อาหารและการให้อาหารแพะ โดย นางสุมน โพธิ์จันทร์ ผ้เชี่ยวชาญ ...expert.dld.go.th/images/Sumon/36... ·

1

อาหารและการใหอาหารแพะ

โดย

นางสมน โพธจนทร

ผเชยวชาญดานอาหารสตวเคยวเออง

กลมพฒนาวชาการปศสตว กรมปศสตว

เอกสารประกอบการบรรยายในงานแพะแหงชาต ครงท 10

ระหวางวนท 11 – 13 มถนายน 2556

2

คานา

เอกสารอาหารและการใหอาหารแพะ เปนเอกสารทจดทาขนเพอใชประกอบการบรรยายในงานวนแพะแหงชาต

ครงท 10 ระหวางวนท 11-13 มถนายน พ.ศ. 2556 มเนอหาเกยวกบความตองการโภชนะของแพะ แนวทางหรอโปรแกรม

การใหอาหารแพะชวงระยะตางๆ พนธพชอาหารสตวทแนะนา วตถดบอาหารสตวและการนามาใชประโยชน ตารางแสดง

สวนประกอบทางโภชนะของพชอาหารสตวและวตถดบอาหารขน ตลอดจนสตรอาหารแพะ สาหรบเกษตรกร ผสนใจ ไดใช

เปนแนวทางในการจดการใหอาหารแพะอยางถกตอง และมประสทธภาพ รวมทงเปนคมอใหกบเจาหนาททเกยวของ ในการ

ใหคาแนะนาแกเกษตรกรตอไป

สมน โพธจนทร

3

อาหารและการใหอาหารแพะ

ความตองการอาหารของแพะ

แพะแตละตว แตละวยมความตองการสารอาหารปรมาณแตกตางกน โดยลาดบ ดงน

1. เพอดารงชพ สาหรบกจกรรมดาเนนชวตทกตวมากนอยตามขนาดนาหนก

2. เพอการเจรญเตบโต สาหรบสรางเนอ กระดกเพมนาหนกตงแตเกดจนโตเตมวย

3. เพอการสบพนธ สาหรบสตวในระยะสบพนธและความสมบรณพนธ

4. เพอการใหเนอ สาหรบสะสมกลามเนอและไขมนในระยะกอนสงตลาด

5. เพอการใหนม สาหรบสตวกาลงใหนม

สารอาหารหรอโภชนะในอาหารสตว มสวนประกอบดงน

คารโบไฮเดรต : ประกอบดวย 2 สวน คอสวนละลายงาย เชนแปงและน าตาล (Nitrogen-free extract) กบสวนทเปน

โครงสราง หรอผนงเซล (Cellulose, Hemicellulose)

โปรตน : ประกอบดวยโปรตนแท (True protein) และสารประกอบ N ทไมใชโปรตน (Non protein N)

เรยบเรยงโดย สมน โพธจนทร

4

ความตองการสารอาหารขนกบสายพนธ อาย น าหนกตว การใหผลผลต การจดการ สภาพแวดลอมและอณหภม

ความตองการจะเพมขนในระยะเจรญเตบโต ระยะขน ผสมพนธ อมทองและระยะเลยงลกเปนตน ปรมาณความตองการ

อาหารของแพะสาหรบใชเปนแนวทางในการใหอาหาร หรอจดสดสวนอาหาร แสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ปรมาณความตองการพลงงานและโปรตนของแพะตอวน (แหลงขอมล : NRC,1981)

นาหนกตว /

กก.

วตถแหงทกน พลงงานในรป โปรตนหยาบ(CP)

/กรม กก. %

ของนน.ตว

โภชนะยอยไดรวม

(TDN)/กรม

พลงงานยอยได

(DE)/Mcal/kg.

เพอการดารงฃพ/สภาพการเลยงระบบขงคอก

10 0.28 2.8 159 0.70 22

20 0.48 2.4 267 1.18 38

30 0.65 2.2 362 1.59 51

40 0.81 2.0 448 1.98 63

50 0.95 1.9 530 2.34 75

60 1.09 1.8 608 2.68 86

เพอการดารงชพ/สภาพการเลยงระบบกงขงกงปลอย

10 0.43 4.3 239 1.05 33

20 0.72 3.6 400 1.77 55

30 0.98 3.3 543 2.38 74

40 1.21 3.0 672 2.97 93

50 1.43 2.9 795 3.51 110

60 1.64 2.7 912 4.02 126

เพอการเจรญเตบโตหรอเพมนาหนกตว

วนละ 50 กรม 0.18 - 100 0.44 14

วนละ100 กรม 0.36 - 200 0.88 28

วนละ150 กรม 0.54 - 300 1.32 42

เพอการอมทอง 0.71 - 397 1.74 82

สาหรบการใหผลผลตนานม 1 กก. ทระดบไขมนนม (%)

3.50 % - - 342 1.51 68

4.00 % - - 346 1.53 72

4.50 % - - 351 1.55 77

5

การแบงประเภทอาหาร

1. อาหารหยาบ หมายถงอาหารทมเยอใยสงเกน 17 % เชน หญาสด หญาแหง หญาหมก ถวอาหารสตว

วสดเหลอใชทางการเกษตร เชน ฟางขาว ผลพลอยไดจากการปลกสบปะรด ยอดออย ตนขาวโพดฝกออน เปนตน อาหาร

หยาบเมอผานกระบวนการหมกยอยแลวจะใหพลงงาน โดยทวไปแพะจะกนอาหารหยาบเปนหลก แตพชอาหารสตวอยาง

เดยวอาจมความเขมขนของโภชนะอยต า ไมเพยงพอสาหรบ แพะทใหผลผลต เชนแพะขนทโตวนละ 100 กรมขนไป หรอแม

แพะเลยงลก ถาใหกนหญาอยางเดยว จะไดโภชนะไมเพยงพอตอความตองการ จาเปนตองเสรมอาหารขน หรอเสรมพช

ตระกลถว เชน ถวไมยรา ถวคาวาลเคด ถวทาพระสไตโล ใบกระถน เปนตน พนธหญา-ถวทสงเสรมแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 พนธพชอาหารสตวทแนะนา

พนธพช

ผลผลตนน.แหง

(ตน/ไร/ป)

โปรตน

(%)

สภาพดน การใช

ประโยชน

การเกบถนอม การปรบตว

หญารซ 2.0-2.5 7-10 ทดอน แทะเลม

ตดใหกน

พชแหง

พชหมก

ทนแลงได

บาง

หญากนนสมวง 2.5-3.5 7-10 ทดอน ตดใหกน พชหมก ทนรมเงา

หญาเนเปยร

ปากชอง1

5.0-7.0

/7.0-10.0(ใหน า)

8-10 ทดอน

ระบายน าด

ตดใหกน พชหมก ตอบสนองตอ

การใหน า

หญาโรดส 2.0-2.5 8-10 ทดอน ตดใหกน พชแหง ทนแลง

หญาแพงโกลา 5.0-7.0 7-10 ทราบ ทลม แทะเลม

ตดใหกน

พชแหง ทนนาทวมขง

เลกนอย

หญาพลแคทลม 1.5-2.5 7-8 ทลม ทดอน ตดใหกน พชแหง ทนนาทวมขง

หญาอะตราตม 2.5-3.5 7-8 ทลม ทดอน ตดใหกน

แทะเลม

พชหมก ทนนาทวมขง

ถวฮามาตา 1.5-2.5 16-18 ทดอน แทะเลม พชแหง ทนแลง

ถวทาพระสไตโล 1.5-2.5 16-20 ทดอน ตดใหกน พชแหง

6

2. อาหารขน หมายถงอาหารทมเยอใยตากวา 17 % มความเขมขนของโภชนะตาง ๆ และการยอยไดสงกวา

หญาหรอพชอาหารสตว วตถดบอาหารขนสามารถนามาประกอบเปนสตรอาหาร โดยใหมความสมดลของโภชนะอยาง

เพยงพอตามทสตวตองการ เชน พลงงาน โปรตน ไขมน แรธาตและวตามน ประกอบดวย 2 กลมวตถดบหลก คอ

- อาหารขนพลงงาน เปนอาหารทใหพลงงานสง เชน เมลดขาวโพด ขาวฟาง มนเสน ราขาว ปลาย

ขาว และกากนาตาล เปนตน เปนสวนประกอบหลกในสตรอาหาร

- อาหารขนโปรตน เปนอาหารทมโปรตนสงกวารอยละ 20 เชน ปลาปน กากถวเหลอง กากถวลสง

กากเนอในเมลดปาลม เปนตน

ปจจบนมอาหารสตวสาเรจรป ตามแตละชนดและชวงอายของแพะใหเลอกใชไดเลย อยางไรกตามในการ

ลดตนทนการผลต หากมวตถดบในทองถนราคาถก เกษตรกรสามารถผสมอาหารขนใชเองในฟารม กจะสามารถลดตนทน

คาอาหารในการเลยงลงได ควรเนนการใชอาหารหยาบคณภาพดเปนหลก และเสรมอาหารขนตามความจาเปน เพอใหได

ประสทธภาพการผลตทดตามทผเลยงตองการ

ระดบโภชนะในสตรอาหารขนสาหรบแพะระยะตางๆ

โปรตน (%) โภชนะยอยได (%)

