกร ไหวพรบ สอเอยน ศกดา กลสถาพร มกดา ระเบยบ วารนทร กลสถาพร ตวอยางท 4 ครอบครวกลวจตรรงส ชาวจน แซเอยว เดนทางจากปนงเขามาบรรทกไมฟนซกไปขายทปนง แตงงานกบนางหงา ชาวจนทมดเทาใหเลกตามประเพณของผหญงจนโบราณจงเรยกกนวา “โตะตนนย”(ยายเทาเลก) มลก 4 คน ลกคนสดทองชอ กมเลยน แตงงานกบ ชาวจนชอเองฮอ มลกดวยกน 5 คน ลกสาวชอ ยกลน แตงงานกบนายบา มลก 6 คน เมอลกเขาเรยนทโรงเรยน เปลยนนามสกลเปน กลวจตรรงษ กอนมาเมองไทย นายเองฮอ มภรรยา กลบผหญงจน แซโกย มากอน มลกผชาย 3 คน คอ ฮองเสย ฮองปนและฮองหวานนายฮองเสยลกชายคนโตไปมครอบครวทปนง แลวกลบมาอปสมบททวดเกาะลนตามบทบาทในการทานบารงวดเกาะลนตาและ สรางกฏถวายวดหลงหนง ปจจบนลกชาย ชอเตงบน มครอบครวอยทปนง ลกชายนางยกลนและนายบา ชอวนชย

106

เปนอดตนายกเทศมนตรตาบลเกาะลนตาหลายสมย (ปจจบนเสยชวต) เลศศกดมบทบาทในการบรหารงานในเทศบาล และชมชน สวนลกสาวมครอบครว และรบราชการในกรงเทพ = O ? แซเอยว หงา (โตะตนนย) O = = O ยก แซเอยว เตกเสง ลวนหนา กมเลยน เองฮอ ? แซโกย O = O ฮองสว ยกลน บา ยกหลว ฮองเบง ฮองตน กลวจตรรงส

O = หยน ฮองเสย ฮองปน ฮองหวาน = O เตงบน (มครอบครวอยปนง)

O O O วนเพญ ประเวช เลศศกด สวรรณ วนชย สวรรณา

ตวอยางท 5 ตระกลโกวทวฒนา นายเตงเสง แซโกย มาจากเมองจน แตงงานกบคนไทย ชอแดง มลกดวยกน 5 คน มลกชายคนโตทเกดกบภรรยาชาวจนตามมาอยดวยอก 1 คน ชอโหยจาย แตงงานกบลกสาวกมจกบนายตาวชอ เสฮน มลกดวยกน 6 คน ลกสาวชอ ฮวดฮอง แตงงานกบปาไมอาเภอ ทเขาไปรบราชการบนเกาะลนตา ลกชายชอประพนธ เปนนายแพทยอยโรงพยาบาลเปาโล ประภาศเปนทนายความและนกธรกจ ครอบครวนเปลยนไปใชนามสกลโกวทวฒนา นองสาวตางมารดาของโหยจาย ชอ สวนเลง แตงงานกบนายสงไล ใชนามสกล กลวจตรรงส O = = O ชาวจน เตงเสง แซโกย แดง (ไทย) O = O = O O O = O เสฮน โหยจาย กา ซน หลย เหลยม สวนเลง สงไล สวนอน O O = O ฮวดก ภมร ฮวดฮอง สรพล ประพนธ ประภาส สมตร ไพรช สมพงษ ธรรมรงค แอว (ปาไมอาเภอ)

107

ตวอยางท 6 สายตระกล กจคา โกวทวฒนา และทงใหญ ตนตระกลเปนชาวจนชออนแตงงาน กบชาวเลชอนางเซยะมาจากสลงงอ มลกสาวชอกมจ ลกชายชอฮอต อยทบานแตเหลง (เกาะลนตานอย) ตอมานายอนหนการถกจบกมเรองเกบรงนก กลบไปเมองจน ฝากลกสาวไวกบญาตทสตล ญาตพาไปอยกบชาวปา (มานหรอซาไก) บนภเขา สวนนางเซยะยายไปอยท “บากนหลง” จนเสยชวตทน น หลงจากนนอก 4-5 ป นายอนใหญาตมารบนางกมจกลบไปเมองจน แตนางไมไปขอแตงงานกบนายโบยง (ฮอยอง) ทงใหญ แลวยายมาอยทบานแตเหลง มญาตพนองชาวจนตามมาอยดวย รองรอยหลกฐานจากสสานชาวเลทบานแตเหลง บงบอกวาชาวเลเคยพกพงบรเวณชายฝงทะเลแถบนนดวย นางกมจมลกสาวสามคน ชอกมส (ยายของผวจย) กมเสวและกมสนมลกชายคนเดยวชอฮนจ ตอมานายโบยองเสยชวต ขณะนนโจรผรายมากกมจไมกลาอย จงสงกมสไปอยปนง พาลกอก 3 คน มาอยทเกาะลนตาใหญ ญาตพนองแยกยายไปอยทอน กมจแตงงานกบสามชาวจนคนทสองชอตาว ม ลกสาวชอเสฮน แตงงานกบนายโหยจาย ตนตระกลโกวทวฒนา กมสกลบมาแตงงานกบชาวจน ชอนายเทยนไล แซหลม (กจคา) กลบไปสรางบานทแตเหลง (เกาะลนตานอย) กมเสว แตงงานกบชาวจน ชอนายกก แซหลม (กจคา) สวนนายฮอตนองชายนางกมจตอมาใชนามสกลทงใหญ แตงงาน 2 ครง มลกชายตางมารดา 2 คน คนหนงชอ จว แตงงานไปอยคลองพน อกคนชอฮอทาว อดตผใหญบาน แตงงานกบนางน สาวชาวเลพสาวนายเหงม ทะเลลก นายเทยนไล แซหลม (กจคา) เดนทางจากเมองแปะเอย มณฑลฮกเกยน(ฟเจยน) ซงเปนมณฑลเดยวกบนายเองฮอและนายโหยจาย มาอยปนง ตอมาเปนหวหนาขบวนเรอเปดเดนทางมาเกาะลนตา จบปลาทาปลาเคมและตดตอคาขาย หลงจากเดนทางไปมาประมาณ 11 เทยว นายเทยนไลกตดสนใจตงถนฐานทเกาะลนตาและแตงงานกบนางกมส ทงใหญ มลกสาว 6 คน ลกชาย 1 คน ลกสาวคนโตและคนท 3 แตงงานกบชาวจนทแลนเรอใบ 3 เสาจากปนงมาคาขายทเกาะลนตา คนท 2 แตงกบนายเชาวน อกฤษณ คนท 4 แตงกบชาวสเกา คนท 5 แตงงานกบนายนยม เสรรกษ ขาราชการปาไม ทมารบราชการบนเกาะลนตา คนท 6 แตงกบตระกลไหวพรบ ลกชายคนเลกแตงกบชาวกนตง นายเทยนไล และนางกมส เคยทาโปะจบปลาและเตาถาน มลกนองทงชาวมสลม ชาวเล ชาวจนและชาวไทย และตดตอคาขายกบปนง

= O อน เซยะ (ชาวจน) (ชาวเล)

= O = O = = O

โบยง (ฮอยอง) แซหลม กมจ ตาว ? ฮอต แซหลม ? O = = O = O O = O = O = แหยด (คลองพน) จว ฮอทาว ทงใหญ น (ชาวเล) เทยนไล แซหลม กมส กมเสว กก กมสน ฮนจ เสฮน โหยจาย แซโกย (โกวทวฒนา) (กจคา) แซหลม(กจคา)

O O O O = O O = O = O = O = O = O = = O ปน สวนหล เอง ทงใหญ มกดา เพลน สยอ สชาดา เชาวน สยซวด จรยา สดา อาวรณ ประจวบ ประเวช ? เลงกวน ? (ปนง) อกฤษณ (ปนง) อนเตง ไหวพรบ เสรรกษ (ลกยก) กจคา (ปนง)

ฉายบางหยดบาง

= O = O O O O O O โอวาท เบญจพรรณ วนย มล. วราภา นต รตนา อาภรณ Cheng Wha Cheng Eam Lay Eng Ean Ean Julia Annie Lye Soon อกฤษณ จตปราณต เกษมศร อกฤษณ (ผวจย) O O

วรษฐา สมานา ธรวชร O O สวน Ean Ean (ลกยก)

108

109

ตวอยางท 7 สายตระกลกงแฮ สรทรโยภาส และกษรวฒน นายกาว กงแฮ มาจากเมองจน แตงงานกบนางพมคนไทยชาวคลองพน มลกดวยกน 5 คน ตอมามภรรยาคนท 2 มลกชายชอพก ลกสาวชอกมก นายพกแตงงานกบนางยกสมซงมแมเปนชาวเลมลกสาว 3 คน คนโตชอกมสนแตงงานกบนายมย แซเหงา ลก ๆ เปลยนนามสกลเปน สรทรโยภาส ภรรยาคนท 2 มสามอกคนมลกสาวชอนางจ และลกบญธรรมชอกมอน แตงงานกบนางฉ ว มลกสาวชอหล แตงงานกบนายเซงเลนซงตอมาไดเปนเจาของกจการเตาถานของพอตา และมบทบาทในการรวมกลมชาวเลและชาวมสลมชมชนบอแหนเพอเปนแรงงานในยคทมการทาธรกจถานไมโกงกาง สวนนายหยงอหรอครศร ลกชายคนท 2 เปลยนมาใชนามสกลกษรวฒน มบทบาททางการศกษา ตงแตชวงททางราชการสรางโรงเรยนทบานบอแหน นายมยมาจากเมองจนขนเรอทกรงเทพ แลวไปอยทสว จงหวดชมพรและเกาะสมยจงหวดสราษฎรธานแลวมาทาโปะทบานบอแหนบนเกาะลนตาใหญ ตอมา ยายมาอยทศาลาดานเปลยนอาชพมาสานเขงไมไผสาหรบใสปลาลง ปลาท ปลากว สงไปขายทคลองพนดวย

O = = O = พม กาว กงแฮ (ไทย/คลองพน) = O O O = O = พก กงแฮ ยกสม กมก ฉว กมอน จ ซา แซตน = O O O = O = O O มย แซเหงา กมสน กมสน กมสน เซงเลน หล หยงอ สวนตน ยงบาว ยงซน ยงฮว ยงซาย สาวนย ยงอน ยงอน (ลกยก) (ครศร กษรวฒน) O O O = O คยฮว คยเซง คนยง คยเลยน วชต สงมาลา O O O O O ลขต เอง วรยทธ วนทพย ธรวฒน ประเสรฐ สมศร พงศธร วรพงศ ส พย สดเขต สรทรโยภาส O O O O เบงกวน เบงถอง สาราญ เสร สมคด สคนธ จงกล พกล

110

111

ตวอยางท 8 สายตระกลโปตะการกษ นายวลาส โปตะการกษ คนไทยจากอาเภอเขาพนม จงหวดกระบ ยายมาเปนศกษาธการอาเภอเกาะลนตา ภรรยาคนแรกเปนชาวภเกตชอนางระเบยบ(ผรง) มลกดวยกนชอสบโทเซอง และนางวญญ ภรรยาคนท 2 ชอแดง ไมมลกดวยกน นางแดง มลกชายกบสามคนแรกคนหนง คอ ดร.สาอางค พวงบตร (อดตอธบดกรมพลศกษา ปจจบนเสยชวต) มภรรยาคนแรกชอเจยง มลกสาวดวยกนคนหนง ชอ ดร.สมจตร ปจจบนนางวญญ พวงมณ อาศยอยในตลาดศรรายากบครอบครวของลกสาว คอนางวฒนาซงแตงงานกบนายมงคล สงวนวงศ ชาวภเกต แลวยายมาเปนครทโรงเรยนบานเจะหล มลกชายดวยกน 2 คน

O = = O = ระเบยบ วลาส โปตะการกษ แดง ? O = O = = O เซอง วญญ สาคร พวงมณ เจยง สาอางค พวงบตร บานชน O สมจตร พวงบตร O = O O O จาตรงค วฒนา มงคล ชยชนะ ประยรศร โสภต พวงผกา สงวนวงศ วฒนชย ศภวฒน

ตวอยางท 9 สายตระกล ณ นคร ครจร เปนตระกล ณ นคร สายตะกวปา (ขนเสนานชต) เปนครทมความคดสรางสรรคและมบทบาทดานการศกษาของเยาวชนชาวเกาะลนตาในยคน นมาก ภรรยาครจร ชอนางเพญแข เปนสาวชาววงมาจากตระกล ณ นครสายพงงา (หลวงทนธรลกษณ) เปนอดตลกสาวจางวางสมยรชกาลท 5 เปนครสอนใหเดก ๆ เยบปกถกรอย ทาขนม เลนแบตมนตน เลนหวงยางทบานในวนหยด ปจจบนลก ๆ ของครจรยายไปอยทตวจงหวดกระบ และกรงเทพ

ครพรอม ณ นคร ลกชาย ขนวธานดรกรม (สทธ) ตระกล ณ นคร สายตะกวปา (ขนเสนานชต) เปนญาตกบครจร เดนทางจากภเกตมารบราชการครท เกาะลนตา ต งแตอาย 20 ป แตงงานกบนาง แยมเยอนชาวระนองทตดตามนางสจนดาผเปนแมมาขายกาแฟทเกาะลนตากบพอเลยง ตอมาไดเปนเจาหนาทการเงนทหองศกษา ปจจบนลกหลาน ตระกล ณ นคร สวนใหญยายไปทางานตางถน มเพยงครอบครวของสพตรา ลกสาวของครพรอมทแตงงานกบประยร ตลารกษ และครอบครวของ เนรมต ลกชายคนท 2 ของสพตราทอาศยในตลาดศรรายา สวนสมศรลกสาวคนแรกและสกานดาไปอย

112

กระบ สจตรายายไปอยอาวลก สวรรณอยทประจวบครขนธ สชาดาแตงงานกบครทเขามาสอนบนเกาะลนตา ปจจบนยายครอบครวกลบไปอยคลองทอม = O = O วงษ ณ นคร ? เพญ ณ นคร นม = O จร ณ นคร ดวงแข ณ นคร O O O O O เพญจตร เพญพศ ศรพงศ กตต ขนษฐา ลกษณา นพพร = O = O ขนวธานดรกรม(สทธ) ? สจนดา หด = O พรอม ณ นคร แยมเยอน (หว) = O = O O = O = O = O = ลอง สมศร สวรรณ ? สพตรา ประยร สกานดา รวย สจตรา นพนธ สชาดา อนนต สรยะ ณ นคร ตลารกษ แสงทอง เตมทบ = O = O O ชยยง พชราวรรณ เนรมต นฤด สาธต ศภมาศ ตลารกษ ตลารกษ ตลารกษ พงศวารนทร ศกดทศน

ตวอยาง 10 ครอบครวเสรรกษ นายนยม เสรรกษ ชาวไทยจากจงหวดตรงยายมาเปนปาไมอาเภอทเกาะลนตา แลวแตงงานกบนางอาวรณ ลกสาวนายเทยนไลและนางกมส กจคา ชาวจนบานแตเหลง(ตาบลเกาะลนตานอย) มลกดวยกน 6 คน ตอมา ครอบครวนยายไปรบราชการหลายจงหวด ปจจบนลกชายคนโต คอดร.ชยพฤกษ เสรรกษ เปนรองเลขาธการสานกงานการศกษาขนพนฐาน(สพฐ.) คนท 2 รบราชการตาแหนงประมงจงหวดนนทบร คนท 3 รบราชการเปนผอานวยการโรงเรยนบานเวยงทอง จงหวดแพร คนท 4 ทางานทกรมทรพยากรชายฝงทะเล และปาชายเลน จงหวดกระบ สวนลกสาวสองคนรบขาราชการครทจงหวดสราษฎรธาน และเปนพยาบาลในจงหวดนครศรธรรมราช ปจจบนครอบครวนไมมใครอยทเกาะลนตาเลย

113

= O = O โกวท เสรรกษ สถต เทยนไล กจคา กมส (ทงใหญ) = O นยม เสรรกษ อาวรณ กจคา = O O O ชยพฤกษ โสภา สรรเสรญ ไตรยศ ยพยง จารก เทว (ลกยกนายพรอม ณ นคร) เพรยว พชญ

ตวอยางท 11 ตระกลหาญทะเล และยาแหม ขนสมทร ณ พทลง หนจากพทลงไปอยภเกตแลวยายมาอยราหมาด กอนจะยายมาตงถนฐานบนเกาะปอ แตงงานกบชาวเล ชอ “ลอตะ” เปนสายตระกลหลกของเกาะปอ ขนสมทรเปนคนดมวชาอาคมตดตวสบทอดมายงลกชายทชอสเดน ตอมาประกอบอาชพประมงและเปนผใหญบานสบทอดมาหลายคน จนถงนายเอยด ยาแหม ซงเปนผใหญบานเกาะปอคนปจจบน ลกหลานตระกลนใชนามสกล หาญทะเล และยาแหม

= O ขนสมทร ณ พทลง ลอตะ หาญทะเล (ชาวไทย) (ชาวเล) = O = O = O = O นานย ยาแหม ยนะ สเดน ตง บ (มสลม) หาญทะเล O O ดาหว เถง แมเรยะ แหมะ แนะ = O O O O มเหรน โฉบ สตา หมาด บาวนย กด หยด แสงดาว ฉด จาป O O O O O O เอยด หาด แหมะเปาะ หามนะ สมสข ดงหมาด แลนะ โสภา ละออง

114

ตวอยางท 12 นายเยน ทะเลลก เปนชาวมสลมเกาะปอ แตงงานกบ กมหลน หาญทะเล ชาวจน มลกชอ ฉน แตงงานกบ ชาวมสลม ใชนามสกล หาญทะเล = O เยน ทะเลลก กมหลน หาญทะเล (มสลม) (จน) = O หมน (มสลม) ฉน (จน) = O สทธ หาญทะเล นฤมล (ราหมาด)

ตวอยางท 13 ตระกล หวงผล ขนวลาส หวงผล ชาวมสลมมาจากละง จงหวดสตล เปน

ผนาหมบานทมคนนบถอมาก มลกสาวชอ ตหมน แตงงานกบคนจนมาจากจงหวดประจวบครขนธ หลานชายลกของจตร ชอสมนกเปนตารวจแตงงานกบสสน ปราบเภท หลานสาว ของนายหวน ปราบเภท

= O ขนวลาส หวงผล ? = O = O O = ดาเนน แดง จตร แดง ตหมน ? (จน) O O = O = O หมาดแระ หลา เหม บหลาด สน มอา สมนก สสน สมคด โฉม (ตารวจ) ปราบเภท O สทธโชค หวงผล (คร) สายญ สจตร

ตวอยางท 14 นายประสงค ใจด เปนลกคนจนจากตลงชน(จงหวดกระบ) โตะยเรยะมสลมชาวมาเลเซย ขอมาเลยงเปนลกยกทเกาะลนตาไดรบเลอกเปนผใหญบาน เรยกกนวาผใหญบา เปนทนบถอของชาวบานทงมสลมและจน มวชาหมอดหมอปดรงควาญ แตงงานกบสาวมสลมชอ หลง มลกสาว 3 คน คนท 2 ชอลาหละมสามคนแรกเปนมสลม มลก 1 คน สามคนท 2 เปนชาวไทยพทธ

115

จากคลองยาง มลกผชาย 3 คน คนโตนบถอศาสนาพทธ คนท 2 และ 3 เปนมสลม คนท 2 ชอไขไดรบเลอกเปนกอเตบตาแหนงรองจากโตะอหมาม

= O ยเรยะ (มาเลเซย)

= O ประสงค ใจด หลง (ชาวจนลกยกมสลม) (มสลม) O = O = O

จ หยา ลาหละ ชา แดง บญเทยง สธ (ไทย) ไข (มสลม) ดา (มสลม )

ตวอยางท 15 นายกมเถะ เปนชาวจนแตงงานกบชาวมสลม มลกชาย 3 คนชออนจ ดะอ และหล ลกสาว 1 คน ชอปละ อนจแตงงานกบมดะ(มสลม) มลกชาย 2 คน ชอบาย และมะดเอน ลกสาวชอหวง นายอนจยกนายมะดเอนใหเปนลกยก (ลกบญธรรม) ของชาวจนคอนางกมสและนายเทยนไล กจคา นายมะดเอนแตงงานกบนางอหยา ชางน า นายมะดเอนใชนามสกล ชางน า (มสลมแตงงานกบชาวเลมกจะใชนามสกลชาวเล เพราะไมตองคดเลอกทหาร)มลกชาย 1 คน ลกสาว 7 คน นองสาวของอนจ ชอปละ เปนมสลมแตงงานกบชาวเลชอนายสะด ทะเลลก มลกชายชอ สเกม ทะเลลก มภรรยาเปนชาวเลทงสองคน O = = O ? กมเถะ (จน) (ชาวมสลม) = O = O อนจ มดะ สะด ทะเลลก ปละ ดะอ หลเปน (มสลม) (ชาวเล) (มลาย) O = = O = O O แหมะหยา สเกม เจะอะ บาย มะดเอน อหยา หวง (ชาวเล) (ชาวเล) (ชาวเล) (มสลม) (ชางนา) ลกยกกมสและเทยนไล กจคา(จน) O O O O O O O ปก ชางนา กมจน สฮน อรณ แกน ตง อว ตว

116

ตวอยางท 16 ตนตระกลหาญทะเล ชอยาง เดมเปนคนมสลมราหมาด พอแมยกใหเปนลกบญธรรมของคนไทยพทธ บางกระแสวา เปนคนจน เดมชอ ยง เรยกกนวา แปะยาง ตอมา ยายมาอยเกาะปอเปนลกยกของขนสมทร เมอครงทกรมหลวงชมพรมากบเรอรบหลวง เหนนายยางลงไปจบปลาในทะเลจงตงนามสกลใหวา“หาญทะเล” บางคนเลาวานายยางเปนคนตางถน มความร มากบเรอรบหลวงของกรมหลวงชมพร แตงงานกบชาวเล ตงถนฐานบนเกาะปอ มลกชายชอ กวนฮว เฮก เสง ลกสาวชอ เหว นายกวนฮวแตงงาน กบ นางสม มลกชายคนโตชอ นา แตงงานกบนางเกง มลกชายชอนรตน แตงงานกบชาวเลชอจม = O ยาง หาญทะเล เซยะ (ชาวเล) = O O กวนฮว หาญทะเล สม เฮก เสง เหว O = O O O เกง นา น ปย อดม ปอน นพนธ นกร ประสทธ จม วชต อว อ = O O นรตน จม ทะเลลก (ชาวเล) นรนดร พนดา ตวอยางท 17 ตนตระกลปราบเภท ชอหวน เปนชาวมสลม รนแรกทหนการเกณฑไปเปนตารวจจากสตลมาอยทเกาะลนตานอย แตงงานกบนางแมง มลก 7 คน ลกชายคนท 5 ชอหยาบแตงงานกบนางโดะ มลกสาวชอสสน แตงงานกบนายสมนก เจรญฤทธ จาตารวจทรบราชการทเกาะลนตา ลกสาวคนสดทองของนายหวน ชอนะ แตงงานกบ นายยาเหล เจรญฤทธ ชาวปะเหลยน จงหวดตรง อดตนายอาเภอเกาะลนตา

= O หวน ปราบเภท (มสลม) แมง = O O O = (นายอาเภอ) หนาผ ถย มาหมาด เหยบ หยาบ โดะ ละง แดง นะ ยาเหล เจรญฤทธ

= O

สสน สมนก หวงผล ( ตารวจ)

117

ตวอยางท 18 ตระกล อบดลหลา (อบดลมตตาเดฟ) เปนแขกปาทานทตงบานเรอนในตลาด ศรรายา มอยครอบครวเดยว คอครอบครวของนายมหลา มสลมเชอสายปากสถานถอสญชาตองกฤษ มภรรยาเปนชาวมสลมจากทงยาว อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง เดมอยทกนตง มเรอสาเภาเดนทางคาขายระหวางกนตงกบปนง นายฮอเข ชวนมาอยทเกาะลนตาดวยกน มลกดวยกน 6 คน บบหาบดะ หรอนางเพญจนทร ลกสาวคนสดทอง แตงงานกบนายมนญ เภรภาส ปลดอาเภอ ชาวไทยจากจงหวดนครศรธรรมราชทยายมารบราชการบนเกาะลนตา มลกดวยกน 2 คน ปจจบน เหลอแตบบหาบดะกบครอบครวของลก และหลาน ๆ = O มหลา อบดลมหลา นง (มสลม ) O O O = อคมสคาน มาหมดคาน มาหมสคาน บบรอรา บบฟาตมะ บบหาบดะ มนญ = O = O โมมลรด ปาทาน ศรพร ? กนกพร O O นชรน ปาทาน รสฟคาน ปาทาน อสนา กสคณ

ตวอยางท 19 ตระกลมดาและตระกลอสาห ตนตระกลคอนายเหยบ มดากบนางเสน มดา เปนมสลมชาวปะเหลยน ขนพทกษลนตาเขตชวนมาอยเกาะลนตามลกสาว 1 คน ชาย 3 คน ลกสาวชอนางฉาวแตงงานกบนายโบง อสาห มลกชาย 4 คนลกสาว 4 คน เมอพอแมเสยชวตลกชายชอ เลก อาศยกบคนจนในตลาดศรรายา ทางานกบคนจน แตงงานกบนางชอม มลกยก 2 คน

= O เหยบ มดา เสน (มสลม) (มสลม) O = ฉาว โบง อสาห เกน ทย สะ O O O = O O = O แดง สะลมะ ต หมน ใด เดยว มง เลก ชอม ด หาญทะเล (เกาะปอ) O สถาพร (ลกยก) กนกวรรณ (ลกยก)

118

ตวอยางท 20 ตระกลปาไหน บรรพบรษ คอโตะก (ตนก) หงะ และโตะกเต สองคนพนองเปนลกภรรยาหลวงของเจาเมองปาไน หนการตามลาของลกภรรยานอยทปฏวตแยงชงอานาจ มาทางลงกาว พรอมกบบรวาร 40 ครอบครว กระจายกนอย บางคนอยทไทรบรบาง มาอยทเกาะ บายาย ตาบลเกาะกลางบาง ตอมายายมาอยทเกาะลนตา สบทอดลกหลานจนถงปจจบน

O = = O

ภรรยาหลวง เจาเมอง ภรรยานอย

= O โตะกหงะ โตะกเต

O = = O ลามะ โตะกจ โตะกเกบ ฉาว O = O O = O O = O ยาปาด มหระ ฮมหมาด สาว ตาเรยะ โสบ โตะกสมน แระหา ดา หยหวา ยะหยา ใจบญ ปาไหน เกอชาต O กสาหาก ฮาสะ

O O = O รออา ฮามะ สวาง ฮมหมาด บญสม บาว อรญ ประสทธ เสนอ ยามน ใจบญ ปาไหน กเบน ปาไหน กฮาหยา ปาไหน

ตวอยางท 21 ตระกลไทรบร โตะกแงหลน เปนสายเจาเมองไทรบร เมอเกดเหตการณ ไทรบรเปนกบฏสยาม ยกกาลงไปปราบพากนอพยพหนมาอยเกาะลนตา สวนมากจะอยแถวบานคลองยาง ราหมาด ลก มทองรปพรรณและทรพยสมบตตดตวมามาก มงานเลยงจะนามาแขวนประดบบาน เดก ๆ จะนาทองแทงมาตเลนกน หลานของโตะกแงหลนชอโตะกสแตงงานกบคนไทย ชอนวล ตอมาเปลยนไปนบถอศาสนาอสลาม หลานโตะกส ชอ สมน(จาอสรา) เปนตารวจทเกาะลนตา

119

= O โตะกแงหลน ไทรบร ? O = O = O โตะกเปย โตะกจ ยาหรา โตะกปาต โตะกหมาด = O O โตะกส นวล (ไทยพทธ) กยะแลหา กเกบ กเดน กเกบ = O โตะกแดง โตะกแหมะ โตะกเอยด O สหรง ยะมะ ลปะ สมน (อสรา ไทรบร)

ตวอยางท 22 ตนตระกลมดา นายสะมดา และนางบาเรยะ บตรหมน ภรรยา มาจากมาเลเซย มลกชาย 2 คนลกสาว 3 คน มลกเขยเปนชาวจน 1 คน เปนชาวไทย 2 คน และเหลนเขยเปนไทยพทธอก 1 คน มลกยก หรอลกบญธรรม 1 คน นายสมโชค หลานชายเปนโตะอหมาม

= O สะ มดา บาเรยะ บตรหมน (มสลม) (มสลม) = O = O O = O = O = เอยด เจะมะ อาจ มอย สาวนย เออน ประทม หมาน แดง โรจน (จน/ตรง) (ไทย/นคร) (ไทย/คลองทอม) = O = O O สมชาย รบะ สมโชค เบยะ สาว (ลกยก) O O = O = = O = O O = ดรณ กสมา นฏพงศ เรณ สมศกด ภาณพงศ ? คารม เอ อษณ องหยด โชคชย อรรณพ (เกาะปอ) (ไทย/บางผง) (เจะหล )

ตวอยางท 23 ตนตระกล คบคน เปนมสลมมาจากอนโดนเซย มลกชอปะกาด แตงงานกบชาวเล ชอ เบอเตะ ชางน า ลก ๆ ใชนามสกลชางน า เปนผบกเบกแหลมคอกวาง ลกหลานเลาวา เคยถกเจาทเกาะเขาทรงแลวพาเดนลงทะเล ลก ๆ ตองไลจบตวพาขนฝงทาพธขอขมาและตงเจาท

120

ทแหลมทวดซงยงคงเปนทเคารพอยจนปจจบน ตอมาไดเปนผใหญบาน มลก 4 คน ลกผชายคนหนงชอราหมาด นายราหมาดแตงงานกบชาวเล ชอรนะ ตอมานายราหมาดไดเปนสมาชกสภาตาบล ปลดอาเภอชอขา เปลยนนามสกลใหใหมเปน คบคน เพราะเปนคนอธยาศยด กลาพดคยกบคนทวไป มลก 10 คน คนโตชอ บเดน คบคน ตอนเดก ๆ เรยนหนงสอรวมกบเพอนชาวมสลมและชาวจนจนจบประถมปท 4 เพอนชาวเลทเรยนรนเดยวกนมนายเหงม ทะเลลก (บานหวแหลม) นายสเดะ หาญทะเล (เกาะปอ) เคยเปนผชวยผใหญบานแลวลาออกและเคยเปนโตะหมอผนากลมชาวเลดวย

ชาวเลอกครอบครว ชอนายดหมาด ชางน า แตงงานกบนางดส ชาวมสลมมลกผชาย 2 คนแลวเปลยนไปนบถอศาสนาอสลาม เชนเดยวกบลกชาย ทชอ ดงม ลกสาวคนเลกชอรม แตงงานกบนายบเดน คบคน

= O = O ปะกาด เบอเตะ โกบ สนง O O O O = ราหมาด = รนะ กมส (จน) เทยนไล กจคา

= O (ลกยก) ดหมาด ชางนา ดส (มสลม) O = บดง ดงม (มสลม) รม บเดน (โตะหมอ) O O O O นอมะ ดงเอย หวงเตะ ดงเซน อารน พนธ สาวแปง อรา

ตวอยางท 24 ครอบครวทะเลลก นางนอยชาวเลแตงงานกบชาวเลดวยกน ชอนายมะเสย มลกสาว 3 คน คอนางนะ นางน นางอาและลกชายคนหนง คอ นายเหงม ทะเลลก เมอนายมะเสยเสยชวต แตงงานใหมกบชาวจนเกาะมก แลวเลกกนมาแตงงานกบชาวจนเกาะปอ ชอนายเสง ลก ๆ ไดรบการเลยงดจากนายเสงเปนอยางด ลกสาวคนแรก คอนางนะ มลกชอ บญเตมยายไปอยเกาะอาดง มสามคนท 2 เปนคนไทยชอนายภทร สวรรณกล นางน แตงงานกบชาวจนชอนายฮอทาว ทงใหญ (พ ชายของนายฮอยอง) ไมม ลกดวยกน ขอลกชายของนายเหงมคอนายอ รน เปนลกยก (ลกบญธรรม) นางอาลกสาวคนท 3 มลกสาวชอสนย แตงงานกบนายจานง เกตเนตร คนไทย จากจงหวดนนทบรทมาทาประมงทเกาะลนตา นายเหงมและนางนเปนศลปนรองแงงทมชอเสยงของเกาะลนตา นายเหงม ยงเปนปราชญชาวเลและผอาวโสทเปนทเคารพของชาวเลบานหวแหลมและ

121

สงกาออกดวย สวนนางดมนองสาวของ นางมจา แมยายนายเหงมแตงงานกบชาวจน ยายไปอยในเมองกระบ ปจจบนลก ๆ ยงมารวมทาบญงานประเพณลอยเรอของชาวเลทกป ตามคาขอของแมกอนเสยชวต

= O = = O O = มะเสย นอย เสง หมาดแนะ มจา ดม ชต (ชาวเล) (ชาวเล) (จน) (จน) O = O = = O O = = O

นะ ? น ฮอทาว อา บญรอด เหงม หลป = O = (จน) O = ทะเลลก ภทร บญเตม ? สนย จานงค เกตเนตร สวรรณกล อรน (ลกยก ) (ไทย นนทบร) (ไทย กรงเทพ)

= O = O = O O = O = O วน ยหนา อรน แมะจ อสน อจน สมใจ สหาย วรรณ อเสา ดงอ หรอจม

ตวอยางท 25 นายยาหยา เปนโจรสลด ชาวมสลมมาจากเมองเกาะ (เกาะลงกาว) พบกบ นางหยา ทละง พาหนการจบกมของทางราชการมาอยโละใหญ (เกาะลนตานอย) พรอมกบนางตา นองสาวนางหยา จบจองทชองเกาะอง และมาชวยทานาใหนายเทยนไลและนางกมส กจคา ชาวจนทบานแตเหลง ทงคไมมลกดวยกน ตอมา เมยเกาจากเกาะลงกาวสบรตามมาอยดวย มลกสาวคนหนงชอยาสาด แตงงานกบนายไบหมาน คงเดม นายยาหยาเสยชวตในชวงทไขทรพษระบาด ไดสงเสยใหฝงศพทแหลมเปลว ซงเปนสสานชาวเลเดม เพราะอยากจะอยใกลครอบครวนายเทยนไล และยกทดนใหลกสาวคนโตของนายเทยนไล สวนนางหยากบนางตานองสาวไดรบการดแลจากครอบครว นายเทยนไล จนเสยชวตไปทงค

O = = O O ? ยาหยา หยา ตา (มสลม) (มสลม) (มสลมสตล) O = ยาสาด ไบหมาน คงเดม

122

ตวอยางท 26 ชาวเลอกครอบครวหนง ตนตระกลชอปเตะ (ผวขาว) มาจากราไวย แตงงานกบนางตนะชาวเลบานหวแหลม มลก 3 คน ชอนายฮเยน นายลเยนและนายมะเผน พอเพลงรามะนา ทมบทบาทในการอนรกษวฒนธรรมดงเดมของชาวเล นายฮเยน มลก 10 คน ลกสาวคนโตแตงงานกบชาวจนชอ นายสมหวง แซหลม คนท 3 คนท 8 คนท 9 และคนท 10 แตงงานกบชาวมสลมลกสาวคนท 2 ของนายมะเผน แตงงานกบลกชายของนายเหงม ลกสาวของนางสน และนายสมหวง แตงงานกบคนไทยตางถน นายลเยนเปนเกลอกบนายฮกเซยง ไหวพรบ ชาวจนศรรายา

= O ปเตะ ตนะ = O = O = O ฮเยน ยมเยย ลเยน มยะ มะเผน ยมะ O = O O = O O = O = O = สน สมหวง อหม อเจม ? แสตง อจม อเสา สด หวานใจ ยาสาด สหย สมจต รออม หมาดสาหรน แซหลม(จน) (มสลม) (มสลม) (มสลม) (มสลม) O = O = O O = O หวน แหมะจ อรน วไล มะนน อไร วระ อน เจะหมาด สนชย กาญจนา ชาญชย (มสลม) O = O สมพร จรยา ? (ไทย) ยงยทธ ครรชต พทธรกษา โสภต จากประวตเครอญาตสายตระกลตาง ๆ ของชาวเกาะลนตา ดงกลาวพบวาหลงจากท ทกกลมลงหลกปกฐานกนแลว ทกกลมชาตพนธตางเลอกพนททเหมาะสมในการตงถนฐาน มการปรบตวเขาหากน รวมมอกนทามาหากนแลวพฒนาความสมพนธทางสงคมใหแนนแฟนยงขน ดวยการแตงงานท งภายในกลมวฒนธรรมเดยวกน และขามกลมวฒนธรรม จนกระทงมการ ผสมผสานระหวางชาวจน ชาวเล ชาวมสลม และชาวไทย กลายเปนกลมสงคมเครอญาต นอกจากน นมการสรางเครอญาตเทยม ดวยการยกลกของตนเองใหเปนลกยกหรอลกบญธรรมของญาตพนองและเพอนบานตางกลมชาตพนธ และยกลกใหเปนเกลอกนเพอสรางความผกพนฉนทญาตและมตรทมลกษณะทพเศษ ผลการศกษาประวตศาสตรทองถน และประวตสายตระกลตาง ๆ ทนาเสนอมาขางตน จะสงผลตอพลวตการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา ซงจะกลาวถงในบทตอไป

บทท 4

วเคราะหพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา

แนวทางการศกษาการปฏสมพนธของมนษยตามทศนะของ โอคน,เอฟ., และคณะ.(Okun,F., et al. 1999 : 14) เหนวา พลวตการปฏสมพนธของมนษย ในระดบปจเจกชนถอเปนความเคลอนไหวในระบบวฒนธรรมเดยวกนและระบบวฒนธรรมของมนษยเปนผลจากประสบการณของบคคล ฐานะทางสงคม เศรษฐกจ ทาเลทตง เชอชาต ความเปนกลมชาตพนธ เพศ ความเบยงเบนทางเพศ ขอจากดดานสทธ อาย ภาษา ศาสนาและปจจยอนอกมากมายแตปจจยสาคญทมผลตอการปฏสมพนธซงกนและกน คอปจจยทขนอยกบความแตกตางของภาวะแวดลอม ทปจเจกชนนน ๆ มบทบาทอย ในทานองเดยวกน ชนวน รตนวราหะ(2537:191) กกลาวถงหลกการธรรมชาตของสงมชวตทกชนดทอาศยอยในระบบนเวศวา จะอยอยางโดดเดยวโดยปราศจากการมปฏสมพนธกบสงมชวตอน ๆ ในระบบนเวศเดยวกนไมได การปฏสมพนธนน มทงทางตรงและทางออม ในเชงเกอกลสนบสนน หรอแขงขนทาลายกน และเปนอาหารเพอบรโภคในวงจรอาหาร

ในการศกษาปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาผวจยเหนดวยกบการใหความสาคญดาน โลกทศนทางวฒนธรรมในระดบปจเจกชนและปจจยดานภาวะแวดลอมแตกไมละเลยทจะมอง การปฏสมพนธของมนษยผานโลกทศนในระดบสงคมดวย ดงทสญญา สญญาววฒน (2547 : 112) ไดอธบายการกระทาระหวางกนทางสงคม (social interaction) หรอการปฏสมพนธทางสงคมตาม ทฤษฎ “การกระทาระหวางกนดวยสญลกษณ” (symbolic interactionism) วาเปนการกระทาของบคคลทมผลตอความคดหรอการกระทาของบคคลตอบคคลซงอาจจะกระทาฝายเดยวหรอการกระทาทงสองฝายในลกษณะปฏสมพนธสญลกษณ (symbolic interactionism) เพอสอความหมาย ถายทอดความคด ความเขาใจกน แมทฤษฎนจะใหความสาคญตอปจเจกชน โดยเรมจากการมองความสมพนธระหวางมนษยแตละคนในระดบปจเจกชนแลวขยายวงกวางไปสความสมพนธระหวางมนษยกบสงคมและมองภาพสงคมมนษยในลกษณะองครวม

ลกษณะการปฏสมพนธดงกลาวสอดคลองกบประวตศาสตรทองถนของเกาะลนตา ทนาเสนอในบทท 3 ซงบงบอกวา หลงจากทแตกลมชาตพนธตางเลอกพนททเหมาะสมเพอลงหลกปกฐานกนแลว สภาพแวดลอมธรรมชาตเปนเหตปจจยสาคญทจงใจใหชาวเกาะลนตาจาเปนตองปรบตวเขาหากนเพอรวมพลงกนตอสกบภยธรรมชาต พงพาอาศย แลกเปลยนและรวมมอกนแสวงหาปจจยสอนเปนปจจยพนฐานในการดารงชวตเพอความอยรอดปลอดภย และมคณภาพชวตทดขน โดยเฉพาะความรวมมอในการทามาหากน เมอชมชนเตบโตขนจากความอดมสมบรณของ

124

ทรพยากรธรรมชาตและความเจรญทางดานเศรษฐกจ จนกระทง เกาะลนตาไดรบการยกฐานะเปนอาเภอรฐสยามเรมเขามามบทบาทในดานการเมองการปกครอง และมสวนรวมในการปฏสมพนธกบชมชน ตอมา เมอมการกอตงโรงเรยนประชาบาล เยาวชนบนเกาะลนตากเรมมการปฏสมพนธผานระบบการศกษาของรฐ การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาดานตาง ๆ ผานยคสมยของการตงถนฐานครงทสองเรอยมาอยางเปนพลวตจนกระทงถงปจจบน การศกษาปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาจงตองเรมจากการเรยนรถงระบบนเวศวฒนธรรมของชมชน ซงเปนปจจยสาคญทางเศรษฐกจทสงผลเชอมโยงถงโครงสรางการปฏสมพนธทางเศรษฐกจ สงคม การปกครองของรฐ และการปฏสมพนธทางเครอญาต ตลอดจนโครงสรางการปฏสมพนธทางวฒนธรรม ดานการแลกเปลยน การใหของขวญและการตอบแทน ดานภาษาและการศกษา ดานศาสนาความเชอและประเพณ และดานดนตร บทเพลงและการแสดงพนบาน

ระบบนเวศวฒนธรรมของชาวเกาะลนตา ลนตาเปนหมเกาะชายฝงทะเลอนดามนทางภาคใตของไทยทเชอมตอกบมหาสมทรอนเดยระหวางเสนรงท 7 องศา 28 ลปดา ถง 7 องศา 53 ลปดาเหนอ 99 องศา 00 ลปดา ถง 99 องศา 10 ลปดาตะวนออก หางจากตวจงหวดกระบไปทางทศใตประมาณ 110 กโลเมตร หางจากฝงประมาณ 28 ตารางกโลเมตร มพนทประมาณ 472 ตารางกโลเมตร ประกอบดวยเกาะนอยใหญ จานวน 52 เกาะ เปนเกาะทมผคนอยอาศย 9 เกาะ อาณาเขตทศเหนอตดตอกบอาเภอเมองกระบ ทศใตตดตอกบทะเลอนดามนและมหาสมทรอนเดย ทศตะวนออกตดตอกบอาเภอคลองทอม จงหวดกระบและอาเภอกนตง จงหวดตรง ทศตะวนตกตดตอกบ ทะเลอนดามนและมหาสมทรอนเดย เปนอาเภอหนงในจานวน 8 อาเภอ ทอยในเขตการปกครองของจงหวดกระบ (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 27)

เกาะลนตาใหญเปนแหลงทต งชมชนเรมแรก ปจจบนมประชากรมากทสดในบรรดา หมเกาะทมคนอาศยอยท ง 9 เกาะ เนอทบนเกาะมเทอกเขาสงเหยยดยาวขนานไปกบตวเกาะทาใหพนทของเกาะถกแบงเปนสองสวน คอดานหลงเกาะหรอทราบทางตะวนตกของเกาะในอดตเปนถนกนดาร ไมมแหลงน าจด ไมมทกาบงลมในฤดมรสมจงไมคอยมผคนพกอาศย ปจจบนเปนแหลงทองเทยวทมชอเสยง สวนดานหนาเกาะหรอทราบขนาดเลกทางตะวนออกของเกาะ เปนทตงชมชนด งเดม และชมชนเมองเกาศรรายา ดวยเหตทพนทเปนอาวดานในมภเขาอยตรงกลางทาหนาทเปนกาแพงธรรมชาตคอยกนลมมรสมจากมหาสมทรอนเดยเรอทเดนทางไปมาระหวางอนเดยกบจนผานชองแคบมะละกาจงใชเปนจดแวะพกเพอหลบพาย ตอมา กลมชาตพนธตาง ๆ อพยพหลบภยทางการเมอง และหลบหนภยสงคมเขามาตงถนฐาน จนกระทงถงปจจบนเกาะลนตาจงเปนแหลงอพยพหลบภย (shelter) ทงทางธรรมชาต ทางการเมอง และทางสงคมมาตงแตยคโบราณ

125

ระบบนเวศบรเวณหมเกาะลนตาสมพนธกบอทธพลของลมมรสมทสาคญ ไดแกลมมรสมตะวนตกเฉยงใต หรอทชาวบานเรยกวา “ลมพรด” เปนลมทพดจากมหาสมทรอนเดยผานทะเล อนดามนเขาหาฝงทาใหมฝนตกชก ระหวางเดอนพฤษภาคม ถงเดอนตลาคม น าฝนจะพดพาตะกอนธาตอาหารจานวนมหาศาลจากแผนดนลงสทะเล และเปนฤดกาลทปลาจะเขามาวางไข บรเวณปาชายเลนและแนวปะการง ปรมาณน าฝนจานวนมากทไหลลงสทะเลทาใหบรเวณชายฝงทะเลแถบนลดความเคมลง แพลงตอนซงเปนอาหารอยางดของสตวน าตวออนสามารถเจรญเตบโตไดด และลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ หรอทชาวบานเรยกวา “ลมออก” เปนลมหนาวทพดจากไซบเรย เมอมากระทบกบผนนาดานตะวนออกระหวางเดอนพฤศจกายนถงเดอนเมษายนทาใหเกดฝนในภาคใตอกระยะหนงจากอทธพลของลมมรสมทงสองทศดงกลาวกอเกดเปนปาชายเลนผนใหญทมความหลากหลายทางชวภาพ เปนแหลงหลบภย วางไข เลยงดตวออนของสตวน า (อาภรณ อกฤษณ และคณะ. 2549 : 8-9) ชายฝงทะเลบรเวณโดยรอบเกาะลนตาจงอดมไปดวยกงฝอย ซงเปนวตถดบสาหรบทากะป ทมคณภาพของชาวเกาะลนตาและสตวน าขนาดเลก เหมาะสาหรบการทาโปะละม

เอกสารเกาสมยขนพทกษลนตาเขตเปนนายอาเภอกลาวถงการทาโปะละมจบสตวน าขนาด

เลกวา “ลนตาสามารถทาโปะละมได 2 ฤด คอฤดฝนทาทางทศตะวนออก ฤดแลงทาทางทศตะวนตกของเกาะ ในฤดฝนราษฎรทากนมากกวาฤดแลง เพราะฝนคลนจดปลาเขามาอาศยอยตามอาว ซงเปนทกาบงลม ไดประโยชนดกวาฤดแลง” สวนทะเลลกจะเปนทอาศยของสตวน าขนาดใหญ นานน าบรเวณหมเกาะลนตาจงเปนแหลงประมงทอดมดวยปลานานาชนด เชน ปลาจาระเมด ปลาอนทร ปลาสเสยด ปลาชอนทะเล เหมาะสาหรบทาเปนปลาเคม ปลากระโทงรม ปลากระเบน เหมาะสาหรบทาปลายาง นอกจากน น ยงมปลาฉลามทนาสวนครบมาปรงอาหาร สนคาเหลานสวนใหญจะนาออกไปขายทปนง (บนทกการประชม : 2 พฤศจกายน. 2465)

ลกษณะระบบนเวศดงกลาว เปนลกษณะทโดดเดนของหมเกาะลนตาโดยเฉพาะดานชายฝงตะวนออกของเกาะลนตาซงเปนปาชายเลนทสมบรณ ยงเปนแหลงผลตฟนและถานไมโกงกางสงออกไปขายทปนงและสงคโปร เปลอกไมโกงกางใชสาหรบยอมใบเรอสาเภา ชนและน ามนยางกเปนสนคาหลกทมมลคาทางเศรษฐกจในอดตเชนกน นอกจากนน บนเกาะลนตาและหมเกาะโดยรอบ ยงอดมไปดวยทรพยากรธรรมชาตประเภทปาไมเบญจพรรณ และมไมใชสอยนานาชนด รวมถงไมใหญทสามารถนามาตอเรอประมง เรอหวโทงและเรอใบ 3 เสา มแหลงนาจดทงจากแหลงน าใตดน และน าตกทไหลลงมาจากตนน าบนภเขาสงใหญ ทวางทบซอนเชอมตอกบ

126

ทราบชายฝงทะเล ซงเปนเขตพนทปาชายเลน บางชวงมหาดทราย และอาวจอดเรอทสามารถกาบงคลนลมไดด

อยางไรกตาม แมทรพยากรธรรมชาตทงในทะเลและชายฝงทะเล ตลอดจนทรพยากรปาไมอดมสมบรณ แตความทรกนดารของพนทปาลกเขาไปภายในตวเกาะซงเปนพนทเกษตรกรรมจะเตมไปดวยสตวปาทออกมาทาลายพชผล รบกวนทารายสตวเลยงและผคน อนเปนปญหาใหญสาหรบผทเขามาตงถนฐานในยคนนตลอดมา แมหลงกอตงอาเภอแลวยงปรากฏหลกฐานตามบนทกการประชมถงการรองเรยน การขอคาแนะนาจากทางราชการตอเนองกนยาวนานกวา 10 ป อนเปนสาเหตหนงทชาวเกาะลนตาตองอยรวมกลมเปนสงคม และมปฏสมพนธกนเพอรวมมอกนแกปญหา และปรบตวใหเขาระบบนเวศนเพอความอยรอด

การปฏสมพนธทางเศรษฐกจ สงคม และการปกครองของรฐ

ดงทกลาวไวในประวตศาสตรทองถนวา ยคของการตงถนฐานยคแรกประมาณ 500-600 ป ทผานมาเกาะลนตามเพยงรองรอยของกลมชนเรรอนอพยพหลบภยผานไปมา มแหลงพกพงและเคลอนยายหากนตามฤดกาล ยงไมมการตงถนฐานถาวร ดงนนการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตานาจะเรมเมอชาวมสลม และชาวจนเดนทางเขามาทามาหากนและอพยพหลบภยเขามาตงถนฐานประมาณ 200-150 ปทแลว เปนตนมา ในชวงแรกทชาวมสลมหลบหนภยสงครามจากสตล ปะลส ไทรบร ฯลฯ ซงอยในการปกครองของสยามเขามาจบจองทดนตงถนฐานนน นอกจากจะประทงชวตดวยอาหารทะเลแลว ยงหกรางถางพงปลกขาว ปลกผกและผลไม เปนอาหาร

สวนชาวจนในชวงนนสามารถเดนทางเขาออกปนงโดยไมตองใชหนงสอเดนทาง และ แมชวงแรก ๆ ทปนงตกเปนเมองขนขององกฤษกยงไมปดพรมแดน ชาวจนจงชกชวนกนนาขบวนเรอเปดแลนใบเขามาตกปลาทาปลาเคมกลบไปขายทปนงมากขน บางครงตองแวะเขามาหลบพาย หรอรอใหลมมรสมเปลยนทศทาง จงจะเดนทางกลบไปปนงได จาเปนตองสรางทพกชวคราวและโกดงเกบสนคา ในชวงนเรมมเวลาทาความรจกกบคนพนเมองทเขามาอาศยอยกอนและหาซออาหารและสนคาพ นเม องกลบไปขาย ดงคาบอกเล าของคณตาผ ว จยเม อครงท ย งม ช วตอย (นายเทยนไล กจคา. สมภาษณ : 3 พฤษภาคม 2515) วา “สมยกอนเปนหวหนาขบวนเรอเปดเดนทางจากปนงเขามาจบปลาทาปลาเคมไปขาย เดนทางไปกลบถง 11 เทยว กอนตดสนใจตงถนฐานบนเกาะลนตา” ตอมา นายเทยนไลแตงงานกบนางกมสลกหลานชาวจนทบรรพบรษเขามาตงถนฐานและแตงงานกบชาวเลมานานแลว และยายจากตลาดศรรายาไปตงถนฐานบรเวณอาวบานแตเหลง ถนฐานดงเดมอกแหงหนงของชาวเล ดงปรากฏรองรอยหลกฐานสสานเกาทเรยกวา “เปรวชาวเล”

127

ชาวจนฮกเกยนทเปนญาตพนองและชาวจนกลมอน ๆ ทเดนทางเขามาบกเบกทาการคาและต งบานเรอนบรเวณตลาดศรรายา มท งทเขามากอน และทยอยเขามาทหลง(กมส กจคา. สมภาษณ : 18 เมษายน พ.ศ. 2516) ชาวมสลมซงเขามาแทนทชาวเลกขยบขยายออกไปทางทศเหนอ และใต สวนชาวเลขยบไปใชพนทบานหวแหลมกลาง บรเวณน นจงกลายเปนศนยกลางในการแลกเปลยนสนคา เรยกวา “ตลาดลนตา”ตอมาเมอตงอาเภอแลวจงเรยกวา “ตลาดศรรายา” มาจากคาวา “ปาไตยรายา” แปลวา หาดของเจานาย ซงหมายถง ขาราชการ

การรวมตวของกลมชาตพนธตาง ๆ บนเกาะลนตาขยายใหญขน ผานเหตการณวนวาย ทกขยากและประสบกบปญหาหลายดาน จนกระทงเมอจดตงเปนอาเภอเกาะลนตา ในปพ.ศ. 2444 มการจดระเบยบทางสงคมและวฒนธรรมชดเจนขน การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาในยคกอตงอาเภอนอกจากจะตดตอสมพนธภายในกลมชาตพนธเดยวกนและตางกลมชาตพนธแลวยงมการปฏสมพนธกบรฐสยามดวย ในชวงแรกของการกอต งอาเภอ (2444) พระยารษฎานประดษฐ (คอซมบ ณ ระนอง) สมหเทศาภบาลมณฑลภเกตมบทบาทในการบรหารบานเมอง เรงรดตดตามผลงานอยางใกลชดและเขาถงประชาชน ดงกลาวไวในเอกสารราชการของอาเภอเกาะลนตา (บนทกการประชม : 2452-2480) วามการเดนทางมาตรวจเยยมของพระยารษฎานประดษฐ และการใหความสนบสนนของรฐสยามในจดตงโรงเรยน สขศาลา การคมนาคม มการปราบปราม โจรผราย และสนบสนนใหชาวบานปลกผกสวนครว ปลกยางพารา และเลยงเปดเลยงไก เพอสงเสรมอาชพ

นายอาเภอและขาราชการในหนวยงานของรฐ ทจดตงขนมบทบาทอยางสงทางการปกครอง ควบคกบบทบาทของผนาทองถน เชน กานน ผใหญบาน ทสบเปลยนหมนเวยนกนรบตาแหนง แตสวนใหญเปนคนจน ดงเชน ผใหญบานหม 1 คนแรกเปนชาวเล ชอนายแหมะเซยะ คนทสอง เปนมสลมชอนายประสงค ใจด คนทสาม-คนทหก เปนคนจนชอนายเชวง ตลารกษ นายจารส แซลอ นายประพฒน แซลอ และนายสมหวง แซลอ คนทแปดและคนทเกา เปนมสลม ชอนายขจร กกใหญและนายอาหล หมาดสาหรน

นบตงแตปพ.ศ. 2435 เปนตนมา ผใหญบานเกาะลนตาเกอบทกตาบลเปนชาวมสลม ยกเวนท บานศาลาดานเปนชาวจน และบานสงกาอ (หม 7 ตาบลเกาะลนตาใหญ) เปนชาวเลชอ นายเฉลม ทะเลลก สวนขาราชการบนเกาะลนตามทงชาวสยามและชาวมสลมทยายมาจากตางถน และชาวเกาะลนตา เชนในปพ.ศ. 2465 ทางจงหวดกระบมคาสงใหเกณฑชายฉกรรจเขารบราชการตารวจ อาเภอเกาะลนตา 8 คน (บนทกการประชม : 2465) และในปพ.ศ. 2468 กมหลกฐานการสงรายชอคนเกณฑและสมครตารวจ (สมดบาญชรบจดหมาย กบ 2/1 : 2468) “ตารวจคนหนงชอ นายสมน หรอจาอสรา เดมรบจางแจวเรอสงเอกสารใหตารวจกบปาไมจาก ลนตา-เหนอคลอ-แหลมกรวด-กระบ ตอมา

128

แจวเรอใหนายนงไปเหนอคลอง จนกระทงไดรบแตงตงเปนจาตารวจ” (กวนย ตลารกษ. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2550)

ตาแหนง ทนาสนใจอกตาแหนงหนงในยคนน คอ ตาแหนง “แมเฒาบาน” ซงแสดงถงการ ใหความสาคญตอผหญง แมเฒาบานมบทบาทหนาทในการใหคาปรกษาและมสวนรวมในการ บรหารจดการชมชน ตลอดจนปฏสมพนธกบชาวบานเพอใหคาแนะนาและเปนแบบอยางทดของชมชนดวย ดงตวอยางในเอกสารเกา (บนทกการประชม : 15 กนยายน 2464) รองอามาตยโทขนพทกษ ลนตาเขต (นายอาเภอ) เตอนใหลกบานรกษาความสะอาดตามบานเรอนและสวนผลไม ใหถางหญา ขดรองน า ตามแบบอยางทผวาราชการจงหวดไดมาตรวจและจดการถางสวนผลไมแมเฒาตย เปนตวอยางแลว เมอเดอนเมษายน (2464) จงตกเตอนใหกานน ผใหญบาน ซงเปนหวหนาราษฎรตองชวยแมเฒาบานคอยตกเตอนลกบานใหทาความสะอาดและชกนาใหทาการเพาะปลกในเวลาเสรจการทานา

อกกรณเปนบนทกขอเสนอของนางฉาว ปาไหน แมเฒาบาน หม 2 ตาบลคลองยาง อาเภอ เกาะลนตา (บนทกการประชม : 16 กมภาพนธ 2463) สรปความวาจากการทรฐไดกาหนดใหม โตะละไม1 สเหราละ 12 คน แตในปพ.ศ. 2562 ทางราชการไดยกเวนคารชชปการใหกบละไม สเหราละ 3 คนในฐานะผสอนศาสนาอสลาม จงมปญหาสาหรบละไมอก 9 คน ทไมไดยกเวน บางคนยงคงทางานเพราะรกชาตศาสนา แตบางคนนอยใจหรอไมสนใจทา จงเสนอวาใหทาปายรายชอตดไวทสเหราทง 12 คน ใครไมทาควรคดชอออก แลวเลอกคนใหมและใหนาขาวยากาศ (ซะกาต) ทม ผจายใหกบละไม รอยละ 10 ตอป ตามความพอใจ ซงศาสนาใดกไมนบวาเปนการให หรอการทาบญทบรสทธนน มารวมจายทกองกลางเพอนาไปขายไดเงนมาใหละไมอก 9 คน และใหทาบญชอยางเปดเผย ในครงนน ประธานในทประชม ยอมรบความคดเหนและยกยองผนาทเปนผหญงวา

ขาพเจาอาจตอบไดทนทวา ผททาดประพฤตดตงอยในสตยในธรรมแลวไมตองสงสยเลยวา

โลกจะยอมใหอยในทคบแคบ กลบตรงกนขามถาจดตามความเหนของ แมเฒาฉาวเทากบตรองเอาคนดใช และปดทางผทหากนไมเปนธรรมใหหมดไปดวย ทงกลบตรทจะศกษาตอไป หรอพวกละไมทไมไดรบเลอกกตงหนาศกษาใหมความร และประพฤตดยงขนและทกตาบลทมสเหราควรจดการตามความเหนของแมเฒาฉาวใหเปนระเบยบเดยวกน

นอกจากนรฐยงเกบคารชชปการหรอเงนภาษทเรยกเกบจากราษฎรทประกอบอาชพตาง ๆ

เพอสงไปยงมณฑลภเกต เชน การเกบอากรคาอาชญาบตร จากการจบสตวน า การทาโปะ การตกเบด 1 ผนาศาสนาอสลาม ทไดรบมอบหมายใหทาหนาทดแลสเหราและสอนศาสนา

129

คาเหยยบย าดน จากการทานา ทาสวน คาศกษาพล สาหรบเดกนกเรยนทเขาเรยนในโรงเรยนของรฐ คาภาษฝน ภาษรงนก ภาษบอนไก คาภาษเอเยนตขายน ามนกาด ฯลฯ (บนทกการประชม : 2463-2479 และคาสง รายงาน : 2468-2480) แตมขอยกเวน เชน การยกเวนใหโตะละไม 3 คน ททาหนาทสอนศาสนาและการทาโปะขนาดเลกท เรยกวาโปะละม1 แตมปญหาทตองแกไขกน ดงบนทกการประชมสมยขนพทกษลนตาเขตเปนนายอาเภอวา

เวลานมเดกและผใหญทาโปะละมจบสตวน าขนาดเลก ซงไมควรเกบคาทตามคาสง แตบางแหงลกลามทาไปในทซงเกนกวาสมควรทจะอนโลมมากราย ตามคาสงไมใหเกบคาละมของเดก ซงทาในปาพงกา (โกงกาง) เมอถกเสยเขาจะไมเพยงพอกบประโยชนทได แตราษฎรแตกตนเขาใจกนวาการลงโปะละม จบสตวน าในทน าลงงวดแลวไมมน าไมตองเสยคาทจงพากนทามากขน ครนจะเรยกเกบกจะเดอดรอน เหนควรใหรอถอน หรอรายใดไมสมครใจรอเหนวาไดประโยชนมากกใหเสยคาทเปนทละมตนแหงหนง 20 บาท (บนทกการประชม : 2 พฤศจกายน 2465)

สาหรบการทานาไมคอยไดผลและไมพอกนเนองจากเนอทนามนอย และประสบปญหา

หมปาเขาไปกดกนตนขาวบางจงไมไดถอเปนสนคาไมตองเสยภาษ ดงปรากฏขอความในเอกสารเกาวา “การทานาไมไดเปนสนคาและไมพอบรโภคตลอดฤดตองอาศยขาวสารทสงมาจากมณฑลนครศรธรรมราชหรอขาวสารตางประเทศปละมาก โดยเนอทนามนอย” (บนทกการประชม : 15 พฤศจกายน 2464)

ผททาหนาทเกบคารชชปการคอกานนและผใหญบาน ซงจะไดรบสวนลดภาษดวย แตเนองจากมปญหาในการเกบจงมคาสงจากจงหวดวา “ถาหมบานใดยงคางคารชชปการอยจะไมยอมจายเงนสวนลดให ฉะนนขอใหกานน ผใหญบานกวดขนขบตอนลกบานของตนใหรบนาเงนมาชาระเสยใหสนเชง เจาพนกงานจงจะเบกสวนลดใหเปนการเสรจสนไป” (บนทกการประชม : 2 มนาคม 2465 ) ทงน หากผใดไมมเงนจายใหใชงานโยธาแทนเงน (สมดบาญชรบจดหมาย. 2474 : 9/1)

จากเอกสารเกาของทางราชการพบวา ในชวงประมาณปพ.ศ. 2464 ซงตรงกบชวงสงครามโลกครงท1 (2457-2469) ชาวเกาะลนตาตองประสบกบปญหาความยากจน และราคาสนคาตกตา ดงทนายอาเภอไดกลาวเตอนและใหกาลงใจวา “แมราคาเปดไกจะลดนอยลงกควรเลยงตอไป ขณะนไกขนาดใหญ

1 โปะหรอเครองมอจบปลาขนาดเลก

130

ตวละ 40 สตางค หากเลยงครวเรอนละ5 แม ออกลกปละ 3 ครง ปหนงไมนอยกวา 80 ตว ประมาณ 32 บาท” (บนทกการประชม : 15 กนยายน 2464) อกบนทกระบถงความวตกกงวลนายอาเภอเรองความยากจนของราษฎรวา

ในปกอน ๆ ไดอาศยสนคาการทาปลาขาย ตดไมขาย ทาเปลอกไมพงกาขาย ไดเงนมาใช

จายและเสยภาษ สวนการทานาไมนบเปนสนคาอยแลวเนองจากไมพอกนตองนาเขา สนคา อน ๆ เปนรายไดเลกนอย เมอสนคารายใหญราคาลดมากหวหนาหรอเฒาเก (เถาแก) ผลงทนทอถอยชะงกไป เพราะขายขาดทนบาง พวกกลตดบาง รายไดไมค มรายจาย ไมมกาลง สรางเครองมอจบสตวน า หรอทาสนคาใหญ ๆ ราษฎรไมมทางทามาหากนมเพยงงานเลก ๆ เชน ตกเบด รนกง หาเชากนคา และอาศยเฒาเก ซงเปนคนตางประเทศ เชน พวกเจกกตอง อยในฐานะถกกดราคาสงทชวยไดคอปลกปลอบใจใหทางานใหไดประโยชนโดยเตมกาลงและเวลานเวลาวางเพราะเสรจการทานาควรหางานทาไมควรทอถอย (บนทกการประชม : 15 กนยายน 2464)

นอกจากน นทางราชการกพยายามหาอาชพเสรมใหราษฎรดงบนทกทวา “ใหผทม สวนหมากนาหมากสกมาตากแหงสงไปขายตลาดลนตา เพราะไดตดตอกบพอคาแลวรบซอ หาบละ 8 บาท เพอนาไปขายทจงหวดปนง” (บนทกการประชม : 15 มกราคม 2465) และปรากฏในบนทกการประชมดวยวามการสงเสรมใหทาสวนยางพาราบนเกาะลนตามาไมตากวา 75-80 มาแลว ดงทประธานในทประชมบอกกลาวเจาของสวนวา “ตอไปนเจาของสวนยางคนใดจะทาการตดยางกด หรอปลกยางเพอซอมแซมหรอปลกใหมกด จะตองไดรบอนญาตจากเจาพนกงานประจาถนในหนาทยางเสยกอน หากกระทาไปโดยไมไดรบอนญาตแลวไดรบความผด สวนผทซอยางกเชนกนพวกซอเกน 20 หาบ กตองขออนญาต” (บนทกการประชม : 1 สงหาคม 2478)

ดานการดแลทกขสขของราษฎร เมอมเหตรายเกดขน นายอาเภอจะปรกษาหารอทประชมแลวมอบหมายใหกานน ผใหญบานและแมเฒาบานนาความไปแจงเตอนภยแกราษฎร เชน

“มแขกกาโบยชาตปาทานเรขายสนคาราคาสงกวาปกต ทาสญญาปาก มบางคนไมจายเงนตามกาหนดถกขจนตองนาสงของไปจานามาใชให ในทประชมตกลงกนวาตองชแจงใหลกบานรวาขณะนผาถกมากแลวไมจาเปนตองซอของแพง” (บนทกการประชม : 16 กมภาพนธ 2463)

“มการประกาศใหระวงการลอลวงพาเดกผหญงสญชาตไทยไปนอกราชอาณาเขต และกดขเปนหญงละครโสเภณ เนองจากมผหญงถกลอลวงไปเกาะหมาก (ปนง) แลวไปแจงความทกงสลสยาม สงกลบภมลาเนา” (บนทกการประชม : 15 กนยายน 2463)

131

“มคนจากไทรบรลงกาว มาแอบแฝงอยกบเพอนบาง ญาตบาง เวลากลบไดลอบลกเรอของราษฎรในหมบานตาบลศรบอยา (เดมเปนตาบลหนงของเกาะลนตา) เพราะกานนผใหญบาน ไมตรวจตราจงทาใหผรายลกเรออยเนอง ๆ จงเตอนวาตอไปมคนจรเขามาพกอาศยอยบานเรอนผใดตองนามาแจงความตอกานน” (บนทกการประชม : 15 ธนวาคม 2464 )

ตามทกลาวมาขางตน แมจะยกฐานะเปนอาเภอแลวเกอบ 30 ป ปญหาความวนวายไรระเบยบ หรอปญหาความขดแยงทเกดจากโจรผราย คนหลบหนคด หรอหลบภยการเมอง หรอถกเนรเทศมาดดสนดานเขามาอยอาศย และการถกรบกวนจากสตวรายยงคงเปนปญหาททางราชการตองอาศยความรวมมอจากผนาทองถนและราษฎร ดงเชน คาสงพระยาอสราธชย จากสมดบาญชรบจดหมาย เรองสงอายทย อายรง เนรเทศมาใหดดสนดาน (คาสงท กบ.23/12 : 2468 ) เรองใหสบจบอายแกว อายพฒเสน คนเนรเทศหลบหน (คาสงท กบ.23/3 : 2468) เรองคนตางชาตปลอมแปลงเขามาบาง เชน หนงสอคาสงขนเรองฤทธ ใหตรวจตราหนงสอเดนทางของคนในบงคบองกฤษ (คาสงท กบ.25/1 : 2471) ใหสบเสาะตรวจตรา นายตด ตายง ซงเดนทางมาจากนครกวางตง (คาสงท กบ.17/2 : 2471) ใหคอยตรวจแขกเบงกาลซงเปนคนไมพงปรารถนาใหเขาราชอาณาจกร (คาสงท กบ.13/6 : 2471) ใหคอยตรวจญวนทปลอมเปนจนเขามา (คาสงทกบ.20/6 : 2471)ใหสบสวนผหญงทมาจากลงกา (คาสงท กบ. 9/2 : 2471) ฯลฯ ขอมลเหลานแสดงใหเหนวาความวนวายทเกดจากการเขามาพานกของคนตางถนไดสรางปญหาใหกบฝายปกครองเปนอยางมาก

เอกสารเกายงระบวามการรองเรยน เรองลกขโมย เชน กรณนายจาดลกเรอของขนนรคป (คาสงท ลต.23/14 : 2468) นายสหมานลกมะมวง (คาสงท กบ. 25/4 : 2468) เรองผรายลกไกของนายมาแอ หลงเดน (คาสงท ลต.15/11 : 2468) เรองใหสบจบผรายลกชางของนายหน (คาสงท ลต.1/71 : 2471) เรองสงหมายพยานเรองนายตลลกชาง (คาสงท กบ.3/7 : 2471) เรองสงตวนายหม ลกเบดราว (คาสง ทลต. 3/9 : 2471) เรองสงตวนายสมนกบเกลอของกลาง (คาสงท ลต.1/2 : 2472) รวมถงปญหาการ ฉดลากขมขน ทะเลาะววาท เชน เรองนายโหยบรองวานายดอแหะยดบตรสาวไว (คาสงท กบ.16/2 : 2468) สบจบนายทวนสน สวรรณ ทาอนาจารและบกรกหลบหน (คาสงท กบ.12/3 : 2480) สงจบนายกลอม พลนาก ตองหาวา ฉดครา ขมขน กระทาชาเรา (15/7 : 2480) เรองนางลนกลาวคาลามกทโรงเรยน (คาสงท ลต.25/1 : 2472) เรองนายทยทบตนางหยาคอหกตาย (คาสงท ลต. 20/1 : 2480) เรองใหไตสวนพยาน เรองนายดลหลา เผาเรอนนายเหม (คาสงท กบ.31/10 : 242471) ฯลฯ และปญหาการทาผดกฎหมาย เชน เรองนายสาเหลกบพวกเลนการพนนและตอสเจาพนกงาน (คาสงท กบ. 2/1 : 2468) เรองนายหกเซงกบพวกเลนการพนน (คาสงท ลต.16/11 : 2468) สงตวนายยาศนกบพวกลกเลนการพนนอโกบ หรอเบยโบกคด (ลต.3/3 : 2470) เรองสงตวนายลเดน นายยอย นายขลก ชาญนา ฯลฯ ตดไมโดยไมไดรบอนญาต (คาสงท ลต. 28/3 : 2470) เรองสงตวนายกจาย กบพวก 4 คน ลกเลนพนน

132

ไพขาว (คาสงท ลต.20/1 : 2471) เรองสงตวนายฉาอกบธนาบตรปลอม (คาสงท ลต.16/11 : 2474) ฯลฯ และการทจรต เชน เรองสงสานวนฟองพนกมกานนใชอานาจในทางทจรต (คาสงท ลต.20/3 : 2468)

นอกจากนน ปญหาเรองการจดการปองกนเหตฆาตกร กานนไดรายงานผลการสารวจ ในทประชม (บนทกการประชม : 1 มถนายน. 2479) วา “เคยมการปลนทรพยและเจาทรพยตอส ถกผรายฆาตาย 1 ราย กบเมอพ.ศ.2469 และ 2470 เกดฆากนตายทตาบลเกาะลนตาใหญอก 2 ราย จากสาเหตหงหวงแยงชงผหญง ทลนตานอย พ.ศ. 2478 ฆากนตายสาเหตทะเลาะววาทเรองกระบอทาอนตรายตนขาว นอกจากนนไมปรากฏวามเหตการณเกดขนทตาบลใดอกเลย”

ขณะเดยวกน สภาพแวดลอมลกเขาไปภายในเกาะลนตาในยคนน ยงเตมไปภเขาและพนทปาอนเปนทอยอาศยของสตวปา ซงสรางปญหาใหกบชาวบานมาก จนกระทงตองประชมหารอแลกเปลยนประสบการณกน ระหวางเจาหนาทอาเภอกบชาวบานเพอแกปญหาตลอดมา ดงปรากฏหลกฐานจากเอกสารเกาของอาเภอเกาะลนตา (บนทกการประชม : 2 กมภาพนธ 2465) ในการประชม เรองการปราบปรามเสอรายทคอยออกมาทารายผคนและสตวพาหนะ ซงกานนไดตอบขอซกถามของนายอาเภอเกยวกบวธการทเคยปฏบตวา ตาบลเกาะกลาง เกาะลนตานอย คลองยาง และเกาะ ศรบอยา ไดใชวธทาจนและดกมานานแลวแตเสอไมเขา สวนตาบลเกาะลนตาใหญไดทาวธ “ขดหาง” นายอาเภอใหขอคดวา การทเสอไมเขาเพราะทาจนในทไมเหมาะกบทางเสอเดน ควรหาผ ชานาญในการทา “จนขดหาง”หากไมไดผลควรใชว ธ อนคอใชวธนงหางหรอใชยาเบอ ตามคาแนะนาของจงหวด ตอมามคาสงจากพระยาอสราธชย ผวาราชการจงหวดกระบ (สมดบาญช รบจดหมาย คาสงท กบ.14/1 และ กบ.14/2 : 2468) วา “นายกาบชาตแขกมารบซอเสอเปนขนาดใหญ-เลก ใหจดการดกเสอเปนนาไปขายใหผแทนบรษทรบซอทจงหวด จนกระทงตอมามคาสงใหงดจบ (คาสงท กบ.26/5 : 2468) เนองจากบรษทงดซอ” การทนายอาเภอแนะนาใหกานน หาผชานาญในการทา “จนขดหาง” อยางทตาบลเกาะลนตาใหญทาแลวไดผลบงบอกวามความรวมมอกนแกปญหาและมการแลกเปลยนความรดานการสรางเครองมอดกสตว

ปญหาเรองสตวปารกรานทบนทกไว ตงแตปพ.ศ. 2465 ตอเนองมาจนกระทงถง ปพ.ศ.2479 กย งคงเปนปญหาใหญ ดงปรากฏในหวขอการการประชมเรอง “ปองกนสตวราย” (บนทกการประชม : 1มถนายน 2479) วา “นายหลทาการแทนผใหญบานไดหารอในทประชมวาบานหลงเกาะมเสอขนาดใหญชกชม 2-3 ปมาแลวเคยกดคนตาย และตอจากนนกกดกระบอกบสนขเสมอมาจะปองกนอยางไร ทประชมแนะนาใหทาคอก หรอเรยกวา “จนดกเสอ” และหวขอประชมเรอง “ปองกนสกรทาอนตรายแกทรพย” (บนทกการประชม : 1มถนายน 2479) ประธานกลาวรายงานผลการไปตรวจเกาะลนตานอยเกยวกบการทามาหากนเลยงชพวา

133

ปรากฏวาการทานาผลทไดไมถงมอซงควรจะได ดวยเหตสกรปากนและทาลายเสยหมด และอสลามกรงเกยจกบสกร ควรจดการปองกนเพอความสขสาราญของประชาชนลงมต ใหทาคอกมลนเลอนคลายคอกชาง พอสกรเขามากกตดเชอกโยงปด แตฤดนไมไดผลตองคอยเมอลกยางตกราวเดอนกรกฎาคมเอาลกยางใสไวในคอกเพราะสกรชอบกน กานนเสนอวาการทาคอกไมขดของแตตดขดทตดไมหวงหาม ประธานรบรองวาปแรกจะออกเงนคาภาคหลวงให (บนทกการประชม : 1 มถนายน 2479)

สาหรบปญหาเรองเสอหมดไปเพราะมการดกจบสงขายปนง และมการถางปาทานา ทาไร

ทาสวน สรางทอยอาศยทาใหสภาพปาถกทาลายไมเหมาะสาหรบเสออกตอไป สวนปญหาเรองหมปา ในเวลาตอมาชาวมสลมและชาวจนไดรวมมอกนลาจนหมดไป(ดรณ ดวงเอยด. สมภาษณ : 18 เมษายน 2550) ดงคาบอกเลาของชาวเกาะลนตาวา

สปา(ลงปา)ชาวมสลมกบครเฉยงเพอนชาวจนรวมมอกนวางแผนลาหมปา โดยครเฉยง ลงทนซออปกรณลาหมปา มปนลกซอง กระสนปน กระสอบขาวสาร และเชอก เมอหมปาลงจากภเขามากนขาวในนา สปาซงเปนมสลมวางหมบนเรอของตวเองไมได จงตองไปสงขาวใหครเฉยงนาเรอพรอมอปกรณไปจอดหนาอาวแลวทงสองลงมอลาหมปา ครเฉยงเปนฝายตอนใหสปาเปนฝายยง แลวครเฉยงจะทาหนาทลากหมปาใสกระสอบใชเชอกมดปากกระสอบใหแนน สอดไมคานแลวชวยกนหามลงเรอโดยสปาไมตองสมผสตวหม ชวงแรกนาไปแบงปนใหเพอนบาน ตอมามอบปนและกระสนไวกบสปาเปนผยงเองเมอไดหมปาจะ แจวเรอไปตามใหครเฉยงนาเรอไปบรรทกหมปามาขายแบงเงนกน เคยยงไดถง 2-3 ตวในวนเดยวกน

การเปลยนแปลงการปกครอง ปพ.ศ. 2475 จากระบบสมบรณาญาสทธราชมาเปนประชาธปไตย

มการเปลยนแปลงทางดานสงคม เศรษฐกจและการเมองหลายอยาง โดยเฉพาะยคของรฐบาล พนเอกหลวงพบลสงคราม ไดนานโยบายวฒนธรรมนาไทยมาใช ในชวงน วฒนธรรมจากสวนกลางไดเขามาครอบงาวฒนธรรมหลากหลายในทองถน สงผลกระทบตอความเปนอยของ ชาวเกาะลนตาเปนอนมาก เกดชนชนทางสงคมจากนโยบายทบงคบใหสวมเสอ รดเขมขด สวมหมวก และหามกนหมาก ชาวจน ชาวไทยพทธ และชาวมสลมทมาจากสงคมทเจรญกวา สามารถปรบตวเขากบสงคมสมยใหมได แตชาวเลเปนกลมชนทรกอสระเคยใชชวตกลางทะเลไมคนเคยกบการเปลยนแปลง ตองหลบซอนตวไมกลาเดนเขาตลาดกลวตารวจจบ หากจาเปนตองเขาไปกใชเชอก

134

กลวยรดแทนเขมขด ตนพลถกสงใหตดทงจนหมดตองกนพลนาทขนตามภเขากบหนพก (ดนโปง) บางครอบครวตดสนใจอพยพหลบหนไปอยทอน (ประสม กจคา. สมภาษณ : 15 เมษายน 2550)

ผลกระทบจากเศรษฐกจตกตาทวโลก ในชวงสงครามโลกครงท 1 (2457-2469) โดยเฉพาะ

ปพ.ศ. 2464 กอนการเปลยนแปลงการปกครอง ชาวเกาะลนตาเรมประสบกบความอดอยากยากจน ดงกลาวขางตน ตอเนองมาถงปพ.ศ. 2472 เกดเหตการณไฟไหมทตลาดศรรายา ชาวเกาะลนตาทกกลม ทประสบเหตการณชวยกนดบไฟ และชวยกนสรางบานใหม ในปพ .ศ.2475 กเขาสยคการเปลยนแปลงการปกครอง เศรษฐกจบนเกาะลนตาเรมดขนบาง ในระยะสนๆ มการตอเรอ สาเภา 3 เสา สาหรบตดตอคาขายกบปนงและสงคโปร จนกระทงชวงสงครามโลกครงท 2 ระหวางปพ.ศ. 2484-2488 ผคนบนเกาะลนตาตองรวมกนตอสกบสถานการณ “ขาวยากหมากแพง”เชนเดยวกบประชาชน ชาวไทยทวไป ตองเขาควแบงสวนขาวสาร 7 วน ตอ 5 ลตรไมพอกนตองขดเผอกขดมนกนแทนขาว อกทงยงขาดแคลนเสอผาเครองนงหม และยารกษาโรคซงเปนปจจยพนฐาน สวนชาวเลกอพยพหนการถกเกณฑเปนทหารตารวจไปอยทอน

