สงซอหนงสอของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ดวยระบบออนไลนไดท www.sac.or.th

“สงคมแหงสงคมวทยาและมานษยวทยา”หนงสอรวบรวมบทความท�คดเลอกจากบทความท�นำาเสนอในการสมมนา

เครอขายนกศกษาระดบบณฑตศกษาสาขาสงคมวทยาและมานษยวทยาคร�งท�17 ท�จดเม�อวนท�22–23 กมภาพนธพ.ศ.

2561โดยมสาขาวชาสงคมวทยาและมานษยวทยาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยขอนแกนเปนเจาภาพ

หนงสอนำาเสนอออกเปน 6ประเดนหลก ไดแก ชมชนาภวฒน วฒนธรรมนำาพฒนปฏบตการทางสงคมสขภาพมวลชน

ศลปะและตวตนและผคนเคล�อนยาย

หนงสอใหมของ ศมส.

SOCIETY“สงคมแหงสงคมวทยาและมานษยวทยา” เลม 1 และ เลม 2

จกรพนธขดชมแสงบรรณาธการ

ราคาเลมละ250บาท

ดร. จกรพนธ ขด ชมแสงบรรณาธการ

สงคมแหงสงคมวทยาและมานษยวทยา

เลม1

ชด สงคม-วฒนธรรมรวมสมย ลาดบท� ��

ดร. จกรพนธ ขด ชมแสงบรรณาธการ

สงคมแหงสงคมวทยาและมานษยวทยา

เลม2

ชด สงคม-วฒนธรรมรวมสมย ลาดบท� ��

จดหมายขาวNEWSLETTER 1

คมคด

The digital should and can be a highly effective means for reflecting upon what it means to be human, the

ultimate task of Anthropology as a discipline.

Heather A. Horst and Daniel Miller in Digital Anthropology (2012)

บทบรรณาธการ

กองบรรณาธการ

จรรยาอมรพพฒนานนท

กนกเรขานลนนท

บรรณาธการรงตะวนอวมอนทร

ประสานงานธนตตาธนสรกลวงศ

ออกแบบปกStudio Dialogueอนสรณผสมกจ

ออกแบบรปเลมอนสรณผสมกจ

จดพมพ7,000เลมศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)พมพท�บจก.ภาพพมพ02-879-9154-6

จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ปท 22 ฉบบท 104 เดอนมกราคม – มนาคม 2563จดหมายข าวศนย มานษยวทยาสรนธร (องค การมหาชน) เปนเอกสารส�อสารความรเก�ยวกบมานษยวทยาและวฒนธรรมตลอดจนขาวสารการดำาเนนงานของศนยฯทานท�ประสงคจะสมครสมาชกสงบทความหรอเสนอขอคดเหนโปรดตดตอ

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)เลขท 20 ถนนบรมราชชนน ตลงชน กรงเทพฯ 10170

อานจดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร ฉบบออนไลนไดท�www.sac.or.th

อนญาตใหใชไดตามสญญาอนญาตครเอทฟคอมมอนส แสดงท�มา-ไมใชเพ�อการคา-อนญาตแบบเดยวกน3.0ประเทศไทย

Black Mir ror ซ รย ช� อด งของ Netfl ix เป นเร� องราวท� พดถ งโลกอนาคตท� เทคโนโลยดจทลพฒนาไปไกล

จนสามารถทำาอะไรไดหลายอยางท�งดานดและดานดารค ใน SS4EP01 : USSCallister เปนเร�องราวของหนมโปรแกรมเมอร

ท�เนรดๆ ในบรษทเกมท�ทกวนมกจะถกเพ�อนรวมงานเมน มองขาม รวมท�งถกแสดงกรยาท�ไมดใสเขา หรอแมกระท�งเพ�อนท�ทำา

ตำาแหนงหวหนากมกไมใหเกยรตเขา เขาระบายความโกรธแคนดวยการสรางเกมและเขาไปในเกมท�ตวเองเปนคนสราง เขาขโมยDNA

ของคนท�ปฏบตไมดตอเขาจำาลองเปนคนน�นจรงๆเขาไปในเกมโดยท�คนในเกมท�ถกจำาลองข�นมาจะมความรสกเหมอนตวเองเปนคนอก

คนจรงๆซ�งทำาใหเขาสามารถลางแคนเอาคนไดสารพดท�งดดาตะคอกส�งงานและกกขงโดยท�คนจำาลองในเกมนอกจากจะไมสามารถ

ขดขนไดแลวยงตองตามเกมสมยอมทำาเปนยอมรบและเคารพในการเปนผนำาในเกมของเขาซ�งในโลกจรงเขาไมสามารถทำาส�งเหลาน�ได

จนกระท�งวนหน�งพนกงานสาวสวยถกขโมยDNAเธอคนน�ไมยอมแพเเลวตดอยในเกมเธอพยายามหาทางจะออกไปจากเกมน�ดวยการ

คำานวณหารหนอนเพ�อจะไดพนออกไปจากเกม

ตวอยางซรยท�ยกมาน� เปนเพยงหน�งตวอยางท�จนตนาการถงความเปนไปไดของความกาวหนาในโลกดจทลท�จะอาจจะเกดข�น

และตอบสนองความตองการของผคนไดอยางท�ไมเคยมมากอนการเกดข�นของนวตกรรมและความกาวหนาในโลกดจทลในทางหน�งคอ

โอกาสท�นำาพาความเปนไดใหมๆใหทะลและขามพนขดจำากดท�ในอดตอาจจะไมเคยจนตนาการถงในขณะเดยวกนกเปนความทาทายท�

เรยกรองวาทามกลางโลกดจทลท�สามารถสรางส�งท�เคยอยแตในจนตนาการใหเกดข�นจรงไดน�นควรมจรยธรรมหรอคำาอธบายท�จะสราง

ความเขาใจในสมพนธภาพรปแบบใหมๆน�หรอไมอยางไร

จดหมายขาวฉบบน� จงคดเลอกสาระสำาคญจากงานประชมวชาการทางมานษยวทยาคร�งท� 13 เม�อวนท� 4-6กรกฎาคมพ.ศ.

2562 เร�อง “มนษยในโลกดจทล” อาทบทปาฐกถา “ความเปนมนษยในโลกดจทล” ท�เสนอโดยนพ.ดร.โกมาตรจงเสถยรทรพย

การบรรยายเร�อง “มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ/สงคม/ผ�คนของส�งดจทล” โดยผศ.ดร.ยกต มกดาวจตร

และเสวนาเร�อง “สะทอนยอนคดโลกดจทล” โดยรศ.ดร.ป�นแกว เหลองอรามศรผศ.ดร.เกงกจ กตเรยงลาภอาทตย สรยะวงศกล เปน

เน�อหาหลกของเลมเพ�อช�ใหเหนวธวทยาและกรอบความคดทฤษฎใหมๆท�นกมานษยวทยาใชวเคราะหและทำาความเขาใจความสมพนธ

ทางสงคมและวฒนธรรมของมนษยในโลกดจทล

อยางไรกด แมวาเทคโนโลยดจทลกำาลงจะเปนสวนหน�งในวถชวตของเรา แตส�งท�เทคโนโลยดจทลอาจจะยงทำาไมได

กคอการม“ความเปนมนษย”(humanity)บนแพลตฟอรมท�หลากหลายท�มท�งเร�องราว(story)และเน�อหา(content)ในแพลตฟอรม

เหลาน�นกลวนยงคงเปนเร�องความสมพนธระหวางเรากบตวเราเรากบผอ�นเรากบส�งรอบตวดงน�นในโลกดจทลจงมความจำาเปนอยาง

ย�งท�จะตองเรงสรางความเขาใจในความสมพนธท�หลากหลายและซบซอน

รงตะวนอวมอนทร

2 จดหมายขาวNEWSLETTER

สารบญ

p.12

p.20

p.16

ความเปนมนษยในโลกดจทล บทปาฐกถาโดย นพ.ดร.โกมาตร จงเสถยรทรพย

มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ /สงคม /

ในยคดจทลมคำาถามท�ท าทายมากมายวามนษย

ในยคน�จะอย และมบทบาทอยางไรในยคท� เคร�อง

จกรสามารถวเคราะห ประมวลผลและตดสนใจไดด

กวามนษย อะไรคอสารตถะของความเปนมนษยท�

เคร�องจกรเคร�องกลหรออลกอรท ม (Algorithm)

ไมสามารถทำาแทนได...

การศกษาเร�อง “ดจทล” (Digital) ในเชงสงคมวทยา

แ ล ะ ม า น ษ ย ว ท ย า เ ป น พ� น ท� ท า ง ก า ร ศ ก ษ า

(FieldofResearch)ท�กวางใหญไพศาล..

สะทอนยอนคดในโลกดจทลต�งคำาถามเร�องความจรงบนโลกเสมอนโลกในปจจบนไมอาจปฏเสธดจทลไดต�งแตนาฬกาปลก

ส�งอาหารกนขาว เชคขาวสาร ทำางาน เลนเกมส

จองท�พกในวนหยดคยกบเพ�อน...

คน•ไซเบอร•ดจทลเปนนทรรศการท�ชวยขยายภาพ

วชาการของงานประชมทางวชาการประจำาปภายใต

ประเดนท�ไดจากการเฝาสงเกตวเคราะหและสงเคราะห

“มนษยในโลกดจทล”ของนกมานษยวทยาเปาประสงค

ของนทรรศการชดน�คอสะทอนสภาวการณปจจบนของ

สงคมไทยท�ส�อสงคมออนไลน(SocialMedia)

สงเกตเหนเล�นเปน ผ�านนทรรศการ คน • ไซเบอร • ดจทล

จดหมายขาวNEWSLETTER 133จดหมายขาวNEWSLETTER

p.4

เรองเปดเลม

ความเปนมนษยในโลกดจทล บทปาฐกถาโดย นพ.ดร.โกมาตร จงเสถยรทรพย 4

มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ /สงคม /ผ�คนของส�งดจทล 12

สะท�อนย�อนคดในโลกดจทล ต�งค ำาถามเร�องความจรงบนโลกเสมอน 16

สงเกตเหน เลนเปน ผานนทรรศการ คน • ไซเบอร • ดจทล 20

เรองจากสนาม

วนชนเผาพ �นเมองแหงประเทศไทยประจำาป 2562 และสมชชาระดบชาตวาด�วยสภาชนเผาพ �นเมอง

แหงประเทศไทยคร�งท� 4 22

“ตนหยงมสบ�านเรา” เร�องปลายทางของความฝน จากกลมคนท�เช�อม�นและลงมอทำา ตอนท� 2 26

“ตนหยงมสบ�านเรา” มตรภาพ ความฝน และความหวง 30

หองแหงความร 32

ขาวสารบาน SAC 34

บทปาฐกถาโดย นพ.ดร.โกมาตร จงเสถยรทรพย 1

ความเปนมนษยในโลกดจทล

เ ร�องเปดเล�ม

ในยคดจทลมคำาถามท�ทาทายมากมายวามนษยในยคน�

จะอยและมบทบาทอยางไรในยคท�เคร�องจกรสามารถวเคราะห

ประมวลผลและตดสนใจไดดกวามนษย อะไรคอสารตถะของ

ความเปนมนษยท�เคร�องจกรเคร�องกลหรออลกอรทม(Algorithm)

ไมสามารถทำาแทนได“ความเปนมนษย”ถกคกคามจากเทคโนโลย

ดจทลอยใชหรอไม หรอเทคโนโลยดจทลทำาใหมนษยมศกยภาพ

และมเสรภาพมากข�น

คำ า ถ าม เหล า น� นำ า ไ ปส ห ว ข อ “ มน ษย ใ น โ ลก

ดจทล”ในการประชมวชาการทางมานษยวทยาคร�งท� 13

ท�ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) จดข�นเม�อ วนท�

4-6 กรกฎาคม 2562 เพ�อให ผ อ านมองเหนปรมณฑล

ของโลกดจทล จ งขอสรปเน�อหาจากบทปาฐกถา เร�อง

ความเปนมนษยในโลกดจทล ท�เสนอโดย นพ.ดร.โกมาตร

จงเสถยรทรพย ท�เสนอในการประชมวชาการทางมานษยวทยา

คร�งท� 13 มนษยในโลกดจทลณ ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน)เม�อวนท�4กรกฎาคม2562ไดดงน�2

นพ.ดร.โกมาตรเร�มตนดวยการเกร�นนำาใหเหนพฒนาการ

ของดจทล ท�นบไดวาเปนนวตกรรมท�เปล�ยนแปลงคณคาและ

รปแบบการดำาเนนชวตของมนษยในโลกปจจบนอยางกวางขวาง

และรวดเรวท�สด ในขณะท�มนษยสมพนธกบคอมพวเตอร

และเคร�องมอส�อสารมากข�น ความสมพนธระหวางมนษย

กบมนษยกถกกำากบและปรบรปไปตามเทคโนโลยเหลาน�ดวย

มการกลาววาในโลกดจทลมนษยมชวตใน “สงคมกมหนา”3 ท�

ปฏสมพนธกบเคร�องมอส�อสารถกใหคณคามากกวาปฏสมพนธ

กบมนษยโดยตรง ย�งเม�อมการคดคนระบบตรรกะท�ทำาให

เคร�องจกรสามารถตดสนใจ ท�เรยกวาอลกอรทม algorithm4

และพฒนาตอมาจนกลายเปน “ปญญาประดษฐ” (Artificial

IntelligenceหรอAI)ท�มศกยภาพในการวเคราะหและประมวลผล

ขอมลไดรวดเรวและแมนยำากวามนษย ไดเขามาทาทายความ

เขาใจเก�ยวกบคณคาและความหมายของ “ความเปนมนษย”

4 จดหมายขาวNEWSLETTER

SAC NEWSLETTER 104

สำาหรบมานษยวทยา การเปล�ยนแปลงดงกลาวน�มความหมาย

อยางไรตออนาคตของมานษยวทยาในฐานะสาขาวชาการหลกท�

ศกษาเก�ยวกบความเปนมนษย

ในการบรรยายคร�งน�นำาเสนอเน�อหาท�แบงออกเปน5สวน

สวนท 1 กำาเนดโลกดจทล

การถอกำาเนดดจทลส�งประดษฐท�งหมดท�กลาวมาน�อาจ

เรยกวาคอมพวเตอรได เชน Slide rule และเคร�องคณเลข

Napier’sBones(1617AD)รวมท�งเคร�องคดเลขแบบตางๆเชน

SchickardClock(1623AD)และPascaline(1642AD)รวมท�ง

เคร�องจกรท�ซบซอนท�สามารถทำางานไดตาม “คำาส�ง” ของมนษย

เชนเคร�องทอผา(JacquardLoom)ท�มการใชบตรเจาะ(Punch

card)เพ�อกำาหนดใหเคร�องทอผาในลายแบบตางๆเปนเคร�องจกร

อตโนมตท�สามารถทำางานตามคำาส�งของมนษยไดเคร�องแรกๆ

แตตอมา อปกรณคอมพวเตอรแบบอนาลอกเหลาน�

ถกแทนท�ดวยเทคโนโลยดจทลท�ถอวาขอมลใด ๆ ลวนสรางข�น

บนความแตกตางระหวาง“การมอย”กบ“การไมม”ท�นกปรชญา

และคณตศาสตร GottfriedWilhelm Leibniz ไดเสนอข�น

นบวาเปนจดเร�มตนของการประดษฐเคร�องจกรท�ใชวธคด

แบบดจทล5 ในป ค.ศ. 1843 เม�อนกคณตศาสตรชาวองกฤษ

Ada Lovelace เขยนอลกอรทมสำาหรบเคร�องจกรคำานวณข�น

และได ร วมมอกบ Char les Babbage คดค นทฤษฎ

ของคอมพวเตอรท�ต�งโปรแกรมไดเปนคร�งแรก แตยคดจทล

เร�มข�นอยางแทจรงเม�อมการผลตทรานซสเตอรข�น ถงกระน�น

คอมพวเตอรท�สรางข�นกมขนาดใหญโตมโหฬารและมราคาแพง

มหาศาลจงมแตเพยงหนวยงานของรฐบาลหรอกองทพในประเทศ

ตะวนตกเทาน�นท�สามารถมไวใช

จนเม�อมการสรางแผงรวมวงจรหรอIntegratedCircuit

(IC หรอ chip หรอ microchip) ท�นอกจากจะมขนาดเลก

มประสทธภาพแลว ยงสามารถผลตไดในปรมาณมากและ

ราคาถก ทำาใหเทคโนโลยดจทลแพรหลายมากข�น และเม�อ

คอมพวเตอรสวนบคคลถกสรางข�นและ Tim Berners-Lee

ไดสรางเวลดไวดเวบ(WorldWideWeb)และMarcAndreessen

ไดสรางเบราวเซอรข�น อนเทอรเนตท�คร�งหน�งจำากดอยในแวดวง

ของกองทพและสถาบนวชาการช�นสงจงกลายเปนเครอขาย

การส�อสารท�สาธารณชนสามารถเขาถงไดมการสงขอความ

อเลกโทรนกสเกดมChatroomsท�ผคนสามารถเขาไปพดคยกน

รวมท�งการสรางฐานขอมลสำาหรบการสบคนดวยSearchengine

และเม�อเครอขายทางสงคมถกสถาปนาข�นบนไซเบอรสเปซ

โลกดจทลกถอกำาเนดข�นอยางสมบรณ ขอมลขาวสารและการ

ส�อสารเปล�ยนไปอยางไมมวนกลบไปเหมอนเดมไดอก

ไมเพยงแตทำาใหมนษยสามารถสรางเคร�องคอมพวเตอร

ท�ประมวลผลไดรวดเรวเทาน�น แตยงทำาใหเกดการผสมรวม

(Convergence) ของขอมลท�แตกตางกน ไมวาจะเปนภาพ

ส เสยง อกษร ตวเลข หรอสญลกษณใด ๆ ใหกลายเปน bit

ท�สามารถถกเขารหสสงผานและประมวลผลรวมกนไดประสทธภาพ

ของเทคโนโลยดจทลท�สรางข�นบนฐานคดแบบคตรงขามไดทำาให

ความเปนคตรงขาม (Binarity) และวภาษลกษณ (Dialectics)

ท�ดำารงอยในสงคมย�งถกเนนยำ�ามากย�งข�น6 ในขณะเดยวกน

เทคโนโลยการเขารหส(Coding)การเขยนโปรแกรม(Programing

&scripting) รวมท�งการประมวลผลจากขอมลจำานวนมหาศาล

(Aggregation) กทำาใหเกดการประดษฐและนฤมตกรรมตาง ๆ

ข�นอยางอเนกอนนตในโลกดจทล มนษยจงไมไดเปนส�งเดยวท�

ถกกำากบและปรบเปล�ยนจากเทคโนโลยดจทลแตทกส�งในโลกลวน

กำาลงถกทำาใหเปล�ยนสภาพไป เพราะเทคโนโลยดจทลไปเปล�ยน

โลกสารสนเทศ(Information)และการส�อสาร(Communication)

ไปแลวอยางส�นเชงและทกอยางในโลกลวนดำารงอยเปนสวนหน�ง

ของระบบขอมลสารสนเทศและการส�อสาร

สวนท 2 ผลพวงการเปลยนผานดจทล (Digital Transformation)

ผลพวงท�เกดข�นจากเทคโนโลยดจทลน�เปนขอถกเถยงท�ยง

ดำาเนนอยและความเหนท�มของแตละฝายกแตกตางกนเกนกวา

ท�จะสรปไดงายๆในท�น�จะนำาเสนอผลกระทบหรอการเปล�ยนแปลง

ท�เกดจากเทคโนโลยดจทลโดยวเคราะหผานการเปล�ยนแปลง

ของเสนแบงท�ทำาใหกาลเทศะในสงคมเปล�ยนแปลงไป การ

เปล�ยนแปลงหลายอยางท�จะกลาวถง ไมไดเกดข�นทนททนใด

และไมใชส�งท�เกดเฉพาะจากเทคโนโลยดจทลเทาน�นแตเปนส�ง

ท�เกดตอเน�องและสงผลพวงทวคณมากข�นเม�อมเทคโนโลยดจทล

มาเปนตวเรง7ตวอยางท�เดนชดท�สดคอการเปลยนแปลงไป

ของพรมแดนและระยะทางเม�อโลกเช�อมโยงถงกนหมดจนม

การเรยกยคดจทลน�วาเปนโลกไรพรมแดนแตเม�อส�งตาง ๆ ถก

ทดแทนดวยภาพตวแทนแบบดจทลท�สามารถสงเปนสญญาณ

ผานเครอขายเคเบลใยแกวในความเรวเทาแสง ระยะทางและ

เสนพรมแดนจงถกทลายลง8

ระบบอนเทอรเนตโดยตวของมนเองกกลายเปนพ�นทแบบ

ใหม หรอCyberspaceข�นมกฎกตกามารยาทท�แตกตางไป

5จดหมายขาวNEWSLETTER

จากพ�นท�กายภาพผคนสามารถจำาแลงแปลงโฉมของตนเองอยาง

ไรขอบเขตมนเปนพ�นท�ท�อนญาตใหเราอวตารไปเปนอะไรกไดท�

ชวตปกตของเราไมอาจเปนได9กรณของโลกเสมอนSecondLife

เปนตวอยางท�ดท�ผคนเขาไปสรางและดำาเนนชวตท�สองในเมอง

สมมตท�สรางเปนสงคมจำาลองมผคนรจกกนผานอตราแลกเปล�ยน

สมพนธกบเงนตราท�ใชในสงคมนอกโลกเสมอน10 พ�นท�ดจทล

และเทคโนโลยส�อสารใหมน�ไดเปดโอกาสใหกบกลมชายขอบและ

คนตวเลกตวนอยเชนผพการกลมคนท�มความหลากหลายทางเพศ

กลมชาตพนธตางๆ รวมท�งกลมท�สนใจชวตทางเลอกใหสามารถ

สงเสยงและนำาเสนอตวตนของเขาแกสงคมวงกวางได ในขณะ

เดยวกนกอาจกดกนคนบางกลม เชน ผสงอายและกลมท�ขาด

โอกาสในการเขาถงเทคโนโลยดจทลออกไปดวยพรอมๆกน11

การเปล�ยนแปลงของพ�นท�สมพนธกบการเปลยนแปลง

ในมตของเวลา การส�อสารท�รวดเรวไดรนระยะทางลง เวลาซ�ง

สมพทธกบความเรวกเปล�ยนแปลงไปดวย12การส�อสารท�รวดเรว

ทำาใหการเตอนภยตาง ๆ เชน สนาม มประสทธภาพมากข�น

โรงพยาบาลในตะวนตกอาจสงไฟลการตรวจเอกซเรยคอมพวเตอร

หรอภาพสแกนอวยวะไปใหรงสแพทยในออสเตรเลย อนเดย

หรอกรงเทพฯอานผลใหทำาใหโรงพยาบาลเหลาน�ไมจำาเปนตอง

จางรงสแพทยนอกเวลาทำางานเหมอนในอดต13

นอกจากน� เสนแบงระหวางความเปนสวนตวกบสาธารณะ

กเปล�ยนแปลงไปอยางมาก14การต�งคาความเปนสวนตวกลาย

เปนกฎการปฏบตท�ทกคนตองคอยใสใจกาลเทศะของความเปน

สวนตวกเปล�ยนแปลงไปเร�องราวและความคดเหนท�เคยเปนเร�อง

สวนตวหรอเคยถกแชรในแวดวงแคบๆ เม�อปรากฏในส�อสงคมก

อาจกลายเปนประเดนสาธารณะไปเวลาไมก�นาท15

กรณท�เปนการละเมดความเปนสวนตวอยางกรณปฏบต

การของรฐหรอหนวยงานความม�นคงท�ใชเทคโนโลยการจดจำา

ใบหนา รองรอยการใชอนเทอรเนตหรอขอมลบนซมการดใน

โทรศพทมอถอในการควบคมและตดตามพฤตกรรมของประชาชน

แตในหลายกรณเราอาจเปนผใหขอมลสวนตวของเราเองออกไป

ไมวาจะเกดจากการกรอกแบบฟอรมเพ�อสมครเขาใชงานเวบไซต

ตางๆ ขอมลจากการรดบตรเครดตหรอแมกระท�งประวตการทอง

อนเทอรเนตขอมลการเดนทางบนแอปGPSหรอแมกระท�งการ

เ ร�องเปดเล�ม

สมเดจพระกนษฐาธราชเจ�า กรมสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชดำาเนนมาทรงเปนประธานเปดงาน และฟงบทปาฐกถา

