ขอมลเบองตน เกยวกบกญชาทางการแพทย

หนงสอแนะน�าการใชกญชาเพอบ�าบดรกษาโรค

ผเขยน Martin Woodbridge | ทปรกษาของ Woodbridge Research Ltd ประเทศนวซแลนด หนงสอเลมนจดท�าขนโดยไดรบการสนบสนนจากบรษท Bedrocan International ซงเปนผถอลขสทธ

กตตกรรมประกาศ ผเขยนขอแสดงความขอบคณตอศาสตราจารย Jenny Martin ผด�ารงต�าแหนงประธานสาขาเภสชกรรมคลนก คณะแพทยศาสตร และสาขาสาธารณสขศาสตรแหงมหาวทยาลยนวคาสเซลท ไดม

สวนรวมในการตรวจสอบเนอหาในหนงสอเลมน ผเขยนขอแสดง

ความขอบคณตอ ดร. Mikael Kowal ส�าหรบขอมลเชงลกและการตรวจสอบเนอหา สดทายนขอขอบคณ ภญ. วารณ เศวตประวชกล

ดร. ภญ. สชาดา นลก�าแหง วลคนส และ ภก. ธรรศ ธารสชวกล ส�าหรบการแปลเนอหาของหนงสอเลมนเปนภาษาไทย

การเขาถงขอมลทนาเชอถอและองตามหลกฐานทางวชาการยงคงเปนอปสรรคตอการจายผลตภณฑยากญชาคณภาพเพอการบ�าบดรกษาโรค

3

ขอมลเบองตนเกยวกบกญชาทางการแพทย

หนงสอเลมนมเนอหาเกยวกบการใชกญชาเพอการบ�าบดรกษาโรค ซงหมายความวาเราไม ไดกลาวถงกญชาส�าหรบนนทนาการท ใชเสพใหเกดการ ‘เมา’ เนอหาจะมงเนนไปทกญชาเพอประโยชนทางการแพทย

โดยเฉพาะ โดยมวตถประสงคเพอใหขอมลเชงลกแกบคลากรทางการแพทย ผควบคมและผปวยทาง การแพทย วทยาศาสตรของ Cannabis sativa L. และแนวทางในการน� ากญชาไป ใช ในการบ�าบด รกษาโรค

กญชาเปนพชทซบซอน กญชามสวนประกอบทางเคมทสามารถระบไดมากกวา 500 ชนด และสารเคมทพบในกญชาแตละพนธกแตกตางกนออกไป มการใชกญชาส�าหรบนนทนาการทวโลกมาเปนเวลานานนบรนสรนและมกมความเชอมโยงกบการกออาชญากรรม ซงท�าใหภาพลกษณของกญชาทางการแพทย ไดรบผลกระทบดวย นอกจากนสนธสญญาระหวางประเทศท�าใหการน�ากญชาไปใชทางการแพทยเกดความซบซอนยงขน อยางไรกตามแมวาจะผดกฎหมาย

แตผปวยจ�านวนมากทวโลกตางใชกญชาในรปแบบน� ามนเพอบรรเทาอาการ ในขณะทมผปวยจ�านวนไมมากทสามารถเขาถงผลตภณฑยากญชาคณภาพ ซงไดรบจากแพทยหรอเภสชกร การเขาถงขอมลท

นาเชอถอและองตามหลกฐานยงคงเปนอปสรรคตอการจายผลตภณฑยากญชาคณภาพเพอการรกษาโรค หนวยงานทควบคมเกยวกบ

การใชยามกไมอนญาตใหมการใชสารแคนนาบนอยด ซงเปนสารออกฤทธ ในกญชาเปนยาท ใชรกษาไดทวไป

ในชวงตนทศวรรษ ค.ศ. 1960 มการคนพบสารแคนนาบนอยดทม

ฤทธทางชวภาพหลกไดแก THC และ CBD ในตนกญชาและใน ชวงปลายทศวรรษ ค.ศ. 1980 ถงชวงตนทศวรรษ ค.ศ. 1990 มการ คนพบตวรบสารแคนนาบนอยด ในรางกายมนษย ซงถอเปนชวง

