การประเมนแสงสวางในการท างาน

ส ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอมกรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข

แสง คออะไร?

- พลงงานรปหนงทปลดปลอยออกมา (Photon) เมอปะทะกบสงทขวางกนอาจถกสงนนดดกลนสะทอน หกเห กระจาย ทะลผาน

- แสงเปนคลนแมเหลกไฟฟา เปนสวนหนงของสเปคตรมพลงงานรงส เปนรงสชนดไมแตกตว(Non-ionizing radiation)

- ความยาวคลนประมาณ 380 -780 นาโนเมตรซงเปนระยะทเรามองเหนชดทสด (Visible Light)

ควำมยำวคลน (นำโนเมตร) สทมองเหนนอยกวา 450 มวง450 - 500 น าเงน500 - 570 เขยว570 - 590 เหลองมากกวา 610 แดง

กำรเปลยนแปลงของควำมยำวคลนของแสงจะท ำใหเรำมองเหนเปนสตำงๆกน

คณสมบตของแสง1.การสะทอน (Reflect)

แสงตกกระทบกบตวกลางแลวสะทอนออกจากตวกลาง ตวกลางทมสออนสะทอนแสงไดดกวาสเขม

2.การหกเห

ล าแสงเดนทางเบนออกจากแนวทาง

3.การกระจาย (Diffusion)

แสงกระจายออกเมอกระทบผวตวกลาง เชน แผนพลาสตกทปดโคมไฟเพอลดความจาของหลอดไฟ

4.การดดกลน (Absorption)

แสงถกดดกลนไปในตวกลาง เชนฉายแสงสขาวลงบนก าแพงสเขยวแสงสอนๆถกดดกลน ยกเวนสเขยวทสะทอนมายงตาเรา

1. แสงเหนอมวง

2. แสงในชวงคลนทตาสามารถมองเหนได

3. แสงใตแดง

4. แสงในชวงคลนของวทยโทรทศน

แสง สำมำรถแบงไดหลำยกลม คอ

ความยาวคลน 100 - 4,000 A สารทกชนดทมอณหภมสงขนาด 2,500 0K สามารถแผรงสนไดแหลงก าเนด : ดวงอาทตย เตาหลอม การเชอม

1. แสงเหนอมวง (Ultraviolet Ray)

กลมคนงานทเสยง- คนงานเชอมโลหะและผเกยวของ- กระบวนการผลตทใช UV ฆาเชอโรค- ผทท างานกลางแจง(คนงาน เกษตรกร ประมง)

อนตรายตอสขภาพนยนตา ผวหนงอกเสบ ออนเพลย มนงง

ความยาวคลน 3,800 - 7,500 A

สวนของนยนตาด าจะมความไวในการรบสง ประกอบดวยคลน 6 สคอ

มวง น าเงน เขยว เหลอง แสด แดง

2. แสงในชวงคลนทตาสามารถมองเหนได

(Visible light)

กลมคนงานทเสยง

แสงทมาก/นอย เกนไป- แผนกตรวจสอบ ตรวจคณภาพ- การประกอบชนสวนขนาดเลก/ อเลกทรอนคส- การท างานหนาเตาหลอมอนตรายตอสขภาพ : ลา ปวดตา ตาบอด

มความยาวคลนทสงกวา

ใหพลงงานความรอนแหลงก าเนด : การหลอม/เชอม โลหะวตถทมความรอนเปาแกว

3. แสงใตแดง (Infrared Ray)

อนตรายตอสขภาพของแสงใตแดงมกเกดรวมกบ UV และ แสงทมองเหนได ชวงคลนทยาวกวาจะถกดดกลนไวโดยตาด า ท าใหตาด าขนสวนชวงคลนทส นกวาจะผานตาด า

ไปและถกดดกลนโดยเลนส ท าใหเกดเปนตอกระจกจากความรอน

3. แสงใตแดง (Infrared Ray)

หากความรอนจากรงสผานเขาไปถงจอภาพ (retina) และท าใหสารโปรตนจบตวกนเปนกอนจะท าใหมองเหนไมชดและอาจถงกบตาบอดได

นอกจากน ยงมผลท าใหเกดอนตรายตอผวหนงไดคอ ท าให

3. แสงใตแดง (Infrared Ray)

- เรดาร ไมโครเวฟ ฯลฯความถ 0.01 –3X106 MHz.