6 จดหมายขาวNEWSLETTER

น�งอยหนาคอมพวเตอรกอาจถกสอดแนมผานโปรแกรมท�สามารถ

เปดปดกลองWebcamท�ตดอยท�ขอบจอของเคร�องคอมพวเตอร

หรอแมแตการแอบดกฟงผานไมโครโฟนในเคร�องคอมพวเตอร

แมวาเราจะไมไดเปดใชกลองหรอไมคเหลาน�นเลย

นอกจากน� เทคโนโลยดจทลยงทำาใหเสนแบงระหวาง

คนกบเคร องจกรเลอนรางและบางเบาลงไปอก ตอกยำ�า

คำาประกาศของไซบอรก(CyborgManifesto)ท�ดอนนาฮาราเวย

(DonnaHaraway)16ไดแถลงถงความกำากวมกำ�าก�งระหวางมนษย

กบเคร�องจกร ท�ทำาใหการมองรางกายของมนษยวาเปนของ

“ธรรมชาต” กบกายอปกรณและเทคโนโลยท�มนษยนำามาใชกบ

เรอนรางวาเปน “ส�งประดษฐ” อาจไมสามารถแยกออกจากกน

เชนน�นไดฮาราเวยเสนอใหพจารณาความกำากวมน�ในฐานะโอกาส

ท�เราจะต�งคำาถามกบวธคดสำาเรจรปท�แบงระหวาง “ชาย-หญง”

“คน-เคร�องจกร”หรอ “ธรรมชาต-วฒนธรรม” เพ�อเปดโอกาสให

ความเปนไปไดใหมๆ ทางการเมองในโลกดจทลหนยนตและปญญา

ประดษฐไดทำาใหเสนแบงน�เลอนรางเปนอยางย�งเสนแบงท�

เลอนรางระหวางเคร�องจกรกบมนษยน�ไมไดเกดข�นเพราะเคร�องจกร

สามารถทำางานและส�อสารเหมอนมนษยไดเทาน�น งานศกษา

จำานวนหน�งมองวาในขณะท�มนษยพยายามสรางหนยนตหรอ

เคร�องจกรใหคดและทำาเหมอนกบมนษยมากข�น ความคดและ

การกระทำาของมนษยเองกลบเปล�ยนไปคลายกบเคร�องจกร

มากข�นดวย17

เสนแบงท�สำาคญท�เทคโนโลยดจทลไดทำาใหเลอนรางลงไป

คอเสนแบงระหวางการเลนกบการงาน ไมเพยงแตการงานกบการ

เลนจะปรากฏอยบนพ�นท�เดยวกนคอบนจอคอมพวเตอรท�ทำาใหการ

ทำางานสามารถสลบกบการเลนหรอการพกผอนหยอนใจเม�อใดกได

แตธรรมชาตของงานในโลกดจทลกเปล�ยนแปลงไป18

เสนแบงท�เปนขอถกเถยงกนมากข�นเก�ยวกบเทคโนโลย

ดจทลอกเร�องหน�งคอเสนแบงระหวางมนษยกบเครองจกร แม

เทคโนโลยดจทลจะสามารถทำางานหลายอยางแทนมนษยไดเหมอน

กบตอกยำ�าใหมนษยปรบตวและพฒนาตนเองในส�งท�จกรกลเหลาน�

ทำาแทนไมไดเชนการรจกเอาใจเขามาใสใจเราแตเบ�องหลงของ

การสรางอลกอรทมและปญญาประดษฐกลบมงานมากมายท�ตอง

อาศยมนษย สำาหรบปญหาเชงจรยธรรมท�อาจตองตดสนใจดวย

“คณคา”หรอ“มนษยธรรม”ซ�งเปนเร�องท�สมพทธและแตกตางตาม

บรบทกยงจะเปนปญหาท�ตองหาทางออก

สวนท 3 ความเปนมนษย สอสงคมและการเปลยนผานดจทล

(Digital Transformation)

ส�อออนไลนและเครอขายสงคมเปนรปแบบท�มนษย

เขาไปเก�ยวของกบเทคโนโลยดจทลในชวตประจำาวนมากท�สด

นบต�งแตการส�อสารผานคอมพวเตอรยคแรกผาน Bulletin

Board System ท�ส�นสดลงในราว ค.ศ. 1995 พรอม ๆ กบ

การเกดข�นของmodemท�ทำาใหอตราการสงขอมลเพ�มอยางทวคณ

อนนำามาสการส�อสารแบบChat roomsและพฒนาตอมาเปน

SocialMedia โดยเร�มจากโปรแกรม Friendster ในป 2002,

MyspaceและHi-5 ในป 2003และ Facebook ในป 2004

ในปจจบนส�อสงคมออนไลนกลายเปนสวนหน�งของชวตประจำาวน

ของคนจำานวนมาก ลกษณะท�สำาคญท�สดประการหน�งของส�อ

ออนไลนกคอการไมเปดเผยตวตนของผสนทนา19ไมวาจะเปนการ

ใชนามแฝงหรออวทาร (Avatar)ทำาใหมคนกลาแสดงความเหน

มากข�นดานหน�งเพราะไมตองรบผลกระทบโดยตรงเหมอนการสนทนา

ตอหนาหรอรสกไมตองรบผดชอบในส�งท�ส�อออกไป

ขดความสามารถของเทคโนโลยดจทลท�ทำาใหวธการ

ทำางานและรปแบบการดำาเนนชวตของเราเปล�ยนแปลงไปอยาง

ส�นเชงทำาใหเทคโนโลยน�ถกเรยกวาเปนDisruptiveTechnology

หรอเทคโนโลยปวนโลก เชนบรษทกลองและฟลมถายภาพปด

ตวเองเพราะคนหนไปถายภาพจากกลองดจทลและโทรศพทมอถอ

ท�ไมตองงอฟลมธนาคารปดสาขาและเลกจางพนกงานเพราะคน

หนมาโอนเงนทางโทรศพทมอถอ

สวนท 4 เทคโนโลยดจทลกบผลตอความเปนมนษย

ขอถกเถยงเก�ยวกบผลพวงของเทคโนโลยดจทลท�มตอความ

เปนมนษยดเหมอนจะแบงไดเปนสองข�วความคดท�สำาคญข�วแนวคด

หน�งมองวาเทคโนโลยน�คกคามและลดทอนความเปนมนษย ใน

ขณะท�อกข�วหน�งน�นเหนวาเทคโนโลยเปนส�งท�ชวยยกระดบศกยภาพ

ความเปนมนษยใหสงข�นระหวางสองข�วความคดน�เปนSpectrum

ของความคดท�มสวนผสมของสองข�วความคดลดหล�นกนไป

ในหนงสอท�ไดรบการกลาวขานถงมากท�สดเลมหน�ง

ในรอบทศวรรษท�ผานมาคอHomoSapiens (โฮโมซาเปยนส

ประวตโดยยอของมนษยชาต)20ผเขยนYuvalNoahHarariหนงสอ

เลมน�ถอเปนการสดดความเลอเลศของความเปนมนษยท�เตบโต

กาวหนาและสามารถพฒนาจนมศกยภาพสงสดไดภายใตแนวคด

แบบมนษยนยม(Humanism)แตในหนงสอเลมตอมาช�อHomo

Deusซ�งมช�อรองวา“ประวตศาสตรโดยยอของวนพรงน�”(ABrief

HistoryofTomorrow)21ภาพแหงอนาคตของมนษยชาตกลบด

มดมน ส�นหวง และนาสะพรงกลว ตรงขามกบช�อหนงสอ

HomoDeus หรอมนษยเทพท�ฮารารเช�อวา เม�อมนษยบรรล

ศกยภาพสงสดและสามารถควบคมสรรพส�งไดแลว ส�งท�พง

ปรารถนาของมนษยกจะมเพยงความเปนอยด (Wellbeing)

และความสขสบาย(Wellness)เทาน�นแตการบรรลถงความเปน

อยดจะเปนไปไมไดสำาหรบทกคนความเหล�อมลำ�าจะเกดข�นและ

SAC NEWSLETTER 104

7จดหมายขาวNEWSLETTER

เม�อเคร�องจกรท�พฒนาข�นมความสามารถท�จะคดและทำาส�งตางๆ

แทนมนษยและทำาไดดกวามนษยประชาชนจำานวนหน�งกจะกลาย

เปนชนช�นท�ไรประโยชน(Uselessclass)ข�น

เทคโนโลยท�กาวหนาข�นจะทำาใหเกดมนษยนยมพนธ

ใหม คอ Techno-humanism สงคมของมนษยจะกลายเปน

ระบบอนเทอรเนตท�เช�อมโยงทกส�งผานปญญาประดษฐและ

อลกอรทมท�ประมวลขอมลทกเร�องของบคคลและองคกร

และน�นหมายถงจดจบของมนษยชาตเพราะววฒนาการข�นตอไป

ของมนษยกคอ การเปล�ยนไปเปนก�งมนษยท�ประกอบข�นดวย

ขอมลบรสทธ�มชวตอยบนระบบสารสนเทศ

ภาพอนาคตท�ฮารารนำาเสนอน�อาจดสดโตงแตกมผคนจำานวน

ไมนอยคดเหนเชนน�งานวจยท�ทบทวนผลอนเกดจากปฏสมพนธ

ระหวางมนษยกบคอมพวเตอร(Human-Computer-Interaction

หรอ HCI) ไดรวบรวมผลกระทบดานตาง ๆ ท�เกดกบมนษย

ท�นกวจยเรยกวาHomo informaticus หรอมนษยสารสนเทศ

วา ปฏสมพนธท�เพ�มข�นมากระหวางมนษยกบคอมพวเตอรสง

ผลตอวธคดของมนษย รวมท�งเปล�ยนแรงจงใจและบคลกภาพ

ของมนษย มมมองเชนน�ถกตอกยำ�าดวยทศนะทางการแพทย

ท�เหนวาเทคโนโลยดจทลและส�อสงคมสงผลลบตอสขภาพ

การใชอปกรณเทคโนโลย เชน จองมองโทรศพทมอถอนาน ๆ

อาจมผลตอสายตาคล�นวายฟายอาจมผลตอการทำางานของสมอง

การใชคอมพวเตอรนานๆ ทำาใหเกดOfficesyndromeการเสพส�อ

สงคมจนปลกตวอยลำาพงทำาใหขาดทกษะทางสงคม รวมท�งการ

น�งเฉ�อยเนอยทำางานกบคอมพวเตอรหรอเลนเกมออนไลนกอาจ

ไมเปนผลดตอสขภาพหรอในทางจตวทยาสงคมการใชโทรศพท

มอถออยกบตวเองทำาใหไมสนใจคนอ�น ๆ ขาดความเหนอกเหน

ใจตอเพ�อนมนษยไมเปนผลดตอการสรางความสมพนธทางสงคม

เปนตนขอกงวลเหลาน�อาจถกตอกยำ�าจากการไดรบขอมลขาวสาร

ท�เปนเร�องหลอกลวงความรนแรงและเลวรายทางส�ออนเทอรเนต

อกข� วหน � งของทศนะต อเทคโนโลยดจทลมองว า

ส�อหรอเคร�องมอตาง ๆท�ใชเทคโนโลยดจทลน�ไมเพยงแตไมได

เลวรายในตวมนเอง แตมนยงเปนเคร�องมอท�เปนประโยชนตอ

มนษยอยางมหาศาล ทศนะเชนน�ปรากฏในหม ผ เช�ยวชาญ

ดานเทคโนโลย รวมท�งผ ท�ทำาอาชพเก�ยวกบเทคโนโลยดจทล

ตวอยางท�เดนชดกคอทศนคตของGenevieveBellนกมานษยวทยา

และนกวจยท�บกเบกการศกษาเพ�อเขาใจมนษยในโลกดจทลเบลล

เช�อวาเทคโนโลยทำาหนาท�ตอบสนองความตองการของมนษยทศนะ

ของเบลลน�วางอยบนพ�นฐานท�วา เทคโนโลยไมไดไปทำาอะไรกบ

ความเปนมนษยมากไปกวาการตอบสนองความจำาเปนตองการ

พ�นฐานท�มอยแลวเหลาน�

แตสำาหรบนกมานษยวทยาอยาง เดเนยล มลเลอร

และคณะซ�งไดทำาการวจยศกษาเทคโนโลยดจทลในสงคมตางๆ

แลว เทคโนโลยดจทลไมไดทำาหนาท�เพยงเพ�อตอบสนองความ

ตองการพ�นฐานของมนษยและมนกไมไดทำาหนาท�เดยวกนหรอ

ทำาหนาท�เหมอนกนในสงคมตางๆ ในบางสงคมเทคโนโลยดจทล

กลายเปนเคร�องมอเฝาระวงท�คอยจบจองและคกคามเสรภาพ

หรอความเปนสวนตวแตในบางสงคมท�ผคนไมมพ�นท�ความเปน

สวนตวมากนกเทคโนโลยดจทลกลบสรางโลกสวนตวท�ใหเสรภาพ

กบคนบางกลมได เทคโนโลยดจทลถกปรบแตงและประยกตใช

อยางสรางสรรคตามบรบทและเง�อนไขในชวตของสงคมท�แตกตางกน22

ย�งไปกวาน�น เทคโนโลยดจทลท�กำาลงกลายเปนตวปวนโลกอยน�

ยงชวยใหเราเหนไดชด

มมมองตอผลกระทบของเทคโนโลยดจทลตอมนษยตลอด

ชวงSpectrumของความคดสดโตงดานหน�งคอเทคโนโลยดจทล

เปนภยคกคามความเปนมนษยไปสอกข�วหน�งคอเทคโนโลยเปน

ส�งท�ชวยปลดปลอยมนษย23 เปนมมมองท�ตดสนเทคโนโลยตาม

ประโยชนใชสอยของมนษยแนวคดท�งสองข�วน�แมจะตางกนแต

กมลกษณะท�สำาคญรวมกนประการหน�งคอท�งคเปนแนวคดท�ม

มนษยเปนศนยกลางความถกผดดช�วของเทคโนโลยถกตดสนโดย

ใชประโยชนท�เกดกบมนษยเปนเกณฑท�สำาคญแนวคดแบบตด

“กบดกคตรงขาม” น� แยกมนษยกบเทคโนโลยออกเปน 2 ข�ว

แยกจากกนอยางเดดขาดคำาถามตอมากคอการมองผานกรอบ

แบบคตรงขามน�เปนผลมาจากการนยาม“ความเปนมนษย”และ

“เทคโนโลยดจทล”ของเราอยางไรและมวธการมองอ�นใดหรอไม

ท�เราอาจเลอกท�จะมองเพ�อกาวพนไปจาก“กบดกคตรงขาม”น�

สวนท 5 ความเปนมนษยกบโลกดจทล: โลกทมมากกวามนษย

ปญหาในการมองแบบ“ความเปนมนษย”vs“เทคโนโลย”

เปนผลจากการนยามความเปนมนษยท�เฉพาะเจาะจงแบบหน�ง

ซ�งเปนการมองความเปนมนษยท�มลกษณะสำาคญอยางนอย 4

ประการท�เช�อมโยงกนประการแรกเปนการมองท�แยกมนษยออก

จากส�งอ�นความเปนมนษยมขอบเขตท�ชดเจนมการดำารงอยเปนตว

ของมนท�แยกออกจากส�งอ�นๆ และแยกจากเทคโนโลยอยางชดเจน

ประการทสอง เปนวธคดท�แชแขงความเปนมนษย

หรอกลาวอกนยหน�งวธคดเชนน�ถอวาความเปนมนษยน�นมสารตถะ

ท�ตายตว เปนอสระจากบรบททางประวตศาสตรและถกกำาหนด

ลวงหนาไวแลว

ประการทสาม เปนวธคดท�ใชมนษยเปนศนยกลาง

เทคโนโลยจะมคณหรอเปนโทษจะถกประเมนโดยใชผลประโยชน

ท�เกดกบมนษยเปนเกณฑตดสน

ประการทสเปนวธคดแบบเหมารวมวาความเปนมนษย

เ ร�องเปดเล�ม

8 จดหมายขาวNEWSLETTER

ท�แทจรงน�นมอยแบบเดยว ผลกระทบของเทคโนโลยตอมนษย

ถกมองวาเปนผลโดยรวมท�เกดข�นกบ “ความเปนมนษย”

รวมกนของมนษยชาตท�งหมด การนยามความเปนมนษยใน

ลกษณะดงกลาวน�กำาลงถกทาทายจากมมมองใหมๆ และมมมอง

ท�แตกตางไปจากเดมน�อาจทำาใหเราเหน “ความเปนมนษย”

ในโลกดจทลแตกตางไปจากเดม

DonnaHarawayนกคดชาวอเมรกนไดเสนอมมมองใหม

เก�ยวกบความเปนมนษยผานงานเขยนของเธอท�นำาเสนอคำา

ประกาศไซบอรก24(CyborgManifesto)25คำาประกาศน�แถลงถง

สภาวะท�เราไมอาจแยกขาดระหวาง “รางกาย” กบเทคโนโลยได

ในสงคมสมยใหม เทคโนโลยไมเพยงมสวนสำาคญในการดำาเนน

ชวตของมนษย แตเคร�องจกรและนวตกรรมทางเทคโนโลยยงม

สวนสรางสรรคจนตนาการท�มผลตอความรสกนกคดและจตใจ

ของเราอกดวยฮาราเวยไดทาทายใหเราเลกตดยดอยกบเสนแบง

และอตลกษณท�ตายตวของส�งตางๆ ไมเฉพาะแตเสนแบงท�ตายตว

ระหวางมนษยกบเคร�องจกร แตยงรวมถงเสนแบงอ�น ๆ เชน

ธรรมชาตและส�งประดษฐธรรมชาตและวฒนธรรมคนและสตว

หรอหญงกบชายเสนแบงท�ตายตวดงกลาวทำาใหเราผลตซำ�าความ

สมพนธ ความไมเทาเทยมกนและโครงสรางอำานาจแบบเดมท�

แฝงอยในการแบงแยกหมวดหมท�ตายตวน�น

ขอเสนอของฮาราเวยน�ไมเพยงเช�อเชญใหเรากาวพนจาก

การมองมนษยและเทคโนโลยเปนสองส�งท�แยกขาดจากกนแตยง

เปนความพยายามท�จะกาวพนจากการนยามมนษยแบบแชแขง

ตายตวแตแปรเปล�ยนไปพรอมๆกบการเปล�ยนแปลงทางสงคม

และเทคโนโลย โดยนยยะน� มนษยจงไมมสารตถะท�ถกกำาหนด

ไวแลวลวงหนา การประเมนวาเทคโนโลยดจทลสงผลอยางไร

ตอความเปนมนษยจงไมอาจมองมนษยอยางสำาเรจรปหรอ

ตายตว กลาวอกนยหน�งคอ ไมควรมองมนษยในฐานะBeing

แตตองมองในฐานะBecomingคอมองเหนถงศกยภาพของมนษย

ท�จะปรบเปล�ยนรปแบบและสาระของชวตใหแตกตางไปจากสารตถะ

แบบตายตวและสำาเรจรปได

โลกเสมอนจรงโดยเฉพาะในโลกของเกมคอมพวเตอรน�น

ถกมองเปนโลกแหงมายาท�มนษยสรางสรรคข�นจากจนตนาการ

และเปนท�ท�มนษยบางประเภท(โดยเฉพาะพวกตดเกม)ใชหลบหน

ไปเสยจากโลกของความเปนจรง มมมองดงกลาวถกทาทาย

จากงานศกษาชวตของคนในโลกเสมอนอยางComingofAge

in Second Life ของ Boellstorff26 นกมานษยวทยาท�ทำางาน

วจยภาคสนามดวยการเขาไปใชชวตใน Second Life ซ�งเปน

โลกออนไลนท�มผคนหลากหลายไปสรางตวตนและบทบาทใหม

ใน “สงคมสมมต”พวกเขามชวตออฟไลนท�เหมอนกบผคนปกต

แตเม�อเขาไปใชชวตในโลกSecondLifeเขาอาจกลายเปนคนอก

คนหน�งท�อาจมเพศอาชพวยรปรางหนาตาหรอฐานะทางสงคม

ท�แตกตางไปจากชวตในโลกออฟไลนสำาหรบคนท�วไปการเขาไป

“เลนเกม” ในโลกเสมอนเชนน�เปนเหมอนกบการหลอกตนเอง

โดยไปเปนส�งท�ตนไมไดเปนหลกชวตจรงไปอยในโลกสมมตแต

Boellstorffกลบพบวาผคนท�เขาไปใชชวตใน“พ�นท�ท�3”น�กลบอย

ในโลกออฟไลนไดอยางมชวตชวามากข�นรสกถงความเปนมนษย

และเหนคณคาของความสมพนธทางสงคมมากข�นกวาเดม ซ�ง

Boellstorffสรปวา“foritisinbeingvirtualthatwearehuman”

หรอกลาวไดวาการมชวตในโลกเสมอนไมไดลดความเปนมนษย

แตมนกลบทำาใหเราเปนมนษยมากข�น

วาทกรรมเก�ยวกบความเปนมนษยและโลกดจทลน�น

นอกจากจะมองมนษยกบเทคโนโลยเปนสองข�วแยกจากกนแลว

ยงเปนการมองท�ใชมนษยเปนศนยกลาง (Anthropocentric)