ลกแพะ – หยานม 4 เดอน ไมตากวา 18 70 -72

แพะรน 4 – 8 เดอน/ผสมพนธ, ไมตากวา 14 68 - 70

แพะทองวาง, แพะทองไมเกน 3 เดอน, ” ”

แพะพอพนธ ” ”

แพะนม ไมตากวา 16 70 (ขนกบคณภาพอาหารหยาบ)

แพะขน 14 - 16 70 (ขนกบคณภาพอาหารหยาบ)

ถวคาวาลเคด ~1.0 14-18 ทดอน ตดใหกน พชแหง

ถวลสงเถา 2.0-3.0 15-20 ทดอน แทะเลม พชแหง ชอบดนชม

ชน

ถวไมยรา 2.5-3.5 18-20 ทดอน ตดใหกน พชแหง ชอบดนชม

ชน

กระถน 2.0-4.0 20-24 ทดอน ตดใหกน พชแหง ทนแลง

7

ตารางท 3 โปรแกรมการใหอาหารแพะ

อาย/ระยะ ชนดอาหาร ปรมาณการให

ลกแพะ

แรกเกด - 3 วน นมนาเหลองจากเตา เตมท ( 4-5 ครง/วน)

4 วน – 2 สปดาห นมสด/นมเทยม(นมผง : นาอน= 1 : 7 ) 400 – 900 ซซ. แบง 4 ครง/วน

3 – 8 สปดาห - นมสด/นมเทยม

- อาหาขนโปรตน 18 %

- หญาคณภาพดมาก

- 700 – 900 ซซ. แบง 4 ครง/วน

- เรมวางใหเลยราง

- วางเสรมใหหดกน

2 – 4 เดอน - นมสด/นมเทยม

- อาหาขนโปรตน 18 %

- หญาคณภาพด

- 700 – 900 ซซ.(คอยๆลดปรมาณลงใน

สปดาหท10 –หยานมเมอสปดาหท12)

- 100 กรม/ตว/วน

- ใหกนเตมท

แพะรน, แมแพะทองวาง, ทองไมเกน 3 เดอน, พอพนธ

4 เดอน –ระยะ ผสมพนธ( 8 เดอน) - อาหารขนโปรตน 14 %

- หญาคณภาพด/หญาผสมถว

- 100 – 200 กรม/ตว/วน


แมทองวาง – ตงทองไมเกน 3 เดอน - อาหารขนโปรตน 14 %


- 200 – 400 กรม/ตว/วน


พอพนธ - อาหารขนโปรตน 14 %

- หญาคณภาพปานกลาง

- 300 – 500 กรม/ตว/วน(ปรบได)


แมพนธทอง>3 เดอน - แมแพะใหนม

แมพนธทอง>3 เดอน - แมแพะใหนม - อาหารขนโปรตน 16 %


- 600 – 1,000 กรม/ตว/วน(ปรบได)


- อาหารขนโปรตน 16 %

- หญาคณภาพปานกลาง

- 800 – 1,200 กรม/ตว/วน(ปรบได)


แพะขน

นาหนก 10 กก. - อาหารขนโปรตน 16 %


- อาหารผสมเสรจ(TMR) โปรตน 13%

TDN 70 % ความชน < 13 %

- 300 – 400 กรม/ตว/วน


- ใหกน 3-4 % ของ นน.ตว



- 400 – 500 กรม/ตว/วน


8





- หญาคณภาพด/อาหารหยาบอนๆ



- 500 – 600 กรม/ตว/วน




- หญาคณภาพด/อาหารหยาบอนๆ



- 600 – 700 กรม/ตว/วน



ขอแนะนาเกยวกบการใหอาหารแพะและอปนสยการกนของแพะ

1. แพะเปนสตวเคยวเออง มจลนทรยในกระเพาะหมก ชวยหมกยอยคารโบไฮเดรตและเยอใยของอาหารหยาบให

เปนกรดใขมนระเหยงายถกดดซมผานผนงกระเพาะรเมนไปใชเปนแหลงพลงงานในรางกาย ดงนนอาหารหยาบ จงควรเปน

อาหารหลกในการเลยงแพะ สวนอาหารขนนนใหเสรมเมอโภชนะจากอาหารหยาบมไมเพยงพอ การใชอาหารหยาบคณภาพ

ดรวมกบอาหารขนเสรมอยางเหมาะสม จะทาใหแพะมการเตบโตสงโดยใชตนทนตา

2. แพะเปนสตวสงคม ไมชอบถกกกขง หรอกนอาหารอยทเดยวนานๆ ชอบกนใบไม ไมพมมากกวาหญา ไมชอบ

หญาสนๆ เวลาแทะเลมในแปลง ประมาณ 6-8 ชงโมง หากมพชอาหารหนาแนนใหเลอกแพะจะกนไดมาก (> 4-5 % นน.ตว)

3. ในการปลอยแทะเลม ควรมการจดแบงแปลงหญาเปนแปลงยอยๆสลบหมนเวยนเขาแทะเลมทละแปลง มระยะ

พกแปลงใสปยใหหญาฟนตว เปนการจดการแปลงอยางมประสทธภาพ และตดวงจรตดพยาธดวย

4. การตดกง/ใบไมใหกน ควรเลอกทมใบดก ปรมาณการกนใบไม หรอใบถว ไมมากเกนครงหนงของปรมาณการ

กนหญา เพอปองกนการทองอด แพะไมกนใบไมหรอพชทโดนเหยยบย า จงควรแขวนผกกงไมใหสงเสมอหลงแพะเพอให

เลอกกน

5. แพะโตเตมวยทมกจกรรมเคลอนไหว ตองการนาวนละ ประมาณ 2 ลตร/ตว แพะขงคอกกนนาประมาณ 0.8-1

ลตร/ตว ควรมนาสะอาด ตงไวใหกนในคอกตลอดเวลา รวมทงตองมแรธาตกอนแขวนใหเลยกนดวย

วตถดบอาหารสตวและการใชประโยชน

ในการประกอบสตรอาหาร จาเปนตองรคณคาทางโภชนะและคณสมบตของวตถดบอาหารแตละชนด

ตลอดจนราคาและขอจากดในการใช และเลอกซอ เพอใหสามารถจดหาวตถดบเหลานนไดอยางเหมาะสม มคณภาพและ

ประหยด

9

วตถดบทใหพลงงาน : จะใหแปงหรอคารโบไฮเดรตเปนหลก โดยใหพลงงานในรปยอดโภชนะยอยไดหรอ Total digestible

nutrients (TDN) ประมาณ 70 – 80 % แตมปรมาณโปรตนตา (ประมาณ 8 – 12 %) วตถดบทใชผสมอาหารขน ไดแก

ขาวโพด

คณสมบต - ใหพลงงานสง มยอดโภชนะยอยได (TDN) ประมาณ 80 %

- ใหโปรตนประมาณ 8 – 9 % เยอใย 2.5 % มระดบแคลเซยมตา แตมฟอสฟอรสสง มวตามนเอ และบ

คอนขางมาก

- ขาวโพดเมลดสเหลองและสขาวคณคาทางโภชนะเหมอนกน แตเมลดสเหลองมสารแคโรทน หรอวตามนเอ

สงกวา

การใชเลยงสตวและขอจากด

- ใชไดไมจากด โดยทวไปใชไดสงสดถง 80 % ในสตรอาหารทกระยะอายของสตว

- เสรมใหกนประมาณ 100 – 200 กรม./ตว/วน ในแพะเตมวยหรอแพะขนทระยะสดทาย (กอนจาหนาย) เพอ

เรงนาหนกและสะสมไขมน โดยตองไดรบอาหารหยาบและอาหารขนปกต

ขอแนะนาในใช

- ควรบดเมลดขาวโพดกอนใชผสมอาหาร ควรเปนเมลดขาวโพดทแหงสนท ( ความชนไมเกน 13 % ) ไมมเชอ

ราและมอด ขาวโพดหลงเกบเกยวใหม ๆ จะมราคาถก แตใหระวงความชน ถาเกบไวไมดหรออากาศไมถายเท

จะทาใหขนราไดงาย โดยเฉพาะเชอราอฟลาทอกซน ทเปนอนตรายตอสตว หรอเลอกซอขาวโพดเมลดมาบด

เอง

มนสาปะหลง (มนเสน)

คณสมบต

- มเปอรเซนตแปงสง (ประมาณ 70 % ) มอตราการยอยสลายในกระเพาะหมกไดดใหพลงงานใกลเคยงกบ

ขาวโพด มโปรตนตา ประมาณ 1.5 – 2 % สามารถใชรวมกบยเรยได


- ไมแนะนาใหใชหวมนสด เพราะมสารพษคอกรดไฮโดรไซยานค

- ใชในรปมนเสน (หนแลวตากแหง ความชนไมเกน 13 % ) มนเสนสามารถใชไดสงถง 80 % ควรเลอกแหลง

โปรตนทใชรวมดวย เพอปรบโภชนะใหเพยงพอตอการใชประโยชนของสตว

- เสรมใหกนชวงทายของการขน เชนเดยวกบขาวโพดเมลด หรอใชรวมกบพชตระกลถว(กระถน)