อนตรายตอสขภาพผลการศกษาในสตวพบวา สามารถท าใหเกดความรอนในเนอเยอโดยเฉพาะอวยวะของรางกายทไมมการไหลเวยนเลอดทด เชน ตาปอด

4. แสงในชวงคลนของวทยโทรทศน

(Hertzian wave)

อตสำหกรรมทเกยวของ

กจการทกๆประเภทมความจ าเปนตองใชแสงสวางในการท างานมากหรอนอย ขนอยกบลกษณะของงาน

งานทตองการแสงสวางมากเปนพเศษ เชน การประกอบชนสวนอปกรณขนาดเลก ยอมมความตองการแสงสวางมากกวางานบรรจภณฑ หรอขนยายวตถ ฯ ลฯ

บางงานตองการแสงสวางนอยมาก เชน งานในหองมด หองถายรงส ฯลฯ

แหลงก ำเนดแสง

1. แสงสวางจากธรรมชาตจากดวงอาทตย

2. แสงสวางจากการประดษฐของมนษย เชน หลอดไฟฟาชนดไสหลอด หลอดฟลออเรสเซนท ฯลฯ

ปจจยในกำรมองเหน

แสงสวาง เปนปจจยส าคญทท าใหมนษยมองเหน นอกจากนยงมปจจยอนๆ เชน1. ความสามารถในการมองเหนของดวงตา2. ความสวางของวตถ3. ขนาดและรปรางของวตถ4. ความแตกตางระหวางวตถกบฉากหลง5. การเคลอนทของวตถ6. ส

หลกการทางสขศาสตรอตสาหกรรม

1.กำรตระหนกถงอนตรำยจำกแสงสวำง2.กำรประเมนอนตรำยจำกแสงสวำง 3.กำรปองกนควบคม

อนตรำยทเกดจำกแสงสวำงแสงสวำงนอยเกนไป กลามเนอตาตองบงคบใหมานตาเปดกวางท าให ปวดตา เมอยตา ปวด/มนศรษะ

- แสงสวำงมำกเกนไป แสงจา (Glare)เกดจากแหลงก าเนดแสงโดยตรง (Direct Glare) หรอเกดจากการสะทอน (Reflected Glare) ท าใหเกดความเมอยลาสายตา การมองเหนลดลง เชน การมองแสงจากการเชอมโลหะ ท าใหเกดจดสวางขนในดวงตามองเหนภาพไมชดเจน

หลกการทางสขศาสตรอตสาหกรรม

1.กำรตระหนกถงอนตรำยจำกแสงสวำง2.กำรประเมนอนตรำยจำกแสงสวำง3.กำรปองกนควบคม

กำรประเมนควำมเขมของแสงสวำง

ปจจยทเกยวของ1.ดำนสภำพภมอำกำศ- ฤดกาล- ชวงเวลาในการตรวจวด- อณหภม

2.ลกษณะทำงกำยภำพของพนททท ำกำรตรวจวด

- สของผนง ฝา เพดาน- ชองเปดของพนททตรวจวด- ขนาดรปรางลกษณะของพนท

3.ระบบแสงสวำง- ชนดของชดโคมไฟ- การวางผงของชดโคมไฟ- อายการใชงานของชดโคมไฟโดยเฉลย- การบ ารงรกษาของระบบแสงสวาง- การใชระบบแสงสวางเฉพาะท- การรบกวนจากแสงจา

4.สงแวดลอมและสภำวะกำรท ำงำนในพนทตรวจวด

- ลกษณะการท างาน- ความละเอยดของงาน- ทาทางในการท างาน

ประเมนแสงสวางในการท างานอยางไร?