เทคโนโลยจะดหรอไมดมคณคาหรอไมมลวนถกประเมนจากผล

ประโยชนท�เกดข�นกบมนษยเปนสำาคญ การมองแบบมนษย

เปนศนยกลางน�ถกต�งคำาถามมากข�นท�งในและนอกแวดวง

มานษยวทยา

ในแวดวงสขภาพมการนำาเสนอแนวคดเร�องOneHealthซ�ง

มองวาสขภาพของมนษยน�นแยกไมออกจากสขภาพของสตวพช

และส�งแวดลอมการมองลกษณะน�ทำาใหการประเมนวาส�งหน�ง

ส�งใดมคณหรอมโทษจำาเปนตองพจารณาจากมมมองท�กวางข�น

ในแงน� ประเดนท�ตองพจารณาอาจไมใช “ความเปนมนษย”

กบเทคโนโลย แตอาจตองขยายกรอบการมองใหครอบคลม

กวางข�นท�งในแงการมองวาการประดษฐคดคนเทคโนโลยดจทล

ตางๆ ซ�งอาจไมไดเปนผลผลตเฉพาะจากมนษยเทาน�นนวตกรรม

SAC NEWSLETTER 104

9จดหมายขาวNEWSLETTER

การรบสงสญญาณของระบบเครอขาย เชน อนเทอรเนต ตอง

อาศยอลกอรทมท�ชวยใหการรบสงขอมลในระบบท�มการโยงใย

ซบซอนหลายเสนทางสามารถเลอกเสนทางท�ส�น ไมแออด

และมประสทธภาพท�สดเชนการศกษาอลกอรทมจากมดรวมท�ง

การส�อสารในโลกดจทลยงไดแบบอยางจากแบคทเรย(Bacterial

ForagingOptimizationAlgorithm)และห�งหอย(FireflyAlgorithm)

ซ�งเรยกวาเปนBio-inspiredSwarmIntelligenceAlgorithms27

ไมเพยงสตว หรอส�งมช วตอ�นจะมอย ในโลกดจทล

แตเทคโนโลยดจทลกเขาไปปรากฏตวและเก�ยวของกบโลก

ของสตว ในกรณการถายภาพเซลฟของลงบนเกาะซลาเวซ

อนโดนเซย ซ�งใชกลองของชางภาพชาวองกฤษ เดวดสเลเตอร

ถายภาพตนเองและตอมาเกดเปนขอพพาทเก�ยวกบสถานะลขสทธ�

โดยกลมองคกรพทกษสตว (PETA) ไดถกเถยงกนวาลขสทธ�

ดงกลาวควรเปนของลง ประเดนสำาคญในกรณของสตวกบ

เทคโนโลยน�กคอขอถกเถยงท�วาสตวควรมสทธ�และไดรบประโยชน

จากเทคโนโลยเหมอนมนษย การใสใจกบความเขาใจและความ

รสกนกคดของสตวในการสรางAnimal-Computer Interaction

จะชวยเสรมสรางความสมพนธระหวางสายพนธมนษยกบสตว

รวมท�งยงจะชวยใหการอนรกษมประสทธภาพมากข�น นำาไปส

ความย�งยนทางเศรษฐกจและจรยธรรมการอยรวมกนระหวาง

สายพนธตางๆในระบบนเวศและในค.ศ.2017กมการประชม

ปฏบตการคร�งสำาคญเพ�อวางแนวทางการพฒนาในเร�องน�อกดวย28

นอกจากประโยชนหรอสทธของส�งมชวตอ�นท�พงมจาก

เทคโนโลยแลว ผลกระทบของเทคโนโลยตอความอยรอดของ

สตวกจำาเปนตองนำามาพจารณาดวยการผลตฮารดแวรและอปกรณ

ดจทลมการใชแรธาตท�หาไดยาก (RareEarthElements) เชน

สารประกอบColumbite-Tantaliteท�เรยกกนวาColtanซ�งตอง

ขดเจาะมาจากเขตปาอนเปนท�อยอาศยของสตวเชนกอรลลาและ

สตวใกลสญพนธอ�น ๆ ราคาของแรธาตหายากท�สงล�วประกอบ

กบภาวะไรข�อแปในสงคมคองโกไมเพยงแตทำาใหเกดการบกรก

ถ�นท�อย อาศยของสตวเหลาน� แตยงทำาใหเกดความรนแรง

การใชแรงงานเย�ยงทาส การขมขน และการนองเลอดประหต

ประหารกนในหลายพ�นท�ท�มการขดหาแรเหลาน�อยางผดกฎหมาย

จนมการต�งคำาถามวา“มอคณกำาลงถอโทรศพทมอถอท�เป�อนเลอด

อยหรอไม”29

นอกจากกระบวนการผลตท�สงผลกระทบตอระบบนเวศ

และส�งมชวตอ�นแลว กระบวนการทำาลายอปกรณท�ไมใชแลว

กยงมผลกระทบตอระบบนเวศท�รนแรงดวย ขยะอเลกทรอนกส

เกดข �นมากมาย และมผลกระทบรนแรงต อระบบนเวศ

ยากตอการจดการและเปนขยะท�เกดข�นมากในประเทศโลกท�หน�ง

จงมการ “สงออก” ขยะพษเหลาน�จากประเทศโลกท�หน�งมาท�ง

ในโลกท�3ซ�งสงผลกระทบตอท�งระบบนเวศและเปนภยตอสขภาพ

มมมองตอเทคโนโลยดจทลแบบมมนษยเปนศนยกลางจงม

ความเส�ยงท�จะเนนการมองท�เหนความเปนมนษยแตไมเหนส�งม

ชวตอ�นหรอผลพวงของเทคโนโลยดจทลท�มตอระบบนเวศ

การมองความเปนมนษยในโลกดจทลท�เปนอยน�มปญหา

สำาคญอกประการหน�งคอ เปนการมอง “ความเปนมนษย”

แบบเหมารวม ปฏบตตอความเปนมนษยราวกบมนมความ

เป นเอกภาพและเปนเน�อเดยวกนหมด ความเปนมนษย

ท�ว าน�มกถกนยามในแบบของมนษยผวขาวชาวตะวนตก

มการศกษามฐานะทางเศรษฐกจดและมวธคดแบบครสตศาสนา

ท�ถอวามนษยไดรบอภสทธ�จากพระผเปนเจาใหมอำานาจเหนอ

ส�งแวดลอมและส�งมชวตอ�น นยามความเปนมนษยท�เปน

นามธรรมน�ไมไดใสใจกบประสบการณจรงของการเผชญกบ

ปญหาชวตท�แตกตางหลากหลาย โลกของชวตท�แตกตางกนน�

ไมใชโลกท�มนษยทกคนเหมอนกน เพยงแตอาศยอยในสงคมท�ม

วฒนธรรมแตกตางกนเทาน�นแตเปนโลกท�ความจรงของการดำารง

อยน�นแตกตางกน เพราะมนษยไมไดดำารงอยในฐานะHomo

Sapiens เทาน�น แตดำารงอยในโครงสรางทางสงคมท�แตกตาง

กน ไมวาจะเปนสถานะทางชนช�น อาย เพศหรอชาตพนธ ท�ง

ยงสมพนธกบเทคโนโลยท�ทำาใหรปแบบของชวตท�ซบซอนทาง

ภววทยา(Ontologicallycomplextechno-humansubjects)30

ท�แตกตางกนดวย

เ ร�องเปดเล�ม

10 จดหมายขาวNEWSLETTER

1บทปาฐกถา เร�อง ความเปนมนษยในโลกดจทลโดย นพ.ดร.โกมาตร จงเสถยรทรพย ท�แสดงปาฐกถาในการประชมวชาการทางมานษยวทยาคร�งท� 13

มนษยในโลกดจทลเม�อวนท�4กรกฎาคม25622สามารถอานบทปาฐกถาฉบบเตมไดท�www.sac.or.th3คำาวา“สงคมกมหนา”มคำาภาษาองกฤษท�มความหมายใกลเคยงกนคอคำาวาPhubbingซ�งเปนคำาผสมระหวางคำาวาPhone+Snubbingคอให

ความสนใจกบโทรศพทมอถอจนละเลยเพกเฉยตอคนอ�นๆคำาน�ถกใชรณรงคจนเปนท�รบรกวางขวางดรายละเอยดในเวบไซตhttp://stopphubbing.com/4แมวานกคณตศาสตรชาวกรกจะใชอลกอรทมมากอน แตคำาวา “อลกอรทม” น�สามารถสบยอนไปท�นกวทยาศาสตรและคณตศาสตรชาวเปอรเซยนาม

AbdullahMuhammadbinMusaal-Khwarizmiศตวรรษท�9ซ�งช�อของเขาเรยกในภาษาลาตนวาAlgoritmiและถอวาเปน“บดาแหงอลกอรทม”5Aue, M. (2561). Gottfried Wilhelm Leibniz: How the ‘I Ching’ Inspired His Binary System. ดรายละเอยดจาก https://www.inverse.com/

article/46593-gottfried-wilhelm-leibniz-i-ching-binary-system.(1กรกฎาคม2561)6Horst,H.A.andD.Miller(2012).DigitalAnthropology.London,Berg.p.3.7Doukidis,G,etal.(2014).SocialandEconomicTransformationintheDigitalEra.London:IdeaGroupPublishing.8Tsatsou,P.(2009).Reconceptualising‘Time’and‘Space’intheEraofElectronicMediaandCommunications.PLATFORM:JournalofMedia

andCommunication.1.Pp.11-32.9Miller,D,etal.(2016).HowtheWorldChangedSocialMedia.London:UCLPress.10Maurer,B,Musaraj,SandSmall,I.(Eds.).(2018).Moneyatthemargins:Globalperspectiveontechnology,financialinclusion,anddesign.

NewYork:BerghahnBooks.11Christina,B,etal.(2009).Ageingandtechnology:Areviewoftheresearchliterature.TheBritishJournalofSocialWork.39(4):641-656.12Hassan,RandPurser,R.E.(Eds.).(2007).24/7:TimeandTemporalityintheNetworkSociety.Stanford,California:StanfordUniversityPress.13Friedman,T.L.(2005).Theworldisflat:Abriefhistoryofthetwenty-firstcentury.NewYork:Farrar,StrausandGiroux.14Mahlouly,D.(2013).RethinkingthePublicSphereinaDigitalEnvironment:SimilaritiesbetweentheEighteenthandtheTwenty-FirstCentu-

ries.eSharp.20(6).Pp.1-21.15Schafer,M.(2015).Digitalpublicsphere.InMazzoleni,G,etal.(Eds.).Theinternationalencyclopediaofpoliticalcommunication.London:

WileyBlackwell.Pp.322-328.16Haraway,D.J.(1991).ACyborgManifesto:Science,Technology,andSocialist-FeminismintheLateTwentiethCentury.London:Routledge.17Richardson,K.(2015).AnanthropologyofrobotsandAI:Annihilationanxietyandmachines.London:Routledge.18Pink,S.etal.(2017).Digitalworkandplay:Mobiletechnologiesandnewwaysoffeelingathome.EuropeanJournalofCulturalStudies.21

(1).Pp.26-38.19Timemagazine.(1984)X-Rated:TheJoysofCompuSex.Availableathttp://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,955291,00.html20Harari,Y.N.(2015).Sapiens:Abriefhistoryofhumankind.NewYork:HarperCollinsPublishers.21Harari,Y.N.(2017).HomoDeus:Abriefhistoryoftomorrow.NewYork:HarperCollinsPublishers.22Miller,D.etal.2016.Howtheworldchangedsocialmedia.London:UCL23Pols,J.(2012).CareataDistance:OntheClosenessofTechnology.Amsterdam:AmsterdamUniversityPress.24ไซบอรก หรอ Cyborg (ยอมาจากคำาวา Cybernetic Organism) หมายถง ส�งมชวตผสมท�องคประกอบท�เปนชวภาพทำางานรวมกนกบองคประกอบ

ท�เปนหนยนตหรอเคร�องจกร25Haraway,D.J.(1991).ACyborgManifesto:Science,Technology,andSocialist-FeminismintheLateTwentiethCentury,Routledge.26Boellstorff,T.2008.ComingofAgeinSecondLife:AnAnthropologistExplorestheVirtuallyHuman.Princeton:PrincetonUniversityPress.27Nair,M.R.andT.Amudha(2017).“Bio-inspiredSwarmIntelligenceAlgorithms-ASystematicAnalysis.”InternationalJournalofApplied

EngineeringResearch,12(24):13981-13989.28Zamansky,A.,Roshier,A.,Mancini,C.,Collins,E.C.,Hall,C.,Grillaert,K.,Morrison,A.,North,S.&Wirman,H.(2017).Areportonthefirstinter-

nationalworkshoponresearchmethodsinanimal-computerinteraction.6May2017.Proceedingsofthe2017ACMSIGCHIConferenceonHu-

manFactorsinComputingSystems:Explore,Innovate,Inspire.AssociationforComputingMachinery,Vol.PartF127655,p.806-81510p.29เร�องราวดงกลาวถกขดคยและสรางเปนภาพยนตรสารคดเร�องBloodintheMobileในปค.ศ.2010โดยผกำากบชาวเดนมารกFrankPiaseckiPoulsen

ซ�งนำาเสนอเร�องราวการขดแรcassiteriteในจงหวดNorth-Kivuในภาคตะวนออกของสาธารณรฐประชาธปไตยคองโก30Holloway-AttawayL.(2018)EmbodyingthePosthumanSubject:DigitalHumanitiesandPermeableMaterialPractice.In:ÅsbergC.,BraidottiR.

(eds)AFeministCompaniontothePosthumanities.Springer,Cham)https://doi.org/10.1007/978-3-319-62140-1_8

SAC NEWSLETTER 104

11จดหมายขาวNEWSLETTER

มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ/สงคม/ผคนของสงดจทลโดย ผศ.ดร.ยกต มกดาวจตร ศรรงศรสทธพศาลภพเรยบเรยง

การศกษาเร�อง“ดจทล”(Digital)ในเชงสงคมวทยาและ

มานษยวทยาเปนพ�นท�ทางการศกษา (Field of Research)

ท�กวางใหญไพศาลมแนวทางและประเดนวธการศกษาท�มากมาย

เชนกนดงน�นการบรรยายคร�งน�จงต�งประเดนท�จะตอบคำาถามใน

ทางมานษยวทยาถงการศกษาเร�องดจทลโดยจำากดขอบเขตการ

ศกษาในเร�องของโลกอนเทอรเนต (Internets)หรอโลกออนไลน

(online) วาสามารถใชวธการศกษาทางมานษยวทยาไดหรอไม

หรอหากใชวธดงกลาวจะมแนวทางการใชอยางไร

นยามของส�งท�เรยกวา“ดจทล”(Digital)และ“แอนะลอก”

(Analog) ส�งหน�งท�ทกคนจำาเปนจะตองทำาความเขาใจตรงกน

คอการใหนยามของสองส�งน� คำาวา “ดจทล” คอส�งท�ไมใช

“แอนะลอก”จงเกดคำาถามวาแลวแอนะลอกคออะไรความเขาใจ

ของคนสวนใหญเขาใจวาโลกท�เราอยท�งหมดน�หรอส�งท�มนเปนจรง

สมผสจบตองไดคอแอนะลอก ซ�งในความหมายท�ผบรรยายได

อธบายคอส�งท�เรยกวาแอนะลอกคอความเปนขอมลลกษณะหน�ง

(หรอบางทเราเรยกวาขอมลแอนะลอก) เปนขอมลท�ทำาซำ�าทำา

ลอกเลยนส�งเดมและมธรรมชาตเดยวกนกบส�งเดมยกตวอยางเชน

การถายภาพฟลมประเดนสำาคญคอมนมธรรมชาตเดยวกบส�งท�

ลอกเลยนมาถาลอกแสงมนกเอาแสงมาเกบไว

เวลาท�เราบอกวาอะไรเปนแอนะลอก มนจะเปนขอมล

เ ร�องเปดเล�ม

12 จดหมายขาวNEWSLETTER

ชดหน�งท�ทำาเลยนแบบอกส�งหน�งหรอโยงไปถงหากแตการโยง

ของมนแตกตางจากวธท�ข อมลดจทลทำา ยกตวอยางเช น

นาฬกาแอนะลอก ซ�งกลไกของนาฬกามการแบงพ�นท�ในการ

เคล�อนท�และดำาเนนไปอยางตอเน�องไมขาดตอนอาจส�อดวยแสง

เชนนาฬกาแดดการใชวธการกนท�ของทรายเชนนาฬกาทราย

หรอพ�นท�ของวงกลม เชนนาฬกาท�มหนาปด ซ�งการส�อขอมลน�

แตกตางจากเคร�องมอดจทลนาฬกาดจทลไมไดทำางานดวยการ

แบงพ�นท�ใดๆ แตเปนการแสดงผลจากการนบดวยระบบฐานสอง

ดวยตวเลข0และ1ตอกนไปอยางไมตอเน�อง เพยงแตนาฬกา

ดจทลมรปแบบแตกตางกนไป เม�อกอนเราเหนนาฬกาทรายใน

ระบบท�คอมพวเตอรซ�งหมายถงวาคณกำาลงรอการอพโหลดขอมล

สงตอขอมลหรอรปนาฬกาหนาปดท�เปนภาพปรากฏเปนดจทล

แตท�งหมดน�นมนเปนการเลยนแบบจากนาฬกาแอนะลอกแตวธ

ท�ดจทลเลยนแบบไมไดใชวธแบบเดยวกบท�แอนะลอกใช

ในสวนของขอมลดจทลคอขอมลท�ถกแปลงเปนสญญาณ

ไฟฟาท�เปดแลวปดไมตอเน�องกนดงน�นเวลาพดถงดจทลจงจะพด

ถงอะไรท�เปนสญญาณไฟฟาท�เปดแลวปดสวนแอนะลอกจะพดถง

อะไรท�ทำาซำ�าท�มนมอยแลวดวยธรรมชาตเดยวกนกบส�งน�นแตวา

ถาเราจะพดถงวาถามนจะเปนระบบดจทลจรง ๆกมคนเสนอวา

ความเปนดจทลมในสงคมมนษยมานานแลวหมายถงวาเรายดวา

ธรรมชาตของดจทลคอการปดและเปดเปนการทำางานท�ไมตอเน�อง

ยกตวอยาง การเขยนอกษรมความเปนดจทลมากกวาการพด

ซ�งการพดมความเปนแอนะลอกมากกวาเพราะฉะน�นจงไมคดวา

ดจทลคอการเปล�ยนเปนยคดจทลท�งหมดและพวกเราขณะน�ใช

ชวตแตกตางจากยคแอนะลอกเพราะวามนมส�งท�เปนดจทลและ

แอนะลอกในรปแบบอ�น ๆ ในสงคมมนษยควบคกนมาดวยกน

ตลอด

ความไดเปรยบของขอมลดจทล คอ ความสามารถ

ในการทำาซำ�าไดดกวา หรอแทบไมมความแตกตางระหวาง

ผลลพธของการทำาซำ�าคร�งแรก หรอการทำาซำ�าคร�งตอตอไป

หมายความวาถาคณcopyอะไรท�เปนดจทลถาถกcopyตอไป

ความคลาดเคล�อนมนแทบจะไมม หรอบางคนบอกวาเปนศนย

ในขณะท�ถาคณทำาซำ�าขอมลท�มนเปนแอนะลอกจะเกดความ

คลาดเคล�อนในระหวางการทำาซำ�านอกจากน�นขอมลดจทลยงถก

บรรจไวไดในอปกรณชดเดยว เน�องจากขอมลดจทลอาศยขอมล

คอมพวเตอรในการเกบและประมวลผล เราจงมท�งโทรศพทหน�ง

เคร�องท�ประกอบดวยกลองวทยและอปกรณเช�อมตออนเทอรเนต

อยในอปกรณตวเดยวกนไดซ�งปจจบนเราเรยกวาSmartPhone

เวลาเราพดถงดจทลจงมกตองคำานงถงลกษณะพ�นฐานของระบบ

ไฟฟาซ�งเก�ยวของกบระบบคอมพวเตอรแตอปกรณตองอาศยคน

ในการบงคบควบคมมความไมตอเน�องกเปนลกษณะของแอนะลอก

อยด ดงน�นระบบดจทลไมสามารถอยไดดวยตนเองโดยไมอาศย

การควบคมหรอการปอนคำาส�งผานตวเคร�องมอท�เปนอปกรณใน

การใชสอยสดทายกตองมอปกรณแอนะลอกท�ทำาใหเกดระบบ

ดจทลข�นมาเพราะฉะน�นระบบดจทลไมสามารถอยไดดวยตนเอง

และเคร�องมอท�งสองมเง�อนไขมากมายส�งน�ทำาใหเหนวาการท�จะ

บอกวาโลกยคดจทลแตกตางจากโลกยคแอนะลอกเพราะเราพ�ง

พบยคสมยท�ใชงานดจทลอาจไมใชเพราะส�งท�เปนดจทลกประกอบ

หรอวางอยบนส�งท�เปนแอนะลอกหมายถงการเช�อมโยงของ

ดจทลกบส�งอ�น ๆ และเก�ยวเน�องกนระหวางสงคมและมนษย

ซ�งแยกจากกนไมได

ดงน�นระบบดจทลไมไดอยไดดวยตวเองคนและสงคมสราง

ข�นมาและเปนคนใชมน สถานะความสำาคญของดจทลจงไมได

แตกตางไปจากขวานหน ไฟ เส�อผา หรอผนงถำ�า ในเม�อนก

มานษยวทยาศกษาส�งเหลาน�นอยางสมพนธได เรากศกษา

ระบบดจทลไดในทำานองเดยวกน เพยงแตเราตองปรบแนวทาง

การศกษาและพฒนาเคร�องมอใหมๆ ซ�งบคคลสำาคญในทางการ

ศกษาเร�องน�คอManuelCastellsในหนงสอชดวาTheInformation

Age:Economy,Society andCulture วาดวยเครอขายสงคม

อตลกษณและสงคมยคปลายศตวรรษท� 20และตอมางานท�กลาว

ไดวาเป นงานบกเบกในทางมานษยวทยาอยางจรงจงใน

การศกษาสงคมดจทล คอ แดเนยลมลเลอร (DanielMiller)