เวลาทส�าคญในการคนพบสารส�าคญของตนกญชาทมผลในการบ�าบดรกษาโรค และเปนการยนยนประสทธภาพทางชวภาพของการออกฤทธของกญชา ตงแตนนมาการทดลองทางคลนกไดแสดงใหเหนวา กญชามศกยภาพในการน�าไปใชเพอบ�าบดรกษาโรคบางประเภท

ดวยการพฒนาผลตภณฑยากญชาทมคณภาพและมยากญชาพรอมใชงานชวยใหมการศกษาทางคลนกและขอมลทนาเชอถอ ซงจะชวยก�าหนดแนวทางการใชกญชาเพอประโยชนทางการแพทย และแยกกญชาทางการแพทยออกจากการใชเพอนนทนาการ

4

5

สารบญ

1 ยาคออะไรและกญชาใชประโยชนทางการแพทย ไดอยางไร 7

2 ตนกญชา สารเคมและองคประกอบ 9

3 ระบบเอนโดแคนนาบนอยด 13

4 คณภาพและมาตรฐาน 17

5 รปแบบยาเตรยมและการใหยา 23

6 สารแคนนาบนอยดออกฤทธ ในรางกายไดอยางไร 27

7 การสงจายยากญชาทางการแพทย 29

8 มมมองของบคลากรทางการแพทย 35

9 มมมองของผปวย 43

10 มมมองทางกฎหมาย 49

11 อภธานศพท 53

12 วารสารทแนะน�า 57

6

7

1 ยาคออะไรและกญชาใชประโยชนทางการแพทย ไดอยางไร

ยาเปนองคประกอบหลกในแนวทางปฏบตทางการแพทยทงแบบดงเดมและสมยใหม ยาคอเครองมอซงใช เพอรกษาหรอปองกนโรค รวมทงชวยเสรมสรางสขภาพ แตถาหากถกน�าไปใชอยางไมถกตอง กอาจท�าใหเกดอนตรายไดเชนกน

แพทยจงจ�าเปนตองเขาถงยาทมคณภาพ ความปลอดภย มประสทธภาพ และตองมการใชยาอยางสมเหตสมผล แพทยตองตดสนใจทกครงวายาเหมาะสมกบความจ�าเปนของคนไขหรอไม และปรมาณยาทจายถกตองตามระยะเวลาทเหมาะสม รวมถงมคาใชจายทยอมรบไดหรอไม

แพทยเองกตองการทางเลอกเชนกน ส�าหรบผปวยท ไมตอบสนองตอยาชนดหนงเทาทควร การรกษาทางเลอกอาจจะเปนประโยชนตอผปวยชวยใหแพทยหาวธการรกษาทเหมาะสมทสดส�าหรบผปวยในความดแล

จ�านวนผปวยทบรโภคกญชาทางการแพทย (สารแคนนาบนอยด THC และ CBD) เพมขนตลอดชวงทศวรรษทผานมาพรอมกบรายงานวา ผปวยไดรบประโยชนจากกญชาในดานการบรรเทาอาการตาง ๆ ซงรวมถงอาการปวดเรอรง ปลอกประสาทเสอม คลนไส อาเจยน โรคลมชก อาการวตกกงวล และชวยกระตนความอยากอาหาร แต ไม ไดจ�ากด เพยงอาการเหลานเทานน อาการอน ๆ ยงรวมถงความผดปกตดาน

การนอน โรคไฟ โบรมยอลเจย กลมอาการทเรตต ตอหนท ไม

ตอบสนองตอการรกษาดวยยา โรคโครหนและล�าไสอกเสบ เปนแผล เรอรง โรคพารกนสน โรคขออกเสบรมาตอยด โรคสมาธสน (ADD) และภาวะปวยทางจตจากเหตการณรนแรง (PTSD) ซงแตละอาการ