ขอแนะนาในการใช

- วธหนงทสามารถลดสารพษจากมนสด คอ วธการทามนหมก หรอการอบทอณหภม 80 องศาเซลเซยส

- มนเสนคณภาพด ตองใหม มสแปงขาวไมมสเขยวคลา ซงแสดงถงขนราไมมมอดหรอสงปลอมปนหากเกบไว

ใชนาน อาจมคณคาทางอาหารลดลง

10

- การใชมนเสนทดแทนธญพช ใหพจารณาราคามนเสนทเสรมดวยโปรตนแลวเทยบกบราคาธญพชนน ๆ

(ขาวโพด ปลายขาว) ทใชทดแทน โดยสวนผสมระหวางมนเสน 0.85 กก. กบกากถวเหลอง (44 % โปรตน)

0.15 กก. สามารถใชทดแทนขาวโพดหรอปลายขาวได 1 กก. หากราคามนเสนมราคาเทากบหรอไมเกน 65 %

ของราคาขาวโพดหรอปลายขาว กสามารถใชทดแทนรวมกบแหลงโปรตนดงกลาวได

ราละเอยด

คณสมบต - มโปรตน 12 – 14 % ยอดโภชนะยอยไดประมาณ 66 % มกรดอมโนเมไธโอนนสง มไวตามน บสง

- ปรมาณไขมนสง ( 12 – 13 %) เยอใยสง (ประมาณ 10 – 12 %) ไมควรเกบไวนาน (เกน 1 เดอน) จะเหมนหน

สตวไมชอบกน ราขาวเจาและราขาวเหนยว มคณคาทางอาหารใกลเคยงกน


- ใชผสมอาหารขนระดบไมเกน 30 % ใชไดทกระยะของสตว หรอใหเสรมเปนวตถดบเดยว

ขอแนะนาในการใช

- เลอกใชราละเอยดทใหม ไมปลอมปน หากรามราคาสงมกพบวาจะปลอมปนดวยแกลบบด ซงขาวโพดบด

และเศษแปงมนบด เปนตน

- ราละเอยดจากขาวนาปรง ควรตรวจสอบ อาจมสารตกคางจากยาฆาแมลง

กากนาตาล(โมลาส)

คณสมบต - เปนของเหลวขน สนาตาลเขม กลนหอม รสหวาน ความชนปกตประมาณ 60 %

- มโปรตนตาประมาณ 3 % ยอดโภชนะยอยไดสงประมาณ 60 % และมปรมาณนาตาล 48 %

- มธาต Mg และ K สง คณสมบตเปนยาระบายออน ๆ

- ใชผสมอาหารเพอเพมรสชาต ความนากน ลดความเปนฝ นของอาหาร


- ในอาหารแพะสามารถใชกากนาตาลผสมอาหารได 4 – 10 % ในสตร แตไมควรใชมากจะทาใหอาหารเหมน

เปรยว เกดเชอราไดงาย โดยเฉพาะชวงอากาศรอน

- ใชเปนตวเรงปฏกรยาในขบวนการทาหญาหมก ปกตแนะนาใหใช 3 – 4 กก. ตอหญาสด 100 กก.

- ใชเปนสวนประกอบของอาหารเสรมอดแทง (Urea molass mineral block หรอ UMMB) โดยมสวนผสมของ

ยเรย กากน าตาล ราละเอยด แรธาต และอน ๆ ตงไวใหสตวเลยกน เหมาะทจะใหเสรมแกสตวในชวงฤดแลง

ทขาดแคลนหญาสด

- เกษตรกรบางราย อาจใชกากน าตาลในรปสารละลายยเรย – กากน าตาล ราดบนฟางขาว เพอปรงแตงฟาง ให

เพมความนากน และคณคาทางโภชนะ (มสวนผสมคอ ยเรย : กากน าตาล : น า : ฟางขาว ในสดสวนเทากบ

1.5 : 7.5 : 80 : 100 หนวยน าหนกเดยวกน ตองราดใหกระจายทวฟาง) แตในบางพนทไมสามารถจดหา

กากน าตาลได จะตองพงระวงไมควรใชยเรยละลายน าแลวราดฟางโดยทไมผสมกากน าตาลดวย เพราะ

11

นอกจากประสทธภาพการใชประโยชนจะตา (ขาดแหลงพลงงานใหจลนทรย) แลวยงอาจเปนพษตอสตวถง

ตายได

กากนาตาล(วนส)

คณสมบต

- วนส คอกากนาตาลทหมกยสตในกระบวนการทาเอทานอล หลงจากลนเอาเอทานอลไปแลวจงไดวนส เปน

ของเหลวขนสนาตาล หวานเลกนอย มกลนหอม โปรตนสง เหมาะสาหรบการเลยงสตวทกชนด ใชทดแทนกากน าตาล ยสต

และสารอาหารตางๆ ทเกดจากการหมกทสมบรณ ทาใหวนสมคณคาอาหารสงกวากากนาตาลหรอโมลาส

- มโปรตนสงประมาณ 12.43 % พลงงานยอยไดประมาณ 2.63 เมกะแคลอร/กก.และมปรมาณกรดอมโน แร

ธาตและไวตามนทเปนประโยชนอกมาก

- ใชผสมอาหารเพอเพมรสชาต ความนากน ลดความเปนฝ นของอาหาร


- ใชทดแทนกากนาตาล ผสมในสตรอาหาร ราดฟาง หรอพชอาหารสตวอนๆ

วตถดบทใหโปรตน

กากถวเหลอง

คณสมบต - เปนผลพลอยไดจากโรงงานสกดนามนพช แหลงโปรตนคณภาพดจากพช

- มโปรตน 42 – 48 % ขนกบกรรมวธการสกดน ามน ยอดโภชนะยอยไดประมาณ 70 % มเยอใย 6 – 7 % ม

แคลเซยมและฟอสฟอรสตา


- ใชในสตรอาหารขนไดสงถง 50 % แตปกตจะใชไมเกน 30 % เพราะราคารแพง โดยใชรวมกบแหลงโปรตนราคา

ถกอน ๆ เพอลดตนทน เชน กากเมลดพชนามนอน ๆ ใบกระถน ใบมนสาปะหลง เปนตน

กากเนอในเมลดปาลม

คณสมบต

- สวนเนอในผลปาลมทกะเทาะเปลอก และกะลาออกแลว จากนนมวธสกดน ามน ออกเปน 2 วธคอ วธแรก

เอามาบบอดน ามนออกโดยเครองบบอด วธนจะไดกากเนอในปาลมอดน ามนเปนแผน ๆ มน ามนเหลออย

ประมาณ 5 – 10 % วธท 2 โดยสกดดวยสารเคม วธนจะไดกากเนอในเมลดปาลมสกดน ามนลกษณะเปนผงส

น าตาล มน ามนเหลออยนอยมากประมาณ 1 – 3 % ซงสามารถใชประโยชนจากโปรตนและเกบไดนานกวา

วธแรก มแหลงผลตสวนใหญในภาคใต

- มโปรตนประมาณ 16 – 18 % เยอใย 14 – 15 % ยอดโภชนะยอยไดประมาณ 70 %

- เปนวตถดบอาหารทมแนวโนมวาจะมปรมาณการผลตเพมมากขนในอนาคตจากการเพมพนทปลกปาลม

การเลยงสตวและขอจากด

12

- ใชผสมอาหารแพะเนอ – ขนไดระดบ 10 – 50 % สวนใหญใชทดแทนกากถวเหลองซงมราคาแพง และใช

รวมกบวตถดบแหลงโปรตนอน ๆ เชน พชตระกลถว ใบกระถน หรอใหเสรมเปนวตถดบเดยว เปนตน

ขอแนะนาการใช

- การใชกากเนอในเมลดปาลมทดแทนวตถดบอน ๆ ในครงแรกตองคอย ๆ เพมเขาไปในสตรอาหาร จนสตว

เกดความเคยชนและกนไดตามปกต

กากเมลดยางพารา

คณสมบต - สวนของเมลดยางพาราทผานการสกดนามนดวยสารเคม มกลนหอมชวนกน

- ชนดกะเทาะเปลอกมโปรตนประมาณ 28 – 30 % เยอใย 9 % และโภชนะยอยไดประมาณ 63 %

- ชนดไมกะเทาะเปลอกมโปรตน 16 % เยอใย 42 % และโภชนะยอยไดประมาณ 58 %

- ชนดกะเทาะเปลอกจะมคณคาทางอาหารและใชประโยชนจากโปรตนไดดกวา มคณสมบตใกลเคยงกบกาก

เมลดฝายกะเทาะเปลอก และกากถวลสง


- กากเมลดยางพาราทไมผานขบวนการสกดนามนดวยสารเคม อาจมสารพษ คอ กรดไฮโดรไซยานคอย ซง

เปนพษตอสตว

- กากเมลดยางพาราสกดน ามน ใชผสมในอาหารขน โดยทวไปใชในระดบ 20 % ของสตร หรอใชรวมกบ

แหลงโปรตนอน ๆ


- การลดสารพษจากกากเมลดยางพารา ทาไดโดยการเกบกากเมลดยางพาราอดนามนทงผงลมไวเปนเวลาไมตา