หากใครอานงานยคแรกของคาสเตลกจะพบวาเปนงานดจทล

ยโทเปย เปนการมองวาโลกดจทลหรอสงคมเครอขายมลกษณะ

เหมอนสงคมในอดมคตทางการเมองแบบสงคมประชาธปไตย

พรอมๆกบเปนโลกของสงคมนยมสงคมนยมท�วามความหมาย

ในการกระจายทรพยากรหรอในงานของมลเลอรปรากฏการณ

อนเทอรเนตท�เขาศกษาสวนใหญกมปฏสมพนธกบสงคมปจจบน

การศกษาเร�องดจทลในมตทางสงคมและวฒนธรรมจงมกให

ความสำาคญกบระบบเครอขายท�เรยกวาอนเทอรเนต ฐานะ

คนท�ศกษาทางมานษยวทยาจงมคำาถามวาการศกษามานษยวทยา

ดจทลในการศกษาสงคม คน และวฒนธรรมอย ตรงไหน

และเราจะศกษาอะไร และจะสามารถเช�อถอขอมลเหลาน�นได

หรอไมขอมลเหลาน�นเช�อมโยงกบสงคมอยางไรไดแคไหน

SAC NEWSLETTER 104

13จดหมายขาวNEWSLETTER

ตอท�หน�งกคอการแยกความคดและสงคมออกจากธรรมชาตและ

ส�งของคอการแยกธรรมชาตกบสงคมออกจากกนในอกข�นหน�ง

คอการแยกสมยใหมออกจากกอนสมยใหมดวยการท�คนสมยใหม

มองวาคนกอนสมยใหมไมคอยเขาใจวาธรรมชาตกบสงคมมนษย

แยกจากกน

ขอเสนอของลาตรจงช�ใหเราเหนความเช�อมโยงความสมมาตร

ระหวางมนษยกบธรรมชาตและวตถสงคมเช�อมโยงกบความคด

เร�องธรรมชาตและวตถเสมอและท�สำาคญมนษยมความเขาใจ

ความสมพนธระหวางมนษยกบส�งท�ไมใชมนษยหลายรปแบบดวยกน

บรโนลาตรเสนอใหเปล�ยนแนวทางการเขาใจสงคมและส�งท�เรา

สนใจควรสนใจเร�องความสมพนธไมใชตวสงคมในความหมาย

แคบท�สำาคญคอสงคมมพลวตและกอข�นมาจากความสมพนธ

กบส�งท�พนมนษยและสงคม

งานท�พดถงเร�องความจรงเสมอนไมมใครเกนTomBoellstorff

เขายนยนความสำาคญของการศกษาสงคมออนไลน ซ�งเปนสวนหน�ง

ของการศกษาสงคมดจทลหรอยนยนภาวะการมอยจรงของวตถ

หรอโลกในโลกดจทลตามแนวทางของBoellstorffการมอยจรง

ของสงคมออนไลนโดยตวของมนเองทำาใหเรามความสามารถท�

จะเขาไปศกษาในตวของมนเองโดยท�ไมตองไปสนใจวาจะมการ

เช�อมโยงกบโลกภายนอกเชนวดโอเกมสท�คนสามารถสวมบทบาท

ตางๆ ในขณะเดยวกนเราอาจจะเหนสงคมในแบบใหมท�ถกสราง

ข�นมาในโลกออนไลน

งานศกษาสงคมออนไลน หนงสอช�อ Cyberchiefs :

Autonomy andAuthority inOnline Tribes ของMathieu

O’Neil ซ�งเขาไปศกษาWeblogs,Wikisและ FreeSoftware

จะเหนว าในแต ละเวบไซต ม ว ธการจดการสงคมในแบบ

ของตวเอง ในโลกยคท�เวบไซตมการกอตวทางสงคมแบบหน�ง

การศกษาสงคมดจทลไมเพยงตองปรบความเขาใจความ

สมพนธระหวางมนษยกบเทคโนโลย แตนกคดหลายคนเสนอ

ใหเราตองปรบความเขาใจระหวางมนษยกบส�งตาง ๆ วตถและ

โลกธรรมชาตในระบบคดของสงคมวทยา ซ�งมานษยวทยาวาง

อยในกรอบมนษยเปนศนยกลาง และแยกมนษยออกจากส�ง

นอกเหนอมนษยหรอพนมนษย ไดแก ธรรมชาตและส�งของท�ง

ท�มชวตและไมมชวต เทคโนโลยอยางขอมลและระบบตาง ๆ

รองรบการมอยของระบบดจทล จงดเหมอนเปนเทคโนโลยท�จะ

แยกขาดเอกเทศเปนตวของตวเองหากแตมนษยไปพบมนกจง

นำามาใชตอบสนองความตองการของมนษยแตในความเปนจรง

มนษยอยกบเทคโนโลยอยางไรกนแน มนษยอยกบวตถและ

ธรรมชาตแวดลอมอยางไร น�คอขอสงสยท�นกคดแบบฟลปป

เดสโกลา(PhilippeDescola)ในหนงสอเร�องTheEcologyof

Others เขาวพากษการศกษาทางมานษยวทยาผานแนวคดทาง

มานษยวทยาท�ศกษาธรรมชาตหรอAnthropology ofNature

เขาเหนวาการศกษามานษยวทยาสวนใหญมกแยกศาสตรการ

ศกษามานษยวทยากบธรรมชาตออกจากมนษยศาสตรทำาใหยาก

ท�จะเขาใจวาประสบการณทางวตถและปรากฏการณทางศลธรรม

เราแยกมนษยออกจากการศกษาธรรมชาตทำาใหเราไมเขาใจวา

จรง ๆแลว วตถธรรมชาตและศลธรรมปะปนกนอย วธคดแบบ

น�แยกความสนใจประสบการณของมนษยออกจากการเขาใจ

ธรรมชาตอยางเดดขาดเดสโกลาเสนอวาวธท�จะหลดออกไปจาก

แนวคดแบบน�ไดตองละท�งวธคดแบบเอามนษยเปนศนยกลาง

งานนกคดอกคนหน�งท�สนใจสงคมดจทลคอบรโนลาตร

(BrunoLatour) ซ�งเสนอแนวคดวาหากเรามองไมเหนบทบาท

ของวตถกใหพจารณาวาเง�อนไขท�วตถกระทำากบเราทำาอยางไร

ประเดนคอลาตรช�ใหเหนส�งท�ไมใชมนษยหรอส�งท�พนมนษยแลว

มบทบาทตอมนษย ซ�งแนวคดทางสงคมศาสตร วทยาศาสตร

วางอยบนความไมสมมาตร2ช�นดวยกนความไมสมมาตรสองตอ

อ�างอง ULI DECK/PICTURE-ALLIANCE/DPA/AP IMAGES

https://www.latimes.com

เร�องเปดเล�ม

14 จดหมายขาวNEWSLETTER

มหลายแพลตฟอรมหรอแตละกลมเฉพาะ งานลกษณะน�มนก

ศกษาหลายคนท�ศกษา เชน ทวตเตอร ท�ถกใชในหลาย ๆ

แบบ และในแต ละแบบกม หลากหลาย ม กฎ เกณฑ

มการสรางแนวทางระบบระเบยบซ�งมนมสงคมอยในน�นใหศกษา

สดทายหากมองในมมเศรษฐศาสตรการเมองดจทล

ยงมประเดนในเชงวฒนธรรมดจทล เพราะช�ใหเหนวาใครก

เปนผ ผลตไดในสงคมอนเทอรเนตในปจจบน แทบจะพดได

อยางน�นแตจะประสบความสำาเรจหรอไมข�นอยกบปจจยตาง ๆ

มากมาย ในแงน� ดจทลไดทำาลายการแบงแยกกนระหวางใคร

เปนผผลตและผบรโภคมคนกลาวไววา“ส�อโซเชยลทรงอานภาพ

มากกวาอาวธกองทพ” อางองจากสำานกขาวอมรนทรทว พลง

ของอนเทอรเนตมนมขอโตแยงมากมายโดยสามารถอานตอได

จากหนงสอท�จะกลาวถง Digital Utopia ป ค.ศ. 2001 และ

อกเลมหน�งพดถงAfter theInternet(DigitalFutures)ปค.ศ.

2017กวพากษวจารณแนวคดแบบDigitalUtopiaอยางวลท�วา

“วฒนธรรมอนเทอรเนตเนนความสามารถของเทคโนโลยHacker

Culture” สรางผเช�ยวชาญสรางระบบเศรษฐกจแบบSharing

Economyใครกเปนผประกอบการไดสงคมเครอขายไมใชโลกเสมอน

แตมอยจรงมการตดตอเช�อมโยงกนและการเมองบนอนเทอรเนต

สามารถท�จะทาทายอำานาจรฐได แตในดานกลบกนปจจบนเรา

อยในยคท�มนไมมความเปนสวนตว (Privacy)อกตอไปการเขา

ไปในอนเทอรเนตท�งรองรอยไว ท�ง Footprint ไว เตมไปหมด

ไมใชวาคณไมมตวตนคณมตวตนและมรองรอยอยเตมไปหมด

เปนโลกท�ปราศจากการยนยอมของเรา เราถกจดการและดด

ขอมลไปตลอดเวลา ม SpyWear และอะไรตออะไรมากมาย

โดยเศรษฐกจอนเทอรเนตท�บอกวา SharingEconomyจรง ๆ

แลวบรษทยกษใหญเทาน�นหรอไมท�ไดประโยชน การเตบโตของ

อนเทอรเนตเกดข�นพรอมกบเสรนยมใหมซ�งกดเหมอนเปนการเอ�อ

การกระจกตวของอำานาจอยดการวเคราะหเร�องน�ทำาใหคดวาถามน

ทาทายอำานาจทำาไมยงเกดการกระจกตวของอำานาจอยในท�สด

นกเลงคยบอรดในท�สดจะเปล�ยนแปลงสงคมไดจรงหรอไมซ�งเปน

คำาถามท�เกดข�นในสงคมของคนในยคปจจบน

1มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ/สงคม/ผคนของส�งดจทลโดยผศ.ดร.ยกต มกดาวจตรคณะสงคมวทยาและมานษยวทยา

มหาวทยาลยธรรมศาสตรวนท�6กรกฎาคมพ.ศ.2562เวลา9.00-10.00น.ในการประชมวชาการทางมานษยวทยาคร�งท�13มนษยในโลกดจทลณ

ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)

SAC NEWSLETTER 104

15จดหมายขาวNEWSLETTER

สะทอนยอนคดในโลกดจทลต�งคำาถามเรองความจรงบนโลกเสมอน

โลกในปจจบนไมอาจปฏเสธดจทลไดต�งแตนาฬกาปลก

ส�งอาหารกนขาวเชคขาวสารทำางานเลนเกมสจองท�พกในวนหยด

คยกบเพ�อนหรอดคลปออนไลนกอนนอนดจทลแทรกซมเปนสวน

หน�งในชวตประจำาวนของเราทกคนเราจะทำาความเขาใจความ

เปนมนษยบนโลกดจทลอยางไรเปนเพยงโลกเสมอนท�แคเหมอน

แตไมจรงตอไปไดหรอไม ท�ผานมาการมองดจทลเปนเพยงแค

เทคโนโลยและโลกเสมอนไดปดก�นการทำาความเขาใจหรอไมเสวนา

เร�องสะทอนยอนคดในโลกดจทล เปนสวนหน�งของการประชม

วชาการทางมานษยวทยาคร�งท�13ในหวขอมนษยในโลกดจทล

ท�จดข�นโดยศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)เม�อวนท�

4-6กรกฎาคมพ.ศ.2562มผรวมเสวนาไดแกรศ.ดร.ป�นแกว

เหลองอรามศรผศ.ดร.เกงกจกตเรยงลาภอ.อาทตยสรยะวงศกล

โดยมดร.นฤพนธดวงวเศษเปนผดำาเนนรายการการเสวนาคร�ง

น�ไดพาเราไปสการต�งคำาถามเร�องความจรงบนโลกดจทลไดอยาง

นาสนใจและตระหนกถงความจรงบางอยางท�โลกดจทลอาจพา

เราไปไกลกวาท�เราคาดคด

เร�องเปดเล�ม

16 จดหมายขาวNEWSLETTER

ความเปนจรงของอนาลอก VS ดจทล

ดร.ป�นแกวเร�มตนการเสวนาดวยการเลาถงการทำางาน

ของWaterIntegratorคอมพวเตอรอนาลอกท�สรางโดยVladimir

Lukyanov วศวกรชาวรสเซย ในป ค.ศ. 1936ส�งประดษฐน�ถก

ออกแบบข�นเพ�อแกปญหารอยแตกราวในคอนกรตของส�งกอสราง

ตางๆ เปนเคร�องมอHydraulicท�มทอวาวป�มและประตปดเปด

เพ�อจดการระดบนำ�า ทำาใหแรงดนนำ�าและการไหลของนำ�าท�ผาน

หองตางๆ น�นถกแปลงเปนตวเลขภายในความจำาของคอมพวเตอร

ในขณะท�ระบบคอมพวเตอรแบบดจทลในปจจบน แปลงซรย

และมลคาท�ลงรหสศนยและหน�ง ไปสตวแทนท�สงข�น เชนอเมล

ไฟลตาง ๆยทป โดยไมจำาเปนตองมความตอเน�องแบบเดยวกบ

มลคาต�งตนดร.ป�นแกวต�งคำาถามวาแลวระบบคอมพวเตอรแบบ

ไหนมกระบวนการท�มความเปนจรงมากกวากนแบบอนาลอกท�

ใชนำ�าจรงกบตวเลขหรอดจทลท�ใชแบบแผนของแรงดนไฟฟาใน

การสรางนามธรรมตางๆ

ในขณะท�ดร.เกงกจเสนอแนวคดเก�ยวกบอนาลอกและดจทล

ในเชงปรชญาศาสนาวาอนาลอกเปนส�งท�ตรงกนขามกบดจทลใน

ขณะท�ดจทลมงไปสการแตกส�งตางๆ ออกเปนสวนยอยไปเร�อยๆ

แบบไมมท�ส�นสด จากหน�งเปนสองและสองเปนส� แตอนาลอก

รวมส�งท�หลากหลายหรออนนตเขามาสความเปนหน�งภววทยาของ

อนาลอกมคณสมบตโดยยอสองประการหน�งการปฏเสธกบการ

อางองกลบไปสจดกำาเนดเดยวอนาลอกอางองอยภายในตวเอง

มากกวาอางองถงการดำารงอยของพระเจาหรอส�งท�อยเหนอข�นไป

ไมวาจะเปนความเปนรฐหรอชาตและสองอนาลอกเปนภววทยา

ท�มงไปสความเปนหน�งไมไดเนนการแตกกระจายโดยท�ไมทำาให

ความเปนหน�งเปนจดกำาเนด แตความเปนหน�งกลบมาสสถานะ

เปนเบ�องหลงของความสมพนธหรอเปนผลมากกวาท�จะเปนเหต

ดจทล : ความแตกตางทเปนอน (Alterity) ?

คำาถามหน�งท�สำาคญในการเสวนาคร�งน�คอเราควรใชกรอบคด

แบบไหนมองความเปนจรงของดจทลดร.เกงกจเสนอความคดวา

ภววทยาของดจทลวางอย บนการแตกและแยกส�งต าง ๆ

ออกเปนสวนยอยๆ โดยอยในรปของคตรงขาม ความแตกตาง

หรอการจดลำาดบช�น ซ�งเปนลกษณะรวมกนของหลาย ๆ ส�ง

บนโลกใบน�เชนการจดระเบยบทางเพศสาขาวชาระเบยบของรฐ

โดยเฉพาะความคดทางศาสนาซ�งจดวางความสมพนธระหวาง

พระเจากบมนษยในฐานะท�พระเจาคอความเปนหน�งเดยวท�ดำารง

อยกอน สวนมนษยคอส�งสรางของพระเจา ในครสตศาสนา

พระเจามองเหนท�งหมดของการกระทำาของมนษยแตในโลกดจทล

พระเจากลบกลายเปนคนอ�นๆท�งหมดท�สามารถมองเหนเราได

จากแพลตฟอรม ในแงน�ความลบของตวเราจงไมใชส�งท�มเพยง

พระเจาเทาน�นท�รแตความลบของเราปรากฏอยบนแพลตฟอรมท�

ใครๆ กเหนไดซ�งส�งเดยวท�ยงเปนความลบคอรหสพาสเวรดท�เรา

ใชในการเขาถงส�งตางๆการปราศจากความลบทำาใหโลกดจทล

ปฏเสธการตความและการใหความหมายเม�อปราศจากความหมาย

ท�รอใหเกดการตความ มนกยอมไมมโอกาสท�จะเกดส�งใหม

เปนเพยงการดำารงอยของส�งๆหน�งท�ปราศจากการแยกระหวาง

พ�นผวและโครงสรางดงน�นการเหนในโลกดจทลทำาใหเวลาของ

โลกดจทลยดโยงอยบนเวลาแบบเรยลไทมปราศจากมตของเวลา

เพราะวาทกส�งทกอยางสามารถปรากฏข�นบนแพลตฟอรมได

พรอมๆ กนแตการปรากฏข�นน�ไมไดมาจากตวมนเองแตมาจาก

การอางองถงสภาวะบางอยางท�เปนสากลไมวาจะเปนกฎเกณฑ

ของแพลตฟอรมอลกอรทมหรอแมกระท�งพระเจาหรอวารฐ

กลบมาท� ดร.ป �นแกว เธอยกตวอยางงานศกษาของ

TomBoellstorf จากหนงสอช�อComing ofAge In Second

LifeศกษาSecondLifeโปรแกรมออนไลนท�เปดตวเม�อปค.ศ.

2003ปจจบนมเรสซเดนซ(ช�อเรยกคนท�เขาไปอยในโลกเสมอนน�)

ประมาณ40ลานคนท�วโลกในSecondLifeคณจะมรางอวตาร

สามารถเลอกเพศผวอายหรอจะเลอกเปนสตวหรอส�งของกได

และมสกลเงนเฉพาะBoellstorf ฝงตวอยในน�นเปนเวลา 2ป

เขาเสนอวาโลกเสมอนสามารถท�จะเปล�ยนแนวคดเก�ยวกบ

อตลกษณของสงคมคนท�อาศยอยในโลกเสมอนสอนใหรวาโลก

เหลาน�เปนโลกท�จรง แลวกตองเขาใจโลกประเภทน�บนฐานของ

โลกเหลาน�นดวยเราไมควรมองวาความเปนจรงเปนส�งท�มเฉพาะใน

ทางกายภาพหรอมองวาดจทลเปนมตของจนตนาการหรอนามธรรม

ของอนาลอกเทาน�นเขาบอกวามนษยน�นมภาวะเสมอนตลอดมา

ดงน�นส�งท�เรยกวาเสมอนไมไดเปนปรากฏการณใหมท�เพ�งเร�มเกด

ข�นจากยคดจทลดร.ป�นแกวเหนวามมมองน�เปนวธคดท�พยายาม

จะทำาลายชองวางระหวางRealityกบVirtualดวยมมมองแบบ

Multimodalคอการท�มนษยมปฏสมพนธกบโลกหลายๆแบบ

จากปรากฏการณของดจทลดงท�กลาวมา ดร.ป�นแกว

ต�งคำาถามชวนคดวาเราจะมองโลกท�เปนจรงของดจทลผานกรอบคด

แบบไหนดานท�เปนคตรงขามระหวางRealityvs.Virtualหรอ

ภาวะความเหมอนกบความแตกตาง (Similitude vs.Alterity)