เมอสงครามโลกครงท 2 สงบลง ประมาณปพ.ศ. 2491 เกดโรคไขทรพษระบาดมาจากแผนดนใหญ แลวลกลามมายงชาวมสลม และชาวเลบานหวแหลมอยางรนแรง ผทตดเชอไดรบความทกขทรมานและเสยชวตไปจานวนมาก ทรอดตายกเปนแผลเปนบนใบหนาและรางกายพการ เนองจากไมมยา และการรกษาทไมถกวธ เลากนวา “ชาวเลลมตายมากทสด เพราะโตะหมอรกษาดวยการใหอาบน ามนต ชาวเลและชาวมสลมตองถกจากดพนทไมใหเขาไปซอของในตลาดศรรายาเมอโรคระบาดหนกชาวเลตองอพยพหนไปอยเกาะอน จนกระทงสถานการณดขนจงยอนกลบมาปรากฏวาประชากรชาวเลและชาวมสลมลดลงมาก” (ประสม กจคา. สมภาษณ : 15 เมษายน 2550) ตอมาในปพ.ศ. 2496 ชาวจนตลาดศรรายาประสบกบเหตการณไฟไหมใหญครงทสองในครงน น ชาวเล ชาวมสลม และขาราชการชาวไทย ทอยในเหตการณไดรวมกนชวยดบไฟ ฮน หลงเดน (สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2550) เลาวา “ไฟไหมหลาด (ตลาด) ทงแขกทงชาวเลชวยกนดบ นายสงใหตกน ารดไฟ น าแหง (น าทะเลลงมาก) ตองวงไปตกน าตงไกล บางคนชวยขนของมาวางกองไวกลางถนนไมมใครลกเลย หมใตถนบาน และปลาเคมบานโกบาไฟไหมหมด” หลงจากไฟไหมครงนน นายอาเภอเทพ วฒศร วางกฎเกณฑวา เมอสรางบานใหมใหสรางเปนหองแถวชดละ 5 หลง แลวเวนทวางไว 1 หอง เปนแนวปองกนไฟ เพอใหรถดบเพลงเขาไป สบน าและเรอเขาไปฉดน าดบไฟไดดวย อกทงหลงคาบาน ใหมงสงกะสหรอมงกระเบองเทานน หามมงจาก แตฝาบานเปนไมไผขดแตะได

135

ประวตศาสตรทองถนของเกาะลนตา ชวง 100-30 ป แสดงถงความรงเรอง ทสบเนองจากการเปนแหลงประมงทอดมสมบรณ เปนทาเรอแวะพก บนเสนทางเดนเรอโดยสาร และเรอสนคา ภายในประเทศและเรอสาเภาจนแลนใบ 3 เสา ขนสงสนคาจากลนตาไปตางประเทศโดยตรง มดานศลกากรเกบภาษ จนกระทงปพ.ศ. 2464 กอนมการเปลยนแปลงการปกครอง เรมประสบกบปญหาราคาสนคาตกตา นายทนไมมกาลงผลต จนกระทง เขายคเปลยนแปลงการปกครอง ปพ.ศ. 2475 แมยงมการตดตอคาขายกบปนง และสงคโปร สงผลใหเศรษฐกจบนเกาะลนตาดขน แตเปนชวงสน ๆ เมอเขาสยคสงครามโลกครงท 2 ระหวางปพ.ศ. 2482-2488 ผคนกยงประสบกบปญหาความอดอยาก ปญหาโรคไขทรพษระบาด และการเกดอคคภยในตลาดศรรายาถง 2 ครงดงกลาวขางตน หลกฐานจากเอกสารของทางราชการของอาเภอเกาะลนตา ซงบนทกเรองราวทเกดขนทามกลางการปฏสมพนธของผคนหลากหลายชาตพนธ ท งทอพยพหลบหนภยทางการเมอง ภยทางสงคม และภยทางธรรมชาตเขามาพกอาศย ผคนจากตางถนทเขามาคาขาย ขาราชการทยายเขามาปฏบตราชการ และ บคคลไมพงประสงคทถกเนรเทศมาดดสนดาน รวมทงปญหาทเกดจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาต สตวปารกราน โรคระบาด และความอดยากจน ทเกดขนในชวงประมาณ100-40 ปทผานมา นบตงแตยกฐานะเปนอาเภอ จนกระทงถงยคสงครามโลกครงท 2 บงบอกถงปญหาและอปสรรคมากมาย ทพฒนาไปสความความไรระเบยบและความขดแยง ทงทางดานเศรษฐกจ ทางสงคมและการปกครอง ซงตองอาศยความรวมมอจากเจาหนาทของรฐ ผนาทองถนและราษฎรในชมชนชวยกนจดระเบยบและแกปญหาตลอดมา สภาพความไรระเบยบทเกดขนทามกลางการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธทหลากหลายของชาวเกาะลนตาดงกลาวสามารถสอดคลองกบ ทฤษฎไรระเบยบ หรอทฤษฏโกลาหล (chaos theory) ซง ชยวฒน ถระพนธ (2542 : 115-143) อธบายวา ความไรระเบยบ คอสภาพและกระบวนการทไรเสถยรภาพ (unstable) มความออนไหวสงมากและเปราะบางเมอมการกระทบเพยงเลกนอยในสาเหตเบองตน (initial condition) แตเมอเกดซ าบอย ๆ ทาใหระบบทดาเนนอยพฒนาการไปอยางไมเปนเสนตรง โยงใย ซบซอน ออนไหว และ ผนผวน บางครงกกาวกระโดดฉบพลน ทาใหเกดภาวะทอยหางไกลจากสมดลและกาวเขาสภาวะเปลยนผาน (phase transition) ในชวงเวลาทไมแนนอนและชวงเวลานจะมความไรระเบยบดารงอยระดบหนง ขณะทสภาพเกาเสอมสลายระบบไดสรางสรรคสภาพใหมขนไดอกอยางเปนพลวต ซงระบบพลวต (โดยเฉพาะระบบชวต) ในโลกความจรงจะมเสถยรภาพเพยงชวคราวไมดารงอยนานเปนเพยงระยะผานเทาน นโดยเฉพาะระบบสงคมมนษยยงตองการรปแบบและระเบยบของการอยรวมกน ไมวาชาหรอเรวพวกเขาจะตองจดระเบยบใหมใหแกสงคมจนได

136

แนวคดดงกลาวยงใกลเคยงกบทฤษฎความขดแยง (conflict theory) แบบวภาษวธ (dialectic) ของเฮเกล (Hegel) ซงฟอรสเตอร (Forster. 1999 : 131) นามาอธบายวา สงคมมนษยยอมไมหยด อยกบท แตมการเปลยนแปลงทเกดจากการปฏสมพนธ และความขดแยงทเกดจากความเหน ทไมตรงกน ความกดดนและการปฏเสธสงผลใหเกดรปแบบการเปลยนแปลงทสมพนธกน 3 ดาน ดานหนงเปนสงทเกดขนใหม (thesis) อกดานหนงมความขดแยงหรอการปฏเสธ (antithesis) การตอสระหวาง 2 ดานทขดแยงกนนจะพฒนาไปสสงใหม (synthesis) และตอมากลายเปนขอเสนอใหม (thesis) ทกอใหเกดความขดแยง (antithesis) และนามาสการสรางสงใหม (synthesis) ตอไป ในทานองเดยวกนสงคมชาวเกาะลนตากยงคงดาเนนตอไปทามกลางสงทเกดขนใหม ซงมความขดแยงและการเปลยนผานไปสสงใหมสลบกนไปอยางเปนพลวต จนกระทงถงปจจบนและสบเนองตอไปในอนาคต ดงจะเหนวา หลงจากสงครามโลกครงท 2 เมอผานพนวกฤตตาง ๆ มาได เกาะลนตากกลบมามความรงเรองทางการคาอกครง และมความมนคงทางเศรษฐกจมากขน การเขามาตงถนฐานของคนตางถนยงคงดาเนนไปอยางตอเนอง ธรกจการประมงเฟองฟ ในแตละเดอนจะมเรอสาเภาหลายสบลามาเทยบทาเพอรบซอถานไมโกงกางเปลอกไมแสมสาหรบยอมใบเรอ และสนคาพนเมองไปยงเกาะปนง โดยใชเงนเหรยญมาเลเซยเปนสอกลางสาหรบแลกเปลยนสนคา สนคาสงออกททารายไดใหแกเกาะลนตา ไดแก ไมบอง (ไมตดเปนทอนสาหรบทาไมฟน) เปลอกไมแสม แกนไมกฤษณา มะพราวแหง ปลาแหง กงแหง ปลาเคม กะป ครบปลาฉลาม น ามนยางเปลอกไมโกงกาง ชน รงนก ฯลฯ นอกจากนนยงมสนคานาเขาประเภทอปโภคบรโภคจากปนง โดยเฉพาะเครองมอเครองใช เฟอรนเจอรประดบบานของชาวจนศรรายา การแลกเปลยนทางการคาดงกลาว สงผลใหยคนมความเจรญทางการประมงและการคาทางเรอ หลงจากนน เรมมการทาโปะทศาลาดานโดยไดตนแบบจากชาวเพชรบรและชมพร ใชเรอฉลอมและเรอเลกหลายลา เรอโปะตอทบานบอแหนกม ซอมาจากทอนกม บรรทกปลาได 200-300 หาบ เจาของโปะจางคนงานชาวมสลมและชาวเลเปนลกเรอ จบปลาหลงเขยว ปลาตาหมน ปลาตะกว ปลาจาระเมด นาไปขนทแพปลาคลองพน มรถหองเยนรบไปขายสงตอทตรง นอกจากทาโปะ มการทาหลาดดกปลา ปพ.ศ. 2495 เรมทาอวนปลาบาหวาย 1เปนอวนฉกขา ใชเรอหวแหลมทายแหลม ขนาด 23 กง ทองปอง ตอแบบชางจน ในชวงหลงเมอมกงมากกเปลยนไปใชเรออวนดา(อวนลาก) ลอมจบไดครงละประมาณ 2,000 กโลกรม ขายไดกโลกรมละ 8-9 บาท เรออวนดา ทชอ มหาชย สนลนตา เปนของนายบาชาวจนตลาดศรรายา ใชแรงงานชาวมสลมทงหมบาน นอกจากนน ยงมเรอประมง

1 ปลาจาระเมดดา

137

อน ๆ อกจานวนมากทงของชาวลนตาเองและเรอจากตางถนเขามาทามาหากน ฯลฯ (ประสม กจคา. สมภาษณ : 15 เมษายน 2550) การคาขายบนเกาะลนตาเตบโตจากชาวจนทเขามาประกอบอาชพทาโปะจบปลาทาปลาเคมกลบไปขายทปนงและสงคโปรพรอมกบสนคาพนเมองอน ๆ ตอมา มการคาถานไมโกงกาง มเสนทางการคาเรอสาเภาจนโดยตรงระหวาง “ลนตา-ปนง-สงคโปร” พฒนาการของการใชพนทในประกอบอาชพและการปฏสมพนธของผคนบนเกาะลนตาเปลยนไปตามยคสมย เชน ทบานบอแหนในยคหนง เคยเปนชมชนใหญมากอน ดงคาบอกเลาทสอดคลองกนของชาวเล และลกสาวชาวจนทเขาไปบกเบกชมชนบานบอแหนวา

เดมทบอแหนยงไมมการทาเตาถานชาวบานเขาไปตดไมทาไมบอง ตอมาพอครหยงอ

(ครศร) เขาไปทาโปะ มคนจนจากทอนเขาไปสรางบานหลายหลงทงพวกททาโปะ ทาอวน ทาไมบอง ขายฝน เปนอตอเรอ และทาเตาเผาถาน มคนงานชาวเลมาอยหลายสบครว มการตงศาลโตะบาหลวและทาพธลอยเรอ ทางราชการเคยไปสรางโรงเรยนทนนดวย แตภายหลงยายไปสรางทศาลาดาน ทกวนนบอแหนรางแลว ศาลโตะบาหลวกยายไปต งทศาลาดาน (บเดน คบคน. สมภาษณ : 16 เมษายน 2550)

บอแหนมปาโกงกาง เปนอตอเรอใบ 3 เสา เตย คอ ผใหญทงเปนชางตอเรอ เปนคนใจด ทงแขก ชาวเล ไทย มาอยดวยเปนลกนองชวยทาไมบอง ทาอวน ขายฝน มเรอใบ 3 เสา บรรทกถานไปขายปนง มบานไม 2 ประต ประตหนงเปนโรงฝน กบทเกบอวนปลาท อกประต เปนทอยอาศยของครอบครว นายกมอน ลกยก (ลกบญธรรม) ของเตยชวยดแลกจการ นายกมอนมลกสาวคนหนงแตงงานกบนายเชงเลน ตอมานายเชงเลนขอทาเตาถานและเปนผทไดรบมรดกเตาถานทบอแหนทงหมด ทนนเลยงชาวเลไวมากมศาลโตะบาหลวของชาวเลขางบานชาวเลทาพธลอยเรอทกป สมยนนโรงเรยนกมาสรางทบอแหน แตตอนหลงยายมาตงทศาลาดาน หลงจากเลกทาเตาถานชาวเลทบอแหนยายมาอยศาลาดานหมด ทกวนนบอแหนรางแลวไมมใครอยตายกนหมด” (สวนตน กษรวฒน. สมภาษณ : 12 กรกฎาคม 2551)

การตดตอซอขายแลกเปลยนสนคาระหวางชาวจนกบชาวมสลม ชาวเล และชาวไทย

ยงคงดาเนนไปอยางตอเนอง ชาวจนจะทาหนาทนาสนคาในทองถนไปขายทปนง และสงคโปรโดยมชาวมสลมเปนลกเรอ แลวนาสนคา จาพวก เกลอ ขมน เตาเจยว อาหารกระปองและเครองใช

138

ภายในบาน เชน ครกหน หมอหงขาว ตะเกยงรปทรงตาง ๆ และเฟอรนเจอร ฯลฯ จากปนงและสงคโปรเขามาขายบนเกาะลนตา ดงทเลากนวา

“สมยกอนไปซอของจากปนง กนตง ตรง มากกวากระบ ขาวสารนาตาล อาหารแหง ของใชจาเปน จนถงตะป ลวนมาจากปนง มขาวสารของ “แปะตอ” จากปนงมาขายบนเกาะลนตาในตลาด ศรรายามรานแปะโฮเฆ เปนรานขายสนคาจากปนง” (สภา ไหวพรบ. สมภาษณ : 12 พฤษภาคม 2551)

“เมอผมอายประมาณ 20 ป หาบน ามนยาง ไต หวมน หวบอน ยอดยาโหย (ยอดมะมวง หมพานต) ไปขายทหลาด (ตลาด) ศรรายาแปะโฮเฆรบชอไตลาละ 10 สตางค ตกปลาไดใสเกลอตากแดดแหงแลวนาไปขาย ขากลบซอ นาตาล เกลอ หมอ กะทะ เสอผา สบซนไลต และของใชทจาเปน” (หมาดเดน ลเดนบตร. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) “เมอกอนมเรอตองโหและเรอวารเปนเรอกลไฟบรรทกสนคาและผโดยสารวงระหวาง ภเกต-ลนตา-กนตง ขนมะพราวแหง หมากแหง ปลาเคมจากเกาะลนตาไปขาย ขากลบนารม เกลอ ซอว บหร ขาวสาร ถวยชาม และขนมปงมาขายทเกาะลนตา ตอนสงครามเรอตองโหถกยงจมใกลเกาะนก” (บญชวย ไหวพรบ. สมภาษณ :12 กรกฎาคม 2550)

ความรวมมอของชาวเกาะลนตาตลอดระยะทผานมามทงความรวมมอในการผลตสนคาเพอสงออก และความรวมมอกนทามาหากน ซงมทงความรวมมอกนทางานใหญทจาเปนตองใชผคนจานวนมาก จนกระทงถงงานเลก ๆ ใชแรงงานไมมากนก สวนใหญชาวจนเปนเจาของสวนมะพราว เจาของทนา เจาของกจการ ทาโปะ กจการเรอประมง เจาของเตาถาน ฯลฯ ชาวเล ชาวมสลม ชวยเหลอดานแรงงานหากเปนงานเลก ๆ จะชวยกนในลกษณะของความสมพนธสวนตว เชน ชวยขดดนปลกมะพราว ขนมะพราวขาย ตกปลามาขาย ชวยทานา เกบขาว

การทานาบนเกาะตองมทานบน าเคมซงชาวบานไมวาไทย จน แขก ชาวเล ตองชวยกนทา และคอยดแล ในฤดมรสมน าขนสงตองคอยเปดปดทานบไมใหน าทะเลเขานา สมยกอนอยดวยกนไมมปญหาเปนเพอนกน ทางานกบคนจนออกทะเลไปตกเบดราวหาปลาสเสยด ใชเรอกรรเชยงเลก ชาวเลมเรอเองนายทนชาวจนใหอวนไดปลามาขายใหนายทนเอาไป ทาปลาเคมไปขายทปนง เรอใบ 3 เสา เขามาจอดหนาเกาะทละ 20- 30 ลา ขาราชการฝากซอรองเทาบาง มคนฝากซอของใชประเภทเครองครว ขนมปง ผก รม อาหารกระปอง เกลอ น าตาล เตาเจยว ซ อว ครกหน สงกะสมงหลงคาบาน งานแตงงานของคนจนจะสงอาหารแหงจากปนง (นายบเดน คบคน สมภาษณ : 16 เมษายน 2550)

139

ปฏสมพนธดานแรงงานดงกลาวสบทอดไปสลกหลานดวยการใหลกตดตามไปทางานดวย ดงท ชาวเล และชาวมสลมกลมหนง เลาใหผวจยฟงขณะรวมวงเสวนาวา

“ตอนเดก ๆ เราตามปะกบมะ ไปชวยคนจนเกบขาวทแตเหลง (เกาะลนตานอย) บานเถาแกเทยนไลและโตะสาวส ไปกนไปนอนทนนเปนเดอน เกบขาวจนเสรจจงกลบบาน”(ลเยน ทะเลลก. สมภาษณ : 8 ตลาคม 2553)

ชาวเลอกคนเสรมวา “ตอนเดก ๆ เรากเคยตามปะไปหาปลาใหเถาแกคนจนบางไปถางสวนบางแบกของบาง วนไหนไมมงานทาไปนงทศาลเจารอใหคนจนเรยกไปทางาน” (เหงม ทะเลลก. สมภาษณ : 6 พฤษภาคม 2549).

ชาวมสลมกเลาวา “สมยกอนอยกนเหมอนญาตพนองทงมสลม ทงจน ชาวเล เจบไขไมสบาย เกด ตายชวยเหลอกน” (เมตตา ละง. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2549)

“ตอนเดก ๆ ปะพาไปอยไปกนขาวบานคนจนไปรจกกบคนจนในหลาด (ตลาด) หลายคนเปนคนรนเดยวกนสนทกน เวลาเดนทางไปคลองพนกแวะพกหลบลมแวะกนขาวทบานแตเหลงเปนบานคนจนชอแปะเทยนไล ดกบปะกบมะนบถอกน ปะเคยพาไปนอนทละหลายคน” (หมาดเดน ลเดนบตร. สมภาษณ : 19 ตลาคม 2551)

อกคนเลาวา “ปะเคยไปทางานกบพอโกฮว พอตวเองโตขนกตามไปทางานดวยเชาชอเรอทาอวนกง 3 ชน สมยกอนมสลมนบถอคนจนยกใหคนจนเปนเถาแกเปนผนาในการทางานเขาใจดมาก” (สบา เดนใจด. สมภาษณ : 12 พฤษภาคม 2551)

การปฏสมพนธทางเศรษฐกจของชาวเกาะลนตาซงมลกษณะพ งพาอาศยกนเชนน

ใกลเคยงกบแนวคดของ บารท (Barth. 1969 : 18) ทกลาวถงความผกพนระหวางกลมชาตพนธเนองจากแตละกลมมลกษณะทางเศรษฐกจ สงคม การเมองทเสรมเตมเตมซงกนและกน ความสมพนธเหลานยดโยงกลมชาตพนธตางๆ เขาดวยกน ทาใหเกดการพ งพาอาศยและเปนแรงจงใจทาใหเกดปฏสมพนธตอเนองยาวนาน การพงพากนนสงผลตอความเปนองครวมของสงคมใหญดวย บารท เรยกแนวคดนวา “การพงพาอาศย” หรอ symbiosis ซง คายส (Keyes. 1981 : 12) เรยกลกษณะเชนนวาการแบงงานกนตามกลมชาตพนธ (ethnic division of labor) เพราะแตละกลมกดารงหนาททางการเมอง-เศรษฐกจ-สงคมทตางกน อยางไรกด คายส กลาววามบางกลมทสามารถจะเขาถงความมงคงและอานาจมากกวากลมอนๆ ซงลกษณะนปรากฏในกลมชาวจน บนเกาะลนตา และดวยแนวคดนเชอมโยงถงความรวมมออนเนองจากการแบงงานตามบทบาทของแตละกลมชาตพนธ ซงใกลเคยงกบทฤษฎหนาทนยมของเดอรไคม (Durkheim. 1947 : 39-42) ทมองวาแรงงานเปนปจจยสาคญในการผลต จงจาเปนตองใชภมปญญาในการบรหารจดการ การแบงงาน

140

กนทาควบคกบการจดการทรพยากรธรรมชาตเพอใหผลผลตเปนไปตามทตองการ เพยงแตทฤษฎของเดอรไคมนนครอบคลมในมตทกวางกวา คอมองถงการแบงงานตามสถานะและบทบาททางสงคมทวไป เชน บทบาทตามเพศ วย อาย ฯลฯ ในขณะท บารท เนนถงการแบงงานตามบทบาทของกลมชาตพนธ ซงทาใหเกดความสมพนธในแงเสรมสรางและพงพา ดงจะเหนวา ในสงคมเกาะลนตาหากเปนงานทตองใชแรงงานมาก ๆ การปฏสมพนธจะเปนไปในลกษณะทเรยกวา “ออกปาก” หรอ “ซอ” เชนเดยวกบการ “ลงแขก”ในภาคกลางและมการแบงหนาทกนทาตามความถนด นอกจากนนหากเปนงานใหญตองใชแรงงานมากตองอาศยความรวมมอทงชาวจนชาวมสลม ชาวเล และชาวไทย ดงคาบอกเลาของชาวบานวา

สมยกอนคนลนตาสามคคกลมเกลยวกนทางานอะไรรวมใจกน ทานากจะ “ซอ” กน ไมตองจาง ถาอยากจะกนอะไร พรรคพวกทไปชวยจะเขยนปายปกไวในนา เชน ขาวแกงไกหนม (ขนม) ลอดชองเจาของนาจะทามาใหกน สวนมากแขกกบคนจนจะทานา ทาไรปลกขาวชาวเลจะชวยถางปาทาไร ตอนหนม ๆ พอแมทานาใหคนจนใชควายฝงละ 9-10 ตว เหยยบนาทาเทอก ขาวสารกไมตองซอเพราะทานาทาไรไดขาวสารมากน (นายเลก อสาห. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) การตอเรอสมยกอนจะ“ซอ” กน หาไมมาแลว “ออกปาก” ใหชางไมมาชวยเลอยไม และชางตอเรอมาชวยตอเรอ สมยสงครามมชางไมไมกคน มชางตอเรอ เปนคนแขก 4-5 คน คนจน ชอซน (พอครหยงอ) และโกเสงมาตอเรอใบ 3 เสา ทบอแหน 3 ลาพรอมกน แบงหนาทตามความถนด คนจนจะเปนหวหนาคมงาน แขกกบชาวเลเปนลกนอง แขกถากกง ไสไม ทาชนสวนสาหรบประกอบเรอ ชาวเลตอกตะป ทง 3 ลาจะใชชางชดเดยวกน ในชวงตอเรอญปนขนทเกาะลนตาฝายพนธมตรคดวาตอเรอใหญปน จงยงลงมา และวางระเบดกระปองดวย (บเดน คบคน. สมภาษณ : 16 เมษายน 2550)

“เคยเดนทางไปเลอยไมลมทเกาะรอกกบคนจน ชอผใหญทงกบหงวนโฮ และคนไทยอกคนชอตาหลาย เพอนามาตอเรอ ตนไมทเลอยขนาดใหญมาก ตนเดยวตอเรอยนตไดถง 2 ลา”

(บเดน คบคน. สมภาษณ : 16 เมษายน 2550) “ผมเปนมสลมเปนเพอนกบชาวเล สมยกอนทาไรทานาชาวเลมาชวยลงแขกบาง เราไปชวยชาวเลบางผลดกน (สบา เดนใจด. สมภาษณ : 12 พ.ค. 2551)

“พอผมทางานเปนลกเรอคนจน เทยวเรอไปปนง พดภาษามลาย ภาษาจนไดเมอมาอย บอแหนกเปนลกนองคนจนทาเตาถาน รบจางตดไมโกงกางแบกไมไปเผาถาน และปอกเปลอกไม

141

แสมขายพวกจนเรอใบ สงออกไปขายปนง สงคโปร เพอใชยอมใบเรอ” (เมตตา ละง. สมภาษณ : 5 กมภาพนธ 2549)

ชาวจนปนง หรอ “จนเรอใบ” ทกลาวถงในทน เปนชาวจนทเดนทางจากประเทศจน มาตงหลกแหลงในปนง ซงขณะนนอยในความปกครองของสยาม แลวเดนทางมาตดตอคาขาย กบชาวเกาะลนตา จงหวดกระบ และจงหวดใกลเคยง ชวงแรก ๆ จะใชเรอเปด ตอมา เปลยนเปน เรอใบ 3 เสา (พงจน) จงเรยกกนวา “จนเรอใบ” บางคนเขามาแตงงานแลวอพยพยายถนมาอยท เกาะลนตา บางคนแตงงานแลวนาภรรยากลบไปอยทปนง

จากการเดนทางตดตามไปดทปนง พบวาสภาพบานเรอนซงเปนทอยอาศยของจนเรอใบดงกลาว ตงอยรมทะเล มสะพานเปนทางเดนทอดยาวลงไปในทะเล เปนทาเรอน าลกสามารถจอดเรอใบ 3 เสาไดดวย ดานขวามอหรอซายมอดานใดดานหนงจะมเรอนพกเปนหองแถวยาวตดกนคลายบานยาวชาวจนบนเกาะลนตา ผคนจะแยกกนอยตามสายตระกลหรอแซ เชน แซจว แซหลม แซโกย แตละสายตระกลจะมสะพานทาเทยบเรอของตนเองเรยงกนเปนแถว เรยกกนวา ตวเตยวหลอ ยเตยวหลอ ซาเตยวหลอ สเตยวหลอ ฮอเตยวหลอและชดเตยวหลอ ฯลฯ ปจจบนชมชนนยงมลกหลานพกอาศยสบทอดวฒนธรรมจนอย ลกหลานบางสายตระกลพยายามจะอนรกษสะพานประจาตระกลใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม แตบางแหงกหายไปพรอมกบการพฒนา เชน ถอเกวโบย (ปลายสะพาน) ปจจบนรฐบาลไดถมดนทาถนนซปเปอรไฮเวยไปแลวพรอมกบเรอใบ 3 เสาอก 2 ลาสดทายของปนงทเคยแลนใบมาทาการคาขายทเกาะลนตา นอกจากนนลกหลาน ชาวจนจากเกาะลนตาหลายคนไปมครอบครว และตงถนฐานกระจายกนอยบนเกาะปนง ดงท อายสม แซขอ (Khor, Ai Sim. interviewee : April 13, 2007) ลกสาวของ ถาเหลยง แซขอ (Khor, Theam Leong) จนเรอใบจากปนง ทเดนทางมาคาขายทเกาะลนตาแลวแตงงานกบลกสาวชาวจนเกาะลนตา เลาใหผวจยฟงวา

พอของฉนไปรบซอถานจากอากง ตงแตแมยงเลก เมอแมโตเปนสาวพอกขอแมแตงงาน แลวพอพาแมมาอยทปนง ตอนเดก ๆ จาไดวา พอฉนมชวตอยกลางทะเลตลอดเวลา วนนกลบมาถงบาน พรงนกลงเรอออกเดนทางไปอกแลว คนไทยจากเกาะลนตาจะฝากพอซอของจากปนง แลวพอกซอของจากเมองไทยมาฝากแมเสมอ พอมกพดวาบางทเขาอาจจะตายในทะเลกไดเพราะหวใจเขารสกวาเหนอยมาก หากเขาไมสบายและตายลงศพของเขาจะถกหอดวยผาขาวทงในทะเล ไมสามารถนารางกลบมาบานได เพราะตองใชเวลาเดนทางหลายวน โชคดทวนทแมฉนเสยชวตดวยโรคหอบ พอยงไมออกเรอ และหลงจากนนอก 6 เดอน พอก

142

เสยชวตตามแมไป ในปค.ศ.1986 และ1987 ขณะทพออายได 63 ป ทกวนน ฉนยงคงตดตอ ไปมาหาสกบญาต ๆ ของแมทเมองไทย

ไลสน แซหล (Lee, Lye Soon, interviewee : April 11, 2007) ลกหลานคนจนชาวเกาะลนตา อกคนเลาวา ยายผมเกดทเกาะลนตาชอกมสน พอผมชอเลงกวน (Leng Kuan) ยายสงพอมาเรยนหนงสอทปนงแลวมครอบครวทามาหากนทนไมกลบเมองไทย มภรรยา 2 คน มลกกบภรรยาคนแรก 4 คน ภรรยาคนทสอง 2 คน ผมเปนลกทเกดจากภรรยาคนท 2 เคยกลบไปเยยมญาตฝายพอในเมองไทยหลายครงและพยายามเรยนภาษาไทยเพอจะไดพดคยและทาความรจกกบญาต ๆ ไดมากขน ทปนงกมญาตและลกหลานคนไทยจากเกาะลนตามาอยหลายคนแตผใหญรนกอน ๆ เหลอไมกคนแลว

จากการพดคยกบ นายกเสง (Tan,Kee Seng. interviewee : April 15, 2006) “จนเรอใบ”

ทเคยเดนทางมาตดตอคาขายและลงทนทาเตาถานในเมองไทยเลาถงเรองราวในอดตวาเคยแลนเรอใบไปคาขายกบสงคโปร อนโดนเซย และเมองไทย ตงแตอาย 18 ป ปหนง 6-7 เทยวขาไปซอครกหน ขนมปง ขนมไหวพระจนทร ขาวสาร แปง เตาถาน เหลา บหรและของใชอน ๆ ตามทมคนสง ขากลบขนถานมาขายปนง สงคโปร อนโดนเซย สมยแรกแลนใบจรง ๆ ใชลกเรอ 4-5 คน ระยะเวลาในการเดนทางจากปนงไปลนตาขนอยกบกระแสลม หากเปนลมตะวนตกเฉยงใตเรอจะไปเรว ประมาณ 10-21 วน ลมตะวนออกเฉยงเหนอ ตองออมใชเวลาเดนทางเปนเดอน พอเปลยนไปใชเครองยนต ใชเวลาประมาณ 2-3 วน ลกเรอเพยง 2 คน กไปไดแลว การเดนเรอตองอาศยเขมทศและความรเรองรองน าดวย ถามพายจอดเรอทอดสมอใกลภเขา ถาไมมภเขายอนกลบไปลงกาว หรอเกาะอาดง ทกครงทแลนเรอใบมาถงกลางทางจะรสกกลว เพราะใครไมสบายจะไมมการกลบหลงใครตายกหอผาขาวทงทะเล แตเมอกลบปนง กอยากไปอกเพราะรายไดดมาก เทยวหนง ๆ บรรทกได ประมาณ 120 ตน (120,000 กก.) คดเปนเงนหลายแสนบาท เคยเปนเจาของเรอใบ 3 เสา ถง 6 ลา ราคาลาละเกาหมนบาท เคยม เตาถานทเกาะใกล ๆ เมองกระบ แตคนหนงจอดเรอทงไวรอขนถานไมมคนเฝาไฟไหม เตาถานกบเรอใบทง 2 ลา ถกตารวจจบดวย ตองหาเงนประกนตวแลวสรางเตาถานใหมเพอหาเงนคนใหหนสวน สวนเรอใบอก 2 ลา ถกตารวจสงคโปรยดไป เพราะเมอขายถานทสงคโปร แลวซอเหลาบหรหนภาษแตถกจบได เหลออก 2 ลา จอดทงไวทหลอเกวโบย สะพานทาเทยบเรอทปนง หลงจากทรฐบาลไทยยกเลกใบอนญาตใหตดไมเผาถาน และเรอใบไมไดใช

143

ประโยชนแลว เนองจากคนนยมใชเรอเหลกตดเครองยนต ตอมา เมอรฐบาลปนงถมทบรเวณนนเพอสรางทพกอาศยและถนนซปเปอรไฮเวย เรอใบทง 2 ลาจงถกถมไวใตดนดวย

นายเลก อสาห (สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) เลาถงการคาควายสงออกวา “สมยกอน

เทศขหนมาทกควายตวผจากลนตาไปขายปนง รฐบาลหามขายควายตวเมย เพราะกลววาจะสญพนธ มสะพานไมสาหรบเปนทาจอดเรอทก (บรรทก) ควายหนาอาเภอลนตากอนจะเอาควายลงเรอตองเอาตราประทบททาดวยเหลก เผาไฟใหรอนแลวกดลงไปบนสะโพกควาย”

ประมาณ 40-50 ปทแลว เปนชวงทธรกจการคาถานไมโกงกางรงเรองมาก มเรอใบ 3 เสา เขามาจอดหนาเกาะลนตาเดอนละ 20 ลา เพอบรรทกถานและสนคาตาง ๆ จากเมองไทยไปขายทปนง สงคโปรและ อนโดนเซย ดานศลกากรเกาะลนตามหนาทตรวจสอบและอนญาตใหเรอ เขาออกภายในประเทศ เจาหนาทดานศลกากรจะตองชกตะเกยงน ามนขนไวบนเสารมทะเล เพอเปนสญลกษณใหคนบนเรอเหน มนายฮกเซยง ไหวพรบ เปนชปปง (shipping) หรอตวแทนของบรษทหลเชยงเสงทาหนาทตดตอประสานงานในการขนสงสนคาเขาออก ดงทชาวเกาะลนตา เลาวา

สมยทไปเรยนหนงสอทปนง ประมาณ 40-50 กอน พกอยบรเวณทาเรอลอกวโบยกบญาตชาวจนฮกเกยนทแตงงานกบจนเรอใบ แลวยายไปอยทปนง สมยนนมเรอใบวงระหวางลนตากบปนง ประมาณ 20 ลา เปนเรอใบ 3 เสา ตดเครองยนต แตละลาใชเวลาวง 2-5 วน เมอมาถง จะรอขนถานลงเรอ และรอหนงสอขออนญาตจากทางราชการ เฉลยแลวเดอนละ 2 เทยว รวมแลวมเรอเขามาบรรทกถานไมโกงกางไปจาหนาย เดอนละ 40 เทยว (ภมร โกวทวฒนา. สมภาษณ : 30 พฤษภาคม 2551)

คาบอกเลาดงกลาวตรงกบทสวาง ไหวพรบ (สมภาษณ : 31 สงหาคม 2551) ซงพอทางานชปปง

บนเกาะลนตาเลาวา “ชวงทอตสาหกรรมเตาถานรงเรองมาก มเรอสาเภาวงเขาออก เพอนาถานไปขายปนงและสงคโปรเดอนละ30-40 เทยว” นอกจากจะมชาวจนจากปนงและสงคโปรเขามาตดตอคาขาย และบางคนแตงงานอยกนกบสาวชาวเกาะลนตาแลว ยงมผคนจากตางถนนาสนคาเขามาขายและแตงงานมครอบครวกบสาวลนตา ดงทพอคาสงขนมคนหนงเลาวา

บานเดมผมอยภเกต มาทาหนมแหง (ขนมแหง) ขายอยทเหนอคลองเมออาย 30 ป มหนม ปลา หนมพรก หนมเตาสอ (ขนมเปยะ) โรตแหง บพาง (ขนมพอง) และหนมผง ประมาณปพ.ศ.2484 ใชเรอแจวหวโทง 2 หลก ขนาด 6 วา (12 เมตร) แจวไปสงหนม ผานเสนทางแหลม

144

กรวด คลองยาง ทงครก ทาพราว แหลมสน (แหลมขาม) โละใหญ แตเหลง ไปสดปลายทางทลนตา ลนตายคนน คนตางถนเขาไปทามาหากนมาก บานเมองคกคก หนมขายดเดนทางไปขายเปนประจา จนไดแตงงานกบลกสาวชาวจนเกาะลนตา ปพ.ศ. 2510 เปลยนไปใช เรอยนต และเลกสงหนมประมาณปพ.ศ. 2520 เพราะถกปลนเรอ (เอยวฉน แตบรรพกล. สมภาษณ : 5 เมษายน 2550)

การปฏสมพนธดานเครอญาต การอาศยอยรวมบนเกาะเดยวกน ความจาเปนตองพ งพาอาศยกนทงทางเศรษฐกจทาง

สงคมและการปกครองเปนเหตปจจยใหชาวเกาะลนตาทง 4 กลมชาตพนธ ตองพบปะพดคยกน ตองรวมทกขรวมสขกน ผานกาลเวลา ผานยคสมยดงกลาวขางตน สงผลใหเกดความสนทสนมและมการแตงงานทงในกลมชาตพนธเดยวกน และขามกลมชาตพนธ อนเปนการสรางเครอขายทางสงคมใหกวางขวางขน จนกระทงเปนสงคมเครอญาตทมอตลกษณและวฒนธรรมบางอยางรวมกนในฐานะ “ชาวเกาะลนตา” ดวยกน

การเลอกคแตงงานของชาวเกาะลนตาทงในกลมชาตพนธเดยวกนและตางกลมชาตพนธ เปนการสรางเครอขายทางสงคมแบบเครอญาตดวยการผสมผสานทางชาตพนธ ทกอใหเกดโครงสรางการปฏสมพนธในลกษณะพเศษ ดงขอมลจากการศกษาระบบเครอญาตผานประวต สายตระกลตาง ๆ ของชาวเกาะลนตา ซงนาเสนอไวในบทท 3 โดยเฉพาะชาวจนทเขามาพกอาศยบนเกาะลนตาในชวงแรกมแตผชายหากตองการมครอบครวกตองแตงงานกบผหญงในทองถน คลายกบชาวจนในชมชนอน ๆ ทเขามาในประเทศไทยรนแรก ๆ ตามขอมลของสกนเนอร.(Skiner : 1957) ซงอมรา พงศาพชญ (2547 : 143-145) นามาอธบายวา กอนปค.ศ. 1906 (2449) ชาวจนทอพยพมาอยในประเทศไทยสวนใหญเปนผชาย เมอแตงงานกบผหญงไทยจะม “ลกจน” หรอ คนจนรนทสอง ทมแมเปนไทยไดรบการอบรมเลยงดแบบไทยผสมกลมกลนเขาในสงคมและวฒนธรรมไทย มความรสกและสานกของความเปนไทยคอนขางสง แตชาวจนบนเกาะลนตานอกจากจะแตงงานกบชาวไทยแลวยงแตงงานกบชาวเล และชาวมสลมดวย ดงน นในบางครอบครวจงมญาตพนอง เขย สะใภ ตางกลมชาตพนธอยในครอบครวเดยวกน 2-4 กลม การปฏสมพนธในกลมครอบครวและเครอญาตของชาวเกาะลนตา จงผานกระบวนการสงสรรคและการอบรมเลยงดทหลากหลายจนกระทงเกดการผสมกลมกลนทางวฒนธรรม

นอกจากนน ชาวเกาะลนตายงมโครงสรางการปฏสมพนธในลกษณะพเศษ จากการสราง “เครอญาตเทยม” โดยการยกลกตนเองใหเปน “ลกยก” หรอลกบญธรรมของญาตพนอง หรอเพอนบาน ทงในกลมชาตพนธเดยวกนและตางกลมชาตพนธ ดงทพบเหนวานอกจากชาวจนจะยกลกหลาน

145

ใหเปนลกยกของญาตพนองทเปนชาวจนดวยกนแลว ยงยกใหเปนลกยกของชาวมสลมและชาวเลดวย ขณะเดยวกนชาวเลและชาวมสลม กยกลกของตวเองใหเปนลกยกของญาตพนองและเพอนบาน ทงในกลมชาตพนธเดยวกนและขามกลมชาตพนธ เชน ตวอยางจากแผนผงเครอญาตในบทท 3 นายแอ ยกลกชาย ชอกกใหนายฮองเจงและนางยกอ พชายและพสะใภ ท งสองยงขอลกผอน มาเปนลกยกอกสองคนคอ นายบา (ลกชาวจนจากปนง) และนายก สวนนายกก ยกลกสาวคอ นางวรรณด และลกชายคอนายสมคร ใหมะแกหลาหมอตาแยชาวเล และยกนางจนตนา และ นายถวลใหญาตชาวจนดวยกน (ตวอยางท2) นายเทยนไลและนางกมส ยกลกสาว คอนางสดา ไหวพรบ ใหญาตทคลองพน ยกหลานชาย คอนายวนย อกฤษณ ใหเปนลกยกของนายหลา หวงผล ชาวมสลมเกาะลนตานอย และรบนายประจวบ มาเปนลกยก นายแกหลา อดตโตะหมอชาวเล ยกลกชาย คอนายฉอย ทะเลลก ใหเปนลกยกของนางกมส และนางเทยนไล (ตวอยางท 6) นายอนจ ลกครงชาวจน-มสลมและภรรยาชาวมสลม ยกนายมะดเอนมสลม ซงมภรรยาเปนชาวเลใหเปน ลกยก นางกมสและนายเทยนไล (ตวอยางท 15) สวนนางกมสเองกเปนลกยกของครอบครวนางสนะ ชาวมสลม และนายโกบชาวอนโดนเซย (ตวอยางท 23) นายเหงม ทะเลลก ชาวเล ยกนายอรน ลกชายใหเปนลกยกของนางน (ตวอยางท 24) นายนยม และนางอาวรณ ครอบครวขาราชการปาไม (ตวอยางท 10) ยกลกชายคอนายสรรเสรญ ใหนายพรอมและนางแยมเยอน ณ นคร (ตวอยางท 9) นายยาง หาญทะเล (ตวอยางท 16) กเปนลกยกของ ขนสมทร (ตวอยางท 11) เปนตน

ในกลมชาวจนจากเกาะลนตาทแตงงานกบจนเรอใบจากปนง หรอไปเรยนหนงสอและไปตงถนฐานในปนงกนยมยกลกใหเปนลกยก หรอขอลกของผอนมาเลยงเปนลกยก เชน นายเลงกวน ยกลกสาวฝาแฝดคนหนง ชอ Ean Ean ใหนางสยอ ซงเปนลกพลกนองกน นางสยอน นองสาวนางสยอ กขอลกชาวปนง มาเปนลกยก 3 คน คอ Ai Sim Ah Kieng และ Ah Sieng สวน ชาวจน เกาะลนตา เชน ครอบครว นายฮองเจง ไดขอลกของชาวจนปนง คอนายบา มาเลยงเปนการลกยก ทเกาะลนตาดวยดงกลาวขางตน

ขอมลเหลานบงบอกวานอกจากชาวจนบนเกาะลนตาจะมปฏสมพนธกบผคนในชมชนแลวยงมปฏสมพนธกบชาวจนบนเกาะปนงดวย เนองจากเปนทางผานและจดแวะพกอาศยกอนอพยพเขามาในประเทศไทยและยงคงตดตอสมพนธกนฉนทญาตพนองอกดวย ดงท ภวดล ทรงประเสรฐ (2537 : 28-29) บนทกไววา

สวนใหญชาวจนฮกเกยนในหวเมองชายฝงทะเลตะวนออก มกจะเดนทางผานมาทางสงคโปร สวนหวเมองชายฝงทะเลตะวนตก ตงแตสตล ตรง กระบ พงงา ภเกต และระนอง ตางอพยพผานมาจากปนง ดงนนลกษณะเฉพาะของแตละครอบครว ประเพณ และวฒนธรรมของ

146

แตละตระกล รวมทงอตลกษณอน ๆ ของสงคมจนฮกเกยนในภาคใตแตละสมยแตละแหง จงจาเปนตองสอดคลองกบการเปลยนแปลงตาง ๆ ของสงคมจนฮกเกยน ทงในสงคโปรและปนง ซงถอเปนศนยกลางของชาวจนโพนทะเลเหลานทวทงเอเชยตะวนออกเฉยงใตดวย

การสรางมตรภาพและเครอขายปฏสมพนธในลกษณะพเศษของชาวเกาะลนตาอกรปแบบ

หนงคอการยกลกตนเองใหเปน “เกลอ” กบลกของญาตพนอง หรอเพอนสนทตางกลมชาตพนธ ทเปนเพศเดยวกนและเกดวนเดยวกน หรอปเดยวกน หรออายใกลเคยงกน หรออาจจะมนสยหรอบคลกบางอยางคลายคลงกนโดยพอแมหรอญาตผใหญทงสองฝายพดจาตกลงกน เชน นายฮกกย(บญชวย) ไหวพรบ (สมภาษณ : 12 กรกฎาคม 2550) ลกชาวจน ซงเปนเกลอกบนายลเยน ทะเลลกชาวเลบานหวแหลมกลางเลาวา “พอแมใหเปนเกลอกบนายลเยน ลกชาวเลทพอแมสนทสนมกนและมาชวยทาสวน การเปนเกลอจะมความพเศษกวาเพอนทวไป มธระพงพาอาศยขอแรงกนได เกลอจะเอาปลามาฝากมาชวยงาน เพอน ๆ ชาวจนในตลาดศรรายากเปนเกลอกบชาวเล ชาวมสลม และชาวไทยอกหลายค”

จากการทไมมขอกาหนดตายตวในการเปนเกลอกน ดงนนในระยะหลงเมอมผคนจาก ตางถนเขามาเทยวในชมชนหาก “ถกใจ” หรอ “ถกคอ” กนกจะตกลงเปนเกลอกนได เชน นายลดล ทะเลลก (สมภาษณ : 21 ตลาคม 2542) ชาวเลบานสงกาอ เคยเลาใหฟงดวยความภมใจวา เปนเกลอกบขาราชการในตวเมองกระบ เขามกจะเดนทางมาเยยม มากางเตนทนอนทลานหนาบาน หากงหาปลามาเผาหงขาวกนกน

ดวยโครงสรางการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา ทมการแตงงาน การยกลกตนเองใหเปนลกยกหรอลกบญธรรม และการยกลกตนเองใหเปนเกลอกบลกของญาตพนองและเพอนบานรวมกลมชาตพนธและขามกลมชาตพนธ เพอสรางมตรภาพและเครอขายปฏสมพนธดงกลาว สงผลใหญาตพนองทงสองฝายมความผกพนใกลชดและพงพาอาศยกนในลกษณะพเศษกวาครอบครวอน ๆ ท งในทางสงคม การปกครองและทางเศรษฐกจ อนสงผลตอการดารงอยทามกลางอตลกษณ ทแตกตางและความหลากหลายทางวฒนธรรม เมอกาลเวลาผานไปมการผสมกลมกลนทางวฒนธรรมอยางตอเนองและลงตว จนกระทงกอใหเกดวฒนธรรมรวมของ “ชาวเกาะลนตา” ในดานตาง ๆ ลกษณะความสมพนธดงกลาว ใกลเคยงกบผลการวจยของ (รตตยา สาและ : 2544) ทพบวา พลงสาคญทเออตอการปฏสมพนธและการรอมชอมระหวางผทนบถอศาสนาอสลามกบ ผทนบถอศาสนาพทธ ทปรากฏใน 3 จงหวดภาคใตคอความเขาใจและยอมรบในเรอง “ความแตกตางของคานยม” ซงกนและกน ประกอบกบการสรางระบบอปถมภในลกษณะความเปนเกลอ เปนเครอญาต เปนนายจางกบ

147

ลกจาง เจานาย (ลกพ) กบลกนอง ความเปนผนาและผตาม ทงในระบบและนอกระบบดวยเงอนไขของความจาเปนทางดานปจจยตาง ๆ เพอดารงชพ รวมทงการเปนครกบศษย ซงจะกลาวถงตอไป

การปฏสมพนธทางวฒนธรรม

ปฏสมพนธทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธทเปนสงคมพหวฒนธรรม เปนผลสบเนองจากการปฏสมพนธทางเศรษฐกจและทางสงคม ทเปนเหตปจจยใหเกดการแตงงานขามกลมวฒนธรรม มการไปมาหาสและอาศยอยรวมกน มการแพรกระจาย การหยบยมและการรบวฒนธรรมตางกลมมาใช หรอนามาผสมผสานกบวฒนธรรมของตน นอกจากนนการปฏสมพนธกบรฐชาตและรบเอาวฒนธรรมจากสวนกลางทรฐชาตนาเขามาครอบงาวฒนธรรมทองถน กมสวนทาใหเกดการผสมผสานและการกลนกลายทางวฒนธรรมได ดงเชน ผลการศกษาของฮคคส และลส (Hicks and Leis. 1977 : 7) ซงศกษากลมชาตพนธหลายกลมทอาศยอยรวมกนในเมองนวยอรคพบวา เงอนไขดานผลประโยชนทางเศรษฐกจทแตละกลมชาตพนธมศกยภาพแตกตางกน จาเปนตองพงพากนซงกนและกนเปนเหตจงใจใหผคนตองการผกสมพนธทางเครอญาตและเปนมตรไมตรทดตอกนเพอรวมเปนกลมชมชนชาตพนธทเขมแขง สวนกจกรรมในเชงสญลกษณ ไดแก ภาษา วทยาศาสตร ศาสนา ศลปะ และปรชญาตามทศนะของมด (Mead) เปนปจจยทกอใหเกดวฒนธรรมและเปนตวควบคมใหสมาชกในสงคมมระเบยบวนยไมโหดรายปาเถอนทาใหเขาใจทศนคตและความเชอของตนเองและผอน

การปฏสมพนธดานการแลกเปลยน การใหของขวญและการตอบแทน

ปฏสมพนธดานการแลกเปลยน การใหของขวญ และการตอบแทน เปนวฒนธรรมรวมของชาวเกาะลนตาซงนบเปนยทธวธหนงในการสรางมตรภาพและสรางพนธะผกพนทางสงคม ในชมชนทมความหลากหลายทางวฒนธรรม และเปนทมาของการแลกเปลยนวฒนธรรม ดานภาษา ดานการศกษา ดานศาสนาความเชอ ประเพณ พธกรรมและดานศลปะการแสดงและการละเลนพนบาน ฯลฯ จนกระทงพฒนาเปนสงคมชาวเกาะลนตาเชนเดยวกบทพบเหนในบางสงคม ดงท ธรยทธ บญม (2547 : 35-36) ไดแสดงทศนะวา การแลกเปลยนวฒนธรรมเปนพนฐานหลก ในกระบวนการพฒนาการของมนษยชาต เนองจากความหลากหลายทางวฒนธรรมมสวนกระตนใหเกดการแลกเปลยนสนคาทางวฒนธรรมระหวางมนษยกลมตาง ๆ ปฏสมพนธดานการแลกเปลยนสงของชาวเกาะลนตาในยคแรก ๆ จากปากคาของชาวจนสงอาย (เสฮน แซโกย. สมภาษณ : 1 กรกฎาคม 2548) พบวา “สมยกอนชาวเลพดภาษาไทยไมได

148

และไมกลาเขาใกลคนแปลกหนาทไมใชพวกชาวเลดวยกน ถาตองการแลกเปลยนสงของกบชาวเลจะตองนาเสอผาหรอของใชจาเปนไปวางไว แลวซอนตวจนกวาชาวเลจะมาหยบไป แลววางของทไดจากทะเลไวแทนท” ตอมาเรมคนเคยกนและแลกเปลยนเรยนรวฒนธรรมดานภาษาจนกระทงสามารถจะสอสารเขาใจกนได มการไปมาหาสเพอแลกเปลยนสงของกน จนกระทงชมชนศรรายาไดกลายเปนศนยกลางแลกเปลยนสนคาทเรยกกนวา “หลาดลนตา” หรอ “ตลาดลนตา”

ชาวเลบานหวแหลมจะนากงเสยบทางมะพราว หอย ป ปลา มาแลกขาวสาร น าตาล เกลอกบคนจนและแลกผกผลไมกบมสลมท “หลาดลนตา” มสลมจากเจะหล คลองจาก ศาลาดาน กนาผกผลไมปา ประเภทลกแหล ลกหวา ลกเลอด กาชา และลกธ (ผลไมปา) มาแลกน าตาล เกลอ กบคนจนท “หลาดลนตา” แขกทอยรมเลหาหอยตเตบ (หอยนางรมเลก) ไปใหคนจนใน “หลาดลนตา” คนจนจะใหขาวสารน าตาลกลบมากน (อาวรณ เสรรกษ.สมภาษณ : 11 มถนายน 2550)

จากบนทกของ เอดนา บรเนอร บลคลย (สแตนตน. 2550 : 316) เมอประมาณ ค.ศ.1947-1950 (พ.ศ.2490-2493) กไดเลาถงการใหสงของตอบแทนชาวเล หรอยปซทะเล ทเกาะลนตาวา หลงจากพาลกชายมาใหสามนางผาตดดงเศษปะการงทฝงอยในเทาออกไดแลว หวหนายปซน ารสกตนตนใจและแสดงความขอบคณดวยการมอบเรอจาลองซงแกะสลกอยางสวยงามจากไมคอรก (ไมระกา) ใหลาหนง ทาจากวสดชนดเดยวกบทใชทาเรอของพวกเขานนเอง

นอกจากนนการพดคยกบกลมผสงอายชาวเกาะลนตาพบวายงจดจาเรองราวทประทบใจเกยวกบมตรภาพทเกดจากการใหของขวญ การใหของตอบแทน การแลกเปลยนสงของและแรงงานทแสดงถงความมนาใจ การใหความชวยเหลอ และความเอออาทรตอกนดงคาบอกเลาวา

“สมยกอนพวกเรามสลมปลกผก ทาไรบาง ไปทาโปะกบเถาแกคนจนบาง พอเถาแกทาเตาถาน แขกกบชาวเลรบจางตดไมโกงกางเผาถาน ทาไมฟนบอง และทาเปลอกไมแสมไดคาแรงเปนขาวสาร น าตาล น ามน และของใชจากเถาแก” (บาวนย หมดสาหรน. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2550)

“ชาวเลจะไมขายของใหคนรจกแตจะนาของมาให เชน สาด(เสอ) เฌอ ปลาเคม ปลาสด กง คนจน คนมสลมจะใหเสอผาของใชตอบแทน พวกเราชวยเหลอกนทาไรทานา “ ซอ” กน ชาวเลมาชวยบาง เราไปชวยชาวเลบางผลดกน ทกวนนคนเกาแกยงผกพนไปมาหาสกนอย” (ฉว หมอยา. สมภาษณ : 2 มนาคม 2550)

149

“โหมชาวเลเขาหาปลา โหมเราปลกผกไปแลกกนบางไปซอไปขายกนบาง ลางทโหมเราไปแลเขาลอยเรอไปรากน โหมเดก ๆ ลางคนเรยนหนงสอชนเดยวกน รจกกน (โหมหมายถงพวก)” (บาหล พยายาม. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม .2550)

“สมยกอน ไทย จน แขก อยดวยกนไมมปญหาเปนเพอนกน ทางานกบคนจนบานโกฮกหน โกบา โกซย เดนเขาออกกนขาวบานคนจนไดทกบาน ใครขอชวยใหทางานกทาให เคยรบจางตากปลาจาระเมด ครงละพน ๆ กโลกรม” (ฮน หลงเดน. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2550)

“ตอนเดก ๆ มะ (แม) บงเชยรเคยไปอยบานแปะกก เพอไปเรยนหนงสอ ปะ(พอ)ของมะเปนเพอนกน ทบานมหมอทองเหลองใบหนง แปะเทยนไล ซอมาฝากจากปนง ปะสงวาใหเกบรกษาไวใหดอยาใหหาย ทกวนนมะยงเกบไว” (เชยร หวาหาบ. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2549)

สมยกอนพวกผมปลกผลไม ปลกแตงจน (แตงโม) ปลกผกบนทดนเพอนกได ปลกแลวแจกกนกน ในหลาดลนตาบานไหนไดปลา ไดก ง หรอไดป เอามาแกงหมอใหญหมอหนง เผอเพอนบานดวย มขาวเปลาจานหนงเดนเขาบานโนน ออกบานน ไปตกกบขาวกนไดทกบาน ไมวาแขก จน ไทย ผมเปนมสลมพอแมตายหมด อาศยอยตามบานคนจนในหลาดศรรายา เขาไวใจใหผมนอนเฝาบานเวลาเจาของไมอยบาน นอนบานหนง กนขาวบานหนง แลวไปทางานกบบานอนกไดไมวากน ทกครงทพบคนจนจากแตเหลง ชอแปะเทยนไล จะถามผมวา “มตงใชไหม”แลวใหเงนผมใชเปนประจา (เลก อสาห. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) ปะมหลา อบดลหลา พอของจะ (พ) เปนชาวปากสถาน สญชาตองกฤษ มะ(แม) เปนแขกมลาย เดมคาขายอยทกนตง มเรอสาเภา 3 ลา บรรทกควายจากกนตงไปขายทปนง แลวซอผาจากปนงมาขายทกนตง ตอมา พบกบแปะฮอเข (ตนตระกลไหวพรบ) ทปนง แปะฮอเข ชวนมาคาขายทเกาะลนตา ปะพามะมาอยทนปพ.ศ. 2463 มะอาย 17 ป ครงแรกเปดราน ขายผาขางบานแปะฮอเข ตอมา แปะฮอเขกบปะชวยกนสรางบานรมน าหลงนใหปะ จะรบมรดกตอมาจนทกวนน สมยกอน แขก ไทย จนชาวเล อยกนเหมอนญาตพนอง เจบไขไมสบาย หรอตายไปจะชวยดแลกน มสลมจากปากสถานมครอบครวเดยว ทาพธทางศาสนาทสเหรารวมกบมสลมจากมลาย (เพญจนทร อบดลหลา. สมภาษณ : 7 พฤษภาคม 2549)

วารนทร กลสถาพร, พงษสงห ไหวพรบ, ทศพร กลสถาพร, และอาวรณ เสรรกษ, ลกหลานชาวจนไดฟนความทรงจาถงความสมพนธระหวางกลมชาตพนธในอดตใหฟงวา

150

มสลมเขาปลกผกกาด ผกบง ปลกถว ปลกแตง ปลกพรก เวลามาหลาด (ตลาด)จะเอามาฝากเรา ถาเราไปเยยมบานเขาจะเอาขนมเขง แปง น าตาลไปฝาก บางครงกขอแรงมาชวยทางาน แลวใหเสอผาอาหารหรอของใชจาเปนกลบไป กบชาวเลกสนทกนมครอบครวหนง ชอจะถกกบลาเดน มลก 2 คน ชอเกยงกบแดง สนทกนมากไปมาหาสกน มปลาจะหวมาฝากทบานเปนประจา วนตรษจนจะใหกบขาว ไกตม หมผด จบฉายหมอใหญ ๆ ไปแบงกน เวลาชาวเลลอยเรอทากบขาวไปให ผดหมหมอใหญหรอแกงไกไปให 2-3 ตว ลกหลานยงนบถอกนกบชาวเลคนอน ๆ พบกทกทายกนใหของกนบาง (วารนทร กลสถาพร. สมภาษณ : 9 พฤษภาคม 2550)

มสลมกบคนจนคบกนเหมอนญาตมไขไก หมาก มะพราว กลวย มาเดนขายถาพบจะให ไมคดเงน ทบานจะใหน าตาล ขาวสารตอบแทน เมอกอนทบานมเรออวนหลายลา มสลมบานหวแหลมแคมาเปนลกนอง เปนไตกง เปนคนขบเรอ ชางเครองมเงนเดอนให บางคนเปนชางตอเรอ ซอมเรอ ทางานแลกตะปไปสรางบาน ยายผมใหชาวเลสรางบานในสวนมะพราวรมหาดบานหวแหลมกลาง ชาวเลจะชวยทานา ทาสวน บางวนหาหอยตเตบ (หอยนางรมเลก) มาแลกกบเกลอ น าตาล ขาวสาร บางวนเอากงเอาปลามาฝากทบานกใหของตอบแทนกลบไป ถามงานทบาน หรอทากบขาวเลยงผวาราชการทลงมาตรวจราชการกบผตดตาม ชาวเลผชายจะชวยตดไมสรางปะราพธ ผาฟน หาบน า ผหญงจะขดมะพราว ลางถวยชาม (พงษสงห ไหวพรบ. สมภาษณ : 7 สงหาคม 2550)

พอผมเปนตารวจ ปเปนชาวแหลมสก มาอยลนตาตงแตเดก ครอบครวผมผกพนกบชาวเล และมสลมมาตงแตรนพอ แม ป ยา ตา ยาย รนผมไมมความรสกแปลกแยก พบกนยงตะโกนเรยกทกทายกน ผมสนทกบสนและแสง เวลามเพอน ๆ จากทอนมาเยยมผมไปยมเรอพาเพอนไปตกปลา พอผมกหยอกเลนกบเพอนชาวมสลมและชาวเล เปนเพอนสนทกบบงเหงม บงมะเผน พธลอยเรอของชาวเลจะใหเงนใหเหลาไปชวยงาน ไปรวมราวง รารอบเรอดวย บางครงมาขอแกลลอนน า ขอทนเรอกใหไป แขกแตงงาน หรอมคนตายถารขาวจะไปรวมงาน แขกออกบวชกไป ถาไมไดไปรวมงานเขาจะเอาขนมมาใหทบาน บางครงทบานผมซอเสอผาไปฝาก (ทศพร กลสถาพร. สมภาษณ : 16 กนยายน 2551).

แมเปนเกลอกบ มะปต ชาวเลสงห (มอแกน) เวลาเขาเอากง หอย ป ปลา มาฝากแมจะใหขาวสารน าตาลกลบไป ทบานแตเหลง (เกาะลนตานอย) จะซอขาวสารและน าตาลไวทละหลายกระสอบเพอเลยงคนงาน และจะมถงกระดาษสน าตาลไวสาหรบตกแจกชาวมสลม

151

ทมาชวยงานทบาน หรอชาวเลทมาตกน าบอทบานไปดม หรอหากนงเรอยนตผานไปมา เหนชาวเลลอยลาหาปลาในทะเลจะจอดเรอ สงขาวสาร น าตาลทนาตดเรอใหเปนประจา แมเปนจนแตมยายของแมเปนชาวเล จงนบถอเปนญาตพนองกน (อาวรณ เสรรกษ. สมภาษณ : 11 มถนายน 2550)

วถชวตชาวเกาะลนตาผกพนกนดวย การแลกเปลยนสงของ การชวยเหลอดานแรงงาน การใหของตอบแทน และการแบงปนอาหารกนกนมาโดยตลอด แมในเวลาตอมาระบบเงนตราไดเขามามบทบาทเปนสอกลางในการซอขายสนคา แตชาวเกาะลนตาโดยเฉพาะชาวเลยงนยมการแลกเปลยนดวยสงของและการใหของตอบแทนมากกวา ดงคาบอกเลาวา “สมยกอนคนลนตาจะแลกเปลยนของกน เอาปลา เอาสาด เอาเฌอ มาแลกผาถง เสอผา ขาวสาร เพงเปลยนมาใชเงน ชอขายกนประมาณ 50-60 ปทแลว แตสาหรบครอบครวทสนทสนมกนเปนพเศษ หรอนบเปน ญาตพนองกน หรอเปนลกบญธรรม เปนเกลอกน ยงคงนาสงของมาใหมาฝากกน” (วารนทร กลสถาพร. ผสมภาษณ : 9 พฤษภาคม 2550)

หลงจากทชาวจนเลกทาธรกจเผาถาน เนองจากรฐบาลยกเลกสมปทานตดไมโกงกางประมาณปพ.ศ. 2532 ชาวเลและชาวมสลมทเคยมรายไดจากการรบจางตดไม และเปนคนงานเตาถานตองเปลยนมาใชเรอเครองหางยาวออกหากนในทะเล ครอบครวใดไมมเรอไมมเครองมอ ชาวจนหรอเถาแกจะลงทนใหเชาซอ โดยนากงหรอปลาทจบไดมาผอนจายตามสดสวนทตกลงกน ฤดกาลทมลมพายหรอเจบไขไมสบายออกเรอหาปลาไมไดเถาแกกจะใหเบกขาวสาร อาหารของใชทจาเปนไปลวงหนา หากเรอหายกเรมตนใหมไมตองชดใชคาเรอและเครองมอจบปลา

ลกษณะการแลกเปลยน การใหของขวญและการตอบแทน ของชาวเกาะลนตาทกลาวมาขางตนตรงกบประเดนซง อานนท กาญจนพนธ (2549 : 6) ไดนาแนวทางท โพลานย (Polanyi) เคยวเคราะหไวมาขยายความวา การจดการแลกเปลยนในสงคมม 3 ประเภทไดแก ประเภทการแลกเปลยนตางตอบแทน (reciprocity) ระหวางผคนทมสถานะภาพทางสงคมในระดบใกลเคยงกน ประเภทการกระจายกลบ (redistribution) ในระหวางกลมคนทมสถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจไมเทาเทยมกน โดยผทมสถานะภาพตากวาลงแรงไปเพอผลประโยชนสาหรบผทมสถานะภาพสงกวาในฐานะผปกครอง มการตอบแทนดวยความเมตตา หรอเปนบญคณของผทมสถานภาพสงกวา จงเปนการสรางความชอบธรรมใหฝายผปกครอง ขณะเดยวกนไดสรางความมนคงใหอกฝายดวย สวนอกประเภท เปนระบบการแลกเปลยนเชงการคาในระบบตลาด (market exchange) เชน การใชเงนตราเพอสอสาร ในการปฏสมพนธกบคคาโดยไมตองสมพนธแบบตวตอตว

152

ดงจะเหนไดวา ในชมชนชาวเกาะลนตามทงการแลกเปลยนและการใหระหวางผคนทอยในระดบเดยวกน สงของมคาใกลเคยงกน เชนในระหวางชาวเลกบชาวมสลม หรอกบชาวจนทเปนเพอนกน ประเภททอยในระดบทมากกวา เชน ชาวจนทเปนเจาของธรกจใหสงตอบแทน แกชาวมสลมและชาวเลดวยการจดอาหารเลยงดใหทรพยสน ใหหยบยมหรอเบกขาวสาร น าตาล น าปลา และของใชจาเปนลวงหนา รวมถงการดแลทกขสขของสมาชกในครอบครวและใหของขวญบางโอกาสสวนชาวมสลมและชาวเลกตอบแทนชาวจนดวยการชวยเหลอดานแรงงานและใหความนบถอในฐานะหวหนา ผนาหรอเปนเถาแกและอกประเภทเกดขนภายหลงเปนการซอขายแลกเปลยนสนคา ดวยการใชเงนตราเปนสอ

แนวคดนยงใกลเคยงกบทฤษฎการแลกเปลยน (exchange theory) ของมอสส (Mauss. 1967 : 10-11) ทไดจากศกษาเปรยบเทยบระบบการแลกเปลยนของชนชาตตาง ๆ ในหลายวฒนธรรม พบวา แตละกลมวฒนธรรมจะมเหตผลทแตกตางกนไป เชน ในกลมเมารประเทศนวซแลนดมการตอบแทนดวยการใหทรพยสน การจดงานเลยง หรอการใหของขวญทมคาเทากนหรอมากกวาสงผลให “ผให” มพลงอานาจเหนอกวาผใหครงแรก ซงกลายเปน “ผรบ” การใหเชนน จงเปนพลงผลกดนใหเกดวงจรผกพนในการกระจายความมงคงไปสสมาชกในกลม การใหสงของในวฒนธรรมเมารยงเปนพนธะสญญาระหวางบคคลตอบคคลดวย เนองจากเปนการใหในสวนหนงทควรจะเปนของเขาเอง จงเปนการสรางสมพนธภาพและการยอมรบดวยการไดรบของขวญและแลกเปลยนสงของหรอตองการเกยวดองทางสายเลอดและการแตงงาน ในกลมชนเผาดยค (Dayaks) จะมประเพณใหผทอยรวมในขณะปรงอาหารไดเขารวมกนอาหารมอน นดวย นอกจากน น การใหหรอการแลกเปลยนสงของซงกนและกนยงมนยสาคญทมผลตอสมพนธภาพภายในสงคมทมการปฏสมพนธดวย ดงทพบเหนวาหากผรบปฏเสธการใหหรอการเชอเชญ เทากบแสดงตวเปนปรปกษหรอเปนฝายตรงกนขามหรอประกาศสงครามเปนการปฏเสธมตรภาพ

อยางไรกตามในสงคมชาวเกาะลนตาแมการใหหรอการแลกเปลยนสงของจะสงผลใหเกดความแตกตางดานสถานภาพของผใหและผรบในบางกรณ เชน ชาวจน หรอชาวไทยใหเสอผาสงของแกชาวเล เปนตน แตวฒนธรรมการเลยงดดวยขาวปลาอาหารและการใหทพก เปนการกระทาดวยความพอใจมากกวาทจะหวงผลตอบแทน เพราะจากการสงเกตอยางตอเนองมาตงแตอดตซงเกาะลนตายงไมมรานอาหาร ไมมโรงแรมพบวาเมอมคนตางถนพลดหลงเขาไปกจะไดรบการตอนรบและดแลเรองอาหารการกนและทพกเปนอยางด เชนเดยวกบคนในทองถนและการทเพอนบานชวนกนขาวหรอการถอจานขาวไปตกกบขาวบานเพอนเปนการแสดงถงความสนทสนมเปนกนเองไมรงเกยจกน แตการปฏเสธอาจจะ “ยงไมหว” หรอ“เกรงใจ” ซงบงบอกวามชองวางอยบางเทานน ไมไดหมายความวา เปนการปฏเสธมตรภาพหรอประกาศศตรแตอยางไร

153

การปฏสมพนธดานภาษาและการศกษา ในยคแรกเรมมการปฏสมพนธทกกลมชาตพนธตางมภาษาพดทเปนอตลกษณของตนเอง

ชาวจนสวนใหญใชภาษาจนฮกเกยน ชาวมสลมใชภาษามลายถนซงอยในตระกลภาษาออสโตรเนเซยน และภาษาไทยถนใต ชาวเลใชภาษาอรกลาโวย ซงอยในตระกลภาษาเดยวกบภาษามลาย ชาวไทยใชภาษาไทยถนใต และภาษาไทยกลาง

ตอมา เมอมการปฏสมพนธกนมากขน จาเปนตองเรยนรภาษาพดของกนและกนเพอ ความสะดวกและความเขาใจตรงกนในการตดตอสอสารดงท ประสม กจคา (สมภาษณ : 15 เมษายน 2550) ชาวจนคนหนงเลาวา “สมยกอนคนจนพดภาษาชาวเลและภาษามลายได เพราะเปดรานขายของ ภายหลงชาวเลและมสลมหดพดภาษาไทยกนหมด เพราะลก ๆเขาโรงเรยน”

บญชวย ไหวพรบ (สมภาษณ : 12 กรกฎาคม 2550) กยนยนวา “พอแมเปนชาวจนแตพดภาษาชาวเลกบชาวเลทมาทางานในสวนและออกมาซอของในตลาดได”

สวนเมตตา ละง (สมภาษณ : 5 กมภาพนธ 2549) เลาวา “พอผมเปนมสลมทางานเปนลกเรอคนจน แลนเรอไปปนง พดภาษามลายและภาษาจนได” เมอมการปฏสมพนธกนนานเขา ทกกลมชาตพนธ ตางมการยมภาษาตางกลมมาผสมผสานกบภาษาของตน

หลงจากกอตงอาเภอแลวประมาณปพ.ศ. 2460 กอนการประกาศใชพระราชบญญต

ประถมศกษา (พ.ศ.2464) มการกอตงโรงเรยนบนเกาะลนตานบเปนความรวมมอของรฐชาตและชมชนอกดานหนงทสงผลเชอมโยงไปถงพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา เชน การชกชวนชมชนเขามาชวยกนสรางอาคารเพอกอต งโรงเรยนรวมกบรฐ การศกษาในระบบโรงเรยนทาใหภาษาพด ภาษาเขยน และวฒนธรรมสยามเขามาเปนแกนกลางในการสอสาร โดยคร ซงมทงชาวไทย ชาวมสลม และชาวไทยเชอสายจน มบทบาทในการเชอมประสานทงดานความรและวฒนธรรมอนหลากหลาย เปดโอกาสใหชาวลนตาทกกลมชาตพนธทงเดกและผใหญเขาเรยนหนงสอในโรงเรยนเดยวกน โดยใชภาษาไทยเปนสอในการสอน การรองเพลงชาตไทย ทกเชากอนเขาชนเรยน การตงชอเดกนกเรยนเปนภาษาไทยเพอใชเรยกในโรงเรยน การชกชวนใหเดกนกเรยนลกหลานชาวจนเปลยนจากแซมาใชนามสกล ในสมยเจาคณรษฎานประดษฐเพอจะไดมสทธเรยนหนงสอระดบสง ๆ

นอกจากน นการใหเดกเขาเรยนในโรงเรยนยงกอใหเกดการปฏสมพนธระหวางครกบผปกครองของนกเรยนดวย เนองจากผปกครองตองนาเดกมาสมครเรยน ครกตองไปตรวจเยยมสอบถามพฤตกรรมของเดกทบาน ดงคาบอกเลาของ สชาดา อกฤษณ. (สมภาษณ : 20 สงหาคม 2552) ซงเคยเรยนหนงสอทเกาะลนตาวา “ตอนกลางคนเดกนกเรยนทกบานจะจดตะเกยงอาน

154

หนงสอหนาบาน ตองอานเสยงดงใหไดยนออกมานอกบาน เพราะครจะเดนตรวจตามบานวาใครอานหนงสอบาง หากใครขเกยจอานหนงสอ หรอไมชวยพอแมทางานบาน ผปกครองขวาจะฟองครซงไดผลมาก เพราะเดกเชอฟงคร กลวครไมรก” “ผปกครองกบครทกคนสนทสนมกนเหมอนญาตพนองไมวาจะเปนพวกไหนพบกนกชวนไปกนขาวทบาน มงานประเพณกไปรวม”

ชาวจนรนแรก ๆ ทเปลยนมาใชนามสกลแบบไทย เปนตนตระกลของลกหลานชาวจน ทเกดในประเทศไทย หรอลกผสมทเกดจากชาวจนแตงงานกบชาวไทย หรอชาวมสลม หรอชาวเล ทเรยกวา “บาบา” ปจจบนคอชาวไทยเชอสายจน ทอาจจะถกกลนกลายเปนชาวไทยเชอสายไทย ไปแลว ขณะทชาวมสลมบางครอบครวเปลยนมาใชชอและนามสกลแบบไทยบาง แตจะมชอเปนภาษาอาหรบหรอภาษามาเลย ตามหลกปฏบตในการตงชอของชาวมสลมดวย

โรงเรยนหลงแรกบนเกาะลนตาสรางขนทบานบอแหน ซงเปนแหลงทามาหากนของ ชาวเกาะลนตาในยคนน เปนโรงเรยนของรฐทเปดโอกาสใหเดกทกกลมชาตพนธเรยนรวมกน แตเนองจากชาวเลมปญหาเรองภาษาและวฒนธรรมทแตกตางจากกลมอนมากไมกลาใหลกเขาเรยน ในชวงแรกถงกบพาลกหนไปอยทเกาะอน แตระยะหลงเขาไปเรยนรวมกนบาง

“สมยกอนมโรงเรยนทบานบอแหน ชาวเลเรยนรวมกบเดกจนและเดกแขก มชาวเลไปเรยน 3 คน ผมเรยนแค ป.2 แลวออกตามพสาว (จะน ทะเลลก) ไปเลนรองแงง บงสเดะ ชาวเลแขกจากเกาะปอ เรยนจบป.2 บงบเดนโตะหมอผนาชาวเลบานบอแหน เรยนจบป.4” (เหงม ทะเลลก. สมภาษณ : 6 พฤษภาคม 2549)

“ผมเขาโรงเรยนอาย 7 ขวบ ทโรงเรยนบอแหน อาคารหลงคามงจาก นกเรยน 140 -150 คน มทงเดกและผใหญขนหนาแขงดา มครบญนตย (บาวนย)และครมาตาบ 2 คนสอนตงแต ป.1-ป.4 ครใชกระดานดา เดกนกเรยนเขยนบนกระดานชนวน ตอมาโรงเรยนบอแหนยายไปตงทศาลาดาน” (บเดน คบคน. สมภาษณ : 16 เมษายน 2550)

เมอชมชนศรรายากลายเปนตลาดศนยกลางการแลกเปลยนสนคา และศนยราชการ ประมาณปพ.ศ. 2466 มการสรางโรงเรยนประชาบาลหลงแรกบรเวณทตงศาลกรมหลวงชมพรปจจบน ตอมายายไปสรางทวดเกาะลนตา เมตตา ละง (สมภาษณ : 5 กมภาพนธ 2549) เลาวา

ผมเองถกเกณฑใหเขาเรยนหนงสอในโรงเรยนประชาบาลเกาะลนตา รนท 3 เมออาย 8 ขวบ ตอนนนครเตงซาย (นายวชย ตลารกษ) เปนศกษาธการ เดมมถงประถมปท 4 เฉพาะรนท 3 รนเดยวทขยายถงประถมปท 6 เมอเรยนจบชนประถมปท 6 ในปพ.ศ. 2479 ศกษาธการชอ นายวลาส โปตะการกษ ตามตวใหไปเปนคร (เกษยณ ป 2515) ดร.สาอางค พวงบตร อดตอธบดกรมพลศกษา เปนทงเพอนและลกศษยของผม ตอนนนครคนเดยว นกเรยน 40-50 คน

155

สอนคนเดยวอย 2 ป มวชาเลขคณต วชาภาษาไทย วชาภมศาสตร และประวตศาสตร (หนงสอเมองไทย) ภายหลงมครพรอม ณ นคร ครฉวน ประกามาศ ยายมาเพม เดกชาวเล ไมคอยมาเรยนเพราะมปญหาเรองภาษาและการปรบตวจงเปดโรงเรยนใหเดกชาวเลทบานหวแหลมกลางอกแหง เปนศาลามงจาก ผมถกเลอกใหไปสอนเพราะพดภาษาชาวเลได สอนจนโรงเรยนพงจงยายเอกสารและเดกไปเรยนทโรงเรยนวดเกาะลนตา หลงจากน นศกษาธการชอบญมาและนายอาเภอชต ไดใหผมยายไปสอนทโรงเรยนชาวเลบานสงกาอ

นอกจากนน ผสงอายหลายคนไดเลาถงการปฏสมพนธกบเพอนนกเรยนตางกลมในวยเดก ดงเชน ชาวมสลมบานเจะหลเลาวา “ตอนเดก ๆ ตองเดนไปเรยนหนงสอทโรงเรยนวดเกาะลนตารวมกบลกคนจน ตอนนนชาวเลยงไมเขาโรงเรยนเพงเรยนทหลง” (บาวนย พยายาม. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2550)

ชาวจนศรรายาเลาวา “มเพอนเปนมสลมเรยนดวยกนเทยวดวยกน มเกลอเปนมสลมชอเยน เคยหนกนทาอวนบาวาย” (ประสม กจคา. สมภาษณ : 15 เมษายน .2550)

สาหรบสทธ หาญทะเล (สมภาษณ : 5 พฤษภาคม.2549).ชาวมสลมเกาะปอ “ตอนอาย 8-9 ป ตองนงเรอขามจากเกาะปอมาเรยนหนงสอทเกาะลนตาใหญ เปนโรงเรยนวดเรยนรวมกนทงแขก จนไทย และชาวเล ทางราชการเพงสรางโรงเรยนบนเกาะปอเมออาย 12 ป มนกเรยนรนแรกประมาณ 50 คน มครสาเหรน เวลาด เปนครคนเดยว”

ชาวมสลมบางคนทบานอยไกลจากโรงเรยนตองมาอาศยอยบานคนจนในตลาดศรรายา เปนโอกาสใหผใหญสนทสนมกนและเดก ๆ มโอกาสเรยนรวฒนธรรมซงกนและกนอยางใกลชด ดงทนายเชยร หวาหาบ (สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2549) เลาวา “ตอนเดก ๆ มะบงเชยรเคยไปอยบานแปะกก(กจคา) ในหลาดลนตาเพอไปเรยนหนงสอ เขาสอนใหหงขาวทากบขาวดวย”

จะเหนวาโรงเรยนไดมสวนในการสรางปฏสมพนธของชาวเกาะลนตามาต งแตเดก แมตอมามโรงเรยนภาคบงคบสาหรบเดกชาวเลบานสงกาอ แตเดกชาวเลบานหวแหลมยงคง เขาเรยนในโรงเรยนวดเกาะลนตารวมกบเดกชาวไทย ชาวจน และชาวมสลม ในการเรยนรวมกน เดก ๆ อาจจะลอเลยนกนบาง แตกสามารถเรยนรวมกนได ดงคาบอกเลาทวา “สมยเดก ๆ ผมเรยนหนงสอทโรงเรยนวดเกาะลนตารวมกบเดกจน เดกแขก ถกลอวาชาวเล รสกโกรธมากแตพอโตขนไมมปญหาเพอน ๆ สนทกน ไมมการแบงแยก เรยนจบแลวพบกนไปเทยวกนบาง” (สน ทะเลลก. สมภาษณ : 8 ตลาคม 2553.)