กวา 1 เดอน หรอนาไปอบดวยความรอน 100 0 C นาน 18 ชวโมง หรอนาไปผงแดดจด ๆ 2 วน กสามารถลด

สารพษลงได

กากมะพราวสกดนามน

คณสมบต

- กากมะพราวจากโรงงานสกดนามน ซงผานความรอนจนสกแลวมสนาตาล มกลนหอม

- มโปรตนประมาณ 20 – 25 % เยอใยสงประมาณ 12 % ยอดโภชนะยอยไดประมาณ 68 %

- มกรดอมโนไลซนตา มไขมนสง


- ใชผสมอาหารขนระดบไมเกน 20 – 30 % ควรใชรวมกบแหลงโปรตนอน ๆ

- กากมะพราวมไขมนเหลออยสง จงเกบไวไดไมนาน จะมกลนหน


13

- กากมะพราวจากตลาดสด ทผานการคนกะทแลว ไมแนะนาใหใชผสมอาหารขนเลยงแพะ เพราะคณคาทาง

อาหารตา ยอยยาก มกากสง แลวบดเสยเกดเชอราไดงาย

กากเมลดฝาย

คณสมบต - มทงชนดกากเมลดฝายอดน ามน (เปนแผน ๆ ) และกากเมลดฝายกะเทาะเปลอกสกดนามนดวยสารเคม ซงม

โปรตนสง 42 – 45 % ยอดโภชนะยอยได 70 – 72 % มฟอสฟอรสสง

- กากฝายชนดไมกะเทาะเปลอกจะมโปรตน 24 – 28 % ยอดโภชนะยอยไดเพยง 58 %


- กากเมลดฝายมสารพษคอ กอสซปอลหลงเหลออย จะทาใหการเจรญเตบโตลดลง โดยเฉพาะสตวขนาดเลก

ไมแนะนาใหใชหรอในลกแพะ 3 – 4 เดอน

- ใชผสมในอาหารขนระดบไมเกน 25 % ในสตร สาหรบกากเมลดฝายสกดน ามนสามารถใชไดสงถง 30 %

หรอใชทดแทนกากถวเหลองได 50 % ในสตร และการใชรวมกบแหลงโปรตนอน ๆ

กากนมถวเหลองหรอกากนาเตาห

คณสมบต

- เปนผลพลอยไดจากขบวนการผลตน าเตาห หรอนมถวเหลองซงในขบวนการผลตนมถวเหลอง เมลดจะผาน

การตมใหสกจงมการทาลายสารยบย งทรปซนไปดวย สามารถใชเปนอาหารสตวได

- มโปรตน ประมาณ 31.50 % ไขมน 8.88 % เยอใย 12.2 % โดยนาหนกแหง

- มสดสวนกรดอมโนใกลเคยงกบกากถวเหลอง โดยระดบโปรตนรวมตากวากากถวเหลอง


- มระดบเยอใยคอนขางสง ตงแต 12 – 22 % ซงจะมากหรอนอยขนกบขบวนการผลต สามารถใชไดดในอาหาร

สตวเคยวเออง

- กากเตาหสดจากโรงงาน มความชนสง (ประมาณ 80 – 90 %) มโปรตนตา และบดเสยงาย การใชผสมใน

อาหารขน ควรตากใหแหงสนท ความชนไมเกน 14 % จงจะเกบไวใชไดนาน


- ใชเปนแหลงโปรตนทดแทนกากถวเหลองและปลาปนไดบางสวน ระดบทใชผสมสตรอาหารขน ประมาณ

15 – 20 % ไมเหมาะจะใชในลกสตวระยะเลก

- ในสตวเคยวเออง สามารถใชผสมในสตรอาหารไดสงถง 40 % หรอใหเปนแหลงโปรตนเสรมจากอาหารปกต

กากวนเสนหรอโปรตนถวเขยว

คณสมบต

กากวนเสนหรอโปรตนถวเขยว เปนเศษเหลอทเปนผลพลอยไดจากการทาวนเสน โดยแยกสวนแปงหรอเนอเมลด

ถวเขยวออกไปทาวนเสน สวนทเหลอจะเปนพวกสารละลายโปรตน เศษแปงบางสวน รวมทงเนอและเศษแปงตดเปลอก

14

หลงจากนนนาสารละลายไปตกตะกอน ซงมวธทา 2 แบบ คอตกตะกอนดวยการหมกผานน ารอน และตกตะกอนดวยกรด

ซงจะไดกากวนเสนหลายชนดแลวแตกระบวนการทา ดงน

1. ชนดตกตะกอนโดยใชกรด (โดยทวไปใชกรด acetic) สวนของโปรตนทตกตะกอนแยกออกมาทาใหแหง ไดเปน

โปรตนถวเขยวเขมขน สวนนมโปรตนสงถง 68 – 72 % ลกษณะเปนเกรดหรอผงสน าตาลออน ไมมกลนเหมน ราคาแพงกวา

ชนดตกตะกอนโดยการหมก คณสมบตดใกลเคยงกบกากถวเหลอง

2. ชนดทตกตะกอนโดยการหมก โดยการปมสารละลายดงกลาวผานทอทมความรอนสงโปรตนในนาจะตกตะกอน

แลวกรองแยะตะกอนมาทาใหแหงแลวบด จะไดเปนกอนเลก ๆ สเขยวออกดาหรอนาตาลเขม มกลนคอนขางเหมน

3. ตะกอน หรอกากวนเสนสวนทเปนตะกอนโปรตนปนกบเนอแปง และเปลอกตดมาบางสวน มโปรตนประมาณ

36 % ในสภาพแหง

4. ตะกอนหยาบสวนทเปนเปลอก มเนอแปงปนเลกนอย จะมโปรตนประมาณ 18 – 21 % ถามเปลอกปนมาก จะเรยก

ราถวเขยว


- กากวนเสนชนดตกตะกอนดวยการหมก มกลนทเกดจากการหมก ถาใชในระดบสง อาหารผสมจะมกลน

เหมน สตวไมชอบกน


- โปรตนถวเขยวเขมขน ทมโปรตนสง 68 – 72 % มสดสวนกรดอมโนใกลเคยงกบกากถวเหลอง จงใชทดแทน

กากถวเหลองไดสงถง 75 %

- ในสตวกระเพาะรวม สามารถใชกากถวเขยว (ชนดทมโปรตน 18 – 21 %) ไดสงถง 20 % ในสตรอาหารขน

โดยอาจใชรวมกบยเรย หรอรวมกบใบกระถน เพอเปนการลดตนทนคาอาหาร

กากเบยร

คณสมบต

เปนสวนเหลอจากขนตอนแรกของการทาเบยร จากการบมขาวบารเลยหรอขาวมอลท ทสเปรยน าใหเมลดงอก

จากนนจะฝานขบวนการตมคนน าแปงและน าตาลออกเพอไปทาเบยร สวนทเหลอคอกากมอลทหรอเรยกอกชอหนงวา กาก

เบยรสด ลกษณะเปนกากออนนม ซงในสภาพสดจะมความชนประมาณ 65 % โปรตน 8.5 % ไขมน 1.5 % เยอใย 2.8 % และ

คารโบไฮเดรต 11.5 % กากเบยรสดจะเกบไวใชไดไมนานเหลอมกบดเนามเชอราไดงาย เมอนาไประเหยน าออกจะไดกาก

เบยรแหงซงมโปรตนประมาณ 20 % ใชเปนอาหารสตวได


- กากเบยรแหงมความฟามสง เยอใยสง ไมควรใหสตวกนในปรมาณมาก ๆ เพราะกากหรอเยอใย จะไปขยายตว

ในกระเพาะกอใหเกดปญหาตอระบบการยอย

15


- สามารถใชกากเบยรแหง ผสมในสตรอาหารขน ระดบทใชผสม 15 – 20 % ในสตรอาหาร

กากแปงมนสาปะหลง

คณสมบต - กากแปงมนสาปะหลงเปนวสดเศษเหลอจากโรงงานอตสาหกรรมผลตแปงมนสาปะหลงและโรงงานผลตฟรค

โตสและสารใหความหวาน โดยปกตกากแปงมนสาปะหลงทออกจากโรงงานจะมลกษณะเปยก ความชน

ประมาณ 80 % มคณคาทางอาหาร(โดยวตถแหง)คอโปรตน3.64 % โภชนะยอยไดสง 65-70 % เยอใยประมาณ

10 -17 % แคลเซยม 0.6 และฟอสฟอรส 0.36 %

- กากแปงมนสาปะหลงมระดบเยอใยสง แตยงคงมปรมาณแปงหลงเหลออยคอนขางมาก กากแปงมน

สาปะหลงแหงจงเหมาะกบสตรอาหารสตวทตองการเยอใยสง เชน อาหารโค-กระบอ แพะแกะ เปนตน


- กากสดจากโรงงานทมลกษณะเปยก มขอจากดในการใชเพราะเกบไมไดนาน ถานาไปตากแหง หรอระเหยน า