SAC NEWSLETTER 104

17จดหมายขาวNEWSLETTER

BoellstorfบอกวาOntologicalTurnท�เนนภาวะความแตกตาง

(Alterity) ในการเขาใจโลกแบบอ�นกเปนปญหา นกวชาการ

ท�อยในสายOntologicalTurnมองวาหากเราตองการใหความสำาคญ

กบคนอ�นอยางจรงจง แทนท�จะลดทอนคนเหลาน�นเหลอเพยง

มมมองทางวฒนธรรมความเช�อ(โลกทศน)เราควรเขาใจเขาในฐานะ

ท�เปนโลกท�แตกตางซ�งBoellstorfกเหนดวยโลกดจทลน�นมความ

ตางไปจากโลกท�เราอยแตกมความจรงเหมอนโลกท�เราอยและมน

ไมไดจำาลองโลกมนษยท�เราอย เขาเสนอใหมองมนผานส�งท�

เรยกวาToHaveหรอHabeologyกคอการมการเปนเจาของรวม

ซ�งจะชวยสรางส�งท�เรยกวาความเช�อมตอระหวางความเหมอนและ

ความแตกตางได ยกตวอยางเชน Embodiment ของอวตาร

สามารถถกเขาใจวาจรงไดในสองลกษณะ คอหน�งเปนสภาวะ

เหมอนVirtualityท�ซบเจคสามารถเปนเจาของได กบสองEm-

bodiment ของอวตารมรปแบบของการจดวางตำาแหนงแหงท�

เสมอ กล าว คอ เ กดจากการเป น เจ าของร วมกนของ

รางเสมอนและสถานท�เสมอนดร.ป�นแกวสรปประเดนน�วาถาBeing

คอความแตกตาง และกายภาพคอความจรงท� เหนไดชด

เปนการยากท�จะไมสรปวาดจทลท�ไมใชกายจะไมใชส�งท�จรงใน

บรบทท�ออฟไลนเปนประสบการณช�วคราวไมใชออนไลนแทนท�

เราจะหมนออกจากญาณวทยาไปสภววทยา เราอาจจะมอง

ภววทยากบญาณวทยาดวยมมมองเหมอนอนภาคของแสงท�

สามารถเปนไดท�งคล�นและอนภาคไดหรอไม กลาวอกในหน�ง

คอเปนภววทยาท�แสดงออกในปฏบตการณของการแสดงแทน

Habeology จงไดแก การดำารงอยผานการครอบครองเชงการ

ตความรวมกน ดงน�น Habeology ของความจรงแบบดจทล

จงเปนท�งการมและการถอครอง

Digital Methods : การไดมาซงความรโดยดจทล

อ.อาทตยอธบายส�งท�เรยกวาDigitalMethodsวาเปนการ

ศกษาประเภทหน�งในแวดวงมานษยวทยาดจทลซ�งพยายามจะยม

เอาส�งท�กอนหนาน�เราใชศกษาวตถในอนเทอรเนตหรอเคร�องจกร

มาศกษาพฤตกรรมของมนษย กอนหนาน�อนเทอรเนตเปนท�อย

ของตวอกษรจำานวนมากHyperlinkจงถกใชในการหาความสมพนธ

ของบทความยกตวอยางเชนเพจแตละเพจคอNodeมนจะมLink

เช�อมตอกบเพจอ�น ๆ ทำาใหมการจดประเภทบทความแยกเปน

หมวดหมตาง ๆ โดยอาศยจำานวนของ Linkท�เช�อมโยงกนพอ

อนเทอรเนตกลายเปนพ�นท�ท�คนเขาไปจำานวนมาก วธการศกษา

Hyper l ink จ ง ถกนำามาใช เ พ�อศ กษาคนเหมอนกน คอ

แทนท�คนดวยNodeท�งในโซเชยลเนตเวรกตางๆ ทวตเตอรเฟซบ�ก

หรอแมกระท�งโทรศพทมอถอแลวแทนกจกรรมตางๆดวยLink

ทกคร�งท�นายเอโทรหานายบนายเอสรางLinkในเวลาน�นไปหาบ

ถาบตอบรบกลบLinkน�มนจะมความแขงแรงข�นย�งโทรเยอะกย�ง

มความแขงแรงข�น น�คอการแทนทกส�งทกอยางดวยNode กบ

LinkและใชวธทางการศกษาHyperlinkไมวาจะเปนPageRank

และทฤษฎตางๆ จากGraphTheoryมาดดแปลงใชในการคำานวน

อยางไรกตามมนกมปญหาของการศกษาLinkลกษณะน�

ถาเราลองจดกลมหนาเวบตางๆ ในอนเตอรเนตสามารถแบงกลมได

ดงน� กลมแรกคอกลมท�ใครๆ กLink เขามาหาแตตวเองไมคอย

Linkออกไปหาใครสอง เวบท�เอาแต Link ไปหาคนอ�นแตวา

ไมคอยมใคร Link เขามาหามน สาม เวบท�อยระดบกลางๆ

ท�ม Link เขามาหาบางในจำานวนลดหล�นกนไป ซ�งสดทาย

แลวเราจะพบวามนมNodeจำานวนหน�งท�อาจจะหาไมเจออก

ประเดนหน�งคอการหาความรโดยการวเคราะหLinkหรอการโยน

ขอมลจำานวนมากเขาไปในคอมพวเตอรแลวใหมนวเคราะหคำานวณ

หาแพทเทรนบางอยางท�จะมาอธบายปรากฏการณท�เกดข�นซำ�าๆ

ซ�งมนอาจจะพอบอกไดวาถาเกดเหตการณหน�งแลวตอไปจะเกด

อกส�งหน�งข�นแมวาจะยงอธบายเหตผลไมไดวาเพราะอะไรส�งท�

เกดข�นน�มนกนำาพาใหวทยาศาสตรขยบไปไดไกลข�นดวยความเรว

ท�มากกวาเดม เราอาจจะยงไมตองการความเขาใจวาทำาไมส�ง

เหลาน�นจงเกดข�นแตวาถาเรามขอมลมากพอเราจะรวาออกแบบ

เคร�องจกรอยางไรจงทำางานไดดเพราะในการทดลองพนลานคร�งมน

ไมเคยพลาดเลยแมแตคร�งเดยวประเดนกคอวามความพยายาม

ท�จะเอาวธคนหาความรแบบน�มาใชกบนโยบายสาธารณะซ�งถา

เราแปลงมนษยหรอพลเมองแตละคนใหเปนNodeแปลงกจกรรม

ท�เขาทำากบรฐใหเปนLinkแปลงกจกรรมท�เขาทำาระหวางพลเมอง

ดวยกนใหเปนLinkแลวพยายามคำานวณมนออกมาเปนนโยบาย

สาธารณะบางอยาง พวกเราจะรบมออยางไรกบอำานาจ

ท�มาจากวธการแบบน� อำานาจท�มนไมไดโปรงใส และไมรวา

จะตรวจสอบอยางไรคอคำาถามท�อ.อาทตยฝากไวใหคดตอ

ความเปนจรงของดจทลทกระทำาตอความเปนมนษย

ดร.เกงกจไดยกตวอยางงานวชาการในชวงปลายครสต

ศตวรรษท�20-ตนครสตศตวรรษท�21จำานวนมากท�สนใจลกษณะ

พ�นฐานและผลกระทบท�ตามมาจากการปฏวตไปสโลกดจทล

ซ�งช�ใหเหนไปในทางเดยวกนวาความเปนดจทลไดทำาลายระบบ

เวลาท�เปนเสนตรงของมนษย สงผลใหเวลามลกษณะท�แตก

กระจายเปนสวนเสยวตางๆ ทำาใหมนษยไมสามารถท�จะประกอบ

รางของตนเองผานการเลาเร�องของตนเองแบบเปนเสนตรงได

รวมถงทำาใหมนษยไมสามารถม Self-Consciousของตวเองได

อยางมขอบเขตท�สมบรณอกตอไปงานวชาการบางช�นช�ใหเหนวา

เร�องเปดเล�ม

18 จดหมายขาวNEWSLETTER

มนษยถกควบคมโดยการแตกกระจายของเวลาในโลกดจทลทำา

ใหมนษยไมสามารถท�จะปฏสมพนธกบมนษยคนอ�นไดในฐานะท�

เปนมนษยแตมนษยตองปฏสมพนธกบมนษยคนอ�นผานเคร�องจกร

แบบดจทลโดยเฉพาะอยางย�งงานของBorisGroysท�ช�ใหเหนวา

เทคโนโลยแบบดจทลไดเขามาเปล�ยนความหมายและรปแบบ

ของงานศลปะ โดยสภาวะแบบดจทลทำาใหตวตนของมนษย ซ�ง

แตเดมถกแบงแยกดวยการจดลำาดบช�นระหวางโครงสรางภายใน

หรอโครงสรางสวนลกกบพ�นผวไดถกทำาลายไปทำาใหการแสดง

ออกตวตนของมนษยสามารถปรากฏไดเฉพาะในระดบของพ�นผว

โดยปราศจากความลก คำาถามท�ตามมาจากงานเหลาน�กคอวา

มนษยและความเปนมนษยน�นมขอบเขตสารตถะหรอแกนสารจรงๆ

หรอไมทำาไมเราจะตองต�งสมมตฐานของการอภปรายปญหาวาดวย

ดจทลในฐานะท�เปนเทคโนโลยบนการอางองถงความเปนมนษย

ในชวงทาย ดร.ป�นแกวเลาเร�องราวจากประสบการณ

จรงใหฟงวา มเพ�อนชาวอเมรกนเปนชางภาพท�มช�อเสยงมาก

ในยคครสตทศวรรษท� 70-80ถายภาพแบบManualแตวาตอง

ขายกจการท�งเพราะเขาไมยอมรบส�งท�เรยกวาดจทล ท�เขาไป

ในภมทศนของวงการฟล มและการถายภาพ ดร.ป �นแกว

แลกเปล�ยนความคดกบวงเสวนาวา โลกท�เราอยมนมหลายใบ

มความจรงหลายอยาง สำาหรบผซ�งมองวาดจทลเปนเทคโนโลย

ซ�งทำาใหชวตน�นเปล�ยน เขาอยในโลกใบหน�ง แตวาคนจำานวน

ไมนอยในปจจบนอยในโลกท�สรางข�นมาโดยดจทลและไมไดมองวา

ดจทลเปนแคเทคโนโลย ดงน�นข�นอยกบวาเราอยในโลกใบไหน

มานษยวทยาจะเขาใจโลกหลายๆ ใบน�ไดอยางไรเราไมสามารถ

ใชกรอบคดในการมองวามนเปนแคเทคโนโลยมาเขาใจส�งท�เรยก

วาภาวะท�มนเปนอยในปจจบนไดอกตอไป

อกประเดนหน�งท�นาสนใจซ�งถกเสนอโดยอ.อาทตยบอกวา

คอมพวเตอรมองมนษยเปนขอมลและแปลงตวเราใหเปนขอมลเพ�อ

ประมวลผลได แตวาใครกนท�จะเปนคนเลอกวาจะใชวธการไหน

เคร�องมอชนดใด ในการวดความเปนมนษยหรอพอเลอกแลวจะ

ใชวธอะไรในการตความทำาความเขาใจส�งเหลาน�นยกตวอยางเชน

การพจารณาคดท�กอนหนาน�ใชพยานหลกฐานสามารถมองเหนได

ทำาความเขาใจไดตความไดระบบเหตผลมนไปในทศทางเดยวกน

แตพอพยานหลกฐานท�นำาเขาสกระบวนการพจารณาคดมน

เร�มมความซบซอนข�นเร�อย ๆ เชน DNA เปนหลกฐานพยาน

ทางอเลกทรอนกสซ �งตามองไมค อยเหนแลว จำาเปนตอง

อาศยผเช�ยวชาญหรอเคร�องมออะไรบางอยางในการดงขอมล

ออกมา มนแปลวามคนจำานวนนอยลงเร�อย ๆ ท�จะสามารถ

จดการกบขอมลเหลาน�ได หากมองในมมของอำานาจ กตองต�ง

คำาถามตอไปวาอำานาจในการอธบายอำานาจในการวดส�งเหลาน�

อำานาจในการจดการกบชวตเรา อำานาจแบบน�จะไปอยตรงไหน

แลวใครจะเปนคนตรวจสอบอำานาจเหลาน�นได

ตอจากน�ในหวงเวลาท�เราเข�ยน�วไลไปตามไทมไลนในเฟซบ�ก

หรออนสตาแกรม เราอาจตองระลกไวเสมอวาความจรงในชวต

และตวตนของเรากำาลงถกมองเหนโดยใครบางคนและถกรวบรวม

ไปเพ�อสถตอะไรบางอยางมากกวาจะมองขามมนไปและเหนเปน

เร�องเลนๆของโลกเสมอนท�ไมจรงเทาน�น

SAC NEWSLETTER 104

19จดหมายขาวNEWSLETTER

สงเกต เหน เลนเปนผานนทรรศการ คน • ไซเบอร • ดจทล ยวดศรหวยยอด1

คน • ไซเบอร • ดจทล เปนนทรรศการท�ชวยขยายภาพ

วชาการของงานประชมทางวชาการประจำาปภายใตประเดนท�ได

จากการเฝาสงเกตวเคราะหและสงเคราะห“มนษยในโลกดจทล”

ของนกมานษยวทยาเปาประสงคของนทรรศการชดน�คอสะทอน

สภาวการณปจจบนของสงคมไทยท�ส�อสงคมออนไลน (Social

Media) มอทธพลในชวตประจำาวน ผชมสามารถเช�อมโยงเพ�อ

สะทอนยอนคดกลบมาท�ตวเองนทรรศการชดน�ถกออกแบบมา

สำาหรบคนท�วไปใหสามารถเดนชมเองได(Self-Guided)ดวยเน�อหา

และวธการจดแสดงท�ไมซบซอนโดยแบงโซนนทรรศการออกเปน

สวนแรกงานศลปะจดวางหลายหว-หลายตว-หลายขาโดยวชญ

พมพกาญจนพงศ สวนท�สองลำาดบเหตการณของโลกดจทลท�

สงผลกบสงคมวฒนธรรม(Timeline)และสวนท�สาม10คำาพฤตกรรม

ท�คนหผลกระทบจากส�อสงคมออนไลน (SocialMedia) ไดแก

Selfie, IG story, Line group, สวสดวนจนทร,Meme, Viral

Marketing,#Hashtag,OnlineOfflineและFacebookReactions

เ ร�องเปดเล�ม

20 จดหมายขาวNEWSLETTER

ชวนตวเองสงเกตนทรรศการทเปดตวดวย “ของ” คนเคย

นทรรศการโซน10คำาพฤตกรรมน�ผชมสามารถมสวนรวม

ในการผลตเน�อหา รวมถงทดลองผลตซำ�าหรอทำาตามเน�อหา

เดม โซนคำา Selfie ท�หมายถงการถายภาพตวเองดวยตวเอง

บอรดนทรรศการแขวน “ไมเซลฟ�” ไว สำาหรบผชมท�เคยใชหรอ

คนเคยจะไมลงเลท�จะหยบข�นมาเซลฟ�แตสำาหรบผชมท�ไมเคยใช

จะลงเลและใชเวลาเรยนรเคร�องมอน� การเปดนทรรศการสวนท�

สามดวยคำาวา Selfie ซ�งเปนพฤตกรรมอนดบหน�ง พรอมดวย

อปกรณไมเซลฟ�อปกรณท�เปนส�งจดแสดงอนเช�อมโยงกบความ

คนเคยในชวตอางองกบความเขาใจพ�นฐานในทางวฒนธรรม

ทำาใหผชมเกดความเปนกนเองกบนทรรศการและเดนทางไปตอ

กบ “คำา”ตอไปอยางล�นไหลและปดทายนทรรศการดวยการ

ใหผชมชวยสรางเน�อหาจาก “ความคดเหน” ของตนเอง

คำาสดทายของนทรรศการคอ FacebookReactions ท�เลาผาน

ไอคอนตวแทนแสดงอารมณความรสกหรอ อโมจ (Emoji)

ท�งหมด6แบบอโมจมความหมายสากลแตเม�อถกใชจะถอเปน

กจกรรมจดข�นทำาใหมโครงสรางของการเรยนร แบบพจารณา

ตนเอง (Contemplation) สรางความสมพนธแบบรบฟงซ�งกน

และกนกระบวนการกจกรรมคอแนะนำาอโมจใหรจกฟงคำาถาม

เลอกยนท�อโมจและคยกน

1.แนะนำาอโมจใหรจกเร�มจากอธบายความหมายของอโมจ

และชวนเดก ๆแสดงความคดเหนวาอโมจท�เหนแสดงความรสก

อะไรเปนการรวมสรางคำาตอบดวยกน

2.ฟงคำาถามหลงจากน�นช�ชวนใหเดกๆ สำารวจตวเองโดย

ใชคำาถามพ�นฐานในชวตประจำาวนเพ�อใหเดกๆ เช�อมโยงกบตวเอง

เชนตอนไดของเลน ไดกนขนมอรอยตอนท�ครทำาโทษพอแมด

เพ�อนแกลงเดกๆรสกอยางไร

3.เลอกอโมจท�ตรงกบความรสกแลวชวนคยใหเดกๆ แสดง

ความร ส กออกมาโดยการเลอกไปยนท�อ โมจท� พ�นใดกได

เม�อเดก ๆ ประจำาอโมจแลว ผ นำาชมจะเขาไปคยกบเดก ๆ

ในแตละอโมจ กอนจะคยกบเดก ๆ จะตองทวนคำาถามกอน

เชน เวลาเพ�อนแกลงเราร สกอยางไร หากเดกยนอยจดโกรธ

เดก ๆ จะตอบทนทวาไมชอบใหเพ�อนแกลง และเม�อเดก ๆ

เร�มรสกปลอดภยเดกๆ จะเลาใหฟงวาเพ�อนแกลงเขาอยางไรบาง

และจดน�เราสามารถถามตอไปไดอกเชนแลวเพ�อนแกลงแบบไหน

เจบไหมถาเราไมชอบหรอรสกโกรธท�เพ�อนทำาเราจะทำาอยางไรตอ

เราแกลงเขากลบไหมเราไปแกลงใครหรอเปลา

วธการน�เราสามารถต�งคำาถามงาย ๆ แตจะไดคำาตอบท�

ลกลงไปเร�อยๆ อาจทำาใหพบปญหาและทางออกของปญหากเปน

ได เราสามารถทดลองเปล�ยนอโมจ เปล�ยนคำาถามหรอหวขอใน

การสนทนาจะทำาใหเกดการเรยนรอารมณเพ�อสรางประสบการณ

ใหมแกเดก ๆกลาวไดวานทรรศการเปนเคร�องมอพฒนาการให

เปนเคร�องมอการศกษาไดโดยคำานงถงการสรางประสบการณท�ม

พ�นฐานจากธรรมชาตของมนษย

อางอง

กจกรรมสำาหรบกลมเดกเลกและระดบประถมศกษา.2559.ในสดแดนวสทธลกษณ(บรรณาธการ),ปฏบตการพพธภณฑ:บทเรยนจากคนอ�น(หนา90-

107).กรงเทพ:สถาบนพพภณฑการเรยนรแหงชาต.

สธระ ประเสรฐสรรพ. 2559. ปฏวต พฒนาคร. ใน อธคม คณาวฒ (บรรณาธการ), Re-learning จากเรยนรสเรยนคด (หนา 38). กรงเทพ: ภาพพมพ.

Atanasova,Aleksandra.(2016).Emojis:Whywelovethemsomuchandwhattheymean.RetrivedNov14,2019fromwww.Social

MediaToday.com

1นกวชาการศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)

ความรสกระดบบคคลนทรรศการหมายใหผชมตอบถามตวเอง

วาจรงแลวเรารสกอยางไรกบโลกดจทลของเรากนแน?ดวยการ

เลอกแปะสตกเกอรอโมจท�ตรงกบความรสกเรามากท�สด

เม�อนทรรศการชดน� ตองรบใชผ ชมระดบอนบาลและ

ประถมตนผนำาชมนทรรศการจงไดออกแบบกจกรรมชวนผชม

ปฐมวยเลนนทรรศการโดยถอดบทเรยนจากอโมจเพราะนอกจาก

อโมจจะถกใชเปนเน�อหาบนบอรดแลวยงถกนำามาใชตกแตงเปน

สตกเกอรตดตามพ�นตลอดทางเดนในนทรรศการ ใชระบบ

SAC NEWSLETTER 104

21จดหมายขาวNEWSLETTER

งานรณรงคและเฉลมฉลองเน�องในวนชนเผาพ�นเมอง

แหงประเทศไทยประจำาป 2562 และสมชชาระดบชาตวาดวย

สภาชนเผาพ�นเมองแหงประเทศไทยคร�งท�4จงเกดข�นภายใตธม

“ภาษาแม ภาษาเรา ภาษาโลก” เพ�อใหชมชนและเครอขาย

ชนเผาพ�นเมอง ไดมพ�นท�แลกเปล�ยนเรยนรประสบการณการ

จดการตนเองและการปฏบตการท�ดในเร�องของการฟ�นฟภาษาและ

วฒนธรรมท�งในระดบทองถ�นระดบประเทศระดบนานาชาตและ

รณรงคใหสงคมไดรบร เขาใจ เกดการยอมรบความหลากหลาย

ทางวฒนธรรมเพ�อใหเกดความรวมมอในการสงเสรมและสนบสนนการ

สบสานภาษาและวถวฒนธรรมของชนเผาพ�นเมองอยางเปนรปธรรม

นอกจากน�ยงเปนเวทเพ�อการพฒนากลไกและแผนงาน

ของสภาชนเผาพ�นเมองแหงประเทศไทยรวมถงการจดทำาขอเสนอ

เชงนโยบายเสนอตอรฐบาลเพ�อสงเสรมสทธชนเผาพ�นเมอง ท�

เช�อมโยงกบแผนยทธศาสตรชาตและการพฒนาชนเผาพ�นเมองท�

สอดคลองกบเปาหมายการพฒนาท�ย�งยนขององคการสหประชาชาต

งานจดข�นระหวางวนท�8-10สงหาคมพ.ศ.2562ท�

มหาวทยาลยแมโจอำาเภอสนทรายจงหวดเชยงใหมโดยเครอขาย

ชนเผาพ�นเมองแหงประเทศไทย(คชท.)สภาชนเผาพ�นเมองแหง

ประเทศไทย (สชพ.)และองคกรภาคเครอขายท�เก�ยวของ โดยม

องคกรภาคสำาคญท�รวมสนบสนนการจดงานคอศนยมานษยวทยา

ปรศนาพรหมมามลนธพฒนาภาคเหนอ

วนชนเผาพ�นเมองแหงประเทศไทยประจำาป 2562 และสมชชาระดบชาตวาดวยสภาชนเผาพนเมอง

แหงประเทศไทยครงท 4

เร� องจากสนาม

22 จดหมายขาวNEWSLETTER

นอกจากน� ยงมอกรปแบบท�นาสนใจคอการสรางความ

ภาคภมใจในมรดกทางชาตพนธของตนเองผานแนวคดเร�อง

วฒนธรรมท�กนได ซ�งเปนมตดานเศรษฐกจคอการสรางรายได

จากวฒนธรรมภมปญญาท�มตวอยางเชนการพฒนาผลตภณฑ

เส�อยอมมะเกลอของชาตพนธกย “เม�อชมชนมรายได� เดก ๆ จะ

เข�ามาหวงแหนเอง ตราบใดท�เราไมมรายได�การสบสานกจะไมเกด

ถ�าชมชนเข�มแขงทกอยางจะเดนได�เอง” อ.ศรวษฐ ศรพาณชยศกนต

ผ�ร�ชาตพนธกย จ.สรนทร

สรนธร(องคการมหาชน)สำานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงชาตสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)

มลนธเพ�อประสานความรวมมอของชนเผาพ�นเมองเอเชย(AIPP)

และมหาวทยาลยแมโจ

ในงานมกจกรรมตางๆ มากมายเชนเวทวชาการการแถลง

เจตนารมณของผ แทนชนเผาพ�นเมอง 5 ภมภาค การแถลง

เจตนารมณและขอเสนอของชนเผาพ�นเมองในประเทศไทยการ

ย�นขอเสนอเชงนโยบายของชนเผาพ�นเมองตอรฐบาลและ

สภาผแทนราษฎรผานพรรคการเมอง การจดแสดงนทรรศการ

การใหคำาปรกษาทางดานกฎหมาย การสงเสรมดแลสขภาพ

และตรวจสอบสทธในระบบหลกประกนสขภาพ การแสดง

วฒนธรรมจากกลมศลปนชนเผาพ�นเมอง ละครสะทอนความ

สำาคญของภาษาชนเผาพ�นเมอง กจกรรมมดมาโชวของตนกลา

ชนเผาพ�นเมอง (TKN Award) กจกรรมขอบคณส�อมวลชน

การประกาศผลการประกวดภาพถาย หนงส�นเก�ยวกบภาษา

และวถชวตชนเผาพ�นเมอง ซมสาธตรวมถงขายอาหารชนเผาฯ

กจกรรมขาวแลกปลาและจำาหนายผลตภณฑและแฟช�นโชวชด

แตงกายของชนเผาพ�นเมอง39ชนเผาท�เขารวมงานคร�งน�

พธเปดไดใชพธของพ�นองชาตพนธลาวเวยงท�ใหความรสก

ถงบรรยากาศความเปนมตร กระต นความต�นตวดวยเสยง

เคร�องดนตรท�เปนเอกลกษณและพธกรรมท�นาประทบใจกจกรรม

สำาคญในงานประกอบดวย เวทเสวนาวชาการเก�ยวกบเร�อง

“ภาษาแม”ท�งปฏบตการท�ดเร�องการฟ�นฟภาษาและวถชนเผาพ�น

เมองในระดบพ�นท� และการขบเคล�อนระดบสากล ซ�งภาพรวม

เผชญกบสถานการณคลายคลงกนคอภาษาทองถ�นกำาลงจะหายไป

ดวยหลายปจจยแตปจจยสำาคญคอการเขาสระบบการศกษาของ

คนรนใหม การยายถ�นเพ�อแสวงหางานทำาและการเคล�อนเขาส

สงคมสมยใหมภายใตระบบทนนยมเสรและโลกาภวตนทำาใหคน

รนใหมบางสวนไมม�นใจท�จะพดภาษาของตนเอง

การสรางกระบวนการใหคนรนใหมสบทอดอตลกษณ

ทางดานภาษาของตนเองตอไปคอการฟ�นฟและพฒนาตวเขยน

เพ�อนำาเขาสการเรยนรในโรงเรยน ซ�งมสองรปแบบคอการจดทำา

เปนวชาเสรมและการจดการเรยนการสอนโดยใช “ภาษาแม”

หรอเรยกอกอยางวา เปนการเรยนการสอนในรปแบบ “ทวภาษา”