“เพอนชาวเลและมสลม ทเคยเรยนดวยกนตอนชนประถมบางคนยงสนทกน ยงชวนมาแขงฟตบอลกนไปเรยนทอนปดเทอมมเพอนตามมาเทยวบานกไปชวนเพอนชาวเลพาเรอออกไป

156

เทยวตกปลา วนไหนเขาชกไซไดปลาด ๆ กจะเอามาฝากไมเคยมปญหาขดแยงกน (ทศพร กลสถาพร. สมภาษณ : 16 กนยายน 2551)

ตอนหนม ๆ เพอน ๆ ในตลาดศรรายามกจะเดนไปศาลาดานไปคางคนบานเพอนชาวมสลมทเคยเรยนหนงสอดวยกนไปจบปลากดระหวางทางบาง ไปเทยวงานบาง ไปแลโนรา ลเกปาบางหรอตงใจไปเยยมเพอนบาง เพอนผหญงไมไดไปเพราะพอแมหวงลกสาวใหอยแต ในบาน ถาเดนไปกลางคนจะถอใตไปคนละอน พวกเราเรยนหนงสอดวยกนต งแตเดก กนขาวดวยกน เพอนมสลมบางคนไมมขาวหอไปกนทโรงเรยน เดกจนคดขาวไปเผอทกวน แตโตขนบางคนแยกยายกนทางาน มครอบครว ไมคอยไดตดตอกน บางคนยงสนทสนมกน” (กวนย ตลารกษ. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2549)

ทางฝายหญงสภา ไหวพรบ(สมภาษณ : 29 มนาคม 2551) ลกสาวชาวจนคนหนงเลาถง

ประวตการศกษาวา

อาย 8 ป เขาโรงเรยนประชาบาล หนาอาเภอเกาะลนตา มครจร ณ นคร สอนคนเดยว 4 ชน ตอมามครดลเพมอกคน ทงโรงเรยนมนกเรยน 20-30 คน วนเสาร-วนอาทตย พแข (นางเพญแข ณ นคร) เมยครจรสอนเยบปกถกรอยทบาน จบประถมปท 4 ไปอยกนตงพรอมกบ สชาดา อกฤษณ อยบานเศรษฐกนตง ซงสามมเรอใบ 3 เสา คาขายกบปนงมรานขายของมคนงาน 20 คน เจาของบานเปนคนใจดสอนใหเดก ๆ ทากบขาวแลวใหเงนใชดวยไมตองขอเงนทางบาน ใครทผานบานนถอวามคณสมบตของแมบานครบถวน ลกสาวชาวจนบนเกาะลนตารนนนพอแมสงเสรมใหเรยนการบานการเรอน สชาดาไดไปเรยนทกนตงกอนแตงงาน สวนฉนเมอเรยนทกนตงแลวไปเรยนดดผมเยบปกถกรอยและการครวตอทกรงเทพ

ในยคทยงไมมโรงเรยนมธยม สวนใหญลกหลานชาวเล ชาวมสลมจบประถมศกษา

กออกทางาน สวนลกหลานชาวจนและชาวไทยจะสนบสนนใหไปอยกบญาตหรอคนรจกเพอเรยนตอในจงหวดกระบ จงหวดใกลเคยงหรอสงไปเรยนทกรงเทพ บางคนกสงไปอยกบญาตทปนง ดงท ภมร โกวทวฒนา (สมภาษณ : 30 พฤษภาคม 2551). เลาวา “สมยทไปเรยนหนงสอทปนง ประมาณ 40-50 ปกอน พกอยบรเวณทาเรอลอกวโบย กบญาตชาวจนฮกเกยนทแตงงานกบจนเรอใบ แลวยายไปอยทปนง ทบานหลงน มลกหลานคนจนจากลนตาไปพกอาศยเพอเรยนหนงสอหลายคน”

157

อยางไรกตาม หลงจากปพ.ศ. 2526 หลงจากกอตงโรงเรยนมธยมศกษา “ลนตาประชาอทศ” แลว สวนใหญเดกทเขาเรยนจะเปนเดกมสลม เดกชาวเลเขาเรยนนอยมาก บางคนเขาเรยนยงไมจบกลาออกไปชวยพอแมทางาน สวนชาวจนยงคงนยมสงลกหลานไปเรยนและไปทางานทอน ทาใหหางเหนกน

การทชาวจนนยมสงลกหลานไปเรยนปนงแสดงถงความสมพนธระหวางชาวจน เกาะลนตากบชาวจนปนงวาในสมยน นยงมความสมพนธใกลชดท งทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม สวนการสงลกหลานไปเรยนตางถนของขาราชการชาวไทยพทธและชาวจนทมฐานะด ทาใหความสมพนธกบเพอนตางชาตพนธทยงอยบนเกาะลนตาหางเหนกนไป ทงดวยระยะหางทางดานการศกษา และระยะหางดานพนท เนองจากบางคนเรยนจบไฮสกลทปนงหรอเรยนจบระดบปรญญาตรในเมองไทยแลวไปเรยนตอประเทศเยอรมน และสหรฐอเมรกากม เมอเรยนจบมกจะทางานตางจงหวดหรอในเมองหลวง นาน ๆ จะกลบไปเยยมบานสกครง หรอหากพอแมยายไปอยทอนกจะไมกลบไปอกเลย ชวงนชาวมสลมจะสนใจเรองเรยนตอดานศาสนามากขน สวนชาวเลจะเปนกลมทมการศกษาระดบพนฐานของทองถนเทานน

การปฏสมพนธดานศาสนา ความเชอ และประเพณ

ผคนตางกลมวฒนธรรมทอาศยบนเกาะลนตาตางมพธกรรมเกยวกบศาสนา ความเชอ และประเพณประจากลมทมอตลกษณแตกตางจากกลมอน (ดงรายละเอยดในบทท 5) พธกรรมดานศาสนาความเชอบางอยางตางกลมตางประกอบพธกรรมภายในกลมสมาชกของตนเอง แตบางประเพณ เพอนบานตางกลมชาตพนธจะเขาไปมสวนรวมดวย จากคาบอกเลาทผวจยไดบนทกไว แสดงถงการปฏสมพนธ ดานศาสนา ความเชอ และประเพณ ของชาวเกาะลนตาในอดตภายใตพรมแดนหรอขอบเขตทางวฒนธรรมไวหลายทศนะ

ชาวมสลมคนหนงมความเหนวา “การไปรวมงานประเพณของเพอนบาน เปนการแสดงนาใจ เพอนเคยมาชวยเราถงคราวเขา เรากไปชวยบาง สงไหนทรวมไดกรวม สงไหนทรวมไมไดกไมรวม ไมกาวกายกน ไมหลบหลตางคนตางทา งานบวชคนไทย แขกไปชวยทากบขาวทบานแต ไมไปวด” (สมโชค มดา. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551)

“เปนเพอนกบชาวเลเมอมงานแตงงานชาวเลจะมารวม งานลอยเรอเราไปรวมสนกดวย ทาไรทานาจะซอกน (ลงแขก) ชาวเลมาชวยบาง เราไปชวยชาวเลบางผลดกน ชาวเลกบแขกตางกนทชาวเลกนหม กนแลน กนเตา ฯลฯเทานน มสลมจะแตงงานกบชาวเลมากกวาคนจนเพราะความเปนอยคลาย ๆ กน” (สบา เดนใจด. สมภาษณ : 12 พฤษภาคม 2551)

158

“มสลมแตงงานจะเชญโหมชาวเลเรา (พวกเราชาวเล) ไปกนงาน (กนเลยง) คนจนกไปงานศพคนมสลม คนมสลมทสนทกนจะไปรวมงานศพคนจน ชาวเลไปสวดศพกลางคนและไปสงศพ ผชายไปชวยขดหลม หามศพไปฝง มสลมไปกลางวนไปเยยมใหกาลงใจเพราะเขารวมพธพทธไมได” (ชานนท ทะเลลก. สมภาษณ : 8 ตลาคม 2553)

ลกหลานชาวจนเลาวา“หากมสลมมงานแตงงานหรอมคนตายถารขาวจะไปรวมงาน วนฮารรายอมสลมจะชวนคนจนและชาวเลไปกนเลยง ผมไปกนเปนประจาเดนเขาออกกนได ทกบานถาไมไปคนทสนทกนจะเอาขนมมาฝากทบาน” (ทศพร กลสถาพร. อาย 47 ป ผใหสมภาษณ : 16 กนยายน 2551)

“ในกลมชาวจนบนเกาะลนตาหากจดงานแตงงานจะเชญทกกลมไปรวมกนเลยงดวยไมวาจะเปนชาวเล ชาวมสลม ชาวไทย อาหารสากลสาหรบจดเลยงของชาวเกาะลนตาในสมยกอนไมมหม เพราะชาวมสลมมขอหามทางศาสนาไมใหกนหมแตกลมอนกนอะไรกได” (วารนทร กลสถาพร. สมภาษณ : 9 พฤษภาคม 2550)

การปฏบต เชนนบงบอกถงการเคารพสทธ และการยกยองให เกยรตซงกนและกน โดยเฉพาะเรองอาหารทจดเลยงแสดงถงการยอมรบและโอนออนผอนตาม กฏเกณฑของเพอนบานเพอใหทกกลมไดมสวนรวม

แมปจจบน จากการสงเกตขณะรวมในงานศพของอดตนายกเทศมนตร เทศบาลตาบลเกาะลนตาใหญ ซงเปนชาวจนทอาศยในตลาดศรรายาผวจยยงพบเหนวามครวมสลมแยกไวอกพนทหนง และมชาวมสลมไปรวมแสดงความเสยใจและรวมรบประทานอาหารทเจาภาพจดเลยงในเวลากลางวน ขณะทผหญงชาวมสลมบางคนทสนทสนมกนไปชวยทาอาหารในครวดวย สวนตอนกลางคนมเฉพาะชาวเล ชาวจนและชาวไทยไปรวมฟงพระสวดอภธรรม

ในบรรดากลมชาตพนธทง 4 กลม นอกจากจะใหความนบถอกลมคนไทย โดยเฉพาะ คนไทยทเปนนายหรอเปนขาราชการแลว ชาวจนซงเปนนายทนทมฐานะทางการเงนและบทบาทเปนผนาทางเศรษฐกจจะไดรบยกยองเปนเถาแกหรอหวหนา ดงน นหากมชาวจนไปรวมงานประเพณของของกลมใดจะถอวาไดรบเกยรตมากและไดรบการตอนรบอยางสมเกยรต ดงคาบอกเลาทวา “สมยกอนแขกทานหร (จดงานเลยง) เถาแกชาวจนไปรวมงานถอเปนเกยรตมากพอไปใกลถงบานเจาภาพจะสงคน 4 คน พรอมคานหาม มารบเขาไปในงาน มการรากาหยง (การแสดงพนบาน) นาหนาขบวน” (ประสม กจคา. สมภาษณ : 15 เมษายน 2550)

“พอผมเคยไปงานแตงงานชาวเล ทเกาะจา พอเรอใกลถงฝงชาวเลจานวนมาก จะวงลงน าชวยกนแบกเรอขนวางบนหาดเทาไมเปยกนาเลย” (พงษสงห ไหวพรบ. สมภาษณ : 7 สงหาคม 2550)

159

ปจจบนดวยเหตปจจยหลายประการทาใหปฏสมพนธดงกลาวหางหายไป ยงคงหลงเหลออยบางในกลมผสงอายหรอครอบครวทสนทสนมกนเปนการสวนตว ดงคากลาวทวา“สมยกอน คนจนกบมสลม สนทสนมกนไมมการแบงแยกวนตรษจนคนจนใหขนมเขง ขนมไหว งานราหยา (ฮารรายอ) คนจนฝากน าตาลมารวมทาบญทกวนนมแตคนแก ๆ ทยงไปมาหาสกน” (สมโชค มดา. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551). “เมอกอนเวลาเรามงานบญ คนจนเขาชวยเหลอเรา ใหเงนใหน าตาลมากนเลยง เวลาเขามงานบญเรากไปชวยเขา มนเปนเรองของจตใจ ผมคดวาเรองศาสนาเปนเรองของจตใจ ทกวนนตวใครตวมน คนจนมงานมสลมไปชวยไมไดเพราะถกสอนวาชวยงานบญตางศาสนาเปนบาป” (เลก อสาห. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551)

นอกจากผชายตางกลมชาตพนธจะสรางปฏสมพนธดวยการรวมมอกนทางานแลวผหญงชาวเกาะลนตากมบทบาทในการสรางปฏสมพนธกบเพอนบานตางกลมบนพนทหลงบานชาวจน ดวยการแลกเปลยนเรยนรงานหตถกรรม การแบงปนอาหาร เสอผา ของใชจาเปน ชวยเหลอการงานในครวท งในชวตประจาวน และโอกาสพเศษ เชน ชวยขดมะพราว ลางถวยชาม หาหอยตเตบ (หอยนางรมเลก) เปนลกมอหงขาวทากบขาว เปนพเลยงนอง และทสาคญการทชาวจนไมมหมอตาแย ตองพงพาหมอตาแย ชาวมสลมและชาวเลสงผลใหการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาแนนแฟน ยงขน ดงคาบอกเลาทวา “คนจน ชาวเล และมสลมรกใคร สนทสนมกนเหมอนพเหมอนนองพงพาอาศยกน คลอดลกไปตามหมอตาแยมสลมบาง ชาวเลบาง มงานประเพณจะไปเยยมไปรวมงาน” (สบา เดนใจด. สมภาษณ : 12 พฤษภาคม 2551)

แมเลาใหฟงวา สมยกอนมหมอตาแยแขก 2 คนหมอตาแยชาวเล 1 คน คอมะแกหลา (แมของนายแกหลา ภรรยาของโตะหมอ) กอนทตวเองเกด แมคลอดลกแลวเสยชวตไป 2 คน ตวเองเปนคนท 3 ใหมะแกหลาทาคลอด เมอคลอดแลวตองยกใหเปนลกบญธรรม ของมะแกหลาเปนการแกเคลดตามความเชอในสมยนน โดยนาเดกใสปงกหยอนลงไปทางชองกระดานหลงบานแลวใหมะแกหลาไปรอรบใตถนบานเอาไปเลยงจนโต เมอจาความไดยงไป ๆ มา ๆ บานมะแกหลา เมอมพธลอยเรอมะแกหลามารบไปรวมพธดวย สวนนองชาย ชอสมคร ตอนเดก ๆ พอเรมนงไดไฟไหมบานพอแมเลยยกใหเปนลกบญธรรมของมะมนะ (ภรรยาของนายแกหลาซงเปนโตะหมอตอจากพอและมลกสาว คนแรกชอมนะ) ตอนตวเองคลอดลกนองชายสามกวงไปตามหมอตาแยชาวเลทบานหวแหลม ตงแตจาความไดแมสอนวา อยาเรยกเขาวา“ชาวเล” ใหเรยกวา “พนองเรา” (วรรณด ออนหวาน. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551)

160

นายเหงม ทะเลลก เลาวา “ปะผมเปนชาวเล มะชอ นอย เปนมสลม เมอปะตายมะแตงงานใหมกบคนจน ชอโกเสก ซงเปนชางตอเรอและชางกอสราง พาผมไปอยดวย เมอโกเสกเสยชวต มะแตงงานใหมกบคนจนเกาะมกแตอยกนไมได จงกลบมาอาศยอยกบแปะเอกชาวจนไหหลา ซงเปนเถาแกทปะเคยทางานหาปลาดวย มะนอยทาหนาทเลยงลกใหแปะเอก ลกแปะเอก ทกคนจงเรยกมะวา “มะนอย” (เหงม ทะเลลก. สมภาษณ : พฤษภาคม.2549)

วฒนธรรมของชาวเลและมสลมเมอแตงงานมลกจะเรยกชอพอแมตามชอของลกคนแรก เชน มะแกหลา ปะแกหลา มลกชายคนแรก ชอแกหลาตอมานายแกหลามลกสาวคนแรกชอมนะ จงเรยกนายแกหลาและภรรยาวา ปะมนะและมะมนะ (แมและพอของมนะ) สวนลกหลานชาวจนจะเรยกหมอตาแยชาวเลหรอชาวมสลมททาคลอดใหวามะ (แม) เรยกสามของหมอตาแยวา ปะ (พอ) ขณะเดยวกนจะมปฏสมพนธกนใกลชดกนเปนพเศษ โดยพอแมจะปลกฝงใหนบถอเหมอน ญาตพนองและไปมาหาสกน

มกรณหนงทแสดงถงความสนทสนมของเพอนบานผหญง ตางกลมชาตพนธจากคาบอกเลาของชาวจนวา“ ทบานเปนหองแถว 2 หอง หองหนงพกอยเอง อกหองใหเพอนบานชาวมสลมเชาเปดรานขายโกป (กาแฟ) หองนอนชนบนใชฝาหองรวมกน ตางคนตางอยบานคนเดยว ลก ๆไปทางานทอนหมด กลางคนจะเคาะฝาบานเรยกกน นอนคยกนผานฝาบานทกคน” (สดา ไหวพรบ. สมภาษณ : 18 ตลาคม 2551) ทนาสนใจอกกรณหนง ผวจยไดรบการรบทราบจากชาวจนวามเพอนชาวมสลมคนหนงเคยบวชเรยนในพทธศาสนาจงตดตามไปพดคยดวย จากคาบอกเลาบงบอกวาในอดตความแตกตางในการนบถอศาสนาไมไดเปนอปสรรคในการคบหาสมาคมกน อกทงยงมการหยบยมและการผสมผสานความคดความเชอขามพรมแดนระหวางศาสนาพทธกบศาสนาอสลามดวย ยงไปกวานนหากมองในแงของจดมงหมายในการปวารณาตวเขาไปบวชในพทธศาสนาของชาวมสลมดงกลาวยงแสดงถงความตองการทจะเขาไปสงเกตการณอยางมสวนรวมเชนเดยวกบวธการของ นกมานษยวทยา ดงทนายเลก อสาห. (สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) เลาใหผวจยฟงวา พอแมผมเปนมสลมชาวประเหลยน ขนพทกษลนตาเขตนายอาเภอลนตาในสมยนนชวนมา

อยทน ตอมาพอแมผมตายหมด ตองอาศยอยตามบานคนจนในตลาดศรรายา เขาไวใจใหผมนอนเฝาบานใหเวลาเจาของบานไมอย นอนบานหนงไปทางานกบบานอนกได เดนเขาครวตกขาวกนไดทกบาน เมออายครบ 20 ป ไปบวชพระทวดนาวงรวมกบเพอนชาวจน ชอกวนผองกบเอยด ตามทพอแมเคยบนไวและผมเองกต งใจจะบวชเพอเขาไปศกษา

161

เปรยบเทยบดใหรแนวาศาสนาพทธสอนอยางไร แตกตางจากศาสนาอสลามหรอไม บางคนวาบาปทไปบวชตางศาสนา แตผมไมสนใจ ผมไมอยากใหอะไรมาผกมดจตใจ ผมไมไดทาผดอะไร ผมไปศกษาหาความร ผมคดวาไปทาบญไมไดไปทาบาป เราเดนทางตรง หลงจากบวชเรยนแลวทาใหรวาทกศาสนาปฏบตไปทางเดยวกนหมด คอสอนใหเปนคนด ทกวนนผมนบถอศาสนาอสลามตามทพอแมใหมา อยากขอรองใหเพอนมนษยทกคนอยาใสรายปายสกนทางศาสนาใหอยกนใหมความสข พทธกด อสลามกด แตไมดทคนปฏบต สมยกอนไมตองมาหยง (ละหมาด) 5 เวลา แตของไมคอยหาย ทกวนนมาหยง 5 เวลา ของหายบอย

นอกจากน นยงพบวาชาวมสลมบางคนเปนลกศษยวด อาศยขาวกนบาตรพระดงท สมชาย มดา (สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) เลาวา “ตอนเดก ๆ ปะ (นายเอยด มดา) อยกบพระ ทวดเกาะลนตา เปนลกศษยวด กนขาววดมาจนใหญ”

วนพระและวนสาคญทางศาสนาพทธ ชาวไทย ชาวจนและชาวเลจะไปวดทาบญรวมกน โดยเฉพาะประเพณบญเดอนสบหรอประเพณวนสารทไทยเปนประเพณหนงของชาวไทยพทธท พบเหนวามชาวจนและชาวเลเขารวมปฏสมพนธดวย “ชาวเลบานหวแหลมและสงกาอ จะแยกยายกนไปวดในตวเมองกระบ เหนอคลอง บางผ ง และโคกยาง ฯลฯ เพอนาสงของจากทะเลไปแลกเปลยนเสอผาและรวมพธชงเปรต เพอนาอาหารกลบบาน สมาชกบางคนไปรวมทาบญทวดเกาะลนตา (ชานนท ทะเลลก. สมภาษณ : 8 ตลาคม 2553)

“ประเพณวนสารทเดอนสบ ชาวจน ชาวไทย ชาวเลเคยทาบญรวมกนทวดเกาะลนตา มสลมไมไดรวมเพราะขดกบหลกศาสนา ชาวเลมารวมกระบวนแหจาดและตกลองยาว เพงจะเลกทาจาดไปประมาณ10 ปมาแลว เพราะหาชางทาจาดไมไดตองสงทาจากทอน ราคาแพงมาก” (วารนทร กลสถาพร. สมภาษณ : 9 พฤษภาคม .2550)

ประเพณตรษจนชาวจนจะทาอาหารเซนไหวบรรพบรษ ชาวเลและมสลมบางคนจะไปชวยทากบขาว หลงจากนนจะชวนคนไทย ชาวเลและมสลมมากนขาวทบานดวย ประเพณลอยเรอของชาวเลในอดตเปนประเพณรวมอนเกาแกของกลมชนทหากนทางทะเลไมไดแบงแยกศาสนา มสลมบางกลมกเคยทาพธลอยเรอ ตอมาเมอศาสนาอสลามเขามาเผยแพร และเขมแขงขนจงเลกปฏบตกน ตอนอายประมาณ 11 ป เคยเหนคนจน แขก ชาวเล ทาพธลอยเรอพรอมกนทสะพานเรยกวา

“ตอลาบาหลา” (มาจากคาวา โตะลาบาลา โตะลา แปลวา คนใหญ,บาลา แปลวา สงใหญ ปลอดภย) มสลมชอบงหมาดหรนเปนคนทาพธอานดอาหในพธลอยเรอ เพอสงเคราะหและ

162

ปดเปาความเจบปวยในชมชน ชาวมสลมทบานโละใหญ ตาบลเกาะลนตานอย ปฏบตสบทอด กนมากวารอยปนบตงแตตงถนฐาน มโตะหมอเปนผทาพธสบทอดมาอยางนอย 3 ชวคน คอพอของโตะหยาบ โตะหยาบและโตะปป ลกของโตะหยาบ จะทากนในชวงขามป (ธนวาคม-มกราคม) ของทกปโดยมชาวบานโละใหญ โคกเหรยง และบานทงมารวมพธ เพงเลกไปเมอปพ.ศ. 2503 (อาเฉม ทพยเสาวคนธ. สมภาษณ : 23 มถนายน 2549) คาบอกเลาดงกลาวสอดคลองกบทศนะของ นพรตน กาญจนวโรดม (สมภาษณ : 5 เมษายน.2553) ชาวมสลมอกทานหนงวา ชาวเลเปนกลมททาพธลอยเรอมากอน ตอมาเมอชาวมสลมเขามาอาศยอยในแถบอนดามน เหนวาชาวเลปฏบตแลวทามาหากนไดดกปฏบตตามเรยกวา ตอลาบาลา หรอพธลอยเคราะห เนองจากสมยน นผคนยงคงมความเชอเรองสงเหนอธรรมชาตเชนเดยวกบกลมชนดงเดมทวไป มการตงศาลพระภมตามความเชอของศาสนาฮนด แมจะรบนบถอศาสนาอสลามแตยงคงมความเชอแบบเดมหลงเหลออย จนกระทงมการเผยแพรหลกปฏบตของศาสนาอสลามทชดเจนขนพธกรรมนจงเลกปฏบตไป

ประเพณลอยเรอปลาจกหรอ “เปอลาจง” ของชาวเลแมชาวจนมสลมและชาวไทยพทธไมไดเขารวมพธกรรมตลอดงาน แต “ชาวเลมพธลอยเรอซงชาวจน ชาวไทยสวนใหญจะใหเงน ใหเหลา ไปชวยงาน ไปรวมราวง บางคนรวมรารอบเรอดวย สวนชาวมสลมเขารวมไมได แตบางคนไปยนด” (ทศพร กลสถาพร. สมภาษณ : 16 กนยายน 2551)

ชาวจนอกคนเลาวา “สมยกอนชาวเลลอยเรอทบอแหน เหนเรอแลนผาน จะออกไปดกเรอพาคนในเรอไปลางเทาให ใครถกจบตวไปจะเปนทรกนวาตองจายเงนชวยงาน” (สวนตน กษรวฒน. สมภาษณ : 12 กรกฎาคม 2551) มครอบครวหนง พอเปนคนไทยมาขายผาแลวเจอแมซงเปนชาวเล เกดชอบพอกนจงแตงงานแลวพาแมไปอยทตวเมองกระบมลกดวยกนหลายคน ทกปจะพาลก ๆ มารวมพธลอยเรอเนองจากกอนแมเสยชวตไดสงเสยลก ๆ วาอยาลมประเพณเดมของแม หลงจากนนลก ๆ กจะมารวมพธแทบทกครงพรอมกบนาขนมมาแจกญาตพนองชาวเลอยางทวถง (เหงม ทะเลลก. สมภาษณ : 6 พฤษภาคม 2549) ประเพณ “ปหยาเล” หรอประเพณสงเวยทะเล เปนอกประเพณหนงทชาวเกาะลนตาเคยปฏบตรวมกน “โตะละไม ผนาศาสนาอสลามบานโละใหญ เปนผทาพธทอาวปหยาบนเกาะกลวง คนทเขารวมพธ มท งชาวจน แขก ชาวเล ทหากนทางทะเล ใชไก ขนม 7 ส เหลาขาว ขาวตอก เปนเครองเซน ทากบขาวไปกนรวมกนวนไหนทาพธหามออกจบปลาในเล 3 วน” (เลก อสาห.สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551).

163

ในอดตเคยมพธกรรมความเชอบางอยางทชาวเกาะลนตาเคยปฏบตรวมกนแตปจจบนกลายเปนความเชอเฉพาะกลม เชน ความเชอเรอง “โตะบหรง” ของกลมชาวเลในอดตกลม ชาวมสลมกมความเชอวาโตะบหรงจะทาใหทามาหากนไดคลอง หามลมหามฝนไดและทาพธกรรมปกไมบนหนเพอบชาโตะบหรง แตปจจบนไดเลกปฏบตไปแลว เพราะขดกบหลกปฏบตของศาสนาอสลาม (เลก อสาห. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) ในทานองเดยวกนโตะอาโฆะเบอราตรย ซงมสญลกษณเปนงเปนศาลบรรพบรษของชาวเลประจาบานหวแหลมกลางเดมเปนจอมปลวกและมงตวใหญเลอยมาขดตวเปนประจาชาวบานจงรวมใจกนสรางศาลใหและทก ๆ เดอน 7 กอนทานาทงชาวเล ชาวจนและชาวมสลม ทมสวน มนาบรเวณนนจะรวมกนจดงานฉลองแตปจจบนนบถอกนในกลมชาวเลเทานน. (นพรตน กาญจนวโรดม. สมภาษณ : 5 เมษายน 2553)

ประเพณ ปเละเกาะบนเกาะปอมเปรว (สสาน) ของขนสมทรและโตะกอหยนตงอยบนควน(เนน) สงกวาของคนอน ในบรเวณนนมถ าเรยกกนวาถ าโตะกอหยนชาวเกาะปอทงมสลม ชาวเล เชอวาเปนสถานทศกดสทธทก ๆ ป จะไปทาพธปเละเกาะทเปรวโตะกอหยน และนาธงไปปกบนตอไมหนาเปรวเพอบนบาน หากบนไดสาเรจ จะไปแกบนโดยนาเหรยญไปโยนบนหลมฝงศพ (อสหมาน หวงสบ. สมภาษณ : 18 เมษายน 2550)

นอกจากน นบางกลมชาตพนธยงมการหยบยมประเพณของกลมชนอนทปฏสมพนธ ไปปรบใชจนผสมกลมกลนไปกบประเพณของกลมตน หรอรบเอาศาสนา ความเชอและประเพณไปปฏบตในชวตประจาวน เชน ชาวเลมการวางกระถางธปหนารปถายของผตายบนหงบชา ภายในบานและจดธปบชาตามแบบพธกรรมเซนไหวบรรพบรษของชาวจน ทาพธแตงเปรว (แตงหลมฝงศพ) ตามแบบพธเชงเมงของชาวจน รบนบถอศาสนาพทธและไปทาบญทวดของ ชาวไทย เปลยนไปรบนบถอศาสนาอสลามบางไมมากนก เรยกวา“ชาวเล-แขก” จนกระทง หลงเหตการณสนาม ชาวเลบานสงกาอ เกอบครงหมบาน เปลยนไปนบถอศาสนาครสต จากการ ชกนาของกลมบคคลจากภายนอกชมชนทเขามาชวยเหลอ สวนชาวจนซงนบถอศาสนาพทธลทธมหายานกรวมกนสรางวดตามแบบเถรวาท เขาวดฟงธรรมและทาบญรวมกบชาวไทยพทธอยางกลมกลน

หลกฐานดงกลาวขางตน เปนเครองยนยนไดวาในอดตแมชาวเกาะลนตาจะมาจากตางกลมชาตพนธ ตางวฒนธรรม แตไมไดเขมงวดเรองพรมแดนดานศาสนาความเชอและประเพณพธกรรมตาง ๆ มากนก ยงคงผกพนกบสงเหนอธรรมชาตทเชอวาสงสถตตามแหลงธรรมชาต หรอ

164

ในตวสตวตาง ๆ ทสามารถใหคณใหโทษตอวถชวตและการทามาหากนของตนได จงรวมกน ทาพธกรรมเซนไหวหรอแมแตชาวมสลมยงบนใหลกชายบวชพระ หรอเปนรางทรงของพระจน แตตอมาเมอมการเผยแพรหลกปฏบตของศาสนาอสลามทชดเจนขนชาวมสลมจงเลกปฏบตไป แตยงคงไปรวมงานประเพณทไมเกยวกบศาสนา เชน ไปรวมกนเลยงในงานแตงงาน งานขนบานใหม ผชายชวยจดสถานท ผหญงชวยทากบขาวในงานศพ วนทาบญตรษจน วนเชงเมง และวนไหวเจาทบานชาวจน แตไมรวมสวดอภธรรมหรอไหวเจา งานบวช งานบญ งานศพ ของชาวไทย มสลม กไปชวยทากบขาวทบานแตไมไปวด สวนชาวจน ชาวไทย และชาวเล ทสนทสนมกบชาวมสลม กไปรวมประเพณแตงงาน งานศพ และวนฮารรายอของชาวมสลม ในงานศพของชาวจน ผชายชาวเลจะไปชวยจดเตรยมสถานท ขดหลมฝงศพ หามศพและรบประทานอาหาร ผหญงไปรวมฟงพระสวดอภธรรมศพชาวจน และชาวเลจะเขารวมงานบญทางศาสนาทวดเชนเดยวกบ ชาวไทยพทธ เชน วนพระ งานทอดกฐน วนทาบญสงกรานต ในงานบญเดอนสบผชายชาวเลจะทาหนาทหามจาดและตกลอง ผหญงราในกระบวนแหจาดและชาวเลจะรวมในพธชงเปรตดวย ทนาสนใจ คอปฏสมพนธของชาวเลกบไทยพทธในงานเดอนวนสารทเดอนสบทสบทอดมานานนบรอยป ชาวไทยพทธเปนฝายสบทอดการทาบญใหทานแกผยากไร ขณะทชาวเลทไปรวมนอกจากจะไปรบทานนนแลว ยงสบทอดประเพณการแลกเปลยนสงของ (barter) ของตนเองดวย

ลกษณะการปฏสมพนธดานศาสนา ความเชอและประเพณของชาวเกาะลนตาเชนน ใกลเคยงกบผลการศกษาถงการปฏสมพนธของผคนในสงคมพหวฒนธรรมชมชนอน ๆ ดงเชน ผลการศกษาของ เศรษฐพงศ ดาคง (สบคนเมอ16 มถนายน 2552 จาก http://www. thaiedresearch.org) เกยวกบการผสมผสานทางวฒนธรรมระหวางชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลม อาเภอปากพะยน จงหวดพทลง ทพบวาประเพณของชาวไทยพทธมการปฏบตตอกนมาและมลกษณะผสมผสานอยางตอเนอง ไดแก ประเพณทาบญขนบานใหม การแตงงาน การบวช การชงเปรต ชกพระทอดกฐน สงกรานต ลอยกระทงและงานศพ สวนประเพณของไทยมสลมไดแก ประเพณทาบญบานใหม แตงงาน ถอศลอด วนฮารรายอ การเขาสหนต วนเมาลด อาซเราะและงานศพ ประเพณทมลกษณะการผสมผสานมากทสด ไดแก ประเพณทไมเกยวของกบศาสนาโดยตรง

การปฏสมพนธดานดนตร บทเพลงและการแสดงพนบาน วฒนธรรมดานดนตร บทเพลงและการแสดงพนบานและของชาวเกาะลนตามรากฐาน

ทมาอนหลากหลาย เชน เพลงรามะนา ของชาวเล โนรากาบง ลเกปา มะโยง ของกลมชาวมสลม หนงตะลงและมโนหรา ของชาวไทย จนกระทง รบวฒนธรรมการแสดง “รองแงง” ซงเปนวฒนธรรมตะวนออกจากการผสมผสานของชาวอนเดย อาหรบ ชวา-มลาย แลวมาผสมผสานใหม

165

อกครงกบวฒนธรรมตะวนตกทเขามากบพอคานกเดนทางและนกลาอาณานคมชาวโปรตเกส ฮอลนดาหรอสเปน เมอชาวเกาะลนตาและกลมชนชายฝงทะเลอนดามน รบวฒนธรรมการเลนรองแงงจากชาวมสลม-มลาย ทเดนทางมาจากปนง กไดปรบเปลยน และพฒนามาเปนอตลกษณประจาถนทเรยกวา “รองแงงตนหยง” มการขบรองโตตอบระหวางชายหญงเปนภาษาไทยพนถน และมการผสมผสานวฒนธรรมของ ชาวมสลม ชาวเล และชาวไทยพทธเขาดวยกน “รองแงงเกาะลนตา” จงเปนวฒนธรรมรวมทเปนอตลกษณอยางหนงของชาวเกาะลนตา

ในสมยทรองแงงเกาะลนตาเฟองฟ หนม ๆ ชาวเกาะลนตาและขาราชการบางคนหลงเสนหนางรองแงง จนกระทงแตงงานกนไปหลายค ดงทเลากนเปนตานานวาเมอเสยงรามะนา ดงแววมาจากทางเกาะลนตาใหญ หนม ๆ ทอยเกาะปอ ถงกบลงทนวายน าขามมาหานางรา ดงบทเพลงตนหยงบทหนงวา

บหงา ตนหยง หยงไหรละนอง หยงดอกเหร หลบบานไมรอดแลวเด ถกเสนหนาตาปลาดหยง คดขาวมาสกหวก คดถงนองรกกนขาวไมลง ถกเสนหนาตาปลาดหยง กนขาวไมลงสกคาเดยว นายอธาร ทงใหญ กานนชาวจนกเปนคนหนงในบรรดาชายหนมทไดแตงงานกบ

นางน ทะเลลก นางรองแงงชาวเล หลงจากน นไดนารองแงงชาวเลมาเลนในตลาด เพอความบนเทงของชาวเกาะลนตา ตอมาครเนน เกษสวรรณ สมาชกสภาผแทนราษฎรจงหวดกระบไดสงเสรม ใหมการฟนฟรองแงงเกาะลนตาจนมชอเสยง

ในยคนคณะรองแงงเกาะลนตา มทงชาวเล ชาวมสลม ไทยพทธและชาวจน มนกดนตรชาวจน 2 คนคอ แปะเถง เลน หบเพลง แปะเบง เลนซอ (ไวโอลน) ครเนน เกษสวรรณ เคยนาคณะรองแงงเกาะลนตาเดนทางไปแสดงหนาพระทนงทกรงเทพถง 2 ครง ในปพ.ศ. 2496 และปพ.ศ. 2498 นบวารองแงงเกาะลนตาในยคนน แสดงถงการปฏสมพนธระหวางทกกลมชาตพนธและเปนอตลกษณรวมของชาวเกาะลนตาอยางแทจรง การประสมประสานในการเลนรองแงง เชนน คลายกบผลการศกษา การเลนลอแหงง (รองแงง) ของอาเภอกนตง จงหวดตรง ทมการประสมประสานทางสงคมระหวางไทยพทธกบไทยมสลม และยงรบเอาพธกรรมความเชอและรปแบบการเลน จากการเลนพนบานของชาวไทยพทธ เชนโนรา หนงตะลงและราวง เขามาประสมประสานมาก รวมถงความเชอเรองเสนหยาแฝดดวย (สถาพร ศรสจจง. 2533 : 175-176)

166

สาหรบวฒนธรรมการแสดงอน ๆ แมจะเปนอตลกษณเฉพาะกลมแตเมอมเทศกาลกจะจดใหมการแสดงเปนมหรสพ เพอความบนเทงสาหรบชาวเกาะลนตาทกกลมชาตพนธ ดงเชน ลเกปา โนรากาบง กาหยง หรอสลต หนงตะลง และมโนหรา เปนตน

ลเกปาเปนวฒนธรรมการแสดงทดดแปลงมาจากลเกสบสองภาษา เขาใจกนวาผทนาการแสดงนเขามาสเกาะลนตาคอมสลมชาวสตล บทขบทใชในการแสดงลเกปา จะสอดแทรกเรองราวทบงบอกถงการปฏสมพนธของคนในทองถนทกกลมชาตพนธ ดงเชน

“กลาวถงแขกแดงดมมาคาขายผาสบกวาป วนนขนมาลานายจะกลบไปอนเดย... แขกแดงจดแจงอยทลานาวา มาอยกระบไดสบปกวา คณทาวเทศายกใหขาเปนใหญ

แขก เทศ จน ไทย ฉนไมลดละ คมใชไดหมดสบสองภาษา (ซา) วนนเราลงนาวา เงนทองเสอผาขนมาใหหมด เหลอแตคนนงบนรถขนมาใหหมด แขกจดรายใหญ เดนเรยงหนงมาถงหนาทา เรอจอดมหมอ (สมอ) ทอดเรอไวไมใหเรอไป ... สงเสนาเสรจสาเรจไมชา เสรจแลวตวขาไปหายาหย เดยวหนง (สกพกหนง) มาถงหนาหอง บงเรยกนอง เมยบงไปไหน เออจ ลาใคร ลาเสยตา (เถอะ) นอง วนนลาหองบงตองลาไป … อาจลาแลว อาบงลาหลาว (อก) ลาเพอนบาว ๆ (ผชาย) ทคราว ๆ (รนเดยวกน) กบบง ลากาหนน (กานน) ลาทงผใหญ ลาลกลาหลาน แขกขอลาไป ... เดยวหนงมาถงหนาทา เรยกเสนาใหขนมาไว ๆ ” ( เสนาชวยกนถอนสมอเรอ เพอออกเดนทาง ระหวางทางแขกแดงชวนยาหยชมธรรมชาต

ชมเกาะแกงจนถงเมองอนเดย )

เนอหาของบทขบลเกปา กลาวถงแขกแดง (แขกปาทาน) ทเดนทางจากอนเดยเขามาขายผาทกระบและตองการเดนทางกลบไปเยยมบานทอนเดย จงมาชวนยาหย ภรรยาชาวมสลม เกบเสอผาลาผคน และสถานททเคยคนเคย แลวสงใหลกเรอขนของลงเรอ จากประโยคทวา “มาอยกระบได สบปกวา คณทาวเทศายกใหขาเปนใหญ แขก เทศ จน ไทย ฉนไมลดละคมใชไดหมดสบสองภาษา” แสดงวาสภาพบานเมองในยคนนไมวาเปนชาตพนธใดหากเขามาอยอาศย นาน ๆ (สบปกวา) และมความสามารถในการเปนผนาได กจะไดรบการยอมรบและแตงตงใหเปนหวหนา บทขบนใชแสดงบนเกาะลนตา ลกเรอทชวยขนของมทง “แขก เทศ จนไทย” แสดงถงการปฏสมพนธของกลมชาตพนธตาง ๆ บนเกาะลนตา เชน ชาวมสลม (แขก) แขกปาทานหรอแขกเทศ ชาวจนและชาวไทย

167

คาวา“สบสองภาษา” มทมาจาก “ลเกสบสองภาษา” มกจะพบในเนอหาของบทเพลงพนบานดงเดมแถบฝงทะเลอนดามน และตานานความเชอในกลมมสลม และชาวเลในยคทเรมพบปะผคนตางกลม ชาตพนธ และเรยนรถงความแตกตางทางดานภาษาและวฒนธรรม จงประมาณวา มนษยชาตในโลกนมสบสองภาษา สวนบทขบทวา “เหลอแตคนนงบนรถ” นาจะมาแตงเพมเตมสมยหลง สวนโนรากาบง และกาหยง หรอสลตเปนการละเลนพนบานของกลมมสลม กาหยงหรอ สลตดดแปลงมาจากศลปะการปองกนตวของชาวชวาและมลาย ทเรยก “ปญจสลต” ใชแสดงโชวในงานเขาสหนต งานแตงงาน หรอแสดงนาในขบวนแหตอนรบแขกพเศษทไปรวมงาน พบเหนในกลมชาวเลบนเกาะลนตา ราในขบวนแหไมระกาทจะนาไปตอเรอปลาจก ทใชในพธลอยเรอดวย สาหรบการรามโนหราและหนงตะลง เปนวฒนธรรมการแสดงทผสมผสานระหวางวฒนธรรมอนเดยกบวฒนธรรมพนบานของไทย บทหนงตะลงจะผกเปนเรองมพระเอก นางเอก เจาเมอง ตวประกอบและตวตลกประจาคณะ บางคณะมการสรางตวหนงหรอตวละครเลยนแบบสมาชกในชมชน เชน ชาวจน หรอชาวมสลม ทมลกษณะเดนเปนทรจกของคนในชมชนน น ๆ รวมท งเนอหามการสอดแทรกเหตการณบานเมองและเรองราวทเกดขนกบสมาชกในชมชน ทาใหผดทกกลม เขาใจความหมายตรงกน และรสกวาไดมสวนรวมในเหตการณดวย

เอกสารเกาของทวาการอาเภอเกาะลนตา (บนทกการประชม : 2 ก.ย. 2478) เปนหลกฐานทยนยนไดชดเจนวา ในยคนนมการนาการแสดงพนบานจากตางตาบลและตางถน มารวมแสดงเปนมหรสพเพอความบนเทง ในโอกาสตาง ๆ เชน ในงานบญ หรองานแตงงานบตร พวกนกแสดงทมาจากตางถน มกซองสมเลนการพนนกนในตอนกลางคน และเมอเสรจงานแลวเลนตอไปอก ในทประชมจงลงมตวา “ตอไปจะมมหรสพตาบลใดควรไดรบอนญาตจากทางอาเภอเสยกอน เพอความปลอดภยของราษฎร” สวนการเลนมหรสพเนองในโอกาสตาง ๆ เชน ในงานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา ทางราชการกาหนดใหตกแตงธงทวและทาพธ 3 วน คอวนท 19 20 และ 21 กนยายน 2478 และคณะกรรมการอาเภอลงมตวา “ใหมการมหรสพ 2 วง เลนตลอดงาน คอ รอแงง (รองแงง) และลเกปา กบมการแขงเรอกรรเชยงและเรอพาย จะมรางวลใหผชนะการแขงเรอและมหรสพทมาเลน ขอความรวมมอจดเตรยมงานจากกานน ผใหญบาน และละไม มการเรยไรพอคาราษฎรใหทองทรบเลยงตลอดงาน มหนงตะลงมาเพมเตมดวย” (บนทกการประชม : 2478) นอกจากนนในวนเลอกตง ครงแรกในป 2476 (บนทกการประชม : 26 กนยายน. 2476) ไดจดใหมหบเสยงบรรเลงและมโนหราเตนรา

168

วเคราะหสรปพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา การปฏสมพนธกบระบบนเวศวฒนธรรม

จากการศกษาพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา ท งทางเศรษฐกจ สงคม และการปกครองของรฐ และปฏสมพนธทางวฒนธรรม ดานการแลกเปลยน การใหของขวญและ การตอบแทน ดานภาษา การศกษา ดานดนตร บทเพลงและการแสดงพนบาน บงบอกวาเปนการปฏสมพนธทามกลางระบบนเวศวฒนธรรมทมรปแบบวฒนธรรมและวถการดาเนนชวตทแตกตางหลากหลายของแตละกลมชาตพนธ ลกษณะดงกลาวใกลเคยงกบมมมองของ บารท (Barth. 1969 : 19) ทวา นเวศวฒนธรรมซงมโครงสรางการพงพาสภาพแวดลอม ในสงคมทมกลมชาตพนธมากกวาหนงอาศยอยรวมกนในพนทเดยวกน มการครอบครองธรรมชาตรวมกน หรอแยงชงทรพยากรกนเปนผลใหมขอจากดในการพงพากน หรอแยกกนอยคนละพนท เนองจากแยงชงทรพยากรกนอาจจะสมพนธกนเรองพรมแดนหรอเรอง อน ๆ อาจจะมการจดหาสนคาสาคญทแตกตางกนมาบรการแลกเปลยนซงกนและกน สวนใหญจะสมพนธกนดานการคา อาจจะมการรวมพธกรรมกนดวย กจกรรมตาง ๆ เปนชองทางเชอมโยงคนตางกลมวฒนธรรมใหตองปรบตว

การวจยนพบวา ชาวเกาะลนตาแตละกลมตางมรปแบบวฒนธรรมทเปนอตลกษณของตนเอง แมจะครอบครองธรรมชาตรวมกนแตจะเลอกใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตตาม อตลกษณทางวฒนธรรมทแตกตางกน ดงคากลาวทวา “ชาวเลเรรอนหาปลา แขกจองททานาทาสวน ตอเรอ คนจนคาขาย คนไทยเปนนาย” ดวยความแตกตางของอตลกษณดงกลาวทาใหการปฏสมพนธเปนไปในรปแบบของการพงพาอาศยในลกษณะของการจดหาสนคาสาคญทแตกตางกนมาบรการแลกเปลยนซงกนและกนมากกวาแยงชงทรพยากรกน ดงจะเหนวาการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาในยคแรกเปนการพงพาดานปจจยสเพอยงชพ ชาวเลหาปลามาแลกขาวสารเสอผา เบดตกปลาและสงของจาเปนจากชาวจน ชาวเลตองการเรอไมกระดานทแขงแรงกวาเรอไมระกาจากชาวมสลม ชาวจนตองการพชผกและเรอไมขนาดเลกจากชาวมสลมและตองการสนคาอาหารทะเลจากชาวเลและตองการของปาจากชาวไทย ชาวไทยตองการอาหารทะเลจากชาวเล พชผกและเรอจากชาวมสลม สวนชาวมสลมกตองการอาหารทะเลจากชาวเล ตองการขาวของเครองใชและเครองมอชางจากชาวจน ขณะเดยวกนทกกลมชาตพนธตางตองพงพาเจาหนาทของรฐเมอชาวจนรเรมทาเตาเผาถานไมโกงกางสงออก ทาการประมงและตอเรอสาเภาขนาดใหญเพอบรรทกสนคาไปขายทปนง สงคโปรและอนโดนเซย โดยอาศยความรวมมอดานแรงงานจากชาวเลและชาวมสลม มการแบงแรงงานกนตามความถนด ในยคนนกลาวกนวา หากตองการทางานใหญใหสาเรจจะตองอาศยความรวมมอจาก “เซง หมด ไข ฉอย” ซงเปนชอทเปนสญลกษณของ ชาวจน ชาวมสลม ชาวไทย และชาวเล นอกจากจะสมพนธกนดานการคาแลวยงมการรวมพธกรรมกนดวย

169

ลกษณะความสมพนธดงกลาว ยงสอดคลองกบ ทฤษฎนเวศวฒนธรรมของสจวต (Steward. 1977 : 21-25) ทใหความสาคญกบวฒนธรรมมากกวาสงแวดลอม โดยเนนการปรบตวของสงคมมนษยทตองการใหเขากบธรรมชาตแวดลอมใกลตว หวใจหลกของทฤษฎนเวศวฒนธรรมของสจวตใหความสาคญกบกระบวนการทางานทมประสทธภาพ ซงเกยวของกบการแบงแรงงาน การจดระเบยบ เวลา วฏจกร และการจดการในการทางานของมนษยในการแสวงหาปจจยตาง ๆ เพอความอยรอด และยงใหความสาคญกบการปฏสมพนธ และการใชเทคโนโลยในขอบเขต ของวฒนธรรม

สวนประเดนทบารท (Barth. 1969 : 19) มองวาอาจจะมการแยงชงทรพยากรกนเปนผลใหมขอจากดในการพงพากน หรอแยกกนอยคนละพนทนน แมแตละกลมชาตพนธบนเกาะลนตา จะแยกกนอยคนละพนท และมพรมแดนดานพนทคอนขางชดเจน อกทงยงมคากลาวทเลาสบตอกนมาวา “จนยกแขก แขกยกชาวเล ” (ยก ภาษาถนใตหมายถง ไล) อนสบเนองมาจากประวตการตงถนฐานของชาวเกาะลนตาในยคแรก ๆ ทวาชาวเลเปนกลมชาตพนธแรกทเขาพกพงทามาหากนบรเวณ หมเกาะลนตาและมแหลงเคลอนยายพกพงตามฤดกาล ตลอดแนวชายฝงดานตะวนออก รวมทงบรเวณอาวบรเวณตลาดศรรายาปจจบนดวย ตอมาเมอชาวมสลมเขาพกอาศยบรเวณดงกลาว ชาวเลหวนกลบมาพบวามคนแปลกหนาครอบครองอยแลว จงขยบไปแวะพกในอาวถดไป จนกระทงเมอชาวจนเขามาพกอาศยในอาวศรรายา ชาวมสลมกขยบไปพกอาศยในอาวทชาวเลเคยขนแวะพก เมอชาวเลยอนกลบมาพบวามผคนอาศยอยกขยบไปใชพนทบรเวณอาวบานหวแหลมกลาง จนกระทงตดสนใจขนตงถนฐานเปนกลมสดทายทบานหวแหลมกลาง ปจจบนมชาวมสลมเขาไปพกอาศยรวมอยดวย แตสรางทพกแยกกลมกน ตอมาชาวเลบางสวนไดขยบขยายไปอยบานหวแหลมสดหรอบานสงกาอซงเปนทดนพระราชทานฯ อยางไรกตาม จากการสอบถามและสงเกตพฤตกรรมทปฏบตตอกนตลอดระเวลาทผานมาไมเคยไดรบคาบอกเลาวามขอขดแยงเรองพนทและไมมขอจากดในการพงพากน แตอาจจะสนนษฐานไดหลายประการ เปนตนวา

ในอดตมพนทวางใหเลอกใชประโยชนอยางเหลอเฟอไมมการซอขายไมตองแยงชงกน โดยเฉพาะชาวเลในอดตไมมนสยจบจอง รกอสระ เรรอนอยไมเปนท ไมไวใจคนแปลกหนาและ มทศนะวาทรพยากรธรรมชาตไมมเจาของจงไมไดครอบครองพนทบนเกาะแมจะเปนกลมแรกทเขามาพกพง แมเมอขนตงถนฐานคอนขางถาวรแลว กมเหตปจจยทตองอพยพหนไปอยทอน เชน การถกบงคบใหสงลกเขาโรงเรยน และการถกบงคบใหผชายตองเกณฑทหาร ฯลฯ กอนไปไดขาย ตนมะพราว (ทดน) ใหเพอนบานตางกลม เมอยอนกลบมาเจาของทดนกใหพกอาศยจนถงปจจบน

หรอการทชาวมสลมและชาวเลเลอกทจะแยกตวไปอยในพนทถดไป ไมปะปนกบชาวจนเนองจากมความแตกตางทางดานเชอชาต ศาสนา หรอฐานะทางเศรษฐกจ ทาใหเกดจากการ

170

แบงแยกในระบบนเวศวทยามนษยตามแนวคดของบญเดม พนรอบ (2528 : 159) ทวาเปนความรสกของคนกลมใดกลมหนง ซงมลกษณะแตกตางจากคนอนๆ บางประการ เชน สผว เชอชาต สญชาต ศาสนา หรอฐานะทางเศรษฐกจ สงผลใหถกบบบงคบใหตองเลอกอาศยอยในเขตทเพอนบานมรายไดเทาเทยมกนหรอมลกษณะคลายคลงกน ซงอาจจะโดยสมครใจหรอไมสมครใจกได ทงน จากประสบการณในยงเดกผวจยพบเหนวาชาวเลจะกลวคนแปลกหนาโดยเฉพาะคนทแตงตวแบบ “นาย” คอสวมเสอขาว หรอชดขาราชการ ดงนนการตงบานเรอนหางจาก ปาตยรายา1 นาจะเปนทางเลอกทด

การปฏสมพนธกบอคตทางชาตพนธ การปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธบนเกาะลนตาในอดต โดยเฉพาะดานการพงพาอาศย

ระหวางชาวจนกบชาวเลหากเปรยบเทยบกบผลการศกษาของ นฤมล หญชระนนทน(Narumon Hinshiranan : 1996 : 189-193) ทพบวาการพงพาของชาวเลกลมมอแกนกบเถาแกชาวไทยจนหรอพอคาคนกลางบนเกาะสรนทร ในสมยกอนนนมจดออน เนองจากเปนการพงพากงบงคบ เปนการสรางพนธะโดยการอปถมภและ/หรอบางครงมการชกนาสสารเสพตด จะแตกตางจากการพงพาระหวางชาวเลอรกลาโวยกบชาวจนบนเกาะลนตา เนองจากเถาแกเหลานนไมไดอาศยอยบนเกาะในฐานะสมาชกในสงคมเดยวกบชาวเลและไมรสกถงความผกพนเชงเครอญาตและวฒนธรรม และแมวาชาวจนบนเกาะลนตาจะมสถานภาพเปนผอปถมภ เปนนายจาง หรอเปนนายทนใหชาวเลเชาซอเรอ แตไมมการชกจงสสารเสพตดดงกลาว และดวยเหตทชาวจนตองพงพาอาศยแรงงานและหมอตาแยชาวเล จงมกสอนใหลก ๆ เรยกหมอตาแยชาวเลททาคลอดให วา มะ (แม) เรยกสามของหมอตาแยวา ปะ (พอ) และปฏบตตอกนเสมอนเปนญาตพนองกน มของฝากของขวญใหกน บางกยกลกใหเปนลกบญธรรม ซงกนและกน หรอใหลกเปนเกลอกน และจากการศกษาระบบเครอญาตพบวา มญาตพนองชาวจนบางคนแตงงานกบชาวเล ดวยเหตน ผใหญจงสอนลก ๆ วา “ชาวเลเปนพนองเรา” ใหเรยกพวกเขาวา “พนอง” (ประสม กจคา. สมภาษณ :15 เมษายน 2550)

อยางไรกตาม อคตทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาทเกดจากชองวางทางวฒนธรรมกมอยบาง เชน เจาหนาทของรฐมทศนคตวา ชาวจนเปนคนตางชาต หรอเปน “พวกเจก” ทเขามาเอาเปรยบชาวบาน ดงปรากฏในบนทกการประชมของอาเภอเกาะลนตา (15 กนยายน 2464) ซงนายอาเภอกลาวในทประชมวา “การอาศยเฒาเก ซงเปนคนตางประเทศ เชน พวกเจก กตองอยในฐานะ

1 ภาษาชาวเล หมายถง หาดของเจานาย ทมาของชอตลาดศรรายาปจจบน

171

ถกกดราคา สงทชวยไดคอ ปลกปลอบใจใหทางานใหไดประโยชนโดยเตมกาลงและเวลานเวลาวางเพราะเสรจการทานา ควรหางานทา ไมควรทอถอย” สาหรบชาวจนซงมคานยมในการปลกฝงใหลกหลานขยนทามาหากน จะพดประชดลกหลานทขเกยจทางานวา “อยากสบายใหไปเปนลกสาวชาวเลซ” เนองจากในกลมชาวเลผหญงเปนใหญ ผชายจะออกทะเลหาปลาหรอรบจางแรงงานหาเลยงครอบครว ผหญงและลกสาวอยกบบาน แตเรองในครอบครว หรอการรบงาน ผหญงเปนฝายตดสนใจ และจากการทชาวเลใชชวตสวนใหญอยในทะเล ไมมชดแตงกายทเปนอตลกษณของตนเอง หากไดรบเสอบรจาคจาก เพอนบานชาวจน หรอชาวไทยกจะสวมใสโดยไมสนใจเรองสสนและความสวยงาม จงเปนทมาของการลอเลยนคนทแตงตวเชย ๆ วา “แตงตวเหมอนชาวเล” หรอ “มาจากสงกาอ” สวนทศนะของชาวมสลมหากตองแตงงานกบคนตางกลมบนเกาะลนตา สวนใหญจะเลอกแตงกบชาวเลมากกวาชาวจนหรอชาวไทยเพราะนอกจากขอแตกตางดานศาสนาความเชอแลวสถานภาพ หรอฐานะทางเศรษฐกจและการดาเนนชวตใกลเคยงกนมากกวาชาวจนและชาวไทย

การปฏสมพนธกบระยะทางสงคม (l’espace social) ของชาวเกาะลนตา ทงนจากพฤตกรรมการปฏสมพนธ ขามกลมชาตพนธของชาวเกาะลนตาในดานตาง ๆ

ดงกลาวหากพจารณา ตามทฤษฎทางชาตพนธวทยา เกยวกบ“ระยะทางสงคม” (l’espace social) ซง กองโดมนส (Condominas.1990: 51-57) ใหความหมายวา เปนพรมแดน หรอระยะของความใกลชด ดานพนท ดานเวลา หรอดานความเชอ ในการปฏสมพนธระหวางบคคลในกลมเดยวกนหรอตางกลมชาตพนธ ในดานตาง ๆ ซงแตละดานอาจจะมระยะหางไมเทากนแลว สามารถนามาวเคราะหถงการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธทง 4 ของชาวเกาะลนตาไดวา

ชาวจนตลาดศรรายากบชาวมสลมบานทงหยเพง บานเจะหลมระยะหางทางพนทมากทสด มความใกลชดดานการแลกเปลยนสนคามากกวาการแลกเปลยนแรงงาน และการใหของตอบแทน

ชาวจนตลาดศรรายากบชาวเลบานสงกาอมระยะหางทางพนทมากกวาชาวเลบานหวแหลมแตมความใกลชดดานการแลกเปลยนสนคา แรงงาน และการใหสงของตอบแทนเทากน และเทากบชาวมสลมบานหวแหลมดวย

ชาวมสลมทกกลมจะมระยะหางทางความเชอกบกลมอน ๆ มากทสดเนองจากมขอหามทางศาสนาหลายประการทเปนพรมแดนระหวางชาวมสลมกบชนตางกลม แตมความใกลชดกบ ชาวจนดานการแลกเปลยนสนคา แรงงาน และการใหสงของตอบแทน เชนเดยวกบชาวเล

ชาวเลมระยะหางดานเวลากบกลมอน ๆ มากทสดเนองจากในอดตแมเปนกลมทเขามาอยอาศยบรเวณหมเกาะลนตาเปนกลมแรก แตเปนกลมชนทอาศยเรอทามาหากนในทะเล เพงมการ

172

ตงถนฐานถาวรหลงกลมอน ๆ และแมชวงทตงถนฐานแลวบางชวงเวลายงมการอพยพหลายครงดวยเหตปจจยทตางกน ประกอบกบในอดตชาวเล พดภาษาไทยไมได กลวคนแปลกหนาไมกลาตดตอสอสารกบกลมอนจงมระยะหางดานเวลาในการปฏสมพนธมากกวากลมอน แตจากการศกษานเวศวฒนธรรมของชาวเกาะลนตา ในประเดนสาคญเกยวกบเครองมอและแรงงานทใชในการทามาหากน ตลอดจนระบบความเชอ ประเพณพธกรรมทสมพนธกบสงเหนอธรรมชาตแลว ชาวเลจะเปนกลมทมความใกลชดกบสภาพแวดลอมธรรมชาตมากทสด รองลงมาเปนชาวมสลม

ชาวเลกบชาวมสลม มความสมพนธทางเครอญาตและมคาศพทเรยกญาตทใกลชดกนมากทสดและมการแตงงานขามกลมกนมากทสดเนองจากวถชวตใกลเคยงกน

สาหรบชาวไทยมระยะหางทางพนทกบชาวเลบานสงกาอ และชาวมสลมบานทงหยเพง บาน เจะห ลมาก ท สดมความใกลชดกบชาวจนมากท สด แตมระยะห างดาน เศรษฐกจ การแลกเปลยนสนคา แรงงานและการใหสงของตอบแทน กบทกกลมมากทสด เนองจากชาวไทยสวนใหญเปนขาราชการมบทบาทหนาทในการปกครองและดแลทกขสขของประชาชน จงมปฏสมพนธกบทกกลมในฐานะเจาหนาทของรฐกบประชาชน และการเกบภาษจากรายไดของประชาชน มากกวารวมมอกนทามาหากน สวนประชาชนชาวไทยทวไปมจานวนนอยและอาศยปะปนอยกบชาวจนจนแยกไมออก ผลการศกษาจงพบวาในระดบชาวบานดวยกนมระยะหางดานการปฏสมพนธระหวางชาวไทยกบกลมอนๆ มากทสด

สวนชาวไทยกบชาวจนจะมระยะหางดานศาสนาความเชอนอยทสดเนองจากนบถอศาสนาพทธดวยกน แมจะตางนกายกนแตทาบญทวดรวมกนและชาวไทยรวมพธกนเจหรอไหวเจากบชาวจนได

การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาในยคการทองเทยว

รฐบาลประกาศอยางเปนทางการใหจงหวดกระบเปนเมองทองเทยว ในปพ.ศ. 2528 เปนตนมา หลงจากนนคอย ๆ ขยายออกไปรอบนอก ประมาณปพ.ศ. 2531 เกาะลนตาเรมเปนทรจกของนกทองเทยวและมนายทนตางถนเขามาซอทดน การเตบโตของชมชนทองเทยวบนเกาะลนตาอยทางฟาก ตะวนตกบรเวณทชาวบานเรยกวา “หลงเกาะ” ยาวประมาณ 40 กโลเมตร นบตงแตบานศาลาดาน บานโละบาหรา บานพระแอะ บานคลองโตบ และบานคลองนน มชายหาดทเปนแหลงทองเทยวทสวยงามถง 9 แหง ไดแก หาดคอกวาง หาดคลองดาว หาดพระแอะ หาดคลองโขง หาดคลองนน หาดกนเตยง หาดนย หาดคลองจาก และหาดไมไผ หาดเหลานตงอยคนละฟากกบ“หนาเกาะ” ซงเปนกรณศกษาในครงน

173

การเขามาของธรกจทองเทยว สงผลใหชมชนบรเวณหลงเกาะลนตา มการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและปญหาตาง ๆ กตามมาดวย ดงเชนมผเลาวา

บานคลองนน เดมทาสวนยางพอเปลยนมาทารสอรทมการถมคลองเพอสรางบงกะโล จากคลองกวาง 6 เมตร เหลอ 3 เมตร ฝนตกมาก ๆ นาไหลไมทนทวมบานชาวบาน นอกจากนน คนตางถนยายเขามาทามาหากนจานวนมาก ไมมการจดระเบยบ เกดปญหามลภาวะทางน า ปญหาปรมาณขยะ ปญหาความเสอมโทรมของภมทศน ปญหาการจอดรถไมเปนระเบยบ ปญหาอาหารแพงเพราะหายากขน และรานอาหารหลงเกาะ กวานซอในราคาสง (หมาดหรน คลองด. สมภาษณ : 18 ตลาคม 2551).

ดานสงคมและวฒนธรรมบนเกาะลนตาซงมมสลมถงรอยละ 90 กเปลยนไป ดงเชน เมอการทองเทยวเขามา มรานขายเหลา ขายเบยร ยาเสพตด ผหญงแตงตวไมเหมาะ บางคนเดนกอดจบกบผชายมนขดกบหลกศาสนาและเปนสงทไมด เดกวยรนเอาอยาง ไมเหนความสาคญของศาสนา ผหญงบานเราไปทางานบงกะโล นายจางเขากไมใหคลมฮญาบ ไมมเวลาทาละหมาด ตองไปเสรฟเหลาเสรฟเบยร อยากไดงานกตองทงประเพณ (บาหล พยายาม. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2550)

“ทกวนนหลงเกาะตายกนบอย ยงกนฆากน เพราะขดผลประโยชนทางธรกจบงกะโล หรอเรองทดนบาง รถชนตายบาง” (หมาดเดน ลเดนบตร. สมภาษณ : 19 ตลาคม 2551)

ขณะทธรกจทองเทยวทางฟากตะวนตก หรอ “หลงเกาะ” นบวนจะเตบโตขนแตทางฟากตะวนออกหรอ “หนาเกาะ” โดยเฉพาะบรเวณตลาดศรรายายงคงรกษาอตลกษณของความเปนชมชนเมองเกาและบรรยากาศแบบดงเดมทเงยบสงบ มนกทองเทยวผานเขาไปชมบรรยากาศและใชบรการรานอาหารอยบาง จนกระทง เมอประมาณ 6-7 ปทผานมา เมอพนท หลงเกาะเตมไปดวยนกทองเทยวและนกธรกจ ชาวตางชาตบางคนทชอบความสงบเรมเขามาหาบานเชาเพอพกอาศย บางรายตองการบกเบกทาธรกจ เพอดงดดนกทองเทยวจากหลงเกาะกเขามาเชาหรอขอซอบานบรเวณตลาดศรรายา รวมแลวเกอบ 10 หลง เพอทาหองพก ทารานอาหาร และรานเครองดม สาหรบบรการนกทองเทยว บางรานมเรอบรการทองเทยวนาอาหารเครองดม กญชา ไปกนนอนในเรอครงละหลาย ๆ วน และมกญชาขายในรานดวย นกทองเทยวบางคนเมากญชาสงเสยงรบกวนชาวบาน บางรานกเปดเพลงเสยงดง แขงกบรานคาราโอเกะสาหรบวยรนในทองถนทเพงเปดใหม ปญหาเหลานแมไมใชปญหาใหญ เมอเทยบกบปญหาวนวายทเกดขนดานหลงเกาะแตทาใหชาวตลาดศรรายาทเคยอยอยางสงบเรมกงวลและอยากจะใหมการแบงเขตการใชพนทเพราะบางบานมผสงอาย ไมชอบเสยงดง

174

อยางไรกตาม แมธรกจทองเทยวจะเตบโตในฟากหลงเกาะแตสงผลใหการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาฟากหนาเกาะหางเหนกนไปดวยเนองจากกอนทธรกจทองเทยวจะเขามา เมอชาวจนเลกอาชพธรกจเรอประมงขนาดใหญ และอาชพเผาถานสงออกไปขายตางประเทศ กหนมาลงทนออกเรอหวโทง เครองเรอหางยาว และอวน 3 ชน ใหชาวเลและชาวมสลมเชาซอและผอนสงดวยกง ปลาจากทะเลทหาไดมาหากมพายหรอไมสบายออกทะเลไมได กจะขอเบกขาวสาร อาหารแหงจากเถาแกชาวจนลวงหนา แลวลงบญชไวชาระกนภายหลง

ในยคนชาวเกาะลนตาจงยงคงผกพนและปฏสมพนธกนดวยระบบเศรษฐกจแบบพงพา ตลาดศรรายายงคงเปนศนยกลางซอขาย แลกเปลยนสนคา ผคนออกมาซอของตามรานขายของชา รานขายผกผลไม รานขายอปกรณประมง หลงจากธรกจทองเทยวเขามา ผชายชาวเลและชาวมสลมทมเรอเปนของตนเองออกหาปลาไปขายรานอาหารตามรสอรทบาง ขบเรอพานกทองเทยวดาน าดปะการงหรอ เทยวชมหมเกาะลนตาบาง คนทไมมเรอไปรบจางแรงงานดานหลงเกาะบาง ผหญงไปเปนแมบาน พนกงานทาความสะอาด หรอพนกงานเสรฟ ตามศกยภาพของแตละคน ประกอบกบชวงหลง ทกชมชนตางมรานคาภายในชมชน ดงนนนอกจากสมาชกในชมชนทอยใกลเคยงแลว ความจาเปน ทจะตองเดนทางเขามาซอสนคาทตลาดศรรายานอยลง จะออกมาซอขายสนคากนบางเฉพาะ ในวนอาทตย ซงมตลาดนดหนาทวาการอาเภอ แตหลงจากทมการยายทวาการอาเภอ ไปตงทบาน หลงสอด ตาบลเกาะลนตานอย ปลายปพ.ศ. 2541 ขาราชการ ซงเคยเปนลกคาประจากลดนอยลง รานคาชาวจนในตลาดศรรายา บางรานเรมเปลยนไปเปดรานอาหาร หรอขายสนคาทเปนทตองการของนกทองเทยวมากกวา บางครอบครวเปลยนไปทาสวนยางพารา ทาบอกง บางครอบครวยายไปอยกบลกหลานทไปรบราชการ หรอทางานตางถน บางครอบครวทมทดนหลงเกาะเปลยนไปทา รสอรท เมอภาวะแวดลอมในการทามาหากนเปลยนไป วถชวตชาวเกาะลนตาทเคยรวมแรงรวมใจกนทามาหากนการอยรวมกน พงพาอาศยกนและผกพนกนดวยระบบสงคมเครอญาต กเปลยนไปเปนลกษณะตางคนตางทา ตางคนตางอย และสงผลตอรปแบบการปฏสมพนธทเกดขนกบเยาวชนชาวเกาะลนตารนใหม ซงเปนลกหลานของชาวเกาะลนตาในอดตดวย ดงทชาวเลผหนงเปรยวา“เดกลนตาสมยน เขาโรงเรยนเดยวกน เรยนชนเดยวกน กรจกเปนเพอนกน แตไมไดนบถอเปนญาตพนองเหมอนสมยกอน” (ตเวน ทะเลลก.สมภาษณ : 8 ตลาคม 2553)

175

การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตากบการเปลยนแปลงหลงภยพบตสนาม

ภยพบตสนามทเกดขนทางภาคใตของไทยในวนท 26 ธนวาคม ปพ.ศ. 2547 นามาซงความสญเสยและปญหานานปการ เกาะลนตาจงหวดกระบกเปนพนทหนงทไดรบผลกระทบจากเหตการณดงกลาว โดยเสยหายบางสวนทดานหลงเกาะ สวนฟากตะวนออก หรอดานหนาเกาะ ซงเปนชมชนทเปนกรณศกษาไดรบความเสยหายมากทสดบรเวณชมชนชาวเลบานสงกาอ ชมชนชาวเลและมสลมบานหวแหลมกลาง และชาวมสลมบานหวแหลมกลางและบานหวแหลมใกล บรเวณตลาดศรรายาไดรบความเสยหายไมมากนกเนองจาก คลนยกษโถมเขามาปะทะกบสะพานคอนกรตทยนยาวออกไปในทะเลพงไปจงออนกาลงลงเสยกอนจะเขาไปทาลายบานเรอน สวน บานเจะหลและทงหยเพงไดรบผลกระทบนอยทสด เนองจากทตงหางจากทศทางของคลนและ มปาชายเลนชวยบรรเทากระแสคลนไว

สาหรบชมชนชาวเลและมสลมทไดรบความเสยหาย ปญหาแรกสดคอเรองทอยอาศย เนองจากบานเรอนถกคลนซดเสยหายทงหลง 65 หลง เสยหายบางสวน 75 หลง จากจานวนรวม 251 ครวเรอน ปญหาเรองทดนสรางบานและปญหาเศรษฐกจอน ๆ กตามมา เนองจากเรอไดรบความเสยหายทงลา 19 ลา เสยหายบางสวน 29 ลา ขาดเครองมอทามาหากน ไมมเรอออกไปหาปลา และรบจางพานกทองเทยวไปเทยวทะเลและเกาะตาง ๆ บางคนทมเรอออกทะเลได กบนวา “หลงสนาม ปลากงนอยลง แมกงลกกง ทรอดตายจะขนมาชาวบานจบไดมากระยะหนงแลวหมดไป ปาชายเลน ซงเปนแหลงอนบาลลกกงกมคนเอาอวนไปวางดกลอมไว นอกจากนนมปญหาเรองเรออวนลากทมาจากตางถน “เวลาโหมเราไปวางไซดกปลา เรออวนลากจะลากไซไปหมด ทกวนนหากนลาบาก” (หมน ทะเลลก. สมภาษณ : 8 ตลาคม 2553). พวกทไปรบจางแรงงานกมปญหาเรองตกงาน เพราะเจาของสวนยางทเคยจางคนงานตดยางเมอเลกทารสอรทจะกลบมาตดยางเอง งานบงกะโลงานกอสรางหยดหมด ไมมงานทากลบมาบานกไมมเรอออกทะเลหาปลาไมได

ปญหาดานสภาพจตใจกมบาง เชน สขภาพจตเสย ขาดความมนใจในการออกทะเล ไมอยากทางาน รอความชวยเหลอจากทางราชการ ทะเลาะเบาะแวงเกยวกบความไมเปนธรรม ในการสารวจความเสยหายของทรพยสนและไดรบสงของไมเทาเทยมกน ชาวบานบางรายใหความเหนวา หนวยงานรฐไมยตธรรมทาใหเกดการแตกแยก คนจนหวใจจะเจบกวาคนมเงน เวลาไปตดตอราชการ ปฏบตไมเหมอนกน แบงพรรคแบงพวกไมเปนธรรม

แตปญหาใหญของกลมชาวเลบานสงกาอ คอปญหาเรองความขดแยงทางดานศาสนาความเชอ ทเปนผลสบเนองจากการทองคกรตาง ๆ เขาไปใหความชวยเหลอชมชนชาวเลทประสบภยพบตสนาม โดยเฉพาะองคกรหนง ซงไดสงทมงานเขาไปแจกอาหาร ขาวของเครองใช แจกอวน แจกเรอและสรางบานใหใหม แลวเขาไปจดกจกรรมรองราทาเพลงและแจกขนม ทกวนพฤหสบด

176

ชวงแรกชาวบานสนใจเขารวมเพอรบของแจก ตอมามการชกชวนใหเปลยนศาสนา โดยเลอกเดกหนมสาวชาวเลจานวนหนงเปนตวแทนไปอบรมแลวกลบมาเปนแกนนาในการเผยแพรประสบการณทไดไปพบเหนมา ผลทสดชาวเลในชมชนบาน สงกาอเกอบรอยละ 50 ยอมเปลยนศาสนา ดวยหลายสาเหต เชน ฟงคาบอกเลาแลวศรทธา กลววาหากไมยอมรบจะตองคนของทรบมา หรอญาตพนองชกชวนใหเขา

ปญหาทเกดขนเปนเหตใหชาวเลแตกแยกเปน 2 ฝาย ฝายหนงตองการอนรกษประเพณดงเดมของบรรพบรษ อกฝายตองการเปลยนศาสนา เกดความขดแยงทางสงคมอยางรนแรงและลกลามถงขนทสามภรรยาจะเลกกน ลกทะเลาะกบพอแม เดกนกเรยนในโรงเรยนทะเลาะกนมการใชคาพด ทรนแรง เชน “ใครทนบถอผบรรพบรษ ตายไปจะเปนเปรตเปนซาตาน” ผอานวยการโรงเรยนตอง ไกลเกลยวา “นกเรยนจะเลอกนบถอศาสนาใดกไดแตอยาดถก อยาทะเลาะกน เพราะมาจากบรรพบรษเดยวกน” (สชาต เดนประเสรฐ. สมภาษณ : 19 ตลาคม 2551).

โตะหมอ ผนาของชาวเลกปฏเสธไมยอมรกษาไขใหชาวเลกลมทเปลยนศาสนา ไมยอมใหนาศพไปทาพธและฝงรวมกบสสานบรรพบรษ เมอพบวามการเขาไปทาพธศพและนาสญลกษณของศาสนาใหมไปปกไวกพากนไปถอนทง เหตการณบานปลายจนกระทงสมาชกชาวเลกลมหนง เดนทางมาปรกษาและขอใหผวจยซงเปนตวแทนจากศนยวฒนธรรมจงหวดกระบและทมงานจากสานกงานวฒนธรรมจงหวดกระบ เดนทางไปชวยไกลเกลย จนเหตการณคลคลายลง หลงจากนน ไมนานโตะหมอเสยชวตลง ผทโตะหมอถายทอดวชาให ไมมใครยอมรบตาแหนงโตะหมอ เพราะเกรงวาจะปกครองกนไมได จนกระทง ผอาวโสคนหนงบอกวา “โตะหมอทตายไปแลวมาเขาฝนวาใหรบเปนโตะหมอ” ชาวบานจงยอมรบโดยแตงตงผชวยอก 2 คน

ชาวเลบางคนบนวา “แตกอนโหมเราอยกนไดด ๆ ตงแตสนามเขามาทาใหแตกแยกกน ไปหมด” (มะส ทะเลลก. สมภาษณ : 19 ตลาคม 2551)

การเขาไปใหความชวยเหลอของหนวยงานตาง ๆ หลงเกดเหตการณสนาม ซงมท งโครงการเรงดวน และโครงการฟนฟอยางย งยน ดวยการสรางบาน ซอมเรอ และบรจาคเครองมอทามาหากนเพอยงชพอยางย งยน แตการแจกจายทไมทวถงกกอใหเกดปญหาความขดแยงกนได ดงท ชาวตลาดศรรายาบางกลมคยกนวา

วน ๆ นงแลรถทกของ (นงดรถบรรทกสงของ) วงผานหนาบาน เขาไปแจกชาวเลบานหวแหลม บานสงกาอ ถดมากเปนบานมสลม วนละหลายคนแจกจนเหลอเฟอแตไมเคยตกถงมอพวกเราในตลาดแมแตชนเดยว ถาใหความชวยเหลอผานผใหญบาน สวนใหญจะเปนมสลมกจะแจก

177

กนในกลมพวกกนเอง ไปยนฟงรายชอคนไดรบแจกเรอ แจกบานใหมเปนญาตพนองผใหญบานทงเพ บางคนมาจากทอนไมเคยเหนหนาไมไดถกสนามกมชอออกไปรบแจก

จากการทชาวเลไดรบแจกอาหาร ขาวของเครองใช จานวนมากทาใหชาวจนในตลาด

บางคนบนวา “เดยวนชาวเลรวยแลว ตามใหมาทางาน ใหมาชวยขนมะพราวกไมมใครมาแลว” แตเมอไปเลยบเคยงถามชาวเล กมการฝากผวจยมาบอกวา “อยากจะไปชวยทางาน

เหมอนเดม อยากไดเงนดวย แตเหตการณทเกดขนยงทาใจไมไดยงกลวอย ไมมแรงทางาน กลววาไปแลวจะขน (ตนมะพราว) ไมรอด”

บางคนมองวาการทมหนวยงานตาง ๆ เอาของไปแจกเปนการสรางความเคยชนกบการ รอรบของแจกโดยไมตองทางาน อยางไรกตาม ความสมพนธในระดบปจเจกยงคงพบเหนกนอย ดงคาบอกเลาของเจาของรานคาชาวจน (สรย อทยรตน. สมภาษณ : 22 พฤษภาคม 2550) วา “ชวงนมามาขายไมคอยไดเพราะทงชาวเลและมสลมไดรบแจกมาก มสลมบางคนไดรบแจกมามาหมสบกนไมได เกบมาฝากคนจนในตลาดทบานกมพรรคพวกเอามาฝาก ชาวจนทรขาววาชาวเลสงอายทสนทกนไดรบความเสยหายจากสนาม หรอไมสบายกไปเยยมใหกาลงใจ” เมอชาวเลมความเปนอยทดขน มบานอยอาศยทถาวรมเครองมอทามาหากนเปนของตนเอง ไมตองพงพาอาศยนายทนชาวจน อกทงปจจบนในชมชนชาวเลและชาวมสลมสวนใหญ มรานคาในชมชน กลมทอยไกลออกไปจงไมคอยออกมาซอของในตลาดศรรายา จะเดนทางออกมาซอขายของบางเฉพาะในวนทมตลาดนดวนอาทตย หรอตองการสนคาจาเปนทไมมขายในชมชนเทานน มแตกลมทอยใกล ๆ ทยงไปมาหาสซอสนคา หรอนาสนคาจากทะเลออกมาขาย และมชาวเลไมมากนก ทยงคงเชาชอ อวน แลวนากง ปลาทจบไดไปผอนจายกบเถาแกชาวจน การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมทสบเนองจากเหตปจจยตาง ๆ ทเกดขนใน แตละยคสมยทปรากฏในประวตศาสตรทองถนเกาะลนตาไดสงผลตอการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาอยางเปนพลวต ดงคากลาวทวา “สมยกอนไทย แขก จน ชาวเล แตงงานกนสามคคกน มไมกระดานสกแผนหนง ชวยกนยก ชวยกนแบก แตทกวนน ตางคนตางทา ตางคนตางอย” “ทกวนนไมเหมอนเดมสมยกอนชวยกนทางาน ออกเรอหาปลา ตดไมตอเรอ กนอยดวยกน เดยวนตางคน ตางทางาน มแตคนแก ๆ ทยงรจกคบหากน” (ลเยน ทะเลลก. สมภาษณ : 8 ตลาคม 2553). “แตกอนสรางบานไมตองจาง ชวยกนทาไดกนไดรวมมอไดหนก (สนก) กนทกวนนมเงนไมมน าใจออกปากทางานกนไมไดตองจางทงในกลมมสลมกนเองและคนจน” (เพญจนทร อบดลหลา. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551).