กมระดบการตอบสนองทแตกตางกน และในหลาย ๆ อาการยงจ�าเปนตองไดรบการยนยนดวยขอมลการศกษาทางคลนกทด

กญชาทางการแพทยถอเปนยาประเภทใหม เนองจากกญชาไม ใชยา

ครอบจกรวาลหรอยารกษาโรคปจจบนทวโลกไมไดเลอกให ใชกญชาเปน การรกษาล�าดบแรก ในทางกลบกนผปวยทมสทธ ไดรบกญชาคอผท ไมตอบสนองตอยาอน ๆ หรอไดรบผลขางเคยงจากยาท ไมสามารถยอมรบได

ในขณะทมผลตภณฑกญชาทางการแพทยเพยงบางสวนเทานนท ไดรบ

การขนทะเบยนยาอยางเปนทางการ แตอยางไรกดยงจ�าเปนตอง

เปนไปตามคณภาพมาตรฐาน ดวยเหตนผควบคมเกยวกบการใชยา

ของรฐจงมกจดการกบความตองการกญชาทางการแพทยของผปวย และแพทยตามขอก�าหนดดานความปลอดภย คณภาพ และประสทธภาพของผลตภณฑ ดงนนแมวาขอมลทางคลนกและแนวทางการจายยา จะมความจ�าเปน แตขอมลทนาเชอถอเพอสนบสนนการพฒนานโยบายและการตดสนใจของเจาหนาทรฐกส�าคญไมแพกน

กญชาทางการแพทยถอเปนยาประเภทใหม

8

ประวตศาสตรกญชาเปนหนงในพชสมนไพรทเกาแกทสดทเรารจกได มค�าอธบายถงกญชาในคมอยาสมนไพรโบราณ และมหลกฐานทางโบราณคดชวาพช

ชนดนกระจายพนธจากบรเวณภมภาคเอเชยไปยงแอฟรกาจนถง

ตะวนออกกลาง และขยายไปยงยโรป ในชวง 500 ปกอนครสตกาล ในภายหลงมการใชงานกญชาอยางกวางขวางเพอวตถประสงคทางดานอตสาหกรรม และเปนสวนส�าคญของการขนสงในระยะแรกเมอไดรบ

การแปรรปเปนใยกญชง ประวตศาสตรระบไววาการใชกญชาเพอการบ�าบดโรคเกดขนทยโรปราวป ค.ศ. 1840 โดยนายแพทยชาวไอรแลนดชอ

William O’Shaughnessy เขาไดสงเกตเหนการใชกญชาเพอการ

บ�าบดโรคอยางแพรหลายในอนเดย ในทศวรรษถดมากญชาไดรบความนยม เปนเวลาสน ๆ ในยโรปและอเมรกามยาเตรยมกญชาในรปแบบตาง ๆ มากกวา 10 รปแบบใหเลอกใชงานในขณะนน ผลตภณฑกญชา เหลานไดรบการแนะน�าส�าหรบอาการตาง ๆ ทงอาการปวดประจ�าเดอน หด ไอ นอนไมหลบ ปวดในระยะคลอด ไมเกรน คออกเสบ รวมถงในกรณการหยดใชฝน ในชวงเวลานนยงไมมเครองมอควบคมคณภาพยา และยาเตรยมทเปนมาตรฐาน ผปวยมกไดรบปรมาณยาทนอยเกนไปจนไมเหนผล หรอไดรบมากเกนไปจนเกดผลขางเคยง ขอบกพรองเหลาน

ท�าใหการใชกญชาเพอการบ�าบดรกษาโรคสวนใหญถกทดแทนดวยยา

ทสกดจากฝน เชน โคเดอน และมอรฟน กญชาจงคอย ๆ สญหายไปจากต�ารบยาตะวนตก ในชวงปลายทศวรรษ ค.ศ. 1950 องคการอนามยโลก (WHO) ไดระบวากญชาและยาเตรยมจากกญชาไมมประโยชนดาน การแพทยอกตอไป