คอ เร�มจากภาษาของตนเองแลวจงเช�อมไปหาภาษาราชการและ

ภาษาสากลของโลกสอดคลองกบแนวทาง “ภาษาแมภาษาเรา

ภาษาโลก”ตวอยางเชนพ�นท�โรงเรยนบานมเซออ.อมกอยจ.เชยงใหม

SAC NEWSLETTER 104

23จดหมายขาวNEWSLETTER

ส�งสำาคญท�เนนยำ�าคอการอนรกษฟ�นฟภาษาแมตองเร�มตน

ท�ครอบครว เพราะปจจบนพบวาคนท�พดภาษาของตนเองคอคน

รนพอแมขณะท�รนลกใชภาษาหลกของภาคเชนภาษาใตภาษา

อสานคำาเมองของภาคเหนอและภาษาไทยราชการ“หากมการ

ส�อสารในครอบครวภาษาจะไมมวนหายไปแนนอน” กำานนเฉน

ผนผาย ผ�ร�ชาตพนธชองกลาว

ในเวทมขอเสนอตอการทำางานสรางปฏบตการระดบ

พ�นท�วา ตองมกระบวนการวจยเชงปฏบตการเพ�อหาวธการ

รกษาภาษาแม ควบคกบการผลกดนนโยบายภาษาแหงชาต

รวมท�งกระบวนการและโครงการตางๆ ท�เก�ยวของกบชนเผาพ�นเมอง

ตองต�งอยบนพ�นฐานของการมสวนรวมและหลกการจดการตนเอง

ในสวนของการขบเคล�อนเร�องภาษาชนเผาพ�นเมองในระดบ

สากลน�นมรปธรรมท�นาสนใจหลากหลายเชนในมาเลเซยจดต�ง

ศนยการเรยนรภาษา อนโดนเซยและฟลปปนสมโรงเรยนท�ม

หลกสตรเก�ยวกบขนบธรรมเนยมปฏบตของชนเผาพ�นเมอง

เนปาลใหความสำาคญกบการใชภาษาแมในการส�อสารในโรงเรยน

บงคลาเทศในระดบประถมศกษามหนงสอท�เปนภาษาแม6ภาษา

เปนตน

นอกจากน� ยงมคณะทำางานพหภาษาของเอเชยแปซฟก

ซ�งเปนผเช�ยวชาญพเศษวาดวยชนเผาพ�นเมองไดทำางานวจย

และมขอเสนอแนะเร�องภาษาชนเผาพ�นเมองกบกลไกตางๆเชน

องคการยเนสโกและยนเซฟ และมองคกรระดบนานาชาตอก

อยางนอย3-4องคกรท�เขามารวมกนทำางานโดยมเปาหมายสำาคญ

3 เร�อง คอ 1) การรวบรวมองคความร 2) การเสรมสรางความ

เขมแขงเครอขายและความเปนหนสวน3) การสงเสรมใหเกด

นโยบายและการปฏบตเชงบวกในเร�องของการศกษาพหภาษา

เพ�อใหทกฝายตระหนกถงความสำาคญและเปนวาระเรงดวนท�ตอง

สรางกระบวนการฟ�นฟและอนรกษท�เช�อมโยงกบเร�องสทธในการ

กำาหนดตวเองและสทธดานอ�นๆของชนเผาพ�นเมอง

เร�องสำาคญอกเร�องคอเร�องสทธและการจดการตนเองม

การแลกเปล�ยนผานการวเคราะหมตครม.วนท�2มถนายนและ

3สงหาคมพ.ศ.2553เร�องแนวนโยบายฟ�นฟวถชวตกะเหร�ยงและ

ชาวเล ซ�งเปนเคร�องมอในการทำางานไดเพยงบางเร�อง คอการ

รณรงคเร�องภาพลกษณเชงบวกของกะเหร�ยงและวถชวตชาวเล

และการพฒนาเครอขายเพ�อแลกเปล�ยนเรยนร ชวยเหลอกนแตไม

สามารถนำามาใชเพ�อสรางการเปล�ยนแปลงสำาคญโดยเฉพาะเร�อง

การแกไขปญหาท�อยอาศยและท�ทำากนซ�งหากไมไดรบการแกไข

จะกระทบเช�อมโยงไปสเร�องอ�นๆ อกหลายเร�องไมวาจะเปนเร�อง

การขยายตวของเกษตรเชงเด�ยวการยายถ�นเพ�อแสวงหางานทำา

การสญเสยอตลกษณทางภาษาและวฒนธรรม จงนำามาสการ

เหนพองท�จะใชตนทนสาระสำาคญท�กาวหนาหลายเร�องในมต

คณะรฐมนตรท�งสองฉบบยกระดบใหเปนกฎหมายและใหครอบคลม

ทกชาตพนธ ซ�งขณะน�มการบรรจหลกการของกฎหมายสงเสรม

และอนรกษวถชวตกลมชาตพนธเขาไวในแผนปฏรปประเทศ

เปนกฎหมาย1ใน20ฉบบเรงดวนท�ตองทำาใหแลวเสรจภายใน

ปพ.ศ.2564น�

ผลจากการจดงานในคร�งน�ยงทำาใหเกดคณะทำางานตดตาม

ขบเคล�อนเร�อง “การพฒนาหลกสตรสร�างผ�นำาเกษตรกรชนเผา

พ�นเมองรนใหม” ซ�งประกอบดวยตวแทนของมหาวทยาลยแมโจ

วทยาลยโพธวชชาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จ.ตาก

ตวแทนจากเครอขายกลมเกษตรกรภาคเหนอ และเครอขาย

ชนเผาพ�นเมองฯซ�งเปนขอสรปจากวงแลกเปล�ยนเร�อง“การสร�าง

ผ�นำาเกษตรกรชนเผาพ�นเมองร นใหม ” ซ�งมตนทนสำาคญท�ง

ประสบการณของวทยาลยบรหารศาสตรมหาวทยาลยแมโจและ

คนรนใหมท�สรางรปธรรมอยในหลายพ�นท�ซ�งนาสนใจเปนอยางย�ง

เร� องจากสนาม

24 จดหมายขาวNEWSLETTER

ท�จะยกระดบประสบการณเหลาน�ข�นมาเปนประเดนสำาคญใน

การแลกเปล�ยนเรยนรและเช�อมโยงเปนเครอขายเพ�อสรางความ

เคล�อนไหวทางสงคมในเร�องการพฒนาเศรษฐกจโดยคนรนใหม

ในรปแบบเศรษฐกจสเขยวการเปนผประกอบการทางสงคมท�งท�

เก�ยวของกบเกษตรกรรมย�งยนการทองเท�ยวชมชนงานหตถกรรม

และอ�นๆ

วนสดทายของงานไดมการจดประชมสภาชนเผาพ�นเมอง

ระดบชาต เพ�อเลอกต�งและสรรหาสมาชกสภาฯท�เนนความเปน

“สภาแหงอนาคต” คอมองคประกอบของแกนนำาเยาวชนสตร

เครอขายประเดนและเครอขายเผา เพ�อใหมมมมองความเหนท�

หลากหลายท�งคนรนใหม และหญง-ชายกลไกการขบเคล�อนฯ

ประกอบดวยคณะกรรมการบรหารกจการสภาชนเผาพ�นเมอง

จำานวน15คนมนายกตศกด�รตนกระจางศรเปนประธานสภาฯ

สมาชกสภาฯจำานวน198คนมาจากกลมชนเผาฯท�ข�นทะเบยน

เปนองคกรสมาชกเครอขายชนเผา จำานวน39กลมชาตพนธ 3

สภาฯในระดบพ�นท�คณะผอาวโสและกองเลขาฯโดยกลไกชดน�

มวาระการทำางาน4ปคอต�งแตวนท�10สงหาคมพ.ศ.2562-

9สงหาคมพ.ศ.2566โดยการขบเคล�อนงานยงคงใชยทธศาสตร

เดม6ยทธศาสตรคอการพฒนาองคกรและเครอขายการพฒนา

ระบบฐานขอมลและสารสนเทศ ชมชนพ�งตนเองพหวฒนธรรม

สทธมนษยชนและการระดมทน

ขอทาทายหลงจากน�คอจะยกระดบขอเสนอท�ไดจากการ

จดงานมาสการสรางความเคล�อนไหวทางสงคม เพ�อใหสงคม

หนมาเปนแนวรวมสนบสนนแทนการต�งคำาถามและการมอง

ภาพลกษณเชงลบเชนท�เปนอยไดอยางไรกญแจสำาคญดอกหน�ง

คอการทำาใหสงคมเหนวาสงคมจะไดรบประโยชนรวมกนอยางไร

หากชาตพนธชนเผาพ�นเมองไดรบการค มครองและสงเสรม

ในเร�องการจดการตนเองท�งในเร�องสงคมวฒนธรรม เศรษฐกจ

และส�งแวดลอม โดยมภาคสวนตาง ๆทำาหนาท�เปนผสนบสนน

เพ�อไปสทศทางการพฒนาท�ย�งยนรวมกน

SAC NEWSLETTER 104

25จดหมายขาวNEWSLETTER

“ตนหยงมสบานเรา” คองานแสดงผลงานส�อของกลม

นกเรยนโรงเรยนตนหยงมสต.ตนหยงมสอ.ระแงะจ.นราธวาส

จากหลากหลายช�นปการศกษา จำานวนกวา 60 คน จดข�นใน

วนท�29สงหาคม2562บรเวณวงเวยนลองกองใกลกบสถานรถไฟ

ตนหยงมสผลงานส�อดงกลาวประกอบดวยนทรรศการภาพถาย

“เรองเลา รปเรา ตนหยงมส” ละครเวท “สญญาทใหไว”

และหนงส�น “หนาปก | Cover” ซ�งแตละช�นงาน เยาวชน

กลมน�ไดรวมกนคดออกแบบและผลตผลงานเปนระยะเวลารวม

3 เดอน3 กระท�งไดจดแสดงผลงานในงานตนหยงมสบานเราได

อยางลลวงไปดวยดมผเขารวมงานจำานวนกวา500คนซ�งเปน

จำานวนมากกวาท�คาดหวงไวมากและอาจเปนงานใหญท�สดใน

รอบหลายปท�เคยเกดข�นในพ�นท�แหงน�ดวย

หากจำานวนผ�เข�ารวมงานเปนหน�งในผลลพธของเชงปรมาณ

เชนน�นแล�วอะไรคอผลลพธเชงคณภาพท�เกดข�นกบเยาวชนกลมน�…

งานตนหยงมสบ�านเรามความหมายอยางไรกบพวกเขาและเธอ

เสยงการซอมดนตรของวงดนตรและเสยงไมโครโฟนของ

พธกร2คนบนเวทเร�มแผวเบาลงแลวเม�อใกลถงเวลา16.00น.และ

ถกแทนท�ดวยเสยงทำานองดนตรท�ถกเปดดงสลบกนไปกบเสยง

ของเจาหนาท�ฝายลงทะเบยนท�ช�แจงการลงทะเบยนเขารวม

งานและแมจะเพ�งเปดการลงทะเบยนไดไมนานแตกมผท�สนใจ

เร� องจากสนาม

“ตนหยงมสบานเรา”เรองระหวางทางของความฝน

จากกลมคนทเชอมนและลงมอทำา ตอนท 2ถรนนทถรสรสน1

ภาพโดยอาดอนนมะกาเซง2

กจกรรมชวนเยาวชนนกถงคณคาของตวเราและคณคาท�อยากให�เกดในงานตนหยงมสบ�านเรา

26 จดหมายขาวNEWSLETTER

รวมงานจำานวนมากรอเขาแถวเพ�อลงทะเบยนอยางเนองแนน

สรางความต�นเตนและฮกเหมใหกบทมงานและกลมเยาวชนท�

กำาลงเตรยมความพรอมไมนอย

หลงจากท�ผ เขารวมทกคนลงทะเบยนแลว จะไดรบ

“กระเปาผาสขาว”และ“โปสการด2แผน”ท�งสองอยางน�เปนของ

ท�ระลกท�ทมงานต�งใจออกแบบใหผมารวมงานไดมสวนรวมกบ

งานตนหยงมสบานเราโดยกระเปาผาสขาวน�นผรวมงานสามารถ

เลอกป�มลวดลายกระเปาผาไดตามใจชอบขณะท�โปสการดได

เชญชวนใหแตละคนเขยนขอความ“ถง…ตนหยงมสในอก 5ป”

และนำาไปตดในบอรดนทรรศการท�ไดเตรยมไวเพ�อแลกเปล�ยนกบ

ผท�มารวมงานคนอ�นๆ

ถดมาจากจดลงทะเบยนเปนฝ�งของรานขายอาหารท�ง

เบอรเกอรสมตำานำ�าป�นลกช�นป�งฯลฯโดยรานอาหารสวนหน�ง

ถกเตรยมและขายโดยนกเรยนจากโรงเรยนตนหยงมสมท�งกลม

สภานกเรยนท�มาขายขนมปงป�งกลมนกเรยนม.5ขายนำ�าหวาน

และกลมนกเรยนม.3กวา10คนท�นอกจากมาขายอาหารวนน�แลว

ยงสลบไปชวยงานในกลมละครเวทท�ทำาการแสดงในวนน�ดวย

นองม.3เลาใหฟงวาท�มารวมดวยในงานตนหยงมสบานเรา

น� เพราะอยากรจกและทำางานกบพ� ม.6 และคำาปลกใจของ

ครอบดลเล�าะกอแตครโรงเรยนตนหยงมสหน�งในแกนนำาหลก

ท�ทำาใหเกดโครงการน�และงานตนหยงมสบานเราครอบดลเล�าะ

บอกกบพวกเธอวาการเรยนรไมจำาเปนตองอยในหองเรยนเสมอไป

“ครบอกวา ‘การเรยนร�ไมจำาเปนต�องมาจากในห�องเรยน

เทาน�น การเรยนร�มาจากนอกห�องเรยนกได�เหมอนกน’ ส�งน�

เลยทำาให�พวกเราท �อยากได�ประสบการณทำางานอย แล�ว

และอยากร�จกพ� ๆ ม.6 เม�อพ�เค�ามาชวน เรากรบตกลงทนท”

ไมตางกนกบกลมนกเรยนม.1จำานวน10คนท�กำาลงชวยกน

ลำาเลยงโต�ะและเกาอ�สำาหรบซมขายอาหารและยงกลมเปนนกแสดง

หลกของละครเวทดวยนองม.1บอกวาแมจะรสกกลวๆ รนพ�ม.6

อยบาง เพราะอายหางกนไมนอยแตกตดสนใจ “เอาดวย”ดวย

เหตผลส�นๆวาถาไมทำางานกบพ�ปน�ปหนากจะไมไดเจอพ�ม.6

อกแลว

เม�อเดนผานฝ�งของรานขายอาหารมายงดานขางเวท จะ

เปนพ�นท�ของการจดแสดงนทรรศการภาพถาย “เร�องเลา รปเรา

ตนหยงมส” ซ�งนทรรศการแหงน�ไดรวบรวมภาพถายท�เกดข�น

ในตนหยงมส ท�งภาพถายเกาท�ไดมาจากความรวมมอของผคน

ในตนหยงมสท�เกบรวบรวมไวและนำามามอบใหกบกลมเยาวชน

SAC NEWSLETTER 104

27จดหมายขาวNEWSLETTER

ซ�งมท�งภาพถายของผคน สถานท� และวถชวต ภาพถายใหม

ของตนหยงมสท�ไดเกบบนทกข�นมาใหมผานสายตาของเยาวชน

ภาพถายจำานวนหลายรอยภาพน� ถกจดแสดงพรอมคำาบรรยาย

ภาพท�แสบสนชวนใหยกมมปากและเปลงเสยงหวเราะออกมา

ขณะท�ผท�มาชมนทรรศการภาพถายบางคนกไดเหนภาพ

ในอดตของตวเอง ดงเชนภาพถายหมของนกเรยนหญง ม.ตน

ซ�งเปนภาพของ อมร ผลนกล หน�งในผมารวมงานและไดเหน

ภาพน�โดยบงเอญ เธอไดช�ชวนและเลาเร�องราวใหหลานสาวฟง

วา ขณะน�เพ�อน ๆ ท�อยในภาพตางแยกยายและไมไดพบปะ

กนนานแลว การไดพบเหนภาพในวนน�ทำาใหเธอไดหวนนกถง

ความทรงจำาและมตรภาพในวนวาน

ท�ดานบนเวทน�น พธกรท�งสองคนกำาลงประกาศผาน

ไมโครโฟนวา กจกรรมในชวงตอไปจะเปนการแสดงดนตรสด

ซ�งชดแรกเปนการแสดงดนตรสากลจากกลมนกเรยนชายและ

หญงจากโรงเรยนตนหยงมส ท�ขนเพลงไทยสากลท�งรอคและ

ปอปรวมสบเพลงมาแสดง ทำาใหผเขารวมงานรวมถงทมงาน

หลายคนไดลกข�นมาขยบโยกกน และหลงจากน�นไดสลบเปน

การอนาชด หรอการรองประสานเสยงผานบทเพลงท�แสดงถง

ความศรทธาในอสลาม โดยกลมนกเรยนจากโรงเรยนดารสลาม

ซ�งถกชกชวนจากเพ�อนนกเรยนม.6 จากโรงเรยนตนหยงมสให

มารวมแสดงในวนน�

เวลาในขณะน�ไดมาถงชวงคำ�าของวนแลวการนำาเสนอผลงาน

ของเยาวชนกลมตอไป จงเปนการฉายหนงส�น “หนาปก |Cover”

เร�องราวของวยรนในตนหยงมสกบการใชพ�นท�สาธารณะอยาง

“สวนวชระ” ซ�งหนงส�นเร�องน�ไมเพยงแตสรางอารมณขนและเสยง

หวเราะใหแกผชมเทาน�น แตยงไดทำาหนาท�สงเสยงแทนวยรน

ตนหยงมสวาการไปสวนวชระของวยรนน�นอาจไมไดมแงมมเดยว

อยางท�ผใหญมองและเขาใจเสมอไป

ในกระบวนการผลตผลงานส�อ กลมหนงส�นเปนหน�งใน

สามกลมท�ผลตผลงานส�อเสรจเรวท�สดหลงจากท�หนงส�นถกเตรยม

สำาหรบพรอมฉายแลวทมงานในกลมหนงส�นกไดกระจายตวไป

ชวยงานในกลมอ�นๆท�งไปเปนชางภาพพธกรหรอเปนนกดนตร

ในงานตนหยงมสบานเราไปชวยตดกระดาษและตดต�งภาพของ

กลมนทรรศการภาพถายรวมถงไปเปนนกแสดงใหกบกลมละคร

เวทดวย

ดงท� รอฟซน แตะ รนพ� ม.6 ฝายเส�อผาและแตงหนา

ประจำากลมหนงส�นเลาวา หลงจากเสรจงานกลมตวเองแลว

เธอไดไปชวยงานกลมนทรรศการภาพถายเตรยมงาน และไป

เปนนกแสดงท�รวมซอมละครกบกลมละครเวทดวย เพราะงาน

เร� องจากสนาม

28 จดหมายขาวNEWSLETTER

1นกศกษาคณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตรมหาวทยาลยมหดล2นกเรยนช�นม.5โรงเรยนตนหยงมส3อาน“ตนหยงมสบานเรา”เร�องระหวางทางของความฝนจากกลมคนท�เช�อม�นและลงมอทำาตอนท�1ไดท�จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)

ปท�21ฉบบท�103เดอนตลาคม-ธนวาคม2562

ตนหยงมสบานเราเปนงานของทกคน งานใดงานหน�งท�ไมเสรจ

กไมอาจเปนงานท�สำาเรจได

“มนเปนงานของทกคน ถ�าเค�าไมเสรจ ของเราเสรจ

มนกไมสำาเรจ ถ�าจะสำาเรจมนกต�องสำาเรจไปด�วยกน เพราะถ�า

เราไมชวยกนกเหมอนเราเหนแกตว เหมอนเราเอาตวรอดแคใน

กลมหนงส�น เหมอนเราท�งเพ�อน”

งานตนหยงมสบานเราเดนทางมาถงชวงสดทายของงานแลว

และเปนการแสดงชดสดทายของกลมเยาวชนดวยน�นคอละครเวท

“สญญาท�ใหไว”เร�องราวมตรภาพของเพ�อนสนทตางศาสนา3คน

กบการพยายามรกษาสญญาท�ใหระหวางกนไว ภายใตบรบท

เหตการณความรนแรงในพ�นท�ชายแดนภาคใตเม�อปพ.ศ.2547

อารมณท�หลากหลายในการแสดงท�งสข เศรา และซาบซ�ง ถก

ถายทอดผานนกแสดงหลกท�ง5คนและไดสรางความประทบใจ

ใหกบผท�รอตดตามไปพรอมๆกนดวย

กลมละครเวทอาจเปนกลมท�มจำานวนสมาชกในกลมมาก

ท�สด และมความหลากหลายของชวงวยและช�นปมากท�สด

กลมหน�งดวย เพราะมท�งรนพ� ม.6แกนนำาหลกในการเขยนบท

และกำากบการแสดงเพ�อนๆจากกลมหนงส�นและรนนองม.1ท�

มารวมเปนนกแสดงหลกและนกแสดงประกอบรวมถงรนนองม.3

ท�มาชวยงานเบ�องหลงละครเวทดวยแตดวยระยะหางของช�นปน�

กอาจจะนำาไปสความสมพนธท�ไมเทากนและความไมลงรอยกน

อยบาง แตอยางนอยท�สดการมพ�นท�ใหเยาวชนไดฝกฝนกบ

ความตางและความหลากหลาย ยอมทำาใหพวกเขาและเธอ

ไดเหนกนไดฟงกนและไดหาวธท�จะทำางานรวมกนตอไปได

เม�อฉากสดทายของละครเวทผานไปแลวแสงไฟบนเวท

จงถกดบลงและเม�อแสงไฟถกเปดข�นมาใหมอกคร�งเสยงปรบมอ

ยาวนานจากผชมกไดสงไปถงกลมเยาวชนจากโรงเรยนตนหยงมส

และผองเพ�อนท�กำาลงทยอยเดนข�นมาบนเวท…

“ตนหยงมสบานเรา” อาจหมายถงวนหน�งในชวงปลาย

เดอนสงหาคม ซ�งเปนวนท�จดแสดงผลงานส�อของเยาวชนจาก

โรงเรยนตนหยงมส หรอหมายถงการท�เยาวชนไดลงมอผลต

ผลงานไดมสวนรวมในทก ๆ กระบวนการทำางานต�งแตเร�มตน

จนถงสดทาง หรอเปนมตรภาพของเพ�อน ร นพ� และร นนอง

ท�เผชญหนากบความกลวกงวลหรอความเหน�อยลารวมกน

แตกไดโอบอมกนและกนเอาไว หรออาจจะหมายถงความต�งใจ

ท�จะมพ�นท�ใหคนในตนหยงมสท�แตกตางไดออกมาพบกนและ

รจกกนผานพ�นท�แหงน�กได

ไมวา“ตนหยงมสบานเรา”จะมความหมายอยางไรกตาม

แตคร�งหน�งท�ตนหยงมสบานเราเกดข�นมาแลวตนหยงมสบานเรา

จะถกบนทกและมความหมายในตวของเรา

“หลงจากน�ทกวนท� 29 สงหาคมของทกป จะเปนวนตนหยงมสบ�านเรา”

SAC NEWSLETTER 104

29จดหมายขาวNEWSLETTER

“คายน�เคารพสทธเราไมบงคบวาจะตองทำาหรอไมทำาอะไรแตเรา

มสทธท�จะเลอกกลมท�สนใจท�งภาพถายหนงส�นละครเวทเราม

สทธเลอกวาเราถนดดานไหน ไมบงคบเราอนน�หนชอบมากเลย

เราเลอกไดและไมกดดนตวเองทำาใหเรามความสขและเตมท�กบ

ส�งท�เราไดรบมอบหมาย”

นรลฮดา หะเกง นกเรยนช�น ม.6 โรงเรยนตนหยงมส

“ส�งท�เหนไดชดเจนคอทกคนไดพฒนาฝมอของตวเอง วนแรก

ท�ไปหาดใหญหลาย ๆคนกมความสามารถอยแลว แตยงขาด

ความกลาแสดงออก ยงขาดอะไรอกซกอยางหน�ง หรออยาง

บางคนกลา แตไมมพ�นท�ใหแสดงความสามารถ โครงการน�

ทำาใหเขาไดมพ�นท�เตมท�ในการแสดงความสามารถและพฒนา

ฝมอตวเองมากข�น”

รวยดา กอและ นกเรยนช�น ม.6 โรงเรยนตนหยงมส

“ถาปฏเสธ (คำาชวนจากกลมหนงส�นใหมาชวยถายทำาหนงส�น)

วนน�นกจะไมไดมโอกาสมาอยตรงน� ทกคน (เพ�อนจากโรงเรยน

ดารสลามอก3คนท�มาชวยงาน) เหนตรงกนวาถาไมรบโอกาส

จากเพ�อนในกลมหนงส�นจะเสยดายกนมากเพราะยากมากท�จะ

มกจกรรมของเยาวชนแบบน�เกดข�นในตนหยงมส”

ฟรกอน ดอเลาะ นกเรยนช�น ม.6 โรงเรยนดารสสาลาม

เ ร� องจากสนาม

“ตนหยงมสบานเรา” มตรภาพ ความฝน และความหวง

ความรสก...เมอรวมเปนสวนหนงของ “ตนหยงมสบานเรา”

ถรนนทถรสรสน1

30 จดหมายขาวNEWSLETTER

“ปกตทำางานเสรจกกลบบานไมคอยไดออกมาขางนอกอยางวนน�

ทกวนพฤหสบดจะมถนนคนเดน เรากออกมาบางไมมาบาง

แตวนน�เหนจากในกลมไลน (เร�องงานตนหยงมสบานเรา) เลย

ออกมา งานวนน�ทำาใหคนไดมาแลกเปล�ยนกน เปนการชวน

คนออกมาเจอกน”

อมร ผลนกล โรงพยาบาลระแงะ จ.นราธวาส

“เราอยากเหนความหลากหลายเรามความหวงวาเยาวชนจะเปน

จดเปล�ยน เปนความหวงของตนหยงมส คนกลมน�นาจะทำาให

ตนหยงมสนาอยและมความหลากหลายข�น”

ภาดา มานพศลป สำานกงานเทศบางตนหยงมส

“ถาไมมาเขารวมกจกรรมน� (เปนนกแสดงในกลมละครเวท)

ปหนากจะไมไดเจอพ�ม.6แลวเลยอยากมารจกพ�ๆ ตอนแรกพวกเรา

กกลวพ�ม.6อยบางแตพอมาทำางานจรงๆพ�เขากไมไดนากลว”

กลมนกเรยน ม.1 จำานวน 7 คน ท�มารวมเปนนกแสดง

ในกลมละครเวท

SAC NEWSLETTER 104

31จดหมายขาวNEWSLETTER

หองแหงความร

สองวฒนธรรมโซเชยลมเดยผานมานษยวทยาดจทล : Why We PostDanielMillerและคณะเขยน;ฐณฐจนดานนท,แปล.

