การวเคราะหตนทนของการเจบปวยCost of Illness Analysis

1

รศ.ดร.อาทร รวไพบลยประธานหลกสตร

วทยาศาสตรมหาบณฑตและปรชญาดษฎบณฑต สาขาเภสชศาสตรสงคม เศรษฐศาสตรและการบรหาร

สาขาเภสชศาสตรสงคมและการบรหารคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล

Email: arthorn.rie@mahidol.ac.th/

http://www.pharmacy.mahidol.ac.th/staff/arthorn/http://www.pharmacy.mahidol.ac.th/grad/seap/main.php

2

3

4

5

การใชประโยชนจากขอมลตนทนของการเจบปวย- การบรหารจดการการเงน งบประมาณ

(การประมานการงบประมาณ การคนทนโดยพจารณาเปรยบเทยบกบ

คาตอบแทน/รายได

- การบรหารจดการประสทธภาพ

(การเปรยบเทยบตนทนของการรกษาพยาบาลกบอดตหรอคาอางอง)

- การพฒนาการบรการ

(การประเมนผลทางเศรษฐศาสตรของมาตรการดานสขภาพ)

- การก าหนดนโยบายและแผนงาน

(การจดล าดบความส าคญ)

6

ตนทนของการเจบปวย (Cost of illness)

7

หมายถง ภาระทางเศรษฐศาสตรของโรคหรอการเจบปวยทเกดขนแกสงคม

หรอการก าหนดความหมายในอกลกษณะหนงระบวา การศกษาตนทนของการเจบปวยเปนการประเมนมลคาของทรพยากรทถกใชไปเนองจากการเจบปวยและการสญเสยทรพยากรทไมควรจะเกดขนหากไมเกดการเจบปวย

ตวอยางไดแก คารกษาพยาบาล คาเดนทางไปรบการรกษา รายไดทขาดหายไป หรองานทลดลง จากการเสยเวลาไปรบการรกษาและพกฟน หรอเสยชวต รวมถง รายไดทขาดหายไป หรองานทลดลง จากการเสยเวลาในการดแลผปวยของญาต

Treatment cost; patient A Treatment cost; patient B Treatment cost; patient C

Lab; investigationOPD; visit IPD; patient day Pharmacy; dispensing

8

Standard

unit costNumber of services used

Medical services received

by patient A

Medical services received

by patient C

Medical services received

by patient B

Drugs used

Hospital

unit cost

or

Average treatment cost

การประเมนตนทนของการเจบปวยประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก 1. การวางแผนและออกแบบการศกษา ประกอบดวย วตถประสงค ค าจ ากดความ

และกรอบของโรคหรอความเจบปวย ประเภทของการศกษา (องอบตการณหรอความชก) กรอบเวลาของตนทน มมมอง และกรอบการรกษาหรอสถานพยาบาล

2. การก าหนดองคประกอบของตนทนใหสอดคลองกบการออกแบบการศกษาในขนตอนแรก

3. การเกบขอมลจ านวนทรพยากรทใชหรอรายการตนทนทเกดขน 4. การแปลงทรพยากรและรายการตนทนเปนมลคาเงนโดยคณจ านวนของแตละ

รายการทใชดวยตนทนตอหนวย รวมทงการปรบลดคาในกรณทเกดตนทนในอนาคต

5. การวเคราะหตนทนและน าเสนอทงในรปแบบตนทนรวม โครงสรางตนทน และตนทนตอหนวย รวมถงปจจยทมผลตอตนทน ในกรณทมการเกบขอมลตวแปรอสระดวย

9

การวจยตนทนของการเจบปวยขนตอนท 1 : การออกแบบงานวจย

10

ก าหนดวตถประสงค

ก าหนดโรคและขอบเขต (ICD code อาการแทรกซอน ความพการ การซอยา การรกษาทางเลอก)

ก าหนดกรอบประเภทการรกษาและสถานพยาบาล

ก าหนดรปแบบการศกษา

ก าหนดกรอบเวลาของการเจบปวย

ก าหนดมมมองของการศกษา

การศกษาโดยองความชก (Prevalence-based approach)