ออก สามารถใชกากมนสาปะหลงแหงผสมอาหารขนในระดบ 30-50 % ในสตรและใชประกอบสตรอาหาร

ผสมสาเสรจ (TMR) ไดในระดบ 10-30 เปอรเซนต ขนอยกบระดบโปรตนและยอดโภชนะยอยไดทสตว

ตองการ

การปรบปรงคณภาพกากมนฯโดยการหมกยสต

- โดยการนากากมนสาปะหลงเปยก (กากเปยก) มาหมกรวมกบนาหมกยสตเพอชวยเพมโปรตนและพลงงาน

ตลอดจนคณคาทางโภชนะอาหารอนๆตามความตองการของสตว (กรรมวธการหมกเกษตรกรสามารถศกษา

และผลตใชไดเองในฟารม)

- กากมนสาปะหลงหมกยสตคณภาพดจะมลกษณะสนาตาล กลนหอมกากนาตาล+แอมโมเนย มรสเปรยว

เลกนอย มโปรตนประมาณ 10-12 %

- การใชกากมนหมกยสตเลยงแพะขน สามารถใชเสรมใหกนตางหาก หรอใชรวมกบอาหารขน

โปรตนไมนอยกวา 12 เปอรเซนต ในอตราสวน กากมนหมกยสต ตอ อาหารขน ประมาณ 3-5 ตอ 1 ขนกบ

ความตองการโภชนะของแพะ และคณภาพของอาหารหยาบ กรณทแพะไมเคยกนมากอน เกษตรกรควรเรม

ใหกนในปรมาณนอย และปรบเพมขนตามความเหมาะสมในแตละฟารม

ใบกระถนแหง

คณสมบต - กระถนเปนพชตระกลถวทนยมนามาใชเปนอาหารสตวอยางแพรหลายในประเทศไทย ใบกระถนแหงลวน ๆ

มโปรตนประมาณ 24 % โภชนะยอยไดประมาณ 65-70 % มอตราการยอยสลายในกระเพาะหมก 36 % ใบ

ลวนๆเปนแหลงโปรตนคณภาพดสาหรบแพะ


16

- ใชผสมในอาหารขนไดสงถง 40 % และ 20 % (ในสตรทเอมอาร)หรอใหกนรวมกบอาหารหยาบทงในรปสด

และแหง

ใบกระถนสด

- สาหรบใบกระถนสดมสารพษไมโมซน ซงพบวามอยในปรมาณ 2 – 4 เปอรเซนตของโปรตนทงหมดในใบ

กระถน พบมากในใบออน แตใบกระถนยกษทปลกเปนสวนใหญมสารพษนอยกวาใบกระถนธรรมดา

ครงหนง อาการทแสดงออกมากนอยนนขนอยกบระดบสารพษทไดรบ โดยจลนทรยใน Rumen จะเปลยน

สารพษมโมซนใหเปนสาร 3,4 - dihydroxypyridine(DHP) มผลไปยบย งการสรางฮอรโมน Thyroxine ซงจะ

เหนไดชดในสตวเคยวเออง เปนเหตใหตอม Thyroid ขยายใหญ สตวกนอาหารนอยลง อาการซม เยอบใน

ปากเปนแผล ขนรวง น าหนกตวลด กรณทเรมพบอาการหากงดการใหกระถนทมสารมโมซน สตวจะคอย ๆ

หายเปนปกต

- ในสตวเคยวเอองโดยทวไปแนะนาใหใชใบกระถนสดปรมาณไมเกน 30-40 % ของปรมาณอาหารทงหมด

เชนใหเสรมรวมกบหญาสด หรอรวมกบอาหารหยาบชนดอนๆ เพอปองกนไมใหสตวไดรบสารพษมโมซน

มากเกนไป

- กรณทแพะสามารถกนกระถนสดลวนๆปนอาหารหยาบแลวไมแสดงอาการแพพษนนตองใหเขาใจตรงกน

กอนวาเปนเฉพาะคณสมบตในการปรบตวของแพะฝงนนๆ มการปรบตวในการกนกระถนสดแบบคอยเปน

คอยไปมาชวงระยะเวลาหนงแลว ประกอบกบในกระเพาะหมกของแพะมจลนทรยชนดหนง ชอวา

Synergistes Jonesii รวมทงอาจมจลนทรยชนดอนๆอกทยงไมถกคนพบ จลนทรยเหลานชวยยอยและทาลาย

พษมโมซนโดยสลายสาร DHP ได ทาใหแพะนนปลอดภย แมจะกนมากและตดตอกนเปนเวลานาน และม

ตวอยางฟารมเลยงแพะทใชกระถนสดอยหลายฟารม ซงควรเสรมวตถดบทเปนแหลงพลงงานรวมดวย

- ควรมการระมดระวงการใหกระถนสดปรมาณมากกบแพะ หรอสตวเคยวเอองชนดอนๆ ทไมเคยกนกระถน

มากอน โดยตองควบคมหรอจากดปรมาณการให หรอหาวธลดพษลงกอน วธการลดสารพษในใบกระถนสด

มหลายวธ เชนนาไปตากแหง สบและหนแชน า 24 ชวโมง นาไปทากระถนหมก และนาไปนงใหความรอน

เปนตน

ยเรย

คณสมบต

- เปนสารประกอบพวกไนโตรเจนทไมใชโปรตน แตมไนโตรเจนเปนองคประกอบรอยละ 46 เมอเทยบเปน

คาโปรตนจะใหคาโปรตนสงถงรอยละ 280

- สตวเคยวเอองสามารถใชประโยชนจากยเรยทางออม โดยการยอยสลายของจลนทรยในกระเพาะหมก

(กระเพาะผาขรว)

- มรสเฝอน เปนเมดเลก สขาว หาซอไดในรปของปยยเรย สตร 46 – 0 – 0 ควรเลอกชนดทเปนเมดเลกๆ


17

- ใชผสมในอาหารขนไดไมเกน 3 % โดยปกตจะใชไมเกน 1 – 2 % และใชประกอบสตรรวมกบแหลงโปรตน

อน ๆ เชน ใบพชตระกลถว ใบมนสาปะหลง หรอกากพชนามนอน ๆ

- ตองใชยเรยรวมกบอาหารจาพวกพลงงานทยอยงาย เชนมนสาปะหลง ขาวโพด และกากนาตาล เพราะ

จลนทรยจะใชประโยชนจากอาหารเหลานรวมกบยเรย ในการสงเคราะหโปรตนไดมาก

- ไมควรใชยเรยในสตรอาหารแพะทกระเพาะหมก (กระเพาะผาขรว) ยงพฒนาไมเตมท อาจเปนพษ แนะนาให

ใชในอาหารแพะขน

- ในอาหารทผสมยเรย ตองมแรธาตในอาหารอยางเพยงพอและสมดลทงแคลเซยม ฟอสฟอรส รวมทงแรธาต

ปลกยอยอน ๆ เพราะเปนปจจยสาคญในการเจรญเตบโตของ จลนทรยและตวสตวเอง

- ในอาหารทมยเรยผสม ตองเตมกามะถนผงลงไปดวยประมาณ 0.1 – 0.2 % เพอใหจลนทรยสรางกดรอมโนท

มกามะถนเปนองคประกอบ (ชวยใหการใชประโยชนจากยเรยดขน)

- ใชในรปของสารละลายยเรย – กากนาตาล ราดบนฟางขาวเพมคณภาพและความนากน

- ใชในการทาฟางหมก เพอปรบปรงคณภาพฟางขาว

ขอพงระวงในการใช

- ตองแนใจวาผสมยเรยในอาหารขนไดกระจายทวถง เพอใหสตวไดรบยเรยสมาเสมอ ไมมากหรอนอยเกนไป

ควรปรบสตวใหคอย ๆ คนเคยกบอาหารกอนทละนอย

- การแบงอาหารขน และอาหารหยาบใหกนสลบกนไปจะชวยใหประสทธภาพการใชประโยชนจากยเรย

รวมกบอาหารตาง ๆ ดขน และไมเกดพษตอสตว

- ไมควรใชยเรยละลายน าราดหญาหรอฟางใหสตวกน โดยไมมกากน าตาลหรอแหลงพลงงานอน ๆ รวมดวย

เพราะอาจเปนพษตอรางกายได สตวทกนฟางราดสารละลายยเรย – กากนาตาลเปนอาหารหยาบหลก ตองจากด

เปอรเซนตยเรยในสตรอาหารขนลง โดยผสมระดบไมเกน 1.5 % ในสตร ทงนเพอปองกนการไดรบยเรยตอวน

มากเกนไปจนเกดเปนพษขน

- อาหารขนทผสมยเรยแลว ไมควรเกบไวใชนานเกนไป ความนากนจะลดลงและอาจสญเสยไนโตรเจน

เนองจากการระเหยหรอการแตกตวของยเรย

วสดเหลอใชทางการเกษตรทใชเปนอาหารสาหรบแพะ

ประเทศไทยเราสามารถผลตพชผลทางการเกษตรไดมากหลายชนด ประกอบกบภาครฐมการสงเสรมการปลก

พชเศรษฐกจหลายอยาง เชน ปาลมนามน ขาวโพด และมนสาปะหลง ทาใหมวสดเหลอใชและผลพลอยไดตาง ๆ มากตามไป

ดวย วสดหลายอยางสามารถนามาใชเปนอาหารหยาบเลยงแพะไดเปนอยางด บางอยางตองปรบปรงคณภาพ เพอใหใช