178

การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตากบโครงการฟนฟวถชวตดงเดมฯ มลนธชมชนไทเปนองคกรอสระอกองคกรหนงทเขาไปใหความชวยเหลอชมชนบนเกาะลนตาหลงเหตการณสนาม ตามโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตา (The Indigenous Livelihood Restoration and Sustainable Ecology for lanta Island) ภายใตการสนบสนนงบประมาณจากโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (United Nations Development Programme (UNDP)) และทางานรวมกบภาคในทองถนทงองคกรชมชนกลมศลปน เทศบาล อบต. และนกวชาการทองถน โดยมวตถประสงคเพอใหชมชนผประสบภยสนามฟนคนสภาวะปกต เพอฟนฟและบรณาการองคความรด งเดม เกยวกบ วถชวต ศลปวฒนธรรมและ ภมปญญาทองถน เพอใหชมชนมสวนรวมในกระบวนการจดทาแผนการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางย งยน และสรางกลไกความรวมมอแบบ พหภาคระหวางรฐ เอกชน และชมชนในการจดทาแผนพฒนาทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมทย งยนใหสอดคลองกบนโยบายหรอกรอบคดทกาวขามความชวยเหลอในลกษณะสงเคราะหไปเปนการชวยเหลอใหชมชนเขมแขงสามารถฟนฟตนเองและสามารถคนหาศกยภาพและภมปญญาทองถนของตนเอง เพอพฒนาคณภาพชวตแบบพงพาตนเองได

ผวจยและทมงานไดเขารวมโครงการดงกลาวในฐานะนกวชาการทองถนกลมทมงานศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถนทาหนาทศกษาและรวบรวมองคความรดานศลปวฒนธรรม ภมปญญาทองถนและประวตศาสตรทองถนจากคาบอกเลาการดาเนนงานในชวงแรกทางโครงการมอบหมายใหนกวชาการทงจากสวนกลางและนกวชาการทองถน เขาไปศกษาพนททกดานอยางละเอยดรอบคอบเกบความรเปนชดยอย ๆ หลายชดเพอใชกบหลายพนททมความแตกตางกน

ขณะเดยวกนโครงการ ฯไดสงเจาหนาทเขาไปประจาในพนทและรบผดชอบเปนพเลยง ในการจดกจกรรมเพอสานสมพนธ สรางความเขาใจ ปลกจตสานกรกถน และสรางเครอขายความเปนชมชน “คนเกาะเดยวกน” (Lanta Islanders) มการสรางกระบวนการเรยนรดวยการสงตวแทน แตละชมชนไปศกษาดงาน เขารวมอบรม ประชม สมมนา และจดเวทสาธารณะเพอสารวจความตองการของชมชน หลงจากนน ไดนาองคความรและประสบการณทได มารวมกนพฒนาชมชนตามศกยภาพและความเหมาะสม เชน สงเสรมการอนรกษและฟนฟชมชนเมองเกาศรรายา ปรบปรงอาคารทวาการอาเภอหลงเกา เพอสรางพพธภณฑชาวเกาะลนตา สรางบานรองแงงและหอชาตพนธชาวเล บรเวณชมชนบานสงกาอ พฒนาศนยศลปวฒนธรรม บานราหมาด เพอสงเสรมการแสดงพนบาน สวนชมชนบานนา บานเจะหล และชมชนโดยรอบเกาะจะสงเสรมใหมโครงการจดตงธนาคารขาวสาร โครงการสงเสรมหตถกรรมจากเตยปาหนน ผาบาตก โครงการบานเรอนไรขยะ โครงการเพาะเลยงเหด โครงการปลกผกเพอเสรมรายไดและรองรบอตสาหกรรมทองเทยว และโครงการ

179

ปลกปาโกงกางเพอพฒนาระบบนเวศ ทย งยนสาหรบเปนทอยอาศย เปนแหลงเพาะพนธ และขยายพนธสตวน า เพอเปนแหลงอาหารของชมชน และผลพลอยไดสาหรบเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมและเชงนเวศน ฯลฯ

หลงจากดาเนนงานไปไดระยะหนง ตวแทนจาก UNDP เขาไปตดตามผลการดาเนนงานโครงการ ผลการประเมนสรปวามผลงานเดนชดจงสนบสนนงบประมาณเพมเตม และขยายเวลาเพมเปนชวง ๆ จาก 1 ป จนกระทง ปดโครงการในปท 3 เมอชมชนเรมเขมแขงคณะทางานและเจาหนาทประจาทยอยถอนตวจากพนท เพอในชมชนดแลกนเอง แมบางชมชนจะไมประสบความสาเรจตามเปาหมาย หรอซบเซาไปเมอขาดพเลยง แตโครงการนไดปลกชาวชมชนเกาะลนตาใหตนตวลกขนมาดแลตวเอง เชน ชมชนบานโคกยงประสบความสาเรจในการสรางจตสานกรวมของชมชน ใหเลกลกลอบตดไมโกงกางเผาถานและชวยกนดแล รกษาปากนเอง โดยเรมจากการรวมกลมชวยกนซอมเรอ ซอมกระชงปลา และเครองมอประมงอน ๆ ทไดรบความเสยหายจาก สนาม ตามดวยการหาอาชพเสรม ฟนฟอาชพเดมทสจรตใหกบชมชน จนกลายเปนกจกรรมปลกจตสานกรวมของชมชน (แมนวาด กญชร ณ อยธยา. 2550 ก : 119)

ทานองเดยวกน ทงหยเพง กไดรวมกลมสมาชกในชมชนทตกงานจากเหตการณสนาม ดาเนนการฟนฟวถชวตดงเดมและจดการทรพยากรธรรมชาตทมอยในชมชนใหเกดความยงยน เพอใหเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ และวฒนธรรม ภายใตการสนบสนนของโครงการฯ ดวยการรวมมอกนปลกปาชายเลน จดต งศนยเรยนรระบบนเวศทางทะเลและชายฝง จดทาโครงการบานเรอนไรขยะโครงการสงเสรมอาชพ(ผามดยอม และผลตภณฑกะลามะพราว) ธนาคารขาวสาร โครงการรณรงคศาสนาและวฒนธรรม (นราธร หงสทอง. 2549 : 3)

สาหรบชาวเกาะปอซงเปนมสลมเกอบทงหมดการเขาไปใหความชวยเหลอขององคกร ตาง ๆ กลายเปนภาระทตองแบกรบ จนชมชนตองจดกระบวนการเรยนรกนใหม ใหรจกปฏเสธ กลาแสดงออกถงความตองการทแทจรง และตองคยกนกอนวาสงทใหชมชนรบไดหรอไม เชน การให ทแลกเปลยนกบการเผยแพรศาสนา หรอใหอฐ ใหหนแตไมมคาขนสงกรบไมได นอกจากนน ชาวเกาะปอยงรวมกนเสาะหาแหลงน าบาดาลไดสาเรจรวมกนอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตชายฝงและวางกฎระเบยบสาหรบนกเทยวทขนไปบนเกาะเกยวกบหลกการปฏบตทไมใหขดกบหลกศาสนาอสลาม (แมนวาด กญชร ณ อยธยา. 2550 ค : 95-114)

มมมมองใหมและจตสานกของชาวเกาะลนตาเองทเขมแขงขน ดงคากลาวทวา “สนาม ทาใหคนทหวงเงนเดอน หวงงานหรอพงพงอยกบการทองเทยวไดรบบทเรยน เพราะธรกจการทองเทยวไมย งยน แตทรพยากรธรรมชาต คอตนทนทใชไดไมมวนหมดและจะเปนความยงยน ทแทจรงของชมชน” และ “ตองยอมรบความเปนจรงวา แมชมชนจะอยเฉย ๆ การทองเทยวกเขามาถง

180

ประตบาน การหาวธใหชมชนสามารถอยรวมกบการเปลยนแปลงจะเปนการสรางกระบวนการเรยนร เพอตงรบกบการทองเทยว” (แมนวาด กญชร ณ อยธยา. 2550 ข : 169)

ในชวงทนกวชาการลงพนท เจาหนาทซงทางโครงการสงเขาไปไดจดกจกรรมเพอประสานความเขาใจระหวางกลมชนบนเกาะลนตา ฟนฟความสมพนธทเรมหางเหนใหกระชบขนและรวมพบปะสงสรรคกนอยางตอเนอง เชน โครงการ “เปดเลเขเรอ”1 2 ครง ในเดอนธนวาคม 2548 และ2549 เปนโครงการแลนเรอหางยาวรอบเกาะ เพอแวะเยยมพนองชาวเกาะลนตาทกกลมชาตพนธและชวยกระตนใหรวมกนคนหาศกยภาพและภมปญญาของสมาชกในชมชน ตลอดจนปลกจตสานกรกถน และใชกระบวนการทางวฒนธรรม ประเพณและศาสนา ของทกกลมชาตพนธ เพอเชอมโยงไปสจตสานกชมชน เชน ในพธเปดงานกอนออกเรอ เชญโตะหมอชาวเลทาพธบะละโวย โตะอหมามอานดอาห และพระสงฆสวดมนตปะพรมนามนตเพออวยพรใหลกหลานเดนทางโดยปลอดภย ฯลฯ

โครงการ “ฝากาตร2 สานเครอขายเกลอดอนเกลอเลเพอเกาะลนตา” ในเดอนสงหาคม 2549 เปนโครงการทมจดมงหมายใหทกกลมชาตพนธบนเกาะลนตา ทงทตงบานเรอนรมทะเลและพกอาศยในพนทหางไกลทะเลไดปฏสมพนธพดคยแลกเปลยนเรยนรและตดตามความคบหนาของการฟนฟชมชนโดยองคกรชาวบาน สมาชกจากเครอขายตาง ๆ รวมตวกนเดนทางตามเสนทางทกาหนดไว และมจดแวะพกทาอาหารพนบานทเปนอตลกษณของแตละกลมรวมกน “ทาไปกนไป”

โครงการยอย ๆ เหลานมสวนจดประกายใหเกดกจกรรมตาง ๆ ทตอเนองมาเชน กจกรรมงาน “ลานตา ลนตา” ในฤดการทองเทยวของทกป ซงเปนโครงการประชาสมพนธการทองเทยว ททางอาเภอเกาะลนตารวมกบเทศบาลตาบลเกาะลนตาใหญและชมรมการทองเทยวจงหวดกระบจดขน บนถนนศรรายา ตงแตบรเวณทายตลาดไปจนถงบรเวณสมาคมชาวเกาะลนตา รวมถง บรเวณรอบอาคารทวาการอาเภอเกา ซงกาลงอยในระหวางปรบปรงเพอเปนพพธภณฑประวตศาสตรของชาวเกาะลนตา ทางโครงการและทมงานผวจยจงไดรวมกนจดแสดงวตถ ภาพเกา และแผนนทรรศการเกยวกบประวตศาสตรชาตพนธของชาวเกาะลนตา ภายในอาคารดงกลาว เพอเปดบรการใหผสนใจและนกทองเทยวเขาชม ในงานนนอกจากจะพบเหนนกทองเทยวทง ชาวไทยและชาวตางชาตเดนขวกไขวในงานและเพลดเพลนกบการชมศลปะการแสดงพนบาน เขาชมพพธภณฑชาวเกาะลนตา รานขายของพนเมอง ซงจดรานเพอสอความหมายถงวฒนธรรมและประเพณของชาวเกาะลนตา และการชมอาหารพนบานของแตละกลมชาตพนธแลว ยงเปน 1 ภาษาปกษใต หมายถง เปดทะเล ขเรอ 2 ภาษามาเลย หมายถง การประสานใจ รวมแรงรวมใจ ความรวมมอ ความสามคค ความเปนนาหนงใจเดยว

181

พนททเพอนบาน ญาตพนองไดพบปะไถถามทกขสขกน ดงจะเหนไดวา ชาวเกาะลนตาทกกลม ชาตพนธทมารวมงานเดนทกทายกนอยางสนทสนม โดยเฉพาะผสงอายทไมไดพบกนมานาน ภาพเหลานบงบอกถงสายสมพนธ และความผกพนของผคนตางกลมชาตพนธทมตอกน เชนกรณทเกดขนในงาน “ลานตา ลนตา” เมอปพ.ศ. 2548 และ2549

นางนง อสาห ชาวมสลม เดนทางมาเทยวงาน “ลานตา ลนตา” ทตลาดศรรายาพบนางสดา ไหวพรบ เพอนชาวจน นงอยหนาบานจงเดนเขาไปทกทาย โอบไหลกนดวยความดใจ ผลดกนเลาความหลงวา “วนหนงเราสองคนนงเรอเมลจากบอมวงกลบมาเกาะลนตาดวยกน ระหวางทางเรอถกพายใหญ นงกอดกนรองไหเปนหวงลกกลววาจะไมไดกลบไปหาลก เราสองคนเปนเพอนตาย มอะไรกชวยกน ตอนอม (นางสดาไหวพรบ) แตงงานกมาชวยลางจาน” (นง อสาห. สมภาษณ : 2 มนาคม 2550).

อกกรณ เปนความสมพนธระหวางมสลมกบชาวเล นายบาวนย หมดสาหรน และนางฉว หมอยา ชาวมสลมสองสามภรรยาจากบานเจะหล มาพบกบชาวเล สงกาอ ในงาน “ลานตา ลนตา” ทกทายกนดวยความดใจ และเลาใหผวจยฟงวา “รจกกนมานานแลว เปนเพอนกน เขาเปนชาวเล เราเปนแขก คดถงกนกไปมาหาสกน พบกนกอดคอกน สมยกอนเขามปลาเขาเอาไปใหเรากนเรา มผก มลกไม (ผลไม) เรากแบงใหเขา” (บาวนย หมดสาหรน. สมภาษณ : 2 มนาคม 2550)

นอกจากนน ในงาน “ลานตา ลนตา” ครงนผวจยยงสงเกตเหนชาวจนคนหนง นงดมเหลาขาว กอดคอรองเพลงอยในกลมชาวเลทนงรอแสดงรองแงงบนเวทดวย งานเทศกาลทจดขน จงสามารถสอใหเหนถงการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา ทบงบอกถงความเปนหนงเดยว ทามกลางความหลากหลายของวฒนธรรมทองถน

ลกษณะการปฏสมพนธระหวางชนตางกลมชาตพนธ ในงานพบปะสงสรรค เชนงาน “ลานตา ลนตา” ซงเปนงานเทศกาลทจดแสดงวฒนธรรมพนบานของชาวเกาะลนตาทกกลม และเปดกวางใหผคนทกเพศ ทกวย ทกชาต ศาสนา ทงคนในทองถน คนตางถน รวมทงนกทองเทยว ไดมโอกาสปฏสมพนธกนโดยผานการเขารวมงานสาธารณะดงกลาว คลายกบการเขารวมงาน “ฉลองสาธารณะของลาตโน” (the Latino festival) ซงสเทรน, และคณะ (Stern et al. 1991 : xviii-xix) ยกตวอยางวาเปนการประชาสมพนธ เพอทาความเขาใจขามกลมวฒนธรรม ระหวางกลมชนหลายกลม ชาตพนธ ทอยในเมองเลก กบเมองใหญ ซงแสดงใหเหนถงกลมชนทเกยวพนกนดานธรกจถง 3 ระดบ เชน นทรรศการสาหรบนกทองเทยว ถนนสาหรบหาบเรขายอาหาร พนเมองของลาตโนส และองคกรครอบครวทมาแจกอาหาร ไดมโอกาสรวมญาตดวย

องคความร ดานประวตศาสตร และวฒนธรรมมความสาคญในการสราง “ชมชนคนเกาะเดยวกน” (Lanta Islanders) โครงการจดตงพพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตาจงเปนกจกรรมหลกท

182

จะเตมเตมใหกบโครงการฯ และเปน “พนททางสงคม” ทจะแสดงถง “ตวตน” หรออตลกษณ (identity) ของชาวเกาะลนตา ซงประกอบดวย 4 กลมชาตพนธทอาศยอยรวมกนอยางสนตบนฐานการใชทรพยากรธรรมชาตรวมกนและเพอใหชาวเกาะลนตา “รสกถงความเปนเจาของ” การดาเนนงานจดสรางพพธภณฑทกขนตอนจงเกดขนจากการรวมแรงรวมใจและรวมแสดงทศนะของชาวเกาะลนตา ทงภาครฐ และประชาชน รวมถงองคกรเอกชนและภาคความรวมมออน ๆ เพอความถกตอง ตรงกบตองการของชมชนอยางแทจรง

ในชวงทปรบปรงและซอมแซมอาคารทวาการอาเภอ ผวจยและทมงานศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถนเขาไปศกษาขอมลภาคสนามชมชน เพอรวบรวมองคความรเกยวกบประวตศาสตรทองถน ประวตเครอญาตสายตระกลตาง ๆ ในเกาะลนตา ภมปญญาทองถน ภาพถายในอดต และจดหาวตถสาหรบจดแสดงในพพธภณฑไดมโอกาสเขาไปพบเหนวถการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาอยางใกลชด โดยเฉพาะชวงทเตรยมงาน เพอจดแสดงพพธภณฑ ชาวเกาะลนตา 2 ครง ครงแรกเปนการจดแสดงชวคราว เพอเปดบรการใหเขาชมในงาน “ลานตา ลนตา” และอกครงเปนการจดแสดงแบบถาวรเพอทาพธเปด หลงจากทปรบปรงอาคารเสรจสมบรณซงสมาชกแตละกลมชาตพนธจะเขามามสวนรวมวางรปแบบการนาเสนอเรองราวและจดแสดงวสดทสะทอนถงอตลกษณทางวฒนธรรมของแตละกลม ภายในตวอาคารมการกาหนดเขตพนทสาหรบจดแสดงแตละกลมทกกลมตางมงมนและสนกกบการทางานในสวนทรบผดชอบสลบกบการ เดนแวะเวยนไปตชม พดคย หยอกลอกบกลมขางเคยง มบางชวงผวจยสงเกตเหนวาชาวเลบางคนนงเลนหมากขมกบชาวมสลม ขณะทชาวเล ชาวมสลม และชาวจน ผสงอายกลมหนงมงดนทรรศการภาพถายในอดตของชาวจนศรรายาทตดบนผนงหองจดแสดงวฒนธรรมของชาวจน ตางชชวนกนดวาเปนภาพพอ แม พนองของใคร บางภาพทจาไมไดวาเปนใคร ชาวจนอาวโสกจะนบญาตใหฟงวาเปนภาพญาตพนองของใครอยบานหลงไหนบาง

สถานการณ เชนนนอกจากจะมองอยางผวเผนวาภาพถายในอดตเหลาน นเปนสอปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธทเปนรปธรรมสมผสไดในชวงเวลานนแลว หากมองยอนลกไปกวานนยงบงบอกวาพวกเขาจะตองเคยมความสมพนธใกลชดกนมากอนจงเขาใจความหมาย ของภาพและเรองทสนทนาตลอดจนสามารถเชอมโยงความสมพนธทางเครอญาตของเพอนบานตางกลมชาตพนธได อกทงพฤตกรรมการขามเขตพนทจดแสดงของตนไปมาหาสกนยงสะทอนใหเหนวาในชวตจรงแมแตละกลมจะมพรมแดนทางสงคมและวฒนธรรมทเปนอตลกษณของตนเอง แตในบางโอกาสมการปฏสมพนธขามกลมวฒนธรรมและแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

นอกจากนนภาพบางภาพทจดแสดงยงเปนหลกฐานสาคญทางประวตศาสตรทบอกเลาเรองราวการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาในอดตไดเปนอยางด เชนภาพประเพณแหจาดของ

183

ชาวไทยพทธในงานวนสารทเดอนสบภายในวดเกาะลนตามชาวเลกลมหนงสะพายกลองรองราทาเพลงนาหนาขบวนแห อกกลมหามจาดเดนตาม ถดไปเปนชาวจน และชาวไทย เดนตามหลงจาด ซงปจจบนประเพณแหจาดของชาวเกาะลนตาหายไปแลวเพราะบนเกาะมประชากรนอยและไมมชางทาจาด

ในภาพรวมโครงการฯไดรบการประเมนจากตวแทนของ UNDPวาประสบความสาเรจเพราะสปจจยหลก คอการบรณาการเปาหมายทง 4 ดานเขาดวยกน การทางานในรปแบบพหภาค การใชพลงชมชนทาใหชมชนเขมแขง และสามารถรวมพลงเปนหนงเดยวบงบอกถงเอกลกษณของชาวเกาะลนตา ภายหลงเสรจสนโครงการกจกรรมบางอยางทตอบสนองความตองการของชมชนยงคงมการปฏบตกนอย เชนโครงการสงเสรมอาชพ โดยเฉพาะชมชนบานทงหยเพงปจจบนไดกลายเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษธรรมชาตและวฒนธรรม บานเรอนชาวบานสองขางทางปรบเปลยนเปนรานขายของ รานอาหาร รานซกผา มบงกะโล และบานพกในรปแบบโฮมสเตย เพอรองรบนกเทยวทเขามาพกคาง ฯลฯ

ทงน จากการศกษาแนวทางการใชทดนเพอการทองเทยวของชมชนมสลมเกาะลนตา (สขมาลย วรโยธน. 2551 : 130-138) ซงผวจยเขาไปศกษาในชวงหลงจากทชาวบานไดเขารวมโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตาจนกระทงสามารถรวมตวกนสรางชมชนเขมแขงแลว ผลการวจยพบวาชาวมสลมบนเกาะลนตาไมได ปฏเสธการทองเทยว เนองจากทาใหเกดการสรางงานสรางรายได แตขณะเดยวกนกตองการรกษาวฒนธรรมดงเดมไวดวย จงตองการแบงเขตการใชทดนเปน 3 เขตโดยใชจตสานกรบผดชอบรวมกนของคนในชมชนและนกทองเทยว เขตหวงหาม คอเขตทหามนกทองเทยวตางศาสนาเขาไปโดยเดดขาด ไดแก ตวอาคารมสยดสาหรบประกอบพธกรรมของชาวมสลม เขตเสรสาหรบนกทองเทยว คอบรเวณชายหาดและสถานบนเทง และเขตชมชน คอเขตทนกทองเทยวและชาวบานใชพนทรวมกน นกทองเทยวทเขามาควรใหความเคารพในวฒนธรรมของชมชนมสลม เขตชมชนทผวจยเลอกศกษาจะแบงเปนชมชนฝงตะวนตกไดแก บานพระแอะ บานคลองโตบ และบานคลองนน ซงเปนแหลงทองเทยวในปจจบน สวนเขตชมชนฝงตะวนออก ไดแก บานทงหยเพงบานเจะหล บานหวแหลม และบานเกาะปอ ซงเปนเขตทตองการปกปองวฒนธรรมและวถชวตแบบดงเดมไวมากกวาทจะใหมการเปลยนแปลงทขดแยงกบศาสนา จงตองการใหการทองเทยวในเขตนเปนการทองเทยวเชงอนรกษ เขตชมชนตะวนออก ทกลาวถงในงานวจยน กคอสวนหนงของพนททเปนกรณศกษาในครงน

อยางไรกตาม เปนทนาเสยดายวาพพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตาซงตองการใหเปน “พนททางสงคม” ทจะแสดงถง“ตวตน” หรอ อตลกษณ (identity) ของชาวเกาะลนตา และเปน

184

แหลงเรยนรทางประวตศาสตรและวฒนธรรมทองถนของชาวเกาะลนตาแมจะเกดขนแตไมเสรจสมบรณ ยงคงปดประตรอการแกปญหาของหนวยงานทเกยวของเนองจาก ตวอาคารเปนของอาเภอเกาะลนตา แตตงอยในเขตเทศบาลตาบลเกาะลนตาใหญ เมอเสรจสนโครงการยงไมไดมอบหมายความรบผดชอบใหหนวยงานใด ไมมเจาหนาททมความรดานการบรหารพพธภณฑ เขาไปบรหารจดการ ชาวเกาะลนตาทไดชอวาเปน “เจาของพพธภณฑ” กไมไดรบรองสทธใหเขาไปดแล

ในทานองเดยวกนโครงการท ม เปาหมายในการสรางเครอขายความเปนชมชน “คนเกาะเดยวกน” (Lanta Islanders) หรอกระชบความสมพนธของชาวเกาะลนตาทหางเหนไปนน คงทาไดเพยงระดบหนงเทานน ในความเปนจรงแลวไมสามารถยอนกลบไปสวถชวตแบบดงเดมได เวลาผานมาแลว จากจดเรมตน 7 ชวอายคน สภาพสงคมเปลยนไป ปจจยการผลตเปลยนไป วถชวตเปลยนไป ความสมพนธเปลยนไป ดงเชน ปจจบนบนเกาะ ลนตามชาวมสลมถงรอยละ 90 ของประชากรทงเกาะ เนองจากมการยายเขามามากประกอบกบหลกศาสนาอสลาม มขอหามเรองการทาหมน สงผลใหชาวมสลมไดรบเลอกเปนผนาชมชนเกอบทกชมชน อานาจการตอรองทเคยขนอยกบชาวจนจงเปลยนมาอยในมอของชาวไทยมสลม การปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธกเปลยนไปดวย อกทงเมอเวลาผานไปความเจรญทางวตถและเทคโนโลย เขามามบทบาท ความจาเปนในการพงพากนเองลดนอยลง โดยเฉพาะในยคของการทองเทยว ผคนตองการแสวงหาวตถมากกวามตรภาพและความอบอนทางใจอยางในอดต กมสวนทาใหเกดชองวางทางสงคมและวฒนธรรมระหวางกลมชาตพนธ สงผลใหโครงสรางการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาไมเหนยวแนนอยางในอดต

ไมเพยงแตความสมพนธระหวางกลมชาตพนธ 4 กลม จะไมเหนยวแนนดงเกา ภายในกลมชาตพนธเองกคลายความสมพนธแบบสงคมเครอญาตและการนบญาตลงดวย การแยกเปนปจเจกของครอบครวและสวนบคคลมากขน จงตองแสวงหาความสมพนธรปแบบใหมของชมชนตลอดเวลา

บทท 5 วเคราะหอตลกษณ

การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธ

การธารงชาตพนธ (ethnic maintenance) ในบทนศกษาภายใตความหมายของการเกบรกษาชาตพนธใหคงไว หรอการอนรกษใหดาเนนตอไป โดยเจาะจงศกษาเฉพาะในขอบเขตของการธารงรกษาอตลกษณทางชาตพนธ และการแสดงออกถงการธารงรกษาอตลกษณ ในกลมของตนทแตกตางจากกลมชาตพนธอน ซงอาศยอยรวมกนบนเกาะลนตา และมการปฏสมพนธกน การศกษาการธารง อตลกษณทางชาตพนธ สมพนธกบคาวา “กลมชาตพนธ” (ethnic groups) “อตลกษณ” “อตลกษณ ทางชาตพนธ” และ “เขตวฒนธรรม หรอพรมแดนทางชาตพนธ” ซงมผใหความหมายไวหลายทศนะ

อภญญา เฟองฟสกล (2546 : 25) นาแนวคดของ คลย (Cooley) มาอธบายวา “อตลกษณ” เปนสงทเกดขนในกระบวนการปฏสมพนธทางสงคม และเชอวาสงคมกบปจเจกชนเปนปรากฏการณ ทไมอาจแยกออกจากกนได สงคมเกดจากการผสมผสานของตวตนเชงจต (mental selves) หรอความคดเกยวกบตนเองของคนหลาย ๆ คน ทมปฏสมพนธตอกน ความรสกเกยวกบตนเองพฒนาขนมาจากปฏกรยา ของเราตอความเหนของผอนเกยวกบตวเราตวเขา เรยกวา“ตวตน” หรอ “อตลกษณ”

ขณะท คายส (Keyes : 1979 : 9) มมมมองทขดแยงกบความเหนขางตนวา สมาชกของกลมชาตพนธเดยวกนไมจาเปนจะตองมลกษณะทางวฒนธรรมเหมอนกน อตลกษณทางชาตพนธเปนตวกาหนดใหมการแสดงออกทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธ ในลกษณะของตานาน พธกรรม ความเชอทางศาสนา ประวตศาสตรทองถน และคตชน วธการแสดงออกทางวฒนธรรม เชงสญลกษณ (symbolic formulation) ของอตลกษณทางชาตพนธนทาใหความสมพนธ ระหวางบคคลและกลม ชาตพนธมความหมาย

หากแยกแยะกลมชาตพนธบนเกาะลนตาพบวา แตละกลมมลกษณะทสอดคลองกบแนวคด ทเบอรนารด (Bernard. 1972 : 3) อธบายวา “เปนกลมคนทอยรวมกนภายใตรมวฒนธรรมเดยวกนทากจกรรมตาง ๆ รวมกน มสถาบนความเชอเดยวกน มภมหลงทางดานประวตศาสตรและภาษาเหมอนกน สงทมอยไมไดสบทอดทางชวภาพหรอมมาแตกาเนด แตเปนสวนหนงของมรดกทางวฒนธรรมทเกดจากการตอบสนองความตองการพนฐานและประสบการณของกลม” และดวยความแตกตางทางสงคมวฒนธรรมในระหวางกลมชาตพนธทอาศยอยรวมกนในระบบสงคมเดยวกน ทาใหแตละกลมชาตพนธแตกตางไปจากกลมอนดงกลาวนเอง เปนปจจยสาคญท

186

กระตนใหเกดสานกในการธารงอตลกษณทางชาตพนธดงเดมทเปนมรดกสบทอดมาจากอดตของกลมไว (Cohen. 1974:xi, Schwartz. 1975 : 107-108)

ดงน น การศกษาถงการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาจงตองเขาถง “อตลกษณ” ของกลมชาตพนธทงสกลม เพอศกษาการธารงอตลกษณทางชาตพนธดวยวธการกาวผานพรมแดนทางชาตพนธ (ethnic boundary) ทมอตลกษณทางวฒนธรรมบางอยางเปนตวกาหนดขอบเขตของความเปนกลมชาตพนธเดยวกนหรอตางกลมชาตพนธเขาส “เขตวฒนธรรม” (culture area) หรอ “อาณาบรเวณทางวฒนธรรม” ในปรมณฑลของกลมชนทเราศกษาทกกลม ซงมความสลบซบซอนและมระดบความตนลกในหลายระดบ ดงท บญสง ชยสงหกานานนท (2539-2540 : 60 ) มทศนะวาความสบสนเหลานเออประโยชนในการวเคราะหในเรองการกอรปของตวตน และหากกลมชนใดสามารถธารงอตลกษณของตนเองไวไดขณะทปฏสมพนธกบกลมอนอตลกษณน นจะเปนตวกาหนดความเปนสมาชกในกลมชาตพนธเดยวกนและเปนสญลกษณทแสดงออกถงความเปนสมาชกทแตกตางจากกลมอน ทงนผวจยมไดละเลยทศนะของบารท (Barth. 1969 : 15) ซงเหนวา พรมแดนชาตพนธไมจาเปนตองขนอยกบการครอบครองดนแดน การธารงความแตกตางทางชาตพนธวเคราะหไดจากการแสดงออกของอตลกษณทางชาตพนธอยางตอเนอง พรมแดนทางชาตพนธจงเปนเขตแดนกนวถชวตทางสงคม การทคนสองคนยอมรบวาเปนกลมชาตพนธเดยวกนขณะปฏสมพนธกนแสดงวาทงสอง “เลนเกมเดยวกน” อตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตา

ประวตศาสตรทองถนของชาวเกาะลนตาทสบทอดผานยคสมยตาง ๆ เขาสยคปจจบน นอกจากจะบอกเลาถงเรองราวทเกดขนในชมชนผานกาลเวลาในอดตสบเนองจนถงปจจบน พฒนาการดานการปกครองของรฐชาต สถานทสาคญ ถาวรวตถ และการปฏสมพนธทางสงคมของผคนทหลอมรวมกนดวยสายสมพนธของ ความเปนเพอน ความเปนหวหนากบลกนอง ความเปนญาตพนองทางสายเลอด ทางการแตงงาน การยกลกใหเปนลกบญธรรมซงกนและกน เปนเกลอกน และความเปนครกบลกศษยแลว ยงบงบอกถงรปแบบวฒนธรรมทหลากหลายและ วถการดาเนนชวตทแตกตางกนของชาวเกาะลนตาดงคากลาวทวา “ชาวเลเรรอนหาปลา แขกจองท ทานาทาสวน ตอเรอ คนจนคาขาย คนไทยเปนนาย” มการแบงแยกตามสานกทางชาตพนธวา เปนชาวเล ชาวมสลม ชาวจน และชาวไทยอยางชดเจนแตละกลมชาตพนธตางมเขตพนทสาหรบ พกอาศยและประกอบพธกรรมเพอสบทอดวฒนธรรมทนาตดตวมาจากถนฐานเดม ซงมลกษณะเฉพาะตวทบงบอกถงความแตกตางระหวางกลมชาตพนธ ขณะเดยวกนแตละกลมตางมปฏสมพนธขามกลมวฒนธรรม ทาใหมการแพรกระจายและการหยบยมวฒนธรรมบางอยางจากตางกลม

187

มาปรบใช จนเกดการผสมผสานกลมกลนและการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมสงผลใหพรมแดนและเขตวฒนธรรมเปลยนแปลงไปดวย

ในเงอนไขของชาวเกาะลนตาซงแตละกลมชาตพนธ ตางอพยพเขามาต งถนฐานใน ดนแดนใหม ผวจยสนใจแนวคดของ ฐรวฒ เสนาคา (2549 : 41) ทมองวา “เปนอตลกษณทถกสรางจากปจจย ขามพรมแดน ขามทวป ขามวฒนธรรม นอกบรบทของรฐชาต จงมลกษณะทตดตอใหม มการผสมผสานไมเปนหนงเดยว มการเลอนไหล โยงใยขามพนททางภมศาสตรหลายแหง” การนามาตดตอใหมหรอสรางซ าดงกลาวจงอาจจะไมเหมอนเดมทงหมด หรอเมอเวลาผานไปอาจจะปรบเปลยนจนกระท งแตกตางไปจากอตลกษณเดมทจากมาหรออาจจะผสมผสานกบ อตลกษณของกลมชนอนทเขามาตงถนฐานรวมกน

แนวคดนสอดคลองกบทฤษฎการพลดพราก (displacement) ซงวรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสนอธบายวา เปนลกษณะการพลดพรากทางวฒนธรรมและการพลดพรากทางรางกาย เนองจากการอพยพแยกตวออกมาจากถนกาเนดดวย เหตปจจยทแตกตางกนหรอถกบงคบโดยเจาของอาณานคมทเขามาครอบครอง นอกจากนน วรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสน และคณะ. (Wanni W. et al. 2005 : 10-12) ยงแสดงทศนะวา การใชคา “displacement” ในความหมายของการพลดพรากจะมมมมองทกวางกวาคาวา “diaspora” ซงหมายถงการพลดถน

ทงน จากแนวคดเกยวกบการพลดพรากทางรางกายจากถนกาเนดและพลดพรากจากอตลกษณทางวฒนธรรมสามารถเชอมโยงสประเดนการศกษาอตลกษณของกลมชาตพนธบนเกาะลนตาไดใน 2 ประเดน

ประเดนแรกมองวา การสรางวฒนธรรมและอตลกษณของกลมชาตพนธในชมชนใหมภายใตรฐชาตใหมทเขาไปตงถนฐาน สมาชกทพลดพรากมาจะยงคงเกบรกษาไว ละทง แทนท หรอประดษฐซ า สาหรบการสรางสรรคใหม

ประเดนทสองมองวา ผลจากการปฏสมพนธในดนแดนทเขามาตงถนฐานใหมในชวงเวลาทเปลยนผานอนยาวนาน แตละกลมชาตพนธจะรบเอาวฒนธรรมทแพรกระจายจากกลมอนเขาไปผสมผสาน หรอกลนกลาย เขาไปแทนทอตลกษณทางชาตพนธของตน หรอยงคงธารงอตลกษณทางชาตพนธดงเดมไวในดานใดบาง

การศกษาในประเดนแรกคอนขางยาก เนองจากถนกาเนดของบางกลมชาตพนธยงคงคลมเครอไมสามารถสบยอนไปยงแหลงดงเดมทพลดพรากมาไดหรอแมแตชาวจนซงมแหลงทมาชดเจน ผวจยกเหนพองกบ พรชย ตระกลวรานนท (2545 : 9,11) วายากแกการสบคนอตลกษณด งเดมทแทจรงได เนองจากการพลดพรากจากถนฐานเดมมาอยในชมชนใหมทมเงอนไขทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองและสภาพแวดลอมทแตกตางกน เปนตวกาหนดใหเสนทางการ

188

พฒนาแตกตางกน สงผลใหเกดแบบแผนวฒนธรรมและประเพณทแตกตางกน จนบางครงแทบ ไมเหลอรองรอยความคลายคลงในอดต แมชาวจนโพนทะเลทอาศยอยในประเทศเดยวกน เชน ในประเทศไทยกจะไมมแบบแผนวฒนธรรม “จน” รปแบบใดเปนหลกมาตรฐาน

ในการศกษาครงน ผวจยจงศกษาประเดนแรกเทาทสบยอนกลบไปไดในขณะททาวจย และใหความสาคญกบประเดนทสอง โดยเนนศกษาเกยวกบขบวนการปรบเปลยนและการธารง อตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาทง 4 กลม หลงจากทเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตาแลวจนถงปจจบน ซงปรากฏหลกฐานชดเจนใหศกษาไดในชวง 7 ชวอายคน โดยพจารณาจากอตลกษณ ของ แตละกลมทปรากฏใน ตานานความเชอ ประเพณ และพธกรรมตาง ๆ ซงเปนภมวฒนธรรม และเครองมอสบสานเรองราวในอดต ภาษา สญลกษณทใชในการสอสารปฏสมพนธกนภายในกลมและตางกลมวฒนธรรม การแตงกาย อตลกษณทปรากฏบนเรอนรางของผคน ซงอาจจะบงบอกถงความเปนเขาเปนเราได อาหารวฒนธรรมการกนเพอความอยรอด ซงแฝงคตความเชอไวเบองหลง ยานพาหนะและทพกอาศย ศนยรวมกลมชาตพนธ เครองมอทามาหากนและเดนทาง และการแสดงพนบาน พนทสาหรบสรางสรรค เผยแพร และ สบทอดอตลกษณทางวฒนธรรม อตลกษณ การปรบเปลยน และการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเล

อตลกษณดานตานานความเชอ ในบรรดากลมชาตพนธ บนเกาะลนตาดวยกน ชาวเลเปนกลมทอาศยบรเวณหมเกาะลนตามายาวนานทสด และเปนกลมท ไมมภาษาเขยน การบนทกเรองราวประวตศาสตรเพอสบทอดไปสลกหลานจงผกเรองเปนตานานเพอใหงายแกการจดจาและสะดวกในการสบทอดตอไป เชนเดยวกบกลมชาตพนธด งเดมทวไป และดวยวถชวตทสมพนธใกลชดกบสภาพแวดลอมธรรมชาตมากทสด มความเชอในสงเหนอธรรมชาตและวญญาณบรรพบรษ จงมตานานเรองเลาเกยวกบสงศกดสทธตามความเชอดงเดมของกลม ซงเปนอตลกษณทมตวตน สามารถมองเหนได ในรปลกษณของสตวบก สตวน า ตนไม ทะเล และสถานทบนเกาะลนตาและหมเกาะใกลเคยงมากทสด ดงเชน

ตานานโตะบหรง เลากนวาครงหนง ขณะทบรรพบรษของชาวเลเผชญกบพายคลนลมแรงกลางทะเล มนกตวหนงบนมาเกาะเสากระโดงเรอ ทนใดนนพายคลนลมกสงบลงทนทจงเชอกนวาโตะบหรง สงสถตในตวนก สามารถหามลมหามฝนได และเปนทนบถอของชาวเล ทกกลม ตามตานาน ดงนนจงแกะสลกรปนก ไวบนหวเรอ ปลาจก หรอ ลาจง ทใชในพธลอยเรอ ซงชาวเลใหความสาคญมากทสด มศาลโตะบหรงเปนศาลบรรพบรษประจากลมชาวเลบานเกาะจา ซง ชาวจน และชาวไทยบนเกาะจานยมไปบนบาน และในวนตรษจนของทกปจะนาหวหมไปเซนไหวทศาลดวย

189

ตานานโตะอาโฆฮเบอราตย เดมเปนจอมปลวกและมงตวใหญเลอยมาขดตวเปนประจา เชอกนวาโตะอาโฆฮเบอราตย สงสถตในตวง ชาวบานหวแหลมจงรวมใจกนสรางศาลใหเปนทอยอาศยและเปนศาลบรรพบรษ ประจาบานหวแหลมกลาง ทก ๆ เดอน 7 กอนทานา ทงชาวเล ชาวจนและชาวมสลม ทมสวน มนา บรเวณนนจะรวมกนจดงานฉลอง ปจจบนชาวเลยงคงทาพธไหวศาล และเวยนไมระกากอนทาพธลอยเรอในเดอน 6 และเดอน 11 กอนจะเกดคลนยกษ สนาม ไมนานนก ชาวเลตองยายศาลโตะอาโฆฮเบอราตยและสสานมาไวทางทศเหนอของชมชนบานหวแหลมกลาง (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 87-90) ตานานบอคล ทบานศาลาดาน เดมเปนบอเลก ๆ คลายไห ชาวเลเรยกวา“บอไห” หรอ “ตะลากา ตะปอกล” เลากนวา หญงพงใหญ (ผหญงทองแก) ทภเกตอยากดมน าจากบอคล ตามทพบในฝน จงใหคนกรรเชยงเรอมาหา เมอผานมาเหนแสงทปาตยซาตก (เกาะลนตา) จงจอดเรอขนเดนหาบอน า และตกไปดมหลายบอแตไมใชบอทตองการ จนกระท ง ถงบอคลตกใหกนจง คลอดลก (บเดน คบคน. สมภาษณ : 18 กนยายน 2550) ในทานองเดยวกนยงมอกหลายตานาน ซงมอตลกษณและทมาแตกตางกน เชน ตานาน “โตะเบอแลบ บรายค” (โตะเบอแลบโตะฮา) บรรพบรษผ หญงสงสถตอยทแหลมโตนด มอตลกษณเปนแมงมม นงแกวงชงชาไมทผกไวกบยอดเขาสองลก มวชาตวเบา ไตเชอกโยนตวขามยอดเขาได เชอวาเปน ผถายทอดวชาหมอตาแยใหโตะบดด ในพธลอยเรอจะเชญใหมาชวย ยกเรอขามภเขา “โตะแซะ” บรรพบรษประจาชมชนเกาะสเหร จงหวดภเกต มอตลกษณเปนเสอ หลงเสรจพธลอยเรอ จะนาไมกนผ 7 ตน ไปปกในชมชนชาวเล 7 ทศ เวนไว ทศหนงเพอเปดทางใหโตะแซะ เขามาดแลความปลอดภย “โตะบกง” มอตลกษณเปนปลาฉนาก มเรองเลาวาเคยชวยชวตชาวเลไว “โตะบาหลว” เปนศาลบรรพบรษประจาบานบอแหน ปจจบนยายไปตงทศาลาดาน มอตลกษณเปนปลวก 3 ยอด ยอดตรงกลาง คอโตะบาหลว ซายมอเปนผหญง คอ โตะอาโฆฮเบอราตย ขวามอเปนผชาย ชอ โตะอตบ บรรพบรษเหลานชาวเลบางกลมเชอวา มความสมพนธกน เชน ชาวเลบอแหน เชอวา โตะบาหลว เปนตนตระกลของชาวเล โตะแซะเปนนองชาย โตะบหรง โตะอาโฆฮบราตย และ โตะอตบ เปนลกศษย (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 89) ฯลฯ บรรพบรษเหลานจะปรากฏชอในบทเพลงทใชในพธเซนไหวบรรพบรษ และเชอเชญใหมารวมพธกรรมและดลกหลานราถวายในงานพธลอยเรอ ตานานดงกลาวเปนหลกฐานยนยนไดวา ชาวเลเปนกลมชาตพนธทมการเขามาตงถนฐานในบรเวณพนทแถบนมายาวนาน จนกระทงสามารถสงสมเรองราวและสรางตานานความเชอ ในลกษณะของชอบานนามเมองไวมากกวากลมอน ๆ

190

ตานานความเชอ ทไดรบอทธพลจากกลมชาตพนธอน จากการปฏสมพนธกบกลม ชาตพนธทมวฒนธรรมทเหนยวแนนกวา สงผลใหชาวเลรบวฒนธรรมความเชอจากตางกลมมาผสมผสานกบวฒนธรรมความเชอของตนเอง เชน ตานานกาเนดชาวเล เลากนวาบรรพบรษของชาวเลเกดจากลกคนโต ในบรรดาลก 7 คน ของโตะอาดบและโตะสตฮาวา แตมนสยดอ เกเร ขเกยจเรยนหนงสอ จงถกไลใหออกไปหากนกบทะเล ตานานนใกลเคยงกบตานานของชาวมสลมทเชอวา สบเชอสายมาจากลกคนโตของ โตะอาดมและโตะสตฮาวา และยงใกลเคยงกบความเชอในศาสนาครสตทวา มนษยคแรกกาเนด มาจากอาดมและอฟ จงสนนษฐานวานาจะรบอทธพลความเชอมาจากสายรากเดยวกน หรอชาวเลไดรบการครอบงาจากกลมทมวฒนธรรมทเขมแขงกวา ตานานชาวเลเขาแขก เลาถงประวตชาวเลทไดรบอทธพลจากศาสนาอสลามคอประมาณ 200-100 ปทผานมา มชาวมาเลเซยกลมหนงเขามาชกชวนใหชาวเลนบถอศาสนาอสลาม และสาปแชงไววาหากชาวเลเปลยนใจกลบไปกนหมเหมอนเดม ขออยาใหรวมตวกนได หากมการ กอฝงหรอรวมตวกนขอใหมอนเปนไป จงเชอวาทชาวเลตองอพยพหนภยกระจดกระจายกนไปบอยครงในอดตเพราะถกสาป อกสานวนหนงเลาวามแขกมาจากลงกาว ชวนชาวเลเขาแขก (เขารบนบถอศาสนาอสลาม) แลวสอนใหทาไร เมออสลามคนนนกลบบานแชงวา หากชาวเลกลบไปกนหม ใหลาบาก 15 ป ปจจบนเชอกนวาพนคาสาปแชงแลวจงมความเปนอยดขน ตานานทาราปเหลกไฟ เลากนวา ชาตกอนชาวเลเปนนางราของพระพทธเจาบนสวรรค แตเมอถงเวลาราไมออกมาราตามเวลา มวแตเหนแกกน จงถกสาปใหลงมาเปนชาวเล กมหนาแทงปลาอยในทะเล จนกระทงเหนทายกกามของป เหลกไฟ (ปหน) จงจาไดวาเปนทาราในอดต “โตะลาแกกตมบาต” ซงมอตลกษณเปนปเหลกไฟจงเปนตนแบบทารารามะนาในพธลอยเรอตงแตบดนนเปนตนมา และเชอกนวาโตะลาแกกตมบาตเปนผถายทอดวชาลอยเรอใหโตะหมอดวย (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 91) ตานานโตะบมย เลากนในหมชาวเลเกาะลนตาวา มเทศขหน (แขกปาทาน) เรอแตกลอยน าเขามาตดอยทปาพงกา1 ในคลองบานบอแหน นกขใสหวจนขาวไปหมด ตามตวมหอยตเตบ2(หอยนางรมเลก) ขนไปเกาะจนตวแขง คอแขง พดไมได (ไดแตกระพรบตา) มคนไปพบแตเมอพาขนบนบกกตาย ในกลมชาวเลจงมเพลงหนงชอ เพลงโตะบมย เนอหาเลาเรองโตะบมย ในพธลอยเรอ

1 ภาษาถนปกษใต หมายถง ปาชายเลน หรอปาโกงกาง 2 ภาษาชาวเล หมายถง หอยนางรมสายพนธหนง มขนาดเลกเกาะตวตามโขดหน

191

วงรามะนาผหญงจะเลนเพลงน เพอสงโตะบมยขนบกดวย(บเดน คบคน. สมภาษณ : 18 กนยายน 2550). ทนาสงเกตคอโตะบมยไมใชชาวเลแตเปนแขกปาทาน ตานานโตะแปะ มเพลงรามะนาอกเพลงหนง ทรองกนในพธลอยเรอของชาวเลบานสงกาอ และบานหวแหลม เนอหาพดถงชาวจนคนหนง เรยกกนวา “โตะแปะ” พายเรอรอบเกาะลนตา เนอเพลงกลาวถงชอสถานทรอบเกาะลนตาทโตะแปะพายเรอไปจมแลวจะวายน าไปขนฝง อกสถานทหนง แลวพายตอไปจมอกทหนง วายน าไปขนอกฝงทหนง สลบกนไป แตละชวงท โตะแปะวายน าขนฝงจะพรรณนาถงสภาพรางกายและอาการทเหนอยลาของโตะแปะ บทเพลงนเปนเพลงไมรจบจะรองตอกนไปไดทงวนทงคนหากพอเพลงแมเพลงหรอนกดนตรไมงวงหลบไปกอน ดงตวอยางบทเพลงบางตอนวา (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 284)

โตะบรายค บรานย ปาปน ขอไหวโตะบรายคผแกวงไมกระดาน ลามาลามา โตะแปะ ซาเกะ ตโบฮ ดดาลม บาดน นานมาแลวโตะแปะเจบปวดไปทงตว มาตา ฮาร มารมง นะซยง พระอาทตยจะขนแลว มาตา ดาโตะแปะ ซาฮด ลามา บงาต ตาโตะแปะกาลงจะหลบ โตะแปะ กาลม ด ปาไตย กส โตะแปะจมทหาดไมไผ บดนง ญาแญะ ปเลา ยกล เฮ วายนาขนทแหลมโตนด มาตา ดาโตะแปะ ซาฮด ลามา บงาต ตาโตะแปะกาลงจะปดแลว โตะแปะ บฌาฆา นจ บดกา โตะแปะรองเพลงจนสวางคาตา โตะแปะ กาลม ด ปเลา ปโยะ โตะแปะจมทเกาะหมอ บดนง ญาแญะ ด ซซอ ปาฮา วายนาขนฝงทแหลมขาเสอ ตโบฮ ดาโตะแปะ ซาฮด ปนตฮา โตะแปะแกมากแลว ดาโตะแปะ ตดอก ยางน ลามาลาโย โตะแปะนอนคราง โตะแปะ กาลม ด ซซอ ปาฮา โตะแปะจมทแหลมขาเสอ บดนง ญาแญะ ด ซไงบาร วายนาขนทคลองปอ โตะแปะ กาลม ด ซไงบาร โตะแปะจมทคลองปอ บดนง ญาแญะ ด ตาโละบาเระ วายนาขนฝงทอาวบาเระ ดาโตะแปะ ตดอก ยางน ลามาลาโย โตะแปะนอนคราง บากด ตะลาลาด ดโดะ ตะบเลฮ นอนกไมไดนงกไมได โตะแปะ กาลม ด ตาโละบาเระ โตะแปะจมทอาวบาเระ โตะแปะ กาลม ด กะอสกกะอ วายนาขนฝงทสงกาอ

192

มากด นาซ ตะมากด ลาโลด กนขาวกกนไมลง โตแปะ บนยจ รมฮปลเมา โตะแปะบนบาน “บานเจดชน” อต บาร โตะแปะ นะซารามย โตะแปะจงสบายตว

ฯลฯ เนอหาในบทเพลงน นอกจากจะยนยนวา มชอสถานทรอบเกาะเปนภาษาชาวเลหรอ ภาษามาเลย ซงมาจากตระกลภาษาเดยวกนแลวยงกลาวถงประเพณทเปนอตลกษณของชาวเล ไดแก ประเพณการแกบนดวยบานเจดชน หรอ “รมฮปลเมา” สาหรบผทปวยหนกทกลาวถงในบทเพลงทอนสดทายเมอตองการจบเพลงวาเมอโตะแปะอาการหนกมากกจะบนวาถาหายปวยจะสรางบานจาลองเจดชนถวาย หลงจากนนโตะแปะกสบายตวขนและยงแสดงใหวาการขบเพลงของชาวเล จะเรมดวยการไหวคร เชน ในเพลงนกลาวถง “โตะเบอแลบ บรายด” ซ งน งไกวชงชาไม (บรานย ปาปน) อยทแหลมโตนด ตานานคลนเจดลก หรอ “รมก ตโยะ” เปนตานานหนงทนาสนใจ เลาสบทอดมาจาก บรรพบรษของชาวเลเกาะลนตาและเกาะปวาเมอครงโบราณ มคลนยกษเจดลกซดขนมาทวมเกาะตาง ๆ ชาวเลวงหน ขนไปบนยอดเขาเกาะปและรอดชวตมาไดดวยการยดเกาะตนหญา จนกระทง “พระพทธบาท” (พระพทธเจา) มาหามทะเล อกสานวนเลาวาเกาะลนตาถกคลนยกษ เจดหนวย(ลก)ซดน าทวมเกาะจมอยใตน า เหลอแตเขาเกาะปเพยงศอกเดยว จนกระทงดาโตะดามย (พระพทธเจา) สงใหคลนหยด ปรากฏวามคนรอดเพยงคนเดยว คอคนทวงขนไปบนยอดเขาเกาะป และจบหญาตนกาไว ปจจบนทชองเภา ชวงนาลดจะเหนรอยหยกของคลน 7 ลก (บเดน คบคน. สมภาษณ : 18 กนยายน 2550) หลงจากเกดเหตการณสนามตานานคลนยกษทกาลงจะเลอนหายไปกลบฟนคนกลบมาเลากนใหม และมการตงขอกงขาตอกนอกวา คลนยกษครงนเพงจะมาเพยง 3 ลก เทานน ยงไมครบ 7 ลก หลงคลนยกษสนาม ยงมเรองเลาในกลมชาวเลอกเรองหนงวามปลาวาฬตวหนงมาเขาฝนโตะหมอฮเดนสามคนตดกนเพอขอความชวยเหลอ วนรงขนคนแหกนไปดปลาวาฬทมาเกยตน ทโหนหนาเปรว (เนนทรายหนาสสาน) โตะดาเอะชาวเลทแขงแรงมาก วายน าเวยนไปขนหลงปลาวาฬ ปนขนไปบนหว ไหวกาด ทาพธปดรงควาญ เมอโตะดาเอะลงจากหลงปลาวาฬปลากขยบครบขยบคอถอยหลงลงน าไป แตคนจนกบมสลมบานหวแหลมตามมาจบปลาวาฬตวนน โดยใช เรอ 2 ลา ลากปลาวาฬเขาฝงทบานหวแหลม แลวเชอดแลเนอเอาไปขายทตรงและนครศรธรรมราช กระดกเอาไปฝง เชอกนวา ปลาวาฬตวนนเปนตวการทาใหเกดสนามเพอลงโทษเพราะสนาม ทาลายเฉพาะทบานหวแหลม แตทสสานชาวเลไมถกทาลาย (ประชา ทะเลลก. สมภาษณ : 9 มถนายน 2550)

193

จากการทชาวเลด งเดม เปนสงคมชนเผาอยรวมกนเปนกลม ดงทพวกเขาเปรยบเปรยกนเองวา “ชาวเลเราอยกนเหมอนฝงลง ไปไหนไปดวยกน” (มะส ทะเลลก. สมภาษณ : 19 ตลาคม 2551). ชวตไมยงยากซบซอนทาใหมเวลาวางทจะถายทอดและจดจาตานานเรองเลาสบตอกนมา จนถงปจจบนโดยเฉพาะเรองคลนยกษ แมจะเปนตานานทมการตอเตมเสรมแตง แตอางองเรองราวจากประสบการณจรงบางสวน ซงบรรพบรษของพวกเขาเคยประสบมาในอดต อยางไรกตาม แมปจจบนวถชวตของชาวเลยงคงผกพนกบตานานความเชอทสบทอด อตลกษณด งเดมไวมากมาย แตขณะเดยวกนกมต านานอกหลายเรองทบงบอกวาไดผานกระบวนการหยบยมและนาศาสนาความเชอและเรองราวของผคนตางกลมวฒนธรรมบนเกาะลนตา ทปฏสมพนธดวย มาผสมผสานจนกลนกลายเปนอตลกษณของกลมดวย อตลกษณดานขนบธรรมเนยมประเพณ ประเพณของชาวเล ประมวลจากขอมลทผวจยบนทกไวในวทยานพนธ เรอง “ประเพณลอยเรอภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล” (อาภรณ อกฤษณ : 2532) และการศกษาขอมลภาคสนามเพมเตมเพอศกษาเปรยบเทยบถงการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเล โดยสงเขป ดงน จากการทชาวเลอาศยอยทามกลางกลมชาตพนธทมวฒนธรรมเหนยวแนนกวา ชาวเลจงมทงอตลกษณในรปแบบวฒนธรรมดงเดมของตนเอง แตกตางจากกลมชาตพนธอนอยางชดเจน และยงมอตลกษณใหมทเกดจากการรบเอาวฒนธรรมของกลมอนเขามาผสมผสาน ดงเชน ประเพณในรอบปของชาวเล ประเพณแตงเปรว (เปอตดเยลย) เปนประเพณตกแตงหลมฝงศพและเซนไหวบรรพบรษซงไดรบอทธพลจาก ประเพณ “เชงเมง” ของชาวจน พธแตงเปรวหนทรายจะทาในเดอน 4 สวนเปรวบานเกาจะทาในเดอน 5 ของทกป ปจจบนชาวเลไดยายเปรวบานเกามาไวใกลศาลโตะอาโฆฮเบอราตย ทางทศเหนอของชมชนในวนพธชวงเชาผชายจะดายหญาตกแตงหลมฝงศพ ผหญงเตรยมทาขนมไปเซนไหว ไปรวมพธในตอนบาย สาหรบเปรวบานเกา ในชวงบายมการรองราทาเพลงและเลยงขาวปลาอาหาร ดมเหลากนดวย ประเพณลอยเรอปลาจก (เปอ-ลาจก หรอลาจง) เปนประเพณความเชอทชาวเลกลมชาวเลอรกลาโวยใหความสาคญมากทสดโดยเฉพาะชาวเลบานหวแหลมถอปฏบตสบตอกนมาตงแตบรรพบรษ จดขนปละ2 ครง คอวนขน 13 คาถงแรม 1 คา เดอน 6 เมอเรมมรสมตะวนตกเฉยงใต หรอ“ลมพลด”และวนขน13 คาแรม1คา เดอน 11 เมอเรมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ หรอ “ลมออก” โดยมจดประสงคทจะสะเดาะเคราะห สงวญญาณบรรพบรษกลบไป “ฆนงฌรย” ซงเชอวาเปนบานเมองเดมของบรรพบรษ และสงสตวทฆากนเปนอาหารกลบไปใหเจาของเดมเพอไถบาป

194

“ฆนงฌรย” หรอภเขาตนไทร หมายถงเมองอยในเมองไทรบร ซงเดมเปนของไทย ปจจบน คอรฐเกดะห ขนอยกบประเทศสาธารณรฐมาเลเซย (อวม รตนประทม. สมภาษณ : 20 สงหาคม 2549). คนไทยในไทรบรเลาวา “ทไทรบรเมอกอน มชาวเลโอรงลาอต (อรกลาโวย) อาศยอยมาก ทกวนน เปนมสลมไปหมดแลว เพราะม “ธรรมทต” ชาวมสลมชกชวนใหนบถอศาสนาอสลาม มสมาคมใหทนการศกษา สรางบานใหอย และอบรมใหความรเรองศาสนาจนกลมกลนเขาดวยกน” ในชวงทมพธลอยเรอชาวเลชมชนบานหวแหลม และสงกาอทกครอบครว หยดงานมารวมฉลอง มการดมเหลา รองราทาเพลงตลอด 3 วน 3 คน ในอดตชวงเวลาดงกลาวคลนลมแรงเรอเลกไมสามารถออกทะเลได แตปจจบนใชเรอหางยาวลาใหญ ใครทตองการออกทะเลวางอวน อนโลมใหบรจาคเปนเงนหรอเหลาแทนการเขารวมได ในงานลอยเรอจะมสมาชกชาวเล ซงเปนญาตพนองจากเกาะอน เชน เกาะจา เกาะพพ เกาะอาดง และเกาะภเกต มารวมดวย ในพธลอยเรอปลาจกน มกจกรรมและพธกรรมซบซอนหลายขนตอน เรมจากการสรางและซอมแซม ทพกชวคราว (ซาเราะ) การเตรยมสถานท อปกรณและขนมเครองเซน พธเซนไหวบรรพบรษ “โตะกรามย” พธตดไม (ไมระกาและไมตนเปด) นากลบมาแหรอบศาลบรรพบรษ (โตะอาโฆฮเบอราตย) พธตอเรอลาจง พธฉลองเรอ พธสาดน า (เลฮบาเลฮ) พธลอยเรอ พธตดไมทาไมกนผ (ไมตนเปด) พธปกไมกนผ (กายพาฮาดก) พธฉลองไมกนผ และพธทาน ามนต สะเดาะเคราะหและทาขวญ ความซบซอนของพธกรรมแตละขนตอนดงกลาวบงบอกถงการใหความสาคญและความตงใจของเจาของวฒนธรรมในการประกอบพธกรรม ปราฮ ปลาจก หรอปราฮ ลาจง1 เรอทชาวเลใชในพธลอยเรอเปนเรอตอดวยไมระกา เปนรปยอสวนของเรอสาเภาขนาดใหญ หวแหลม ทายยกสงโคงมน แลนใบ ตดแจวขาง 7 คหรอ 12 ค เปนเรอทงดงามมาก จากการศกษาของผวจยพบวา มลกษณะคลายเรอใบขนาดใหญของอนโดนเซยทใชกนอยในปจจบน(เปลยนมาใชเครองยนต) ซงมหวเรอแหลมยาวยนไปขางหนา เรยกวา Perahu Pinisi หรอ Kapal Pinisi แต อมร (Amri Sidik. Interviewee : March 30, 2008). ไกดชาวอนโดนเซยและเพอน ๆ ชาวเรอ มความเหนวา “ปราฮ ลาจง” นาจะมาจาก คาวา Perahu Layar ในภาษาอนโดนเซย หมายถง เรอใบขนาดเลก ซงใชกนในแถบทะเลอนโดนเซยในอดต แตจากภาพเขยนและเรอใบจาลอง ทเปนสญลกษณของอนโดนเซย ซงจดแสดงในพพธภณฑเมองมากสซาไมปรากฏวามกรรเชยง 7 ค หรอ12 ค บรเวณแคมเรอทงสอง ทานองเดยวกนในภาษามลาย คาวา “ลาจง” หมายถง “เรอใบ” แตรายละเอยดของรปแบบเรอแตกตางกน อยางไรกตามพบวารปแบบเรอ

1 ตรงกบภาษามาเลยวา เปอ (ทา)+ ลาจง (เรอใบ) หมายถง การทาพธลอยเรอ

195

“ปลาฮปลาจก ของชาวเลเกาะลนตา จะใกลเคยงกบเรอใบเสาเดยวของชวา (Javanese fusta) ซงเปนเรอโบราณทใชทงใบทงพาย เหมอนเรอทใชในทะเลเมดเตอรเรเนยน (Kemp. 2002 : 68-69) แตเรอปลาจกม 2 เสา ในบทเพลงทชาวเลเกาะลนตารองขบในพธลอยเรอ กลาวถง “อาเจ” หรอ “เรอแหงอาเจ (อาเจะ)” นอกจากน นบนทกของ สมธ(ธนญญา ทองซอนกลบ. 2539 : 185-187) มภาพลายเสนรปเรอของโอรง เลาท หรอ โอรงลาอต (Urang Laut) ชาวเลมลกษณะใกลเคยงกบปลาฮลาจง รปแบบของเรอปลาจกซงไมเคยมใชในนานน าไทย จงมขอสรปไดวาเปนเรอแบบอดมคต ทชาวเลสรางขน โดยอาจจะประสมประสานรปแบบของเรอใบทองถนเขากบรปแบบของเรอยโรปยคลาอาณานคมนนเอง

ประเพณลอยเรอ มมากอนทชาวเลจะอพยพเขามาในเขตประเทศไทยและอาจจะมการประดษฐเรอลาจงเลยนแบบเรอทใชทาสงครามในมะละกา ในชวงทเรรอนบรเวณเทอกเขา “ฆนงฌรย” แตหากพจารณาถงความซบซอนของพธกรรมในประเพณลอยเรอ ความงดงามของลวดลาย และความประณตของงานศลปะการตอเรอ ตลอดจน สญลกษณและการใหความหมาย ของวตถทบรรจในเรอแตละชน ลกษณะเฉพาะของดนตร บทเพลงรามะนา และทาราบงบอกวา งานศลปะเหลานมใชเพงเกดขนในระยะเวลาอนใกล แตไดผานขบวนการสรางสรรค สบทอดปรบเปลยนและสงสมมาเปนเวลายาวนานจนกระทงกลมกลนกลายเปนอตลกษณเฉพาะของกลม ดงนนอาจจะเปนไปไดวา บรรพบรษของพวกเขานาจะเคยเรรอนแถบนานน าอนโดนเซย ซงเปนเมองทมความเจรญมากอน และชอเรอนาจะมาจากคาวา “Perahu Layar” ตามภาษาอนโดนเซย หรอ “Prahu Lacang”ในภาษามลาย สวนวตถประดษฐในพธลอยเรอ แสดงถงรองรอยหลกฐานของอตลกษณทางวตถทสญหายไปจากวถชวตของชาวเล เชน ไมระกาทใชประดษฐเรอลาจงเคยใชเปนวสดสาหรบ ตอเรอทใชในชวตประจาวนในอดต ชนสวนวตถประดษฐดวยไมระกาทบรรจในเรอลาจงบางชน เชน ซมปง (ฉมวก) เปนเครองมอแทงปลาเพอยงชพ ปจจบนเปลยนไปจบสตวน าดวยบบ หรอไซดกปลา ประดษฐกรรมทสรางสรรคขนใหม เชน แห อวน ระเบดฯลฯ ทเรยนรจากการปฏสมพนธกบกลมชาตพนธอน เพอนาสวนเกนไปจาหนาย ฆองเครองมอสอสารประจาเรอ สาหรบสงสญญาณตามรหสลบทตกลงกนไว เพอบอกกลาวใหรบรวา “เปนพวกเดยวกนเขามาได” หรอ “มภยอนตรายใหรบหน” หรอ “ขอความชวยเหลอ” ปจจบนเลกใชไปแลวหลงจากทเปลยนวถชวตขนมาตงถนฐานบนบก (เหงม ทะเลลก. สมภาษณ : 6 พฤษภาคม 2549). ในบางขนตอนของพธกรรมลอยเรอมรองรอยทบงบอกวาในกลมชาตพนธชาวเลมความเชอเรองคตรงขามทใกลเคยงกบทฤษฎคตรงขามของ เลว เสตราส (Levi-Struss : 1963,1969)

196

เชน เครองเซนทมไกดบ-ไกสก แปงดบ 7 ส-ขาวสก 7 ส โดยใหเหตผลวาผบรรพบรษมทงทชอบกนของดบและของสก (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 171,197) และยงใกลเคยงกบความเชอเรองคตรงขาม หรอหยน-หยางของชาวจน ทปรากฏในธรรมชาตและสมพนธกบอาหารการกนในชวตประจาวนและการรกษาผปวย นอกจากนน ในกลมชาวเลยงมความเชอเกยวกบ หมายเลข 7 ทอาจสบเนองจากความเชอเรอง บตร 7 คน ของโตะอาดบและโตะสตฮาวา เชน ในพธลอยเรอ ตวเรอลาจง ยาว 7 ศอก มกรรเชยง 7 ค ไมกนผ 7 ตน ยาวตนละ 7 ศอก บทเพลงรามะนาทใชในพธลอยเรอและพธแกบนเรมดวยเพลงบรรพบรษ 7 เพลง ในบทเพลงกลาวถงการไวเกลอน 7 ดอก และมพธแกบนดวยการสรางบาน 7 ชน ฯลฯ (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 211) ประเพณเซนไหวผบรรพบรษ เดมชาวเลอาศยอยในชมชนเดยวกนทาพ ธ เซนไหววญญาณบรรพบรษรวมกน แตตอมาแยกยายกนอย 4 กลม คอ กลมบานหวแหลมกลาง กลมอาวสงกาอ กลมอาวบาเระ และกลมอาวคลองปอ แตละกลมจะมผบรรพบรษประจาชมชนของตนเองตางกลมตางทาพธ เซนไหว ปละครง (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 108) นอกจากนน ในอดตเคยมพธเซนไหวผบรรพบรษทสงสถตอยตามธรรมชาต เชน เจาทะเล เจาถา เจาเกาะเจาแหลม ฯลฯ กอนหรอหลงพธลอยเรอในเดอน 6 และเดอน11 เพอรองขอวาเมอลมพลด (ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต) หรอลมออก (ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ) พดมาขอใหลกหลานหาปลาไดมาก ๆ อยาเจบอยาไข และขอใหปลอดภยในการออกทะเล แตปจจบนพธนเลกไปแลว (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 108) ประเพณแลกเปลยนสงของและชงเปรต ชาวเลด งเดมจะนาของทะเลมาแลกเปลยนเสอผา อาหาร ของใชทตองการกบชาวจนในตลาดศรรายา ในงานประเพณวนสารทไทย หรอสารทเดอน10 ของชาวไทยพทธ กเชนกน พวกเขาจะเดนทางขนบกไปยงตวเมองกระบและอาเภอใกลเคยง ลวงหนา 2-3 วน เพอนาผลผลตทไดจากทะเล เชน ปลาเคม ปลายาง ปะการง กลปงหา เปลอกหอย ไขมก และกาไลกระ ฯลฯ ไปแลกกบเสอผา อาหารของใชจาเปนกบคนเมอง และไปรวมพธชงเปรต เพอเกบขนมพอง ขนมลา ขาวปลาอาหาร และเงนทชาวไทยพทธนาไปตงไหวเปรต ในวนขน 15 คา เดอน10 ในชวงนคนเมองจะเตรยมเสอผาอาหารมาบรจาคดวยในทศนะของชาวเลไมใชเรองทนาอายเพราะเปนน าใจทคนรวยจะแบงปนชวยเหลอคนยากจน และเปนความเชอวาตองไปรบบญไมเชนนนวญญาณบรรพบรษจะอดอยาก ไมไดกนบญ แมชาวเลทมฐานะรารวยกตองมารวมในประเพณน ปจจบนชาวเลผสงอายและเดก ๆ ยงคงปฏบตอย เดกหนมสาวรนใหมบางคนไมไปรวม

197

การปรบเปลยนอตลกษณดานศาสนาความเชอหลงภยพบตสนาม ความเชอดงเดมของชาวเลเปนความเชอในสงเหนอธรรมชาตและวญญาณบรรพบรษทตายไป เชนเดยวกบกลมชาตพนธดงเดมทวไป เมอมปฏสมพนธกบชาวไทย และชาวมสลม ชาวเลบางกลมรบนบถอศาสนาอสลามเรยกกนวา “ชาวเลแขก” เชน ชาวเลบนเกาะปอ อยางไรกด ชาวเลสวนใหญสมพนธกบศาสนาพทธมากกวาดวยวถชวตทอสระทาใหปฏบตตามหลกปฏบตของศาสนาอสลามไดยากชาวเลสวนใหญจงไปวดพทธและหากมใครถาม กจะบอกวานบถอศาสนาพทธ แมจะไมเคยมกรณ ชาวเลทเกาะลนตาบวชพระเหมอนชาวมสลม ซงอาจจะมขอจากดดานการอาน การทองบทสวด และวตรปฏบต แตกไปทาบญทวด ไหวพระฟงธรรม และรวมฟงพระสวดอภธรรมในพธศพของชาวจน ขณะเดยวกนสามารถอยรวมกบชาวมสลมไดโดยไมมความขดแยง จนกระทงชวงหลงเหตการณ สนามมกลมผเผยแพรศาสนาลทธหนงเขามาใหความชวยเหลอ แจกเครองมอทามาหากน เสอผา อาหาร รวมรองราทาเพลง และผลทสดไดชกชวนใหเปลยนศาสนา จนกระทงเกดปญหาขดแยงอยางรนแรงตามมาระหวางกลมทตองการอนรกษวฒนธรรมดงเดมและกลมทเปลยนศาสนาซงตองละทงวฒนธรรมดงเดมบางอยางทขดกบหลกปฏบตของศาสนาใหม ผวจยเดนทางไปรวมประชมเพอชวยกนแกปญหาดงกลาวตามคาเรยกรองของชาวเล โดยนดหมายกนทบานรองแงง เมอไปถงพบวาสมาชกชาวเลกลมดงเดมกบกลมทเปลยนศาสนา แยกกนนงคนละฟาก ทนายความอาสาสมครคนหนงทเขาไปรวมหาทางออกเรมดวยคาถามวา “ใครเปนกลมดงเดมยกมอขน” กลมทนงอยฟากหนงยกมอ เมอถามวา “ใครทเปลยนศาสนายกมอขน” อกฝายยกมอ แตเมอถามวา “ใครเปนชาวเลยกมอขน” ทกคนยกมอขนพรอมกน โดยไมลงเล ระหวางการประชมหนมชาวเลคนหนงราพงกบผ วจยดวยสหนาปวดราววา “เมอกอนอยกนไดไมมปญหา ตงแตสนามมาพวกชาวเลเราแตกแยกกนไปหมด” เมอเปดโอกาสใหทงสองฝายพดคยเปดใจกนไดขอสรปวา ใหพบกนครงทางภายใตเงอนไขของชาวเลกลมดงเดมวา “หามสรางโบสถในหมบาน หามนาศพมาทาพธและฝงรวมกบบรรพบรษ หามพดจาดหมนเหยยดหยามกน สาหรบพธลอยเรอหากคดวาตวเองยงเปนชาวเลจะเขารวมดวยกไมขดของ” จากพฤตกรรมการยกมอครงแรกของกลมทเปลยนศาสนา บงบอกถงการยอมรบในอตลกษณทเกดขนใหม โดยมพรมแดนทางศาสนาเปนตวชวด สวนการยกมอครงทสอง ของ ทงสองกลม เปนการยอมรบในอตลกษณ ความเปนชาวเล โดยมพรมแดนทางชาตพนธเปนตวชวด ประเพณเกยวกบชวตของชาวเล ประเพณการเกด เมอสาวชาวเลตงครรภจะตองปฏบตตนตามความเชอและขอหาม ทสบทอดกนมา เชน หามอาบนากลางคน หามลงไปเดนเลนนอกบานหลงพระอาทตยตกดนเพราะ

198

ผตายายจะตดตามตวมา ระหวางทตงครรภ 3-7 เดอน หามฆาหรอทบตสตวทกชนด หามนงบนธรณประต หามขามเชอกผกหวเรอ จะทาใหคลอดยาก ฯลฯ เมอถงกาหนด “โตะบดด” หรอหมอตาแย จะทาคลอดใหโดยใชไมไผเหลาบางตดสายสะดอ และอาบน าเยนกอนอาบน าอนใหเดกดมน าผงจนกระทงครบ 3 วน เพอใหเดกถายของเสยออก แลวใหดมนมแมจนกระทงหยานมหลงคลอดได 3 วน จะทาพธเซนไหวตายายและเลยงฉลอง หรอ “ทานหร” โตะบดดจะชวยดแลแมและลกในชวงทแมอยไฟ 7-9 หรอ15 วน ในชวงนผเปนแมจะตองปฏบตตวตามกฎขอหามอกหลายประการ เมอครบ 44 วน พอแมจะทาพธเซนไหวตายายอกครง เดกหามกนไขจนกวาจะคลานได และหามกนปลาจนกวาจะพดคาวาปลา หรอ “อกด” ได ประเพณการแตงงาน ประเพณแตงงานของชาวเลผชายจะเขาไปอยบานฝายหญง เพอนาแรงงานเขาบานเชนเดยวกบสงคมเกษตรกรรมทวไป หนมสาวชาวเลจะแตงงานประมาณอาย 14-18 ป บางคจะมการสขอหมนและแตงงานตามประเพณ แตบางคอยกนกนกอนจงจด พธแตงงาน หรอพาหนแลวคอยกลบมาขอขมา กอนพธหมน ผใหญฝายชายจะไปขอถง 3 ครง หากไดรบการตอบรบจะไปขอหมน หรอ “ปากยตนง” และนดแนะวนแตงงาน กอนแตงงาน 3 วน ฝายชายจะตองมาอาสางานบานผหญง เชนหาบน า หาบน า ผาฟน ฯลฯ ในวนแตงขบวนแหจะ ใหเจาบาวขคอเดนวนซายรอบบานเจาสาว 3 รอบ กอนยางเขาประตผใหญฝายเจาสาวจะถามวา “มเรอไหม มแหไหม มซมปง (ฉมวก) ไหม” เมอเจาบาวตอบวาม จะมคนลางเทาใหกอนขามธรณประต เพอนเจาบาวจะนาเสอและหมอนไปวางในหองเจาสาว เจาภาพจะปะแปงใหแขกเหรอทมารวมงานเลยง เชาวนรงขนแขกทเหลอและพอแมญาตพนองจะสงตวเจาบาวและเจาสาวลงเรอไปผจญภยตามหมเกาะตาง ๆ กลางทะเล พรอมกบขาวสาร นาจดและเครองมอจบปลา เพอใหฝายชายพสจนตวเองวาสามารถทามาหาเลยงภรรยาได ขาไปผชายเปนฝายกรรเชยงเรอใหผหญงนงหวเรอ ตอนขากลบหากผหญงกรรเชยงเรอใหผชายเปนฝายนงหวเรอ เปนทเขาใจกนวาทงคไดเสยกนแลว หากตรงกนขามแสดงวาผหญงยงบรสทธ ระยะแรกทแตงงานกน สามภรรยาจะนอนหมอนใบเดยวกน หากนอนคนละใบแสดงวาผหญงไมรกฝายชาย (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 100) ปจจบน พธแตงงานของชาวเลเจาบาวจะสวมสท และเจาสาวสวมชดเจาสาวแบบสากลและแตงหนา เชนเดยวกบชาวไทยและชาวจนในงานจะมการแจกบหรแกแขกทใหเงนชวยงานเปนของชารวยคนละมวน ประเพณการหยาราง สามภรรยาชาวเลคใดอยกนกนแลวมความขดแยงจนไมสามารถอยรวมกนไดอกตอไปสามารถหยารางกนไดดวยวธตกลงดวยวาจา โดยนงหนหนาเขาหากน แลวผลดกนพดวา “เกาตดะสกา กตดะสกา กตาเบอตางน” หมายถง เธอไมรกฉนแลว ฉนไมรกเธอแลว เราเลกกนดกวา หลงจากนนหากไมกลบมาคนดกนตางฝายมสทธแตงงานใหมได แมคานยม

199

ของชาวเล จะเขมงวดในเรองการแตะเนอตองตว หรอการมเพศสมพนธกอนแตงงานแตทศนะเกยวกบแมหมาย จะนาเหนใจและนาสงสาร มากกวาเปนเรองเสยหายหรอนารงเกยจ (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 101) ประเพณรกษาพยาบาลและการแกบน ความเชอในกลมชาวเล การเจบปวย หรอความผดปกตทเกดขนจากธรรมชาต เชน เกดภยพบตทางทะเล เกดมรสมไมตรงตามฤดกาล ทามาหากนฝดเคอง หรอสมาชกในชมชนประสบอบตเหตบาดเจบ เชอกนวาเปนการลงโทษจาก สงเหนอธรรมชาตหรอผบรรพบรษ เดกเจบไขเลกนอย ปวดทอง เปนชนตจะรกษากนเองดวยการ เคยวหมากพลหรอใบไม พอกลงไปตรงทเจบ และรองขอตอผบรรพบรษไมใหลงโทษเดก หากอาการปวย หรอประสบเคราะหทรกษาเองไมไดกใหโตะหมอรกษาโดยหยดเทยนเพอสอสารกบบรรพบรษ และทาน ามนต ใหดมหรออาบไลผรายออกจากตว หากเจอคนไขหรอประสบภยพบต ทคอนขางหนก โตะหมอจะดหยดเทยนวาผบรรพบรษคนใดตองการอะไร และ บนวาหากชวยไดสาเรจจะแกบน ดวยการเลนเพลงรามะนาของบรรพบรษ 7 เพลง หรอเลนรองแงง หรอโนรากาบงใหด หรอหากเดกหายปวยจะยกเปนลกบญธรรมใหใคร ฯลฯ และหากอาการปวยหนกจนอาจถงชวตหรอประสบภยพบตอยางรายแรง เชน โดนมรสมกลางทะเลยงไมกลบเขาฝง หรอเกดโรคระบาด เกดเหตอาเพศในชมชน กจะบนดวยการทา “รมะปลเมา” หรอสรางบานจาลอง 7 ชนโดยใชไมพงแหลลกษณะกลมและยาวทงตน วางซอนขนไปทละค สลบกนเปนสเหลยมจตรสใหเหลอมเลกลงเรอย ๆ จนถงชนท 7 จะเปนทนงสาหรบผทจะเขาพธแกบน ผชาย ทาหนาทสรางบาน สวนผหญงจะทาขนมตม (ขาวตมลกโยน) ผกโยงไวบนบานจาลองทง 7 ชน ในงานพธจะมการเลยงฉลอง รองราทาเพลงตลอดเวลา 1 วน 1 คน กอนเสรจพธ สมาชกทเขารวมพธทกคนจะตกน ามนตในตมใหญทโตะหมอ เสกไว สาดไปทตวผนงแกบนบนบาน 7 ชน จนน ามนตหมดตม พธนปจจบนเลกทาไปแลว มการ ทาครงสดทายประมาณ 50-60 ปทแลว โดยนายเหงม ทะเลลก เปนผบน หลงจากมการสรางโรงพยาบาลรฐขนใกลบานหวแหลมกลาง โรคบางโรคทโตะหมอรกษาไมหายกจะแนะนาใหไปหาหมอทโรงพยาบาล(อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 101-104) ประเพณการตาย เมอสมาชกชาวเลบานใดเสยชวตจะกอกองไฟไวหนาบาน และนาขาวปลาอาหารวางไวหนากองไฟตลอด 3 วน 3 คน หากเสยชวตในชวงเชาจะทาพธฝงศพตอนเยน หากเสยชวตหลงเทยงวน จะทาพธฝงในวนรงขนเชนเดยวกบมสลม ในชวงทรอเวลา เจาภาพจะเลยงขาวปลาอาหารและเหลาแกญาตพนองและเพอนบานทนาขาวสารน าตาลและสงของจาเปนมาชวยงานและใหกาลงใจ ผชายจะชวยกนทาโลงศพ ซงเดมใชไมไผสานเปนสเหลยมผนผา ปจจบนใชไมกระดานแบบโลงศพทวไป พธอาบน าศพ วางศพพาดลงบนตกลก ๆ ทนงเหยยดเทาเรยงกนตามลาดบจากทศใตไปยงทศเหนอ ศรษะอยบนตกของลกคนโตทนงทางทศใต ลาตวอย