สารสกดจากกญชาซงผลตโดยบรษทผผลตยา Parke Davis & Co

การใชกญชาเพอการบ�าบดรกษาโรคเกดขนทยโรป ราวป ค.ศ. 1840 โดยนายแพทยชาวไอรแลนด ชอ William O’Shaughnessy

9

2 ตนกญชา สารเคมและองคประกอบ

กญชากเหมอนกบพชชนดอนทมสารประกอบทางเคมหลายรอยชนด และยงแบงออกเปนหลายประเภท บางคนอาจแบงประเภทออกเปน indica sativa หรอ ruderallis แตทงหมดตางเปนพชชนดเดยวกน นนคอ Cannabis sativa L. ซงเปนพชในวงศ Cannabaceae ผคนมากมายคนเคยกบกญชาในชอกญชง พชอก ชนดหนงทมความสมพนธ ใกลชดกบกญชาคอ Humulus lupulus L. หรอทรจกกนในอกชอวา ฮอพ ซงเปนสวนประกอบส�าคญของเบยร

กลาวกนวากญชามตนก�าเนดในพนทแหงแลงของภมภาคเอเชยกลาง

(ทราบยเรเซย) โดยมแนวโนมวาจะเปนพนทบรเวณฮนดกช แนวเขา 800 กโลเมตรททอดยาวระหวางชายแดนปากสถาน และอฟกานสถานแหงนเปนสถานทส�าคญของเสนทางสายไหมอนเกาแก ซงเปนเครอ-ขายเสนทางการคาซงเชอมตอทวยเรเซย เสนทางการคาทางบกและทางทะเลไดชวยขนยายสนคามากมายรวมถงกญชาในรปแบบตาง ๆ (ใยกญชง เมลดทมน� ามน ของมนเมา และยา) ไปทางตะวนออกจนถงคาบสมทรเกาหลและทางตะวนตกไปจนถงทะเลเมดเตอเรเนยน ในปจจบนพบวามการปลกกญชาอยทวทกมมโลก ยกเวนในพนทปาฝนเขตรอนทมสภาพอากาศชน

ตนกญชาแบงออกเปนตนเพศผและตนเพศเมย ซงแตละประเภทจะมลกษณะการออกดอกทแตกตางกน ตนกญชาเปนพชปเดยว โดยทวไปตนกญชาจะสงราว 2 ถง 3 เมตร (7 ถง 10 ฟต) และหลงจากออกดอกแลวจะหยดการเจรญเตบโตทางล�าตน หลงจากตนเพศเมยไดรบการผสมพนธ เมลดจะสกและตนจะตายไป

ตนกญชาเพศเมย

10

กญชาในชอเรยกอน เชอกนวามกญชามากกวา 700 สายพนธทมการเพาะปลก (พนธปลก) ความแตกตางทเหนไดชดของกญชาแตละพนธ ไม ไดก�าหนดจาก

สารแคนนาบนอยดเพยงอยางเดยวเทานน แตยงรวมถงสารเทอรปนดวย องคประกอบทางเคมเหลานท�าหนาทเปนสารเคมบงช และสามารถใชเพอ ‘ก�าหนดความหลากหลายทางเคมของกญชาในปจจบน’

และจากการวเคราะหความเขมขนของสารประกอบเหลาน ท�าใหนกวจยสามารถระบกญชาบางพนธทมคณสมบตทางเคมทก�าหนดได เพอใชในวตถประสงคดานการพฒนาการแพทย ตนกญชาบางพนธเหลานสามารถน� าไป ใช ในการทดสอบทางคลนกเพอตรวจสอบฤทธทาง