ครอบคลมตนทนทเกดขนกบผปวยทกคนในชวงเวลาการศกษาทก าหนด ค านวณผลลพธเปน ตนทนตอคนตอชวงเวลาการศกษาโดยองอบตการณ (Incidence-based approach)

ครอบคลมตนทนทเกดขนกบผปวยทกคนทเปนผปวยใหม ในชวงเวลาการศกษาทก าหนด และตดตามเกบขอมลตนทนตอเนองไปจนสนสดการปวย (หายหรอตาย) ค านวณผลลพธเปน ตนทนตอ episode

11

การจ าแนกประเภทของการศกษา

Prevalence vs incidence approaches; acute illness

12

study period

= Duration of episode

A1.1 A1.2

B1

C1

E1

D1 F1.1 F1.2

G1

Prevalence-based approach includes A1.2 , B1, B2.1, C1, C2, D1, F1.1

Incidence-based approach includes B1, B2.1+B2.2, C1, C2, D1, F1.1+F1.2

C2

B2.1 B2.2

Prevalence vs incidence approaches; chronic illness

13

A1.1

B1.1

C1.1

G1

Prevalence-based approach includes A1.2 , B1.1, C1.1, D1.2, E1

Incidence-based approach includes B1.1+B1.2, C1.1+C1.2, E1

A1.3A1.2

B1.2

C1.2 (dead)

D1.2 (dead) D1.1

E1 (dead)

= Duration of episode

study period

Time horizon: Episode of seasonal influenza

14

Diagnosis/ index date

(Ehlken et al, 2015)

14 days 14 days

Diagnosis/ index date

14 days 14 days

Same person, different episode; > 29 days

ขนตอนท 2 : การก าหนดองคประกอบของตนทนในการศกษาขนอยกบ

วตถประสงคของการศกษา

มมมองในการศกษา (Perspective) ไดแก มมมองของโรงพยาบาล มมมองของผปวย มมมองของผจายเงน และมมมองของสงคม

15

กรอบของตนทนตามระยะการเจบปวยและการรกษา

การเจบปวยทค านวณตนทน จะรวมการเจบปวยหลกและอาการแทรกซอนทเปนผลจากการเจบปวย แตไมรวมการปวยจากโรคทเปนการวนจฉยรวม (Comorbidity)

การศกษาในมมมองของสงคม จะรวมตนทนทเกดกบผปวยและครอบครว ผดแลและสถานพยาบาลทใหการรกษา และนบรวมตงแตเรมเจบปวยจนหาย หรอเสยชวต ไมวาผปวยจะไดรบการรกษาจากทใด

16

Case definitions

17

Influenza/ ICD 10: J09.01-J11.8

Influenza like illness (ILI)/ J09.02, J09.12, J10.1, J11.1

An acute respiratory infection with fever ≥38°C

AND cough

With onset within the last 10 days

Severe acute respiratory infections (SARI)/J09.01, J09.11, J10.0, J11.0

An acute respiratory infection with history of fever or measured fever ≥38°C

AND cough

With onset within the last 10 days,

AND requires hospitalization(WHO Global Influenza Programme, 2015)

Scope of the Seasonal Influenza

18

Co-morbidities/ Pre-existing conditions/ Risk factors:

pregnancy, diabetes, asthma, chronic liver disease, chronic kidney disease, chronic liver disease, COPD, HIV etc

Seasonal influenza

-ILI -SARI

Complications: myocarditis, neurological

complications, febrile seizures,

transverse myelitis, post infectiousencephalitis, encephalopathy

19

20

21

ตนทนทางตรง Direct cost

ตนทนทางออม Indirect cost

ตนทนทางการแพทย Medical cost

ตนทนทไมเกยวกบการแพทย

Non-medical cost

การรกษาแบบผปวยนอก ผปวยใน แลบหตถการ ผาตด ยา ฟนฟฯ

คาเดนทาง อาหาร ทพก อปกรณ เครองอ านวยความสะดวก การดแลอยางไมเปนทางการ

การขาดงาน: ลาปวย พการ ตาย

ตนทนของการเจบปวย

Cost of illness

ตนทนของการดแลอยางไมเปนทางการCost of informal care

22

การดแลอยางไมเปนทางการหมายถงการดแลผปวยโดยบคคลในครอบครว ญาตมตร เพอนบาน หรออนๆทไมไดเปนสวนหนงของการบรการในระบบ ซงการดแลน รวมถงทเกดขนในระหวางการรบการรกษาพยาบาลทสถานพยาบาล และนอกสถานพยาบาลหรอทบานดวย