200

บนตกลกคนกลาง เทาวางบนตกลกคนเลกทางทศเหนอ หากไมมลกจะเปนหนาทของญาตสนท โตะหมอจะทาพธอาบน าศพเปนคนแรก ตอดวยญาตพนอง เพอนบาน เมอเสรจพธลก ๆหรอญาตทประคองศพจะตองลางตวดวยนามะนาวผสมใบสะบา เพอไมใหวญญาณผตายตดตวศพจะถกทาแปงแตงตวและทาน ามนหอมกอนบรรจในโลงศพทปดวยเสอ และใชผาขาวยาว 9 ศอกคลมบนศพ นาขาวของเครองใชของผตายบรรจลงไปในโลงดวย สาหรบเดก ๆ ทเปนลกหลานจะใชผาขาวยาว 1 ศอก ทเหลอฉกเปนชนเลก ๆ ผกคอขณะยกโลงศพไปปาชาใหลอดโลงศพคนละ 3 รอบ ขบวนแหศพไปฝงทชายทะเล เมอหยอนโลงศพลงในหลม ผามะพราวทเตรยมไว เปน 2 ซก ราดน ามะพราว ลงบนศพมะพราวซกทมตา ควาลงบนตาแหนงสะดอของศพ อกซกใหลกหลานไปกนทบาน เมอโตะหมอทาพธ และญาตพนองชวยกนกลบหลมแลว จะปลกมะพราวอกลกทมหนอไวปลายเทาศพและใหผทหามศพ จบคกนทละ 2 คน ยนหนหลงใหกนคนละฟากของปากหลม ทาพธเวยนผาขาวมา เปนอนเสรจพธ ระหวางทางกลบบานลางมอลางเทา ดวยน าผสมมะนาวและใบสะบาทวางไวรมทางตอนขาไป และเดดใบไมหรอดอกไมทดห เพอไมใหวญญาณผตายจาไดและตดตามกลบไปบานหลงจากนนอก 3 วน จะเลยงอาหาร ดบกองไฟ และทาบญผตายอกครงในพธแตงเปรวในเดอน 4 หรอเดอน 5 ปจจบนมการวางรปถายหนาโลงศพ และหลงจากดบกองไฟแลว นารปถายไปวางบนหงในบานพรอมกบกระถางธป ตามแบบอยางของชาวจนสวนการกาหนดเวลาฝงเหมอนของชาวมสลมคอหากตายตอนเชาจะนาไปฝงตอนเยน หากตายหลงเทยงวนเปนตนไปจะนาไปฝงวนรงขน (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 107) อตลกษณดานภาษา ในชวง150 ปทผานมาชาวเลบนเกาะลนตา ใชภาษาอรกลาโวย ซงจดอยในตระกลออสโตเนเซย เชนเดยวกบภาษามลาย และนบเปนภาษาถนหนงของภาษามาเลย ซงมแตภาษาพดไมมภาษาเขยน สาหรบบทสวดในพธกรรม และบทขบในบทเพลงรามะนาของชาวเล จะใชภาษามลายกลางผสมมลายทองถนและภาษาอรกลาโวย จากการทภาษาชาวเลมคาศพทนอยในระยะหลงเมอมปฏสมพนธกบชาวมลาย ชาวจน และชาวไทยมากขน จาเปนตองสรางคาใหม บางคาอาจหยบยมภาษาจน ภาษามลาย หรอภาษาไทย มาผสมผสานกบภาษาของตนเองดงท อาภรณ อกฤษณ (2532 : 20-21) บนทกไววา ภาษาชาวเล มการสรางคาใหมเพอใชเรยกวตถสงของเครองใชแปลกใหมทรบมาจากสงคมภายนอกดวยวธการนาศพทดงเดม 2-3 คามารวมกนเพอใหเกดคาใหมในลกษณะคาประสม เชน ปงเญฮ (แปรง)+บาโซฮ (ลาง)+บายก (เงา) = ปงเญฮบาโซฮบายก หมายถง ฝอยขดหมอ อบย (ยา)+กแญะ (ขด)+กก (ฟน) = อบยกแญะกก หมายถง ยาสฟน สะโบด (สบ)+กาสะ (ถ)+ปาลอ (หว) = สะโบดกาสะปาลอ หมายถง ยาสระผม จรเมน (กระจก)+มาตา (ตา) = จรเมนมาตา หมายถง แวนตา

201

มการนาคาศพทเดมไปรวมกบคาศพททยมมาจากภาษาอนในลกษณะคาผสม เชน สะโบด (สบ)+แฟบ (ผงซกฟอก) = สะโบดแฟบ หมายถง ผงซกฟอก อกด (ปลา)+ปอง (กระปอง) = อกดปอง หมายถง ปลากระปอง หรอยมคาศพทภาษาอนมาใช เชน

ทอระทด (ภาษาไทย) หมายถง โทรทศน หมเจง (ภาษาจน) หรอแปงหวาน (ภาษาไทยถน) หมายถง ผงชรส วเลง (ภาษาจน) หมายถง นมขน บนพน (ภาษาจน) หมายถง กะละมง โกย (ภาษาจน) หมายถง ขนม

อเยน (engine ภาษาองกฤษ) หมายถง เครองยนต สนนษฐานวา เปนคายมทหลงเหลอ มาตงแตเรรอนในแถบประเทศมาเลเซย ซงเปนเขตยดครองขององกฤษ สาหรบคาเรยกญาต และเรยกผอาวโสทนบถอในกลมชาวเล บนเกาะลนตาจะใกลเคยงกบภาษามลาย ในกลมชาวมสลม เชน คาวา ปะ (พอ) มะ (แม) โตะ (ป ยา ตา ยาย) โตะแหนะ (ทวด) จะ (พสาว) บง (พชาย) ส (ลง) ฯลฯ นอกจากน น คาวาโตะยงใชเรยกผอาวโสทเปนผนา หรอ สงศกดสทธทเชอวา เปนตวแทนบรรพบรษดวย เชน โตะกามย (ภาษามลาย เรยกวา โตะกาหมาด) โตะบรก (ภาษามลาย เรยกวา โตะบหรง) โตะบดด (ภาษามลาย เรยกวา โตะบดน) คาวาโตะบอมอ (ผนากลมของชาวเล) ปจจบน เรยกวา โตะหมอ โดยใชคาวา หมอในภาษาไทย ผสมกบคาวา โตะ ปจจบนชาวเลสงอายในกลมสงกาอยงคงพดภาษาอรกลาโวย กบลกหลาน แตพดภาษาไทยกบเพอนบานตางกลม สวนเดกชาวเลบานหวแหลมกลางรนใหมจะพดภาษาไทยเนองจากเรยนรวมกบเดกไทย จนและมสลม รนอายประมาณ 30-40 ป ฟงออกบางแตพดภาษาไทยมากกวารนอายประมาณ 40-50 ป ฟงภาษาอรกลาโวยออกและพดบาง สวนอายประมาณ 50-60 ปขนไป ยงฟงและพดภาษาอรกลาโวยกบชาวเลบานหวแหลม บานสงกาอและชาวเลอรกลาโวย จากตางถน เชน เกาะพพ เกาะจา เกาะสเหรและเกาะหลเปะ อตลกษณดานการแตงกาย จากการทชาวเลเปนกลมชนอสระทมวถชวตเรรอนกลางทะเลไมมการสรางสรรคเครองแตงกายทเปนอตลกษณประจากลม เมอมาตงถนฐานบนเกาะลนตาดวยอากาศรอนชนและมวถชวตสมพนธกบทะเลพรอมทจะเปยกน าไดทกเวลา รวมทงขอจากดดานการเงนและแหลงจาหนาย จงไมนยมสวมเสอผามากชน สวนใหญจะนงผาผนเดยว ผชายนงผาขาวมาแบบชาวไทยพทธหรอ นงกางเกงจนผาขาวมาคาดเอว เปลอยทอนบน ผหญงนงผาปาเตะกระโจมอก ตอมา เมอ

202

ตดตอสมพนธและทางานกบชาวจน จะไดรบเสอผาตอบแทนเปนสนนาใจบาง ซอจากรานคาในตลาดศรรายาบาง หากตองเขามาในตลาดศรรายา หรอออกนอกชมชนผหญงนยมสวมเสอและนงผาปาเตะแบบชาวจนและชาวไทย ชอบสสด ๆ แตไมใหความสาคญกบคณภาพของเนอผาและความกลมกลนของส ผชายยงคงนยมนงกางเกงจนหรอกางเกงเลผาขาวมาคาดเอว สวมเสอบางบางโอกาสแตไมนยมตดกระดมเสอ อตลกษณดานอาหารการกน อาหารหลกของชาวเล คอ อาหารทะเล ประเภทกง กง หอย ป ปลา เพรยงทะเล และปลาหมก ฯลฯไมมขอหามใด ๆ ในเรองอาหารการกน และปรงอาหารดวยวธงาย ๆ เมอไดอาหารทะเล มากจะตม ยาง หรอเผา หอยบางชนด จะกนสด ๆ กได ปรงใหสกกได เชนหอยตเตบ (นางรมเลก) ตอมารจกกนขาว และปรงอาหารประเภทแกง ผด และทอด แตจะไมมการแบงมออาหารหวเมอไหรกกนเมอนน เหลาขาวเปนสงจาเปนในชวตประจาวน ในงานฉลอง และพธกรรมทางความเชอหลงจากปฏสมพนธกบชาวจน อตลกษณดานยานพาหนะและทพกอาศย ในกลมชาตพนธอนๆ เรอเปนยานพาหนะสาหรบเดนทาง และเครองมอทามาหากน บานเรอน เปนทพกอาศย และเปนศนยรวมกลมเครอญาต แตสาหรบวถชวตชาวเลในอดต เรอเปนทงยานพาหนะสาหรบเดนทาง เปนเครองมอทามาหากน เปนบานพกเรอนนอน และเปนศนยรวมเครอญาต เนองจากขบวนเรอของกลมเดยวกน จะเคลอนยายไปพรอม ๆ กน ไปไหนไปดวยกน จะแวะขนฝงในชวงฤดฝน หรอมพายคลนลมแรง หรอตองการนาจดเทานน เรอจงเปรยบเสมอนเรอนตายดวย เรอแบบดงเดมของชาวเลม 2 แบบ แบบแรก เปนเรอไมระกา จากบนทกของ บรเนอร (สแตนตน. 2550 : 314-316) เมอประมาณป พ.ศ.2490-2493 (72-69 ปทแลว) ไดเลาถงเรอของชาวเลเกาะลนตาวา “เหนเรอหนาตาแปลก ๆ ททาดวยไมคอรก (ไมระกา : ผวจย) ลายาว ๆ ลาหนงมาจอดเกยตรงหนาหาด เรอลานนหนกเพยบเสยจนกระทงมองออกไปแลวดเหมอน พวกยปซน าและหวหนาของเขากาลงนงอยในทะเลอยางไรอยางนน” เรอไมระกาดงกลาวใชไมตนเปดซงเปนไมเนอออนทากระดกง และใชไมระกาตากแหงทากราบเรอทงสองขาง แลนดวยใบหรอกรรเชยง สวนเรออกแบบ เปนเรอขดดวยไมตนเปดท งตนขนาดเลกใชกรรเชยงเชนกน ตอมาเปลยนไปใชเรอปเลา (ปลาฮ ปเลา) 1 หรอเรอเหลา ทาดวยไมกระดาน และแจวค ปจจบนเรอขดเลกใชไปแลว สวนเรอไมระกา ซงเปนอตลกษณด งเดมของชาวเล ยงคงพบเหนเฉพาะเรอลาจง (ปลาจก) เรอจาลองทใชในพธลอยเรอเทานน แตรปลกษณของเรอตางกน เรอทใชในชวตประจาวนปจจบนเปลยนมาใชเรอปเลา ซงเปลยนรปแบบเปนเรอหวโทงและใชเครองเรอหางยาวแทนกรรเชยงและแจวค

1 ภาษาชาวเลและภาษามาเลย ปราฮ หมายถง เรอ ปเลา หมายถงเกาะ

203

เมอชาวเลขนมาสรางเพงพกชวคราวรมทะเล จะสรางเปนกลมใกล ๆ กน ดวยเหตปจจยหลายประการ เชนวฒนธรรมดงเดมทผกพนเปนญาตพนองกนหมด เคยลองเรอไปดวยกนเปนขบวน พนทรมทะเลคอนขางจากดและความจาเปนในการตองพงพาอาศยกนในชวตประจาวน เชน การพงพาในการดแลเรอ เขนเรอ วดน าเรอ หรอยามเจบไขไมสบาย ตอมาเมอเปลยนไปสรางบานคอนขางถาวร เลยนแบบบานของชาวมสลม เปนบานชนเดยวยกพนเตย ๆ หลงเลก ๆ ใชวสดทหาไดในทองถน โครงสรางของบานทาดวยไมกลม ฝาบานทาดวยไมไผขดแตะ หลงคามงจาก มทางขนลงทงหนาบานและหลงบาน ไมจาเปนตองมบานประตสาหรบเปดปด เนองจากไมมการสะสมทรพยสน ตอมา เมอไฟฟาและถนนเขาถงชมชน เตาแกส หมอหงขาวไฟฟา ตเยนโทรทศนเรมเขามาเปนสวนหนงในชวตประจาวน บานทอยบนเนนเปลยนไปกออฐถอปน หลงคามงสงกะส หรอกระเบอง มบานประตหนาบานและหลงบานเพอปองกนขโมย แตยงคงเปนบานชนเดยว สวนบานทตงอยบนพนทรมฝงทะเล ยงคงใชไมหรอแผนกระเบองเรยบทาฝาบาน เสาบานยนลงไปในทะเลบรเวณทน าทวมถง พนบานยกสงเหนอน าระดบเดยวกบถนนหนาบานเหมาะแกการจอดเรอและเฝาเรอ หลงภยพบตสนาม เมอองคกรเอกชน เขามาสรางบานใหใหมบนเนนสง ลกขนไปจากชายฝงทะเล และใชรปแบบบานทถกกาหนดมาจากภายนอก ทาใหอตลกษณของรปแบบบานและพนทตงบานเรอนเปลยนไป ไมสมพนธกบประโยชนใชสอย อตลกษณดานการแสดงพนบาน วถชวตชาวเลนอกจากจะผกพนกบธรรมชาต และรกอสระแลวยงเปนกลมชาตพนธทมคานยมในการแสดงออกดานการรองราทาเพลงอกดวย การแสดงพนบานของชาวเลมทงอตลกษณทตดตวมาและทหยบยมจากเพอนบานหลงจากทเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตาแลว ดงเชน เพลงรามะนา การแสดงพนบาน ซงเปนอตลกษณทชาวเลนาตดตวเขามายงเกาะลนตา ใชเลนในพธกรรมตาง ๆ เชน พธลอยเรอ และพธแกบนฯลฯ เครองดนตรประกอบดวย กลองรามะนา 2-3 ใบ กลองทน 2 ใบ ซอหรอไวโอลน 1 ตว จะเพมฉงและฉาบกได สวนนกดนตร แมเพลงหรอพอเพลง และลกค สวนใหญจะเปนชดเดยวกน ในอดตแมเพลงจะเปนผเปดวงดวยการขบเพลงรามะนา 7 เพลง ทถายทอดมาจากบรรพบรษกอนเพอบอกกลาวและเชญชวนใหมารวมสนกสนาน หลงจากนน จงสามารถขบเพลงอน ๆ รวมทงเพลงทแตงขนใหมได ปจจบนชาวเลบานหวแหลมและสงกาอ ไมม แมเพลงแลว มแตพอเพลงผชาย 2-3 คน สลบกนรองและเลนดนตร สวนนกดนตรทเหลอเลนดนตรไปดวยเปนลกคไปดวย ในงานพธลอยเรอ จะมการเลนรามะนา ขบเพลงและรารอบเรอ และรอบไมกนผ 1 วง และมเวทราวงอก 1 วง ในอดต หากถงชวงททาพธทกคนจะหยดราวง วงมารารอบเรอ หรอรอบไมกนผ

204

ผใหญจะอมเดกเลก ๆ เขาไปราดวยเพราะเชอวาจะไดบญแตเดกชาวเลรนใหมไมคอยสนใจพธกรรมชอบราวงมากกวา รองแงง เปนวฒนธรรมทรบมาจากชาวมสลม และดวยมลกษณะการรองราทาเพลงคลายคลงกบการเลนรามะนา จงสามารถนามาพฒนา จนกระทงผสมกลมกลนกบวถชวต และมคณะรองแงงทเปนอตลกษณของชาวเลเอง บทเพลงรองแงงของชาวเลจะขบเปนภาษามลายกลาง เรยกวา “ขบแขก” ศลปนชาวเลบานสงกะอ ทมชอเสยงในการขบเพลงรองแงง คอบญเตม ทะเลลก (สวรรณกล) ตอมายายไปอยเกาะหลเปะ แตงงานกบคนไทย สวนนางรา ชอแลอะ ทะเลลก (หาญกลา) ตอมาแตงงานกบชาวมสลม รองแงงของชาวเกาะลนตาเคยไดรบความนยมมาก กอนท ราวงแพรกระจายเขาไปบนเกาะลนตา ราวง ศลปะการแสดงพนบานของภาคกลางทชาวเลรบเขาไปใชในการรองราทาเพลง เพอความบนเทงในงานพธลอยเรอควบคกบการเลนรามะนาในชวงทประกอบพธกรรม ปจจบนยงคงธารงอยท ง 2 อยาง แตเดกวยรนนยมราวงมากกวา การราวงจะมดนตรและนางราผหญงทเปดโอกาสใหผชายขนไปโคงเปนคราเชนเดยวกบ การรารองแงง แตบทเพลงราวงเปนภาษาไทย นอกจากน น จากคาบอกเลา พบวาในกลมชาวเลนยมเลนโนรากาบง มะโยงและกาหยง หรอสลต ซงเปนการแสดงพนบานของชาวมสลมดวย ป จจบนโครงการฟ นฟ ว ถ ช ว ตด งเด มของชาวเกาะลนตาหลงภยพ บ ต ส นาม ไดใหความสาคญกบการอนรกษการแสดงพนบานของชาวเลดวยการสรางบานรองแงงเพอใหเปนศนยการเรยนร และเปนพนทสาหรบสบทอดศลปะการแสดงพนบานใหกบศลปนรนใหม และจดหาเครองดนตรให แตยงขาดผนาในการบรหารจดการ จงไมประสบความสาเรจเทาทควร แตมคณะรองแงงทสามารถรบงานแสดงทงในและนอกชมชน

จากขอมลทนาเสนอมาขางตนแสดงถงโครงสรางอตลกษณทางชาตพนธแบบดงเดมของชาวเลในดานตาง ๆ ตลอดจนการปรบเปลยน และการธารงอตลกษณอยางเปนพลวต ดงเชน

อตลกษณดานตานานความเชอในวถชวตดงเดมของชาวเลเปนเรองราวเกยวกบวญญาณบรรพบรษทสงสถตในแหลงธรรมชาตและตวสตวนานา ๆ ชนด ซงสะทอนใหเหนถงโลกทรรศนเกยวกบความเชอในสงเหนอธรรมชาตและสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทอยใกลตว ตอมาเมอมปฏสมพนธกบกลมชาตพนธอนจงปรากฏตานานความเชอทไดรบอทธพลจากตางกลมชาตพนธมาปะปน ตานานเหลานยงมการจดจาและเลาสกนฟงในกลมชาวเลผสงอาย และวยกลางคน แตเดกชาวเลรนใหมไมคอยใหความสาคญ หลงจากเหตการณภยพบตสนาม สมาชกในชมชนสงกะอเกอบครงเปลยนมานบถอศาสนาใหม ตามคาชกชวนของบคคลภายนอกทเขาไปใหความชวยเหลอ สงผลใหอตลกษณของชาวเลทธารงอยเรมคลอนแคลน

205

ขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมของชาวเล จะสมพนธกบวญญาณบรรพบรษทปรากฏในตานานความเชอดงกลาว และเชอวาวญญาณบรรพบรษเหลาน นสามารถใหคณใหโทษแกลกหลานในเรองการทามาหากนและความปลอดภยในชวตได จงประกอบพธกรรมเซนไหว ในโอกาสตาง ๆ เพอเอาอกเอาใจ เชน ประเพณลอยเรอ ประเพณแกบน และประเพณเกยวกบชวตทกชวงวย เปนตน หลงจากปฏสมพนธกบเพอนบานตางกลมมการหยบยมประเพณไปปรบใชจนกลายเปนประเพณในกลมของตน เชนประเพณแตงเปรว รบแบบอยางจากประเพณเชงเมงของชาวจน สาหรบประเพณการรกษาพยาบาลแบบพนบาน ปจจบนยงคงมอย แตหากไมหายโตะหมอจะแนะนาใหไปรกษาตอทโรงพยาบาลของรฐ

ชาวเลดงเดมใชภาษาอรกลาโวย เปนภาษาพดไมมภาษาเขยน ปจจบนใชภาษาไทยถนใตในการตดตอสอสารกบเพอนบานตางกลมชาตพนธ และหยบยมภาษาเพอนบานไปใชเรยกสงแปลกใหมทไมเคยมในวฒนธรรมดงเดม

ดวยวถชวตทอยกบทะเล พรอมทจะเปยกน าตลอดเวลา และอากาศรอนชน ผหญงชาวเลนยมนงผาปาเตะกระโจมอก ผชายนงกางเกงจน ผาขาวมาคาดเอว หรอนงผาขาวมาผนเดยว แมปจจบนยงเปนชดลาลองสาหรบกลมชาวเลผสงอาย จากการทไมมการสรางสรรคเครองแตงกายทเปนอตลกษณของตนเอง ชาวเลรนใหมจะแตงกายแบบชาวเมองทวไป ปจจบน ชาวเลเรยน รว ธการแกงเผด ตมยา การผดผกฯลฯ จากเพ อนบานกลม นอกเหนอจากนาอาหารทะเล มายาง ตมและเผา

วถชวตด งเดมของชาวเลอาศยเรอเปนท งยานพาหนะและทพกอาศย เรอของชาวเลม 2 รปแบบ คอเรอททาดวยไมระกาและเรอทขดดวยไมท งตนขบเคลอนดวยกรรเชยงค ปจจบนเปลยนมาใชเรอททาจากไมกระดานและขบเคลอนดวยเครองยนตหางยาว

การรองราทาเพลง ท เรยกวา “รามะนา” เปนการแสดงพนบานทชาวเลนาตดตวเขามายง เกาะลนตา ไมสามารถระบไดวาเปนอตลกษณดงเดมหรอรบมาจากกลมชนใด ตอมาเมอมปฏสมพนธกบเพอนบานตางกลมบนเกาะลนตาไดรบเอาการแสดงพนบาน ประเภทโนรากาบง มะโยง กาหยง และรองแงงของชาวมสลม และราวงของชาวไทยภาคกลางเขาไปละเลนเพอความบนเทง ปจจบนยงคงอนรกษการรารองแงง และแมราวงจะหมดความนยมในสงคมไทยทวไปแลว แตยงไดรบความนยมและพบเหนในงานพธลอยเรอและงานแตงงานของชาวเล

206

อตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวมสลม อตลกษณดานตานานความเชอ ในกลมชาวมสลมซงนบถอศาสนาอสลาม มตานานความเชอทใกลเคยงกบตานานในศาสนาครสต อนเปนหลกฐานทบงบอกวาทงสองศาสนามรากฐานความเชอทมาจากสายเดยวกนหรอมอทธพลตอกน เชน ตานานกาเนดมนษย และตานานนาทวมโลก เลากนในกลมชาวมสลมวาหลงจากทโตะอาดมกบโตะสตฮาวา ใหกาเนดมนษยขยายเผาพนธกระจายไปทวโลกมคนชวปะปนอยมาก พระเจาตองการทาลายลางคนชวดวยการใหน าทวมโลก เมอนบโนะบอกแกชาวโลกไมมใครเชอ เพราะมวเมาอยกบอบายมข นบโนะจงสรางเรอขนมาลาหนง พาครอบครวขนไปอยบนเรอ คดเลอกสตวอยางละ 1 ค เพอใหเปนพอพนธแมพนธ เตรยมอาหารและน าดมสาหรบคนและสตว เมอถงเวลาน าทวมโลก มนษยและสตวพากนจมน าตายหมด เหลอแตทอยบนเรอกบนบโนะแลนไปขางหนาเพอหาแผนดนใหม โดยปลอยนกใหบนออกไปขางหนา นกจะบนกลบมาตวเปลาทกวน จนวนหนงนกคาบหญากลบมาแสดงวาขางหนามแผนดนจงแลนเรอไปขนฝงตงรกรากทามาหากนมลกมหลานรนใหมเปนชาวมสลมและมสตวตาง ๆ ทเหน ๆอยทกวนน (หมาดเดน ลเดนบตร. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) ตานานนมเนอหาและชอตวละคร ใกลเคยงกบตานาน นาทวมโลกในศาสนาครสต ทกลาวถงเรอโนอาและอาดมกบอวา นบเปนตานานทมอตลกษณรวมระหวางศาสนาครสตกบศาสนาอสลาม และยงแพรกระจายไปยงกลมชาวเลดวย นอกจากตานานทง 2 เรองแลว ยงมตานานเกยวกบความเชอและผนาในศาสนาอสลาม อกจานวนมากทปรากฏในคมภรอลกรอาน และเลาสบทอดกนมาในกลมชาวมสลม จากการทชาวมสลมเพมเขามาตงถนฐานประมาณ 200 ป ตานานทองถนทสมพนธกบชาวมสลม จงมไมมากเหมอนตานานชาวเล แตกมอยบาง เชน ตานานโตะโหม ตามความเชอของชาวมสลม แถวบานนา มอตลกษณ เปนงจงอางสขาว ตวเทาขา มหงอน ไมเคยทารายคน จะเลอยมาตามลาคลองปรากฏตวใหลกหลานเหน มหลา(ศาล)โตะโหม สมยกอนใครจะชนควาย ตองบนบานโตะโหมใหชนะ และแกบนดวยขาวเหนยวเหลอง ขนม 3 ส ขาวตอก ดอกไม เคยมคนทรงจากพทยามาทรงโตะโหม ทาทาเลอยมาซบผอาวโสคนหนง แลวบอกวาจะไปอยทอนเพราะไมมใครนบถอแลว ( ฉว หมอยา. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2550) นอกจากน ยงมตานานความเชอและประเพณพธกรรมอกหลายอยางทชาวมสลมบนเกาะลนตาเคยปฏบตรวมกบกลมชาตพนธอน ๆ แลวยกเลกไป เชน ความเชอเกยวกบตานานโตะอาโฆฮเบอราตย ซงกลาวถงในตานานของ ชาวเล (อาภรณ อกฤษณ. 2532 : 87-90) อกตานานเปนความเชอเกยวกบสงศกดสทธทแฝงอยในทะเล และมประเพณ “ปหยาเล” หรอประเพณสงเวยทะเล ซงชาวเกาะลนตาเคยปฏบตรวมกน โดยโตะละไม ผนาศาสนาอสลามบานโละใหญ เปนผทาพธท

207

อาวปหยา บนเกาะกลวง ผทเขารวมพธ มทงชาวจน มสลมและชาวเลทหากนทางทะเล วนไหนทาพธหามออกจบปลาในเล 3 วน” (มะหว ทะเลลก. สมภาษณ : 26 มถนายน 2549) ปจจบนเลกปฏบตไปแลวหรอความเชอเกยวกบตานานโตะบหรง ซงยงพบเหนในกลมชาวเล กเคยปฏบตกนในกลมชาวมสลมเกาะลนตาและบรเวณใกลเคยง แตปจจบนกเลกไปแลวเชนกน สนนษฐานวา สาเหตทไมมใครนบถอหรอเลกปฏบตตามประเพณเหลาน อาจจะสบเนองจากขอหามทางศาสนาอสลามทเขมงวดขน หรอความเจรญเขามาทาใหความเชอด งเดมหมดบทบาทหนาทไป อยางไรกตามตานานนบงบอกวาความเชอใดกตามทไมตอบสนองความตองการของผคนในชมชนนน ๆ ความเชอนนกจะสญหายไปในทสด นอกจากตานานทกลาวมาแลว ในกลมชาวมสลมจะมเรองเลาเกยวกบการแสดงพนบาน และบคคลทมบทบาทในอดต เชน ตานานรองแงงคแรก เลากนในกลมชาวมสลมและชาวเล (มะหว ทะเลลก. สมภาษณ : 26 มถนายน 2549) บนเกาะลนตาวามครอบครวรองแงงคหนง ผวถกโจรจบตวไปเรยกคาไถ เมยสบหาจนไปพบวาอยในหมบานโจร จงออกอบายวาเปนนกแสดงหลงทางมาจะขบเพลง รองแงงใหฟง และขอคนตรามะนา โจรใหผวตนออกมาต นางขบเพลงและรารองแงงกลอมพวกโจรจนเมามายหลบหมด จงชวนกนหนออกมาได ตานานนไมแนใจวาเขามาพรอมกบผทเขามาสอนรองแงงใหกบชาวเกาะลนตา หรอสรางขนใหม เพอใหสอดคลองสมพนธกบการแสดงรองแงง ทไดรบความนยมมากในยคสมยหนง ตานานลเกปา มตานานเกยวกบทมาของทาราและบทขบของลเกปาสานวนหนง เลาวา มนกเดนเรอแวะขนพกบนเกาะรางแหงหนงแถบทะเลอนดามน ตกกลางคนแอบเหนพวก ผชนกอกองไฟรองราเลนลเกอยในปา ครนกลบมาจงจดจามาเลนกนบาง อกสานวนหนง เลาสบตอกนวา โตะหลงยาผทถายทอดวชาการแสดงลเกปาใหกบชาวเกาะลนตา ฝนวาไดลกสาวคนหนงเปนนางรา เชอวา เปนทวดครหมอ ทชอ ครดา ครขาว ซงเปน ผชน ทมาเขาทรงใหสบทอดการแสดงลเกปาตอไป โตะหลงหยาจาทาราของนางราได แตเนอหาของบทขบจาไดบาง มาแตงเพมเตมภายหลงบาง (กมล สตยจตร. ผสมภาษณ : 18 กนยายน 2550) ตานานนกเชนกน โตะหลงยา อาจจะเปนผถายทอด ดวยตวเอง เพอสรางพลงศรทธาใหกบลกศษยทสบทอดการแสดงลเกปาจากตน หรอ ลกศษยแตงตานานขนเพอสรางศรทธาใหกบครผถายทอดวชาลเกปา เรองเลาเกยวกบ ขนหลาหวน ผบกเบกทงสาน และโตะหยเพง ทมาของชอ ทงหยเพง ซงเดมเรยกกนวา ทงสาน เพราะมตนสานมาก เลากนวา ครอบครวแรกทมาอยบรเวณน คอ ขนหลาหวนเปนชาวมาเลเซย เดนทางจากภเกตมาเกาะลนตาพรอมลกสาวคนหนงเหนวาทงสาน นาอยจงบกเบกตงถนฐานเปนคนแรก ขนหลาหวนมวชาทางไสยศาสตร เคยไปปลนฝนคนจน

208

ทภเกตถกตารวจจบไดแทงดวยหอกจนตดหลงคายงไมตาย พระยารษฎาใหปลอยตว เพราะกลววาจะเกดเรองใหญ ลกสาวของขนหลาหวน ชอมน แตงงานกบ โตะยอฮนมาจากมาเลเซย มลกชาย ชอแดง พยายาม แตงงานกบนางซารา เชยวชาญ มลกหลายคน หลมฝงศพของขนหลาหวนอยทเจะหลมคนไปเซนไหวบนบานใหหายไข และผามะพราวออนวางไวทหลมฝงศพ (บาหล พยายาม. สมภาษณ : 5 พฤษภาคม 2550). ในชวงนนโตะหยเพงเขามาตงคายททงสานดวยและไดสรางอทธพลจนมลกนองมาก มวชาอาคมพรางตวมองไมเหน บางคนวาโตะหยเพงเปนคนกรงเทพหนมาอยสตลเพราะทางราชการสงสยวาเปนสายลบตางชาต ตอมา หนจากสตลมาอยเกาะลนตา มภรรยาชอโตะกเหนด (อศรา ไทรบร. สมภาษณ : 15 เมษายน 2548) บางคนวามาจากไทรบร เมอครงทไทรบรเกดกบฏแยงอานาจ เจาเมองไทรบร ทสงไปจากนครศรธรรมราช ชอพอหนใหญ ถกฆาตาย แลวเจาเมองไทรบรคนใหม ซงเปนมสลมขนเปนเจาเมองแทนเกรงวาพอหนเลก นองชายพอหนใหญ ซงขณะนนเปนเจาเมองกระบ ชอ หลวงเทพเสนา จะกลบไปแกแคนจงสงโตะหยเพงและลกนองอก 2 คน มาลอบฆา เมอฆาไดสาเรจ ลกนองทงสองกทะเลาะกนแลวฆากนเอง (อาภา ศรชาย. สมภาษณ : 9 สงหาคม 2530) บางกเลาวาโตะหยเพง ประพฤตตวเปนโจร ทาแพ ไมไผเปนบานลอยอยกลางทะเล เหนเรอแลนผานไปมา โบกผาใหคนในเรอเขามาชวย แลวขนไปฆาคนในเรอ เพอปลนเอาทรพยสน ทฝงศพของโตะหยเพง อยบรเวณทงทราย ปจจบนเปนสนามฟตบอลสวนโองทเลากนวาใสสมบตฝงดนไวยงหาไมพบบรเวณนน จงไดชอวาทงหยเพง ตงแตนนเปนตนมา (ฉว หมอยา. สมภาษณ 2 มนาคม 2550). เรองเลาเกยวกบโตะหยเพงยงปรากฏในตานานโจรสลดของชาวเกาะลนตา (อาณ ต อนนตภาค. 2554 : 152) วา โตะหยเปง (โตะหยเพง) ซงเปนญาตสนทของเจาเมองแหงเกาะลงกาวของมาเลเซยเปนโจรสลดมาเลยกลมแรกทเขามายดคลองเกาะปอ เปนผทมคาถาอาคมฟนไมเขา แตตอมาถกลกนองยดอานาจหลอกใหดมนามะพราวแกเคลดแลวสงหารชวตดวยกรช สวนนองชายชอ “หะยบอยา” เขามายดคลองเกาะสบอยา ในเขตจงหวดกระบ เพอทาหนาทเปนสายลบใหกบลงกาวในการจบตาดความเคลอนไหวของทางการนครศรธรรมราช ซงเปนศนยอานาจของสยามในเวลานน อกตานานหนงของเกาะลนตา อาณต อนนตภาค (2554 : 152) ไดบนทกถงทมาของตระกล “หาญสมทร” แหงเกาะปอ (ทถกตองคอตระกล “หาญทะเล”- ผวจย) วา เปนชาวไทยพทธหลบหนคดอกฉกรรจจากพทลงมาอยเกาะปอมภรรยาเปนมสลมตงตวเปนตลาการตดสนคดใหชาวบานโดยรบคาตอบแทนเปนทองคา ตอมา “โตะนวน” ชาวจงหวดตรงนาโจรสลด13 คน มาปลนทองคาเพราะไมพอใจทมาขอแบงทดนแลวถกปฏเสธ ปรากฏวาโจรสามารถปลนไดสาเรจเพราะ ขนสมทรไมอยบาน

209

สาหรบเรองราวของขนสมทรน ชาวบานเกาะปอ (อสหมาน หวงสบ. สมภาษณ : 18 เมษายน 2550) เลาใหผวจยฟงวา ขนสมทรเปนขนโจรจากพทลงทมวชา ยงไมออก ฟนไมเขา หนภยไปอยภเกต แลวมาอยราหมาด ตอมาไปบกเบกตงถนฐานทเกาะปอไดเมยเปนชาวเลชอ กอหยน ทงคเสยชวตทเกาะปอ เปรว (สสาน) ของขนสมทรและโตะกอหยนตงอยบนควน(เนน) สงกวาของคนอน ในบรเวณนนมถาเรยกกนวา “ถาโตะกอหยน” เลากนวาเปนทซอนสมบตของคนเกาะปอ เคยมคนไปพบดาบ 5 เลม ทโตะมนเขยวชาวลงกาวเอามาทาสงครามกบญปนแลวนาไปซอนไวในถ าน วธการเปดปากถาตองมดาบโตะมนเขยวและกรช 7 คต ทกวนนทงดาบและกรชหายไปแลว ชาวเกาะปอทงมสลม ชาวเล เชอวาเปนสถานทศกดสทธทก ๆ ปจะไปทาพธปเละเกาะทเปรวโตะกอหยน และนาธงไปปกบนตอไมหนาเปรวเพอบนบาน หากบนไดสาเรจ จะไปแกบนโดยนาเหรยญไปโยนบนหลมฝงศพ ปจจบนบนเกาะปอไมมกลมชาวเลอาศยอย แตชาวเล-แขก ยงทาพธนอยทกป อตลกษณดานขนบธรรมเนยมประเพณ “ในอสลามมนษยจะพบวฒนธรรม ศลธรรม จรรยามารยาท ทเปนมาตรฐานอนเดยวกน ไมวาคนมสลมผ น นจะมาจากเผาพน ธ สผว หรอพดภาษาใดกตาม” จากขอ เขยนของ บรรจง บนกาซน (2546 : 15) และคาบอกเลาของชาวมสลมเกาะลนตา ประมวลไดวาชาวมสลมบนเกาะลนตาจะยดหลกการในศาสนาอสลาม และหลกจรยธรรมตาง ๆ เปนแบบแผนในการปฏบตตนในชวตประจาวนของชาวมสลม ตงแตตนนอนจนถงเขานอน เชนเดยวกบชาวมสลมทวไป เชน การทกทาย การแตงกาย การกนอาหาร การประกอบอาชพ การปฏบตตนตอสมาชกในครอบครว ตอเพอนบาน ตอสตว ตอสภาพแวดลอม และการแกปญหาตาง ๆ นอกจากนนหลกการอสลามยงมอทธพลตอความเชอ ประเพณ พธกรรมทสาคญในรอบป ตลอดจนวฒนธรรมเกยวกบชวตตงแตเกดจนตายดวย เชน การเขาสหนต การแตงงาน การหยาราง และการตาย ดงเชน ประเพณในรอบปของชาวมสลม ประเพณในรอบปของอสลาม สมพนธกบเดอนตาง ๆ ซงในรอบหนงป ม 12 เดอน เชนเดยวกบการนบเดอนตามหลกสากลทวไป แตจะใชหลกการนบทางจนทรคตตามแบบอยางของชาวอาหรบเปนหลก โดยจานวนวนของอสลามในแตละป จะเลอนขนมาประมาณ 11 วน รวมแลว 3 ป นบเรวขน 1 เดอน ๆ ละ 29-30 วนโดยมรายชอเดอนเรยงลาดบดงน เดอนมฮรรม ซอฟาร รอบอลเอาวล รอบอลอาคร ญามาดลอลอลา ญามาดลอาคร รอยบ ซะอบาน รอมะฎอน ซาวาล ซลกอดะฮ และซลฮจญะฮ นอกจากนนยงสมพนธกบหลกการอสลาม 2 ประการ คอ หลกศรทธา หรอ “รกนอมาน” และหลกปฏบต หรอ “รกนสลาม” (หมาดเดน ลเดนบตร. สมภาษณ : 13 พฤษภาคม 2551) หลกศรทธา คอบทบญญตทมสลมทกคนจะตองศรทธายดมน 6 ประการ ไดแก ศรทธาในอลเลาะฮในมลาอกะฮ หรอเทวฑตของอลเลาะฮ ในคมภรของอลเลาะฮ ในบรรดารอชล

210

หรอศาสนทตของอลเลาะฮ ในวนอาดเราะฮ (วนสดทายและวนฟนคนชพ) และศรทธาตอกฎของความดและความชวจากอลเลาะฮ หลกปฏบต คอบทบญญตทเปนบรรทดฐานในการดาเนนชวตตามแบบอยางของ ชาวมสลมทด ซงมสลมทกคนจะตองปฏบตตาม 5 ประการ ไดแก การกลาวปฏญาณตน เพอประกาศศรทธาตอพระเจาอยางนอย 1 ครง ในชวตวา “ไมมพระเจาอนใดนอกจาก อลเลาะฮ และมฮมมดเปนศาสนฑตของอลเลาะฮ” การละหมาด หรอทชาวเกาะลนตาวา “มะหยง” เปนการแสดงความเคารพสกการะขอบคณและขอพร หรอ “ดอาห” ตออลเลาะฮ มทงการละหมาดฟรดวนละ 5 เวลา คอ กอนพระอาทตยขน เทยงวน บาย ตะวนตกดน และตอนคา ถอเปนหนาทของชาวมสลมทกคน เมอผชายเรมมความรสกทางเพศและผหญงเรมมประจาเดอน (ยกเวนในชวงทผหญงมประจาเดอน) สวนละหมาดวนศกรและละหมาดผทตายไปแลวบงคบเฉพาะผชาย นอกจากนนยงมละหมาดสนตทไมบงคบแตทาแลวไดบญ เชน ละหมาดในวนสาคญตาง ๆ กอนเขาพธละหมาดทกครงจะตองอาบน าละหมาดเพอทาความสะอาดรางกายและแตงกายดวยเสอผาทสะอาด (วเชยร โบบทอง. สมภาษณ : 11 ตลาคม 2553) การทาละหมาด 5 เวลา สาหรบชาวเกาะลนตาหากเวลาใดมความจาเปนไมสามารถปฏบตทดแทนในเวลาทขาดไป การถอศลอด ชาวบานเรยกวา การถอบวช หรอปอซอ เปนการงดเวนการรบประทานอาหาร การดม การรวมประเวณ และการควบคมตนเองอยในขอบเขตจรยธรรม ของศาสนาสาหรบชาวมสลมทกคนทมรางกายแขงแรงสมบรณไมอยในระหวางการเดนทาง และไมใชผหญงขณะมประจาเดอนหรอหลงคลอดบตร ในชวงเวลากลางวน นบตงแตตะวนขนจนถงตะวนตกดน เปนเวลา 1 เดอน ในเดอนรอมะฎอน ซงตรงกบเดอน 9 ตามปฏทนทางจนทรคต ของอสลาม (ปหนงจะเรวขน 11 วน) ทงนตามหลกปฏบตเมอยางเขาเดอน 9 จะเรมสงเกตทองฟา เมอเหนพระจนทรขนครงแรกจะเรมถอศลอดจนกระทงเหนพระจนทรอกครงจงจะเลกถอศลอด สาหรบผทงดถอศลอดระหวางการเดนทางและผหญงขณะมประจาเดอน หรอหลงคลอดบตรจะตองถอบวชชดเชยภายหลงสวนคนชราหรอผปวยไดรบการยกเวนไมตองถอบวชหลงจากเสรจสนการถอศลอดใหบรจาคทานหรอซะกาต (บาวนย หมดสาหรน. สมภาษณ : 2 มนาคม 2550) วนฮารรายา เมอครบกาหนดการถอบวชจะมประเพณวนออกบวช เรยกวา วน “อดลฟตร” หรอวน “ฮารรายา” ชาวบานเรยกวา วน “ราหยา” หรอ “อดเลก” เพอฉลองการกลบสชวตปกต จดขนหลงจากผานการถอศลอดในเดอนรอมะฎอน ชาวมสลลมทกคนจะอาบน าละหมาด แตงตวดวยเสอผาทสะอาด เดนทางไปรวมกนทมสยด ชวงนคนทมฐานะจะจายซะกาตใหคนยากจน เดกกาพราและเดกทเรยนศาสนา รวมกนทาละหมาด และฟงกอฏะบะฮ หรอฟงการ

211

อบรมเกยวกบการปฏบตตวตามแนวทางของมสลมทดและขอ “มะอบฮ” หรอขอ “อาหลาย” ในสงทเคยทาผดพลาดลวงละเมดตอกนทงทเจตนาและไมเจตนา ใครทโกรธเคองกนกคนดกน บางครงกรบประทานอาหารรวมกนในมสยด หลงจากนนจะออกเยยมกโบรหรอหลมฝงศพและญาตพนอง เพอนบาน เพอเสรมสรางความสมพนธ ถามทกขสขกน แตละบานจะเตรยมขนม ขาวปลาอาหารไวเลยงแขก (วทยา โบบทอง. สมภาษณ : 11 ตลาคม 2553) การบรจาคซะกาต เปนการแสดงความศรทธา และแสดงความเคารพภกดตอ อลเลาะฮ ของชาวมสลม ดวยการชวยเหลอสงคม โดยผทสามารถเลยงตวไดจะบรจาคใหกบคนยากจนในเดอนรอมะฏอน เรยกวา ซะกาตฟตเราะฮ ซงจายเปนขาวสาร อาหารหลกทคนในทองถน กนกนเปนประจา และซะกาตมาล จายเปนทรพยสนทสะสมไวหลงจากใชจายในรอบปแลว ในอตราทแตกตางกนตามทกาหนดไว ผ ท มสทธไดรบซะกาต ไดแก คนทศรทธาในอสลาม คนยากจนมหนสน คนเดนทางจากตางถน และการทาบญเพออลเลาะฮ ทรพยสนทบรจาค ไดแก เงนทอง พชผล สนคา และสตวเลยง โดยเรมบรจาคตงแตวนสนสดเดอนรอมะฏอน นอกจากนนยงมการจายซะกาต เพอเลยงดตนเองและผทอยในอปการะ ของตน เชน พอแมและลกทไมสามารถหาเลยงชพดวยตวเองได และซะกาตทไมบงคบ (บรรจง บนกาซน. 2546 : 41) ขอกาหนดการจายซะกาตดงกลาว นอกจากเปนการแบงปนอาหาร ทรพยสน เงนทอง ฯลฯ ใหทวถงแลว ยงแสดงถงความมนาใจไมตรตอเพอนมนษยทมศรทธารวมกน และลดชองวางระหวางคนรวยกบคนยากจน การประกอบพธฮจญ หรอไปฮจญ หรอไปมะกา (แมกกะฮ) เปนหนาทสาหรบชาวมสลมทกชาตทกเผาพนธทวโลก ทมความพรอมดานรางกาย ทรพยสน และสามารถเดนทางไดดวยความปลอดภย ตองเดนทางไปปฏบตศาสนกจ เพอแสดงความเคารพภกดตออลเลาะฮ ทนครแมกกะฮ (บรรจง บนกาซน. 2546 : 43) อกทงยงเปนการรวมพนองชาวมสลมใหมารจกกน ภายใตพระเจาองคเดยวกน อนแสดงถงความเสมอภาค ความเปนอนหนงอนเดยวกนและความเปนพนองกนของมนษย ในวนท 1-13 ของเดอนซลฮจญะฮหรอเดอนสดทายของปฏทนอสลาม กอนไปจะมการสงเสยญาตพนองทมาสง หากมเรองโกรธเคองหรอเคยทาผดพลาดลวงละเมด ตอกนทงทเจตนาและไมเจตนากจะขอมะอบฮ หรอขอ “อาหลาย” กนเพอใหอภยแกกน ผทเดนทางจะไดดวยจตใจทบรสทธ (วเชยร โบบทอง. สมภาษณ : 11 ตลาคม 2553) เชนเดยวกบชาวพทธขอขมาลาโทษหรอขออโหสกรรมตอญาตพนอง ครบาอาจารย และคนทเคยทาผดตอกนกอนบวชพระ ในอดตขณะทชาวจนและชาวไทยนยมสงลกหลานไปเรยนหนงสอในกรงเทพหรอปนงชาวมสลมเกาะลนตาใฝฝนทจะไดเดนทางไปแสวงบญทแมกกะฮ อยางนอยหนงครง ในชวต กอนทจะเดนทางบางครอบครวจะจดงานเลยง ผทไปรวมงานจะบรจาคเงนทาบญ เมอเดนทางกลบมการเลยงตอนรบอยางสมเกยรตในฐานะ “โตะหญ” (ดาโตะหะย)

212

วนอดลอฎฮา ทชาวบานเรยกวา “รายอฮจญ” หรอ “ราหยาหญ” หรอ “วนอดใหญ” เปนงานฉลองในโอกาสเสรจสนการประกอบพธฮจญ ในวนนจะมงานฉลอง พรอมกนทวโลก ทงมสลมทไปทาฮจญในนครแมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบยและผทไมไดไปในงานฉลองน จะทาพธละหมาดและฟงกอฏะบะฮ หรอฟงคาสอนเกยวกบการปฏบตตวตามแนวทางของมสลม ทดเชนเดยวกบวน “ฮารรายอ” แตตางกนทจะมการเชอดสตว หรอทา “กฎบน” แจกเปนอาหาร แกประชาชนและคนยากจน โดยแจงความประสงคแกสเหราวาจะ “เหนยด” หรออทศสวนบญ ใหใคร กอนทาพธละหมาดและหลงจากละหมาดแลว จะไปเยยมญาตพนองตามบาน และไปเยยมกโบฮ (สสาน) เพออานหนงสอใหบรรพบรษทตายไปไดฟงและขอพรจากบรรพบรษ (วทยา โบบทอง. สมภาษณ : 11 ตลาคม 2553) ประเพณเกยวกบชวต ประเพณการเกด สตรชาวมสลมทเรมตงทองครงแรกหรอทเรยกวา “ทองสาว” เมอทองไดเจดเดอนโตะครจะมพธทาน าดอาหรอทาน ามนตเจดเดอนใหอาบในตอนเชาเพอเปนศรมงคลและขอพรจากอลเลาะฮใหปกปองคมครองใหปลอดภยและคลอดงายและอานคมภรอลกรอาน ใหฟงตงแตอยในทองเพอใหคนชน เมอถงกาหนดคลอดหมอตาแยจะทาคลอดใหแลวตดสายสะดอกบไมไผวางเดกลงบนถาดปผา ป ยา ตา ยาย ญาตพนอง รวมรบขวญและใหพรเดก โตะอหมามอมเดกขนอะซานขางหขวาและอกอมะฮ ขางหซาย (บาวนย หมดสาหรน. สมภาษณ : 2 มนาคม 2550). พธกเกาะฮ หลงจากเดกคลอดแลวภายใน 3-7 วน จะมพธกเกาะฮ ในพธนจะมการโกนผมไฟ พธเปดปากเดก พธขนเปล และการเลยงฉลองแกงแพะ เดกผชายจะเชอดแพะ 2 ตว เดกผหญงเชอดแพะ 1 ตว เรมดวยพธโกนผมไฟโดยใหผอาวโสขลบผมตามลาดบแลวโกนใหเกลยงเสรจแลวอาบน าแตงตวทาแปงใสเครองหอมใหเดก ตอจากนนทาพธเปดปากเดก ดวยการใชน าผงรวงและอนทผาลมบดหรอเคยวใหละเอยดปายรมฝปากและลนเดก แลวทาพธขนเปลโดยอมเดกพรอมกบสวดคาอวยพรขอดอาหและมการตงชอเดกตามหลกการตงชอของอสลาม กอนวางเดกลงนอนในเปลทเตรยมไว ในชวงนนเจาภาพจะทาแปง ใสเครองหอมใหทกคน ทมารวมพธ หลงจากนนจงรวมกนกนขาวแกงแพะ เปนอนเสรจพธ (วทยา โบบทอง. สมภาษณ : 11 ตลาคม 2553) ประเพณการเขาสหนต การเขาสหนตเปนพธกรรมขลบอวยวะเพศของเดกผชายชาวมสลม ซงมอายระหวาง 2-10 ขวบโดยพจารณาวาเดกสามารถทนความเจบปวดได และผชายทตองการเขาเปนมสลมดวยความศรทธาหรอแตงงานกบสาวอสลาม เพอแสดงถงความเปนมสลมอยางสมบรณ กอนทาพธพอแม ญาตพนองจะเจมหนาผาก หและคางเพอทาขวญ อาบนาใหตวเยน

213

นงผาขาวมา บางแหงใหนงครอมบนหยวกกลวยแลวตดดวยมดโกนอยางรวดเรว บางแหงใชไมตบ หรอไมไผเหลาเรยบผากลางดานหนงสาหรบสอดปลายอวยวะเพศเขาไปหนบไว แลวขลบดวยกรรไกรอยางรวดเรว หลงจากนนใชใยเสนเอนผกหามเลอด และใหนอนพก ผเขารวมพธรวมรบประทานอาหารกอนแยกยายกนไป ปจจบน สวนใหญจะเชญหมอจากโรงพยาบาลทเปน ชาวมสลมมาทาพธขลบทบาน หรอหากไมจดงานเลยง พาลกหลานไปขลบทโรงพยาบาลกได (วเชยร โบบทอง. สมภาษณ : 11 ตลาคม 2553) ประเพณการแตงงาน ในสงคมอสลามจะสนบสนนใหมการแตงงานกบคนทศรทธาเหมอนกนเพอปองกนความแตกแยกทางความคด ความเชอ และการปฏบตทแตกตางกนในการดารงชวตประจาวน (บรรจง บนกาซน. 2541 : 56) หรอหากจะแตงงานกบคนตางศาสนาตอง เปลยนศาสนามาเปนอสลามกอน ชาวมสลมเกาะลนตากมการแตงงานขามกลมกบชาวจน ชาวเล และชาวไทยนอกจากนนในสงคมอสลามอนญาตใหผชายมภรรยาไดถง 4 คน แตจะตองสามารถเลยงดและใหความยตธรรมเสมอภาคกบลกเมยทกคนหากทาไมไดกควรมคนเดยว พธการสขอ หรอคฏบะฮ เมอชายและหญงตกลงจะแตงงานกนแลวพอแมหรอผปกครองฝายชายจะตองเปนฝายไปสขอจากผใหญฝายหญง หากทงสองฝายยนยอมพรอมใจใหแตงงานกน จะตองเจรจาตกลงเรองสนสอดทฝายชายจะตองใหแกพอแมฝายหญงเปนคาเลยงด และคามะฮร ทจะตองใหเปนสทธของผหญงโดยเฉพาะตามแนวทางปฏบตทกาหนดไวในคมภร อลกรอาน และนดวนทฝายชายนาสนสอดมาจายและวนแตงงาน ในอดตกอนแตงงานผหญง ชาวมสลมเกาะลนตาจะตองสานเสอปาหนน 7 หรอ 9 หรอ 11 ผน เตรยมไวสาหรบวางซอนกนเพอปเปนฟกสาหรบนอนในวนแตงงาน (บาวนย หมดสาหรน. สมภาษณ : 2 มนาคม 2550). ทนาสนใจในอดตพธแตงงานของตระกลปาไหนจะมการยงปนใหญ 2 กระบอก ทบรรพบรษนาตดตวตอนหนมาจากบานเกด สนนษฐานวา การยงปนในพธแตงงานดงกลาวนาจะเปนวฒนธรรมทสบทอดมาจากบานเมองเดมทจากมา แตปจจบนเหลอกระบอกทชารดใชการไมไดอยกระบอกเดยว พธยงปนใหญจงเลกไป พธนกะฮ คอการประกอบพธกรรมผกสมพนธสาหรบคแตงงานตามหลกการอสลามโดยมญาตผใหญทงสองฝายอยางนอย 3-4 คน และโตะอหมาม อก 1 คนรวมเปนสกขพยานในพธกรรม โตะอหมามจะอานคมภรอลกรอานและอบรมการปฏบตตนในชวตครอบครวแกเจาบาวทจะเขาพธสมรส ผชายมสลมซงเปนผปกครองของฝายหญงทมคณสมบตตามทกาหนดและไมอยในระหวางประกอบพธฮจญเปน “วะล” หรอตวแทนกลาวคาอนญาตใหฝายหญงแตงงานกบฝายชาย เจาบาวจะกลาวตอบรบการแตงงาน โตะอหมามขอพรจากอลเลาะฮ ใหคมครองคบาวสาวหลงจากนนจะมงานเลยงฉลองแตงงาน (วทยา โบบทอง. สมภาษณ : 11 ตลาคม 2553)

214

การหยาราง อสลามถอวาการหยารางเปนเรองไมพงประสงคของอลเลาะฮ แตหากมปญหารนแรงทไมสามารถใชชวตคกนได กอนญาตใหหยารางกนไดภายใตกฎเกณฑทกาหนดไวในคมภรอลกรอาน เชน สามเทานนทมสทธขอหยาไดนอกจากฝายหญงมเหตผลทสมควรใหขอหยาตองกลาวคาหยาในชวงทไมมอารมณโกรธและตองรอใหฝายหญงมประจาเดอนผานพนไป 3 ครง เพอใหแนใจวาไมมลกในทอง และรอเวลาเผอทงคจะคนดกนได และหากหยาแลวคนดกน 3 ครง จะไมอนญาตใหคนดกนอกแตหากฝายใดฝายหนงออกจากความเปนอสลาม อกฝายมสทธหยาไดทนท. (นพรตน กาญจนวโรดม. สมภาษณ : 5 เมษายน 2553) ประเพณการรกษาโรคแบบพนบาน ความเชอเรองการเจบปวย หรอ ความผดปกตทเกดขนจากธรรมชาต เชน เกดภยพบตทางทะเล เกดมรสมไมตรงตามฤดกาลทามาหากนฝดเคอง หรอสมาชกในชมชนประสบอบตเหตบาดเจบในกลมมสลมในอดต ไมแตกตางไปจากชาวเลมากนก คอ เชอกนวา เปนการลงโทษจากสงเหนอธรรมชาต การรกษาขนอยกบ ความหนกเบาของอาการเจบปวย หรอเหตการณทเกดขน นอกจากนน ในอดตสงคมมสลมยงมความเชอเรอง ผเจาททสงสถตอยตามแหลงธรรมชาต เชน ผชนทอยในน า และผเจาปา เจาเขา ฯลฯ ความเชอเรองการทาคณไสย เชน การเสกวตถเขาไปในรางกายของคน การทาใหคตอสหมดแรง การทาเสนหยาแฝดใหผหญงรกผหญงหลง หรอทาเสนหใหผชมหลงใหลในตวนางราของคณะรองแงง ฯลฯ ผทสามารถสอสารเพอแกไขปญหาทเกดขน คอโตะหมอ ซงมความรดานไสยศาสตร ดงเชน เหตการณทผวจยเคยเขารวมสงเกต โตะหมอใหผปวยนอนราบกบพน แลวจดเทยนวางไวรอบตวเพอดเทยนหาคาตอบวา “ถกอะไร” “ทาความผดอะไร” “ตองการใหแกไขอยางไร” หากแกไขไมถกจด อาจถงตายได ปจจบนบนเกาะลนตายงมโตะหมอและมความเชอเรองเหลานอยบาง ประเพณการตาย ตามความเชอในศาสนาอสลาม ความตายเปนจดเรมตนของการ กาวสชวตทแทจรงและจะไมมการเกดใหม วญญาณจะไปรวมกนในอกโลกหนงเรยกวา“บรซค” ซงคนกลางระหวางโลกนและโลกหนา เมอถงวนสนสดโลก ทกชวตจะถกทาใหฟนขนมารอรบคาตดสนผลการกระทาททาไว ในขณะทยงมชวตอยในโลกน ดงนนเมอทราบขาวการตาย มสลมจะกลาววา “อนนาลลลาฮ วะอนนา อลย ฮรอญอน” แปลวา แทจรงเราเปนของอลเลาะฮ และเราตองคนกลบไปยงพระองค (บรรจง บนกาซน. 2546 : 69) เมอมการตายลกหลานจะแจงขาวใหโตะอหมาม ญาตพนองและเพอนบานทราบ และเตรยมการทาพธศพ และรบฝงภายใน 24 ชวโมง พธศพเรมจากการอาบน าศพ ศพผชายใหลกผชาย นงเหยยดเทาไปขางหนา เรยงกน 3 คน วางศรษะศพบนตก คนแรก กลางตวบนคนท 2 และสวนเทาบนคนท 3 หากเปนศพผหญงเปนหนาทของลกสาว 3 คน รดน าฟอกสบ ชาระรางกายภายนอกและรดภายในทองใหสะอาดหมดจด เมออาบน าละหมาดเสรจ รดดวยน าใบพทรา โรยดอกไมหอม อกครง ใชการบร พมเสนทาตามงามนวมอนวเทา ศพผหญง

215

หอผาขาว 7 ชน ศพผชายหอผาขาว 3 ชน แตละชนโรยดวยกามะถน พบชายผาดานซายทบขวา ทกชน หอดวยเสออกชน โตะอหมามทาพธสวด ผมารวมงานชวยกนบรจาคเงน ขาวสาร น าตาล ทใชในงาน หลงจากนนทาพธละหมาดญะนาซะฮ หรอละหมาดคนตาย ศพผชายโตะอหมามยนตรงศรษะศพ ศพผหญงจะยนขางตวศพ การเตรยมหลมฝงศพ ขดดนลกประมาณ 1.5 เมตร กวางยาวประมาณ 1 เมตร เจาะผนงดนดานทศตะวนออกใหเปนโพรงตามแนวทศเหนอและใต กวาง ยาวกวา ขนาดผตายเลกนอย กอนฝงศพเปดหนาศพ ยกศพวางตามความยาวของโพรงทขดไว ผลกใหตะแคงขวา หนหนาไปทางตะวนตก วางแผนกระดานปด ปากโพรง เขยดนกลบหลม ยนขอดอาฮ ปากหลมเปนอนเสรจพธ ลกหลานไปอานอลกรอานทกรโบร หรอสสาน 3-7 คน หลงจากนนจะทาบญชวง 40 วน,100 วน, วนอดลอฎฮา (ราหยาญ) และวนอดลฟตร (ราหยาออกบวช) จะไปเยยมสสานดวย (วทยา โบบทอง. สมภาษณ : 11 ตลาคม 2553) ปจจบนประเพณการเกด การโกนผมไฟ พธเปดปากเดก และพธขนเปล ในกลมมสลมเกาะลนตายงคงปฏบตอย แตสวนใหญนยมไปทาคลอดทโรงพยาบาลและกลบมาทาพธทบาน เชนเดยวกบพธเขาสหนต ยงคงมประเพณนอยแตใชเครองมอแพทย หรอบางรายไปใหแพทยทโรงพยาบาลขลบให สวนประเพณแตงงาน ยงคงนยมเลอกคแตงงานทเปนมสลมดวยกนหรอหากแตงกบคนตางศาสนาอกฝายจะตองเปลยนศาสนามาเปนอสลามจงจะเปนทยอมรบและแมวาชาวมสลมรนใหมจะจดงานเลยงแตงงานและออกบตรเชญเชนเดยวกบชาวไทยพทธ และ ชาวจนแตจะตองมพธนกะฮควบคกนไปดวย หลกการปฏบตในชวตประจาวน ในศาสนาอสลามยงมหลกปฏบตในชวตประจาวน เชน การทกทาย การขอบคณ การขอโทษ การแตงกาย และอาหารการกน ฯลฯ การทกทายและคากลาวในชวตประจาวน เมอพบกนมสลมจะแสดงออกถงความเปนมตรและสรางความคนเคยในฐานะทเปนพนองมสลม ดวยการกลาวคาวา “อสสลามอะลยกม” (ขอสนตจงมแดทาน) ผถกทกทายจะตอบรบดวยคาวา “วะอะลยกมมสลาม” (ความสนตจงมแดทานเชนกน) และกอนจะทาอะไรในสงทดจะตองกลาวคาวา “บสมลลา” (ดวยพระนามของอลเลาะฮ) เมอทากจนนเสรจสนจะกลาวคาวา “อลฮมดลลลาฮ” (บรรดาการสรรเสรญเปนของอลเลาะฮ) (บรรจง บนกาซน. 2546 : 45-48) หรอแมกระทงการจาม หรอสานกผด หรอ ตองการขอบคณใครกจะมคากลาวและคากลาวตอบทงสน อตลกษณดานภาษา ชาวมสลมสวนใหญเปนกลมมลาย-สยาม อพยพมาจากเมองสตลและไทรบร ซงพดภาษาไทยปนศพทภาษามลาย ในชวงแรกมการเรยนการสอนภาษามลายในสเหรา และมการพดภาษามลาย สาเนยงแบบชาวมลาย-สยาม ระยะหลงพดภาษามลายผสมภาษาไทยสาเนยงเพ ยน ๆ ซงชาวบานเรยกวา “พดแปรแหรด” ในชวง 80 ปหลง ใชภาษาไทยในการตดตอสอสารบน

216

เกาะลนตาแทบจะหาคนพดภาษามลายไมไดเลย แตยงคงใชคาศพทภาษามลายถนปะปนอยในภาษาพดจนกระทงถงปจจบน เชน คาวาจงกาบ (พด) ยาโหด (หนวด) นหร (งานเลยง) เหลาหรอปเลา (เกาะ) ตกน (โขดหน) บาดน (รางกาย) ดเนย (โลก) บาราย (ศาลา) ตหมา (ภาชนะสาหรบตกน าบอ) ฯลฯ อกทงคนรนใหมบางคนนอกจากมการตงชอลกเปนภาษามาเลยหรอภาษาอาหรบตามประเพณแลว มการตงชอจรง เปนภาษาไทยดวย อตลกษณดานการแตงกาย ในอดตการแตงกายของชาวมสลมบนเกาะลนตาไดรบอทธพลจากชาวมลายในรฐปนง และอนโดนเซย แตนามาประยกตใหเรยบงายไมเครงครด และมอตลกษณเฉพาะชดลาลองของผชายจะนงผาโสรง สวมเสอคอตง แขนยาวหรอแขนสนกได แตโอกาสพเศษ เชน ชดละหมาด หรอชดไปสเหรา เพอประกอบพธกรรมทางศาสนาจะตองสวมผาโสรง กบ เสอแขนยาว ตวยาวเหนอเขา คอตง สขาว หรอสสภาพ และสวมหมวกผากามะหย หรอหมวกถก หากเปนชดเขาพธการ หรอชดแตงงาน จะนงกางเกงขายาว เสอแขนยาว มผาโสรงพบสนเรยกวา ผาซองเกต พนรอบเอวทบกางเกงอกช นหนงและสวมหมวกกามะหยสดา สวนชดลาลอง ของผหญงมสลมเกาะลนตา จะนงผาปาเตะ และสวมเสอผาลกไมหรอผามสลน แขนสนธรรมดา หรอแขนกระบอก ตดกระดมหนา ชายเสอดานหลงยาวปดกลางสะโพก ชายเสอดานหนาทงสองขางยาวแหลมประกบกน ชดแตงกายของชาวมสลมเกาะลนตาดงกลาวเปนรปแบบเดยวกบชดแตงกายของชาวไทยมสลมบาน เกาะกลางอาเภอเมองกระบ โดยเฉพาะชดแตงกายของผ หญ ง วรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสน ระบวาเหมอนกบชด “ยาหยา”1 ของชาวไทยพทธและชาวไทยเชอสายจนฝงอนดามน บนเกาะภเกต ซงนาเสนอในผลงานของ ศลมาน วงศสภาพ (Suleemarn อางองจาก Wanni W. 2010 : 132) หากเปนชดเขาพธการหรอชดเจาสาวจะเลอกผาปาเตะ ทมลวดลายสวยงามเปนพเศษ และเสอท ตดเยบจากผาทดดและกลมกลนกบผาปาเตะ และมผาคลมผมดวยคลายชดประจาชาตของประเทศมาเลเซย ทเรยกวา “บาจ กรง” การแตงกายของมสลมเกาะลนตาดงกลาว ปจจบนการแตงกายของชาวไทยมสลมจะไดรบอทธพลจากตะวนออกกลาง ซงตองสอดคลองกบหลกการทางศาสนาทบญญตไว ในคมภรอลกรอาน ซเราะฮ อลอะอรอฟ ซเราะห ท 7 อายะฮท 26 (บาวนย หมดสาหรน. สมภาษณ : 2 มนาคม 2550) ทกาหนดการแตงกายสาหรบผหญงและผชายโดยเฉพาะ หามแตงกายผดเพศ ผชายหามสวมใสผาไหมและเสอผาปกดวยไหม 1 เดมเปนคาทใชเรยกลกครงผหญงชาวจนทแตงงานกบชาวมลายบนเกาะปนง คกบคาวา “บาบา” ชาวเกาะลนตาและจงหวดชายฝงอนดามนนามาใชเรยกชดแตงกายผหญงทรบวฒนธรรมมาจากลกครงจน-มลายบนเกาะปนง

217

เครองประดบดวยทอง และจะตองปกปดชวงระหวางสะดอถงเขา ชดแตงกายผหญง จะเปดไดเฉพาะใบหนาและฝามอ ผหญงใสน าหอมไดเฉพาะอยในบานกบสาม หามมสลมชายหญงแตงกายดวยเสอผาทมรปสตว ชดสาหรบละหมาดตองสะอาดเรยบรอย ผชายอนญาตใหใสน าหอมไปละหมาดได ขณะละหมาดตองไมใหไรผมปกหนาผาก เพราะขณะกมกราบตองใหหนาผากสมผสพน อตลกษณดานอาหาร อาหารการกนของชาวมสลมจะตองปฏบตตามหลกการทางศาสนาทบญญตไวในคมภรอลกรอาน เชน หามกนเนอสกร หามดมสราของมนเมา หามกนเนอสตวทไมไดผานพธกรรมทางอสลามหรอ “แหนะ” และสตวทตายดวยอาการตาง ๆ ทกาหนดไว หามใชภาชนะสาหรบบรโภคหรอหงตมรวมกบผทนบถอศาสนาอน หามกนเลอดสตวทกชนด นอกจากอยในสภาวะทจาเปนจรง ๆ สตวทนยมใชเปนอาหาร ไดแกสตวจาพวกไก วว และแพะ โดยเฉพาะแพะเปนสตวทเชอดเพอแสดงความใกลชดตอพระเจาในพธกรรมตามตานานความเชอทางศาสนาเพอใหแพะเปนยานพาหนะในวนสนโลก ชาวมสลมบนเกาะลนตานยมปลกผกเปนอาหารดวย อาหารทเปนทรจก ไดแก แกงแพะ แกงเนอวว แกงมสมน ตมซปเครองในวว ขาวหมกไก ขาวหมกแพะ ขาวยาน าพรกผกลวก และอาหารทะเล ฯลฯ ในอดตชาวมสลมเกาะลนตาไมเครงครดเรองอาหารการกนมากนก กนอาหารตามบานชาวจนได ยกเวนประเภทหมอยางเดยว แตปจจบนเมอชาวมสลมเครงครด ในหลกศาสนามากขน จงหลกเลยงการกนอาหารทไมมนใจ ชาวจนทจดงานเลยง จงตองแยกไปตงครวอกทหนง เพอใหแมครวมสลมปรงอาหารเลยงชาวมสลมทเชญมารวมงานเลยง อตลกษณดานยานพาหนะและทพกอาศย เรอเปนยานพาหนะและเครองมอทามาหากนของชาวมสลมในอดต มหลายรปแบบ รปแบบหนง เรยกวา “เรอเหลา” (ปราฮ ปเลา) หรอ เรอเกาะ ตวเรอทาจากไมกระดาน ขนาด 11 14 หรอ 17 ตวกง ใชแจวค หวเรอสนสงกวาทายเรอเลกนอย ชาวมสลมเกาะลนตามความเชยวชาญในการตอเรอเชนเดยวกบชาวมสลมฝงอนดามนอกหลายแหง เชน บนเกาะนภาในอาเภอเมองกระบ (Wanni W. 2010 : 42) นอกจากตอเรอใชเองแลวชาวมสลมทมฝมอชางจะยงตอเรอเหลาขายดวย เจาของเรอจะใชเปนยานพาหนะเดนทางตามหมเกาะ และดดแปลงเรอนเปนหลายรปแบบ ตามแตการใชงาน เชน เรอตดไม ใชเปนพาหนะเดนทางไปตดไมโกงกางบรรทกไปขายใหเจาของเตาถาน เรอขนาดเลกประเภท เรอแจวและเรอกรรเชยง ใชสาหรบเปนยานพาหนะในการเดนทางระยะทางไมไกลนก หรอออกไปตกป ตกปลา แหลงทตอเรอประเภทนขายไดแก ชมชนมสลม บานพระแอะ คลองนน และเกาะจา อาเภอเกาะลนตา คลองรว แหลมหน และหาดยาว ใกลเกาะลนตา เรออกรปแบบหนงเปนเรอขดขนาดเลกเรยกวา “เรอปะโหลง” ใชนงกรรเชยง บรรทกคนได 3-4 คน ใชในคลองบอแหน แตเหลง เกาะปอ หรอวางบนเรอหวโทงสาหรบออกไปวางอวนปลาจารเมด (บาหวายดา) ออกเรอไปเกาะกลวง หลงเกาะ หวเกาะหมอ หรอนอก

218

เกาะหมอ ตอนหวรง ประมาณต 4 ต 5 บรเวณทวางอวนนาลกประมาณ 20-30 วา เรอลาหนงจะทงซง1 ประมาณ 10 กวาสาย แลวนงพกกนขาว ประมาณ 1-2 ชวโมง ใชเรอปะโหลง เวยนดหากปลาเขาในซงจะใชอวนลอมแลวลากอวนและซง มารวมทเรอหวโทงเพอปลดปลา ขากลบยกเรอประโหลงขนวางบนเรอหวโทงแลนกลบเขาฝง ปจจบน เลกวางอวนปลาจาระเมด และเรอประโหลง กเลกใชไปแลว เพราะตนไมทใชทาเรอขดหายากแลว

สวนลกษณะบานเรอนของชาวมสลมดงเดม เปนเรอนยกพนสง มบนไดขนลงทงหนาบานและหลงบาน โครงสรางบานทาดวยไมกลม หลงคาบานมงดวยจากจา (ทาดวยใบตนระกา) หรอ จากสาค ฝาทาดวยไมไผขดแตะ พนบานปดวยฟากไมไผ ดวยวถชวตทคนเคยกบการทานา ทาสวน ปลกผก ผลไมมากอน เมอมาตงถนฐานบนเกาะลนตา จงเลอกเนอทกวาง ๆ ตงบานเรอนหาง ๆ ปลกตนไผ ตนหวาย เปนเขตแดน ตนไผ จะออกหนอกระจายไปเรอย ๆ ปจจบนยงพบเหนรปแบบบานดงเดมอยบางไมมากนก หากมการสรางใหมนยมสรางบานตดพนชนเดยว กอดวยอฐบลอก หลงคามงสงกะสหรอกระเบอง มประตเขาออกทางหนาบานและหลงบานทาสสดใส อตลกษณดานการแสดงพนบาน การแสดงพนบานบนเกาะลนตาในอดต จะแพรกระจายเขามาพรอมกบนกเดนทางชาวมสลมทนามาเผยแพร ดงเชน รองแงง หรอทชาวบานเรยกกนวา “หลอแงง” เปนศลปะการแสดงทประกอบดวย ดนตร รามะนา ฆอง ไวโอลน ทาเตนทผสมผสานระหวางวฒนธรรมตะวนตกและตะวนออก และบทเพลงทเชอมโยงมาจากเพลงปนตนของมลาย สาหรบรองแงงเกาะลนตามทมาตามท ชาวบาน(บเดน คบคน. สมภาษณ : 16 เมษายน 2550) เลากนวา เมอประมาณ 70-80 ปทแลว โตะบกาเซม มสลมชาวมลาย จากเกาะปนงไดเดนทางมาเทยวเกาะลนตาพรอมกบไวโอลนตวหนงและถายทอดวฒนธรรมการเลนรองแงงใหชาวบานโดยสอนการขบเพลง และการเตนรองแงงใหนายราหมาด ชางน า (คบคน) ชาวเล ซงเคยเลนโนรากาบง และมะโยงมากอน และนายหมาดเดย บตรหมน นายยโซป แหละเกาะ ชาวมสลม หลงจากนนมการเรยนร สบทอดตอ ๆ กนมา โดยนายราหมาด ถายทอดการตรามะนาให นายบเดน คบคน ลกชาย และสอนการขบเพลงให ซอหนะ ลกสาว สวนนายหมาดเดย บตรหมน ถายทอดใหนาย ปราหน บตรหมน หลานชาย และนายจ หมาดปนง อกดานหนง นางแหมหวา ยาเสน เดนทางไปฝกการเตนรองแงงและขบเพลงทปนง ตอมาปพ.ศ. 2467 นายหมาน และนายอาหวง กลลามตา มอซอและพอเพลงชาวปนง

1 อปกรณลอใหปลาเขามาพกหลบภย ถกดวยทางมะพราวหรอลาไมไผเจาะรผกเชอกเปนสายจานวนซงแตละสายประมาณ 6-10 อน ขนอยกบความลกของระดบนา

219

มาเทยวเกาะลนตาไดชวยนางแหมหวา ฝกชาวบานใหสซอ (ไวโอลน) ขบเพลง ตรามะนาและฝกทาเตน รองแงงจงเปนนวตกรรมใหมทางวฒนธรรมของชาวเกาะลนตาทหยบยมมาจากวฒนธรรมอน (กลน คงเหมอนเพชร และคณะ 2544 : 57-58)

ทงน กลน คงเหมอนเพชรและคณะ (2544 : 219-223) กลาวถงทมาของรองแงงไววา กอนทรองแงง ซงเปนวฒนธรรมตะวนออกของชาวอาหรบ อนเดย ชวา-มลาย จะแพรกระจายเขามาทางภาคใตของไทย ไดมการแลกเปลยนและผสมผสานกบวฒนธรรมตะวนตก ทเขามากบพอคา นกเดนทาง และนกลาอาณานคมชาวโปตเกส ฮอลนดา หรอสเปนแลว เมอชาวเกาะลนตาและกลมชนชายฝงทะเลอนดามน รบวฒนธรรมการเลนรองแงงจากชาวมสลม-มลาย ทเดนทางมาจากปนง ในยคแรก ๆ บทเพลงทใชประกอบทาเตนรองแงง ในกลมชาวเลเรยกวา “ขบแขก” เนอรองเปนภาษามลายกลาง ประสมกบภาษามลายถนและภาษาชาวเล ตอมา ไดปรบเปลยนใหเปนอตลกษณประจาถน ดวยการผสมผสานวฒนธรรมของชาวมสลม ชาวเล และชาวไทยพทธเขาดวยกน และเปลยนเนอรองเปนภาษาไทย โดยนาเพลงกลอมเดกทางภาคใตของไทยมาประยกตรปแบบสมผสคลายกลอน เปลยนคาขนตนใหมเปน “บหงาตนหยง” แตคงชอดอกไมไว เรยกวา “เพลงตนหยง” สมยนายอาเภอยาเหล เจรญฤทธ (ขนพทกษลนตาเขต) เปนยคแหงความเฟองฟของรองแงงเกาะลนตา สมาชกจากทกกลมชาตพนธเขาไปมสวนรวมในการแสดง จนกระทงกลายเปนความบนเทงทเปนอตลกษณรวมของชาวเกาะลนตา มคณะ “รองแงงเกาะลนตา” ทมชอเสยงเปนทรจกและรบงานแสดงในจงหวดภาคใตหลายจงหวด และเคยไปแสดงหนาพระทนงทกรงเทพถง 2 ครง ในยคตอมา รองแงงเสอมความนยมไปพรอมกบการเขามาของราวงจากภาคกลาง และความบนเทงอน ๆ ททยอยเขามาแทนท อกทงในกลมชาวมสลมมความเครงครดในการปฏบตตามหลกศาสนามากขน ลเกปา เปนวฒนธรรมการแสดงทดดแปลงมาจากลเกสบสองภาษา เขามาพรอม กบนกเดนทางและพอคาตางถน เชนกน เลากนวา (กมล สตยจตร. ผสมภาษณ : 18 กนยายน 2550) โตะหลงหยา มสลมชาวสตลเปนคนแรกทรเรมนาลเกปามาเลนท บานราหมาด อาเภอเกาะลนตา และเดนทางไปสอนลกศษยทวทงจงหวดกระบ และจงหวดตรง ลเกขา ลเกเยน จากบานโคกยาง กเดนทางมาฝกลเกปา กบโตะหลงยา ในเวลาตอมา คณะลเกปาของเกาะลนตาไดรบความนยมแพรหลาย เคยเดนสายไปเลนตางจงหวดหลายแหง สาหรบบทขบและทารา ทกลาวถงในตานานวา เกดจากความฝนของโตะหลงยา ซงโตะหลงหยาสามารถจาทาราของนางราได แตเนอหาของบทขบจาไดบาง มาแตงเพมเตมภายหลง บางนน จะขบเปนภาษาไทยถนใต (ดงตวอยางในบทท 4) ปจจบน ทบานราหมาด ตาบลเกาะลนตานอยมการฟนฟการแสดงลเกปาเพอการอนรกษและเผยแพรเชนเดยวกบรองแงง

220

โนรากาบง เปนการละเลนพนบานทพบเหนในกลมชาวมสลม และแพรกระจายในกลมชาวเลเกาะลนตาดวย แตไมสามารถบอกทมาได เครองดนตรประกอบการแสดง มโทน กรบ ฉงโหมง นกดนตรนงลอมเปนวง ตวละคร มพระเอก นางเอก ตวตลก ออกมารา และขบเลาเรองทละคน ผเลาขยบมอและเทาไปตามจงหวะดนตรจนครบแลวราพรอม ๆ กน การแสดงโนรากาบงไดสญหายไปนานแลว (บเดน คบคน. สมภาษณ : 16 เมษายน 2550) กาหยง หรอซลต การแสดงพนบานทพบเหนในกลมชาวมสลม และชาวเลบนเกาะลนตา เชนกน ดดแปลงมาจากศลปะการปองกนตวของชาวชวาและมลายทเรยก “ปญจสลต” นายหอย สตยจตร ไดฝกหดทารามาจากชาวสตล และไดพฒนาทาราจนกลายเปนเอกลกษณของตวเอง แลวนามาถายทอดใหลกหลานชาวราหมาดนามาแสดงกนจนมชอเสยงเปนทรจก ปจจบนผสบทอดการรากาหยง คอนายบตร ออนนวล และนายตาบ หวงสบ ชาวเลนาจะสบทอดการแสดงมาจากชาวมสลมเชนกน การแสดงสลตมทงการแสดงศลปะการตอสดวยมอเปลา และการแสดงทใชกรชเปนอปกรณประกอบการแสดง จดสนใจขนอยกบความกลมกลนของกระบวนทาราและไหวพรบปฏภาณในการรกการรบ ผแสดงจะสวมเสอแขนสน และนงโสรงทบกางเกงขายาว มผาคาดเอว เหนบกรชทเอว และสวมหมวก แบบการแตงกายของชาวมลาย ใชแสดงโชวในงานเขาสหนต งานแตงงาน หรอแสดงนาในขบวนแหตอนรบแขกพเศษทไปรวมงาน ชาวเลจะนาไปราในขบวนแหรบไมระกาเพอนาไปตอเรอปลาจกทใชในพธลอยเรอ ในกลมมสลมมการฟนฟเพอการอนรกษและเผยแพรตามโครงการฟนฟวถชวตทย งยนของชาวเกาะลนตา เชนกน จากขอมลทนาเสนอมาขางตนแสดงถงโครงสรางอตลกษณทางชาตพนธแบบดงเดมของชาวมสลมในดานตาง ๆ ตลอดจนการปรบเปลยน และการธารงอตลกษณอยางเปนพลวต ดงเชน อตลกษณดานตานานความเชอดงเดมทเลากนในกลมชาวมสลมบนเกาะลนตาจะสมพนธกบความเชอดานศาสนา นอกจากนนเปนตานานทเกดขนหลงจากทเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตา และตานานเกยวกบการแสดงพนบานและบคคลทมบทบาทในชมชนในอดต อตลกษณดานขนบธรรมเนยมประเพณของชาวมสลม เดมชนกลมนจะมวฒนธรรมทองถนรวมกบกลมชนแถบอนดามน คอมความเชอในสงเหนอธรรมชาต และมวถชวตทผกพนกบธรรมชาต เชนเดยวกบกลมชาตพนธทวไป และมการประกอบพธกรรมบางอยางรวมกบกลมชาตพนธอน จนกระทง ความเชอในศาสนาอสลามเขมแขงขน พธกรรมเหลานน กลมเลกไป และไดปรบเปลยนวถชวตใหเปนไปตามแบบแผนทสอดคลองกบหลกการทางศาสนาอสลามและหลกจรยธรรมตางๆ อยางเครงครดทงประเพณในรอบป และประเพณเกยวกบชวต แตในบางขนตอนอาจจะปรบเปลยนตามยคสมย ควบคกบพธกรรมทางศาสนา