ประโยชนไดมากขน ซงตอไปจะกลาวถงผลพลอยไดทางการเกษตรและอตสาหกรรมชนดสาคญ ๆ ทมการนามาใชเปน

อาหารสตวอยางกวางขวาง ตลอดจนคาแนะนาและขอเสนอแนะในการเอาไปใช

ฟางขาว

18

คณสมบต

- มคณภาพตา โปรตน 2 – 3.2 % ยอดโภชนะยอยไดเพยง 45 % ของนาหนกแหง เยอใยสง มอตราการยอยไดต า

จงตกคางอยในกระเพาะหมกนาน สตวจะไดรบโภชนะไมเพยงพอ ถาใหกนฟางอยางเดยว นาหนกจะลด

- ไมเหมาะจะใชฟางขาว เลยงสตวทใหผลผลตสง โดยไมปรบปรงคณภาพของฟางและจดสดสวนอาหาร

เสยกอน


- ใชฟางขาวอยางเดยวเลยงโค- กระบอในชวงแลง เพอการดารงชพของสตวเทานน

- ใชฟางขาวเสรมดวยใบพชตระกลถว หรอใบมนสาปะหลง อตรา 1 – 2 กก./ตว/วน เพอคงสภาพน าหนกสตว

ในชวงแลง

- ใชฟางขาวทราดสารละลายยเรย – กากน าตาล (อตราทใชคอ ยเรย : กากน าตาล : น า : ฟาง เทากบ 1.5 : 7.5 : 80 :

100 หนวยนาหนกเดยวกน) เพอปรบปรงคณภาพฟาง แลเพมความนากน

- ใชในรปของฟางปรงแตง (หรอฟางหมก) จะเพมโปรตนและการยอยไดสงขน


- การใชฟางขาวราดสารละลายยเรย – กากนาตาล หรอใชฟางปรงแตงเลยงแพะ ควรใหอาหารขนเสรมดวยใน

กรณสตวทใหผลผลต เชนในแพะขน แมแพะเลยงลก ใชฟางปรงแตงรวมกบอาหารขนทมโปรตนรวมไมตา

กวา 16 % ยอดโภชนะยอยไดไมนอยกวา 65 % อตราทเสรม ขนกบคณภาพอาหารหยาบ และการเตบโตของ

แพะ การใชฟางปรงแตงเลยงเปนระยะเวลานาน ควรเสรมไวตามน AD3 E เพอปองกนการขาดวตามน

ตนถวลสง

คณสมบต

- สวนลาตนและใบหลงเกบเกยวฝกแลว ยงคงมสเขยวอยเลกนอย

- เปนอาหารหยาบคณภาพด โปรตนประมาณ 11 – 12 % โภชนะยอยได 52 % (นน.แหง)


- ใชเปนอาหารหยาบท งในรปสด ตากแหง หรอหมกรวมกบกากน าตาลหรอยเรย แตใชในรปสดจะได

ประโยชนมากกวา และควรใชรวมกบอาหารหยาบคณภาพตาเชนฟางขาวเพอเพมการใชประโยชน

- ตนถวลสงหลงจากเกบเมลดแลวถาปลอยใหแหงเกนไป ใบจะรวงเหลอสวนของลาตนซงแขงสตวกนไดนอย


- ในแหลงทปลก เศษเหลอของตนถวลสงทมมากควรเกบถนอมไวใชนาน ๆ โดยการตากแหงและรวบรวมไว

เปลอกฝกและตนถวเหลอง

คณสมบต

- สวนของลาตนและเปลอกถวเหลอง หลงเกบเกยวและนวดเอาเมลดออกแลว

- มโปรตนประมาณ 10 % โภชนะยอยได 56 % (โดย นน.แหง)

19


- ใชเสรมรวมกบอาหารหยาบคณภาพตา เชนหญา หรอฟาง เชนเดยวกบตนถวลสง เปลอกฝกและตนถว

เหลองทผานการนวดเอาเมลด มกมฝ นบางทเรยก ฟางถวเหลอง เวลาสตวกนจะฟง กระจาย สญเสย

เปลอกและตนขาวโพดฝกออน

คณสมบต

- เปนเศษวสดเหลอใชจากการปลกขาวโพดฝกออนเพอสงโรงงาน การผลตขาวโพดฝกออนจะไดเปลอกฝก 80

– 90 % ของทงฝก ซงเมอรวมทงตนทเหลอและยอดทเกบออกไปกอนหนานแลว จะไดวสดเหลอใชเปน

จานวนมาก

- เปลอกและตนขาวโพดฝกออน เปนอาหารหยาบชนดเทาหญาสด มวตถแหง 17 – 34 % โปรตนเฉลย 8 – 12

% และยอดโภชนะยอยไดเฉลย 65 – 75 % ของนาหนกแหง โดยในเปลอกจะสงกวาในลาตน


- ในรปอาหารหยาบ ใหกนแทนหญาสดหรอสลบกบหญาแหง ในแพะขนอาจใหกนไดถงวนละ 10 % โดย

นาหนกสด

- สามารถเกบสารองไวในรปของพชหมก

- นอกจากเศษเหลอจากการผลตขาวโพดฝกออนแลว ยงมตนขาวโพดหวานหลงจากการเกบฝกจาหนายแลว

แมตนจะแขงกวา เยอใยสง คณคาทางอาหารตากวาเปลอกและตนขาวโพดฝกออน แตยงสามารถใชเปน

อาหารสตวได


- เปลอกและตนขาวโพดฝกออนสดมความชนสง ในการใชเปนอาหารแพะขน ควรคานงถงสดสวนของอาหาร

ขน และอาหารหยาบดวย เพอใหกนอาหารไดปรมาณวตถแหงพอเพยง

- ควรหนเปนทอนเลก ๆ เพอลดการสญเสย หากใหกนทงตน สตวจะเลอกกนเฉพาะใบและเหลอตนทงจานวน

มาก

- การใชปรมาณมาก และตดตอกนเปนเวลานานควรระวงเรองสารพษตกคางจากการใชยาฆาแมลงของ

ขาวโพดไวบาง

เปลอกสปปะรด

คณสมบต

- เปนผลพลอยไดจากโรงงานทาสบปะรดกระปอง เปลอก แกนกลาง (ไส) และเศษเนอสบปะรดซงมความชน

สง นอกจากนยงมเศษสบปะรดทเหลอในไร และจากพอคารายยอย ซงเปนผลทคดทง เปลอกและจก

(ตะเกยง) ในแตละปจะมปรมาณมาก

- มความชนสง (90 %) มโปรตนเฉลย 7 – 8 % และมยอดโภชนะยอยได 65 – 74 % ของน าหนกแหง มความ

เปนกรด คอม pH ประมาณ 3.2 – 3.4

20

- มความนากน สตวชอบ


- ใชเปนอาหารหยาบไดดในรปของเปลอกหมก(ไมควรใหกนเปลอกสดทไมผานการหมกกอน) ใหกนไดเตมท

เปลอกสบปะรดแหง สามารถใชประกอบเปนสตรอาหารขน หรอนาไปเสรมใหสตวกนรวมกบฟางขาวหรอ

หญาแหง


- เปลอกสบปะรดสดใหม ๆ สตวไมชอบกน เนองจากปรมาณกรดสง ควรกองทงไว 3 – 5 วน (เปนการหมก)

กอนใหกน หรออาจใชปนขาวเพอลดความเปนกรดลง

- เปลอกสบปะรดมน าอยสง เนอวตถแหงรวมทงเยอใยตา จงควรใชรวมกบอาหารหยาบชนดอน หรอใหกน

สลบกบฟางขาว หญาแหง หรอหญาสด เพอใหการเคยวเอองเปนไปตามปกต

- แพะบางตวทกนเปลอกสบปะรดอาจขเหลว และถายบอย เพราะเปลอกสบปะรดมน ามาก อาจใชเกลอผสม

เลกนอยเพอเพมความนากน นอกจากนควรคานงถงสดสวนของอาหารขนและอาหารหยาบดวย เพอใหได

สารอาหารเพยงพอตอการใหผลผลต

- การใชในรปของเปลอกแหง ทาไดโดยการลดความชนหรอผงแดด เมอแหงแลวจะแขงไมนากน จงควรนามา

บด จะเกบไวใชไดนาน นามาใชผสมในอาหารขน สามารถใชไดถง 45 % ในสตร

- การใชในรปเปลอกหมก การหมกในทนหมายถง นาเปลอกสดมากองไวในทรมหรอไวกลางแจง แตมวสด

คลมกนแดดกนฝน สามารถเกบไวใชไดนาน เพราะเปลอกสบปะรดมสภาพเปนกรดอยแลว หรอจะหมก

รวมกบฟางขาวโดยวางสลบกนเปนชน ๆ แลวใหกนพรอมกน จะชวยลดความชนของเปลอกสบปะรด และ

ชวยเพมความนากนของฟางขาวใหมากขน

ทางปาลมนามน

- โดยเฉลยพนท 1 ไร สามารถปลกปาลมน ามนไดประมาณ 22 ตน และสามารถเกบเกยวผลผลตได ประมาณ 18