เครองมอ

วธการตรวจวด

การแปลผล

เครองมอทใชลกซมเตอร เปนเครองมอวดระดบความเขม

ของแสงสวาง ประเภทอานคาไดโดยตรง (Direct Reading)

มำตรฐำนเครองวดควำมเขมของแสง

CIE 1931 ของคณะกรรมมาธการระหวางประเทศวาดวยความสองสวาง (International Commission on Illumination)

ISO/CIE 10527

สวนประกอบของเครองมอ1. สวนทเปนตวรบแสง (Sensor)

จะมเซลลรบแสง Photocell (ประกอบดวยสารทมความไวตอแสง เชน Selenium) ท าหนาทเปลยนพลงงานแสงเปนพลงงานไฟฟาลกษณะของตวรบแสงจะมลกษณะโคงนน (Opalglove)ทงนเพอใหสามารถรบแสงจากทศทางตางๆไดรอบดานและเปนการปรบมมตกกระทบ ของตวรบแสงใหไดมม 900 มากทสด

Meter

Sensor

2. สวนทเปนมเตอรวด

สวนนจะรบพลงงานไฟฟาจากตวรบแสง แสดงคาออกเปนสเกลวด หรอแบบตวเลข หนวยทใชวดคอ ลกซ หรอในเครองมอบางรนสามารถแสดงคาหนวยทใชวดไดทง ลกซ และฟต-เทยน

ขอปฏบตในกำรใช

1. ศกษาคมอการใชงานใหละเอยด ไมควรใชวธการลองถกลองผด2. อยาใหตวรบแสงสมผสกบแสงโดยตรง โดยเฉพาะอยางยงถาเปนเครองมอทไมสามารถวดแสงภายนอกอาคารได หามน ามาใชวดภายนอกอาคาร

3. กรณเครองวดแสงแบบสเกลวด ใหปรบคาชวงของการวดอยในระดบสงสดกอน แลวคอยปรบลดลงมามฉะนนอาจท าใหความไวในการรบแสงของ Sensor ลดลง4. ปรบศนย (Zero Adjustment) กอนน าไปใชงาน5. ใชเสรจ ถอดแบตเตอรออก ปฏบตตามคมอ

ขอปฏบตในกำรใช

ขอควรพจำรณำ1. เปดระบบแสงสวางของพนทตรวจวดอยางนอย 1 ชวโมงเพอใหแสงสวางของระบบมปรมาณคงท2. วางตวรบแสง ณ จดทตองการจนกวาจะอานคาไดแนนอน3. อณหภมทตรวจวด ตองเปนไปตามค าแนะน าของคมอเครองหรอควรอยระหวาง 5 - 500 C4. ขณะท าการตรวจวดตองมใหเกดเงา หรอการสะทอนแสงจากวตถใกลเคยง และจากผท าการตรวจวด5. ผลการตรวจวดแสงสวาง เปนผลในขณะท าการตรวจวดเทานน

ประเมนแสงสวางในการท างานอยางไร?

เครองมอ

วธการตรวจวด

การแปลผล

ขนตอนในกำรตรวจวด1. ศกษาขอมลของพนทตรวจวด โดย Walk Through

Survey2. ก าหนดวตถประสงคในการตรวจวด3. จดเตรยมเครองมอ อปกรณตางๆ4. จดท าแผนผงบรเวณทท าการตรวจวด5. ด าเนนการตรวจวด6. เปรยบเทยบผลการตรวจกบคามาตรฐาน7. เสนอแนะวธการแกไขปญหา8. สรปรายงานการตรวจวด

วธกำรตรวจวด ม 2 ลกษณะ คอ

1. กำรตรวจวดแบบหำคำเฉลยของพนทเปนการตรวจวดแสงสวางบรเวณรอบๆของ

หองนนเพอประเมนประสทธภาพของระบบแสงสวางวามความเขมของแสงใกลเคยงกนหรอไม

วธการ- แบงพนทออกเปนสเหลยมจตรสขนาด 2 x2 ฟต-วางตวรบแสงสงจากพนประมาณ 30 นว / 75 ซ.ม.ณ จดตดของเสนทะแยงมมของสเหลยม- น าคาทไดมาหาคาเฉลย