กรงเทพฯ:บ�คสเคป,2562

TK5103.75.ม642562

ในยคท� SocialMedia เขามามบทบาทกบวถชวตประจำาวนเพ�มมากข�น คณะผวจยจงได

ลงพ�นท�ภาคสนามถง8แหงเพ�อคนหาคำาตอบของการใชSocialMediaของคนท�วโลกซ�งนำามาส

ขอเปรยบเทยบเพ�อใหเหนความเหมอนและความแตกตางของการใชSocialMediaของแตละพ�นท�

โดยเปาหมายหลกของการศกษาโครงการน�เพ�อตองการนำาเสนอขอมลวา SocialMediaคออะไร

และสงผลอยางไรบางอกส�งหน�งท�นาสนใจในผลงานช�นน�คอการใชวธการวจยทางดานมานษยวทยา

ในการลงพ�นท�ภาคสนามสำาหรบเกบขอมลดงกลาว

การศกษาวฒนธรรมในโลกไซเบอร ดจทลนฤพนธดวงวเศษ

กรงเทพฯ:ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน),2562

HM851.น432562

ผเขยนกลาวถงการศกษามานษยวทยาทามกลางการพฒนาและการเปล�ยนแปลงในยคดจทล

งานเขยนช�นน�ไดศกษาและอภปรายแนวคดของการศกษางานมานษยวทยาในโลกดจทลหลายแงมม

ท�งเร�องอตลกษณวฒนธรรมศกษาชมชนและประสบการณในพ�นท�ไซเบอร-ดจทลรวมถงประวตศาสตร

เร�องเลาของไซเบอร โดยผเขยนไดพยายามท�จะทบทวนแนวการศกษาท�ผานมาของนกวชาการท�สนใจ

ปรากฏการณท�เกดข�นในโลกไซเบอร-ดจทล ตลอดจนการนำาเสนอกระบวนทศนในการวเคราะห

วฒนธรรมท�เกดข�นของคนในพ�นท�ไซเบอร-ดจทลอกดวย

การจดการขอมลงานวจยในยคดจทลศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน).

กรงเทพฯ:ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน),2560

Z665.ศ732560

หนงสอเลมน�เรยบเรยงข�นจากการบรรยายและเสวนาในการประชมวชาการเร�องการจดการ

ขอมลงานวจยในยคดจทลโดยศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)ซ�งเปนหนวยงานท�เลงเหน

ถงความสำาคญในการจดเกบขอมลท�เกดข�นจากการทำาวจยอยางเปนระบบและสามารถแบงปน

ขอมลใหเกดประโยชนในวงวชาการไดในภายหลงโดยประเดนท�ถกนำามาอภปรายน�นประกอบดวย

เน�อหาเก�ยวกบความย�งยนในการเขาถงและใชซำ�าขอมล ประสบการณการจดการขอมล รวมถง

กระบวนการจดการขอมลและมาตรฐานการจดการขอมลงานวจยในคลงสารสนเทศดจทล

หองแห�งความรจรรยายทธพลนาว

32 จดหมายขาวNEWSLETTER

หองสมด ช�น 8 เวลาใหบรการ วนจนทร – ศกร : 08.30 – 16.30 น. และวนเสาร : 09.00 – 16.00 น.

หองสมดสขกายใจ เวลาใหบรการ วนจนทร – ศกร : 08.00 – 18.00 น. และวนเสาร : 08.00 – 17.00 น.

ผใชบรการสามารถสบคนทรพยากรของหองสมดไดท�www.sac.or.th/libraryตดตอสอบถามขอมลของหองสมดโทร0-2880-9429ตอ3702

ตดตามขาวสารจากทางหองสมดท�https://www.facebook.com/sac.anthropology.libraryและอกหน�งชองทางการตดตอLINE@SAC-Library

Between Humanities and the DigitalEditedbyPatrikSvenssonandDavidTheoGoldberg.

Cambridge,Massachusetts:London,England:TheMITPress,2015.

AZ105.B442015

รวมบทความของนกวชาการในดานมนษยศาสตรท�มความพยายามทำาความเขาใจDigital

Humanitiesและทศทางท�จะเกดข�นในอนาคตโดยเน�อหามงไปท�การทำาความเขาใจวามนษยศาสตร

จะมความสำาคญอยางไรในยคดจทลรวมถงการศกษาแบบบรณาการขามศาสตร กระบวนการและ

เคร�องมอในการทำาวจย นวตกรรมท�ถกนำาเขามาใช และชองทางในการเผยแพรท�จะตองมความ

สรางสรรคเพ�มมากข�นซ�งหนงสอเลมน�ไดรวบรวมบทความไวมากถง36เร�องดวยกน

Digital AnthropologyEditedbyHeatherA.HorstandDanielMiller.

London;NewYork:Berg,2012

P96.A56D542012eb(E-book)

กลาวถงการทบทวนความหมายและการทำางานในดานDigitalAnthropologyรวมถงเน�อหา

ท�เก�ยวของกบการใชมมมองทางดานมานษยวทยาเพ�อทำาความเขาใจและตอบคำาถามกบปรากฏการณ

ท�เกดข�นในสงคมยคดจทลในฐานะศาสตรท�ถกนำามาใชในการเขาใจชวตและวฒนธรรมของมนษย

นกวชาการไดทำาการเกบขอมลภาคสนามอภปรายผลและเสนอแนวทางการคนควาเพ�มเตม โดย

บทความท�อยในหนงสอเลมน�ถกจดแบงออกเปน 4 สวนดวยกน ไดแก การทบทวนบทบาทของ

มานษยวทยาดจทลมานษยวทยาดจทลในสงคมนโยบายท�เก�ยวของกบมานษยวทยาดจทลและ

การออกแบบการทำางานมานษยวทยาดจทล

Cultural Heritage Infrastructures in Digital HumanitiesEditedbyAgiatisBenardou,ErikChampion,CostisDallasandLornaM.Hughes.

London:NewYork:Routledge,Taylor&FrancisGroup,2018

AZ105.C852018

การพฒนาทางดานเทคโนโลยท�ทำาใหสงคมกาวเขาสยคดจทลทำาใหนกวชาการในวงการตอง

ปรบตวเพ�อใหรบกบยคสมยท�เปล�ยนไปเชนเดยวกบเน�อหาภายในหนงสอเลมน�ท�รวบรวมบทความ

ท�กลาวถงการปรบตวและการนำาเทคโนโลยในรปแบบตาง ๆ เขามาใชในกระบวนการทำางาน

การวจยและการจดการทางดานมรดกวฒนธรรมไมวาจะเปนการสราง3DModelsในการจำาลอง

แหลงมรดกวฒนธรรมการจดเกบขอมลดวยแหลงจดเกบขอมลออนไลนการจดการขอมลงานวจย

ดวยการสรางCollectionขอมลการวจยสวนบคคลเปนตน

<i>Digital Anthropology</i>, edited by Heather A. Horst, and Daniel Miller, Bloomsbury Publishing, 2013. ProQuest Ebook Central, http://ebookcentral.proquest.com/lib/sacl-ebooks/detail.action?docID=1274330.Created from sacl-ebooks on 2019-10-29 20:44:01.

Cop

yrig

ht ©

201

3. B

loom

sbur

y Pu

blis

hing

. All

right

s re

serv

ed.

SAC NEWSLETTER 104

Scan qr code เพอเขาถง E-book

33จดหมายขาวNEWSLETTER

13 กนยายน 2562 ศนย มานษยวทยาส รนธร

(องคการมหาชน)จดกจกรรมสนทนาเร�องหองสมดกบการใช

ประโยชนเชงสรางสรรคซ�งหองสมดศนยมานษยวทยาสรนธร

เปนหองสมดเฉพาะดานมานษยวทยาท�ไดรวบรวม จดเกบ

และใหบรการทรพยากรสารสนเทศดานมานษยวทยาและสาขา

ท�เก�ยวของโดยมงเนนกลมผใชบรการหลกไดแกนกวจยนกวชาการ

อาจารยนสตนกศกษาตลอดจนประชาชนท�ใชขอมลทางวชาการ

เพ�อประกอบอาชพในสาขาวชาชพตางๆ จากการท�มผสนใจเขาใช

บรการหองสมด ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

จงไดเร�มตดตามการใชประโยชนหนงสอ วารสาร วทยานพนธ

และหนงสอคอลเลคชนพเศษตาง ๆ ท�สามารถนำาไปตอยอด

ความร ห รอพฒนาเป นผลงานในรปแบบอ�น เพ�อพฒนา

คณภาพและปรมาณทรพยากรสารสนเทศของห องสมด

ไดอยางมประสทธภาพและตรงกบความตองการของผใชบรการ

กจกรรมการสนทนาเรอง“หองสมดกบการใชประโยชนในเชงสรางสรรค”

นอกจากน� ยงเปนการสงเสรมใหผใชบรการนำาประสบการณ

ในการใชหองสมดศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

การนำาความร ไปต อยอด และการใช ประโยชน ข อมล

ทางวชาการมารวมแบงปน เปดพ�นท�สำาหรบการแลกเปล�ยน

เรยนร นำาไปสการสงเสรมใหเกดการใชทรพยากรสารสนเทศ

ในหองสมด ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

เพ�มมากข�นตอไป โดยมผรวมสนทนาซ�งเปนผใชบรการหองสมด

ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)อยางตอเน�องไดแก

วรเทพอรรคบตรดร.สโรตมภนนทรชตธรประพนธ แจงกจชย

ณฤทธ�จนทนวรรณและณฐธนนทรศภรสงหดำาเนนรายการโดย

อนนต สมมล หวหนากล มงานบรการสารสนเทศณ หอง

อเนกประสงค ช�น 5 นอกจากน�ยงมนทรรศการประกอบการ

สนทนาดวยผสนใจสามารถชมนทรรศการไดท�หองสมด ช�น 8

ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)

กนกเรขานลนนทข�าวสารบาน SAC

34 จดหมายขาวNEWSLETTER

14 กนยายน 2562 จดกจกรรมสงเสรมศลปวฒนธรรมทองถน โครงการเดนตามรอยคร คร�งท 8 เพ�อเผยแพร

การแสดงเพลงพ�นบาน ปจจบนเพลงพ�นบานกำาลงถกละเลยและกำาลงสญหายไปตามกระแสโลกาภวตน สาเหตเพราะ

“ครเพลงพ�นบาน” ท�มภมร และความเช�ยวชาญนบวนจะเหลอนอยลง ทำาใหขาดแคลนผสรางสรรคและสบทอด ประกอบกบ

ครเพลงพ�นบานท�มอย กออนลา ขาดกำาลงใจ เน�องจากเยาวชนของชาตไมเลงเหนถงความสำาคญ และขาดความภาคภมใจ

ในภมปญญาของตนซ�งเปนสวนหน�งท�ทำาใหสงคมไทยประสบปญหาดานเยาวชนและวฒนธรรมไทย ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องค การมหาชน) จ งร วมกบกองส ง เสรมศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยหอการค าไทย ในฐานะหน วยงาน

ท�ทำาหนาท�ในการทำานบำารงศลปวฒนธรรมของชาตตระหนกถงความสำาคญและความจำาเปนเรงดวนในการแกไขปญหาดงกลาวจงได

รวมมอกบภาคเครอขายดานวฒนธรรม ไดแก ศลปนแหงชาตครภมปญญากลมรกษเพลงพ�นบานและเยาวชนเพาะกลาพนธเกง

เพลงพ�นบานรวมกนจดโครงการ“เดนตามรอยครคร�งท�8”ข�นโดยมการเสวนาวชาการหวขอ“มหรสพสมโภชพธบรมราชาภเษก”

วทยากร อาจารยเอนกนาวกมล รศ.ดร. เสาวณต วงวอน ผศ.รตนพล ช�นคา ดำาเนนรายการโดย อาจารยปทมา ดำาประสทธ�

จากน�นเปนการแสดง “เพลงพ�นบานบรมราชาภเษกเอกกษตรย รชกาลท� 10” และการแสดงเพลงทรงเคร�อง เร�อง “นางสบสอง–

พระรถเมร”ผแสดง ไดแก แมขวญจตศรประจนตศลปนแหงชาตพ.ศ. 2539ศลปนพ�นบานและเยาวชนเพาะกลาพนธเกงเพลง

พ�นบานรนท�1-6

กจกรรมสงเสรมศลปวฒนธรรมทองถน โครงการเดนตามรอยคร ครงท 8

SAC NEWSLETTER 104

35จดหมายขาวNEWSLETTER

14 กนยายน 2562 จดกจกรรมพฒนาศนยข อมลตล�งชนศกษา และสงเสรมการเรยนร สำาหรบชมชน คร�งท� 8

“สาธตการทำาขาวตมมด” เปดพ�นท�หองสมดสขกาย ใจ ใหเปนสถานท�สงเสรมการเรยนรวฒนธรรมชมชนตล�งชนอนเกดจากการ

รวบรวมภมปญญาทองถ�นจากประสบการณความชำานาญท�อยของปราชญทองถ�นชมชนตาง ๆ ในเขตตล�งชนและพ�นท�ใกลเคยง

วทยากรโดยคณสวรรณขำาเลศจากตลาดนำ�าวดสะพานเขตตล�งชนโดยมการสาธตการทำาขาวตมมดต�งแตข�นตอนการเตรยมใบตอง

การปรงสวนผสมตางๆและการน�งใหสกพอดใหอรอยผเขารวมกจกรรมนอกจากไดอ�มอรอยแลว ยงไดเรยนรการทำาขาวตมมดโบราณ

สตรตล�งชนจากเจาของชมชนอกดวย

กจกรรมพฒนาศนยขอมลตลงชนศกษา และสงเสรมการเรยนรสำาหรบชมชน ครงท 8 “สาธตการทำาขาวตมมด”

14 กนยายน 2562 ประชมนำาเสนอผลงานของนสต

นกศกษาสาขาสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ระดบอดมศกษา

ท�รบทนสนบสนนของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

ประจำาปงบประมาณพ.ศ. 2562 เปดโอกาสและสรางพ�นท�ให

กบนสต นกศกษาในสาขาดงกลาวไดนำาความรมาประยกตใช

และพฒนาตอยอดองคความร นอกจากน�ยงไดแลกเปล�ยนขอมล

ความร รวมถงปญหาอปสรรค ท�พบระหวางการดำาเนนงานอกท�ง

ยงเปนการสรางเครอขายทางสงคม-วฒนธรรมในระดบอดมศกษา

ซ�งมโครงการท�ไดรบทนท�งส�น 14 โครงการ ไดแก โครงการคาย

เยาวชนรกษศลปะ โบราณคดและวฒนธรรมพ�นบานคร�งท� 14

ชมรมอนรกษศลปะ โบราณคด และวฒนธรรมพ�นบานสโมสร

นกศกษามหาวทยาลยศลปากร โครงการชมชนในภาพถายจาก

ภาพถายในชมชน: คนละมมมองเดยวกนผานภาพถายคนใน

คนนอกคนกลางและคนอ�นคณะโบราณคดมหาวทยาลยศลปากร

โครงการYoungASEANLeadersPolicyInitiative(YALPI)2019

คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย โครงการการพฒนา

เสนทางการเรยนรประวตศาสตรชมชนตรอกสลกหนคณะวทยาการ

เรยนรและศกษาศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร โครงการพฒนา

เครอขายนกศกษาครสงคมศกษาในกลมราชภฏภาคเหนอเพ�อการ

เรยนรเชงประวตศาสตรชาตพนธและองคความรเพ�อสรางความ

เปนพลเมองคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

โครงการคายเรยนรวถมงปาคา ต.โปงนำ�ารอน อ.คลองลาน

จ.กำาแพงเพชรคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลย

ราชภฏกำาแพงเพชรโครงการชมชนนกปฏบตการเรยนรสหวทยาการ

การประชมนำาเสนอผลงานของนสต นกศกษา สาขาสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ระดบอดมศกษา

ทรบทนสนบสนนของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ประจำาปงบประมาณ พ.ศ.2562

ดานสงคมศาสตรและมนษยศาสตร สำาหรบนกการศกษาเพ�อ

การเปล�ยนแปลง:จากหองเรยนทฤษฎสพ�นท�ปฏบตการทางสงคม

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม โครงการรวบรวม

ภมปญญาหตถกรรมทองถ�นเพ�อแสดงถงอตลกษณของกลม

ชาตพนธมงชมชนขนชางเค�ยนต.ชางเผอกอ.เมองจ.เชยงใหม

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

โครงการเกบรวบรวมขอมลและจดทำาหนงสอภาพถายประกอบ

คำาบรรยายชมชนพหวฒนธรรม (ลาห ลซ และมง) ต.ปงโคง

อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม โครงการนทรรศการและหนงสอชด

ประวตศาสตรและพลวตวฒนธรรม: จากอดตสปจจบนชมชน

ชาวปกาเกอะญอในหมบานแมขะป (เปยง)ต.บอแกว อ.สะเมง

จ.เชยงใหม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏเชยงใหม โครงการ “ปาสะโฮโพ” รกษวถปกาเกอะญอ

รวมสานตอพธกรรมของคนสนโปง คณะมนษยศาสตรและ

สงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏลำาปาง โครงการอนรกษและ

ฟ�นฟปาสมนไพรชมชนสอทยานการเรยนรสนไซ: กรณศกษา

สวนปาดอนปตาเจาปคำาแสนบานหวยหวาต.โนนฆองอ.บานฝาง

จ.ขอนแกน วทยาลยการเมองการปกครอง มหาวทยาลย

มหาสารคาม โครงการมนนภบรรทดในกระแสความเปล�ยนแปลง

คณะครศาสตรมหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราชและโครงการ

คายวชาการบรณาการโบราณคด คร�งท� 6 คณะโบราณคด

มหาวทยาลยศลปากร

ข�าวสารบาน SAC

36 จดหมายขาวNEWSLETTER

24-25กนยายน2562 จดกจกรรมเสวนาเปดตวหนงสอ

“พระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐ”เพ�อเผยแพร

ขอมลท�ไดจากการดำาเนนโครงการพฒนาองคความร ด าน

ประวตศาสตรและโบราณคดจากเอกสารโบราณและจารก(พปอ.)