ครง/ตอป แตละครงทเกบเกยวจะตดทางปาลมทง 2 ทางตอตน แตละทางจะมน าหนกเฉลย 5 กโลกรม ดงนนจะมผลพลอย

ไดคอทางปาลมนามนประมาณ 3,900 กโลกรมสดตอไรตอป

คณสมบต

- ทางปาลม (ใบ + กาน) โดยนาหนกแหงมโปรตนประมาณ 5 % ไขมน 2.1 % เยอใย 38.5 % ถาใชเฉพาะใบไม

รวมกาน มโปรตนประมาณ 10.05 % ไขมน 1.73 % เยอใย 23.36 %


- ในรปทางปาลมสด สาหรบเลยงแพะเนอนน ทาไดโดยการหนทางปาลมดวยเครองบดยอย จะทาใหทางปาลม

ทหนออกมลกษณะออนนม นาไปเลยงรวมกบอาหารขน หรอใชรวมกบกากเนอในเมลดปาลม

- ในรปทางปาลมหมก อาจใชทางปาลมหมกลวน ๆ หรอใชกากน าตาลหมกรวมดวย ในอตรา 4 % ของ

น าหนกทางปาลมสดกได จะใชทางปาลมสบหรอหนละเอยดขนาดไมเกน 2 เซนตเมตร ใสภาชนะอดแนน

21

ประมาณ 30 วน แลวนามาใหสตวกนโดยเสรมอาหรขนหรอเสรมกากเนอในเมลดปาลม เชนเดยวกบการให

ทางปาลมสดหน

- การทาทางปาลมทหนแลวมาใชเปนแหลงอาหารหยาบเลยงแพะนน อาจมปญหาการเลอกกนของสตว ควร

ตองคลกเคลาอาหารใหทว

- ระดบทเหมาะสมในการนาทางปาลมสดหรอหมกมาใชเปนอาหารหยาบ พบวาในแพะเนอควรใหไมเกน 30

% ของอาหารทกนตอวน หากใชในระดบสงกวานน จะสงผลเสยตอการใหผลผลตของสตว

- ใชทางปาลมสบ(หมก)เปนสวนประกอบสตรอาหารผสมเสรจหรอทเอมอารเลยงแพะไดในระดบประมาณ

20-30 % ในสตร

ใบมนสาปะหลง

- เปนผลพลอยไดจากการปลกมนสาปะหลงทมคณคาทางอาหารสงอกชนดหนง โดยเฉพาะปรมาณโปรตน

และกรดอมโนทสาคญบางตว กลาวคอ มโปรตน 25.50 % พลงงาน (TDN) 57.8 % ของวตถแหง มแคโรทน

และวตามนเอสง ทสาคญคอ

- ใบมนแหงมการยอยสลายของโปรตนในกระเพาะหมกคอนขางตา มโปรตนไหลผานไปยงกระเพาะสวนลาง

ไดมากกวาใบกระถน จงเปนแหลงโปรตนทดอกชนดหนง แตมขอจากดคอ ตองนาใบไปตากแหงเพอลด

สารพษไฮโดรไซยานค โดยการตากแดดอยางนอย 2 วน เมอแหงสนทแลวเกบใสกระสอบไวใชไดนาน

สามารถบดผสมในสตรอาหารขนทดแทนแหลงโปรตนราคาแพง หรอใหกนเสรมตางหาก ปรมาณการให

เสรมอาหารหยาบในแพะโดยทวไปประมาณ 0.1 – 0.5 กก./ตว/วน

พชทองถนทใชเปนอาหารสาหรบแพะ

ยงมพชทองถนหลายชนดทใชเลยงแพะไดด ใบมโปรตนสง เชน ใบทองหลาง ใบมะขามเทศ ใบแคบาน ใบแค

ฝรง ตนบหงานรา ใบขนน ใบกลวย ใบคอแหง เปนตน แตละชนดกมคณคาทางอาหารมากนอยแตกตางกน โดยรวมสามารถ

ใชในรปใบพชสด เสรมใหแพะกนรวมกบหญา ปรมาณการใหมากนอยขนกบคณภาพของอาหารทใหกน ขนาดนาหนกและ

ความตองการของแพะ เชน แพะหนก 30 กโลกรม สามารถเสรมใบพชสดใหกน ประมาณ 1-1.5 กก./ตว/วน เปนตน

ตารางท 4 สวนประกอบทางเคมของวตถดบอาหารสตวบางชนด ( % วตถแหง )

วตถดบอาหารสตว วตถ

แหง

โปรตนรวม ไขมน เยอใย

(CF)

NFE TDN Ca P

(%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%)

แหลงพลงงาน

มนเสน 89.8 2.3 0.5 3.0 90.4 79 0.10 0.10

ขาวโพดบดทงฝก 87.4 8.2 3.1 6.1 81.1 79 - -

เมลดขาวโพด 87.4 8.3 4.8 2.5 83.0 82 0.04 0.28

22


แหง


(CF)

NFE TDN Ca P

(%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%)

ซงขาวโพดบด 25.8 4.9 3.5 33.2 55.7 59 0.05 0.09

ขาวเปลอกบด 88.9 6.7 1.8 11.7 73.8 73 0.04 0.20

ราละเอยด 89.8 13.6 16.3 7.2 54.8 75 0.07 1.79

ราหยาบ 90.9 5.7 2.5 34.5 42.1 57 0.12 0.19

ราสกดนามน 88.9 17.3 0.9 9.4 61.6 69 0.13 2.31.

ราขาวสาล 87.5 16.3 3.0 8.5 67.7 78 0.11 0.91

แหลงโปรตน

กากถวเหลอง 88.5 47.0 1.2 5.3 40.0 72 0.34 0.69

กากถวลสง 91.6 43.5 0.8 12.0 36.3 73 0.41 0.71

กากเตาห-แหง - 30.3 9.1 12.9 42.5 79 0.54 0.36

กากเตาห-สด 12.3 3.7 1.1 1.6 5.2 10 0.07 0.04

(ตอ)


แหง


(CF)

NFE TDN1/ Ca P

(%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%)

กากทานตะวนสกดนามน 90.9 33.8 1.7 21.5 35.8 62 0.43 1.19

กากทานตะวนอดนามน 91.5 22.8 7.2 30.8 32.0 56 0.60 0.60

กากปาลม 92.8 9.8 12.3 25.4 46.3 66 0.48 0.37

กากเนอเมลดปาลมสกดนามน 91.4 19.2 6.7 11.8 49.7 76 - -

เมลดฝายทงเปลอก 91.1 19.8 16.7 29.6 29.7 67 0.16 0.60

กากเมลดฝายกระเทาะเปลอก 90.2 46.7 5.8 6.8 32.2 72 0.22 1.32

กากมะพราวอดนามน 91.7 20.0 11.6 11.5 42.6 68 0.20 0.64

กากเมลดยางพารากระเทาะ

เปลอก

90.5 29.8 9.6 20.1 32.9 67 0.10 0.42

กากเบยรแหง 91.3 25.0 5.7 11.7 44.5 70 0.36 0.47

กากเรปซด 90.5 38.0 0.8 9.4 42.9 75 0.84 1.02

23


แหง


(CF)

NFE TDN Ca P

(%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%)

กากแปงมนสาปะหลง 87.6 2.8 0.3 15.1 76.2 71 0.70 0.06

กากมนหลงหมกแอลกอฮอล

(สด)

30.0 4.0 0.4 12.9 77.4 72 0.67 0.09

แหลงทมา : คณะทางานจดทามาตรฐานอาหารสตวเคยวเอองของประเทศไทย (2551) ; ชวนศนดากร (2530) ;

ปรารถนา (2533)

1/ คานวณคา TDN (ยอดโภชนะยอยได) จากสมการของ Harris และคณะ (1982)

24

ตารางท 5 คณคาทางโภชนะของอาหารหยาบ วสดเหลอใช/ผลพลอยไดทางการเกษตร และวตถดบ

อาหารขนบางชนด (% วตถแหง)

ชนดอาหาร วตถแหง โปรตนรวม เยอใย (%) พลงงาน(%) แรธาตหลก (%)

(%) (%) NDF ADF TDN1/ Ca P

อาหารหยาบคณภาพ

หญาโรด 27.4 7.4 72.8 42.8 53 0.43 0.22

หญากนนสมวง 22.5 7.4 70.5 40.9 49 0.42 0.25

หญาขน 22.6 8.0 66.8 37.8 56 0.43 0.22

หญาซกแนลตง 27.8 7.9 70.9 40.7 58 0.28 0.20

หญาซกแนลนอน 26.5 7.4 70.0 39.1 60 0.30 0.23

หญาซกแนลเลอย 27.7 8.2 70.9 38.2 57 0.22 0.28

หญาเนเปยรแคระ 23.6 10.8 65.0 36.5 52 0.66 0.31

หญาเนเปยรยกษ 21.1 8.6 67.3 36.9 51 0.62 0.31

หญาพลแคทลม 24.9 6.9 69.1 40.3 57 0.69 0.16

หญาแพงโกลา 26.9 10.5 66.2 34.5 55 0.91 0.24

หญารซ 20.2 8.5 65.5 37.6 54 0.57 0.26

หญาอะตราตม 21.9 7.1 66.7 41.1 54 0.91 0.19

วสดเหลอใช/ผลพลอยไดการเกษตร

ฟางขาว 88.8 3.6 68.8 42.3 44 0.32 0.13

ใบออย - 4.4 80.2 47.9 54 0.29 0.15

ยอดออย 28.0 7.2 71.3 44.5 54 0.30 0.13

กากนาตาล 73.7 4.5 - - 64 0.80 0.05

ตนขาวโพดฝกออน 25.6 8.0 62.1 37.4 59 0.36 0.23

เปลอกและไหม 15.7 11.5 57.8 27.2 66 0.27 0.33

ตนขาวโพดหวาน 25.5 8.6 61.0 34.6 64 0.35 0.30

ทางปาลม 31.0 5.0 78.7 55.6 - 0.67 0.11

ใบปาลมนามน 89.9 10.1 49.3 30.1 53 1.05 0.17

ตนถวลสงแหง 86.6 13.3 51.2 42.1 55 - -

25

ตารางท 5 วสดเหลอใช/ผลพลอยไดทางการเกษตร (ตอ)