กำรตรวจวดแบบหำคำเฉลยของพนท

2 ฟต

2 ฟต

กรณพนทตรวจวดกวางมาก

T= หวและทายหอง

T= หวและทายหอง

2. กำรตรวจวดทจดของงำน (Spot Method)

เปนการตรวจวดเพอตองการทราบวา ณ จดใดๆของหนางาน เปนไปตามมาตรฐานทก าหนดหรอไมเปนการวดทมความเหมาะสมมากทสด

วธกำรวดวางตวรบแสงตามจดทผปฏบตงานเพงหรอมอง

ตามสภาพงานจรง ไมวาจะเปนการวางแนวระนาบ แนวดง หรอแนวเฉยงการตรวจวดตองระวงเงาของผท าการตรวจวดบดบงแสง

กำรตรวจวดทจดของงำน

ประเมนแสงสวางในการท างานอยางไร?

เครองมอ

วธการตรวจวด

การแปลผล

1.ประกาศกระทรวงอตสาหกรรมเรอง มาตรการคมครองความปลอดภยในการประกอบกจการโรงงานเกยวกบสภาวะแวดลอมในการท างาน พ.ศ. 2546

2.กฎกระทรวงก าหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างานเกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง

มำตรฐำนของแสงสวำงในสถำนประกอบกำร

1.ประกำศกระทรวงอตสำหกรรมเรอง มำตรกำรคมครองควำมปลอดภยในกำรประกอบกจกำรโรงงำนเกยวกบสภำวะแวดลอมในกำรท ำงำน พ.ศ. 2546

หมวด 2 แสงสวางขอ 5 ผประกอบกจการโรงงานตองปองกนมใหมแสง

ตรงหรอแสงสะทอนสองเขาตาคนงานในการปฏบตงานขอ 6 ผประกอบกจการโรงงานตองจดใหมแสงสวาง

เพยงพอแกการท างานอยางทวถง สามารถมองเหนสงกดขวางและสวนทอาจกอใหเกดอนตรายจากการเคลอนไหวของเครองจกรหรออนตรายจากไฟฟา ตลอดจนบนไดขนลงและทางออก ในเวลามเหตฉกเฉนอยางชดเจน ตามหลกเกณฑดงตอไปน

(1) ลานถนนและทางเดนนอกอาคารในโรงงาน ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 20 ลกซ (LUX ) หรอ 2 ฟตแคนเดล ( FootCandle )

(2) บรเวณทางเดนในอาคารโรงงาน ระเบยง บนได หองพกผอนหองพกฟนของพนกงาน หองเกบของทมไดมการเคลอนยาย ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 50 ลกซ

(3) บรเวณการปฏบตงานทไมตองการความละเอยด ไดแกบรเวณการสขาว สางฝาย หรอ งานขนแรกในกระบวนการอตสาหกรรมตางๆและบรเวณจดขนถายสนคา ปอมยาม ลฟท หองเปลยนเสอผา และบรเวณตเกบของ หองน าและหองสวม ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 100 ลกซ

(4) บรเวณการปฏบตงานทตองการความละเอยดนอยมาก ไดแกงานหยาบทท าทโตะ หรอ เครองจกร ชนงานมขนาดใหญกวา 750 m (0.75mm.) การตรวจงาน หยาบดวยสายตา การตรวจเชคสงของทมขนาดใหญและบรเวณพนทในโกดง ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา200 ลกซ

(5) บรเวณการปฏบตงานทตองการความละเอยดนอย ไดแก บรเวณทปฏบตงานเกยวกบการรบ จายเสอผา การท างานไมทมชนงานขนาดปานกลางงานบรรจน าลงขวด กระปอง งานเจาะร ทากาว หรอเยบเลมหนงสอความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 300 ลกซ

ในบรเวณการปฏบตงานทมขนาดของชนงานตงแต 125 m (0.125mm.) ไดแกงานเกยวกบงานประจ าในส านกงาน เชนงานพมพดด เขยนและอาน งานประกอบรถยนตและตวถง การท างานไมอยางละเอยด ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 400 ลกซ