ผทใหการดแลตองเสยเวลา ทงเวลาท างานทไดและไมไดคาตอบแทนโดยตรง รวมถงเวลาพกผอน นอกจากนอาจเสยคาเดนทางในการมาดแลผปวย

เวลาทสญเสยเหลาน ค านวณเปนมลคาทางเศรษฐศาสตรในรปแบบคาเสยโอกาส

ประเภทกจกรรมการดแลอยางไมเปนทางการ

23

การดแลสขภาพ (Health care activities; HCA)

เชน การเตรยมยา การฝกกายภาพบ าบด

กจวตรประจ าวน (Activities of daily living;

ADL) เชน การปอนอาหาร พาเขาหองน า ชวยอาบน า แตงตว

กจกรรมในครวเรอน (Household activities of

daily living; HDL)

เชน การท าความสะอาดบานแทนภรรยาทปวย

กจกรรมนอกบาน (Instrumental activities of

daily living; IADL)

เชน การไปธระนอกบาน การไปเยยมญาต

การไปเดนพกผอน

24

ขนตอนทสาม เกบขอมลปรมาณทรพยากรหรอบรการทใช

ตนทนทางตรงทางการแพทยในสถานพยาบาลหลก ไดแกการบรการทางการแพทย จากแฟมประวตการรกษาหรอฐานขอมล หรอแบบบนทกทเกบแบบไปขางหนา (prospective data)

ตนทนทางตรงทางการแพทยนอกนสถานพยาบาลหลก ไดแกคารกษาทไดจากการสมภาษณ

ตนทนทางตรงไมใชทางการแพทย เชน คาเดนทาง อาหาร ทพก อปกรณเสรม เวลาของผดแล ไดจากการสมภาษณ

25

Explanatory (predictor or independent) variablesData Source Method

Demographics

Gender, age, pregnancy

-Medical record/

CRF

-Patient/ family

-Chart review/ prospective record

- Interview

Clinical data

Influenza type,

risk factors

(chronic medical

conditions), complications

-Medical record/

CRF

-Chart review/ prospective record

Other factors: eg.

health facility,

insurance, outbreak period

-Medical record/

CRF

-Chart review/ prospective record

- Interview

26

ขนตอนทส: การแปลงทรพยากรทใชเปนมลคาทางการเงน

27

ตนทน = จ านวนบรการหรอทรพยากรทใช x ตนทนตอหนวยของบรการหรอทรพยากร• กรณเปนคาใชจายทไดจากขนตอนทสาม กใชมลคานน• กรณเปนจ านวนการบรการ เชน จ านวนวนนอน การตรวจ กน าไปคณกบตนทนตอหนวยของ

บรการนน• กรณเปนเวลาทเสยไป กน าไปคณกบตนทนตอหนวยของเวลา (ตนทนตอวน ตอป)

แหลงตนทนหนวยของบรการทางการแพทย• ราคาขายตอหนวยของโรงพยาบาลทท าการศกษา(cost at charge)

• ตนทนตอหนวยทวเคราะหจากโรงพยาบาลทท าการศกษา• ตนทนตอหนวยมาตรฐาน

28

Direct medical cost

• Total outpatient(OP) visit cost:

Number of visit (Q) x Cost per outpatient visit (P)

• Total bed-day cost:

length of stay (Q) x cost per bed-day (P)

(might be: ICU bed + general bed)

• Total medication/medical supplies cost:

Number of units for each item (Q) x unit cost of item (P)

• Total diagnostic tests cost:

Number of units for each item (Q) x unit cost of item (P)

Total direct medical cost:

= Total OP visit cost+ total bed-day cost + total medication cost +

total diagnostic cost + other relevant costs

รายการตนทนมาตรฐาน (Standard cost list)

การจดกลมบรการทางการแพทยของโรงพยาบาลเปนการจดกลมทองรายการของอตราคาบรการสาธารณสขเพอใชส าหรบเบกจายคารกษาในสถานพยาบาลของทางราชการทก าหนดโดยกรมบญชกลาง