221

ในอดตบนเกาะลนตามการสอนภาษามลายในมสยด เนองจากชาวมสลมบนเกาะลนตา สวนใหญเปนชาวมลาย-สยาม มการพดภาษามลายถนบาง พดภาษาไทยผสมกบคาศพทภาษามลาย สาเนยงเพยนไปจากภาษาไทยถนใตทวไปทเรยกกนวา “แปรแหรด” บาง แตปจจบนแทบจะไมมชาวมสลมพดภาษามลายเลยแมจะมศพทภาษามลายปะปนอย

การแตงกายของชาวมสลมเกาะลนตาในอดต รบวฒนธรรมของชาวมลายในรฐปนงและอนโดนเซยมาประยกตใหเรยบงายไมเครงครดโดยเฉพาะชดแตงกายผหญงจะเหมอนกบชด “ยาหยา” ของชาวไทยพทธและชาวไทยเชอสายจนบนเกาะภเกต แตปจจบนเปลยนไปแตงกายแบบตะวนออกกลาง ซงตองสอดคลองกบหลกศาสนาทไดบญญตไวในคมภรอลกรอาน เดมชาวมสลมไมเขมงวดเรองอาหารการกนมากนก กนอาหารรวมกบเพอนบานตางกลมไดแตเลยงอาหารทปรงดวยเนอสกรเทานน แตปจจบนจะปฏบตตามหลกศาสนาอสลามอยางเครงครด อาหารทเปนทรจก ไดแก แกงแพะ แกงเนอวว แกงมสมน ตมซปเครองในวว ขาวหมกไก ขาวหมกแพะ ขาวยาน าพรกผกลวก และอาหารทะเล ฯลฯ

อตลกษณดานยานพาหนะและทพกอาศย เรอทชาวมสลมใชมหลายรปแบบตามประโยชนใชสอย เชน เรอ “เหลา” (ปราฮ ปเลา หมายถง เรอเกาะ) ใชบรรทกไมโกงกางสาหรบเผาถาน เรอ “แจว” และเรอ “กรรเชยง” เปนเรอขนาดเลกใชเปนพาหนะออกไปตกป ตกปลา และเรอ “ปะโหลง” ใชพายตามลาคลอง และบรรทกเรอหวโทงออกไปวางอวนปลาจารเมด (บาหวายดา)

สวนบานเรอนของชาวมสลมดงเดม เปนเรอนยกพนสง มบนไดขนลงทงหนาบานและหลงบาน โครงสรางบานทาดวยไมกลม หลงคามงจาก ฝาไมไผขดแตะ เมอเขามาตงถนฐานบน เกาะลนตา ชาวมสลมจะเลอกเนอทกวาง ๆ ตงบานเรอนหาง ๆ ปลกตนไผ ตนหวาย เปนเขตแดน

เพราะตองการพนททาการเกษตร ปจจบนเปลยนไปสรางบานชนเดยวตดพน กอดวยอฐบลอก หลงคามงสงกะสหรอกระเบอง

การแสดงพนบานในกลมชาวมสลมสวนใหญจะเขามาพรอมกบนกเดนทางชาวมสลม เชน รองแงงศลปะการแสดงทผสมผสานระหวางวฒนธรรมตะวนตกและตะวนออก มบทเพลงทเชอมโยงมาจากเพลงปนตน เดมใชภาษามลาย เรยกวาขบแขก ตอมา ปรบเปลยนเนอเพลงเปนภาษาไทยเยกวา “เพลงตนหยง” มการรวมตวกนตงวง “รองแงงเกาะลนตา” และตระเวนรบงานในภาคใตหลายจงหวด และเคยไปแสดงหนาพระทนงทกรงเทพ 2 ครง นอกจากนนยงมการแสดง ลเกปา โนรากาบง และกาหยง (ซลต) ปจจบนการแสดงพนบานดงกลาว หมดความนยมไปแลว ประกอบกบความเขมแขงในหลกปฏบตทสมพนธกบความเชอในศาสนาอสลามของชาวมสลม ซงกอตวขนในระยะหลง สงผลตอการธารงอตลกษณดานการแสดงพนบาน เชน มการตความวา รองแงง ซงมการรองราทา

222

เพลงทแสดงออกในเชงเกยวพาราสของหนมสาว ขดกบหลกปฏบตของศาสนาอสลาม เนองจาก “การเตนราประกอบดนตรเปนสงตองหาม เมอนามารวมกบสงตองหาม กจะยงกลายเปนสงตองหาม สาหรบการเตนราทไมมดนตรประกอบ หรอประกอบกลองดฟ1 เพยงอยางเดยวเทานน กจากดใหทาไดเฉพาะในหมผหญงดวยกนและเดก ๆ เทานน ไมถอเปนสงเหมาะสมสาหรบผชาย” (อบ บลาล มสฏอฟา อล คานาด. 2541 : 83) อยางไรกตาม ในกลมมสลมทตองการอนรกษและสบทอดศลปะการแสดงพนบานมการตกลงรวมกนวา อนโลมใหเลนไดในลกษณะของการสาธตภายใตขอบเขตทเหมาะสม ปจจบนบนเกาะลนตามการฟนฟคณะรองแงงของชาวเลบานสงกาอ และชาวมสลมบานราหมาด เพอการอนรกษและเผยแพรวฒนธรรม ปญหาเรองการแสดงพนบานไมไดเกดขนเฉพาะในกลมชาวมสลมเกาะลนตาเทานน แตมการแสดงทศนะทหลากหลายแตกตางกนในสงคมมสลมทวไป ดงเชนงานเขยนของ นรยน สาแหละ (2540 : 95-119) เกยวกบสถานภาพของมะโยง การละเลนพนบานของชาวมสลมในสามจงหวดภาคใตและในประเทศมาเลเซยวา นกวชาการและนกวฒนธรรมของประเทศมาเลเซยตองจดสมมนาทางวชาการเพอหาขอพสจนวา มะโยงขดกบหลกคาสอนในศาสนาอสลามหรอไม สวนทางจงหวดชายแดนภาคใตของไทย ชาวบานไมกลาจดใหมการละเลนในหมบานเกรงจะถกครหาวา ไมสนใจขอหามทางศาสนา อยางไรกตาม แมจะมการยอมรบวาในพธกรรมการเลนมะโยงมสงทขดแยงกบหลกศาสนาอสลามหลายขนตอน เชน การใชคาถาทกลาวถง ผ วญญาณสงศกดสทธ ทเปนความเชอด งเดมผสมผสานกบความเชอในลทธฮนดทสบทอดมาจากบรรพบรษ แตเขามความเหนวาควรสนบสนนใหสบสานและอนรกษมะโยงไวในฐานะทเปนมรดกทางวฒนธรรมของทองถน เนองจากในศาสนาอสลามไมไดหามมนษยสรางวฒนธรรม เพราะวฒนธรรมและศาสนาเปนสองสงทเปนหนงเดยว แยกจากกนไมได มนษยตองการความสขสมบรณทงทางรางกายและจตใจ เพอยนยนความคดดงกลาว เขาไดนาแนวคดของ ซด ฆาซลบา (Gazalba. 1982 : 52-53; อางองจากนรยน สาแหละ. 2540 : 95-119) มาสนบสนนวา “ในการดารงชวตของอสลามอนดบแรก คอความสมพนธระหวางมนษยกบพระเจา นนคอการนบถอศาสนา และความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย นนคอวฒนธรรม ศาสนามงหาความสงบสขนรนดรในโลกหนา และวฒนธรรมสรางความสงบสขในการดารงชวตในโลกน และจะสงผลในโลกหนาดวย” นานาทศนะเกยวกบการ

1 ดนตรชนดเดยวทอนญาตใหเฉพาะผหญงและเดกชาวมสลม ใชตประกอบ การเตนรา รองเพลงทบรสทธ ไมเกยวกบความรกและการกระทาทผดศลธรรมได มการกาหนดขนาดเสนผาศนยกลางของหนากลองประมาณ 20-30 เซนตเมตร

223

แสดงพนบานของชาวมสลมดงกลาวเปนปจจยหนงทสงผลตอการธารงอตลกษณดงเดมของแตละพนทรวมทงเกาะลนตาดวย อตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวจน อตลกษณดานตานานความเชอ ชาวจนบนเกาะลนตานบถอศาสนาพทธนกายมหายาน ตานานทเลากนในกลมชาวจนเกาะลนตาเปนตานานความเชอทตดตวมาจากถนกาเนด และสมพนธกบทมาของประเพณตาง ๆ ในรอบป เชน ตานานขนมเขงกบประเพณวนตรษจน เลากนวา เมองจน ตกเปนเมองขนของพวกแมนจศตรทเขาไปรกราน ชาวบานอดอยากยากแคน จนไมอาจทนได ตางตองการอสรภาพ จงวางแผนรวบรวมไพลพล เพอปฏวตยดอานาจคน โดยใหอาสาสมครเปนสายลบเดนทางไป สงขาวขอกาลงจากตางเมองมาสมทบ และทาขนมเขงใหหาบไปกนประทงชวตระหวางทาง แลวแอบซอนหนงสอนดหมายไวใตขนมเขง ในวน 29-30 คา เดอน12 กอนถงวนนดหมาย นาขนมเขงมากนฉลองกน เผอวาอาจจะเปนอาหารมอสดทายหากพายแพกจะตองพากนตายทงหมด วนรงขนตรงกบวน 1 คา เดอน1 จงรวมพลงกนตอส จนกระทงไดชยชนะจงฉลองความสาเรจกนอก หลงจากนน ในวน 29-30 คา เดอน12-วน 1 คา เดอน 1 ของทก ๆ ป จะจดงานเลยงฉลองเพอราลกถงชยชนะ ถอเปนประเพณวนตรษจนหรอวนปใหมของจนทสบทอดมายงลกหลานชาวจนบนเกาะลนตา (วรรณด ออนหวาน. สมภาษณ : 18 พฤษภาคม 2551) ตานานขนมบะจางกบประเพณเดอน 5 มเรองเลากนวา ประมาณ ป พ.ศ. 268 ในรชสมยของกษตรยกกฉ มขนนางผหนงเปนขนนางตงฉนเปนทรกของชาวบานกระโดดน าตาย เพราะเสยใจทถกใสราย และกษตรยไมเชอคาเตอน แตกลบไลออกจากเมอง ทาใหบานเมองถกรกรานไมสามารถปองกนไวได เมอชาวบานรจงชวนกนคนหาศพแตไมพบ ระหวางนนไดโปรยขาวลงในน าเพอใหสตวในทะเลกนแทนศพ ตอมาในวนท 5 เดอน 5ของทกป จะนาขาวและกบหอใบไผโยนลงไปในน าเพอเซนไหวเชฟมาสเตอร (Chefmaster สบคนเมอ 27 มกราคม 2553 จาก : http//www. hilunch.com) ตานานเรองนสบทอดตดตวมาจากบานเมองเดมทพลดพรากมา แตเมอเวลาผานไปตานานดงกลาวเลอนรางไป มการสรางตานานใหมมาสวมแทนดงทเลากนวา ในอดตชาวจนเกาะลนตาคนหนง ฝนวามชาวจนเรอใบทตายระหวางการเดนทางและถกนาศพหอผาขาวโยนลงในไปทะเลเดนลยน าขนมาขออาหาร ตงแตนนเปนตนมา ในวน 5 คา เดอน 5 หรอวนฮอโฮยของทกปจะทาขนมบะจางและเผากระดาษเงนกระดาษทอง ทาบญสงไปให มการจดประทดเพอบอกกลาวดวย (สดา ไหวพรบ. สมภาษณ : 18 ตลาคม. 2551)

224

เรองราวเหลานแสดงใหเหนวา ชาวจนใชตานานเปนเครองมอสบทอดประเพณ แตเมอพลดพรากมาตงถนฐานบนเกาะลนตาเปนเวลานานตานานบางเรองเลอนลางไปจงพยายาม ผกเรองขนใหมใหเชอมโยงกบวถชวตของชาวจนเรอใบทเดนทางมาตดตอคาขายกบชาวเกาะลนตา ซงบางคนเจบปวยเสยชวตระหวางการเดนทางเพอนตองหอศพดวยผาขาวโยนทงทะเลไป ไมมโอกาสกลบบาน จงเชอกนวา วญญาณของญาตพนองเหลานอดอยากตองมาขอสวนบญจงทาขนมบะจาง และเผากระดาษเงนกระดาษทองสงไปให ตานานกระตายบนดวงจนทรกบประเพณไหวพระจนทร ตามตานานเลาวามนางฟาแปลงกายเปนขอทาน ระหวางทางพบสตวปาแบงอาหารใหกน แตกระตายไมมอาหาร จงกระโดดเขากองไฟเพอสละเนอของตวเองใหขอทาน ดวยความเหนใจในความเสยสละนางฟาจงใหกระตายไปอยบนดวงจนทร ตงแตนนเปนตนมา ชาวจนจงทาขนมตองฉวเปยะสาหรบไหวพระจนทร ถอกนวาวนนเปนวนมงคล หนมสาวจะอธษฐานใหพบเนอค และหากคใดตองการแตงงานในวนไหวพระจนทรแตงไดเลยไมตองดฤกษยาม (สชาดา อกฤษณ. สมภาษณ : 20 สงหาคม 2552) ตานานเรองนสะทอนใหเหนถงวถชวตของชาวจนทผกพนกบธรรมชาตแวดลอมและนาภาพกระตายบนดวงจนทรจากจนตนาการมาผกเปนตานานเพอเชอมโยงกบประเพณไหวพระจนทรวาเปนการตอบแทนความเสยสละของกระตาย แตหากมองลกไปกวาน นนาจะเปนการตอบแทนบญคณของพระจนทรทใหความสวางตอตนเองและมนษยชาตในยามคาคน พระจนทรในตานานชาวจน หมายถงพลงแหงเพศหญง ความงาม การกอเกด และความอดมสมบรณแหงพชพนธธญญาหาร ตานานชาวจนเปนมสลมหลงการตายกบประเพณงานศพ เปนเรองทเลาสบตอกนมาในกลมเครอญาตของชาวจนสายตระกลแซโกย บนเกาะลนตาทเปลยนมาใชนามสกลโกวทวฒนาและกจคา วาครงหนงในอดตบรรพบรษสายตระกลนเคยเดนเรอไปคาขายทางทะเลแลวถกพายพดพาไปถง เมองแมกกะฮ สถานทศกดสทธของชาวมสลม ผคนในเรอลมตายดวยโรคระบาดเปนจานวนมาก สมาชกทเหลอ จงอธษฐานวาหากรอดชวตกลบไปไดอยางปลอดภย ขอสญญากบ อลเลาะฮวาวนใดลกหลานตายไปจะเขาแขก หรอเปนอสลาม ตงแตนนเปนตนมา ลกหลานทเปนผชายและลกสะใภ ของสายตระกลน จงตองสบทอดประเพณดงกลาว (จรยา อนเตง. สมภาษณ : 18 เมษายน 2551) ตานานเสอสมง เปนตานานเกยวกบชาวจนหลงจากทเขามาตงถนในทองถนบนเกาะลนตาแลว และสมพนธกบระบบนเวศทอดมดวยปาเขาและสตวปา ดงทชาวบานเลากนวา โปหลวน แมเฒาชาวจนตลาดศรรายา มคาถาสะกดเสอ สาหรบปองกนไมใหเสอมากนฝงควาย ตอนเดก ๆ เคยเหนโปหลวนถอไมเรยวกานมะพราวอนหนง เดนเขาไปในปาบานนา เรยกเสอใหพวกเดก ๆ ด เสอจะปฏบตตาม เรยกใหมากมา ไลใหไปกไป เมอแกตวลงโปหลวนเดนหลงงม ผมยาว

225

เลบยาว วนหนงโปหลวนเดนไปบอนาชายปา แลวหายตวไป หลงจากนน มคนไปพบกลายรางเปนเสอสมงไปแลว ตอมา มผชายคนหนง เขาไปถางปาแลวหายไปหลายวน เพอนบานตามไปคนหาพบขเสอสมงตดอยกบเศษเสอผาและกองกระดกของผชายคนนน (สรย อทยรตน. สมภาษณ : 22 พฤษภาคม 2550) อตลกษณดานขนบธรรมเนยมประเพณ คานยมของชาวจนทบงบอกถงการใหความสาคญในเรองของความกตญญตอบรรพบรษและผทมพระคณ นอกจากจะปรากฏในนทาน ตานาน และคาสอน ฯลฯ ซงสบทอดมายงลกหลานชาวจนบนเกาะลนตาแลว ยงพบวาในรอบป จะมพธกรรมเซนไหวบรรพบรษเกอบทกเดอน ประเพณในรอบปของชาวจน ประเพณในรอบปอาศยการนบเดอนตามปฏทนจนเปนหลก คอเดอน 1 (เดอน 3 ของไทย) เดอน 2 เดอน 3 เดอน 4 เดอน 5 เดอน 6 เดอน 7 เดอน 8 เดอน 9 เดอน 10 เดอน 11 และ เดอน 12 (เดอนยของไทย) การนบวนในรอบเดอนของจนจะไมมขางขนขางแรม แตจะนบเปน 1 คา-30 คา รวมเดอนละ 30 วน ประเพณของชาวจน จะเรมตงแต เดอน 1 เดอน 2 เดอน 5 เดอน 6 เดอน 7 เดอน 8 เดอน 9 เดอน 12 เดอน ดงตอไปน ประเพณวนตรษจน เปนวนสงทายปเกา ตอนรบปใหมของชาวจน (เดอน 3 ของไทย) กาหนดขน เพอราลกถงการฉลองชยชนะทสามารถปฏวตยดอานาจคนจากแมนจได ตามตานานจนทกลาวไวขางตน มกาหนดการเลยงฉลอง 5 วน คอ วนจบยโฮย ตรงกบวน 29 คา (วนกอนสนเดอน12) วนซาจบ ตรงกบวน 30 คา (วนสนเดอน 12 หรอวนสนป) เปนวนไหวตรษจน และวนเชอด (วนขน ปใหม) ตรงกบวน 1 คา เดอน 1 วนเชย ตรงกบวน 2 คา เดอน 1 วนเชซา ตรงกบ วน 3 คา เดอน 1 กอนถงวนตรษจน ชาวจนจะทาความสะอาดปดกวาดบาน เตรยมเสอผาชดใหมสาหรบสมาชกในบานทกคน และเตรยมเงนบรรจซองสแดง หรอองเปา (แตะเอย) หลงจากนนจดเตรยมเครองเซนไหว หม เหด เปด ไก ผลไม เหลา และน าชา ทขาดไมไดคอ ขนมเขง ขนมเทยน สาหรบไหวรปเคารพ หรอปายชอบรรพบรษในชวงเชา สวนชวงบายจะตงโตะอาหารหลงบานสาหรบเซนไหวดวงวญญาณสมภเวส ทเรรอนไมมญาต หลงจากเสรจสนพธไหวทงภาคเชาและบาย จะมพธเผากระดาษเงนกระดาษทอง เพอสงใหผตายไปใช ตามความเชอทวาผตายจะใหโชคลาภ หรอสงเงนกลบคนมาใหลกหลานใชบาง ตอจากนนจะจดประทด และแจกองเปา เดก ๆ ผสงอาย และผทมาชวยทางาน สวนในวนเชอด เชย และเชซา ซงเปนวนเทยว ทกคนจะแตงตวสวย ๆ ออกเทยวนอกบาน หามทางาน ตองปดบาน ปดรานคา ทง 3 วน หามพดจาไมสภาพ หรอดดาลกหลาน (สดา ไหวพรบ. สมภาษณ : 18 ตลาคม. 2551) ในชวงเทศกาลตรษจน จงโอกาสทชาวจนไดหยดพกผอน และสนกสนานกบเพอนฝงญาตพนอง หลงจากเหนดเหนอยกบการทางานมาทงป ปจจบน ประเพณนยงคงสบทอด

226

ในกลมชาวจนเกาะลนตา แมจะไมเขมขนเหมอนในอดต สวนลกหลานชาวจนทไปอาศยในเมองใหญ ๆ หากไมมเวลา หรอไมพรอมทจะปฏบตตามประเพณ จะตดทอนพธกรรมดวยการซออาหารมาเซนไหวบรรพบรษทบาน หรอไปทาบญทวดบาง เลกปฏบตไปบาง ประเพณวนเชงเบง (เชงเมง) ตรงกบเดอน 2 ของจน (เดอน 4 ของไทย) เปนวนราลกถงบรรพบรษและกลบมาเยยมบานเกด เปนโอกาสทญาตพนองไดมาพบปะสงสรรคกนกอนถงวนเชงเบง ลกหลานจะไปทาความสะอาดตกแตงหลมฝงศพ เมอถงวนประกอบพธ บางบานจะวางอาหารเซนไหวบรรพบรษทบานกอน แลวนากระดาษเงนกระดาษทองไปวางบนหลมฝงศพ และวางขาวเหนยวกวน ไกตม ผลไม และน าชา หนาปายชอ จดธปเทยนไหวบอกกลาวบรรพบรษ หลงจากนนเผากระดาษทอง ลกหลานรบประทานอาหารรวมกน ประเพณนปจจบนยงปฏบตกนอย แตลกหลานคนไหนทางานตางถนไกล ๆ กไมไดมารวม (อาวรณ เสรรกษ. สมภาษณ : 11 มถนายน 2550) ประเพณวนฮอโฮย ตรงกบ วน 5 คา เดอน 5 ของจน เปนวนทาพธเซนไหววญญาณชาวเรอทเสยชวตในทะเล ดวยขนมบะจาง เผากระดาษทอง และจดประทด บางครอบครวทสมาชกแยกยายไปทางานทอนเมอกลบมารวมพธ จะถอโอกาสสงสรรคกนโดยนาขาวปลาอาหารไปกนรวมกน (วรรณด ออนหวาน. สมภาษณ : 18 พฤษภาคม 2551) ประเพณนสบเนองจากตานานทตดตว มาจากบานเกดในอดต เชนเดยวกบประเพณอน ๆ แตตานานในพธกรรมนเลอนรางไป จงสรางตานานใหมใหสมพนธกบวถชวตของชาวจนเรอใบในอดต ทเดนทางมาทามาหากนบรเวณ เกาะลนตา ซงหากเสยชวตระหวางทางจะทงศพในทะเล เชอวา วญญาณของญาตพนองเหลานจะมาขอสวนบญจงปฏบตสบเนองมาในวน 5 คา เดอน 5 ของทกป ประเพณน แมจดมงหมายเดมเปลยนไป แตชาวจนบนเกาะลนตายงถอปฏบตอย ประเพณวนปวหนอ หรอ ลกโฮยปว ประเพณทาบญครงปของชาวจนโดยนบจากวนตรษจนไป 6 เดอน ตรงกบวน 15 คา เดอน 6 ของจน เปนพธเซนไหวรปเคารพ หรอปายชอบรรพบรษ เพอขอบคณทคมครองใหลกหลานอยเยนเปนสขมาตลอด 6 เดอน ขนมทใช ในพธกรรม คอขนมอ หรอบวลอยน าขงเพยงอยางเดยว ขนมอ มลกษณะกลม ไมมมม ไมมเหลยม ไมวนไมแหวง เปนสญลกษณ ทเชอวาจะสงผลใหลกหลานมชวตราบรนไมมอปสรรคขดขวาง พธกรรมนหากในชวง 6 เดอนทผานมา มสมาชกในบานเสยชวตจะไมทา (อาวรณ เสรรกษ. สมภาษณ : 11 มถนายน 2550) ประเพณวนชดโฮยปว ประเพณกลางเดอนเจด ตรงกบวน 15 คา เดอน 7 ของจน ขนมทใชในพธกรรม คอ กจาง (คลายบะจางแตเปนขาวเหนยวเหลองไมมไส) สวนอาหารคาวหวานและผลไม คลายวนตรษจน แตไมมขนมเขง มพธเซนไหวปายชอบรรพบรษ และวญญาณ

227

สมภเวสทเรรอนไมมญาตเชนเดยวกบวนตรษจน มการเผากระดาษเงนกระดาษทอง แตไมมวนเทยวและไมแจกองเปา (วรรณด ออนหวาน. สมภาษณ : 18 พฤษภาคม 2551) ประเพณวนแปะโฮยตองฉว (วนไหวพระจนทร) ตรงกบคนวน 15 คา เดอน 8 ของจน ซงเปนคนพระจนทรเตมดวง ประเพณนสมพนธกบตานานกระตายในดวงจนทร มการทาซมดอกไมรบแสงจนทร ขนมเซนไหว ในวนน คอขนมเปยะ หรอตองฉวเปยะ มการพบกระดาษทองไวเผาในคนไหวดวย วนไหวพระจนทรถอเปนวนด วนมงคล หากจะมการแตงงาน จะแตงในวนนไดเลยไมตองดฤกษยามอกแลว (สดา ไหวพรบ. สมภาษณ : 18 ตลาคม. 2551) ประเพณวนเกาโฮยจบหลก ประเพณเดอนเกา ตรงกบวน 16 คา เดอน 9 ของจน เปนงานประเพณ เนองในวนเกดพระสามตองออง ประจาศาลเจาจนเกาะลนตา ซงตงอยในตลาดศรรายา มการถอศลกนเจ หรอ “กนผก” กอนวนเกด 3 วน เพอทาบญทากศลใหกบ พระสามตองอองและตวเอง ดวยการงดกนเนอสตว เพอชวยตอชวตของสตวใหยนยาว ประเพณตงเจะอ เปนประเพณไหวขนมอ หรอขนมบวลอยน าขง ครงท 2 ตรงกบเดอน 11 ไมระบวนแนนอนจะตองดตามปฏทนจนของแตละป นอกจากนน ยงมประเพณอน ๆ ทปฏบตกนในครอบครว เชน ประเพณโจก จดขน เพอราลกถงญาตพนองทตายไป และทาบญใหผตายเพอแสดงความกตญญ โดยเชอวาผตายจะบนดาลใหลกหลานอยเยนเปนสข มงมเงนทอง (อาวรณ เสรรกษ. สมภาษณ : 11 มถนายน 2550) ประเพณไหวพระตามโอกาส ในศาสนาพทธลทธมหายาน มประเพณไหวพระจนบนหงพระในบาน ไหวพระภมเจาท และศาลเจา สวนใหญนยมใชเครองเซน ทเปนมงคล เชน “อองไล” หรอสบปะรดทงลกรวมสวนหวดวย เปนสญลกษณของความสมบรณมโชคลาภมหมตามากมาย คอยชวยดแล ปกปองลกหลาน “ฮวดโกย” หรอขนมถวยฟ เปนสญลกษณของโชคลาภ ทรพยสมบตและวถชวตทเฟองฟและ “ฮาม” หรอหอยแครง เปนสญลกษณของชวตทเจรญเตบโตอยางราบรน เปนตน ประเพณเกยวกบชวตของชาวจน ประเพณการเกด ในอดตเกาะลนตาไมมโรงพยาบาล ผหญงชาวจนทตองการทาคลอดจะตองอาศยหมอตาแย ชาวเลทเรยกวา โตะบดด ซงสวนใหญจะเปนภรรยาของโตะหมอ ผนาชาวเล หรอหมอตาแยชาวมสลมท เรยกวา โตะบดน เชน โตะนย โตะเดย และโตะเซยะ จากคลองนน พธกรรมบางอยางจงเปนไปตามทหมอตาแยชาวเล หรอชาวมสลมสอนใหปฏบต หากตองการใหหมอตาแยคนใดทาคลอดใหตองตดตอฝากทองตงแตทองได 5-7 เดอน หมอตาแยจะมาดแล นวดตวและคดทองใหเพอใหคลอดงาย จนกระทงเมอทาคลอดแลวจะดแลแมและเดก

228

ในชวงอยไฟ โดยแมเดกจะตองนอนบนแคร หมอตาแยจะคอยสมไฟไวขางแครเพอใหรางกายอบอน และคอยเปลยนกอนเสาทเผาไฟใหรอนหอผาเพอใชประคบทอง ชาวจนนยมใหผเปนแมกนอาหารรอน เพอใหรางกายอบอนและมน านมไหลมาก เชนไกผดขงน ากบมนงาและพรกไทย หรอแกงจดรอน ๆ ใสขงและพรกไทยมาก ๆ เปนตน ตอมา ฝากทองกบหมอทสขศาลาหรออนามยตาบล ปจจบนชาวจนนยมไปฝากทองและทาคลอดในโรงพยาบาลจงหวดกระบ หรอจงหวดตรง ประเพณการบวชพระ ชาวจนบนเกาะลนตานบถอศาสนาพทธลทธมหายานมศาลเจาประจาชมชน มหงพระแบบจน และมพระภมเจาท (ตจ) ขณะเดยวกนกไปรวมทาบญตกบาตรทวดเกาะลนตา ซงเปนพทธหนยานรวมกบชาวไทยพทธและใหลกผชายอปสมบทตามประเพณไทย ในอดตวดเกาะลนตาไมมพระอปชฌาย พอแมจะพาลกไปบวชทนาวง จงหวดตรง หรอนครศรธรรมราช ปจจบนทวดเกาะลนตามการบวชพระ และบวชอบาสกาดวย ประเพณแตงงาน การแตงงานของชาวจนเกาะลนตา มท งทคบหากนเองและ มผใหญหรอแมสอเลอกคให ในวนแตงงาน เจาบาวจะนาขบวนขนหมากมาทบานเจาสาว กอนเขาประตบาน ญาต ๆ จะกนประตดวยเขมขดเงน และเขมขดทอง เรยกวา “ ประตเงน ประตทอง” เจาบาวตองแจกองเปาเปนคาผานประต เพอเขาไปรบเจาสาวไปทาพธหมนและแตงงาน ทบานเจาบาวมพธยกน าชาให พอแม ญาตผใหญทงสองฝายดม เพออวยพรใหคบาวสาว และมอบของขวญ หรอองเปา “รบไหว” ครอบครวชาวจนเปนครอบครวขยาย เมอแตงงานแลวผหญงจะตองเขาไปอยในครอบครวของผชาย และใชนามสกล หรอแซของผชายโดยเฉพาะภรรยาของลกชายคนโตจะตองปรนนบตสามและพอแม ญาตพนองของสามทอาศยในบานท งหมด ปจจบนประเพณแตงงานยงมการกนประตเงน ประตทอง และยกน าชา แตมการรบประเพณของชาวไทยไปผสมผสานดวย เชนประเพณรดนาสงข การแจกของชารวย เปนตน ประเพณการรกษาพยาบาล จากการทสงคมจนเปนสงคมเกษตรกรรม มวถชวตอยกบธรรมชาตทมลกษณะตรงกนขาม มความสวางของพระอาทตยยามกลางวนคกบความมดของกลางคน มฟาสงคกบแผนดนตา มอากาศรอนจดในฤดรอน คกบความหนาวเยนของหมะในฤดหนาว มผหญงทออนโยนคกบผชายทแขงกราว ฯลฯ จงยดมนและใหคณคาตอสภาวะสมดล ทไมมากหรอนอยเกนไป อตลกษณทยนยนถงความเชอเรองน คอ เครองหมาย หยน-หยาง ความเชอเรองคตรงขามนใกลเคยงกบทฤษฎคตรงขามของ เลว เสตราส (Levi-Struss. : 1963,1969 อางจากอาภรณ อกฤษณ. 2532 : 171,197) ซงปรากฏในพธกรรมลอยเรอของชาวเลเกาะลนตาดวย ในกลมชาวจนบนเกาะลนตา แมจะละทงถนกาเนดเดมมาอยตางถน แตได สบทอดและนาวฒนธรรมทางความคดและความเชอเรองหยน-หยาง ตดตวมาเปนหลกปฏบต ในชวตประจาวนดวย ดงเชน ในเรองของอาหารจะแยกประเภทเปนของรอน-ของเยน คนทม

229

รางกายปกตจะกนอาหารทมความรอนและเยนสมดลกน แตในรางกายของผทไมปกตจะดวา ขาดดานใด กจะเตมเตมในดานนน เชน ผหญงคลอดลก เสยเลอดมาก ตองใหอาหารประเภทรอนเพอใหรางกายอบอน จงใชเครองปรงประเภท ขง และพรกไทย เครองยาจน ฯลฯ หรอหาก ไมสบายจะรกษาดวยการตมยาหมอ ซงมสวนผสมของสมนไพรจน ตามอาการ หรอบารงรางกายดวยรงนกนางแอน ซปไกตมยาจน และดมชาจนเพอลางไขมน ทงนเนองจากในกลมชาวจนไมมหมอตาแย ตองอาศยหมอตาแยชาวมสลมและชาวเลทาคลอดให จงมการอยไฟโดยการใชกอนเสาตามแบบของหมอตาแยชาวมสลมและชาวเล ผสมกบการบารงรางกายดวยอาหารตามแบบของชาวจน ปจจบนจะรกษาโรคหรอทาคลอดกบแพทยแผนปจจบน แตยงใชหลก หยน-หยาง กบอาหารการกนของผปวยและแมลกออน ประเพณงานศพ เมอสมาชกในครอบครวชาวจนบนเกาะลนตาเสยชวต จะบรรจศพในโลงหวหม ตงศพไวบาเพญกศลทบาน ครอบครวทมฐานะดอาจจะไวศพ 10-15 คน หรอมากกวานนเพอรอใหลกหลานทไปอยตางถนกลบมารวมพธ หรอรอฤกษยาม ระหวางตงศพทบานทกคนจะนมนตพระจากวดพทธไปสวดพระอภธรรมยกเวนคนวนพระจะปดศพเชนเดยวกบชาวไทย แตพธศพของชาวจนมพธสวดกงเตก เพอสงบานจาลอง เสอผา ขาวของเครองใช ไปใหผตายตามความเชอทวาผตายจะไดนาไปใชในภพหนาดวย ในระหวางไวศพทบานลกหลานตองสวมผาดบ สขาว หามตดผมและโกนหนวดเครา ผหญงหามทาแปงแตงตว หามสองกระจก กระจกทกบานจะตองใชแปงทาปดทบ แตละวนจะตองทาอาหารถวายพระและเลยงแขกทมารวมงาน และเชญผทมความรเรองฮวงจยไปดตาแหนงทศทาง และขดหลมเตรยมไวสาหรบพธฝงศพ เมอถงวนกาหนดปลงศพ จะตองยกโลงออกมาวางหนาบาน ตงโตะเครองเซน เปนอาหารคาวหวาน ผลไม หวหม ลกหลานญาตพนองใกลชดจะตองแตงชดผาดบ พธกรรมวนสดทายกอนแหศพไปฝงผหญงคลมหวดวยผาสขาว ผชายคาดผาเฉยงตางส ตามสถานภาพทมตอผตาย แลวมผรคอยกากบใหทาพธเซนไหวศพ ตามลาดบชนของญาตทมตอผตาย แตจะใหความสาคญกบลกชายคนโตกอน และเมอขบวนแหศพเรมขนลกชายคนโตจะเปนผถอกระถางธป หลงจากเสรจพธ ลกหลานจะตองไว ทกข 1 ป ทาบญครบ 100 วน และครบวนตายทก ๆ ป ปจจบนสวนใหญยงคงปฏบตตามประเพณจนแต ลดขนตอนลงบาง และหากลกหลาน ทไปทางานตางถน ไมสะดวกในการไวทกข จะตองออกทกขในวนฝงโดยถอดดายสแดงทเยบตดกบผาคลมหวของผหญง หรอ ผาคาดเฉยงของผชาย โยนลงไปในหลม ขณะกาลงขดดนฝงกลบ ทนาสนใจ คอประเพณการตายของสายตระกลแซโกย (กจคาและโกวทวฒนา) ซงมพธกรรมความเชอทผสมผสานระหวางศาสนาพทธกบศาสนาอสลามสบเนองจากตานาน ชาวจนเปนมสลมหลงการตายตามสญญาทใหไวกบอลเลาะฮลกหลานทเปนผชายและสะใภใน

230

สายตระกลน จงตองสบทอดประเพณดงกลาวมาตงแตอยในประเทศจนจนกระทงอพยพมาอยทเกาะลนตา แตมสะใภในตระกลนคนหนง ซงเสยชวตเมออาย 96 ป ไดขอลาออกจากความเปนมสลมไวลวงหนากอนทจะเสยชวตเนองจากเกรงวาจะไมไดกนเนอสกร ทกวนนเครองเซนไหวในพธศพ และอาหารเลยงแขกทมารวมงานยงคงใชแพะแทนหมและเปนอาหารอสลามทงหมด มการเชญผนาทางศาสนาของมสลมมาทาพธกรรมทางศาสนาอสลาม หลงจากเสรจพธฝงศพแลวในชวงทไวทกขลกหลานกจะตองงดอาหารทปรงดวยหมจนกวาจะออกทกข แตใครไมสะดวกจะไวทกขกขอออกทกขในวนฝง ปจจบนโตะอหมามทสนทสนมกนหรอเปนญาตกนมาชวยทาพธทางมสลมให แตในอนาคตอาจจะมปญหาเรองการเชญโตะอหมามมาประกอบพธกรรม เพราะหลกปฏบตของชาวมสลมเขมงวดกบการทาบญรวมกบศาสนาอน ในภาพรวมประเพณความเชอของชาวจนจะสบเนองจากตานานความเชอของบรรพบรษทจดจามาจากบานเมองเดมทพลดพรากมา แตดวยระยะเวลานาน ประกอบกบลกหลานทเกดในเมองไทยไมคอยใหความสาคญกบทมาของประเพณ ตานานเรองเลา จงเลอนรางขาดหายไปบาง ปจจบนบางประเพณมการสรางตานานใหมขนมารองรบ บางประเพณคงถอปฏบตตามบรรพบรษเทาทจดจาไดเพอไมใหขาดหาย แมจะไมสามารถบอกเลาถงทมาไดและไมเขมงวดเหมอนในอดต อตลกษณดานภาษา ชาวจนทเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตามจนไหหลาบาง แตสวนใหญจะเปนจนฮกเกยน ชาวจนทอพยพเขามาในรนแรก ๆ พดภาษาจนกบลกหลาน กลมทเปนพอคาหรอใชแรงงานชาวเลกบมสลม จะฝกพดภาษาชาวเล และภาษามลาย เมอจาเปนตองตดตอราชการและลก ๆเขาโรงเรยน จงฝกพดภาษาไทย ลก ๆ ทเกดบนเกาะลนตา จะพดภาษาจนกบพอแม ญาตพนอง และฝกพดภาษาไทยกบเพอนบาน และครในโรงเรยน รนหลานฟงภาษาจนไดแตพดภาษาไทยเปนหลก สวนคาเรยกญาตชาวจนฮกเกยน จะใชใกลเคยงกบชาวจนฮกเกยนในปนง เชน ปา หรอปา (พอ) มะ (แม) เจก (อา หรอนาผชาย) จ (พสาว) โก (พชาย) โส (พสะใภ) แป ะ(ลง) กง (ปหรอตา) อามา หรอ เหลาม า (ยา หรอยาย) จอ (ทวด) ฯลฯ แตมบางครอบครวเรยกพอวา เจก เรยกแมวา จม ในกลมชาวจน มการหยบยมคาศพทของเพอนบานตางกลมมาใชปะปนในชวตประจาวนบาง เชนคาวา ตมา ในภาษามลายและชาวเล หมายถง ถงน า หรอภาชนะทใช ตกน า ชาวจน เรยกวา เปะหมา (เปะ ภาษาจน+ ตมา) คาวา ปราฮ ภาษาชาวเล แปลวา เรอ ชาวจนนามาผสมกบภาษาไทย เรยกวา เรอฮ หรอเรอเหลา (ปราฮ ปเลา) สวนคานาหนาชอสถานทตามสภาพภมศาสตร และชอสถานท ในหมเกาะลนตา และเกาะใกลเคยง สวนใหญเปนภาษาชาวเล และภาษามลาย ซงมาจาก

231

ตระกลภาษาเดยวกน เชน ปเลา หรอ เหลา (เกาะ) โละ หรอตะโละ (อาว) ตกน (โขดหน) ตามดวยชอสถานท เชน เหลาบบ (เกาะบบ) ภาษาชาวเล บบ หมายถง ไซดกปลา เหลาตอปอ (เกาะปอ) ตอปอ ภาษาชาวเล หมายถง เชอกททาจาก ตนปอ โละใหญ (ตะโละใหญ ) ตะโละ ภาษาชาวเลหมายถง อาว ผสมกบคาวา ใหญ ในภาษาไทย ตกนแหง ชอเรยกโขดหนหนาเกาะลนตา ซงในชวงนาลง นาจะแหงจนเหนโขดหนตงบนพนทราย ชออาวรอบเกาะพพ ซงเปนทพานกของชาวเลมากอน กมชอเปนภาษาชาวเล เชนโละบารา โละมาหยา โละดาลม โละสะมะ ฯลฯ ราหมาด เปนภาษามลาย แปลวา งหรอหนอน รานคาของชาวจนในตลาดศรรายาจะใชชอภาษาจน เขยนดวยตวอกษรภาษาจน มคาอานเปนภาษาไทย ปจจบนเดกบนเกาะลนตาทมเชอสายจนและพอ แม ปยาตา ยาย เกดในเมองไทย กลายเปนเดกไทยเชอสายจนใชคาเรยกญาตภาษาจน มชอเลนเปนภาษาจนบาง ภาษาไทยบาง ภาษาองกฤษบาง แตชอและนามสกลจรง เปนภาษาไทย สอสารดวยภาษาไทย ปกษใต และไทยกลาง มคาศพทภาษามลายและชาวเลปะปนอยบาง อตลกษณดานการแตงกาย ชาวจนบนเกาะลนตา ยคแรก ๆ จะแตงกายแบบจนแท จากภาพถายเกา ๆ ผชายชาวจนนงกางเกงขากวาง เอวกวาง เรยกกนวากางเกงจน (ปจจบนเรยกกางเกงเล หรอกางเกงตงเก) นงปายแบบผาโสรงหรอรดดวยเขมขด เสอสเดยวกบกางเกง ยาวเลยสะโพกปายขางตดกระดมปอหลว (กระดมจน) หรอ ผชายบางคนไวผมเปยยาวแบบแมนจ ชดลาลองของผชายจะเปนกางเกงแพร เสอยดคอกลมสขาว หรอเสอคอตง ผาหนาตดกระดมปอหลว สวนผหญงจนสงอายทเดนทางตดตามสามมาจากเมองจนในภายหลง จะนงกางเกงแพร สดา เสอคอตงสดา หรอลายดอกปายขางตดกระดมปอหลว มปนปกผม สวมกาไลหยก บางคนมดเทาใหเลกเปนรปดอกบวตมทเรยกกนวา “ปกขา” หรอ คนไทยเรยกว า “ตนตก” และสวมรองเทาคเลกททาขนเปนพเศษ ตามธรรมเนยมประเพณของผหญงจนในยคสมยนน

ตอมาเปลยนไปรบวฒนธรรมการแตงกายของกลมลกครงชาวจนฮกเกยนทแตงงานกบชาวมลายทองถนบนเกาะปนง ทเรยกวา “ยาหยา” (คาเดมใชเรยกลกครงผหญงชาวจนปนงทแตงงานกบชาวมลาย) ซงดดแปลงมาจากชดของชาวมลายทแพรกระจายเขามาในกลมชาวจนฮกเกยนบนเกาะภเกต พงงา ตะกวปา กระบ และเกาะลนตา เปนเสอทตดเยบดวยผาลกไม เขารป ผาดานหนา แขนยาว ปกลายฉลทคอ แขน และชายเสอ ดานหลงของชายเสอยาวระดบตะโพกบน ดานหนาแหลมยาว ตดกระดมทองหรอกระดมเงน ดานหลงกระดมมสรอยรอยเชอมตอกนทกเมดเพอยดกระดมกบตวเสอ หรอตดเขมกลดทเรยกวา “โกสาง” มเสอยกทรงเตมตวตดเยบดวยผาทมสกลมกลนกบเสอตวนอกสวมไวดานใน และสวมผาปาเตะเนอดจากปนงหรออนโดนเซยรดดวยเขมขดทองหรอนาคใชสวมในงานพธตาง ๆ สวนวยรนหากมงานพธจะสวมชดตดกน ชดเสอและกระโปรงสนตาม

232

สมยนยม เชนเดยวกบขาราชการผหญง หรอภรรยาขาราชการชาวไทย นยมสวมใสกน สวนผชายจะแตงกายดวยเสอผาแบบสากล สาหรบชดลาลองทสวมใสในชวตประจาวนของผหญง เปนเสอทตดเยบดวยผาลกไม ผาปานปกฉล หรอผาธรรมดา ทมสสนกลมกลนกบผาปาเตะ ผชายนงกางเกงแพรเสอคอกลมสขาว แตหากทางานภายในบาน ผหญงนงผาปาเตะกระโจมอก ผชายจะนงผาขาวมา ในชวงสงครามโลกครงท 2 ผชายชาวจนจะใชผา “ไทเสง” ซงนาเขามาจากปนง เปนกางเกงขาสน หรอกางเกงจน และเสอ“กยเฮง”ใชเชอกผกแทนกระดมเสอ คลายเสอมอฮอมของภาคเหนอชดผา “ไทเสง” น เปนชดสาหรบจบกง หรอคนงานเตาถาน ซงชาวมสลมและชาวเลกสวมใสดวย” ชดแตงงานของชาวจนเกาะลนตา ผหญงแตงชดตดกนสขาวยาวลากดน มผาคลมหว และชอดอกไมไหวประดบบนผม และสวมถงมอขาว ถอชอดอกไม สวมรองเทาปกดน สวนเจาบาวใสสทสากล ตดดอกไมทหนาอกเสอ มเพอนเจาบาวสวมสทและกลดดอกไมทหนาอกเชนกนแตชอเลกกวา เพอนเจาสาวเปนเดกผหญง 2 คน คอยจบชายกระโปรง และเดนเปนเพอนเจาสาว เดกทารกชาวจนจะคาดผา “ออตอ” หรอเอยมสามเหลยม สาหรบปดหนาอก หนาทอง และสะดอ ตดเยบดวยผา 2 ชน ชนนอกเยบตอกนดวยเศษผา และรองดวยผานม ๆ อกชน ดานบนของสามเหลยมตดยอดแหลมออกใหมความกวางประมาณ 2-3 นว เยบสายทง 2 มม สาหรบผกรอบคอ และทฐานสามเหลยมเยบสายอก 2 มม สาหรบ พนรอบตวบรเวณใตสะดอ ปองกนไมใหเดกปวดทองหรอทองอด ปกตเดกผชายจะคาด “ออตอ” ผนเดยว เปลอยทอนลาง สวนเดกผหญงจะแขวนตะปงปดอวยวะเพศ หากอากาศหนาวและชนจะสวมเสอทบอกชนหนง เพอใหรางกายอบอนปองกนไมใหเปนหวดหรอปอดบวม นอกจากนนชาวจนยงมชดทใชในพธศพ แตกตางกนตามลาดบความใกลชดของผเปนญาต หากพอหรอแมเสยชวต ลกชาย ลกสะใภ ลกสาว และหลาน จะตองสวมชดผาดบทเรยกวา “ตวแปะสา” และสวมเสอ “หมวสา” หรอผากระสอบทบอกชน ลกเขย หลานเขย และญาตทหางออกไปแตงชดดา ญาตทมอายมากกวาผตายจะสวมเสอผาสเขยว หรอน าเงน แทนชดดา สวนชดสาหรบไวทกขลกหลานจะตองสวมเสอผาดบ 6 เดอน “ผลดดา” หรอสวมผาถงดา เสอขาว อก 6 เดอน รวมเปน 1 ป จง “ผลดเขยว” อกระยะหนง กอนจะออกทกข หรอ “ผลดแดง” ปจจบนผหญงจนสงอายจะยงคงนงผาปาเตะ แตเสอลกไมดดแปลงเปนเสอแขนสน เขารป ชายเสอดานหนาและหลงยาวเสมอกน ความยาวระดบสะโพกบน สวนผชายแตงตวแบบสากลทวไป ขณะทลกหลานชาวจนเชอสายไทยเปลยนไปแตงกายแบบสากลหมดแลว ยกเวนการ แตงกายในพธศพ ทยงคงอตลกษณของความเปนจนอยจนถงปจจบน

233

อตลกษณดานอาหาร ชาวจนจะนยมรบประทานอาหารประเภท หม เหด เปด ไก เปนหลก ในอดตจงเลยงหมไวประกอบอาหารในพธกรรม หรองานฉลอง เชนงานแตงงาน หรอใชในงานศพ บานรมน าจะเลยงไวใตถนบานในระดบทน าทะเลขนสงสดจะชะลางคอกหมได สวนบานตรงกนขามทหนหนาออกทะเล มพนทหลงบานจะทาคอกไวหลงบาน อาหารของชาวจนบนเกาะลนตา ทเปนทรจกไดแก หมพะโล ขาหมตมยาจน หมคอง ตมจบฉาย ตมผกกาดดอง บะหมผด ฯลฯ นอกจากนนกเปนอาหารทะเล เชน ปลาเคม ปลายาง ปลาเตาเจยว ปลาราดน าสม (ลาซย) ปลาทอด ปลาหรอกงตมสม กงทอด หอยแครงลวก แกงจดหอยเปาฮอ บะชอ (หมสบ) ฯลฯ อาหารสาหรบแมทเพงคลอดเปนประเภททปรงดวยพรกไทยและขงมาก ๆ เพอใหรางกายอบอน และน านมแมออกมาก เชน แกงเลยง แกงจด ไกผดขง หมผดขง ฯลฯ อาหารในงานศพ หรองานเลยงของชาวจนบนเกาะลนตาทเชญเพอนบานชาวมสลม ชาวเล และชาวไทยพทธมารวมดวยจะไมมอาหารประเภทหม หรอมการตงครวมสลมแยกไวอกทหนง ปจจบนรบอาหารไทยเขาไปปะปนบาง เชน แกงสม แกงไตปลา ตมยาทะเล ผดสะตอ นาพรก แตสวนใหญยงคงเปนอาหารจน อตลกษณดานยานพาหนะและทพกอาศย สมยกอน เรอจากปนง สงคโปรเขาออกเมองไทยไมตองใชพาสปอรตชาวประมงจนรนแรก ๆ เดนทางจากเกาะปนงเขามายงเกาะลนตาดวยเรอ “กอจาน” หรอเรอเปด โดยแลนใบขามมาทละเกาะ เพอตกเบดราว หรอทาอวนลอย หาปลาทา ปลาเคมตากบนหลงคาเรอ อาศยหลบนอนในเรอ เมอไดปลาเพยงพอแลวจะนากลบไปขายทปนงเรอ“กอจาน”หรอเรอเปด เปนเรอทองปอง ขนาด 3x4 เมตร หลงคาเปนประทนโคง สาหรบปองกนแดดลม และฝน ใชใบหรอแจวกได หากน าตนจะใชไมค าถอ เรอเปดนจะตองหาซอจากปนง ตอมาประมาณ ป พ.ศ.2496 มาเลเซยบงคบใหใชพาสปอรต ชาวจนทนาเรอเปดเขามาคาขาย กลบออกไปแลวสวนใหญ ไมกลบเขามาอก มอยไมกลาทเจาของเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตา บางคนใชชวตในเรอจนแกตาย เมอเกาะลนตาพฒนาเปนทาเรอใหญ มดานศลกากร เรอสนคา เรอสาเภา เรอเปดจากปนง สงคโปรเขามาตดตอคาขาย ชาวจนคนหนงเลาวา “มเรอเปดแลนใบของชาวจน ชอ “แปะเตงอว” ลาหนงเปนเรอโดยสารประจาทางวงรบสงสนคาและผโดยสารระหวางลนตา-กนตง ไดเทยวละ ไมเกน10 คน ออกจากลนตาตอนเชา แวะเกาะกลางหาหอยเสยบ หอยชกตน เปนกบขาวในเรอ ทายเรอมเตาองโลสาหรบทาอาหาร มขาวสาร น าตาล น าปลา เตาเจยว เตาหย ในเรอพรอมเรอจะเขาถงกนตงตอนเยน” (บญชวย ไหวพรบ. สมภาษณ : 8 ตลาคม 2550) ยคทชาวจนทาธรกจคาถานไมโกงกางเปลยนไปใชเรอใบ 3 เสา แลนดวยใบไมสามารถกาหนดเวลาแนนอนได ขนอยกบทศทางลมและสภาพแวดลอมธรรมชาต ตอมาเปลยนไปใชเครองยนต หลงจากนนเปนยคของเรอเมลและธรกจประมง ชาวจนนาเรอฉลอมซงใชเครองยนต

234

มาใชเปนเรอประมง ปจจบนเมอเลกเผาถาน ยตการตดตอคาขายกบปนงและสงคโปร เลกอาชพประมง และมแพขนานยนตสาหรบเดนทางโดยทางรถยนตได ชาวจนกไมจาเปนตองใชเรอ ชาวจนตงบานเรอนบรเวณรมน าตลาดศรรายา บานพกอาศยเปนสถาปตยกรรมทเรยกกนวา “บานยาวเกาะลนตา” อายเกาแกประมาณ 80-100 ป เดมเปนบานไมหลงคามงจากฝาบานเปนไมไผขดแตะ ตอมาถกไฟไหมใหญถง 2 ครง เปลยนไปสรางดวยไมทงหลง หลงคามงดวยสงกะสกอนจะเปลยนมามงดวยกระเบองแบบปจจบน รปแบบบาน เปนหองแถวยาวสองแถว หนหนาเขาหากน มท งชนเดยว และสองชน ถนนผานกลาง ประมาณ 50 คหา แตละคหามความกวาง ประมาณ 4 เมตร หองแถวทอยรมน าหนาบานตดถนน หลงบานยาวยนไปในทะเลประมาณ 40-80 เมตร มเสาไมค ายนใตถนบาน ยกพนสงเทาระดบถนนหนาบาน สวนหองแถวฝงตรงกนขามเปนหองแถวไม 2 ชน หนาบานตดถนนหนออกทะเล หลงบานหนไปทางภเขา หนาบานชนลางของหองแถวทงสองแถว จะเวนทางเดน หรอ “หงอขาก” ไวประมาณ 2 เมตร มพนหองดานหนาของชนบน หรอ “เลาเตง” เปนหลงคาสาหรบกนแดดลมฝนใหผคนทเดนผานไปมา และมเสาไมค ายนพนหองไว บางหลงมลวดลายประดบตกแตงทสวยงาม สภาพบานทาดวยไมโครงสรางของบานทคอนขางถาวร ในชวงหลงคลนสนาม ทมงานโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตาไดเขาไปศกษาทาประชาพจารณ และพาผนาชมชนไปศกษาดงานหลายท เชน อาเภอสามชก จงหวดสพรรณบร และเมองเกาฮอยอน ประเทศเวยดนาม ฯลฯ เพอหาแนวทางในการอนรกษใหเปนชมชนเมองเกา และกลบมาปรบปรงซอมแซมบานทชารด ภายใตเงอนไขของการอนรกษรปแบบสถาปตยกรรมด งเดมไว ปจจบนสภาพบานเรอนจงอยในสภาพคอนขางสมบรณ สวนใหญลกหลานชาวจนยงใชเปนทพกอาศยและรานคา มชาวมสลมอาศยปะปนอยบาง แตมบางหลงทเปลยนไปกออฐถอปนแบบบานสมยใหม นอกจากนน มชาวตางชาตไปเชา เพอพกอาศยบาง ทารานอาหาร เครองดมบาง อกประมาณ เกอบ 10 หลง อตลกษณดานการแสดงพนบาน ชาวจนบนเกาะลนตาใหความสนใจกบการคาขาย และทาธรกจตาง ๆ มากกวาความบนเทง บางคนเลนดนตรและรองเพลงจนภายในบาน แตไมมการแสดงในทสาธารณะ ผทสนใจเปนรายบคคลกจะไปรวมเลนดนตรในวงรองแงง หรอเลนกาหยงกไปรวมกบเพอนบานกลมอน เคยมการแสดงงว อปรากรซงเปนอตลกษณของชาวจน ทศาลเจาจน แตเปนคณะการแสดงทวาจางมาจากภายนอก ไมไดแสดงกนเอง ดวยเหตนจงไมมการแสดงพนบานทเปนอตลกษณในกลมชาวจนเกาะลนตา

จากการทชาวจนเปนกลมชาตพนธทใหความสาคญในเรองความกตญญรคณและการตอบแทนบญคณบรรพบรษ และผมพระคณ ตลอดจนแผนดนทอยอาศย ททากน และสภาพแวดลอมธรรมชาต ชาวจนจงไมละทงอตลกษณดงเดม ดงจะเหนวา ตานานทเลากนในกลมชาวจนเกาะลนตา

235

เปนตานานความเชอทสมพนธกบขนบธรรมเนยมประเพณทตดตวมาจากถนกาเนด และลวนมจดมงหมายทจะเซนไหววญญาณบรรพบรษ และสรรพสงรอบตวเพอแสดงออกถงความกตญญรคณแทบทงสนไมวาจะเปนตานานขนมเขงกบประเพณวนตรษจน ตานานขนมบะจางกบประเพณเดอน 5

ตานานกระตายบนดวงจนทรกบประเพณไหวพระจนทร และตานานชาวจนเปนมสลมหลงการตายกบประเพณการทาศพของชาวจนแบบมสลม ขณะเดยวกนกพรอมทจะปรบตวใหเขากบผคนและสภาพแวดลอมในถนทเขามาอยใหม ดวยการเขารวมทาบญและทานบารงศาสนาในวดของ ชาวไทยพทธ รวมบรจาคเงนสรางมสยดใหชาวมสลม และบรจาคเงนชวยชาวเลจดพธลอยเรอ ฯลฯ

สวนอตลกษณดานอน ๆ ไดปรบเปลยนไปตามภาวะแวดลอมในแตละยคสมย เชน ดานภาษาเมอแรกเขามาตงถนฐานชาวจนจะใชภาษาจนในตดตอสอสารภายในครอบครวและในกลมชาวจนดวยกน แตความจาเปนตองปรบตวเพอปฏสมพนธขามกลมชาตพนธ และการเขาเรยนในโรงเรยนของรฐสงผลใหตองเรยนรภาษาไทย ปจจบนเดกบนเกาะลนตาทมเชอสายจน กลายเปนเดกไทยเชอสายจนใชคาศพทเรยกญาตภาษาจน มชอเลนเปนภาษาจนบาง ไทยบาง องกฤษบาง แตชอจรงและนามสกล เปนภาษาไทย สอสารดวยภาษาไทยปกษใต และไทยกลาง

ชาวจนทเขามาต งถนฐานบนเกาะลนตายคแรก ๆ จะแตงกายแบบชาวจนแท ตอมาเปลยนไปรบวฒนธรรมการแตงกายของกลมลกครงชาวจนฮกเกยนทแตงงานกบชาวมลายทองถนบนเกาะปนง ทเรยกวา ชด “ยาหยา” ซงเปนทนยมในกลมชาวจนฮกเกยนบนเกาะภเกต พงงา ตะกวปา กระบ และเกาะลนตา ปจจบนผหญงสงอายยงแตนยมนงผาปาเตะและสวมเสอลกไมหรอ ผาธรรมดา คลายชดแตงกายของชาวมสลม สวนเดกรนใหมแตงกายแบบสากลทวไป แตในพธศพยงคงสวมชดสาหรบพธคารวะศพและชดไวทกขทเปนอตลกษณดงเดม

ดานอาหารการกน ปจจบนชาวจนนยมกนอาหารแบบไทยทวไปผสมอาหารจนประเภท หม เหด เปด ไก และอาหารทะเล เปนหลก อาหารในงานศพหรองานเลยงของชาวจนบนเกาะ ลนตาทเชญเพอนบานชาวมสลม ชาวเล และชาวไทยมารวมดวยจะไมมอาหารประเภทหม หรอมการตงครวมสลมแยกไวอกมมหนง

ชาวประมงจนรนแรก ๆ ทเดนทางจากเกาะปนงเขามายงเกาะลนตาดวยเรอ “กอจาน” หรอเรอเปด ตอมาเปลยนไปใชเรอใบ 3 เสา สาหรบตดตอคาขายกบปนงและสงคโปร ยคแรกแลนดวยใบ ตอมาเปลยนมาใชเครองยนต และใชเรอยนตสาหรบทาการประมง ปจจบนชาวจนไมจาเปน ตองมเรอสวนตวเพราะไมไดทาอาชพประมง และสามารถเดนทางออกจากเกาะลนตาดวยรถยนตสวนตวหรอรถประจาทางไดแลว

ชาวจนอาศยเรอเปด เปนพาหนะเดนทางเขามาจบปลาในนานน าไทย และพกอาศยในเรอ กอนจะขนมาสรางบานเรอนบนฝง รปแบบบานดงเดมบรเวณรมน าตลาดศรรายา เปนบานหลงคา

236

มงจาก ฝาบานสานดวยไมไผขดแตะ หลงจากถกไฟไหมใหญ 2 ครง เปลยนมาสรางดวยไมทงหลง มงดวยสงกะส แลวเปลยนมาใชกระเบอง รปแบบบานปจจบนเปนหองแถวไมรมน าสองแถว หนหนาเขาหากน มถนนผานกลาง มท งบานชนเดยว และสองชนบาน นบเปนสถาปตยกรรมเกาแกแบบ “บานยาวเกาะลนตา” ซงไดรบการสงเสรมใหมอนรกษและปรบปรงซอมแซมภายใตขอตกลงรวมกนวาใหคงรปแบบเดมไว

ชาวจนบนเกาะลนตาไมมการสรางสรรคการแสดงพนบานทเปนอตลกษณของตนเอง นอกจากเขารวมเปนนกดนตรของคณะรองแงงเกาะลนตา ซงมสมาชกจากทกกลมชาตพนธเขารวม

การสรางอตลกษณทางชาตพนธของชาวจนบนเกาะลนตาในดานตาง ๆ ดงกลาวขางตน หากเปรยบเทยบกบผลการวจยของศลมาน วงศสภาพ (Suleemarn N. Wongsuphap. 2005 : 275-298) กรณศกษาชาวจนครอบครว “กนทว” ซงอพยพเขามาตงหลกแหลงบนเกาะภเกต จนสามารถสรางตวไดดวยตนเอง แลวพฒนาสถานภาพทางสงคม จนเปนตวแทนพลงขบเคลอนของนายทนในภเกต ดวยการแตงงานกบผหญงทองถนเพอสรางเครอขายความสมพนธกบเครอญาตฝายหญง มการสรางเครอขายในกลมพนองดวยกน สรางสายสมพนธทางเครอญาต และผกสมพนธในกลมเพอนแซเดยวกน พดภาษาเดยวกน เพอประโยชนในการพฒนาอาณาจกรทางธรกจและ ลดความรนแรงจากความขดแยง ทาใหรจกกบกลมเจาหนาทเหมองแร ผนาหมบานและมการแตงงานในกลมชาวจนตางสายตระกล อกทงยงรบลกของญาตพนองมาเปนลกบญธรรม และรบอปการะเดกกาพราทเกดจากลกของลกจางทเปนคนด จะเหนวามยทธวธและรปแบบการสรางความสมพนธทใกลเคยงกน แตตางกนท ชาวจนบนเกาะลนตานอกจากจะมการสรางสายสมพนธ ในกลมเครอญาตทเปนชาวจนดวยกนแลว ยงขยายเครอขายการแตงงาน การรบลกของเพอนบานเปนลกบญธรรม และการใหเดกเปนเกลอกน ขามกลมชาตพนธไปยงชาวมส ลม ชาวเล และชาวไทย ซงมวถชวตและวฒนธรรมทแตกตางกนดวย นอกจากนนความแตกตางดานสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และสภาพแวดลอมทางสงคมระหวางเกาะภเกตกบเกาะลนตา ทาใหรปแบบของธรกจ และบทบาททางสงคมของชาวจนบนเกาะลนตาแตกตางจากชาวจน “บาบา” ภเกต ดงจะเหนวา ชาวจนเกาะลนตาเขามาฐานะพอคาธรรมดาไมไดมบทบาทสาคญทางการเมองของไทย และไมไดทาธรกจเหมองแรดบกอยางชาวจนบนเกาะภเกต แตรารวยดวยการทาธรกจดานการประมง การสงออกสนคาพนเมอง และถานไมโกงกาง ฯลฯ อตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวไทย อตลกษณดานตานานความเชอ ชาวไทยนบถอศาสนาพทธนกายเถรวาท นอกจากตานานทเกยวกบกาเนดของพระพทธเจา หรอพทธประวตแลว ตานานความเชอทเลากนในกลมชาวไทยบน

237

เกาะลนตาสวนใหญเปนตานานทรบฟงสบทอดมาจากเพอนตางกลม เนองจากเปนผมาทหลง ในกลมชาวไทยพทธสวนใหญเปนเพยงเรองเลาแฝงอารมณขนทเคยเกดขนจรงบนเกาะลนตา ดงเชน ลดเสอหยบ เปนชองแคบทอยเลยคลองพนมาทางตวเมองกระบ ระหวางคลองยวนกบคลองรว ซงเปนเสนทางผานจากเกาะลนตาไปตวเมองกระบ มโขดหนใหญ 2 กอน ตงอยคนละฝงของชองแคบ เลาลอกนในหมขาราชการชาวไทย และลกหลานชาวจนททาหนาทแจวเรอรบสงหนงสอราชการของอาเภอเกาะลนตาในยคทสภาพแวดลอมรอบเกาะยงเปนถนทรกนดารวา สมยกอนเมอน าลงเสอจะมานงบนโขดหนกอนนนเพอรอหยบคนทแจวเรอผาน เคยมไปรษณยแจวเรอไปสงจดหมาย ผานชองแคบนนในชวงทน าแหง เสอจากปาชายเลนหยบขนไปจากเรอ จงไดชอวา “ลดเสอหยบ” ตงแตนนเปนตนมา และไมมใครกลาผานชองแคบนนตอนน าลง ตองรอใหน าขน หรอคานวณเวลาเรมออกเดนทางใหผานชองแคบนนในชวงเวลาทน าขน ตานานเกยวกบเสอทารายรางกายคนบนเกาะลนตาสอดคลองกบประวตศาสตรทองถนของเกาะลนตาในชวงหลงจากยกฐานะเปนอาเภอแลว กอนทชาวบานจะชวยกนปราบเสอบนเสนทางนไดสาเรจ ชองเภา เปนอกสถานหนง ทอยระหวางแหลมกรวดกบเกาะจา เปนชองแคบระหวางหบเขาสองดาน มกจะไดยนผใหญเตอนใหลกหลานและชาวเรอระมดระวงเปนพเศษ เพราะหากเรอหลดเขาไปในชวงทน าลงระดบหนง กระแสน าวนจะดดเรอใหจมลงไปใตทะเล เรอสาเภาของชาวจนเคยไปลมบรเวณนน ชาวบานจงเรยกวาชองเภา (ประสม กจคา. สมภาษณ : 15 เมษายน 2550) เรองเลาเหลาน นอกจากมบทบาทหนาทในการเตอนภยแกสมาชกในชมชนแลว ยงเปนการบนทกเหตการณทเคยเกดขนในอดตดวย ปจจบนเสนทางคมนาคมระหวางเกาะลนตากบกระบ เปลยนไปใชเสนทางรถยนตมากกวา การสบทอดเรองเลาเหลาน จงหมดความสาคญลง นอกจากนนยงมเรองเลาทเกดขนจรง ในชวง 30-60 ปทผานมา เชนเรอง หมลน เลากนวาวนหนง ชาวจน ชาวไทยและชาวมสลมแอบตงวงเลนไพขาว กนในตลาดศรรายา ชาวไทยและชาวจนอกกลมหนงออกไปลาหมปา ตอนหมปาวงฝาเขามากลางตลาดศรรายา บรเวณทกาลงตงวงไพกนอย ชาวจนคนหนงซงพดภาษาไทยไมชดทาหนาทเฝาตนทางใหวงไพตะโกนบอกสมาชกดวยน าเสยงตนเตนวา “หมแลนมา ๆ” วงไพเขาใจวา ตารวจคปรบทชอ “ผหมลน” จะมาจบพวกขาไพ (หม -หม ภาษาถนปกษใตเสยงเดยวกน) วงไพแตกกระจายวงหนไปปะปนกบกลมทกาลงไลลาตดตามหมปาเขามา ผคนทอยบรเวณนนพากนแตกตนตกใจวงหนตาม ๆ กน จนเกดความโกลาหล จบตนชนปลายไมถกวาเกดอะไรขน เรองนเลากนสบมาหลายสบป ขาราชการหวงยาง เปนเรองของขาราชการคนหนงทถกลงโทษขอหาทจรตคอรรปชน ดวยการสงยายใหมาปฏบตงานบนเกาะลนตา ซงขณะนนเปนถนทรกนดารการเดนทางตดตอกบแผนดนใหญมเสนทางเรอเพยงทางเดยว ขาราชการบางคนนงรอเรอเมล เทยวสดทาย ประมาณบาย

238

สองโมงครง หากเจานายจากตวจงหวดกระบไมลงมาตรวจ กเกบของกลบบาน บางฤดกาลคลนลมแรงตองเสยงอนตรายจากเรอลม สมยนนยงไมมเสอชชพ ขาราชการทานนนกลวจนกระทงตองสวมหวงยางของเดกตดตวตลอดเวลาจนเปนทขบขนของชาวเกาะ (ประสม กจคา. สมภาษณ : 15 เมษายน 2550) พระพลดเล เลากนวา มพระรปหนงไดรบนมนตใหมาจาพรรษาทวดเกาะลนตา แตขณะขนจากเรอกาวเทาพลาดตกลงไปในทะเล แลวมผหวงดกระโดดลงไปชวย แตกระโดดพลาดเหยยบลงไปบนหวพระรปนน หลงจากกลบขนฝงไปแลวพระรปนนไมกลบมาทเกาะลนตาอกเลย ครสาวพลดเหว เปนเรองของครผหญงคนหนง ทเพงไดรบบรรจเปนขาราชการครโรงเรยนบานสงกาอ เปดเทอมวนแรก อาบน าแตงตวขบรถจกรยานยนตไปโรงเรยนแตเชาตร ตามเสนทางถนนดนแดงแคบ ๆ สองขางทาง ดานหนงเปนเหวลกลาดตาลงไปในทะเล อกดานหนงเปนหนาผาชน วนนนฝนเพงหยดตกระหวางทางถนนลนมากรถไถลลงไปในเหว โชคดทงรถและครสาวกลงลงไปคางอยใตโคนตนไม ชาวเลทราบขาว เดนทางมาพรอมกบเชอก เพอดงทงคนและรถขนมา วนนนครสาวไปไมถงโรงเรยนขนจากเหวไดกขบรถกลบไปอาบน าเปลยนเสอผาทบาน จากหนทางททรกนดารมปญหาในการเดนทางเชนน บางชวงมครเพยงคนเดยวเปนทงครใหญ ครนอยและภารโรง บางชวงม 2-3 คน คนหนงสอนควบ 2 ชนในหองเดยวกน ครทไดรบบรรจทโรงเรยนบานสงกาอขอยายบอย ทอยกขาดสอนบอยมาก บางวนตองปดโรงเรยนเพราะไมมครสอน เลากนวา วนหนง ศกษาธการจงหวดเดนทางไปตรวจเยยมโรงเรยนพรอมผตดตามโดยไมแจงลวงหนา ไปถงไมพบทงครและนกเรยน เดนลงไปในหมบานชาวเล พบผปกครองคนหนงรายงานวา “โรงเรยนน ฝนตกกปด ฝนแลงกปด นาขนกปด นาลงกปด” เรองเลาเหลานนอกจากจะเลาสกนฟงเพอความบนเทงแลว ยงบงบอกวาในอดตเกาะลนตาเคยเปนพนทททรกนดาร จนกระทงไดรบการพจารณาใหเปนสถานทลงโทษขาราชการททาความผดดวย (อาวรณ เสรรกษ. สมภาษณ : 11 มถนายน 2550) อตลกษณดานประเพณของชาวไทย ชาวไทยทเขามาต งถนฐานบนเกาะลนตาท งขาราชการและชาวไทยจากตางถนทเขาไปทามาหากน ไดนาประเพณความเชอจากถนฐานเดม ซง เรยกกนวา “ประเพณทองถน” และประเพณททางราชการกาหนดในชาวไทยถอปฏบต มาเปนแบบอยางและปรบปรนใหเขากบภาวะแวดลอมเกาะลนตา ดงเชน ประเพณในรอบป ประเพณในรอบปของชาวไทยบนเกาะลนตาจะเกยวเนองกบความเชอทผสมผสานระหวางความเชอเรอง ผสางเทวดา ศาสนาพราหมณ และศาสนาพทธเขาดวยกน เชนเดยวกบประเพณไทยทวไปดงเชน

239

ประเพณสงกรานต วนสงกรานต ตรงกบ วนท 12 เมษายน เดมนบเปนวนขนปใหมตอมาในป พ.ศ. 2483 ทางราชการจงไดเปลยนเปนวนท 1 มกราคม เพอใหเขากบหลกสากล แตยงยดถอวนสงกรานตเปนวนสาคญในรอบป ในตอนเชาของวนท 13 เมษายน ชาวไทยพทธและชาวจน บนเกาะลนตาจะมการทาบญตกบาตร ฟงเทศน และบงสกลกระดกของบรรพบรษ เสรจแลวจงกรวดน าอทศสวนกศลแกผทลวงลบไปแลว ครอบครวชาวไทยมการรดน าผมพระคณ รดน าผใหญและรบศลรบพรบาง สวนการเลนสาดน าสงกรานต ของเดกวยรน เพงจะนยมเลนกนในระยะหลง โดยเฉพาะในยคของการทองเทยวนกทองเทยวชาวตางชาตจะมารวมสาดนาดวย ประเพณทาบญวนสารท วนสาคญทางศาสนาทชาวไทยพทธบนเกาะลนตาใหความสาคญมากทสด เชนเดยวกบชาวไทยพทธทวไปในภาคใต คอประเพณทชาวบานเรยกวา “ทาบญเดอนสบ” ซงตรงกบวนขน 15 คาเดอน 10 จากภาพถายในอดตและคาบอกเลาบงบอกวา มกระบวนแหจาด1 เชนเดยวกบในตวเมองกระบ เรยกกนวา “ประเพณแหจาดสารทเดอนสบ” กอนหนาวนงาน ชาวไทยพทธจะทาขนมพอง ขนมลา ขนมเจาะห ขนมไขปลา และขนมอน ๆ ทเจาะจงใหทาขนเพอใชทาบญในวนสารทเทานน ซงแตละชนดจะเปนสญลกษณ ท สอความหมายเฉพาะแตกตางกนไป เชน ขนมลาเปนเสอผาอาภรณ ขนมพอง เปนยานพาหนะสาหรบเดนทาง ขนมเจาะห ขนมไขปลา เปนเครองประดบ ฯลฯ ในวนทาบญ หลงจากทาพธในวดแลว สมาชกทไปทาบญแตละครอบครวจะมการจดสาหรบอาหารคาวหวาน น าดมและเศษเงน บรรจในกระทงเลก วางในกลองกระดาษเปดฝา แลวนามาวางรวมกนเพอทาพธ “ตงเปรต” หรอทาบญใหเปรต ซงเชอกนวา จะไดรบอนญาตใหขนมารบสวนบญทญาตพนองสงไปให ในชวงวนขน18 คา-15คา เดอนสบของทกป เมอทาพธตงเปรตเสรจ จะมการชงเปรต คอแยงชงอาหารและเศษเงนทชาวบานนามาวาง ผทเขารวมประเพณชงเปรต สวนใหญจะเปนชาวเลและเดก ๆ ในชมชน ปจจบนทวดเกาะลนตายงคงมประเพณทาบญเดอนสบ และประเพณชงเปรต แตการแหจาดลมเลกไปเพราะบนเกาะลนตาไมมชางทาจาด ตองไปจางทอนราคาสงมาก จงใชภาชนะอนบรรจขนมแทน ประเพณลอยกระทง ประเพณลอยกระทงตรงกบวนขน15 คา เดอน12 เปนประเพณไทยทแพรกระจายมาจากสวนกลาง หลงจากทเดกชาวเกาะลนตาเรมเขาเรยนในระบบโรงเรยน ครทโรงเรยนสอนใหประดษฐกระทงและนาไปลอยในทะเล ทางราชการกสงเสรมใหมประเพณลอยกระทงดวย ปจจบนประเพณลอยกระทงเปนจดขายทนกทองเทยวใหความสนใจมาก ชาวบานจะทากระทงขาย เพอใหนกทองเทยวไดรวมสนกสนาน และยงมการนาโคมกระดาษของ

1 ภาชนะคลายบษบก สาหรบบรรจขนม เพอนาไปทาบญทวดในวนสารท เดอนสบ

240

ทางภาคเหนอมาขาย เพอใหนกทองเทยวไดเพลดเพลน รวมสรางบรรยากาศในวนลอยกระทงดวยการจดเทยนลอยโคมขนไปบนทองฟาในคนเดอนเพญ ประเพณเกยวกบศาสนา ประเพณทาบญในวนสาคญทางพทธศาสนามรากฐานมาจากความเชอในพทธศาสนา ดงนน ชาวไทยพทธ ชาวจนและชาวเลบางสวน บนเกาะลนตา จงถอปฏบตกนตามวนสาคญทางพทธศาสนาดงเชน วนธรรมสวนะ หรอวนพระ เปนวนสาคญของทางศาสนาวนหนง ซงตรงกบวนขน 8 คา, 15 คา และวนแรม 8 คา, 15 คา ของทกเดอน ชาวพทธบนเกาะลนตาจะนาปนโตไปวด รวมทาบญ ฟงเทศนฟงธรรม เพอชาระ รางกาย จตใจใหสะอาดบรสทธ อทศสวนกศลให บรรพบรษ และเจากรรมนายเวรของตน ตามความเชอเรองของกฎแหงกรรม หรอบางคนจะไปวดใน วนโกน ซงเปนวนกอนวน พระ 1 วน คอ วนขน 7 คา กบ 14 คา และแรม 7 คา กบแรม13 หรอ 14 คา ของทกเดอน วนมาฆบชา ตรงกบ วนขน 15 คา เดอน 3 หรอ ขน 15 คา เดอน 4 ในปอธกมาส เปนวน “จาตรงคสนนบาต” คอ มเหตการณ เกดขน 4 ประการ คอพระภกษจานวน 1,250 รป มาเขาเฝาพระพทธเจาทเวฬวน กรงราชคฤห เพอประชมอยางพรอมเพรยงกนโดยมไดนดหมาย พระภกษเหลานลวนเปนพระอรหนตทงสน พระภกษเหลานเปนเอหภกขอปสมปทา คอ พระพทธเจาบวชใหทงสน และในวนนน เปนวนเพญพระจนทรเตมดวง ในวนนจงเปนวนคลายวนทพระพทธเจาทรงแสดงโอวาทปาตโมกข ชาวพทธบนเกาะลนตาจะไปวดทาบญตกบาตร ฟงเทศนฟงธรรม สวดมนต เลยงพระ และกลางคนไปรวมเวยนเทยนเชนเดยวกบ ชาวพทธทวไป วนวสาขบชา ตรงกบวนเพญขน 15 คา เดอน 6 เปนวนสาคญทางศาสนาอกวนหนง เนองจากมเหตการณสาคญทเกยวของกบพระพทธเจา 3 ประการ คอ เปนวนคลายวนประสต ตรสร และปรนพพาน ในวนนชาวพทธบนเกาะลนตา จะไปวดทาบญถวายอาหาร รบศลฟงเทศนฟงธรรม รกษาศล ตอนกลางคนมการเวยนเทยน วนอาสาฬหบชา ตรงกบวนเพญขน 15 คา เดอน 8 ตามพทธประวต วนนมปรากฏการณทสาคญ 3 ประการ คอ เปนวนทพระพทธศาสนาไดอบตขนในโลก เปนวนแรกทพระพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนา “ธรรมจกรกปปวฒนสตร” แกปญจวคคยทง 5 และเปนวนแรกทพระอรยสงฆสาวกองคแรกบงเกดขนในโลก พระอญญาโกณทญญะไดรบเปนเอหภกข อปสมปทา ปจจบน ชาวพทธบนเกาะลนตา มการทาบญตกบาตร รบศล ฟงเทศนฟงธรรม และเวยนเทยน เชนเดยวกบ วนมาฆบชา และวสาขะบชา