ปท� 4: การศกษาชำาระความพระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบ

หลวงประเสรฐในรปแบบหนงสอ“การปรบแกเทยบศกราชและ

การอธบายความพระราชพงศาวดารกรงเกาฉบบหลวงประเสรฐ”

แตงโดย ดร.ตรงใจ หตางกร หนงสอเลมน�ไดจดประเดนการ

พจารณาความสอดคลองของขอมลทางประวตศาสตรใน 2

ประเดนหลกคอประเดนแรกความสอดคลองระหวางวนเดอนป

ทางจนทรคตในพระราชพงศาวดารกรงเกาฯ กบวนเดอนปทาง

สรยคตของปฏทนไทยสากล ท�ถอตามปฏทนเกรกอเรยน และ

ประเดนท�สองความสอดคลองระหวางปกบเหตการณในพระราช

พงศาวดารกรงเกาฯกบเอกสารทางประวตศาสตรอ�นๆ ท�งของไทย

เชนพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาฉบบพระจกรพรรดพงศ(จาด)

พระราชพงศาวดารฉบบหอสมดพระวชรญาณคำาใหการชาว

กรงเกาพ�นเมองเชยงใหมชนกาลมาลปกรณหรอพ�นเมองนาน

กจกรรมเสวนาเปดตวหนงสอ“พระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐ”

เปนตนและตางประเทศ เชนพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา

ฉบบวนวลตพระราชศาวดารจนหรอบนทกของชาวยโรปเปนตน

การจดงานเสวนาเปดตวหนงสอดงกลาวจงเปนส�งสำาคญในการ

สรางความรความเขาใจเก�ยวกบการศกษาประวตศาสตรกรงศรอยธยา

ในอกแงมมหน�งใหแกนกศกษาประวตศาสตรและครสงคมศาสตร

โดยมงหวงใหตระหนกวาเหตการณท�เขยนไวในเอกสารประวตศาสตร

ไมใชขอเทจจรงท�เปนสตรสำาเรจ แตทกเหตการณท�เขยนไวมท�ง

ขอเทจและขอจรง ดงน�นในการแสวงขอเทจจรงทางประวตศาสตร

นอกจากการปรบแกเทยบศกราชใหเปนมาตรฐานเวลาตามปฏทน

เดยวกนแลว ยงตองวเคราะหความสอดคลองตองกนและความ

เปนเหตเปนผลของเหตการณตางๆ ดวยดงน�นเหตการณบางเร�อง

เราจงมอาจตอบไดวา ขอเทจจรงเปนอยางไร ซ�งนอกจาก

จะมการเสวนาณมหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยาแลว

ดร.ตรงใจ หตางกร ยงไดนำาผสนใจเย�ยมชมโบราณสถานท�

เก�ยวของกบพระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐณ

จงหวดพระนครศรอยธยาดวย

9 ตลาคม 2562 ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) โดย ดร.ตรงใจ หตางกร ผเขยน สนต จฑามาศ และ

พชร โชตภญโญกล ไดเสวนาเปดตวหนงสอ “การปรบแกเทยบศกราชและการอธบายความ พระราชพงศาวดารกรงเกา

ฉบบหลวงประเสรฐ” ท�งานมหกรรมหนงสอระดบชาต คร�งท� 24ณ ชาเลนเจอร 2 อมแพค เมองทองธาน เพ�อเปดพ�นท�

ในการแนะนำาหนงสอและพบปะผอานอยางใกลชดในการออกบธจำาหนายหนงสอของศนยมานษยวทยาสรนธรใหเปนท�รบรของสาธารณะ

นอกจากน�ยงเปนการเปดพ�นท�ใหคนท�วไปไดรจกศนยมานษยวทยาสรนธรมากย�งข�น

กจกรรมเสวนาเปดตวหนงสอ “พระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐ” งานมหกรรมหนงสอระดบชาต ครงท 24

SAC NEWSLETTER 104

37จดหมายขาวNEWSLETTER

21-22 กนยายน 2562 ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน) จดการแขงขนตอบปญหาทางมานษยวทยา

ระดบชาตหวขออาเซยนในมตวฒนธรรมประจำาป 2562 เพ�อ

สรางความเขาใจความหลากหลายทางวฒนธรรมในประชาคม

อาเซยนในกล มเยาวชน ใหมคณลกษณะท�สอดคลองกบ

“ความเปนพลเมองอาเซยน”ท�ตองมความเขาใจในความแตกตาง

ทางวฒนธรรมและเหนคณคาของความหลากหลายทาง

วฒนธรรม เพ�อท�จะยอมรบและอยรวมกนอยางเขาใจภายใต

ประชาคมเดยวกนในรปแบบ“สาระบนเทง”(Edutainment)โดยเนน

การจดกจกรรมท�อยบนฐานของความรแตมรปแบบกจกรรมท�เขาถง

กลมเยาวชน จากแนวคดดงกลาวกลมงานส�อสารความรและ

เครอขายสมพนธจงจดกจกรรมสงเสรมการเรยนรอาเซยนในมต

วฒนธรรมสำาหรบเยาวชนในรปแบบการแขงขนการตอบปญหา

อาเซยนในมตวฒนธรรมโดยเปดโอกาสใหเยาวชนในระดบมธยม

ศกษาเขารวมการแขงขนใน2ระดบคอระดบมธยมศกษาตอนตน

และระดบมธยมศกษาตอนปลาย การจดกจกรรมสำาหรบ

เยาวชนยงจะเปนสวนหน�งของการเผยแพรฐานขอมลสงคม –

วฒนธรรมของศนยฯใหเขาถงกลมเปาหมายในวงกวางอกทางหน�ง

การตอบปญหาทางมานษยวทยาระดบชาต หวขอ อาเซยนในมตวฒนธรรม ประจำาป 2562

ดวย โดยจะเปนการสรางกลมผใชประโยชนจากฐานขอมลของ

ศนยฯ ในอนาคต ในการแขงขนปน� ระดบม.ตนม 123 ทม

ระดบม.ปลายม165ทมรวมเขาแขงขน

นอกจากการแขงขนตอบปญหาทางมานษยวทยาหวขอ

อาเซยนในมตวฒนธรรม แบบตวเลอกและการตอบคำาถาม

สดบนเวทท�เขมขนแลว ระหวางเตรยมการแขงขนในรอบชง

ชนะเลศ ดร.ปยะณฐ สรอยคำา ผ ชวยอธการบดฝายวชาการ

มหาวทยาลยอบลราชธานซ�งยงเปนอาจารยสาขาวชาการปกครอง

คณะรฐศาสตรไดมาพดคยใหแนวทางเก�ยวกบการเตรยมตวเขา

ศกษาในมหาวทยาลยและการเตรยมพรอมขอทนการศกษาไป

ศกษาระดบมหาวทยาลยในตางประเทศอกดวยท�งการเตรยม

แฟมแนะนำาตวอยางไรใหไดรบการคดเลอกและเคลดลบการสอบ

ภาษาองกฤษอยางไรใหผานการคดเลอก รวมไปถงการปรบตว

เพ�อใชชวตในตางแดน

ผลการแขงขนผไดรบรางวลชนะเลศในระดบมธยมศกษา

ตอนตนตกเปนของแชมปเกา เดกชายเผาภค วเชยรสนธ และ

เดกชายศทธนฐ สนธภญโญ จากโรงเรยนสาธตมหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒปทมวน

ข�าวสารบาน SAC

38 จดหมายขาวNEWSLETTER

รางวลรองชนะเลศอนดบท� 1 ไดแก เดกชายชษณพงศ

กองสมบตส ข และ เ ดกชาย สรภพ เหล าหนอง จนทร

จากโรงเรยนระยองวทยาคม

รองชนะเลศอนดบท�2ไดแกเดกชายธรพลเสถยรวรวงศ

และเดกชายธรพงศสขเกษมจากโรงเรยนวดราชโอรส

ในระดบมธยมศ กษาตอนปลาย ชนะเลศ ได แก

นายพงศกร พนธ สวรรณ และ นายธนวนท บญไธสง

จากโรงเรยนเบญจะมะมหาราช

รองชนะเลศอนดบท� 1 ไดแก นายอนดาปอมตร และ

นางสาวกนกวรรณสารพนธจากโรงเรยนสามเสนวทยาลย

รองชนะเลศอนดบท� 2 ไดแก นายปารม ปาลยะ และ

นายณฐวฒน คงสข จากโรงเรยนสาธตมธยม มหาวทยาลย

ราชภฏพระนครศรอยธยา

ผ ทำาคะแนนสงสดระดบมธยมศกษาตอนตน ไดแก

เดกชายชษณพงศ กองสมบตสข จากโรงเรยนระยองวทยาคม

และผ ทำาคะแนนสงสดระดบมธยมศกษาตอนปลาย ไดแก

นายศรสทธ�ศรสอาดรกษจากโรงเรยนหอวง

เดกชายเผาภค วเชยรสนธ หรอ นองเผา นกเรยน

ช�นมธยมศ กษาป ท� 3 จากโรงเรยนสาธตมหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ปทมวน ซ � งผ านการตอบป ญหาทาง

มานษยวทยา หวขอ อาเซยนในมตวฒนธรรม มาแลว 3 ป

และยงทำาสถตชนะเลศ 3 ปซอน เลาถงการเตรยมตวในการ

แขงขนคร�งน�วา “เน�องจากคร�งน�เปนการรกษาแชมปคร�งท� 3

ของสาธต มศว. ปทมวน ส�งท�อาจเพ�มเตมมาจากคร�งกอนๆ

คงเปนเร�องความคาดหวงนะครบ โชคดท�เร�องน�เปนเร�องท�ผม

ชอบและสนใจอยกอนแลว รวมท�งมานษยวทยาเปนเร�องกวาง

ตองอาศยความรอบรอยางเขาใจไมวาจะเปนทางประวตศาสตร

ภมศาสตร วฒนธรรม การเมองการปกครองนำาสความเขาใจ

อธบายไดวาส�งเหลาน�สงผลตอความเปนไปของโลกปจจบนอยางไร

ซ�งอาจกลาวไดวาเปนส�งยากท�จะเตรยมตวไดในระยะเวลา

อนส�นครบอยางไรกตามท�สำาคญนองๆท�สนใจสามารถหาขอมล

ท�มประโยชนอยางย�งไดจากฐานขอมลศนยมานษยวทยาสรนธร

เปนฐานขอมลท�ใหญมากในทางมานษยวทยาครบ”

ส วนแชมปหนาใหมสมยแรกในระดบมธยมศกษา

ตอนปลาย นายพงศกร พนธสวรรณ ช�นมธยมศกษาปท� 6

จากโรง เร ยนเบญจะมะมหาราช จงห วดอบลราชธาน

ไดบอกความร ส กและการเตรยมตวมาแขงขนในคร�งน�ซ �ง

เปนปท� 2 ของเขาวา “มการนดกบเพ�อนรวมทมในการอาน

หนงสอ เจาะประเดนในเร�องท�ออก และมความแตกตาง

จากคร�งท�แลวคอ คร�งท�แลวอานแคหนงสอท�สามารถหาไดใน

ตอนน�น ท�งหนงสอท�มอย กบตวเองและหนงสอท�ยมมาจาก

โรงเรยนแตคร�งน�มการคนควาหาความรทางอนเทอรเนตรวมถง

อานในเร�องท�เปนจดออนมากข�นรวมถงมการดFacebookLive

การแขงขนรอบชงชนะเลศของม.ตนวาคำาถามจะออกแนวไหน

หลกๆ ในคร�งน� จะเจอคำาถามเก�ยวกบการเมองการปครองมาก

รวมไปถงภาพยนตรท�เก�ยวของกบผคนในเอเชยตะวนออก

เฉยงใต คำาถามในเร�องอ�นๆ กมท�งประวตศาสตร เศรษฐกจ

กลมชาตพนธตางๆ ประเพณเทศกาล ซ�งจะตางจากปท�แลว

คอออกขอสอบแตละเร�องเท ากน ส วนรอบชงคำาถามปน�

ถอวายากกวาปท�แลว เพราะปน�เนนไปท�ภาพยนตร การตน

การเมองการปกครอง สวนปท�แลวเนนไปท�สญลกษณประจำา

ชาตรวมถงสถานท�ทองเท�ยวของแตละประเทศดวย”

โดยท�งเผาภคและพงศกรไดนำาประสบการณท�ไดจากการ

แขงขนคร�งกอนๆมาเตรยมตวและหาขอมลเพ�มเตมอยตลอด

เวลา ท�งสองยงกลาวไปในทางเดยวกนวา การท�ไทยเขาสการ

เปนสมาชกอาเซยนมผลดท�งในดานเศรษฐกจการคาการลงทน

การเมองและความม�นคง และส�งท�ขาดไมไดคอการเปดใจ

ยอมรบความเหมอนและความแตกตาง เพ�อการอยร วมกน

อยางสงบสขในสงคมอาเซยน ท�งน�ผ ได รบรางวลชนะเลศ

รองชนะเลศอนดบ1และรองชนะเลศอนดบ2พรอมครผควบคม

ทมท�งระดบมธยมศกษาตอนตนและระดบมธยมศกษาตอนปลาย

จะไดเดนทางไปศกษาเรยนรสงคมและวฒนธรรมอาเซยนณ

สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนามระหวางวนท�6-11มกราคม2563

SAC NEWSLETTER 104

39จดหมายขาวNEWSLETTER

15ตลาคม2562ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)

จดสมมนาเชงปฏบตการหวขอ ศาสตรพระราชากบเศรษฐกจ

วฒนธรรมสรางสรรค เน�องในวนคลายวนสวรรคตพระบาท

สมเดจพระบรมชนกาธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช

บรมนาถบพตรภายในงานมการเสวนาแลกเปล�ยนใน3ประเดน

ไดแก “ศาสตรพระราชากบการจดการทนทางวฒนธรรม

เพ�อเพ�มมลคาสนคาและบรการ” โดยดร.จมพฏกาญจนกำาธร

ท�ปรกษาธรกจ กระทรวงอตสาหกรรมและกระทรวงพาณชย

ดำาเนนรายการและรวมเสวนาโดยนายสทธศกด� รงเจรญสขศร

สมมนาเชงปฏบตการ ศาสตรพระราชากบเศรษฐกจวฒนธรรมสรางสรรค

นกวชาการศนย มานษยวทยาสรนธร (องค การมหาชน)

การเสวนาหวขอ “ประสบการณการใชทนวฒนธรรมเพ�อสราง

ความเขมแขงของชมชนดวยศาสตรพระราชา” โดย อาจารย

วาท ทรพย สน รองผ อำานวยการสถาบนวจยและพฒนา

มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราชและเจาของพพธภณฑพ�น

บานหนงตะลงสชาตทรพยสนจ.นครศรธรรมราชนางนนทวรรณ

เหลาฤทธ� นกวเคราะหนโยบายและแผนชำานาญการพเศษ

สำานกงานทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมจงหวดชยภม

ดำาเนนรายการโดยนางสาวจฑามาศล�มรตนพนธ นกวชาการ

ข�าวสารบาน SAC

40 จดหมายขาวNEWSLETTER

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) และ การเสวนา

หวขอ“CreativeCultureเพ�อการเพ�มมลคาทางเศรษฐกจ”โดย

ผชวยศาสตราจารยชยณรงค อรยะประเสรฐคณะมณฑนศลป

มหาวทยาลยศลปากรผชวยศาสตราจารย ดร.อมรนทร เทวตา

คณะวทยาการจดการมหาวทยาลยศลปากรอาจารยจฑามาศ

ประมลมากทมพฒนาDoiSter(ดอยสเตอร)ปกาเกอญอแบรนด

ตนแบบองค กรชมชนกล มชาตพนธ ดำาเนนรายการโดย

นายอภนนท ธรรมเสนา นกวชาการศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน)

นอกจากน�ยงมการแสดงดนตรชาตพนธ ของศลปน

ดปน ปกาเกอะญอบานปาแป จ.ลำาพน รวมท�งมนทรรศการ

คลงขอมลชมชน นทรรศการ “คนสาครบร” ซ�งเปนตนแบบการ

ศกษาวจยเชงพ�นท�เพ�อสรางความรเชงวฒนธรรมใหกบชมชน

ผลงานของศนยมานษยวทยาสรนธร และยงมผลตภณฑ

ชมชนตนแบบท�ทำางานร วมกบศนย มานษยวทยาสรนธร

อาท ชมชน ปกาเกอะญอ 6 ชมชน จากบานหนลาดใน

จ.เชยงราย บานหวยตองก�อ บานหวยโปง บานแมสะแมง

จ.แมฮองสอนบานแมหยอดจ.เชยงใหมและบานปาแปจ.ลำาพน

นอกจากน�ยงมชมชนมสยดบางออกรงเทพมหานครดวย ท�นำา

ผลตภณฑมาจำาหนายและมาใหชมภายในงาน

SAC NEWSLETTER 104

41จดหมายขาวNEWSLETTER

ศกษาดงาน โรงเรยนวดไพรฟา จงหวดปทมธาน

16ตลาคม2562โครงการทกษะวฒนธรรมไดรวมจดการอบรมเชงปฏบตการ หวขอ ทกษะวฒนธรรม: วธการขดกนฉนมตร

ใหกบคร อาจารย และผปฏบตงานดานการศกษาภายในงาน EDUCA 2019 มหกรรมการศกษาเพ�อพฒนาวชาชพครคร�งท�12

ณอมแพคฟอร�มอมแพค เมองทองธาน เพ�อแลกเปล�ยนเรยนรกระบวนการทกษะวฒนธรรมนำาไปประยกตใชในการจดการเรยน

การสอนตอไปนอกจากกระบวนการจากโครงการทกษะวฒนธรรมแลว ยงมครอบดลเล�าะกอแตครโรงเรยนตนแบบโรงเรยนทกษะ

วฒนธรรมท�ไดทดลองนำากระบวนการทกษะวฒนธรรมไปใชในการจดการเรยนการสอนท�โรงเรยนตนหยงมสอ.ระแงะจ.นราธวาส

มาแลกเปล�ยนประสบการณ แสดงใหเหนถงความเปล�ยนแปลง ความรสกเขาอกเขาใจ และอยรวมกนไดของนกเรยนท�มความ

หลากหลายทางวฒนธรรมในช�นเรยนอกดวย

อบรมเชงปฏบตการ หวขอ ทกษะวฒนธรรม: วธการขดกนฉนมตร

13กนยายน2562ตอนรบคณะครและนกเรยนโรงเรยน

วดไพรฟาจงหวดปทมธานเพ�อนำาชมและทำากจกรรมเรยนรศนย

มานษยวทยาสรนธรมากย�งข�นโดยมการแบงกจกรรมเปน5ฐาน

ไดแกสขกายใจ เปนการเรยนรหองสมดท�เกบรวบรวมหนงสอ

สำาหรบเยาวชนท� ใหบรการ โดยไดยกตวอยางชดความร

อาเซยน ฉบบการตนใหเดก ๆ ไดทำาความรจกไปพรอมกน

ถดมาคอฐานนทรรศการคน ไซเบอร ดจทล ซ�งเปนนทรรศการ

ประกอบงานประชมวชาการทางมานษยวทยา“มนษยในโลกดจทล”

ใหเดก ๆ ไดเรยนร การใชสญลกษณสตกเกอรในเฟซบ �ก

เพ�อแทนความรสกในชวตประจำาวนและการอยรวมกบเพ�อน ๆ

จากน�นเปนฐานหองพระราชประวตสมเดจพระกนษฐาธราชเจา

กรมสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร นอง ๆ

ไดเรยนรงานศลปะและหนงสอพระราชนพนธ รวมท�งการศกษา

มานษยวทยาท�ทานทรงสนพระทย ถดไปเปนการชมการตน

แอนเมช�นสะทอนการอยรวมกนของเราอยางไรใหเกดความสข

การแบงปนและมนำ�าใจตอกนท�หองมลตมเดยและสดทายนองๆ

ไดเรยนรเคร�องป�นดนเผายคสมยตาง ๆกอนท�จะมาเปนภาชนะ

หรอขาวของเคร�องใชของเราในปจจบนกบหองเคร�องป�นดนเผาท�

ทำาในประเทศไทยโดยมพ�ๆ วทยากรจากศนยมานษยวทยาสรนธร

ใหการตอนรบ

ข�าวสารบาน SAC

42 จดหมายขาวNEWSLETTER

โครงการเอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

โครงการจดการเรยนการสอนภาษา-วฒนธรรมไทยสำาหรบนกศกษาตางชาต สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล 20กนยายน2562คณะนกศกษาและอาจารยโครงการจดการเรยนการสอนภาษา-วฒนธรรมไทยสำาหรบนกศกษาตางชาต

สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชยมหาวทยาลยมหดลเขาเย�ยมชมศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)เพ�อแลกเปล�ยน

ขอมลดานประวตศาสตร ศลปะและวฒนธรรมไทยผานนทรรศการเคร�องป�นดนเผาท�ทำาในประเทศไทยนทรรศการหองพระราช

ประวตสมเดจพระกนษฐาธราชเจากรมสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารและหองสมดเฉพาะทางดานมานษยวทยา

นอกจากน�ยงไดเรยนรการสบคนขอมลในฐานขอมลกวา24ฐานขอมลท�ศนยมานษยวทยาสรนธรเปดใหบรการดวย

18กนยายน2562ตอนรบคณะนกศกษาโครงการเอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรเขาศกษาดงาน

เก�ยวกบวฒนธรรมกลมชาตพนธในเอเชยตะวนออกเฉยงใตและศกษาเรยนรการสบคนขอมลทางชาตพนธพรอมทรพยากรสารสนเทศ

ในหองสมดศนยมานษยวทยาสรนธรโดยมนกวชาการและบรรณารกษรวมแลกเปล�ยน

SAC NEWSLETTER 104

43จดหมายขาวNEWSLETTER

ศกษาดงานการจดการขอมลจดหมายเหต ภาควชาสารสนเทศศกษาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา

ศกษาดงานหองสมด ภาควชาสารสนเทศศกษา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา

4 ตลาคม 2562 คณะนกศกษาปรญญาตร ช�นป 4 ภาควชาสารสนเทศศกษา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยบรพา เขาศกษาดงานเก�ยวกบการจดการขอมลจดหมายเหต ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ซ�งเปนสวน

ของงานจดหมายเหตองคกร และไดแลกเปล�ยนเรยนรเก�ยวกบการจดการฐานขอมลจดหมายเหตมานษยวทยา รวมถงไดลองสบคน

ขอมลในฐานขอมลตางๆของศนยมานษยวทยาสรนธรจากน�นไดเย�ยมชมหองสมดช�น7ช�น8และหองสมดสขกายใจดวย

2 ตลาคม2562ตอนรบคณะนกศกษาปรญญาตร ช�นป 2ภาควชาสารสนเทศศกษาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยบรพาศกษาดงานหองสมดเฉพาะทางดานมานษยวทยาศนยมานษยวทยาสรนธรในสวนของการใหบรการสารสนเทศ

และการจดกจกรรมบรการสารสนเทศท�เก�ยวของอาท การจดเสวนาเพ�อสงเสรมใหเกดการใชทรพยากรสารสนเทศเพ�มข�น การเปด

พ�นท�หองสมดเพ�อใหคนในชมชนเขามารวมทำากจกรรมนอกจากน� ยงไดชมนทรรศการคน ไซเบอร ดจทล ชมหองพระราชประวต

สมเดจพระกนษฐาธราชเจากรมสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารและหองเคร�องป�นดนเผาท�ทำาในประเทศไทยอกดวย

ข�าวสารบาน SAC

44 จดหมายขาวNEWSLETTER

»‚·Õè 21 ©ºÑº·Õè 103 à´×͹µØÅÒ¤Á-¸Ñ¹ÇÒ¤Á 2562Vol.21 No.103 October-December 2019 ISSN 1513-2137

PRINCESS MAHA CHAKRI SIR INDHORN ANTHROPOLOGY CENTRE

(ͧ¤�¡ÒÃÁËÒª¹)ÈÙ¹Â�ÁÒ¹ØÉÂÇÔ·ÂÒÊÔÃÔ¹¸Ã: NEWSLETTER¨´ËÁÒ¢‹ÒÇ

สง ซอหนงสอของศนยมานษยวทยาส รนธร(องคการมหาชน) ได ท www.sac.or . th

โบราณคดเมองโบราณคดกรงเทพมหานคร

ผ เ ขยน ผศ.ดร . กรรณการ ส ธ รตนภรมยราคา 250 บาท

เ มองเ กาแกของโลกกาลง เผชญหนากบการสราง สงกอสรางใหม เ พอพฒนาบานเ มอง แมในกรง เทพฯ เอง มกพบโบราณวตถสถานใต ดน เ ปนจานวนมาก โบราณคดเ มองจง เ ปน

การศกษาโบราณคดเ พอการอน รกษ ฟนฟ และพฒนาเ มองไปพรอม ๆ กน