(6) บรเวณการปฏบตงานทตองการความละเอยดปานกลาง ไดแกเขยนแบบ พนสและตกแตงสอยางละเอยด พสจนอกษร ตรวจสอบขนสดทายในโรงงานผลตรถยนต ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 600 ลกซ

(7) บรเวณการปฏบตงานทตองการความละเอยดสง โดยมขนาดชนงานตงแต 25 m (0.025 mm.) ไดแกการปรบเทยบมาตรฐานความถกตองและความแมนย าของอปกรณ ระบายส พนส และตกแตงชนงานทตองการความละเอยดมากเปนพเศษ งานยอมส ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 800 ลกซ

ในบรเวณการปฏบตงานเกยวกบการตรวจสอบ การตดเยบเสอผาดวยมอ การตรวจสอบและตกแตงสนคาสงทอ สงถกหรอเสอผา ทมสออน ครงสดทายดวยมอ การคดแยกและเทยบส หนงทมสเขม การเทยบสในงานยอมผา ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 1,200 ลกซ

(8) บรเวณการปฏบตงานทตองการความละเอยดสงมาก ไดแกงานทตองท าบนโตะหรอ เครองจกร เชน เครองมอหรอแมพมพทมรายละเอยดขนาดเลกกวา 25 m (0.025 mm.) งานตรวจสอบตรวจวดชนสวนทมขนาดเลกหรอชนงานทมสวน ประกอบขนาด เลก งานซอมแซมสนคา สงทอ สงถกทมสเขมดวยมอ ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 1,600 ลกซ

(9)บรเวณการปฏบตงานทตองการความละเอยดสงมากเปนพเศษ ไดแกการปฏบตงาน เกยวกบการตรวจสอบชนงานทมขนาดเลกมาก การเจยรไนเพชร การท านาฬกาขอมอ ใน กระบวนการทมขนาดเลก การถก ซอมแซมเสอผา ถงเทาทมสเขม ความเขมของการสองสวางตองไมนอยกวา 2,400 ลกซ

ขอ 7 ความเขมของการสองสวาง ณ ทปฏบตงาน หรอลกษณะการปฏบตงาน นอกเหนอจากทก าหนดไวในขอ 6ผประกอบกจการโรงงานตองจดใหมความเขมของการสองสวาง เทยบเคยงไมต ากวาหลกเกณฑทไดก าหนดไว

2.กฎกระทรวงก าหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างานเกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง

หมวด2 แสงสวาง

ขอ 5 นายจางตองจดใหสถานประกอบกจการมความเขมของแสงสวางดงน

(1)ไมต ากวามาตรฐานทก าหนดไวในตารางท 1 ทายกฎกระทรวงนส าหรบบรเวณพนททวไปภายในสถานประกอบกจการ เชน ทางเดน หองน า หองพก

(2)ไมต ากวามาตรฐานทก าหนดไวในตารางท 2 ทายกฎกระทรวงนส าหรบบรเวณพนทใชประโยชนในกระบวนการผลตทลกจางท างาน

(3)ไมต ากวามาตรฐานทก าหนดไวในตารางท 3 ทายกฎกระทรวงนส าหรบบรเวณทลกจางตองท างานโดยใชสายตามองเฉพาะจดหรอตองใชสายตาอยกบทในการท างาน

(4)ไมต ากวามาตรฐานทก าหนดไวในตารางท 4 ทายกฎกระทรวงนส าหรบบรเวณทลกจางตองท างานโดยใชสายตามองเฉพาะจดหรอตองใชสายตาอยกบทในการท างาน ในกรณทความเขมของแสงสวาง ณ ททใหลกจางท างานมไดก าหนดมาตรฐานไว ในตารางท 3

(5)ไมต ากวามาตรฐานทก าหนดไวในตารางท 5 ทายกฎกระทรวงนส าหรบบรเวณรอบๆสถานทลกจางตองใชสายตามองเฉพาะจด