241

วนเขาพรรษา ตรงกนวนแรม 1 คา เดอน 8 วนนกาหนดขนตงแตสมยพทธกาล เพอไมใหพระสงฆ เหยยบย าขาวกลาของชาวบาน พระสงฆทกรปจะตองจาพรรษา ณ วดใดวดหนง ระหวางชวงฤดฝน ตงแตวนแรม 1 คา เดอน 8 จนถง วนขน 15 คา เดอน 11 รวมเวลา 3 เดอนเตม ในวนเขาพรรษาน จะมการทาบญตกบาตร ถวายผาอาบน าฝนและจตปจจยแก พระภกษ สามเณร รวมทงยงมการถวายเทยนพรรษาใหวดเพอใชในชวงเขาพรรษาดวย ในระยะเขาพรรษา ชาวพทธบนเกาะลนตาทมคณสมบตครบถวน ตามพทธบญญต นยมบวชพระ สวนผทอายยงไมครบบวชผปกครองจะนาไปฝากพระเพอบวชเณรบาง เปนลกศษยวดบาง ในอดตชาวมสลมบางคนไปเปนลกศษยวดกม ปจจบนชาวพทธทวไปบนเกาะลนตา ยงคงไปวด ทาบญ ตกบาตร รบศล ฟงเทศนฟงธรรม ถวายสงฆทาน และผาอาบน าฝน แตบางคนถวายหลอดไฟหรอพดลม แทนเทยน พรรษา หรอถวายเทยนพรรษาตนเลกเพอสบทอดประเพณเทานน เพราะทวดมไฟฟาใชแลว ประเพณทอดผาปา การทอดผาปาเปนประเพณทมมาตงแตสมยพทธกาล และเปนมรดกตกทอดมาจนถงทกวนน ฤดกาลของการทอดผาปาไมไดกาหนดระยะเวลาแนนอน แตสวนใหญจะทาในระยะเวลาใกลจะออกพรรษา ชาวพทธบนเกาะลนตาจะมการรวมกนทาบญทอดผาปาดวย เชนกน ประเพณออกพรรษา ตรงกบวนขน 15 คา เดอน 11 เปนวนครบกาหนดการจาพรรษา ทวด ในชวงฤดฝนตลอดเวลา 3 เดอน วนรงขนกจะจารกไปทอนได วนนพระสงฆตองแรมคนอยในวดเปนคนสดทาย และทาปวารณาเสยกอน วนนจงเรยกวา “วนปวารณา” กได ชาวพทธทวไปบนเกาะลนตา จะตกบาตร หรอไปทาบญทวด รบอโบสถศล ฟงธรรม เชนเดยวกบวนอน ๆ ประเพณทอดกฐน เปนประเพณทาบญอยางหนงของชาวพทธ จะถอปฏบต หลงจากวนออกพรรษาแลว ระหวางวนแรม 1 คา เดอน 11-วนขน 15 คา เดอน 12 ชาวพทธบนเกาะลนตา จะมการทอดกฐนเชนกน ปจจบนลกหลานชาวพทธ ทงชาวไทยเชอสายจนและชาวไทยเกาะลนตาทไปทางานตางถน จะรวบรวมเงนไปรวมทาบญทอดกฐนทวดเกาะลนตาดวย ประเพณเกยวกบชวตของชาวไทย ประเพณการเกด ในยคทวทยาการตาง ๆ ยงไมเจรญ และอตราการตายของทารกแรกเกดอยในระดบสง ชาวไทยบนเกาะลนตา ยงมความเชอในสงเหนอธรรมชาตวาสามารถใหคณใหโทษไดเชนเดยวกบกลมชนอนแมความเขมขนจะนอยกวา เชน เชอวาการทาพธกรรมเกยวกบ การเกด จะชวยปองกนปดเปาสงชวรายทจะมาทาอนตรายแกทารกและแมของเดกได เชอวาเดกทารกทกคนจะมแมซอ คอยพทกษรกษา หากเดกยมเชอวาแมซอหยอกเลน เชอวาหากชมเดกวา “นารก” ผรายจะมาเอาตวเดกไป ตองชมวา “นาเกลยด นาชง” และมขอหาม ขอควรปฏบต ตงแตผหญงเรมตงครรภ จนกระทงหลงคลอดกตองมพธตดสายสะดอ อาบน า ฝงรกเดก พอแมจงตองทาพธกรรม

242

ใหเดกเปนระยะตามวย เชน พธโกนผมไฟ พธขนเปลเดก ทาขวญเดก การทาคลอดกตองอาศยหมอตาแยในทองถนทเปนชาวเล หรอชาวมสลม หลงคลอดแมของเดกกตองอยไฟแบบพนบาน โดยนอนไมกระดานหรอแครไมไผ ทสมไฟไวขาง ๆ และใชกอนเสาหอผาประคบหนาทองเพอชวยใหมดลกเขาอเรวขน และหามกนอาหารทมรสเผด ใหกนอาหารประเภทแกงเลยง ปรงดวยหวปล หอม พรกสด พรกไทย ปลายาง ใบแมงลก กะป และไกผดขงเหมอนชาวจนฯลฯ ตอมาทางราชการไดต งสขศาลา แลวเปลยนเปนสถานอนามยอาเภอ ชาวไทยนยมไปทาคลอดกบหมออนามย จนกระทงปจจบนการคมนาคมสะดวกขนจงเดนทางไปทาคลอดในโรงพยาบาลกระบ หรอโรงพยาบาลจงหวดตรง ซงมทงโรงพยาบาลของรฐและเอกชน แตความเชอบางอยางกยงคงอย และยงคงทาพธกรรมตามประเพณดงเดมอยบาง เชน การใหหมอพนบานบบนวด คดทอง มการทาขวญเดกแรกเกด กนอาหารทมสวนผสมของขงและพรกไทย เปนตน แตไมนยมอยไฟเหมอนในอดต ประเพณการบวช การบวชถอเปนการสบทอดพระพทธศาสนา ทดแทนพระคณของพอแมทใหกาเนด และตวผบวชเอง กจะไดมโอกาสศกษาธรรมวนยและไดรบการอบรมสงสอนใหเปนคนด การบวชม 2 ประเภท คอ การบวชเณร หรอการบรรพชาสามเณร สาหรบ เดกผชายทมอายตงแต 7 ปขนไป แตไมถง 20 ป สมยกอนการบวชเณรเปนการฝากลกใหพระดแลอบรมสงสอน เพราะวดเปนเสมอนโรงเรยนหรอสถานทสอนคนใหเปนคนด เดกบางคนบวชเพอแกบน บวชหนาศพ บวชเพอศกษาธรรมวนย สวน การบวชพระ หรอการอปสมบท ตองมอายครบ 20 ปบรบรณ และมคณสมบตครบถวนตามพทธบญญต ในชวงแรกแมจะมการสรางวดเกาะลนตาแลวแตไมมพระอปชฌายทจะอปสมบทใหได ผชายชาวไทยและชาวจนทอายครบบวชจะตองเดนทางไปบวช ทนครศรธรรมราช ซง แหลงสาคญทางพทธศาสนาในภาคใต หรอบางคนไปบวชทวดนาวง จงหวดตรง ซงไมไกลจากเกาะลนตามากนก ปจจบนสามารถบวชทวดเกาะลนตาได นอกจากนน ทงชาวไทยและชาวจนยงนยมบวชหนาศพ พอแม หรอญาตพนองทเสยชวตดวย ประเพณการแตงงาน การแตงงานเปนประเพณเปลยนสถานภาพ จากคนโสดไปเปนพอบานและแมบาน เปนพอ เปนแมคน สวนใหญผชายชาวเกาะลนตาจะแตงงานหลงจากบวชเรยนแลวเชนเดยวกบชายไทยทวไป เมอเลอกหาหญงทถกใจแลวฝายชายกใหผใหญไปสขอตอผใหญของฝายหญง แตบางคทผใหญไมยนยอมจะมการหนตามกนแลวคอยกลบมาขอขมาภายหลง เมอหมนกนแลวผใหญจงจะตกลงกนเรองเรอนหอ และการจดงานเลยงแตงงาน เจาบาวเจาสาวใสบาตรรวมกน มการทาบญเลยงพระถวายสงฆทานและรบน าพระพทธมนต หลงจากนน มการรดน าใหพรเจาบาวเจาสาวและเลยงแขกทมารวมงาน จนไดฤกษสงตวเจาบาวเจาสาวเขาหอ เชญผใหญทมชวตครอบครวราบรน เขาไปปทนอน ใหพรแกคบาวสาว เปนอนเสรจพธ คนแรกทสงตวแลวหามเจาบาวเจาสาวจะออกจากหองหอ บางคจะมการวางขนน าคนกลางระหวางเจาบาว

243

เจาสาวจนกระทงครบ 3 คน จงยกออก สาหรบชาวเกาะลนตาประเพณการแตงงานขนอยกบคแตงงานดวยวาเปนกลมชาตพนธใด อาจจะตองทาพธแตงงานแบบชาวจนหรอชาวมสลมกได ประเพณการรกษาพยาบาล ในอดตชาวไทยบนเกาะลนตาจะทาคลอดกบหมอตาแยชาวมสลมหรอชาวเลบาง หรอหากเจบไขไมสบายหรอมอาการผดปกต ทเชอวา “ถกของ” จะไปรกษากบหมอพนบานชาวมสลมหรอตมยาจน หรอตมยาไทยกนบาง แตสวนใหญระยะหลงไปหาหมอทสถานอนามย โรงพยาบาลเกาะลนตา หรอเดนทางไปรกษาทโรงพยาบาลจงหวดตรงหรอกระบมากกวา ประเพณการตาย เปนประเพณเกยวกบการเปลยนสถานภาพจากคนเปนไปสคนตาย หรอการตดเปนตดตาย เพอใหวญญาณของผตายไปสสคตไมมารบกวนลกหลาน ญาตพนอง ตามประเพณของชาวพทธบนเกาะลนตา เมอมการตายขนบานใด กจะนาศพบรรจโลงไมสเหลยม ตกแตงโลงศพดวยดอกไม จดงานศพในบาน อาจไว 7-10 วน หรอมากกวานนเพอรอลกหลานทไปอยตางถน หรอรอฤกษยามทเหมาะสม ทกคนตลอดระยะทไวศพ ยกเวนคนวนพระซงมการปดศพ จะนมนตพระมาสวดพระอภธรรมเพอทาบญใหกบผตาย และจดเตรยมพธเผาศพ ดฤกษยามทจะเคลอนศพออกจากบานไปทาพธเผาศพทวด มอาหารเลยงแขกเหรอททยอยมาใหกาลงใจและอยเปนเพอนญาตผตาย ลกหลานญาตพนอง จะแตงชดขาวดาไวทกข สวนแขกทมารวมงานจะตองแตงชดขาวดาเชนกน เพอใหเกยรตแกผตายและเจาภาพ เมอเสรจงานศพจงมพธนาศพผตายไปเผาภายในวด เชาวนรงขนกอนนกกาจะออกหากน ญาตสนทจะไปเกบกระดกเพอนาไปใสโกศไวบชา หรอนาไปลอยน า บางครอบครวฝากไวทวด เปนอนเสรจพธสดทาย มการทาบญวนตายครบ 7 วน 100 วน และหลงจากนนไปวดทาบญใหผตายทก ๆ ป หากมการเกบกระดกกจะไปทาบญทวดและทาพธรดนากระดกในวนสงกรานตดวย

อตลกษณดานภาษา ชาวไทยทเขาไปอยอาศยบนเกาะลนตาในอดต ไมวาจะเปนขาราชการอาเภอ ขาราชการคร ตารวจ พอคาแมคา หรอชาวไทยทแตงงานกบคนในทองถนนอกจากใชภาษาไทยในชวตประจาวนแลว จะตองเรยนรทจะปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมและความหลากหลายของผคนในทองถน รวมถงการเรยนรภาษาของเพอนบาน และศพทเฉพาะทใชกนในทองถน เพอสะดวกในการปฏสมพนธและการสอความหมายทตรงกน แตปจจบนสามารถใชภาษาไทยภาคกลางและภาษาปกษใตเปนสอกลางในการปฏสมพนธกบทกกลมชาตพนธบนเกาะลนตา โดยเฉพาะชวงหลงจากทโทรทศนเขาไปในชมชน ชาวเลซงมปญหาดานการใชภาษาในการสอสารมากทสด กไดเรยนรศพทและสาเนยงภาษาไทยภาคกลางไดมากขนกวาในอดต

อตลกษณดานการแตงกาย ขาราชการชาวไทยและกลมอน มเครองแบบชดขาราชการ สกากสาหรบแตงไปทางานทงผชายและผหญง โดยผหญงสวมกระโปรง ผชายสวมกางเกง บางวน

244

จะเปลยนไปแตงชดเสอขาว กระโปรงหรอกางเกงสดา หรอสน าเงน หรอสสภาพ หากมงานเลยงทงผหญงและผชายจะแตงแบบสากลตามสมยนยม ผชายแตงชดสท หรอเสอแขนยาวผกเนคไท ชดลาลองของผหญงจะนงผาปาเตะหรอผาถงลายไทย หรอกางเกงสามสวนกบเสอหลากส สวนผชายนงผาขาวมา กางเกงแพร หรอกางเกงจนแบบผคนในทองถน ชดแตงงานจะใชชดแบบสากลทงผหญงและผชาย ปจจบนชาวไทยบนเกาะลนตาจะแตงกายตามสมยนยม

อตลกษณดานอาหาร ชาวไทยบนเกาะลนตาไมมขอหามเกยวกบชนดของอาหาร ขนอยกบวตถดบทหาไดบนเกาะหรอหาซอจากในตวเมองกระบ สวนใหญจะเปนอาหารทะเล อาหารทเปนนยมในกลมชาวไทย ไดแก นาพรกกงสด นาพรกกงแหง นาพรกกะป ผกตม ผกลวก ปลาทนงปลาททอด ปลาตมสม ปลาผดเปรยวหวาน แกงเลยง แกงมสมนไก หมหรอเนอ ไกยาง ไกทอด ไกตมขา หมทอดกระเทยมพรกไทย แกงกะทไก แกงกะทปลา ยาทะเล ตมยา แกงสม แกงไตปลา ฯลฯ อตลกษณดานยานพาหนะและทพกอาศย เรอททางราชการใชในการตดตอสอสารระหวางอาเภอเกาะลนตากบเกาะอนตาง ๆ และแผนดนใหญ จะใชเรอแจว ตอมาเปลยนไปใชเรอหางยาว ดงเชนคาบอกเลาของ นายสมน หรอ จาอสรา ไทรบร (กวนย ตลารกษ. สมภาษณ : 5 กมภาพนธ 2549) วา“ครงแรกผมรบจางแจวเรอสงเอกสารใหตารวจ กบปาไม ตามเสนทาง ลนตา-เหนอคลอง-แหลมกรวด -กระบ ใชเวลา 7 วน 7 คน ตอมาแจวเรอใหนาย (ขาราชการ) นงไปเหนอคลอง หลงจากนนทางราชการเปลยนไปใชเรอเครองหางยาว 16 แรง หากไปธระทกระบ ไป 1 วน ทาธระ1วน กลบ 1 วน ใชเวลา 3-4วน จงกลบถงลนตา” ชาวไทยสวนใหญรบราชการหรอทามาหากนบนเกาะมากกวาประกอบอาชพทางทะเล การเดนทางตดตอกบแผนดนใหญจงอาศยเรอเมลมากกวาจะมเรอสวนตว นอกจากบางครอบครวมเรอหางยาวเรอพายลาเลก ๆ สาหรบออกไปตกปลา หรอวางอวน ในยามวาง สวนทพกอาศยของชาวไทยบนเกาะลนตา สวนใหญอาศยบานพกขาราชการ หรอเชาบาน บางครอบครวสรางบานปะปนอยกบชาวจนและมสลม มบานชาวไทยเพยงไมกหลงทเปนบานเดยว ชนเดยว หรอสองชน ฝาบานชนลางใชอฐแดงผสมไม ชนบนใชไม หลงคามงกระเบอง พนบานโบกปน ปจจบนสวนใหญไดรบการซอมแซมใหอยในสภาพด อตลกษณดานการแสดงพนบานในกลมชาวไทยฝงตะวนออก ไมปรากฏหลกฐานวา มการแสดงพนบานทเปนอตลกษณของตวเองแตจะรบศลปนจากตางถนหรอตางตาบลมาเลน เชน หนงตะลง เปนวฒนธรรมการแสดงทผสมผสานระหวางวฒนธรรมอนเดยกบวฒนธรรมพนบานของไทย กอนแสดงจะสรางโรงหนงเลก ๆ ขงจอผาสขาวดานหนาเวท สองไฟสวางหลงจอ นายหนงนงหลงหลอดไฟ ทาหนาทเชดตวหนงใหเกดเงาภาพบนจอและขบบทพากยหนงไปพรอม ๆ กนนกดนตร เลนดนตรประกอบการแสดง บทหนงตะลงจะผกเปนเรองมพระเอก

245

นางเอก เจาเมอง ตวประกอบ และตวตลกประจาคณะ บางคณะมการสรางตวหนงหรอ ตวละครเลยนแบบสมาชกในชมชน เชน ชาวจน หรอชาวมสลม ทมลกษณะเดนเปนทรจกของคนในชมชน เนอหาจะสอดแทรกเหตการณบานเมองและเรองราวในชมชนทผดรสกมสวนรวม สวนใหญหนงตะลงจะเลนหลงเทยงคน จนถงสวาง ซงเปนชวงทมหรสพอน ๆ เลกเลนแลว ชาวบานจะนาเสอมาปหนาโรงหนง นงดบางนอนบางจนหนงเลกในเชาวนรงขนจงเดนทางกลบบาน หนงตะลงท เลนในงานเทศกาลบนเกาะลนตา สวนใหญจะวาจางมาจากแผนดนใหญ หรอจากตาบลเกาะลนตานอย มทงนายหนงทเปนชาวไทยและชาวมสลม ปจจบน ความนยมลดนอยลง เยาวชนรนใหม ไมชอบด ผทจะสบทอดศลปะการเลนหนง หรอเปนนายหนงกหาไดยาก ทพบเหนอยบาง เชนในงานลานตาลนตา ทจดขนทกป เปนคณะทไดรบการสงเสรมใหมการเผยแพรเพอการอนรกษ ผดสวนใหญกเปนผสงอาย มโนหรา หรอโนรา เปนการละเลนพนบานประเภทการแสดงของภาคใตทมประวตเชอมโยงกบละครชาตรของภาคกลาง มทงทแสดงเฉพาะการรายราประกอบบทขบ และการเลนเรอง พระสธน-มโนหรา ซงเปนชอตวละครเอกคพระคนาง และมพรานบญเปนตวประกอบสาคญในการเดนเรอง อตลกษณของมโนหรา คอความงดงามของชดมโนหรา บทขบบอกทาราดวยภาษาถนภาคใต ทวงทานองดนตรกากบจงหวะทประกอบดวยทบ กลอง โหมง ฉง ซอ ป และกระบวนทาการรายราทออนชอยแตแฝงดวยพลง ทารามโนรา เปนทามาตรฐานในการราไทยทวไป มชอเรยกแตกตางกนบาง ประมาณ 76 ทา เคยมชาวไทยจากคลองพนซงลกพลกนองมาแตงงานกบชาวจนเกาะลนตา มาเลนมโนหราทเกาะลนตาโดยมนายยาง หาญทะเล เลนเปนนายพราน แตเปนการรวมตวกนชวงระยะเวลาหนง สวนใหญหากมงานเทศกาลตาง ๆบนอาเภอเกาะลนตา จะตดตอคณะมโนหราจากตางถนมาแสดง เปนมหรสพเพอความบนเทงของชาวเกาะลนตาเชนเดยวกบหนงตะลง ปจจบนไมคอยเปนทนยม แตมการสงเสรมใหมการเผยแพรเพอการอนรกษเชนเดยวกบหนงตะลง มการเปดสอนใหกบนกเรยนในโรงเรยนอยบาง จากขอมลทนาเสนอมาขางตนแสดงถงโครงสรางอตลกษณทางชาตพนธแบบดงเดมของชาวไทยในดานตาง ๆ ตลอดจนการปรบเปลยน และการธารงอตลกษณอยางเปนพลวต ดงเชน

อตลกษณดานตานานความเชอในกลมชาวไทย ซงเปนกลมทเพงเขามาอยอาศยชวงหลงจากการตงอาเภอแลว สวนใหญเปนเพยงเรองเลาแฝงอารมณขนทเกดขนจรงบนเกาะลนตา ในอดต

246

ดานขนบธรรมเนยมประเพณ ชาวไทยบนเกาะลนตาจะถอปฏบตตาม “ประเพณทองถน” ทตดตวมาจากถนฐานเดม และ ประเพณททางราชการกาหนดในชาวไทยถอปฏบต และประเพณเกยวกบชวต

ในอดตชาวไทยตองเรยนภาษาของกลมอนดวย แตปจจบนสามารถใชภาษาไทยภาคกลางและภาษาปกษใตเปนภาษากลางในการปฏสมพนธกบทกกลมชาตพนธบนเกาะลนตา แมชาวเลซงมปญหาดานภาษาไทยมากทสดกสามารถเขาใจภาษาไทยภาคกลางไดดขนจากการดโทรทศน

ดานการแตงกาย ขาราชการทงชาวไทยและกลมอน มชดทางานเปนเครองแบบสกาก และเสอผาสสภาพ หากมงานเลยงจะแตงตามสมยนยม ชดลาลองของผหญงเปนผาปาเตะ ผาถงลายไทย หรอกางเกงสามสวนกบเสอหลากส สวนผชายนงผาขาวมา กางเกงแพร หรอกางเกงจนชดแตงงาน จะใชชดแบบสากล ปจจบนชาวไทยบนเกาะลนตาจะแตงกายชดสากลตามสมยนยม

ชาวไทยบนเกาะลนตาไมมขอหามเกยวกบชนดของอาหาร ขนอยกบวตถดบทหาได บนเกาะหรอหาซอจากในตวเมองกระบ แตสวนใหญจะเปนอาหารทะเล อาหารทเปนนยมในกลมชาวไทย เชน นาพรก ปลาททอด แกงกะท แกงสม แกงไตปลา ตมยา และอาหารประเภทยา ฯลฯ ในอดตหนวยงานราชการบนเกาะลนตาจะใชเรอแจว ในการตดตอสอสารระหวางอาเภอเกาะลนตากบเกาะอนตาง ๆ และแผนดนใหญ ตอมาเปลยนไปใชเรอหางยาว สวนทพกอาศยของชาวไทยบนเกาะลนตา สวนใหญอาศยบานพกขาราชการ หรอเชาบาน บางครอบครวสรางบานปะปนอยกบชาวจนและมสลม มบานชาวไทยเพยงไมกหลงทเปนบานเดยว ชนเดยว หรอสองชน ฝาบานชนลางใชอฐแดงผสมไม ชนบนใชไม หลงคามงกระเบอง พนบานโบกปน ปจจบนสวนใหญไดรบการซอมแซมใหอยในสภาพด

การแสดงพนบานของชาวไทยบนเกาะลนตาไดแก หนงตะลง วฒนธรรมการแสดง ทผสมผสานระหวางวฒนธรรมอนเดยกบวฒนธรรมพนบานของไทย และ มโนหรา ทมอตลกษณอยทความงดงามของชดมโนหรา บทขบบอกทาราดวยภาษาถนภาคใต ทวงทานองดนตรกากบจงหวะ ทประกอบดวยทบ กลอง โหมง ฉง ซอ ป และกระบวนทาการรายราทออนชอยแตแฝงดวยพลง

วเคราะหสรปอตลกษณ การปรบเปลยน และการธารงอตลกษณทางชาตพนธ

จากโครงสรางอตลกษณของชาวเกาะลนตาขางตนแสดงใหเหนวา ชาวเกาะลนตาแตละกลมชาตพนธตางมอตลกษณเฉพาะทบงบอกถงความเปนกลมชาตพนธของตน ขณะเดยวกนกมหลกฐานทบงบอกวาการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธมาชานาน สงผลใหมการปรบตวเขาหากน มการหยบยมวฒนธรรมบางอยางทแพรกระจายเขาไปผสมผสาน จนกลนกลายเปนอตลกษณของกลมตวเอง ขณะเดยวกนความแตกตางทปรากฏทามกลางการปฏสมพนธ กระตนใหแตละกลม

247

ชาตพนธเหนคณคา และปรารถนาทจะธารงอตลกษณทางชาตพนธของตน เชนเดยวกบทศนะของ โคเฮน และชวารซ (Cohen. 1974 : xi and Schwartz. 1975 : 107-108) ทมองวาความแตกตางทางสงคมวฒนธรรมในระหวางกลมชนทอาศยอยรวมกนในระบบสงคมเดยวกน ททาให แตละกลมชาตพนธแตกตางไปจากกลมอน เปนตวกระตนใหเกดสานกในการธารงชาตพนธดงเดมทเปนมรดกสบทอดมาจากอดตของกลมไว อกทงยงสอดคลองกบผลการศกษาของ แพร ศรศกดดาเกง (2546 : 228-234) ทพบวาการปฏสมพนธระหวางชาตพนธมลาย-มสลม กบชาวจน ในยานตลาดสายกลาง ตลาดเทศบาลนครยะลา ทาใหทงสองกลมชาตพนธตางเกดสานกทางชาตพนธมกระบวนการใหความหมายและสรางตวตนของกลม เพอจาแนกกลมของตนจากอกกลมอยางชดเจน ขณะเดยวกนกมคานยมรวมกน มกลไกลในการปรบตวและลดความขดแยงในการอาศยอยรวมกน อกท งคนมลายไดปรบเปลยนอตลกษณของกลมตนในการอยรวมกบคนจน ดวยเหตผลทวา สงคมและวฒนธรรม มการเคลอนไหวเปลยนแปลงตามคานยมของ แตละยคสมยตลอดเวลา อตลกษณและพรมแดนชาตพนธของชาวเกาะลนตา จงยงคงปรบเปลยนตอไปอยางเปนพลวต ผวจยจงมทศนะทสอดคลองกบแนวคดของฮคค (Hicks.1977 : 4) ทมองวา อตลกษณมลกษณะทสามารถเปลยนแปลงไปตามสภาพแวดลอม สถานการณและจดมงหมายได ดงนนในกลมชาตพนธเดยวกนหรอปจเจกชนคนเดยวกน อาจมมากกวาหนง อตลกษณกได ดงจะเหนวาโดยปกตชาวเกาะลนตามการแบงแยกตวเองตามสานกทางชาตพนธวา เปนชาวเล ชาวจน ชาวมสลม และชาวไทย โดยมลกษณะเฉพาะตว ทบงบอกถงความแตกตางระหวางกลมชาตพนธ ในดานตานานความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษา การแตงกาย รปแบบของเรอ บานเรอน และการแสดงพนบานดงทนาเสนอไวขางตน แตในบางโอกาสพวกเขาจะแสดงอตลกษณ ในฐานะเปนชาวเกาะลนตาดวยกน อนเปนความผกพนดวยสานกดานพนท ดนแดน หรอทองถน แตเมอมสถานการณใหมเขามา เชน การเปลยนแปลงในกลมชาตพนธชาวเลบานสงกาอหลงจากเกดภยพบตสนาม ทสบเนองจากการทมกลมผเผยแพรศาสนาจากภายนอกนกายหนง เขามาใหความชวยเหลอและชกชวนใหชาวเลเปลยนศาสนา สงผลใหอตลกษณของกลมชาตพนธชาวเล ทพวกเขาเคยกาหนดรวาตวเองเปนชาวเกาะลนตาและเปนชาวเลไดถกแบงแยกเปนชาวเลกลมทเปลยนไปนบถอศาสนาใหมและชาวเลกลมดงเดมทนบถอบรรพบรษอยางชดเจน ทงทางดานจตใจ และดานสงคม

นอกจากนนอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตา ยงม 2 ลกษณะ ลกษณะหนง หมายถงตวตน หรอลกษณะเฉพาะทสมาชกในกลมคดสรรกาหนดขนเพอเปนอตลกษณของกลมตนเอง มความแตกตางไปจากกลมชาตพนธอน และมการสบทอดสสมาชกทกาเนดในกลมชาตพนธเดยวกน ดงเชน ตานานความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษา การแตงกาย อาหาร ยานพาหนะและ

248

ทพกอาศย และการแสดงพนบาน ดงทนาเสนอขางตน อกลกษณะหนง หมายถง อตลกษณทเกดจากบคคลภายนอกสรางขนจากการนาวถคดภายใตวฒนธรรมของตนเองไปใหคา หรอกาหนดวฒนธรรมอน เชน การเรยกกลมชาตพนธชาวเล วา “ชาวนา” เรยกชาวจนวา “เจก” เรยกชาวมสลมวา “แขก” หรอเรยกชาวไทยแททไมไดแตงงานขามกลมชาตพนธวา “ไทยทบ” เปนตน หากพจารณาถงอตลกษณของชาวเกาะลนตาทงสกลมชาตพนธ จากประวตศาสตรทองถนทวาแตละกลมตางอพยพยายถนเขามาตงถนฐานใหมทงสน จะสอดคลองกบตามทศนะของ ฐรวฒ เสนาคา (2549 : 41) ทมองวา “เปนอตลกษณทถกสรางจากปจจยขามพรมแดน ขามทวปขามวฒนธรรม นอกบรบทของรฐชาต จงมลกษณะทตดตอใหม มการผสมผสาน ไมเปนหนงเดยว มการเลอนไหล โยงใย ขามพนททางภมศาสตรหลายแหง” การนามาตดตอใหมหรอสรางซ าดงกลาว จงอาจจะไมเหมอนเดมทงหมด หรอเมอเวลาผานไปอาจจะปรบเปลยนจนกระทงแตกตางไปจากอตลกษณเดมทจากมา หรออาจจะผสมผสานกบอตลกษณของกลมชนอนทเขามาตงถนฐานรวมกน หรอหากวเคราะหในมมมองของทฤษฎการพลดพรากตามแนวคด ของวรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสน และล.(Wanni W. and Lee. 2005 : 10-12) ทอธบายวา การอพยพจากถนฐานด งเดมไปตงถนฐาน ในดนแดนใหม สงผลใหผคนเหลานนตองพลดพรากทางวฒนธรรม พลดพรากทางรางกาย พลดพราก ทางจตใจ และการพลดพรากทางปญญาแลว กลมชาตพนธ ทนาจะรสกไดถงการพลดพรากมากทสด คอ ชาวจน เนองจากตองพลดพรากจากทกสงทกอยางมาดวยระยะทางทไกลมาก เมอจากมาแลวสวนใหญจะไมมโอกาสหวนกบไปอกเลย สวนชาวมสลม บางคนทหลกลหนภยมาอาจจะไมกลบไปอก แตยงมญาตพนองไปมาหาสกน ขณะทชาวไทยทยายมารบราชการ หรอมาคาขาย มาแตงงานกบคนในทองถนยงมโอกาสกลบไปเยยมครอบครว ญาตพนอง เพอนฝง หรอยายกลบไปภมลาเนาเดม สาหรบชาวเลนาจะเปนกลมชาตพนธทมความรสกถงการพลดพรากนอยทสด ไมวาจะเปนการพลดพรากทางวฒนธรรม การพลดพราก ทางรางกาย การพลดพรากทางจตใจ และการพลดพรากทางปญญา เพราะเปนกลมชนทเรรอนไมยดครอง ไมสะสม ไมกกตน ถนทพกอาศยหลบนอนมาชวชวต คอเรอ ซงบรรทกรางกาย จตวญญาณ วฒนธรรม และภมปญญาตดตวขณะเดนทางเรรอนหากนไปตามฝงปลา อกทงจากรองรอยหลกฐานทปรากฏในบทเพลงลาจง ซงใชขบในพธสงเรอและสงวญญาณบรรพบรษกลบไปยงถนฐานเดม บงบอกวานานน าแถบเทอกเขา “ฆนงฌรย” เขตประเทศสหพนธรฐมาเลเซย คอ แหลงทบรรพบรษของพวกเขาอาศย พกพงครงลาสด เมอประมาณไมตากวา 500-600 ปมาแลว กอนทจะอพยพหลบลหนภยจากการสรบและการเกณฑแรงงานไปสรางเมอง เรรอนเรอยมา จนกระทง เขามาทามาหากนบรเวณนานน าเกาะลนตาเปนกลมชาตพนธแรก แตเปนกลมสดทายทตดสนใจขนมาตงถนฐานถาวรบนแผนดน

249

อยางไรกตาม การพลดพรากจากถนฐานเดมไมวาจะใกลหรอไกล ยอมรสกโหยหาถนทอยเดมและรสกไมสบายใจทละทงวฒนธรรมประเพณทเคยปฏบต สงททาใหความรสกดขนกคอการนาวฒนธรรมดงเดม มาปฏบตซ าในชวตประจาวน ซงอาจจะผดเพยนไปบางตามวสดอปกรณ และวตถดบเทาทหาไดในสภาพแวดลอมใหม ขณะเดยวกนชวตกตองดาเนนตอไปและตองปรบตวใหเขากบผคนในสงคมใหม ทเขามาตงถนฐานอยรวมกน ตองปฏสมพนธกบเพอนบาน ตางกลมและสรางเครอขายทางสงคมเพอความอยรอด การมปฏสมพนธขามกลมวฒนธรรม เปนระยะเวลานาน สงผลใหมการรบเอาวฒนธรรมความเชอทางดานศาสนาและพธกรรมตางกลม มาถอปฏบตในกลมตน หรอเขารวมในประเพณพธกรรมของเพอนบานตางกลมบาง ดงเชน ชาวเลรบประเพณเชงเมง จากชาวจนมาถอปฏบตในประเพณแตงเปรว ชาวจน ชาวเล เขารวมประเพณแหจาด ประเพณทาบญตกบาตรทางพทธศาสนาในโอกาสตาง ๆ ของชาวไทย สวนชาวไทยรบประเพณกนเจจากชาวจน ชาวจนรบประเพณการทาคลอดและการอยไฟจากชาวเลและชาวมสลม ชาวไทยและชาวจนทมสายสมพนธทางเครอญาต ท งทเปนญาตแททเกดจากสมาชกในครอบครวแตงงานกบชาวเล หรอญาตเทยมทเกดจากการเปนลกบญธรรม เปนเกลอกน หรอเคยพงพาอาศยกน เปนลกนอง เปนลกคาทผกพนกนเปนพเศษ หากไมไดเขารวมประเพณ ลอยเรอ กจะบรจาคเงนและขาวปลาอาหารหรอเหลาขาวไปรวมทาบญ มสลมเคยทาพธลอยเรอ(ตอลาบาลา) คลายชาวเลและเคยรวมทาพธเซนไหวโตะอาโฆะเบอราตย กอนเรมทานาดวยกน แตเมอมการตความหลกปฏบตทางศาสนาอสลามชดเจนขนจงเลกปฏบตไป ชาวเรอทกกลม ชาตพนธจะมความเชอรวมกนเกยวกบการกนปลาวาหากกนเนอปลาดานบนหมดหามพลกตวปลา เพราะเชอวาจะทาใหเกดอบตเหตเรอพลกควาได จงใหดงกางกลางตวปลาออก และทนาสนใจ คอ ปจจบนประชากรชาวไทยบนเกาะลนตามจานวนไมมากนกสวนใหญแตงงานและอาศยปะปนกบชาวจน ดงนนการไปวดฟงเทศนฟงธรรม และการตกบาตรตอนเชา จงเปนบทบาทหนาทของ ชาวจน หรอชาวไทยเชอสายจน มากกวาชาวไทยพทธ

ปรากฏการณทมการแสดงอตลกษณ ขามพรมแดนทางชาตพนธดงกลาว รวมถงการท ชาวมสลมคนหนงบวชพระเพอแกบนใหแมชาวมสลมทเคยบนไวตงแตยงมชวตอยวาจะใหลกชายบวชพระในพทธศาสนา และเปนความตองการของตนเองทตองการศกษาเพอเปรยบเทยบระหวางหลกคาสอนของศาสนาพทธกบศาสนาอสลาม หรอการทชาวมสลมบางคนแตงงานกบชาวเลแลวใชนามสกลทะเลลก หรอหาญทะเล เพอใชสทธในการไมตองคดเลอกทหาร หรอการเขาพกอาศยในชมชนชาวเล นอกจากจะมองไดวาเปนการปรบตวเขาหากนดวยการสรางความสมพนธฉนทญาตมตร ยอมรบในความแตกตางและใหเกยรตซงกนและกนแลว ยงใกลเคยงกบแนวคดของ ฮคคส (Hicks et al. 1977 : 17) ทวากระบวนการสงผานอตลกษณทางสงคมนน ผคนมโอกาส

250

ทจะเลอกลกษณะทางชาตพนธ ทเหมาะสมทสด จงมความเปนไปไดทสมาชกแตละกลมชาตพนธจะมโอกาสแสดงอตลกษณขามพรมแดนทางชาตพนธระหวางกนได ดวยเหตน พรมแดนทาง ชาตพนธ จงไมคงทสามารถเปลยนแปลงยดหยนได และแนวคดเกยวกบอตลกษณของชาวมลาย ซง นากาตะ (Nagata. 1981 : 89) ย าวาการทบคคลจะเลอกอางองถงอตลกษณทางชาตพนธนน อาจจะมาจากเหตผลทางนเวศ หรอเศรษฐกจ การเมอง หรอแมแตเหตผลดานชนชนทางสงคม ดงนน อตลกษณนจงยดหยนและเลอนไหลไดในบางครง

การศกษาพรมแดนทางชาตพนธ จะเนนการมององคประกอบของความแตกตาง ดานอตลกษณทางชาตพนธทแตละกลมสรางขนในระหวางการปฏสมพนธ การยอมรบและ การปฏเสธ และวเคราะหถงประเพณทเปนมรดกตกทอดจากบรรพบรษของแตละกลมชาตพนธ ในลกษณะทมการเปลยนแปลงอยางเปนพลวตทามกลางการปฏสมพนธกบตางกลมชาตพนธ และสมพนธกบการเปลยนแปลงทางสงคมวฒนธรรมดวย ดงท พรชย ตระกลวรานนท (2545 : 20) ไดแสดงทศนะเกยวกบความเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมวา เปนสงทมมาในทกกลมชาตพนธ นบแตแรกเรมการกาเนดชมชนมนษย และจะดาเนนไปพรอมกบสานกในการธารงชาตพนธ ทงนแมกลมชาตพนธใดจะเปลยนแปลงไปจากบรรพบรษ ความเปนกลมชาตพนธน นกไมได สญสลายไป สงซงยดเหนยวใหกลมชาตพนธตาง ๆ ดารงอยไดน นมใชความเครงครดในการ ธารงรกษารปแบบวฒนธรรมประเพณของบรรพบรษ แตหวใจหลกอยทการถายทอดสานก ของการเปนสมาชกของกลมผรวมประสบการณในการพฒนา และผลกดนกลมชาตพนธของตนใหกาวไปสอนาคต สงเหลานคออตลกษณของกลมชาตพนธทถายทอดจากชวอายหนงไปส อกชวอายหนง หรอทฉววรรณ ประจวบเหมาะ (2547 : 38-40) อธบายถงการเปลยนแปลงชาตพนธตามแนวคดของ โฮโรวทซ (Horowitz) วากลมชาตพนธตาง ๆ มการเปลยนแปลงได อาจจะขยายใหญขนหรอหดตวเลกลง เพราะความเปนสมาชกของกลมชาตพนธเปนเรองของการกาหนดความหมายทางสงคมของปจเจก บคคลทไดกาหนดอตลกษณชาตพนธของตนเอง และเปนทยอมรบของกลมอน ในระยะยาวกลมชาตพนธตาง ๆ อาจเปลยนพรมแดนชาตพนธ ชาบาง เรวบาง ตามความตองการของแตละกลม

ในกลมชาวเลดวยกนถงแมชาวเลเกาะลนตาจะปรบเปลยนอตลกษณไปมากกวา ชาวเลกลมอน ๆ ทอาศยหางไกลจากสงคม เชน ชาวเลกลมมอแกนเกาะสรนทร ทกลาวถงในงานวจยของ นฤมล หญชระนนทน (Narumon Hinshiranan 1996 : 188-193) วาการทชมชนชาวเลมอแกนกลมทอาศยอยบนเกาะสรนทร คอนขางจะหางไกลจากสงคมใหญ มสวนทาใหสามารถรกษาอตลกษณและความเปนชมชนของตนเองไวไดมากกวาชาวเลกลมอน ๆ และทาใหมการพ งพาอาศยในกลมมากกวาพงพาผคนจากนอกกลม แตเมอเทยบกบกลมชาตพนธอน ๆ บนเกาะลนตาดวยกนแลว

251

ชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตา ยงคงธารงอตลกษณทางชาตพนธไวไดมากทสด และเปนชมชนทมการพงพาอาศยในกลมของตนเองมากทสดดวยเหตปจจยหลายอยาง เชน การมวถชวตและการทามาหากนทยงคงผกพนกบธรรมชาตไมตางไปจากอดต เปนกลมทไดรบการศกษานอยทสด ตดตอกบโลกภายนอกและรบเทคโนโลยสมยใหมเขามาใชในชมชนนอยทสด ขณะเดยวกนความรสกถงความแตกตางทมตอกลมชาตพนธอน ๆ ทาใหเกดสานกรกในพวกพอง ประกอบกบความสานกในความเปนญาตพนองทมบรรพบรษรวมกนคอนขางสง ทาใหสามารถธารงอตลกษณไวได ดงเชน ผลการศกษาของ เยาวลกษณ ศรสกใส (2545 : 108-122) พบวา แมการขยายตวของเศรษฐกจเชงพาณชย การขยายของอานาจรฐ และธรกจทองเทยวอนเปนผลมาจากการพฒนาการไปสความทนสมย ทาใหระบบเศรษฐกจแบบยงชพภายในสงคมชาวเลอรกลาโวย บานสงกาอ อาเภอเกาะลนตา เปลยนไปเปนระบบผลตเพอการคามากขน สงผลใหแบบแผนชวตทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรมเปลยนแปลงไป แตดวยพนฐานความเปนกลมชาตพนธทยงมสานกในบรรพบรษรวมกน มความเปนเครอญาตในชมชนทาใหชาวเลยงคงรกษาอตลกษณทางชาตพนธของตนเองไวได แมจะไมเขมขนเหมอนในอดต และไมมปจจยจากภายนอกเขามาเปนตวกระตนใหเกดการเปลยนแปลงเชนการเปลยนศาสนาหลงภยพบตสนามดงกลาว ตางจากผลงานของ แกรนบอม (Granbom. 2004 : 92-98) ซงศกษาชาวเลกลมทอาศยอยดานหลงเกาะทมปญหาทเกดจากการเตบโตอยางรวดเรวของธรกจทองเทยวบนเกาะลนตา และสงผลกระทบทสาคญตอวถชวตแบบเรรอนของชาวเลอรกลาโวย เนองจากการขยายพนทในการสรางโรงแรมและทพกสาหรบนกทองเทยว ไดปดกนชายหาดจานวนมาก ผลกดนใหชาวเลเขาไปอาศยอยไกลจากชายหาดไมสามารถทามาหากนได กระแสโลกาภวตนทเชอมโยงกบเศรษฐกจโลกไมสงผลดตอชนพนเมองอยางชาวเล และไมเปนผลดตอระบบนเวศ การทตองพงตลาดเศรษฐกจทาใหชาวเลตองปฏสมพนธกบคนนอกมากขน จนตองปรบเปลยนวถชวตใหกลนกลายไปกบสงคมใหม ผวจยยงไดแสดงถงเหตททาใหอตลกษณของชาวเลลดถอยลงไปภายใตการครอบงาจากวฒนธรรมทเหนอกวา การถกมองวาเปนคนจน คนโง เปนชนชนลางสด และยงตกเปนเหยอ ของการถกบกรกไลทจากบคคลภายนอกดวย แมพวกเขายงคงธารงรกษาวฒนธรรม ภาษา และวถการดารงชวตทแตกตางไปจากสงคมไทย

สวนการปรบเปลยนอตลกษณทางความเชอของชาวมสลมบนเกาะลนตาใหมเอกภาพ และเขมแขงขนโดยการชกนาของผนาทางศาสนาอสลาม เปนปรากฏการณทเกดขนในชวงเวลาเดยวกบกลมมสลมในพนทอน ๆ ดงทกลาวถงในงานวจย เกยวกบพลวตและการเปลยนแปลงของชมชนชาวไทยมสลมชายฝงทะเลอนดามนของวรรณ วบลยสวสด แอนเดอรสน (Wanni W. 2010 : 163-168) วา “การเปลยนแปลงทางสงคมศาสนาของชาวมสลม ตงแต 2 ศตวรรษทผานมาถงป พ.ศ.2523 เรอยมาจนถงปจจบนมการชกนาใหชาวเกาะนภา (ชอสมมต) ยอมรบความเปนเอกภาพ

252

ของการเปนอสลาม และเปนตวแทนของทองถนในการแสดงทศนะสวนตว และเปนสวนหนงของการตดสนใจในการใชชวต” ในบรรดาชาวเกาะลนตาหากไมนบขาราชการชาวไทยทตองโยกยายถนตามวาระแลว ชาวจนเปนกลมทอพยพยายถนจากเกาะลนตาขนไปต งถนฐานทอนมากทสด ดงน นหากเปรยบเทยบระหวางชาวจนทง 2 กลม พบวา ความเขมขนของการธารงอตลกษณทางชาตพนธยอมแตกตางกน ขณะทลกหลานชาวจนบนเกาะลนตาจะยงคงปฏบตตามประเพณพธกรรมทบงบอก ถงการธารงอตลกษณทางชาตพนธของความเปนจน อกกลมซงอพยพยายถนกระจายกนอยในจงหวดตาง ๆ ทวประเทศ จะมความเขมขนในการธารงอตลกษณของความเปนจนแตกตางกนไปตามทศนคตและเงอนไขของปจเจกชน บางครอบครวอาจจะแตงงานผสมผสานจนลกหลานกลายเปนคนไทยอยางสมบรณไปแลว ขณะทบางครอบครวยงคงยอมรบความเปนจนและ ธารงอตลกษณของความเปนจนทสบทอดมาจากบรรพบรษชาวจนบนเกาะลนตา ลกษณะสงคม ทมการอพยพยายถนเชนนใกลเคยงกบผลการศกษาสงคมชาวเปอรโตรกน ทมประชากรสวนหนงเปนชาวเกาะ อกสวนหนงอยบนผนแผนดนใหญของ มเชโอ (Micheau. Retrieved July 15, 2010, from http:// www. proquest.umi.com) ซงผลการวจยในประเดนเกยวกบพฒนาการของอตลกษณ และการธารงชาตพนธ พบวาชาวเปอรโตรกนบนเกาะมทศนคตในดานการธารง อตลกษณทางชาตพนธ แหลงกาเนดของชาตพนธ ความรและความภมใจในวฒนธรรม คานยมและคณธรรม ความสานกดานการเมอง และความสานกในการรบผดชอบชมชนในทางบวกทงสน สวนชาวเปอรโตรกน บนแผนดนใหญ จะสบทอดอตลกษณทแทจรงของชาวเปอรโตรกน ผานทางปจเจกชน 7 คน ทเปนสมาชกของชาวเปอรโตรกน ซงมความสนใจ มประสบการณ และมความรสกเหนยวแนนตอ อตลกษณทางชาตพนธของเปอรโตรโกในชมชน

ท งน หากจะประเมนคาของการคงอยห รอการธารงอตลกษณทางชาตพน ธของ ชาวเกาะลนตาทง 4 กลมแลว แตละกลมชาตพนธยงคงสานกรวาตนเองเปนสมาชกของกลมชาตพนธใด และยงคงเกบรกษาและสบทอดอตลกษณประจากลมของตนตอไป แมจะผดเพยน เพมพน หรอลดทอนไปจากแบบแผนด งเดมกตาม ผวจยจงมความเหนสอดคลองกบทศนะของ พรชย ตระกลวรานนท. (2545 : 9,11) ทอธบายถงเรองความเปลยนแปลงรปแบบทางวฒนธรรม และความสานกทางชาตพนธ ทปรากฏในชมชนชาวจนโพนทะเลตาง ๆ วาหากมองโดยยดตดกบแบบแผนวฒนธรรมทคดวาเปนมาตรฐานในการประเมนคาความเปน “จน” ซงหากชาวจนอพยพและลกหลานคนใดไมไดประพฤตปฏบตตามแบบแผนวฒนธรรมนน ๆ จดวาถกกลนกลายและมความเปน “จน” ลดนอยลงแลว ในเวลาเพยง 3 ชวคนจะไมม “ชาวจน” เหลอใหเราศกษาแมในประเทศจนเอง ในทางตรงกนขามหากเรายอมรบวาเอกลกษณและสานกทางชาตพนธมการดารงไวและถายทอดตอไป ทวนกระแสแหงการ

253

เปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมเรากอาจกลาวไดวา ตราบเทาทชาวจนอพยพและลกหลาน ยงระบชาตพนธตนเองเปน “จน” กลมชาตพนธจนกยงคงอย แมรปแบบทางวฒนธรรมบางสวนจะแตกตางไปจากบรรพบรษของเขา

ดวยเหตผลทานองเดยวกนน เมอชาวเกาะลนตาแตละกลมชาตพนธยงคงยอมรบวาตนเองคอชาวจน ชาวเล ชาวมสลม และชาวไทย และยงคงสบทอดวฒนธรรมทเปนอตลกษณประจากลม ดงทนาเสนอขางตน แมจะมการปรบเปลยนหรอเลกปฏบตไปบางแลว กนบไดวากลมชาตพนธเหลานยงคงธารงอย

บทท 6

บทยอ สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

บทยอ งานวจยเรอง “พลวตการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา จงหวดกระบ”

ฉบบน ผวจยเลอกอาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ เปนกรณศกษาภายใตกรอบคดพนฐานทวาเกาะลนตาเปนดนแดนใหมทบรรพบรษของกลมชาตพนธในอดตถง 4 กลมชาตพนธอพยพเขามาอาศยอยรวมกนโดยมประวตศาสตรการอพยพโยกยายและการตงถนฐานทตางเหตผลตางวาระกน มระดบชนทางสงคมทแตกตางกนแตสามารถอยรวมกนไดอยางสนต แตละกลมชาตพนธตางมอตลกษณทางชาตพนธ ทแตกตางหลากหลายนาสนใจและยงไมมงานวจยดานการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธทอาศยอยรวมกนบนเกาะลนตามากอน อกทงเกาะลนตายงเปนแหลงหนงทไดรบผลกระทบจากธรกจทองเทยวและเหตการณสนาม ซงนาจะสงผลตอการเปลยนแปลงดานการปฏสมพนธและการธารงชาตพนธของชาวเกาะลนตาและทนาสนใจอกประการหนง คอชมชนชาวเลสงกาอ เปนพนทหนงทคณะรฐมนตรมมตเหนชอบใหกระทรวงวฒนธรรมดาเนนงานโครงการฟนฟวถชวตชาวเล ซงผวจยไดรบการแตงตงใหเปน ทปรกษาคณะอนกรรมการในชดนดวย

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาประวตศาสตรทองถน ประวตสายตระกลตางๆ ระบบนเวศวฒนธรรม และเหตปจจยตาง ๆ ทเปนสอประสานเชอมโยงใหชาวเกาะลนตามปฏสมพนธกนภายใตวฒนธรรมทหลากหลาย เพอศกษาอตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตา เพอศกษาผลกระทบจากธรกจทองเทยวและการเปลยนแปลงหลง ภยพบตสนาม รวมทงผลการดาเนนงานโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชน และการจดระบบนเวศทย งยนภายใตการสนบสนนและความรวมมอของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) และมลนธชมชนไท ทสงผลตอการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา คาถามในการวจยม 4 ประเดน คอ ทามกลางความหลากหลายทางวฒนธรรม ชาวเกาะลนตามพลวตการปฏสมพนธและการธารงอตลกษณทางชาตพนธอยางไร มปจจยอะไรเปนสอผสานเชอมโยงใหสงคมชาวเกาะลนตาดารงอยไดอยางสนต ธรกจทองเทยวและภยพบตสนามมผลกระทบ ตอพลวตการปฏสมพนธและการธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาอยางไร และผลการดาเนนงานโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดระบบนเวศทย งยน ทสบเนองจากภยพบตสนามโดยมเปาหมายในการสรางเครอขายความเปนชมชน“คนเกาะเดยวกน” สงผลตอการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธชาวเกาะลนตาอยางไร

255

สรปผล และอภปรายผล ผลการศกษาประวตศาสตรทองถน

จากการศกษาประวตศาสตรทองถนสบยอนกลบไปในอดต โดยมองผานขบวนการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ของผคนภายในทองถนเปนสาคญ พบวา เกาะลนตาใหญซงเปนแหลงทต งชมชน ถกแบงพนทออกเปนสองสวน คอดานหลงเกาะหรอ ทราบฝงตะวนตกของเกาะในอดตเปนถนกนดารไมมทกาบงลมในฤดมรสมจงไมคอยมผคนพกอาศย ปจจบนเปนแหลงทองเทยวทมชอเสยง สวนดานหนาเกาะหรอทราบขนาดเลกทางฝงตะวนออกของเกาะเปนทตงชมชนดงเดม และชมชนเมองเกาศรรายา ดวยเหตทพนทดานในเปนอาวมภเขาอยตรงกลางทาหนาทเปนกาแพงธรรมชาตคอยกนลมมรสมจากมหาสมทรอนเดย เรอทเดนทางไปมาระหวางอนเดยกบจนผานชองแคบมะละกาจงใชเปนจดแวะพกเพอหลบพาย

ลนตายคโบราณมรองรอยคนพนเมองกลม “ชาวเลโอรงลอนตา” เรรอนพกพงมากอน จนกระทงประมาณ 500 ปทผานมา เปนยคของการตงถนฐานใหมยคแรก มกลม“ชาวเลอรกลาโวย”อาศยเรอเรรอนผานชองแคบมะละกาเขามาทามาหากน และพกอาศยชวคราวตามชายฝงทะเลและหมเกาะจนกลนเขากบโอรงลอนตา ลวงมาถงประมาณ 200-150 ปทแลว เขาสยคของการตงถนฐานใหมครงท 2 เมอชาวมสลม และชาวจนเขามาจบจองพนทสรางทพกอาศย มชาวไทยเขามาทามาหากนอยบางนบเปนยคเรมตนของการปฏสมพนธ หลงจากนน เกาะลนตากลายเปนเสนทางการคาทางทะเลผคนเขามาอยกนหนาแนนขน

ในปพ.ศ. 2444 หรอประมาณ 100 ปเศษ จงเขาสยคของการกอตงอาเภอพรอมกบการเขามาของขาราชการชาวไทย จากเอกสารเกาของทางราชการในชวงประมาณปพ.ศ. 2452-2480 กลาวถงความไรระเบยบทเกดจากปญหานานาประการทงจากการเขามาอยอาศยของผคนตางถนตางชาตพนธตองใชกฎหมายบานเมองในการจดระเบยบ ปญหาสตวปารกรานตองรวมมอกบชาวบานในการแกปญหา และปญหาเรองความอยรอดสงผลใหผคนทกกลมชาตพนธมปฏสมพนธเพอรวมมอกนทามาหากน ชวง 100-40 ปทผานมา เปนยคแหงความรงเรอง เปนแหลงประมงทอดมสมบรณ เปนทาแวะพกของเรอประมงและเรอสาเภาจนแลนใบขนสงสนคาจากเกาะลนตาโดยตรงบนเสนทาง สงคโปร ปนง สตล กนตง ลนตา กระบ พงงา ภเกตและระนอง มดานศลกากรเกบภาษ ยคนจะมเรองราวทางประวตศาสตรมากทสด คาบเกยวจนถงยคเปลยนแปลงการปกครองปพ.ศ. 2475 และตองฟนฝาอปสรรคผานความทกขยากระหวางสงครามโลกครงท 2 ชวงปพ.ศ.2482-2488 และการเกดอคคภยในตลาดศรรายาถง 2 ครง ในปพ.ศ. 2472 และป พ.ศ. 2496

หลงจากนนเกาะลนตากลบมารงเรองอกครง การเขามาตงถนฐานของคนตางถนยงคงดาเนนอยางตอเนอง ธรกจการประมงเฟองฟ เรอสาเภาจนเปลยนมาใชเครองยนตนาสนคาทจาเปน

256

จากเกาะปนงและสงคโปรเขามาขาย ขากลบรบซอถานไมโกงกาง เปลอกไมแสม และสนคาพนเมองกลบไป

การจดตงโรงเรยนตามนโยบายการศกษาแหงชาตและนโยบายชาตนยม ทาใหภาษาไทย และวฒนธรรมไทยเขามาเปนแกนกลางในการสอสาร ครมบทบาทในการเชอมประสานดานความรและวฒนธรรมอนหลากหลาย ศลปะการแสดงและดนตรเพอความบนเทงของชาวเกาะลนตา มรากฐานทมาแตกตางกน เชน เพลงรามะนาของชาวเล มโนรากาบง ลเกปา และมะโยงของกลมมสลม มโนหรา หนงตะลง ของชาวไทย สวน “รองแงง” เขามาพรอมกบนกเดนทางชาวมสลม-มลาย แลวพฒนามาเปน “รองแงงตนหยง” ซงขบรองโตตอบระหวางชายหญงดวยภาษาไทยพนถน มคณะรองแงงทเกดจากการรวมตวของสมาชกทกกลมชาตพนธ เรยกวา “รองแงงลนตา” นบเปนหนงในอตลกษณรวมของชาวเกาะลนตา

ตอมา เมอมการตดถนนสายกระบ-ตรง เสนทางการคาเรมปรบเปลยนไปใชทางบก ประกอบกบเรอประมงทเคยทารายไดใหชาวเกาะลนตาไดยายไปขนฝงททาเรอกนตง หลงจากทปรมาณปลาในทะเลลดนอยลงจากการใชอปกรณจบปลาทมประสทธภาพสง อกทงเรออวนลากจากตางถนเขามาจบปลาชายฝง ซงเปนแหลงอนบาลสตวน ากอนทจะเตบโตลงสทะเลลก หลงจากนนทางราชการไดยกเลกใบอนญาตสมปทานตดไมโกงกางเพอเผาถาน ประมาณปพ.ศ. 2532 ธรกจการคาถานไมโกงกางกบตางประเทศทเคยทารายไดใหกบประเทศและชาวเกาะลนตาจงยตลง เรอสาเภาจนหยดกจการ ชาวเลและชาวมสลมทเคยรบจางแรงงานชาวจนหมดอาชพตองกลบไปหากนทางทะเล เกดระบบเศรษฐกจแบบพงพารปแบบใหมโดยเชาซอเรอและเครองมอจากเถาแกชาวจน แลวนาผลผลตทไดไปผอนจาย

ในปพ.ศ. 2533-2534 มการสรางสะพานคลองยาง และทาเทยบเรอแพขนานยนต เสนทางขามฝงไปเกาะลนตาเปลยนไป หมดยคเรอเมล ตลาดศรรายายงซบเซาลง

รฐบาลประกาศใหจงหวดกระบ เปนเมองทองเทยวในปพ.ศ. 2528 หลงจากนนประมาณ ปพ.ศ. 2531 ยคทองเทยวของเกาะลนตาเรมขน เมอนายทนตางถนเขามากวานซอทดนฝงตะวนตกของเกาะเพอสรางบงกะโลรองรบนกทองเทยว วฒนธรรมแปลกใหมเขามาทบซอนและทาลายระบบสงคมวฒนธรรมดงเดม พรอมกบการเขามาของนกธรกจและนกทองเทยวตางชาต ตอมา ปพ.ศ. 2546 รฐบาลไดมประกาศพระราชกฤษฎกาใหเกาะลนตา เปนเขตเศรษฐกจพเศษเพอการทองเทยวอยางย งยน

ชวงแรกตลาดศรรายายงคงเงยบเหงาโดยเฉพาะในปพ.ศ. 2541 เมอทางราชการไดยายทวาการอาเภอเกาะลนตาไปตงทบานหลงสอด ตาบลเกาะลนตานอย ดานหนาเกาะหมดความสาคญลงทงในดาน

257

เศรษฐกจ การคา เมองทา และศนยกลางของราชการ ผคนในทองถนหมดอาชพ คนรนใหมอพยพยายถนไปทามาหากนทอน ตลาดศรรายาจงกลายเปนเมองเกาทรางผคนไปชวระยะหนง ภายในชมชนคงเหลอแตผสงอาย อาศยในหองแถวไมรมนาเกาๆ ทยงคงรปแบบดงเดมมายาวนาน แมบางวนมนกทองเทยวผานเขาไปบาง

เกาะลนตาถงจดเปลยนอกครงหลงภยพบต “สนาม” ทอบตขนในวนท 27 ธนวาคม พ.ศ. 2547 มกลมบคคลและหนวยงานทงภาครฐและเอกชนเขาไปใหความชวยเหลอ มทงโครงการเรงดวนและโครงการฟนฟชมชนอยางย งยน มการปรบปรงบานไมรมน า อาคารทวาการอาเภอเกากลายเปน “พพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตา” ตลาดศรรายาเปนทสนใจในฐานะเมองเกา (Lanta old town) ชาวตางชาตเขาไปเชาบานรมน าปรบปรงเปนรานอาหาร รานเครองดม หองเชา ทพกอาศย มผคนผานเขาไปเทยวมากขน พลกฟนใหฟากตะวนออกของเกาะลนตามชวตชวาขนมาอกครงหนง

นอกจากผวจยใหความสาคญกบการสบคนเรองราวของชาวเกาะลนตาในอดตทผานมาเพอบนทกเปนประวตศาสตรทองถนแลว ยงมเปาหมายทจะสรางองคความรใหมเพอใชประโยชนในการฟนฟวถชวตชาวเกาะลนตา โดยเฉพาะโครงการจดตงพพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตา หอชาตพนธชาวเล และบานรองแงง ซงผวจยรวมดาเนนงานในฐานะนกวชาการทองถน

ผลการศกษาคนควาประวตศาสตรทองถนของผคนชาวเกาะลนตา จากแผนทโบราณ เอกสารเกาของทางราชการอาเภอเกาะลนตา คาบอกเลาของผอาวโส รองรอยวตถและสถานท ในลกษณะทเปนประวตศาสตรทมชวตเคลอนไหวผานกลมคนภายในชมชนทมสานกรวม ในเหตการณทางประวตศาสตรทเกดขน ซงแมหลายชวงเวลาเกดเหตการณโกลาหลไรระเบยบ หรอมความขดแยงจากทศนะทแตกตางกน แตทกครงกคลคลายลงดวยการใชภมปญญาในการแกปญหาแบบวภาษณวธ รวมถงการใชกฎหมายของรฐในการจดระเบยบทางสงคมและความจาเปนทตองพงพากนกเปนปจจยใหตางตองปรบตวเขาหากน จนกระทงมการผสมผสานความคดทเปนพนฐานในการสรางอตลกษณของสงคมชาวเกาะลนตา

งานวจยน ยงกลาวถงพนททางวฒนธรรม และตวอยางแผนผงเครอญาตสายตระกลตาง ๆ ทแสดงถงการแตงงานทงภายในกลมชาตพนธเดยวกนและขามกลมชาตพนธ ซงสงผลตอการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตาดวย

ผลการศกษาพลวตการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตา

การศกษาพลวตการปฏสมพนธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมดานตาง ๆ ของชาวเกาะลนตา ทเกดจากการสงสรรค เพอรวมพลงกนปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมธรรมชาต และสรางภมปญญาในการทามาหากนพบวา พนททางวฒนธรรมและนเวศวฒนธรรมทปรากฏตามสภาพทตงของเกาะลนตา

258

ซงเปนสวนหนงของคาบสมทรมลาย ไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใต หรอ “ลมพลด”และมรสมตะวนออกเฉยงเหนอหรอ “ลมออก” สงผลใหระบบนเวศชายฝงทะเลแถบนมสารอาหารของสตวน าตวออนทอดมสมบรณ จงเปนแหลงกาเนดของพชและสตวนานาชนด มความหลากหลายทางชวภาพ ชาวบานในพนทชายฝงทะเลจงประกอบอาชพประมงเปนอาชพหลก ชายฝงดานตะวนออกของเกาะเปนปาชายเลนทคอนขางสมบรณ เปนแหลงผลตฟนและถานไมโกงกางสงออก เปลอกไมโกงกางใชสาหรบยอมใบเรอสาเภา ชน และน ามนยาง กเปนสนคาหลกทมมลคาทางเศรษฐกจในอดตเชนกน นอกจากนน บรเวณหมเกาะลนตายงเปน แหลงไมใหญลาตรงสงตรงสามารถนามาตอเรอสาเภาจนขนาดใหญ เรอประมง เรอหวโทง และเปนแหลงทรพยากรธรรมชาตทอดมไปดวยสตวปาและสตวน า ทสงผลตอการยงชพของชาวเกาะลนตา และการเปดเสนทางการคาสายตรงระหวาง “ลนตา-ปนง-สงคโปร” โดยเรอสาเภาจนทาใหชาวเกาะลนตา มความมนคงในทางเศรษฐกจมากขน

การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาในยคแรกเปนการพ งพาอาศยแลกเปลยนผลผลต ดานปจจยสเพอยงชพ ชาวเลหาปลามาแลกขาวสาร เสอผา เบดตกปลาและสงของจาเปนจากชาวจน ชาวเลตองการเรอไมกระดานทแขงแรงกวาเรอไมระกาจากชาวมสลม ชาวจนตองการพชผกและเรอไมขนาดเลกจากชาวมสลมและตองการสนคาพนเมองจากทงชาวเลและชาวไทย สวนชาวมสลมกตองการอาหารทะเลจากชาวเล ตองการขาวของเครองใชและเครองมอชางจากชาวจน ชาวไทยตองการอาหารทะเลจากชาวเล พชผกและเรอจากชาวมสลม และสนคาจาเปนจากชาวจน ขณะเดยวกน ทกกลมกตองการความชวยเหลอจากขาราชการชาวไทย ตอมาชาวจนรเรมทาเตาเผาถานไมโกงกางสงออก ทาการประมงและตอเรอสาเภาขนาดใหญเพอบรรทกสนคาไปขายทปนง สงคโปรและอนโดนเซย โดยอาศยความรวมมอจากชาวเล ชาวมสลมละชาวไทย ในการเกบหาทรพยากรทองถน เปนสนคาสงออก และมการแบงแรงงานกนทาตามความถนด ท งน ปจจยท เปนสอผสานเชอมโยงใหสงคมชาวเกาะลนตาดารงอยไดอยางสนต อนเปนผลสบเนองจากการปฏสมพนธทางเศรษฐกจดงกลาว สงผลใหมปฏสมพนธทางสงคม มการพ งพาอาศยกน มการตอบแทนกนดวยสงของ เงนทองน าใจและการเขาใจ ยอมรบความแตกตาง และใหเกยรตเขารวมงานประเพณซงกนและกนตามระยะทางสงคมทแตละกลมชาตพนธ มปฏสมพนธกน อนนาไปสการแตงงานขามกลมชาตพนธ การสรางญาตเทยมดวยการยกลกใหเปนลกบญธรรมแกกน และการใหลกเปนเกลอกน ซงเปนภมปญญาในการสรางระบบอปถมภดวยสายสมพนธทางเครอญาตและสรางมตรภาพตางกลมชาตพนธ

259

นอกจากนน นโยบายการศกษาของรฐ สงผลใหเดกทกกลมชาตพนธมโอกาสเรยนรวมกน พอแมชาวมสลมทอยไกลออกไปจะฝากลกใหอยบานชาวจนในตลาดศรรายาเพอเขาโรงเรยน อกทงมการสงเสรมวฒนธรรมพนบาน เชน ลเกปา มะโยง รองแงง มโนหรา และหนงตะลง

นายอาเภอมบทบาททางการปกครองควบคกบบทบาทของผนาทองถน เชน กานนผใหญบาน แมเฒาบาน โดยเฉพาะตาแหนง “แมเฒาบาน” บงบอกถงการปกครองของรฐในยคสมยหนง ทเปดโอกาสใหผหญงมบทบาทหนาทในการปกครองชมชนเคยงบาเคยงไหลกบผชาย

อยางไรกตาม นโยบายชาตนยม ยครฐบาลจอมพล ป.พบลสงคราม กสงผลใหวฒนธรรมจากสวนกลางเขามาครอบงาและทาลายวฒนธรรมหลากหลายในทองถน ชาวเลไมสามารถปรบตวไดเกดชนชนทางสงคมในยคนมการเปลยนชอประเทศ ประชาชนและสญชาตจากสยามเปน “ไทย”ชาวจนซงเปนกลมทปรบตวไดเรวทสดเรมเปลยนจากแซมาใชชอและนามสกลแบบไทยเพอใหลกหลานไดเรยนหนงสอชนสงๆ ตามคาแนะนาของคร

ตอมา เมอสงคมวฒนธรรมเรมเปลยนไป การพงพาทางเศรษฐกจกเรมปรบเปลยน ในยคทเกาะลนตาซบเซาชาวเลยงคงพงพานายทนชาวจน โดยเชาซอเรอและอวนจากเถาแก ชาวจนบางครวเรอนคาขาย ทาสวนยาพารา สวนชาวมสลมทาสวนยางพารา ปลกพชผกสวนครว ทาไร ชาวไทยทตงถนฐานบนเกาะจะแตงงานกลมกลนกบชาวจนและชาวมสลม ทงชาวไทยและชาวจนนยมสงลกไปเรยน ในตวจงหวดและเมองหลวง ชาวมสลมใหลกเรยนระดบมธยมในโรงเรยนสายสามญทองถนบาง โรงเรยนสอนศาสนาบาง ศกษาตอระดบอดมศกษาในตางจงหวดบาง สวนใหญเมอจบการศกษาแลวจะทางานและแตงงานกบคนตางถน มบางคนเทานนทกลบมารบราชการในหนวยงานของรฐ และทาธรกจสวนตว แตชาวเลเมอจบชนประถมศกษาภาคบงคบกจะทาอาชพประมง และรบจางแรงงาน ผลการศกษาอตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธ ผลการศกษาปจจยทสงผลตออตลกษณ การปรบเปลยนและการธารงอตลกษณทางชาตพนธ ทามกลางการปฏสมพนธในฐานะชาวเกาะลนตาดวยกน สบเนองจากการทแตละกลมตางมพนททางวฒนธรรมและอตลกษณทางชาตพนธของตนเอง ทงทสบทอดเปนมรดกตดตวมาจากถนฐานเดมทพลดพรากจากมา และอตลกษณทสรางขนในพนทใหม เชน ตานานความเชอ ประเพณพธกรรม ภาษา อาหาร ทพกอาศย พาหนะและการแสดงพนบาน มการแบงพรมแดนทางวฒนธรรม ตามสานกทางชาตพนธอยางชดเจนวาเปนชาวเล ชาวจน ชาวมสลม และชาวไทย และมวถการดารงชวตและการทามาหากนทแตกตางกนภายใตระบบน เวศวฒนธรรม ทตองพ งพ าทรพยากรธรรมชาตรวมกน ดงคากลาวทวา “ชาวเลเรรอนหาปลา แขกจองททานา ทาสวน ตอเรอ

260

คนจนคาขาย คนไทยเปนนาย” ซงเปนอตลกษณเฉพาะกลมทเอออานวยตอการพ งพาอาศยกนมากกวาการแยงชงทรพยากรธรรมชาต ดงผลการศกษาพลวตการปฏสมพนธขางตน “ชาวเลเรรอนหาปลา” ชาวเล กลมชาตพนธทอาศยเรอเรรอนหากนในทะเล เปนกลมชาตพนธแรก ทเขามาอาศยบรเวณหมเกาะลนตา เมอประมาณ 600-500 ปทผานมา แตเปนกลมสดทายทขนตงถนฐานถาวรบนแผนดน เนองจากไมมวฒนธรรมในการจบจอง เมอพนททเคยพกพงถกยดครองจาก กลมชาตพนธอน กโยกยายไปเรอย ๆ จนกระทงตดสนใจเปลยนวถชวตขนมาสรางเพงพกเลกๆ แถบชายฝงทะเล อยรวมกนเปนกลมเพอความปลอดภย หลกฐานสาคญทบงบอกถงการเขามาอาศยในนานน าแถบนยาวนาน นอกจากสสานชาวเลทบานแตเหลง บานเกาะปอ บานบอแหน และบานในไร แลว ยงปรากฏในตานานความเชอเกยวกบสงเหนอธรรมชาต ซงระบชอและอตลกษณทมองเหนไดเปนตวสตวตาง ๆ และแหลงธรรมชาต ทพบเหนในระบบนเวศใกลตว ชาวเลจะสมพนธกบชอสถานทในมาเลเซย เชน เทอกเขาฆนงฌรย (อยในรฐเกดะห) เมองเกาะ (ลงกาว) และเมองมะละกา ปจจบน ภายในกลมชาวเลผสงอาย ยงคงใชภาษาอรกลาโวยในการสอสาร ขณะทเดกชาวเลรนใหมนยมพดภาษาไทยถนใต และใชภาษาไทยกลางในโรงเรยน แมเปลยนวถชวตมาตงถนฐานถาวร มการรบวฒนธรรมตางกลมชาตพนธเขามาผสมผสานกบวฒนธรรมดงเดมหลายอยาง บางกไปวดทาบญทางพทธศาสนาและรวมพธชงเปรตในวนสารทเดอนสบกบชาวไทยพทธ มการรบวฒนธรรมรองแงงของชาวมสลมเขามาเปนการละเลนประจากลม ออกไปรบจางแรงงานในสถานประกอบการตามแหลงทองเทยวหลงเกาะ และบรการนาเทยวทางทะเล แตขณะเดยวกนยงคงทามาหากนทางทะเล และยงคงสบสานการเลนรามะนา ซงเปนวฒนธรรมดงเดมทสบทอดมาจากบรรพบรษ ยงคงรกษาพรมแดนทางชาตพนธ ดวยสานกรวาตนเองเปน “ชาวเล” อกท งยงคงรวมสบสานประเพณลอยเรอตลอดมา แตหลงภยพบตสนามชาวเลเกอบรอยละหาสบเปลยนศาสนาใหมตามคาชกชวนของกลมนกเผยแพรศาสนาทเขามาใหความชวยเหลอ

“แขกจองททานา ทาสวน ตอเรอ” ชาวมสลมมประสบการณในการ ทานา ทาสวนมากอน เมอเรมเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตาจงจบจองทดนสรางบานบนพนทหาง ๆ กน และปลกตนไผ ตนหวาย เปนเขตแดน ตนไผจะแตกหนอขยายพนทออกไปเรอยๆ รปแบบบานชาวมสลมเปนเรอนยกพนสง หลงคามงจาก ฝาไมไผสานขดแตะกลมกลนกบสภาพแวดลอม ในอดตชาวมสลมบนเกาะลนตา เปนกลมชาวมลาย-สยามหลายกลมทอพยพหลบภยมาจากดนแดนสยามทางภาคใต ต งแตเขตจงหวดสตล ไปจนถง รฐกลนตน ปะลส และรฐเกดะห(ไทรบร)ในชวงเวลาตางกนประมาณ 200-150 ปทผานมา บางกลมพดภาษามลาย ตระกลออสโตรเนเซยน เชนเดยวกบภาษาชาวเลอรกลาโวย บางกลมพดภาษาไทยถนใต ในชมชนมมสยดศรรายา เปนศนยกลางในการประกอบพธทางศาสนา ชาวมสลมเกาะลนตาในอดตมวถชวตทกลมกลนกบเพอนบานกลมอน ๆ

261

มความเชอเรองสงเหนอธรรมชาตและประกอบพธกรรมทางความเชอบางอยางรวมกน มหมอไสยศาสตรทเชยวชาญเปนทยอมรบของเพอนบานตางกลม ชดแตงกายผหญงเปนผาปาเตะและเสอลกไม ชายเสอยาวและแหลม เปนอตลกษณเฉพาะทรบมาจากชาวมสลม-มลาย คลายกบชดยาหยา ทชาวจนฮกเกยนรบมาจากวฒนธรรมของลกครงจน-มลาย และรบวฒนธรรมดานการแสดงพนบาน ประเภท ลเกปา มะโยง และรองแงง จากนกเดนทางตางถนเขามาผสมผสานและปรบปรนจนกลายเปนวฒนธรรมทองถนของชาวเกาะลนตา

ปจจบน ชวตประจาวนของชาวมสลมขนกบหลกการทางศาสนาอสลาม 2 ประการ คอ หลกศรทธา (รกนอมาน) และหลกปฏบต (รกนสลาม) ในการเขารวมประเพณทางศาสนาอยางเครงครด เชน ประเพณถอศลอด เขาสหนต และการทาละหมาด ฯลฯ และปฏบตตนตามหลกคาสอน เชน เรองการแตงกายของบรษและสตร การไมดมของมนเมา ไมรวมรองราทาเพลงและการหลกเลยงกจกรรมทางสงคมทขดกบหลกศาสนา เปนตน ชาวมสลมใชภาษาไทยถนใต และภาษาไทยกลางในการสอสาร กลมทอยดานหนาเกาะยงคงทาสวนยางพารา ปลกพชผก สวนดานหลงเกาะทาธรกจทองเทยวบาง ขายทดนใหนายทนไปบาง “คนจนคาขาย” ชาวจนมอาชพคาขายและทาประมง ชาวจนรนแรก ๆ หลบหนภยทางการเมองจากประเทศจนแผนดนใหญ ยคเปลยนแปลงการปกครองมาอยเกาะปนง แลวเดนทางดวยเรอเปดเขามาตกปลาทาปลาเคมกลบไปขาย เมอมปฏสมพนธกบชาวมสลมและชาวเลจงรบชอของพนเมองกลบไปขายดวย มการสรางโกดงเกบตนสนคา และทพกในชวงรอลมมรสมเปลยนทศทาง บางกแตงงานกบสาวชาวเกาะและตงบานเรอนบรเวณตลาดศรรายา รปแบบบานชวงแรกเปนบานหองแถวหลงคามงจาก ฝาไมไผขดแตะหลงจากไฟไหม ครงทสองเปลยนไปใชไมกระดานแผน หลงคามงสงกะส แลวเปลยนไปมงกระเบอง ปจจบนเรยกกนวา “บานยาวเกาะลนตา” หรอ “บานยาวศรรายา” ลกครงทเกดจากชาวจนแตงงานกบกลมชาตพนธอนทงผหญงและผชาย เรยกวา “บาบา” ในชวงทลกหลานเขาศกษาในโรงเรยนของรฐไดเปลยนจากแซมาใชนามสกลและตงชอแบบไทย สวนใหญชาวจนไหหลาเขามาประกอบอาชพ ทาโปะ ทาทอง ตดผม เปดรานขายกาแฟ สวนชาวจนฮกเกยนคาขาย ทาเตาเผาถานไมโกงกาง เปลยนจากเรอเปดเปนเรอใบ 3 เสา เพอบรรทกถานไมโกงกางไปขายทปนงและสงคโปร เรอใบ 3 เสา น เลกใชไปเมอรฐบาลยกเลกการใหสมปทานปาไมโกงกาง ชาวจนสบทอดตานานความเชอในพทธศาสนาลทธมหายานมาจากบานเกด มหงบชาพระและหงบรรพบรษประจาบาน มศาลเจา “สามตองออง” เปนศนยกลางสาหรบประกอบพธกรรมทางศาสนา ขณะเดยวกนกใหความรวมมอกบชาวไทยในการสรางวด ไปวดฟงเทศนฟงธรรมในวนสาคญทางศาสนาและใหลกผชายบวชเรยนในพทธศาสนารวมกบชาวไทย

262

ปจจบนลกหลานชาวจน หรอชาวไทยเชอสายจน ในตลาดศรรายาพดภาษาไทย แตงกายแบบชาวไทยทวไป ทาบญตกบาตรและไปวดฟงเทศนฟงธรรมรวมกบชาวไทย สวนใหญประกอบอาชพคาขาย ทาบอกง ทาธรกจทองเทยว

อยางไรกตาม ชาวจนบนเกาะลนตายงคงรกษาพรมแดนทางชาตพนธของชาวจนไวดวยการปฏบตตนตามประเพณทสมพนธกบตานานความเชอทางศาสนาทสบทอดมาจากบรรพบรษ ยงคงถอศลกนเจ และ เซนไหวบรรพบรษตามประเพณจน การแตงงานยงมการยกน าชา ทาพธศพแบบจน และนยมกนอาหารจน ขณะทลกหลานชาวจนรนใหมในตางถนสวนใหญกลนกลายไปกบคนไทยพทธไปแลว

“คนไทยเปนนาย” ชาวไทยสวนใหญเปนขาราชการทยายมาจากตางถน พกอาศยตามบานพกขาราชการใกลทวาการอาเภอ ดานศลกากร บานพกตารวจ และบานพกคร มคนไทยจากแผนดนใหญเขามาคาขาย อาศยปะปนอยกบชาวจน และชาวมสลมบาง มการนบญาตและ สรางสายสมพนธทางเครอญาตดวยการแตงงาน ผกมตร ผกเกลอ และรบวฒนธรรมจากกลมอนๆ โดยเฉพาะจากชาวจน มการรวมมอกนทานบารงวดและทาบญในวนสาคญทางศาสนาในฐานะทเปนชาวพทธดวยกน มประเพณพธกรรมเกยวกบชวต และวนสาคญทางพทธศาสนาทสบทอดจากถนฐานเดม เชน ประเพณแหจาดสารทเดอนสบ ประเพณการบวชพระ และบวชสามเณร ฯลฯ

ปจจบนชาวไทยพทธทยงคงตงถนฐานบนเกาะลนตา อาศยปะปนอยกบชาวจน และชาวมสลม แตสวนใหญจะแตงงานกบลกหลานชาวจนและมวถชวตกลมกลนกบชาวไทยเชอสายจน รวมทาบญ ตกบาตรไปวดในวนสาคญทางศาสนา และรวมถอศลกนเจกบชาวไทยเชอสายจน ขอคนพบ

1. ลกษณะพเศษทเปนปจจยสาคญตอการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตา ผลการศกษาในครงนผวจยไดคนพบลกษณะพเศษ ซงเปนปจจยสาคญตอการปฏสมพนธและชาตพนธธารงของชาวเกาะลนตาในดานตาง ๆ ดงเชน

1.1 ลกษณะพเศษดานพนททางภมศาสตร ผลการศกษาประวตศาสตรทองถน ซงเปนปจจยแวดลอมทเชอมโยงสการปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาพบลกษณะพเศษของพนททางภมศาสตรวาหมเกาะลนตามลกษณะเปนทหลบภย (shelter) ทงทางภมศาสตรและทางสงคมมาตงแตยคโบราณ ดงจะเหนวาในอดตบรเวณหมเกาะลนตาเปนเพยงจดแวะพกเพอหลบลมมรสมของนกเดนเรอบนเสนทางการคาทางทะเล ตอมาเปนทหลบภยของกลมชาตพนธตาง ๆ ทอพยพเขามาตง ถนฐานหลายยคสมย ดวยเหตผลทแตกตางกน จากนน ความตองการพนฐานเพอยงชพ ตลอดจนภาวะทตองตอสกบภยธรรมชาต และการรกรานของสตวราย เปนเหตปจจยเบองตนทจงใจใหมการ