รายการตนทนมาตรฐานน สามารถดรายละเอยดไดจากเวบไซทhttp://www.hitap.net/costingmenu/ และหนงสอรายงานวจยรายการตนทนมาตรฐานเพอการประเมนเทคโนโลยดานสขภาพทจดพมพโดยโครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ

29

30

31

Number of relative value unit (RVU) and unit cost of medical services

32

ตนทนทางออมหรอตนทนของการสญเสยเวลา

Cost of morbidity = (N)(E)

N = total number of patient-day loss

E = reference or average earnings per day

Cost of caregiver time = (N)(E)

N = total number of caregiver-day loss

E = reference or average earnings per day

33

ตนทนของการเสยชวต หรอการพการรรแรงแบบถาวร (เสมอนเสยชวต)

Cost of mortality =

S = number of lives loss due to illness

Yi = expected GDP per capita at year i

n = number of years of expected earnings

= age at retirement – average age of patient (at death)

i = time in terms of year (1th - nth year)

eg i = 1 for the first year after the study year

r = discount rate

34

n

irYiS1

)1(

35

แหลงขอมลตนทนตอหนวยMedical services

Unit cost from direct measurement at study hospital

Standard or reference unit cost

Unit price of hospital (cost at charge)

Cost/visit, /patient day from WHO-CHOICE*

Unit price from private services

Estimated unit cost

Non-medical services

Traveling cost/ km

Average income per day

Per capita GDP

(*http://www.who.int/choice/cost-effectiveness/inputs/health_service/en/)36

ขนตอนทหา ค านวณตนทนของการเจบปวย

Incidence approach: Cost/ episode

Prevalence approach: Cost/ case/year

Cost component: Proportion of direct medical cost, direct non-medical cost, indirect cost

Cost classified by independent variables

Cost function analysis

37

Cost function or model; multiple regression analysis Cost= f(Flu, Fal, Risk, Comp)

Cost = total cost or direct medical cost

Flu = influenza type; SARI or ILI

Fal=facility level; secondary or tertiary/ dummy variables of levels

Risk =risk factors; yes or no/ dummy variables of factors

Comp =Complications ; yes or no/ dummy variables of complication types

38

References (1)

Berger ML, Bingefors K, Hedblom EC, Pashos CL, Torrance GW. Health care cost, quality, and outcomes. New Jersey: International Society for Pharmacoeconomics and Outcome Research; 2003.

Creese A, Parker D. Cost analysis in primary health care: a training manual for programme managers. Geneva: World Health Organization; 2000.

Drummond MF, Sculpher MJ, Torrance GW, O'Brien BJ, Stoddart GL.Methods for the economic evaluation of health care programmes third edition. Oxford: Oxford University Press; 2005.

Kobelt G. Health economics: an introduction to economic evaluation. Second ed. London: Office of Health Economics; 2002.

Riewpaiboon A. Measurement of costs for health economic evaluation. J Med Assoc Thai 2014;97(Suppl. 5):S17-26.

39

References (2)

อาทร รวไพบลย. การประเมนตนทน. ใน: อษา ฉายเกลดแกว, ยศ ตระวฒนานนท, บรรณาธการ. คมอการประเมนเทคโนโลยดานสขภาพส าหรบประเทศไทย ฉบบท 2 พ.ศ. 2556. กรงเทพมหานคร: ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2556.

อาทร รวไพบลย. การประเมนตนทน. ใน: อษา ฉายเกลดแกว, ยศ ตระวฒนานนท, สรพร คงพทยาชย, เนต สขสมบรณ, บรรณาธการ. คมอการประเมนเทคโนโลยดานสขภาพส าหรบประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2552.

อาทร รวไพบลย. รายการตนทนมาตรฐานเพอการประเมนเทคโนโลยดานสขภาพ. กรงเทพมหานคร: โครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ(HITAP). 2554.

40

อานเพมเตมจากอาทร รวไพบลย. การประเมนตนทน. ใน: อษา ฉายเกลดแกว, ยศ ตระวฒนานนท, บรรณาธการ. คมอการประเมนเทคโนโลยดานสขภาพส าหรบประเทศไทย ฉบบท 2 พ.ศ. 2556. กรงเทพมหานคร: ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2556.