ชนดอาหาร วตถแหง โปรตนรวม เยอใย (%) พลงงาน(%) แรธาตหลก (%)

(%) (%) NDF ADF TDN1/ Ca P

ตนถวเหลองหลงเกบฝก 86.8 7.0 57.4 42.1 52 1.43 0.15

สบปะรด

เปลอกแหง 87.0 3.5 - - 62 0.23 0.10

จกสด 19.0 9.5 51.2 27.2 64 0.69 0.19

ใบสด - 6.5 46.6 25.8 65 0.68 0.13

เปลอกรวม(โรงงาน) 14.2 5.7 56.9 29.9 64 0.44 0.19

ตนและใบสด 47.8 4.6 45.0 23.2 64 0.53 0.12

กากมะเขอเทศสด 16.76 17.49 48.56 42.82 63.65 2.80 2.30

พชเสรมโปรตน

ถวคาวาลเคด 19.9 16.6 49.8 32.9 57 1.07 0.24

ถวทาพระสไตโล 25.4 15.9 50.8 36.2 56 1.36 0.25

ถวฮามาตา 26.5 15.9 50.6 31.6 62 1.62 0.20

ถวไมยรา 27.1 17.8 39.9 27.5 55 0.95 0.15

ใบผกตบชวาแหง 87.0 14.8 - - 52 1.77 0.50

ใบมนสาปะหลงแหง 90.6 22.2 41.4 31.3 69 2.05 0.24

ใบกระถนแหง 91.6 24.4 31.2 23.9 73 1.79 0.22

แหลงทมา : คณะทางานจดทามาตรฐานอาหารสตวเคยวเอองของประเทศไทย (2551)

1/ คานวณคา TDN (ยอดโภชนะยอยได) จากสมการของ Harris และคณะ (1982)

หลกเกณฑการเลอกวตถดบอาหารสตวเพอประกอบสตร

1. เปนวตถดบทใหม ไมลวงอาย การใชวตถดบทเกาเกบ อาจมมอดและแมลง ซงจะทาใหคณคาทางอาหารลดลง

2. ควรเลอกวตถดบทสามารถหาไดงายในทองท คณภาพดและราคาถก เพอประหยดคาขนสงและลดตนทน

คาอาหาร

26

3. เปนวตถดบทไมมสงเจอปน หรอปลอมปนของสงอน ปราศจากสารพษหรอสารยบย งการเจรญเตบโต หรอ

สามารถตรวจสอบไดวาผานกรรมวธหรอขนตอนการผลตทถกตอง จนทาใหปรมาณสารพษหมดไปหรอ

เหลออยนอยมาก จนไมเปนอนตรายตอสตว

4. เปนวตถดบทไมมความชนสงเกนกวา 13% โดยประมาณ เพราะอาจเกดปญหาเรองเชอรา หรอเชอจลนทรยททา

ใหเกดอนตรายตอสตว และทาใหอายการเกบรกษาคณภาพสนลง

5. เปนวตถดบทมกลนหอม ไมเหมนหน ซงจะลดความนากนของสตวลง

6. ควรพจารณาราคาของวตถดบ และเลอกชนดวตถดบทสามารถทดแทนกนได เชน ขาวโพดมราคาแพง กใหใช

ปลายขาวทดแทน เพอลดตนทนคาอาหาร

7. เปนวตถดบทมสวนประกอบทางโภชนะตามขอกาหนดของวตถดบชนดนน หรอใกลเคยงกบความเปนจรง เมอ

นามาประกอบสตรอาหารสตวแลวจะไดคณภาพสมาเสมอ ถกตองตามทกาหนด และตามความตองการของสตว

ซงสามารถตรวจสอบคณคาทางโภชนะ โดยสมเกบตวอยางสงไปวเคราะหทางหองปฏบตการ

ตารางท 7 ตวอยางสตรอาหารขนสาหรบแพะระยะตางๆ

วตถดบ(กก.) แพะหยานม-รน

(อาย 3 - 7 เดอน)

แพะระยะขน – สงตลาด (อาย

ประมาณ 7 เดอนจนถง 1 ป)

แพะอาย> 1 ป

แพะทองวาง/ทวไป แพะใหนม

ขาวโพดบด 40.0 50.0 56.5 50.0

มนเสนบดหยาบ 36.0 45.0 40.0 45.0 45.5 45.0

ปลายขาวขนาดเล 40.0 50.0 46.5 46.0

ราละเอยด/ราสกด/ราสาล 20.0 30.0 25.0 10.0 10.0 18.0 15.0 16.0 20.0 10.0 10.0 10.0

กากถวเหลอง(โปรตน44%) 8.0 8.0 12.0 5.0 5.0 5.0

กากมะพราวสกดน ามน 24.5 14.5 19.5 26.5 26.5 23.5 26.5 20.5 18.0 21.5 15.5 18.5

กากเนอในเมลดปาลม(PKC) 20.5 18.0 18.0

ใบกระถนแหง(ใบลวน) 5.0 5.0 5.0 10.0 10.0 10.0 10.0 10.0 15.0 10.0 15.0 10.0 10.0 10.0

กากนมถวเหลอง(แหง) 5.0 5.0 5.0 12.0

ยเรย 1.5 1.5 1.5 1.5 1.5 1.5 1.5 1.0 1.0 1.0

เปลอกหอยปน/ไดแคลเซยมฟอสเฟต 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.5 1.5 1.5

เกลอปน 1.0 1.0 1.0 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9

พรมกซ(แรธาตวตามนสาเรจรป) 0.5 0.5 0.5

ผงกามะถน(sulphur) 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1

รวม 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

27

ตวอยางสตรอาหารผสมเสรจขนแพะ (โปรตนประมาณ 13-14 % ,. TDN ประมาณ 60 % )

ทางใบปาลมหมก(สบยอย) 50 กโลกรม

กากเนอเมลดปาลมนามน 15 กโลกรม

ราละเอยด/ราสกด 6 กโลกรม

กากถวเหลอง 6 กโลกรม

ปลาปน 2 กโลกรม

กากนาตาล 16 กโลกรม

ยเรย 3 กโลกรม

เกลอ 1 กโลกรม

แรธาต 1 กโลกรม

รวม 100 กโลกรม

ตวอยางสตรอาหารผสมเสรจขนแพะ (โปรตนประมาณ 13-14 % ,. TDN ประมาณ 66 % )

เปลอกสบปะรดสด 40 กโลกรม

มนเสน 20 กโลกรม

ขาวโพดบด 15 กโลกรม

กากปาลมรวม 5 กโลกรม

กากมะพราวอดนามน 10 กโลกรม

กากถวเหลอง 6.8 กโลกรม

ยเรย 1.2 กโลกรม

เกลอปน 0.5 กโลกรม

ไดแคลเซยมฟอสเฟต 1.0 กโลกรม

พรมกซ 0.5 กโลกรม

รวม 100 กโลกรม

28

ตวอยางสตรอาหารขนผสมงายๆ โดยใชวตถดบอาหารสตวในทองถนเปนสวนใหญ

สตรทมโปรตนรวมรอยละ 18

สตรท1 สตรท 2

ขาวโพด 12 กก.

กากมะพราว 40 กก.

กระดกปน/ไดแคลเซยม 10 กก.

เกลอปน 1 กก.

ราละเอยด 25 กก.

กากถวเหลอง 8 กก.

กากนาตาล 5 กก.

สตรทมโปรตนรวมรอยละ 16

สตรท1 สตรท 2

กากมะพราว 40 กก.

กากถวเหลอง 15 กก.

กากนาตาล 8 กก.

เกลอปน 1 กก.

ขาวโพด 25 กก.

ราละเอยด 10 กก.

กระดกปน 1 กก.

สตรไวตามน - แรธาตทสามารถผสมไดเอง

เกลอปน 5 สวน

เปลอกหอยหรอหนปนบด 1 สวน

ไวตามนแรธาตผสม ( พรมกซ ) 0.5 สวน

( มขายในทองตลาด /รานจาหนายอาหารสตว หรอใชพรมกซโคนม )

Documents

อาหารและการให้อาหารแพะ โดย นางสุมน โพธิ์จันทร์ ผ้เชี่ยวชาญ ...expert.dld.go.th/images/Sumon/36... ·