263

ปฏสมพนธระหวางสกลมชาตพนธทเขามาอยรวมกน ทงทางเศรษฐกจ และสงคม ในลกษณะตางพงพาอาศยซงกนและกน 1.2 ลกษณะพเศษดานสภาพแวดลอมทางธรรมชาต บรเวณโดยรอบหมเกาะลนตา มทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณเพยงพอแกการแบงปน ไมจาเปนตองเปนศตรสรบเพอแยงชงกน ดงเชน มปาชายเลน ซงเปนแหลงเพาะพนธสตวน า มทะเลกวางใหญ เปนแหลงอาหารทะเล มผนแผนดน ทเปนทราบเหมาะแกการทานา และการเพาะปลก มภเขาสงใหญเปนแหลงตนน าลาธารทผลตน าจดสาหรบหลอเลยงชวตมนษย สตวและพช มปาไมเบญจพรรณ เปนทอยอาศยของสตวปา เชน กวาง หมปา เสอ ลงคาง ชะมด ไกปา และนกนานาชนด และเปนแหลงอาหารของมนษยและสตว 1.3 ลกษณะพเศษดานการตงถนฐาน ผลการศกษาพบลกษณะพเศษของการตงถนฐานหลายประการ เชน 1.3.1 การตงถนฐานของชาวเกาะลนตาดาเนนสบเนองจากอดตถงปจจบน ประมาณ 7 ชวอายคน โดยนบจากการเขาตงถนฐานของสายตระกลหลกของทกกลมทสบสาวไดวาเขามาตงถนฐานครงแรกในระยะเวลาใกลเคยงกน คอประมาณ 200-150 ปมาแลว ยกเวนชาวเลรนแรก ทเรยกกนวา “โอรง ลอนตา” (Orang Lonta) ซงเปนชนพนเมองดงเดมทไมอาจสบสาวสายตระกลไดชดเจนเหมอนกลมอนและชาวเลกลมอรกลาโวย (Urak Lawoi) ซงเขามาพกอาศยประมาณ 600-500 ปทผานมา 1.3.2 การตงถนฐานรนใหมทเกดขนในชวง 7 ชวอายคนน สนนษฐานวานาจะมความเชอมโยงกบประวตศาสตรทางการเมองในภมภาคยานทะเลฝงอนดามน ทเปนปจจยใหผคนอพยพ หนภยเขามาตงถนฐานในรฐสยาม ทงในสงคมมสลม จน และชาวเล เนองจากชวงเวลาดงกลาวเปนชวงทภมภาคแถบฝงอนดามนเกดความปนปวนอนเปนผลจากการลาอาณานคม ซงประเทศ ผลาสงเสรมใหมความขดแยงเกดการสรบระหวางเมอง และแยกตวเปนอสระเพอตงเมองใหมแลวคอยเขาไปยดครองทละเมอง กอใหเกดความขดแยงตามแนวพรมแดนตาง ๆ ประกอบกบในชวงเวลานนรฐสยามพยายามจดตงรฐชาตทเขมแขงและมนคง ผคนจงเลอกอพยพเขามาพกพง 1.3.3 เมอแรกเรมเขามาตงถนฐานไมมการตอตานหรอกดกนจากชาวเลซงเปนกลมชาตพนธดงเดมทเขามาอยอาศยแถบนมาชานาน เนองจากชาวเลไมมวฒนธรรมการจบจอง ถอวาธรรมชาตเปนของสวนรวมใครจะเขาไปใชพนทกได ลกษณะเชนน แตกตางจากกลมชนโดยทวไปทเปนเรองยากในการเขาไปตงถนฐานในดนแดนใหม เนองจากจะพบกบปญหาอปสรรคทเกดจากการถกตอตานหรอกดกนจากเจาถนเดมทเขาไปพกอาศยอยกอน 1.3.4 การทแตละกลมยอมรบระเบยบกฎเกณฑของรฐสยามในเวลาตอมา เพราะสามารถสรางความมนใจ ความมนคงในการครอบครองพนท สรางความชองธรรมในการดารงอย และสามารถสรางฐานวฒนธรรมความเชอ เชน วด มสยด ศาลเจาของตนเองได

264

1.4 ลกษณะพเศษดานผนากลม พบวาผนาของแตละกลมชาตพนธทอพยพเขามาบกเบกเปนชดแรกตางมความเขมแขง ผานประสบการณทางประวตศาสตร และมอตลกษณทางวฒนธรรมเฉพาะกลมทสบทอดจากถนฐานเดมมากอน เชน กลมชาวมสลมทมาจากสายตระกลเจาเมองในรฐทมการปกครองแบบสลตาน เชน ตระกลไทรบร ตระกลปาไหน ฯลฯ สายตระกลจนมาจากสงคม ทมอตลกษณทางวฒนธรรมทมนคง และผานประสบการณในการตอสทางการเมองมากอน โดยเฉพาะจนฮกเกยนมความสามารถในการเดนเรอคาขาย สรางบานสรางเมองและการบรหารจดการ ดงเชน ตระกลแซหลม แซโกย แซเอยว ฯลฯ สวนสายตระกลชาวไทยทเขามาในฐานะขาราชการ เชนตระกล ณ นคร โปตะการกษ และขาราชการทวไป มลกษณะเปนมตรและมปฏสมพนธทดกบผคนในทองถน ดงนนเมอตางตองการสรางถนฐานใหมจาเปนตองปรบตวใหธารงอยรวมกนได สงผลใหมการแบงปนพนทอยอาศย มความสมานฉนท และรวมมอกนทามาหากนในลกษณะการแบงหนาทกนทาตามความถนด มสวนรวมในการสรางบานสรางเมอง และมบทบาทในการเปนผนาทองถนเปนทางการ เชน ผใหญบาน กานน แมเฒาบานและตารวจ ระหวางกลมชาตพนธดวยกนไมวาตวแทนจากกลมชาตพนธใดเปนผนาชมชนในฐานะตวแทนของรฐกยอมรบกนได เคยมชาวมสลมและชาวไทย เปนนายอาเภอ มชาวจน ชาวมสลม และชาวเลเปนผใหญบานโดยเฉพาะบทบาทของแมเฒาบานซงไดรบการแตงตงจากทางราชการใหชวยผใหญบานดแลทกขสขของลกบานในยคนน บงบอกถงการใหความสาคญและยอมรบในภาวะผนาของผหญง แตในทางเศรษฐกจชาวจนจะไดรบยอมรบในฐานะทเปนเถาแกหรอหวหนา ดงจะเหนวาสมยกอนหาก เถาแกชาวจนไปรวมงานแตงงานของชาวเลจะไดรบการตอนรบดวยการวงเขามาแบกเรอขนฝง เชนเดยวกบทชาวมสลมนาเสลยงออกไปรบและลางเทาใหกอนเขางาน สวนเถาแก จะบรจาคเงน หรอนาขาวปลาอาหารไปชวยงาน 1.5 ลกษณะพเศษดานระบบเครอญาต พบวาแตละกลมชาตพนธทเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตาจะมระบบเครอญาตภายในกลมทเขมแขง เนองจากแตละกลมทเขามาตงถนฐานใหมไมไดมาอยางโดดเดยวแตชกชวนกนเขามาในลกษณะของกลมเครอญาต และเมอเขามาตงถนฐานยคแรก ๆมการแตงงานขามกลมชาตพนธกนจานวนมาก ทาใหเกดระบบการนบญาตขามกลมชาตพนธ มการหยบยมคาเรยกญาตของแตละกลมชาตพนธ เพอใชเรยกกนตามลาดบอาวโสแสดงถงการนบญาตกนทวทงเกาะและมการเคารพผอาวโสรวมกนทกกลมชาตพนธ ระบบการนบญาตนเองทเปนหวใจในการสานความสมพนธของชาวเกาะลนตา ดงจะเหนวา ชาวจนมสรรพนามเรยกชาวเลวา “พนองเรา” ชาวมสลมกนบญาตกบชาวเล ชาวจน และชาวไทย ดวยเหตนแตละกลมตางหลกเลยงการใชคาทไมเหมาะสมเมอพดพาดพงถงกน หากมงานสงสรรครวมกนอาหารอสลามเปนอาหารสากลสาหรบจดงานเลยงของชาวเกาะลนตา หรอหากชาวจนเปน

265

เจาภาพจดเลยงกจะมพนทพเศษสาหรบครวมสลม บางโอกาสมการสงเสรมและทาบญขามศาสนา เชน ชาวจนทบานแตเหลงบรจาคเงนใหชาวมสลมบานโละใหญสรางมสยด อนแสดงถงการยอมรบความแตกตางทางดานศาสนา วฒนธรรม ใหเกยรตและสงเสรมซงและกน มการทางานเพอสวนรวมดวยความสามคค และรวมมอกนทามาหากน 1.6 ลกษณะพเศษดานบทบาทสตรและเดกในการสรางปฏสมพนธขามกลมชาตพนธ จากการศกษาพบวา ขณะทผชายทกกลมชาตพนธตางชวยเหลอรวมมอกนทามาหากน ผหญงชาวเกาะลนตากมบทบาทสาคญในการสรางปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธเคยงคกนไป ท งนสบเนองจากการทแมบานชาวจนตองพงพาหมอตาแยชาวมสลมและชาวเล และหากเดกเกดมาแลวเลยงยากตองยกใหเปนลกบญธรรม หรอฝากหมอตาแยเลยงไวกอน ลก ๆ ชาวจนจงถกสอนใหเคารพหมอตาแยเสมอนแมอกคนหนง และเรยกหมอตาแยททาคลอดวามะ (แม) และเรยกสามของหมอตาแยวา ปะ (พอ) เมอมงานประเพณลอยเรอของชาวเลปะหรอมะจะมารบไปรวมงานดวย นอกจากนน ผหญงยงทาหนาทเชอมสมพนธไมตรดวยการมของฝาก ของขวญ เสอผา ขาวปลาอาหาร เครองใชจาเปนใหกน ดแลทกขสขกน และใชพนทหลงบานชาวจนในการแลกเปลยนเรยนรโดยผหญงมสลมและชาวเลจะถายทอดวธการสานเสอและทาเครองจกสานใหชาวจน ผหญงจนจะสอนการตดเยบเสอผา การทากบขาวใหผหญงชาวมสลม หากมงานเลยงหรองานศพ ผหญงมสลมและชาวเลจะมาชวยทากบขาวและลางถวยชามในครวหลงบาน สวนลกหลานชาวมสลมซงตงบานเรอนอยหางไกลจากตลาดศรรายา พอแมจะพามาฝากใหอยบานคนจนเพอเรยนหนงสอและฝกทางานบาน เดก ๆ เหลานน จงเปนสอใหพอแมไดมโอกาสปฏสมพนธกบเพอนบานตางกลมมากขน เดกๆ จากตางกลมชาตพนธทพอแมรจกกน มลกเพศเดยวกน เกดวนเดอนปเดยวกน หรอมลกษณะนสยทใกลเคยงกน อยางใดอยางหนง พอแมกจะตกลงใหเปนเกลอกนดวยวาจาเพอสรางความผกพนใหทงคเปนเพอนทสนทกนเปนพเศษ มของฝากใหกน ดแลทกขสขและใหความชวยเหลอกนมากกวาเพอนคนอน ๆ ทงยงสงผลใหผใหญของทงสองครอบครวชวยเหลอเกอกลและผกพนกนฉนทญาตพนอง 1.7 ลกษณะพเศษดานการปกครองของรฐ รฐสยามในสวนภมภาค มความสามารถในการจดระเบยบและปราบอทธพลเชงลบในชมชนเกาะลนตาซงเดมมการตงเปนกกเปนเหลา เชน กลมโตะหยเพง ฯลฯ และชกชวนผนากลมทมอทธพลในทองถนใหมบทบาทในเชงบวกดวยการรวมมอกนสรางบานสรางเมอง เชน สรางโรงเรยน สรางสถานทราชการ ใครบรจาคทดน บรจาคเงน หรอสรางโรงเรยนไดสาเรจจะไดรบบรรดาศกดตอบแทน

266

1.8 ลกษณะพเศษดานการคา เสนทางการคาทาใหเกดการขบเคลอนของวถชวตชาวเกาะลนตาทกกลม โดยชาวจนเปนผบกเบก ลงทน และบรหารจดการ กลมอน ๆ ชวยกนเกบหาทรพยากรทองถนทางทะเลและชายฝงปอนใหเปนสนคาออก และสนคาเขาประเภทอาหารและเครองใชททนสมยจากปนงและสงคโปรไดยกระดบวถชวตของชาวเกาะลนตาโดยรวม 1.9 ลกษณะพเศษดานการปฏสมพนธทางวฒนธรรมและการธารงอตลกษณทางชาตพนธการอาศยอยรวมกนอยางใกลชดสงผลใหชาวเกาะลนตามระบบวฒนธรรมเปนตวเชอมสาคญทสงผลตอการปฏสมพนธและการธารงอตลกษณทางชาตพนธ มการแสดงอตลกษณขามพรมแดนดวยการรบเอาความเชอทางดานศาสนาและพธกรรมจากตางกลมชาตพนธ มาถอปฏบตในกลมของตน หรอเขารวมในประเพณพธกรรมของเพอนบานตางกลม ดงเชน ชาวเลรบประเพณเชงเมง จากชาวจนมาถอปฏบตเปนประเพณแตงเปรว ชาวจนและชาวเลเขารวมประเพณแหจาดและประเพณทาบญ ตกบาตรทางพทธศาสนาในโอกาสตาง ๆ ของชาวไทยพทธ ชาวไทยพทธรวมประเพณกนเจของชาวจน ชาวจนรบประเพณการคลอดลกและการอยไฟหลงคลอดจากชาวเลและชาวมสลม ชาวไทยและชาวจนทมสายสมพนธทางเครอญาต หรอผกพนกนเปนพเศษ หากไมไดเขารวมประเพณกจะบรจาคเงนและขาวปลาอาหารไปรวมทาบญ ชาวจนบรจาคเงนสรางมสยดใหชาวมสลม ชาวมสลมเคยทาพธลอยเรอ (ตอลาบาลา) เชนเดยวกบประเพณของชาวเล และเคยรวมกบชาวเลทาพธเซนไหวโตะอาโฆะเบอราตยกอนเรมทานา ปจจบนชาวจนไปฟงเทศนฟงธรรมทวดและตกบาตรตอนเชามากกวาชาวไทยซงมประชากรไมมากนก อตลกษณทางวฒนธรรมดานตานานความเชอ และเรองเลาของแตละกลม มกจะเปนทสนใจ รบร และมการบอกเลาสบทอดจากปากคาของเพอนบานตางกลมทอาศยอยรวมกน กรณทนาสนใจ คอ การทมสลมคนหนงบวชพระรวมกบเพอนชาวจนและชาวไทย เพอแกบนใหกบแมซงเปนชาวมสลมทเคยบนไวกอนเสยชวตและตองการศกษาเรยนรหลกคาสอนของศาสนาพทธ เพอเปรยบเทยบกบคาสอนของศาสนาอสลาม ลกษณะดงกลาวเปนการศกษาแบบเขาไปมสวนรวม เชนเดยวกบเทคนควธการศกษาทางมานษยวทยา อกกรณเปนภมปญญาในการประสานวฒนธรรมทแตกตางเขาดวยกนโดยตางฝายตางไดประโยชน เชน ประเพณวนสารทเดอนสบของชาวไทยพทธ มวตถประสงคทจะทาบญใหกบบรรพบรษทลวงลบไป และบรจาคทานแกผยากไร สวนชาวเลเขารวมในฐานะผยากไร ทเปนฝายรบทาน ขณะเดยวกนเปนโอกาสทชาวเลนาสงของจากทะเลมาแลกเปลยนกบชมชนเมองบนแผนดนใหญ เปนการสบสานวฒนธรรมการแลกเปลยนสงของ (bather) ของตนเอง ปฏสมพนธระหวางชาวเลกบชาวไทยพทธเชนนดาเนนมานบรอยป

267

มกรณทผชายมสลมบางคนแตงงานกบสาวชาวเลแลวเปลยนไปใชนามสกล ทะเลลก หรอหาญทะเล ซงนอกจากเพอหวงประโยชนในการใชสทธของความเปนชาวเล ซงไมตองคดเลอกทหารแลว มองไดวาเปนการการปรบตวเขาหากนดวยการสรางความสมพนธฉนทญาตมตรยอมรบในความแตกตางและใหเกยรตซงกนและกน นอกจากนน ยงพบวา การแสดงรองแงง อตลกษณใหมทรบเขามาจากภายนอกและปรบปรนจนเปนอตลกษณรวมของชาวเกาะลนตามบทบาทสงในการเชอมโยงปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธ ใหมความสนกสนาน และไดมโอกาสเฉลมฉลองรวมกนในยคแรก ๆ ทความบนเทงอน ๆ ยงเขาไปไมถง กรณตวอยางเหลานบงบอกวาสมาชกชาวเกาะลนตาแตละกลมชาตพนธ มโอกาสทจะเลอกลกษณะทางชาตพนธทเหมาะสมทสดสาหรบตนเองและสามารถแสดงอตลกษณขามพรมแดนทางชาตพนธระหวางกนไดตามสถานการณ ดวยเหตนพรมแดนทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาจงไมคงท สามารถเปลยนแปลงและยดหยนได

ในภาพรวมของสงคมชาวเกาะลนตาในอดต ทกลาวมาขางตนนบไดวาเปนสงคมสมานฉนทท เกดขนจรง แมความเชอและหลกการทางศาสนาแตกตางกนแตไมแตกแยก ตางยอมรบในความแตกตาง มการรวมมอกนทงทางดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมสบเนองกนมา แมมปญหาขอขดแยงบางกจะมการปรบตว มการรอมชอม และหาทางแกไข จนกระทง เกดแนวทางใหมทยอมรบและอยรวมกนได มสานกในความเปนเจาถนหรอเจาของบานหากมผคนตางถนเขามาในชมชนจะตอนรบดวยขาวปลาอาหารและทพกอยางอบอนแมไมรจกกนมากอน อกทงชาวเกาะลนตายงรกถนฐานบานเกด และภมใจในความเปนชาวเกาะลนตาไมวาจะยายไปอยทใด ขณะเดยวกนพวกเขายงคงสานกรในกลมชาตพนธของตนเองซงมประวตความเปนมาของบรรพบรษแตกตางไปจากกลมอน ยงคงเกบรกษาและสบทอดอตลกษณประจากลมของตนอยางตอเนอง แมจะผดเพ ยนและเลกปฏบตไปบาง อกทงยงคงยอมรบวาตนเองคอ ชาวเล ชาวมสลม หรอชาวไทยทผกพนกนดวยสายสมพนธทางเครอญาต พนทอยอาศย และประวตศาสตรชาตพนธ และมศาสนสถานประจากลมเพอเปนพนทสาหรบสบทอดอตลกษณทางชาตพนธ ในบางสถานการณพวกเขากระบวาตนเองเปนชาวเกาะลนตา และเปนชาวไทยในฐานะทเกดและอาศยอยบนเกาะลนตาและประเทศไทย

2. การเปลยนแปลง 2.1 การเปลยนแปลงทวไป ปจจบนความเจรญทางวตถและเทคโนโลยเขามามบทบาท

ในการทางาน สงผลใหความจาเปนในการพงพากนเองของชาวเกาะลนตาลดความสาคญลง ประกอบกบการปกครองของรฐชาตเขมแขงขน มระบบการรกษาพยาบาลททนสมย มการพงพา

268

รฐชาตมากกวาพงพากนเอง เมอเจบไขไมสบายหรอตองการคลอดลกจะไปรกษาหรอทาคลอดกบแพทยแผนปจจบน ในสถานพยาบาลของรฐแทนการพงพาหมอพนบานและหมอตาแย

นอกจากนนกระบวนการพาณชยนยมและการคมนาคมขนสงทสะดวกสบายขน สงผลใหกลมทมทนมโอกาสทาธรกจเพอสรางฐานะไดงายขนมโอกาสสงลกหลานเขาเรยนในระดบทสงขน สงผลใหเกดชองวางทางสงคมและวฒนธรรม ระหวางกลมชาตพนธบนเกาะลนตาทสบเนองจากความแตกตางดานฐานะการเงน การศกษา และความขดแยงทางความคด การปฏสมพนธของชาวเกาะลนตาจงไมเหนยวแนนอยางเชนในอดต

ในภาพรวมสมยกอนทกกลมชาตพนธเอาอดตและวถชวตด งเดมเปนตวตงเพอเปนแบบอยางใหลกหลานสบทอดตาม แตปจจบนแตละครอบครวมลกษณะเปนปจเจกมากขนเอาอนาคต ของลกหลานเปนตวตง มงไปสความสาเรจ ปฏสมพนธทางตรงจะผานสอผานอดมการณทางสงคม

อกท งการเพมขนของจานวนประชากรชาวมสลม ทสบเนองจากขอหามในการคมกาเนดและการยายเขาอยางตอเนอง ขณะทชาวจน ชาวเล และชาวไทย อพยพเขาในชวงระยะเวลาหนงเทานน สงผลใหปจจบนประชากรชาวมสลมบนเกาะลนตามจานวนมากทสด และไดรบเลอกตงเปนผนาในองคการบรหารสวนตาบลเกอบทกชมชน อานาจการตอรองทเคยขนอยกบชาวจนซงเปนนายทนเจาของธรกจและเปนผนาชมชนเปลยนมาอยในมอของชาวมสลม ขณะทชาวเล ยงคงมวถชวตทเรยบงายไมตางไปจากอดตมากนก นอกจากภายในชมชนมถนนหนทางและสาธารณปโภคความสะดวกสบายขน มโอกาสในการทามาหากนไดมากขน

2.2 การเปลยนแปลงในสงคมชาวเลทเกดจากการปจจยภายนอก การเปลยนแปลงในกลมชาตพนธชาวเลบานสงกาอทเกดจากปจจยภายนอกและสงผลกระทบตอวฒนธรรมทเปน อตลกษณของกลมชาวเลและสรางความแตกแยกครงใหญในสงคมชาวเลบานสงกาอ คอปญหาทเขามาพรอมกบกลมผคนทเขาไปใหความชวยเหลอหลงภยพบตสนาม ซงผลการศกษาพบวา ชาวเลเกอบรอยละหาสบเปลยนไปนบถอศาสนาอนตามคาชกชวนของกลมผเผยแพรศาสนาทเขามาแจกของยงชพ ทาใหเกดความขดแยงอยางรนแรงระหวางชาวเลกลมอนรกษวฒนธรรมดงเดม กบกลมทเปลยนศาสนา ทงในระดบครอบครวและชมชน จนกระทงผวจยและทมงานจากสานกงานวฒนธรรมจงหวดตองลงไปชวยไกลเกลย ปจจบนแมปญหาจะลดความรนแรงลงบาง แตกลมทเปลยนศาสนายงคงลงเลและสบสนตอคาสอนใหมๆ ทแตกตางไปจากคาสอนของบรรพบรษ จนไมกลาเขารวมประเพณลอยเรอ อาจจะเปนไปไดวาผลทสดกลมทเปลยนศาสนาจาเปนตองละทงอตลกษณบางอยางทขดกบหลกความเชอของศาสนาใหม

269

3. นโยบายการทองเทยวจากภาครฐ รฐบาลประกาศใหกระบเปนเมองทองเทยวอยางเปนทางการในปพ.ศ. 2528 หลงจากนน

ทางฟากตะวนตกของเกาะลนตาใหญ ซงมธรรมชาตทางทะเลและหาดทรายทสวยงาม เรมเปนทรจกของนกทองเทยว มนายทนตางถนเขามากวานซอทดนสรางบงกะโล โรงแรม สถานบรการ รานอาหาร จานวนมาก การสงเสรมจากภาครฐ ทเอกชนขานรบอยางรวดเรวโดยไมมมาตรการควบคมสงผลใหชมชนขยายตวอยางรวดเรวราคาทดนสงขนและเปลยนมอจากผคนในทองถนไปยงนกเกงกาไร นกคาทดนและผประกอบการตางถน ปจจบน เกาะลนตาเปนพนทหนงทรฐบาลไดประกาศจดตงโดยพระราชกฤษฎกาปพ.ศ. 2546 ใหเปนเขตเศรษฐกจพเศษและดาเนนการภายใตองคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางย งยน(องคการมหาชน)

เบองตนของการเปลยนแปลงไปสการประกอบธรกจทองเทยว ดานหนาของเกาะลนตา ซงเปนชมชนด งเดมทผวจยเลอกเปนกรณศกษาไดรบผลกระทบไมมากนก แตดานหลงเกาะ ซงเคยเปนแหลงทรกนดารไดถกปรบเปลยนในลกษณะของการทาลายตองสญเสยทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหกบการปลกสราง สถานบรการ รวมทงสญเสยวฒนธรรมดวย

กระแสโลกาภวตน ท เขามาพรอมกบ ธรกจทองเท ยวและการแพรกระจายของ สอวฒนธรรมจากภายนอกทาใหชาวเกาะลนตาสวนใหญตองปรบตวและรบเอาวฒนธรรมเมอง เขามาใชในชวตประจาวน จนละเลยวฒนธรรมด งเดมบางสวนไป แมในสวนของประเพณพธกรรมทยงคงธารงอย และปฏบตสบทอดกนในกลมครอบครว เครอญาต และสายตระกลตางๆ ไมวาจะเปนประเพณในรอบป ประเพณเกยวกบชวต และประเพณดานศาสนาความเชอของแตละกลมชาตพนธ กมการปรบเปลยน ลดทอด และรบเอารปแบบวฒนธรรมภายนอกเขามาปะปน อตลกษณทางวฒนธรรมของชาวมสลมจะถกครอบงาจากวฒนธรรมภายนอกทเขามาพรอมกบนกทองเทยวและกฎระเบยบของสถานประกอบการ ซงตองการความเปนสากล เชน พนกงาน เสรฟตองบรการเหลาเบยรใหนกทองเทยว ไมอนญาตใหพนกงานผหญงคลมผา “ฮญาบ” ปกปดใบหนา และไมมเวลาใหพนกงานทาละหมาด ทาใหเกดความขดแยงทางความคดระหวางความเชอทางศาสนากบความตองการมรายไดจากการทางาน สาหรบชาวจนบางครอบครว ปรบเปลยนไปลงทนสรางบงกะโลรองรบธรกจทองเทยวสวนชาวเลในยคของการทองเทยวครอบครวท ม เรอของตนเองจะวางไซจบปลาขายให สถานประกอบการทองเทยว หรอรบจางขบเรอนาชมธรรมชาต ดาน าดปะการง การพงพาอาศยซงกนและกนลดนอยลง แตปฏสมพนธระหวางปจเจกชนหรอครอบครวในชมชนยงคงผกพนถงกน

270

4. โครงการฟนฟวถชวตดงเดมฯ กบปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธ โครงการฟนฟวถชวตด งเดมของชมชนและการจดระบบนเวศทย งยน ภายใตการสนบสนนของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) และภาคความรวมมอของมลนธ ชมชนไทย นกวชาการทองถนและภาครฐ เปนโครงการทรวมตวกนเพอเขาไปใหความชวยเหลอชาวเกาะลนตา ภายหลงภยพบตสนาม ในเดอนธนวาคม 2547 โดยมเปาหมายเพอใหชมชนผประสบภย สนามฟนคนสภาวะปกต เพอใหองคความรดงเดมเรองวถชวต ศลปวฒนธรรม ภมปญญาทองถนไดรบการฟนฟและบรณาการ เพอใหมกระบวนการจดทาแผนการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางย งยนโดยชมชนมสวนรวม และเพอสรางกลไกความรวมมอแบบพหภาคระหวางรฐ เอกชนและชมชนในการทาแผนพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเกาะลนตาอยางย งยน ในชวงแรกของการดาเนนงานโครงการจะมการคดเลอกแตงตงทมงานฟนฟวถชวตชมชนจากผแทนแตละพนทและแกปญหาเฉพาะหนาในเรองการซอมบาน ซอมเรอ ดวยการจดหาเครองมอและอปกรณใหสมาชกในชมชนชวยกนซอม จดหาเครองมอเพอสรางอาชพใหทากน และเยยวยาปญหาดานจตใจ จดอบรมเพอสรางอาชพ จดตงกลมออมทรพยและสวสดการสงคมสงเคราะหมการกอตง “เครอขายชมชนฟนฟเกาะลนตา” และจดเวทแลกเปลยนประสบการณการทางานกบเครอขายชมชนตางๆ 4.1 การรอฟนความสมพนธ โครงการฟนฟวถชวตดงเดมฯ หลงภยพบตสนาม มนโยบายทมลกษณะตางจากงานของรฐและเอกชน ทคดกาวขามจากความชวยเหลอในลกษณะของการสงเคราะหไปสการใหความชวยเหลอเพอใหชมชนเขมแขง จนกระทงสามารถลกขนมาชวยกนวางแผนแกปญหาและแสวงหาแนวทางในการฟนฟตนเองได โครงการนนอกจากจะมบทบาทอยางมากในการชวยเหลอใหกาลงใจผคนในภาวะทโกลาหลแลวยงไดพลกวกฤตใหเปนโอกาสในการปลกจตสานกใหแตละกลมชาตพนธไดทบทวนวา “ยงมอตลกษณทางชาตพนธ หรอวฒนธรรมอะไรหลงเหลออยบาง จะดแลรกษากนตอไปอยางไร” หลงจากน นมการทาประชาพจารณเพอรบฟง ความคดเหนของสมาชกแตละกลม มการสรางยทธวธใหมในการเชอมโยงกบวฒนธรรมดงเดม และนาไปขยายผลในการทาโครงการและกจกรรมตางๆ เชน

โครงการจดตง “พพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตา” เกดจากความตองการของเจาของชมชนและสมาชกชาวเกาะลนตาทกกลมไดเขามามสวนรวมในการวางแผนและดาเนนงานทกขนตอน จงเปนโอกาสททกกลมไดมโอกาสรอฟนความสมพนธในอดตใหกลบมาแนนแฟนอกครงหนง อกกจกรรมหนงทนาสนใจ คอการจดงาน “เปดเลเขเรอ” ภายใตโครงการฟนฟวถชวตดงเดมฯ ซงในงานนจะมผนาทางศาสนาของทกกลมชาตพนธมารวมทาพธใหพรกอนปลอยเรอ

271

ออกไปแวะเยยมสมาชกชาวเกาะลนตาทอาศยอยรอบเกาะซงแตละชมชนไดจดเตรยมอาหาร เครองดมและการแสดงพนบานแบบดงเดมไวรอตอนรบ นอกจากนนการเขารวมจดกจกรรมในงาน “ลานตา ลนตา” กเปดโอกาสใหชาวเกาะลนตาทกกลมชาตพนธไดมปฏสมพนธพบปะพดคยและทากจกรรมรวมกน

4.2 มความเขมแขงในระดบชมชนหลายพนท หลงจากปดโครงการฟนฟวถชวตดงเดมฯในปท 3 แมบางชมชนจะไมประสบความสาเรจตามเปาหมาย หรอซบเซาไปเมอขาดพเลยง แตโครงการนไดปลกชาวชมชนเกาะลนตาใหตนตว ลกขนมาดแลตวเอง เชน ชมชนบานโคกยงประสบความสาเรจในการสรางจตสานกรวมของชมชน ใหเลกลกลอบตดไมโกงกางเผาถานและชวยกนดแลรกษาปากนเอง โดยเรมจากการรวมกลมชวยกนซอมเรอ ซอมกระชงปลา และเครองมอประมงอนๆ ทไดรบความเสยหายจากสนาม ตามดวยการหาอาชพเสรม ฟนฟอาชพเดมทสจรตใหกบชมชน จนกลายเปนกจกรรมปลกจตสานกรวมของชมชน ในทานองเดยวกน ทงหยเพง กไดรวมกลมสมาชกในชมชนทตกงานจากเหตการณ ภยพบตสนาม ดาเนนการฟนฟวถชวตดงเดมและจดการทรพยากรธรรมชาตทมอยในชมชนใหเกดความยงยน เพอใหเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ และวฒนธรรม ภายใตการสนบสนนของโครงการฯ ดวยการรวมมอกนปลกปาชายเลน จดต งศนยเรยนรระบบนเวศทางทะเลและชายฝง จดทาโครงการบานเรอนไรขยะโครงการสงเสรมอาชพ (ผามดยอม และผลตภณฑกะลามะพราว) ธนาคารขาวสาร โครงการรณรงคศาสนาและวฒนธรรม

สาหรบชมชนบานเกาะปอซงเปนมสลมเกอบทงหมด การเขาไปใหความชวยเหลอขององคกรตาง ๆ กลายเปนภาระทตองแบกรบ จนกระทงชมชนตองจดกระบวนการเรยนรกนใหม ใหรจกปฏเสธ กลาแสดงออกถงความตองการทแทจรง และตดสนใจรวมกนวาสงทมผเสนอใหชมชนรบไดหรอไม เชน การใหทตองแลกเปลยนกบการเผยแพรศาสนาอน หรอใหอฐใหหนแตไมมคาขนสงกรบไมได นอกจากนน ชาวเกาะปอยงรวมกนเสาะหาแหลงน าบาดาลไดสาเรจรวมกนอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตชายฝงและวางกฎระเบยบเกยวกบหลกการปฏบตทไมใหขดกบหลกศาสนาอสลาม สาหรบนกทองเทยวทขนไปเทยวบนเกาะ

ปจจยทสงผลใหชมชนชาวเกาะลนตาใหความรวมมอในการดาเนนงานโครงการฯ จนกระทงเกดชมชนเขมแขงกระจายไปรอบเกาะลนตา นอกจากมนโยบาย และการวางแผนงานทด มพเลยงคอยใหคาแนะนาและเขาใจชมชนอยางแทจรงแลว ยงเกดจากจตสานกของชาวเกาะลนตาเอง ทเรยนรวาการทองเทยวไมสามารถดาเนนไปไดในสภาพแวดลอมทเนาเสยและปราศจากจดขายทางวฒนธรรมมารองรบ

272

4.3 พพธภณฑสญลกษณรวมของสงคมพหวฒนธรรม พพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตามทมาจากการพดคยในกลมเลกๆ แลวขยายไปส วงกวางถงขอบเขตของการฟนฟวถชวตของชาวเกาะลนตาทไดรบความเสยหายทงดานทรพยสนและจตใจ ตามโครงการฟนฟวถชวตดงเดมฯ ซงมความเหนรวมกนวาควรมองการทางานในวงกวางไปกวาการสงเคราะห ในเนองานเหลานงานศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถน เปนงานสาคญในฐานะทเปนสวนเตมเตมใหกบการตระหนกถงคณคาของความเปน “ชาวเกาะลนตา” และนาไปสการพฒนาอยางรเทาทนและเกดประโยชนแกชาวลนตา การรวมมอกนจดตง “พพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตา” จงเปนโครงการหนงทไดจากการทาประชาพจารณ โดยชาวตลาดศรรายาซงเปนเจาของพนทตงอาคารทวาการอาเภอเกา และคณะกรรมการฝายศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถนซงผวจยรวมเปนคณะทางานดวย เปนการเปดพนทใหชาวเกาะลนตาทกกลมไดมปฏสมพนธกนและไดแสดงอตลกษณของตนเองใหปรากฏเปนรปธรรม ดงนนทกกลมชาตพนธตองรอฟนเรองราวและวฒนธรรมของตนเองเพอนามาจดแสดงในพพธภณฑ จงเปนโอกาสทผคนไดยอนอดตกลบไปทบทวนเรองราวและอตลกษณของตวเอง ไดเหนความสาคญของการนาวถชวตด งเดมมาแสดงใหปรากฏตอชมชนใหม และเหนคณคาของการมสวนรวมในชมชนทมพนททางประวตศาสตรมาดวยกน

5. มตคณะรฐมนตร และความหวงในอนาคต โครงการฟนฟวถชวตและวฒนธรรมชาวเลใหย งยน เปนผลสบเนองจากการเขาไปให

ความชวยเหลอชมชนในพนททประสบภยสนามของสอมวลชน องคกร และหนวยงานตางๆ รวมทงชมชนชาวเลดวย สงผลใหสาธารณะชนรจกและเขาใจวถชวตและวฒนธรรมของชาวเลมากขน แตขณะเดยวกนกลบไปพบปญหาทสงสมมานาน และกาลงรนแรงขนหลงจากคลนสนาม ไดทาลายทพกอาศยของพวกเขา คอปญหาทพบวาผนดนทเขาเคยอยอาศย และทามาหากนรวมถงทรพยากรธรรมชาต ไดมผจบจองเปนเจาของ หรอมการประกาศเปนเขตพนทคมครองเขาไปทามาหากนไมได นอกจากน นชาวเลบางชมชนไมไดรบความคมครองและการบรการพนฐานตามกฎหมายและปญหาอน ๆ อกมาก กระทรวงวฒนธรรมจงไดดาเนนการขบเคลอนโครงการนขนรวมกบหนายงานทเกยวของทกภาคสวน เพอแกปญหาวกฤตสาคญ ดานททากนและทอยอาศย ดานการศกษา ดานการฟนฟวถชวตวฒนธรรมดงเดมใหดารงอยไดดวยตนเอง ดานการสงเสรมสขภาพและบรการสาธารณสข และปญหาเรองการจดตงศนยวฒนธรรมทองถนในชมชน

ประเดนทนาสนใจ คอ รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ไดประกาศทจะเดนหนาสรางเขตวฒนธรรมพเศษตามแผนฟนฟวถชวตชาวเลในอนดามน

273

จากการตดตามผลการดาเนนงานโครงการพบวาปญหาทเกดขนกบชาวเลในแตละชมชนแตกตางกน ปญหาบางอยางไดรบการแกไขไปบางแลว แตบางปญหายงไมไดดาเนนการ สาหรบชาวเลสงกาอจากการประชมคณะกรรมการระดบจงหวดพบวา ปญหาทคางคาคอปญหาเรองทดนททบซอนกบเขตอทยานแหงชาตฯ ไมสามารถออกโฉนดชมชนได นอกจากน นเปนเรองสาธารณปโภค และการจดทาหลกสตรภาษาชาวเลยงไมไดดาเนนการทเปนรปธรรม สวนปญหาความขดแยงเรองการเปลยนศาสนาของสมาชกชาวเลบานสงกาอกไดรบการแกไขไปบางแลว ในเบองตน สาหรบชมชนชาวเลอนๆ ทมปญหาวกฤตจะไดรบการแกไขทนทวงทหรอไมขนกบหนวยงานของรฐทเกยวของวามความจรงใจในการปญหาหรอไม ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะทวไป

จากผลการวจยครงนผวจยไดขอคดทจะเสนอแนะตอผทมสวนเกยวของ ดงตอไปน งานวจยฉบบน ไดรวบรวมขอมลประวตศาสตรทองถนของเกาะลนตาไวพอสมควร หนวยงานดานการศกษาทสนใจสามารถนาไปใชประกอบในการจดทาหลกสตรทองถน หรอจดทาคมอประกอบการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรทองถนในโรงเรยนบนเกาะลนตา หรอจะนาขอมลดงกลาวไปจดทาแผนภาพเวลาประวตศาสตรเกาะลนตาเพอใชประกอบการเรยนการสอน ในโรงเรยน หรอเผยแพรใหสมาชกชาวเกาะลนตาและผทสนใจไดศกษาเรยนรไดเชนกน

ขอเสนอแนะในการทาวจยตอไป 1. ควรศกษาประวตศาสตรทองถนของชาวเกาะลนตาอยางเจาะลกโดยรวมมอกบ หอจดหมายเหตแหงชาต จงหวดตรง ในการนาขอมลจากเอกสารเกาของทางราชการอาเภอเกาะลนตามาแยะแยะ สงเคราะหและวเคราะห เพอบนทกผลการศกษาไวเปนลายลกษณอกษรและสามารถนาขอมลดงกลาวไปประกอบการจดทาแผนภาพเวลาประวตศาสตรทองถนไดสมบรณยงขน

2. ควรศกษาวจยแบบเจาะลกเฉพาะกลมชาตพนธชาวจน หรอชาวมสลมบนเกาะลนตา ในแงมมตาง ๆซงยงไมเคยมผวจยมากอน

3. ควรศกษาวจยประวตศาสตรทองถนของกลมชาตพนธตางๆ ทตงถนฐานบรเวณชายฝงทะเลอนดามน โดยใชประวตศาสตรบอกเลาจากสายตระกลหลกทมสมาชกจานวนมากและยงคงสบทอดมาจนถงปจจบน เพอใชเปนตวชวยในการอธบายเสนทางการอพยพเคลอนยาย การตงถนฐาน รปแบบการปฏสมพนธและการผสมผสานทางวฒนธรรม บนกรอบแนวคดทวา ชมชนฝงทะเล อนดามน ตงแตระนอง พงงา ภเกต กระบ ตรงและสตล ซงเปนชมชนทมกลมชาตพนธหลากหลาย

274

สามารถอยรวมกนไดอยางสนต และสามารถนาผลการศกษาไปประกอบการจดทาหลกสตรเกยวกบประวตศาสตรทองถนของแตละชมชนดวย

ขอเสนอแนะในการพฒนาชมชนเกาะลนตา 1. องคการบรหารสวนทองถนและอาเภอเกาะลนตาควรเปนแกนนาในการสรางเครอขาย

ความรวมมอกบชมชนในการพฒนาชมชนเกาะลนตาอยางตอเนองโดยสานตอโครงการฟนฟ วถชวตดงเดมของชมชนและการจดระบบนเวศทย งยนทไดดาเนนการไปแลว เพอขยายผลในการสรางเครอขายสงคมและชมชนเขมแขง และนาวถและพลงทมความหลากหลายทางวฒนธรรมของชมชนมาเปนจดแขงในการปรบตวรบกระแสโลกาภวตน ทหลงไหลเขามาในสงคมปจจบน

2. อาเภอเกาะลนตาและหนวยงานทเกยวของควรใหความสาคญกบชมชนชาวเกาะลนตาในฐานะเปนชมชนเกาแกทมประวตศาสตรการตงถนฐานมายาวนาน เปนตวอยางสงคมทอยรวมกนไดอยางสนตทามกลางความหลากหลายทางชาตพนธ และเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมทมคณคาแหงหนง ดวยการใหความชวยเหลออยางเรงดวนในการสรางความมนคงดานทอยอาศยซงกาลงมปญหากบอทยานแหงชาตหมเกาะลนตาและกรมเจาทา เกยวกบกรรมสทธใน พนทต งบานเรอน เชน การจดทาโฉนดชมชน และการประกาศใหเปนเขตสงคมและวฒนธรรมพเศษ เพอธารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวเกาะลนตาไวใหคงอยตอไป

3. ขณะนพพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตาไดเรมกอตงขนแลวในเบองตน แตยงตองการพฒนาใหมความสมบรณยงขน และตองการบคลากรทมความรความสามารถเขาไปบรหารจดการและดแลรกษา ดงนน ทางอาเภอเกาะลนตาซงเปนเจาของอาคารสถานทควรมอบหมายใหเทศบาลตาบลเกาะลนตาใหญและชมชนศรรายาซงเปนเจาของพนทและเปนผรวมรเรมดาเนนงานมา ตงแตตนไดมโอกาสบรหารจดการพพธภณฑชมชนชาวเกาะลนตา เพอใหเปนแหลงรวบรวมวตถ องคความร เปนพนทสาหรบแลกเปลยนเรยนรทางวฒนธรรมของชาวเกาะลนตาและเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม ทเปนจดขายสาหรบดงดดใหนกทองเทยวเขาไปศกษาซงจะสงผลตอการสรางอาชพและสรางรายไดใหกบชมชนอกดวย

4. การสงเสรมการทองเทยวควรมแผนยทธศาสตรทแตกตางไปจากเดมและควรมมาตรการ ในการควบคมการเจรญเตบโตทผดทศผดทาง การเกงกาไรและอทธพลจากทนภายนอกโดยวางเปาหมายในการสงเสรมการทองเทยวในรปแบบของการทองเทยวชมชน การทองเทยวเชงนเวศและการทองเทยวเชงวฒนธรรมทเนนกลมสนใจ มความประณต และมขนาดเลกซงสมาชกในชมชนควรจะมสวนรวมในการกาหนดทศทาง จดระเบยบ และบรหารจดการกนเอง

บรรณานกรม

276

บรรณานกรม

กรมศลปากร. (2539). รวมเรองแปลหนงสอและเอกสารทางประวตศาสตร ชดท 1. แปล และ เรยบเรยงโดย นางนนทนา ตนตเวสส และคณะ. กรงเทพมหานคร : กรมศลปากร

กลน คงเหมอนเพชรและคณะ. (2544). รองแงงอนดามน : เนอหา รปแบบและการสบสานทาง วฒนธรรม. งานวจยทนอดหนนประจาปงบประมาณ 2544. กระบ : สานกงานคณะกรรมการ วฒนธรรมแหงชาต กระทรวงศกษาธการ. เอกสารอดสาเนา.

กลน คงเหมอนเพชรและคณะ. (2549). คมอแผนภาพเวลาประวตศาสตรเมองกระบ. กระบ : รงโรจนการพมพ. ขจดภย บรษพฒน. (2518). ชนกลมนอยในไทย. กรงเทพมหานคร : แพรพทยา. ขวญชวน บวแดง. (2546). “อตลกษณทางชาตพนธและการเปลยนแปลงทางศาสนา : ศกษากรณ กระเหรยงในประเทศไทยและประเทศพมา,” ใน ชาตพนธและมายาคต. หนา 75. กรงเทพมหานคร : สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. คณะกรรมการฝายประมวลผลเอกสารและจดหมายเหต. (2542). วฒนธรรม พฒนาการทาง

ประวตศาสตร เอกลกษณและภมปญญา จงหวดกระบ. กรงเทพมหานคร : กระทรวงมหาดไทยฯ. งามพศ สตยสงวน. (2539). การวจยทางมานษยวทยา. (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร :

สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ฉววรรณ ประจวบเหมาะ. (2547). วาดวยแนวทางการศกษาชาตพนธ. กรงเทพมหานคร :

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคกรมหาชน). ฉววรรณ วรรณประเสรฐ, พรยศ ราฮมมลาและมานพ จตตภษา. (2524). ประเพณทชวยสงเสรม

การผสมผสานทางสงคมระหวางชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลม. งานวจย ทนอดหนนการวจยประเภทวชาการ จากสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. ปตตาน : ภาควชาสงคมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

ชนวน รตนวราหะ. (2537). ความหลากหลายทางชวภาพกบการพฒนาอยางย งยน. (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร : สถาบนชมชนทองถนพฒนา. ชยพฤกษ เสรรกษ. (2528). การสรางหลกสตรฝกอบรมประชากรศกษาสาหรบชาวเลจงหวดกระบ.

วทยานพนธ ศกษาศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหดล. ชยวฒน ถระพนธ. (2542). ทฤษฎไรระเบยบ กบทางแพรงสงคมสยาม. (พมพครงท 4).

กรงเทพมหานคร : สถาบนการเรยนรและพฒนาประชาสงคม.

277

เชฟมาสเตอร (2551). “เปดตานานและเทศกาลบะจาง,” ใน สารพนอาหาร,อาหารจน. สบคนเมอ 27 มกราคม 2553, จาก http://www.hilunch.com/%EO%B8%B4history-of-ba-jang

เชดชย นาส. (2549, 28 ธนวาคม). “ความสมพนธไทย-มลาย,” กรงเทพธรกจ : จดประกาย หนา 8. ด.จ.ฮอลล. (2549). ประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต. (แปลโดยทานผหญงวรณยพาและคณะ

พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร : มลนธโตโยตาประเทศไทย และมลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

ฐรวฒ เสนาคา. (2549). มานษยวทยาขามพรมแดน. นนทบร : วฒนศาลา. ถวล นาปญจพล. (2526). ภาวะเจรญพนธของสตรชาวเลในจงหวดกระบ พงงา และภเกต.

วทยานพนธ สงคมวทยามหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ธดา สาระยา. (2539). ประวตศาสตรทองถน. (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร : เมองโบราณ. ธรยทธ บญม. (2547). ความหลากหลายของชวตความหลากหลายทางวฒนธรรม. (พมพครงท 3).

กรงเทพมหานคร : สายธาร. นราธร หงสทอง. (2549). ใน รายงานสรปกจกรรมบานทงหยเพง ตาบลศาลาดาน อาเภอ

เกาะลนตา จงหวดกระบ. (หนา 3-7). วนท 14 พฤษภาคม 2549 นฤมล อรโณทย. (หญชระนนท). (2546). ชาตพนธและมายาคต. กรงเทพมหานคร : สานกงาน คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. นนทยา พมลศรผล. ( 2543) . ความสมพนธระหวางชมชนชาวจนกบชมชนชาวมสลมในจงหวด

ปตตาน : กรณศกษาสสานลมกอเหนยว. วทยานพนธ อกษรศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นปาตเมาะ หะยหามะและอรอษา ปณยบรณะ. (2549). การผสมผสานทางวฒนธรรมของชาวไทยพทธชาวไทยเชอสายจนและชาวไทยมสลม ในอาเภอเมอง จงหวดปตตาน. งานวจย ศลปะและวฒนธรรม วถชวตและประเพณ ดานศาสนา. ปตตาน : มหาวทยาลย

สงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. นยพรรณ (ผลวฒนะ) วรรณศร. (2540). มานษยวทยาสงคมและวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. นรยน สาแหละ. (2540). “ความพยายามทลางเลอนในการสบสานวฒนธรรมใหคงอย,” ใน

ททรรศนวฒนธรรม. หนา 95-119. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด. บรรจง บนกาซน. (2546). อสลามสาหรบผทเรมสนใจอสลาม. (พมพครงท 6). กรงเทพมหานคร

: ศนยหนงสออสลาม. บญเดม พนรอบ. (2528). สงคมวทยามานษยวทยา. กรงเทพมหานคร : ศลปบรรณาคาร

278

บญสง ชยสงหกานานนท.(2539-2540) “ปรชญาสกลหลงสมยใหม (Postmodernism),” รมพฤกษ. 15 (2), 57-102 ประเวศ วะส. (2546). การพฒนาตองเอาวฒนธรรมเปนตวตง. (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร :

หมอชาวบาน. ประสทธ ลปรชา. (2547). “การสรางและการสบทอดอตลกษณ,” วาทกรรมอตลกษณ.

กรงเทพมหานคร : ศนยมานษยวทยาศรนธร (องคกรมหาชน) ปาลต ผองแผว. (2528). ความสมพนธระหวางกลมไทยพทธกบไทยมสลมในจงหวดนราธวาส :

ศกษาระยะทางทางสงคม. วทยานพนธ สงคมวทยามหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สบคนเมอ 16 มถนายน 2552 จาก http://www.sac.or.th /databases/ethnicredb/Report_Page_User.php?GET_ID=1009

ปนแกว เหลองอรามศร. (2546). อตลกษณ ชาตพนธ และความเปนชายขอบ. กรงเทพมหานคร : ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน).

พรชย ตระกลวรานนท. (2545). “แนวทางการศกษากลมชาตพนธจนในสงคมไทย,” สงคมวทยามานษยวทยา. 21(1), 1-24.

พสมย วบลยสวสด. (มปป). การรบรภาพลกษณของกลมเชอชาตและการปฏสมพนธกรณศกษาเชยงใหม. ทนอดหนนวจยโดย Culture Leaning Institute, East-West Center, Hawaii, U.S.A. ภาควชาจตวทยา คณะมนษยศาสตร. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม.

แพร ศรศกดดาเกง. ( 2546). ปฏสมพนธระหวางชาวมาลายมสลมและชาวจนในยานกลาง จงหวดยะลา. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศลปากร.

ภาพถายดาวเทยม ตาบลเกาะลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. สบคนเมอ 23 พฤษภาคม 2550 จาก Google Earth ภวดล ทรงประเสรฐ. (2537). เพลงทกษณ เอกภาพ : ทามกลางความแปลกแยกในภาคใต. กรงเทพมหานคร : Higher Press. แมนวาด กญชร ณ อยธยา. (2550 ก). “เมอทาลายไดอยางแขงกราว กอนรกษไดอยางเขมแขง,” ใน แลเลลนตา. หนา 114-133. กรงเทพมหานคร : ทางชางเผอก. แมนวาด กญชร ณ อยธยา. (2550 ข). “แลลนตา,” ใน แลเลลนตา. หนา 155-171 กรงเทพมหานคร :

ทางชางเผอก. . แมนวาด กญชร ณ อยธยา. (2550 ค). “อลลอฮนาทาง,” ใน แลเลลนตา. หนา 95-113. กรงเทพมหานคร :

ทางชางเผอก.

279

ยศ สนตสมบต. (2540). มนษยกบวฒนธรรม. (พมพครงท 2 ). กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

ยพด จนทรดวง. (2533). การจดการเรยนการสอนภาษาไทยในโรงเรยนประถมศกษาในหมบาน ชาวเล. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศลปากร. เยาวลกษณ ศรสกใส. (2545). การเปลยนแปลงทางสงคม-เศรษฐกจ และวฒนธรรม : ศกษากรณ ชาวเลสงกาอ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. วทยานพนธ มานษยวทยามหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. รพพรรณ ลมปต. (2544). การถายทอดความเชอของคนไทยเชอสายจนในชมชนภาคใต.

วทยานพนธ ศกษาศาสตรมหาบณฑต. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม. รตตยา สาและ. (2544). การปฏสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส.

งานวจยทนวจยจากสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). กรงเทพมหานคร : สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

วมลรตน ทวสทธ. ( 2546). การปรบเปลยนอตลกษณความเปนจนของชาวไทยเชอสายจนในบรบทขององคกรประชาสงคมของกลมชาตพนธจน : ศกษาเฉพาะกรณองคกรในจงหวดอบลราชธาน. วทยานพนธ มานษยวทยามหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรวรรณ ศลาพชรนนทและพสมย ขนบด (บรรณาธการ). (2550). รายงานวจยเชงปฏบตการเรองแผนแมบทเพอการทองเทยวอยางย งยนในเกาะลนตาใหญ จงหวดกระบ. กรงเทพมหานคร : คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรศกร วลลโภดม. (2544). บทวจารณความรเรองเมองไทย. รายงานการสมมนาทางวชาการเรอง ความรเรองเมองไทย. 24 พฤษภาคม พ.ศ.2544. ณ ศนยวฒนธรรมแหงประเทศไทย. กรงเทพมหานคร : มลนธภมปญญา ศรศกร วลลโภดม. (2550). จดหมายขาว. กรงเทพมหานคร : มลนธเลก-ประไพ วรยพนธ. ศรศกร วลลโภดม. (2552). เรอนไทย บานไทย. (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร : เมองโบราณ. ศภโชค แซตน. (2545). ความตองการของชาวเลเกยวกบการจดการการศกษาระดบประถมศกษา

อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ : กรณศกษา โรงเรยนชมชนบานศาลาดาน. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ศภมาศ เองฉวน. (2537). คาเรยกญาตภาษาจนฮกเกยนในภาคใตของประเทศไทยและเกาะปนง. วทยานพนธ อกษรศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

280

เศรษฐพงศ ดาคง. (2544). การผสมผสานทางวฒนธรรมระหวางชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลม อาเภอปากพะยน จงหวดพทลง. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. สงขลา : มหาวทยาลยทกษณ. สบคนเมอ16 มถนายน 2552 จาก http://www. thaiedresearch.org / thaied/sites/all/modules/thaied/thaied-results.tpl.php?-

สแตนตน, แมร บลคลย. (เรยบเรยง) (2550). สยาม คอบานของเรา. (แปลโดย เดกวฒฯ รน 100). กรงเทพมหานคร : คณะบคคลวฒนา รน 100

สถานวจยสารสนเทศภมศาสตร. (2550). แผนทแสดงเสนทางการอพยพเคลอนยายของชาวเล ชาวมสลม (มลาย-สยาม) และชาวเลสเกาะลนตา. (แผนทประเทศไทย). สงขลา : คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สถานวจยสารสนเทศภมศาสตร. (2550). แผนทแสดงทตงเกาะลนตา. (แผนทภาคใตฝงอนดามน). สงขลา : คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สถานวจยสารสนเทศภมศาสตร. (2550). แผนทแสดงทต งชมชนทเลอกเปนกรณศกษา ตงแตทงหยเพง บานเจะหล บานศรรายา บานหวแหลม จนถงบานสงกะอ และบานเกาะปอ. (แผนทเกาะลนตา). สงขลา : คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร

สถานวจยสารสนเทศภมศาสตร. (2550). แผนทแสดงระวางแผนท ตาแหนงทตงชมชนททาการศกษา. (แผนทเกาะลนตาใหญ). สงขลา : คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลย สงขลานครนทร.

สถาพร ศรสจจง. (2533). การประสมประสานทางสงคม วฒนธรรมไทยพทธและไทยมสลม ทปรากฏในการเลนหลอแหงง ของอาเภอกนตง จงหวดตรง. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. สงขลา : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒสงขลา.

สมธ, เอช. วารงตน. (2539). “บนทกการเดนทางไปยงบางจงหวดทางภาตตะวนตกเฉยงใต,” ใน รวมเรองแปล หนงสอและเอกสารทางประวตศาสตร ชดท 1. (แปลโดยธนญญา ทองซอนกลบ) หนา 139-208. กรงเทพมหานคร : กรมศลปากร

สญญา สญญาววฒน. (2547). ทฤษฎสงคมวทยา : เนอหาและแนวทางใชประโยชนเบองตน. (พมพครงท10). กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สขมาลย วรโยธน. (2551). แนวทางการใชทดนเพอการทองเทยวในชมชนมสลม : กรณศกษา เกาะลนตาใหญ. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย

281

สจตรา แซเหลา. (2535). การศกษาความตองการของชมชนไทยมสลมทมตอการบรการของโรงเรยนมธยมศกษา : ศกษาเฉพาะกรณชมชนไทยมสลมทอยในเขตพนทบรการของโรงเรยน คลองยางประชานสรณ อาเภอเกาะลนตา. วทยานพนธ สงคมวทยามหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย .

สทธพงศ พรหมไพจตร และคณะ. (2520). การศกษาปจจยทมอทธพลตอความสมพนธระหวางไทยพทธและไทยมสลมจงหวดปตตาน. ปตตาน : ศนยวจยชนบทภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. สบคนเมอ 17 พฤษภาคม 2553, จาก jfklib.oas.psu.ac.th/BibList.aspx?

สเทพ สนทรเภสช. (2548 ก). ชาตพนธสมพนธ:แนวคดพนฐานทางมานษยวทยาในการศกษา อตลกษณ กลมชาตพนธ ประชาชาต และการจดองคกรความสมพนธทางชาตพนธ. กรงเทพมหานคร : เมองโบราณ.

สเทพ สนทรเภสช. (2548 ข). มานษยวทยากบประวตศาสตร. (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: เมองโบราณ.

สธวงศ พงศไพบลย. (2549). เอกสารประกอบการบรรยายเรองอตลกษณสาหรบนกศกษา ดษฎบณฑตสาขาวฒนธรรมศกษา. ณ สถาบนทกษณคดศกษา. สงขลา : มหาวทยาลยทกษณ.

สนทร นวกวน. (2537). การผสมผสานทางวฒนธรรมระหวางชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลม ตาบลหนาถา อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. สงขลา : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒภาคใต. สบคนเมอ 24 สงหาคม 2552, จาก www. tsu.ac.th /grad/form/files/110822201022.doc

สพฒน ธญญวบลย. (2539). เมองทามะละกาในครสตศตวรรษท15. สารนพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศลปากร. สภตา ไชยสวาสด. (2542). การผสมกลมกลนทางวฒนธรรมของชาวไทยลาว ศกษากรณบานคากง

ตาบลเหลาใหญ อาเภอกฉนารายณ อาเภอกาฬสนธ. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. มหาสารคาม : มหาวทยาลยสารคาม.

สรสวด กองสวรรณ. (2539). การอบรมเลยงดเดกของผปกครองชาวเล ในหมบานสงกาอ จงหวดกระบ : การศกษาเชงชาตพนธวรรณนา. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อภญญา เฟองฟสกล. (2546). อตลกษณ. กรงเทพมหานคร : คณะกรรมการสภาวจยแหงชาต สาขา สงคมวทยา สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. อมรา พงศาพชญ. (2534). วฒนธรรม ศาสนาและชาตพนธ : วเคราะหสงคมไทยแนวมานษยวทยา (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

282

อมรา พงศาพชญ. (2547). ความหลากหลายทางวฒนธรรม. (พมพครงท 4). กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. อบ บลาล มสฏอฟา อล คานาด. (2541). กฎของอสลามวาดวย ดนตรและการขบรอง. แปลโดย มาลนา ดอรมาน. กรงเทพมหานคร : อสลามมคอะเคเดม. อะระโท โอชมา. ( 2535). ชวต พธกรรมและเอกลกษณทางชาตพนธของคนมอญในเมองไทย

: กรณศกษาในเขตอาเภอบานโปง จงหวดราชบร. วทยานพนธสงคมวทยาและ มานษยวทยามหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สบคนเมอ

17 พฤษภาคม 2553 จาก http://www.library2.tu.ac.th2newlib2/thesis.html อาณต อนนตภาค. (2554). ตานานโจรสลด. กรงเทพมหานคร : ยปซ. อาดช วารกล. (2547). การผสมผสานทางวฒนธรรมระหวางชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลม

บานนาทบ ตาบลนาทบ อาเภอจะนะ จงหวดสงขลา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. สงขลา : มหาวทยาลยทกษณ

อานนท กาญจนพนธ. (2548). ทฤษฎและวธวทยาของการวจยวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : อมรนทร. อานนท กาญจนพนธ. (2549). วฒนธรรมทางเศรษฐกจ ในเศรษฐกจไรวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร :

โครงการจดพมพคบเพลง อาภรณ อกฤษณ. (2532). ประเพณลอยเรอ : ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล กรณศกษาชาวเล บานหวแหลม อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศลปากร. อาภรณ อกฤษณ. (2544-2546). ชาวเล : แหลงอาศยและวถชวต. การวจยเพอเขยนคาโครงการ

แผนทภมนทศนภาคใต. สานกงานคณะกรรมการการวจยแหงชาต. สงขลา : สถาบนทกษณคดศกษา.

อาภรณ อกฤษณ และคณะ. (2549). เอกสารรายงานสรปการทางาน คณะทางานศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถน โครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตา. (หนา 1-21) เพอนาเสนอในการประชมคณะกรรมการบรหารและกากบโครงการ ครงท 2/2549, วนท 17 สงหาคม 2549 ณ โรงแรมเดอะกรนเนอร อาเภอเมอง จงหวดกระบ.

อาเภอเกาะลนตา. (2452-2458). บนทกการประชมเรองทเจาหนาทออกตรวจการอาเภอ. (รศ. 128-140) [สมดบนทก,เสนหมก]. หอจดหมายเหตแหงชาต จงหวดตรง. (ยงไมมหมายเลขเอกสาร).

อาเภอเกาะลนตา. (2463-2480). บนทกการประชมสมยขนพทกษลนตาเขตเปนนายอาเภอ. [สมดบนทก, เสนหมก]. หอจดหมายเหตแหงชาต จงหวดตรง. (ยงไมมหมายเลขเอกสาร).

283

อาเภอเกาะลนตา. (2468-2480). สมดบาญช รบจดหมาย คาสง รายงาน. [สมดบญช, เสนหมก]. หอจดหมายเหต แหงชาต จงหวดตรง. (ยงไมมหมายเลขเอกสาร). Barth, Fredrik.,ed. (1969). Ethnic Groups and Boundaries. Boston : Little Brown and Company.

Bernard, William S. (1972). “Intergration and Ethnicity,” In Immigrants and Ethnicity : Ten Years of Changing Thought,ed. W.S. Bernard, pp. 1-7. New York : American Immigrants and Citizenship Conference.

Bernazik, H.A. (1958). The Spirits of the Yellow Leaves. London : Robert Hale Ltd. Boas,Franz. (1940). Race, Language and Culture. Carroll,John B.(ed.) Chicago : University of

Chicago Bohannan, Paul. (1992). We the Alien. Prospect Heights, IL : Waveland Press. Cohen, Abner. (1974). “Introduction : the Lesson of Ethnicity,” In Urban Ethnicity, Edited by

Abner Cohen. London : Tavistock. Cornish, Andrew. (1997). Whose Place is This? : Malay Rubber Producers and Thai Government

Officials in Yala. Bangkok : White Lotus, 146 Retrieved June 30, 2008, from http://www.Amazon.com

Condominas, Georges. (1990). L’ espace social. Bangkok : Editions des Cahiers de France. (Traduite en thaie par Chatchada Ratanasamaharn et Sumitra Baffie)

Durkheim, Emile. (1947). The Division of Labour in Society. Glencoe, Illinois : Free Press Forster, Michael. (1999). “Hegel’s dialectical method,” In The Cambridge Companion to HEGEL,

(Reprinted 6TH edition). Edited by Frederick C. Beiser, pp. 130-170. Cambridge : Cambridge University Press.

Granbom, Lotta. (2004). A Field Study of The Original Native People Urak Lawoi of The Adaman Sea Ko Lanta and The Problems They Face with Rapid Tourism Development. Master’ thesis in Anthropology. Submitted to the University of Lund. Sweden : The University of Lund.

Hicks, George, L. and Leis,Philip,E. (1977). Ethnic Encounters Identities and Contexts. North Scituate : Duxbury Press.

Hogen, David, W. (1972, January). “Man of the Sea : Coastal Tribs of South Thailand’s West Coast,” The Journal of The Siam Society. 60,1, 205-235.

Kemp, Peter. ( 2002). The History of Ships. (Reprinted 4th edition). New York : Barnes&Noble

284

Keyes, Charles F. (1979). “Introduction,” In Ethnic Adaptation and Identity : The Karen on the Thai Frontier with Burma. edited by Charles F. Keyes, pp.25-62. Philadelphia : Institute for the Study of Human Issues.

Keyes, Charles F. (1981). “The Dialectics of Ethnic Change,” In Ethnic Change. edited by Charles F. Keyes, pp. 3-30. Seattle : University of Washington Press.

Leach, Edmund. (2004). Political Systems of Highland Burma : A Study of Kachin Social Structure. Oxford : Berg.

Levi-Strauss, Claude. (1963). Structural Antroprology. New York : Basic Books. Levi-Strauss, Claude. (1969 ). “The Raw and the Cooked,” Introduction to a Science of Mythology. New York : Harper & Row. Longman Group Ltd. (1978). Longman dictionary of contemporary English. Bath : The Pitman Press. Mauss, M. (1967). The Gift : Forms and Functions of Exchange in Archaic Society. New York : Norton & Co. Mead, George, H. (1964). On Social Psychology. Anselm Sprauss (eds.). Chicaco : University of Chicaco Press. Micheau, Chery L. (1990). Ethnic identity and ethnic maintenance in the Puerto Rican community of Philadelphia. Dissertations for the Degree of Doctor of Philosophy in Sociology. Pennsylvania : The University of Pennsylvania. Retrieved July 15, 2010,

From http://www.proquest.umi.com/pqdlink? Murphy, Robert F. (1977). “Introduction : The Anthopological Theories of Julien H. Steward,”

In Evolution and Ecology. By Julien H. Steward Edited By Jane C. Steward and Robert F. Murphy, pp.1-140. Illinois : The University of Illinois Press.

Nagata, Judith. (1981). “In defense of ethnic boundaries: the changing myths and charters of Malay identity,” In Ethnic change. edited by Charles F. Keyes, PP 87-116. Seattle : University of Washington Press.

Narumon Hinshiranan. (1996). The Analysis of Moken Opportunistic Foragers’ Intragroup and Intergroup Relations. Dissertation for the Degree of Doctor of Philosophy in Anthropology. Hawai’i : The University of Hawai’i.

Okun, F.B., Fried, Jane., and Okun, L. M. (1999). Understanding Diversity. Mexico : Brooks / Cole Publishing Company.

285

Ping Amranand. (2002). Andaman Style. Bangkok : Amulet Production. Racic. (1967). Blue book of west coastal vessels Thailand. R.d Holbrook (Director). Bangkok

: Joint Thai U.S. Military Research and Development Center. Ross, Lawrence. (2008 ). “The Relationship between Language Proficiency and Inter-Ethnic Relationships,” In Paper presented at the International Conference “Language Literature

and Culture in ASEAN : Unity in Diversity”. Bangkok : Chulalongkorn University. August 4-5, 2008.

Santanee Phasuk and Stott , Philip. (2004). Royal Siamese Maps. (War and Trade in Nineteenth Century Thailand). Bangkok : River Books Co ; ltd.

Schwartz, Theodore. (1975). “Cultural Totemism : Ethnic Identity Primitive and Modern,” In Ethnic Identity : Cultural Continuities and change. ed. George de vos and Lola Romanucci-Ross, pp. 106-131. Palo Alto, Cal : Mayfield.

Sidi Gazalba. (1982, November 11). “ Agama dan Kebudayaan : Di Manaletaknya Baris Pemisahan,” Dewan Budaya. p. 52-53.

Skinner, Wm,G. (1957). Chinese Society in Thailand. Ithaca, New York : Cornell University of Illinois Press. Stern, Stephen and John Allan Cicala. (1991). Creative Ethnicity : Symbols and Strategics of Contemporary Ethnic Life. John Allan.(eds). Logan : Utah State University Press. Suleemarn Wongsuphap. (2005). “The Social Network Construction of the Baba Chinese in Phuket,” In Dynamic Diversity in Southern Thailand,ed. Wattana Sagunnasil, pp. 275-298.

Chang Mai : Silkworm Books. Toelken, Barre. (1999). “Ethnic Selection and Intensification in Native American Powwow,”

In Creative Ethnicity : Symbolsand Strategies of Contemporary Ethnic life. Stephen Stern and John Allan Cicala (eds), pp. 137-156. Logan : Utah State University Press.

Wanni Anderson,W. and Lee,Robert, G. (2005). “Asian American Displacement,” In Displacements and Diasporas : Asians in the Americas, pp. 3-22. New Brunswick : Rutgers University.

Wanni Anderson, W. (2010). Mapping Thai Muslims : Community Dynamics and Change on the Andaman Coast. Chiang Mai : Silkworm Books. Wheatley, Paul. (1966). The Golden Khersonese. (Reprinted 2th edition). Kuala Lumpur :

University of Malaya Press.

286

บคลานกรม

287

บคลานกรม กมล สตยจตร (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานราหมาด ตาบลเกาะลนตานอย อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 กนยายน พ.ศ. 2550. กวนย ตลารกษ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 16 หม 2 ตลาดศรรายา

ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2549. กมส กจคา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานแตเหลง ตาบลเกาะลนตานอย อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 เมษายน พ.ศ. 2516. (ปจจบนถงแกกรรม) เกษม บตรหมน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 27 หม 1 บานหวแหลม

ตาบลเกาะลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2551. เจะหน ประมงกจ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 78 หม 7 บาน

สงกาอ ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 8 ตลาคม พ.ศ. 2553. ฉว หมอยา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 160 หม 3 บานเจะหล ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2550. ชานนท ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 1 หม 7 บาน

สงกาอ ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 8 ตลาคม พ.ศ. 2553. เชยร หวาหาบ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทตลาดศรรายา ตาบลเกาะลนตาใหญ

อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2549. ซวนตน กษรวฒน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 18 หม 1 ตาบล

ศาลาดาน อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2551. ซวนเบง กลวจตรรงษ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 51 หม 2

ตลาดศรรายา ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 16 กนยายน พ.ศ. 2551.

ดรณ ดวงเอยด (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานแตเหลง ตาบล เกาะลนตานอย อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 เมษายน พ.ศ. 2550.

ตเวน ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท หม 7 บานสงกาอ ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 8 ตลาคม พ.ศ. 2553.

ทศพร กลสถาพร (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 59 หม 2 ตลาดศรรายา ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 16 กนยายน พ.ศ. 2551.

288

เทยนไล กจคา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานแตเหลง อาเภอเกาะลนตา เมอวนท 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2515 . (ปจจบนถงแกกรรม) นพรตน กาญจนวโรดม (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 143 หม 1

ตาบลไสไทย อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 5 เมษายน พ.ศ. 2553. นกร ไหวพรบ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทตลาดศรรายา เมอวนท 14

เมษายน พ.ศ.2530. (ปจจบนถงแกกรรม). นง อสาห (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 12 หม 1 บานหวแหลม

ตาบลเกาะลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 16 กนยายน พ.ศ. 2551. บาวนย หมดสาหรน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 160 หม 3

บานเจะหล อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2550. บาหล พยายาม (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลข 32 หม 4 บานทงหยเพง ตาบลศาลาดาน อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2550. บญชวย ไหวพรบ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 14/4 ถนนไชยกล อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2550. บเดน คบคน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 42 หม 1 บานคลองดาว ตาบลศาลาดาน อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2550. บเดน คบคน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 42 หม 1 บานคลองดาว ตาบลศาลาดาน อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 กนยายน พ.ศ. 2550. ประชา ทะเลลก. (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 34 หม 7 บานสงกาอ ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 9 มถนายน พ.ศ. 2550 ประสม กจคา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 49 หม 2

ตลาดศรรายา ตาบลเกาะลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 15 เมษายน พ.ศ. 2550. (ปจจบนเสยชวต).

แปลง โสตถกาแหง (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 85 sม 1 บาน หวแหลม ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 16 กนยายน พ.ศ. 2551. พงษสงห ไหวพรบ (ผใหขอมล). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 35/37 หม 4

แลนดแอนดเฮาส โครงการปรชาต ตาบลทาฉลอง อาเภอเมอง จงหวดภเกต. เมอวนท 7 สงหาคม พ.ศ. 2550.

พยนต ทมเจรญ, (ผใหขอมล). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทสถาบนทกษณคดศกษา ตาบล เกาะยอ อาเภอเมอง จงหวดสงขลา. เมอวนท 25 พฤศจกายน พ.ศ. 2546.

289

เพญจนทร (บบหาบดะ) อบดลหลา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 10

หม 2 ตลาดศรรายา ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2549.

ภมร โกวทวฒนา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 9 ถนนคงคา อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2551.

มะดเอน ชางนา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 153 หม 1 ตาบลศาลาดาน อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2553.

มะเผน ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 47 หม 1 บานหวแหลม ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 15 เมษายน พ.ศ. 2550.

มะส ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานสงกาอ ตาบลเกาะลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 19 ตลาคม พ.ศ. 2551.

มะหว ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานสงกาอ ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 26 มถนายน พ.ศ. 2549.

เมตตา ละง (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 19 หม 2 ตลาดศรรายา ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 5 กมภาพนธ พ.ศ. 2549.

ลเยน ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 26 หม 1 บานหวแหลม ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 8 ตลาคม พ.ศ. 2553

ลดล ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 70 บานสงกาอ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 21 ตลาคม พ.ศ. 2542. (ปจจบนเสยชวต).

เลก อสาห (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 5 หม 1 บานหวแหลม ตาบลเกาะลนตาใหญอาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2551. วรรณด ออนหวาน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 49 หม 2 ตลาด ศรรายา ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2551. วารนทร กลสถาพร (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 10 / 1 หม 2

ตลาดศรรายา ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2550.

วเชยร โบบทอง (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 148 / 4 หม 8 ตาบลทบปรก อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 11 ตลาคม พ.ศ. 2553.

290

วทยา โบบทอง (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 10/3 หม 5 ตาบลบอแสน อาเภอทบปด จงหวดพงงา. เมอวนท 11 ตลาคม พ.ศ. 2553.

วนย อกฤษณ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 68 ถนนศรพงงา ตาบลกระบใหญ อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 9 มถนายน พ.ศ. 2550. สน ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 51/3 หม 1 บานหวแหลม

อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 8 ตลาคม พ.ศ. 2553. สบา เดนใจด (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 57 หม 2 ตาบลศาลาดาน

อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2551. สมชาย มดา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 23/3 หม 1 บานหวแหลม

ตาบลเกาะลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2551. สมโชค มดา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 55 หม 1 บานหวแหลม

ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2551. สมคด หวงผล (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 70 หม 2 ตลาดศรรายา

ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท14 พฤษภาคม พ.ศ. 2551. สมบรณ วสาละ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 22 หม 3 บานโคกยง

ตาบลคลองยาง อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 กนยายน พ.ศ. 2550. สมพงษ ไทรบร (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท หม 2 ตลาดศรรายา

ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 8 ตลาคม. พ.ศ.2553. สมมตร หาญทะเล (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 65 / 2 หม 1

บานหวแหลม ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 15 ตลาคม. พ.ศ. 2553. สลามา กลาทะเล (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทเกาะสรนทร อาเภอคระบร

จงหวดพงงา. เมอวนท 21 มนาคม พ.ศ. 2530. สวาง ไหวพรบ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 96 ถนนอศรา

ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 31 สงหาคม พ.ศ. 2551. สทธ หาญทะเล (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทหม 4 บานเกาะปอ ตาบลลนตาใหญ

อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2549. สกญญา รตนทองมา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 111/48 ถนนศรตรง

ตาบลกระบใหญ อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 22 เมษายน พ.ศ. 2553. สขม ออนหวาน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 49 หม 2 ตลาดศรรายา ตาบลเกาะลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 ตลาคม พ.ศ. 2551.

291

สชาดา อกฤษณ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 252 ถนนอตรกจ อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 20 สงหาคม พ.ศ. 2552.

สชาต เดนประเสรฐ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 44 หม 2 บานหวแหลม ตาบลเกาะลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 19 ตลาคม พ.ศ. 2551.

สดา ไหวพรบ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 23-24 หม 2 ตลาดศรรายา ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 ตลาคม พ.ศ. 2551.

สภา ไหวพรบ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 171-173 อตรกจ ตาบล ปากนา อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 29 มนาคม พ.ศ. 2551. สรย อทยรตน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 64 ถนนเพลนพทกษ

ตาบลทบเทยง อาเภอเมอง จงหวดตรง. เมอวนท 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2550. สสน หวงผล (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 64 หม 2 ตลาดศรรายา อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 16 กนยายน พ.ศ. 2551. เสฮน แซโกย (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ(ผสมภาษณ). ทถนนมหาราช อาเภอเมอง จงหวด กระบ. เมอวนท 1 กรกฎาคม พ.ศ.2548.(ปจจบนถงแกกรรม). โสมมน ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 2 หม 7 บานสงกาอ

ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 8 ตลาคม. พ.ศ. 2553. หมาดเดน ลเดนบตร (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 12 หม 2 บาน

พระแอะ ตาบลศาลาดาน อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 19 ตลาคม พ.ศ. 2551. หมาดหรน คลองด (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 26 หม 2 ตลาด

ศรรายา ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 ตลาคม พ.ศ. 2551. หมน ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 2 หม 7 บาน สงกาอ

ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 8 ตลาคม พ.ศ. 2553. หวง ชางนา (ผใหสมภาษณ). วนย อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเกาะจา อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2542. (ปจจบนเสยชวต). เหงม ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 124 หม 1 บานหวแหลม

ตาบลเกาะลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอปพ.ศ. 2529. (ปจจบนเสยชวต). เหงม ทะเลลก (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 124 หม 1 บานหวแหลม

ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 6 พฤษภาคม พ.ศ. 2549. (ปจจบนเสยชวต). อวม รตนประทม (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทสถาบนทกษณคด จงหวดสงขลา.

เมอวนท 20 สงหาคม พ.ศ. 2549.

292

อาเฉม ทพยเสาวคนธ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานโละใหญ ตาบลเกาะลนตานอย อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 23 มถนายน พ.ศ. 2549. อาวรณ เสรรกษ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 56 /15 ถนน มหาราช อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 11 มถนายน พ.ศ. 2550. อาหนด หมาดสาหรน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 172 หม 1 บาน

หวแหลม ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 ตลาคม พ.ศ. 2551. อาภา ศรชาย (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานคลองเสยด ตาบลคลองขนาน

อาเภอเหนอคลอง จงหวดกระบ. เมอวนท 9 สงหาคม พ.ศ. 2530. อศรา ไทรบร (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 43 ถนนมหาราช อาเภอเมอง จงหวดกระบ. เมอวนท 15 เมษายน พ.ศ. 2548. (ปจจบนเสยชวต). อหยา ชางนา (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 21 หม 3 ตาบลศาลาดาน อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2553. อสหมาน หวงสบ (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 95 หม 4 บานเกาะปอ

ตาบลลนตาใหญ อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 18 เมษายน พ.ศ. 2550 เอยด ยาแหม (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท หม 4 บานเกาะปอ

อาเภอเกาะลนตาใหญ จงหวดกระบ. เมอวนท 18 เมษายน พ.ศ. 2550 เอยวฉน แตบรรพกล (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 52 ตาบล เหนอคลอง อาเภอเหนอคลอง จงหวดกระบ. เมอวนท 5 เมษายน พ.ศ.2550. (ปจจบนเสยชวต). ฮน หลงเดน (ผใหสมภาษณ). อาภรณ อกฤษณ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท 86 / 2 หม 2 ตาบล บานนา อาเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. เมอวนท 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2550. Amri Sidik (Interviewee). Arporn ukrit (Interviewer). 40-42 Jalan Gunung Bawakarang Makassar, Indonesia. March 30, 2008. Khor Ai Sim (Interviewee). Arporn ukrit (Interviewer). 63B-16-08 Jalan Lenggong, Symphony Park

11600 Jelutong Rd. George Town, Pulau Peneng, Malaysia. April 13, 2007. Koay Teng Boon (Interviewee). Arporn ukrit (Interviewer). 31 Perlis Rd. George Town, Pulau

Peneng, Malaysia. April 16, 2006. Tan Kee Seng (Interviewee). Arporn ukrit (Interviewer). Bik 1-C 320 Pengkalan weld 100300

George Town, Pulau Penang, Malaysia. April 15, 2006. Lee Lye Soon (Interviewee). Arporn ukrit (Interviewer). 1E-15-05 Sunny Ville Condo, Batu Uban,

11700 George Town, Pulau Penang, Malaysia. April 11, 2007.

320

ประวตยอผวจย

ชอ-ชอสกล นางสาวอาภรณ อกฤษณ วนเดอนปเกด วนท 26 มถนายน พทธศกราช 2496 สถานทเกด 252 ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดกระบ สถานทอยปจจบน 252 ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดกระบ ตาแหนงหนาทการงานปจจบน ผชวยศาสตราจารย สถานททางานปจจบน สถาบนการพลศกษา วทยาเขตกระบ

อาเภอเมอง จงหวดกระบ ประวตการศกษา พ.ศ. 2520 หลกสตรศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาศกษาศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน จงหวดปตตาน พ.ศ. 2532 หลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขามานษยวทยา

มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตวงทาพระ กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2554 หลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวฒนธรรมศกษา

มหาวทยาลยทกษณ วทยาเขตสงขลา จงหวดสงขลา