ขอ 6 นายจางตองใชหรอจดใหมฉาก แผนฟลมกรองแสง หรอมาตรการอนทเหมาะสม เพอมใหแสงตรงหรอแสงสะทอนจากแหลงก าเนดแสงหรอดวงอาทตยทมแสงจาสองเขานยนตาลกจางโดยตรงในขณะท างาน กรณไมอาจปองกนไดตองจดใหลกจางสวมใสอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลตามทก าหนดไวในหมวด 4 ตลอดเวลาทท างาน

แวนตาลดแสง (Safety Glass)

ตองท าดวยวสดซงสามารถลดแสงจาลงใหอยในระดบทไมเปนอนตรายตอสายตา กรอบแวนน าหนกเบา กระบงแสงมลกษณะออน

กระบงหนาลดแสง (Face Shield)

ตองท าดวยวสดสทสามารถลดแสงจาลง

ขอ 7 ในกรณทลกจางตองท างานในสถานทมดทบคบแคบ เชน ในถ า อโมงค หรอในพนททมลกษณะเชนวานน นายจางตองจดใหลกจางสวมหมวกนรภยทมอปกรณสองแสงสวาง หรอ อปกรณสองแสงสวางอนทเหมาะแกสภาพและลกษณะของงานตามมาตรฐานทก าหนดไวในหมวด 4 ตลอดเวลาทท างาน

(อปกรณสองแสงสวางไปขางหนาทมความเขมในระยะ 3 เมตรไมนอยกวา 20 ลกซ)

หลกการทางสขศาสตรอตสาหกรรม

1.กำรตระหนกถงอนตรำยจำกแสงสวำง2.กำรประเมนอนตรำยจำกแสงสวำง3.กำรปองกนควบคม

วธกำรจดแสงสวำงในสถำนประกอบกำร1.กรณการใชแสงสวางจากธรรมชาต การตดตงระบบแสงสวางควรเปนแบบแถวขนานไปกบหนาตาง

2.กรณไมใชแสงธรรมชาต สปก.ทมความสงจากพนถงเพดานระยะ 3 - 7 เมตร ควรใชหลอดฟลออเรสเซนทตดตงแบบแถวตอเนองระยะระหวางแถวของโคมไฟไมเกนกวา 1 - 5 เทา ความสงของชนงานเพอปองกนการเกดเงา และใชวสดปดกนแสงเพอปองกนแสงพราตา

3. สปก.ทมการมองชนงานจ าเพาะเจาะจง ตองใชไฟเสรมเชน การเจยระไน การประกอบชนสวนขนาดเลก ฯลฯ

ต าแหนงของไฟเสรมทท าใหเกดแสงมารบกวนสายตา

ต าแหนงของไฟเสรมทท าใหไมมแสงมารบกวนสายตา

การตดตงแผงไฟเสรมทมขนาดใหญ มหลอดไฟมากอาจเกด แสงสะทอน

การตดตงไฟเสรมในมมต าเมอตองการเนนผวงานเปนพเศษ

5.ลดแสงจา จากหนาตางท าไดโดย- ตดผามาน บงตา บานเกรด - เปลยนจากกระจกใสเปนกระจกฝา- เปลยนทศทางของโตะและการนงท างาน เชน

ใหแสงเขาทางดานขาง หนหลงแทนการหนหนาเขาแสง

4.ลกษณะของหองหรอพนทใชงาน-เพดาน ใชสออน ไมควรใชสทเปนมนวาว

6. ลดแสงจา จากโคมไฟท าไดโดย- ครอบโคมไฟทลก ขอบในทาสเขม ผวดาน - ตดตงโคมไฟในระดบต าพอดกบการมองเหน

7. ลดแสงจาจากการสะทอน โดย- การปรบเปลยนต าแหนงของแหลงแสง- เลอกใชวสดทมการสะทอนแสงต า- ลดความสวางของแหลงแสง

ตวอยำงแบบบนทก

กำรตรวจสมรรถภำพกำรมองเหน

สวสด