อาทร รวไพบลย. การประเมนตนทน. ใน: อษา ฉายเกลดแกว, ยศ ตระวฒนานนท, สรพร คงพทยาชย, เนต สขสมบรณ, บรรณาธการ. คมอการประเมนเทคโนโลยดานสขภาพส าหรบประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2552.อาทร รวไพบลย. รายการตนทนมาตรฐานเพอการประเมนเทคโนโลยดานสขภาพ. กรงเทพมหานคร: โครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ(HITAP). 2554.

41

การอางองในการตพมพ

Riewpaiboon A. Measurement of costs. J Med Assoc Thai 2008;91(Suppl. 2):S28-37.

Riewpaiboon A. Measurement of costs for health economic evaluation. J Med Assoc Thai 2014;97(Suppl. 5):S17-26.

Riewpaiboon A. Standard cost lists for health economic evaluation in Thailand. J Med Assoc Thai 2014;97(Suppl. 5):S127-134.

42

ตวอยางการศกษาตนทนของการเจบปวย1. Chatterjee S, Riewpaiboon A, Piyauthakit P, Riewpaiboon W, Boupaijit K, Panpuwong

N, et al. Cost of diabetes and its complications in Thailand: a complete picture of economic burden. Health Soc Care Community 2011;19(3):289-98.

2. Riewpaiboon A, Chatterjee S, Riewpaiboon W, Piyauthakit P. Disability and cost for diabetic patients at a public district hospital in Thailand. Int J Pharm Pract 2011;19(2):84-93.

3. Riewpaiboon A, Chatterjee S, Piyauthakit P. Cost analysis for efficient management: diabetes treatment at a public district hospital in Thailand. Int J Pharm Pract2011;19(5):342-9.

4. Chatterjee S, Riewpaiboon A, Piyauthakit P, Riewpaiboon W. Cost of informal care for diabetic patients in Thailand. Prim Care Diabetes 2011;5(2):109-15.

5. Riewpaiboon A, Nuchprayoon I, Torcharus K, Indaratna K, Thavorncharoensap M, UbolB. Economic burden of beta-thalassemia/Hb E and beta-thalassemia major in Thai children. BMC Res Notes 2010;3(1):doi:10.1186/1756-0500-3-29.

6. Riewpaiboon A, Bunyadharokul S, Chaikledkaew U, Torcharus K. Budget Impact of the Thalassemia Management under the National Health Security Scheme in Thailand. Mahidol Uni J Pharm Sci 2010;37:28-39.

7. Riewpaiboon A, Riewpaiboon W, Ponsoongnern K, van den Berg B. Economic valuation of informal care in Asia: a case study of care for disabled stroke survivors in Thailand. Soc Sci Med 2009;69(4):648-53. 43

ตวอยางการศกษาตนทนของการเจบปวย8. Riewpaiboon A, Youngkong S, Sreshthaputra N, Stewart JF, Samosornsuk S, Chaicumpa

W, et al. A cost function analysis of shigellosis in Thailand. Value Health 2008;11(supplement 1):S75-83.

9. Riewpaiboon A, Piyauthakit P, Srijariya W, Chaikledkaew U. A drug cost model for injuries due to road traffic accidents. Pharmacy Practice 2008;6(1):9-14.

10. Riewpaiboon A, Piyauthakit P, Chaikledkaew U. Economic burden of road traffic injuries: a micro-costing approach. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2008;39(6):1139-49.

11. Riewpaiboon A, Intraprakan K, Phoungkatesunthorn S. Predicting treatment cost for bacterial diarrhoea at a regional hospital in Thailand. J Health Popul Nutr. 2008;26(4):442-50.

12. Riewpaiboon W, Riewpaiboon A, Ponsoongnern K, van den Berg B. Informal care of disabled stroke survivors: case study in Thailand. Bull Dept Med Serv 2007;32(4):473-85.

13. Riewpaiboon A, Pornlertwadee P, Pongsawat K. Diabetes cost model of a hospital in Thailand. Value Health 2007;10(4):223-30.

14. Youngkong S, Riewpaiboon A, Towanabut S, Riewpaiboon W. Cost of cerebral infarction in societal perspective. Srinakarinwirot J Pharm Sciences 2002;7(1):95-105.

44