ชวภาพบางอยางกอนจะน� าเสนอเปนผลตภณฑชนดใหมของกลมผลตภณฑทมอย

ขอมลเชงลกจากการวเคราะหท ไดจะสรางความเขาใจทดขนเกยวกบอนกรมวธานกญชา (การจ�าแนกพชเชงวทยาศาสตร) ในอดตการแยกความแตกตางระหวาง sativa และ indica มขอถกเถยงมากมาย การจ�าแนกชนดพชกอนหนานจะองจากความแตกตางขององคประกอบทางเคม โดยเฉพาะความแตกตางของสารเทอรปน อยางไรกตามในปจจบนกยงไมมการวจยทเปนขอสรปความแตกตางทชดเจนระหวาง Cannabis indica และ Cannabis sativa ดงนนแมวากญชา พนธตาง ๆ จะแตกตางกนอยางเหนไดชด แตความส�าคญทางดานวทยาศาสตร ไดเปลยนไปเปนสมมตฐานวากญชาทงหมดถกจดจ�าแนกอย ใน Cannabis sativa

สารแคนนาบนอยดสารประกอบทางเคมมากกวา 500 ชนดถกผลตจากตนกญชา ในจ�านวนเหลานนมสารประกอบทางเคมอยางนอย 100 ชนดทมอย ในตนกญชาเทานน ซงกคอสารแคนนาบนอยด สารแคนนาบนอยดท ไดจากพชมชอเรยกวา สารไฟโตแคนนาบนอยด สารไฟโตแคนนาบนอยดหลกและเปนชนดทรจกมากทสด คอ เดลตา 9 เตตราไฮโดรแคนนาบนอยด (THC) และแคนนาบไดออล (CBD) THC เปนสารออกฤทธตอจตประสาท ขณะท CBD ไมออกฤทธตอจตประสาท (นนคอสารนจะไมปรบเปลยนการรบรและความรสกตว)

สารแคนนาบนอยดเปนสารเคมทมฤทธทางชวภาพ ความเขมขนของสารแคนนาบนอยดแตกตางกนไปตามสวนของพช (ยกเวนเมลดและราก) โดยพบความเขมขนของสารสงสดในดอกเพศเมยทยงไม ไดผสมพนธ

ฤทธทางชวภาพสวนใหญเชอมโยงกบสารแคนนาบนอยดหลก ไดแก THC และ CBD แมวา THC และ CBD จะออกฤทธแตกตางกน แตกเรมเหนไดชดวาสารแคนนาบนอยดหลายชนดและองคประกอบอน ๆ ของตนกญชาอาจเกยวของกบผลดานการบ�าบดโรคมากมายของพชชนดน สารแคนนาบนอยดเหลานนรวมถง Cannabinoids

Tetrahydrocannabivarin (THCV) Cannabichromene (CBC)

และ Cannabigerol (CBG) ซงเชอวาสารแคนนาบนอยดเหลานสามารถชวยบรรเทาหรอเพมผลทางชวภาพไดบางสวนเมอบรโภคเพอการบ�าบดโรค ผลท ไดรบอาจเกดจากสารเหลานนท�างานเองหรอท�างานรวมกบ THC และ CBD

สารเทอรปนสารประกอบหลกอกประเภทหนงในกญชาคอสารเทอรปน ซงเปนสารประกอบอะโรมาตกทท�าใหกญชาแตละพนธ มกลนและรสแตกตางกนสารเทอรปนอาจมฤทธบ�าบดโรคเพมเตม โดยสารเหลานอาจท�างานรวมกบสารแคนนาบนอยดเพอเปลยนหรอเพมฤทธทางยา ตงแตอดตจนถงปจจบนเราพบสารเทอรปนมากกวา 120 ชนดในกญชา โดยสารเทอรปนแตกตางจากสารแคนนาบนอยด เนองจากสารเทอรปนหลกทงหมดทพบในกญชา (เชน Myrcene, Alpha-Pinene และ Beta-

Caryophyllene) สามารถพบได ในธรรมชาตเปนจ�านวนมาก

เชอกนวาสารเทอรปนท�างานรวมกบสารแคนนาบนอยด เพอเปลยน

หรอเพมฤทธของสารแคนนาบนอยด ผลของการท�างานรวมกนของสารนมชอเรยกทเปนทรจกคอ เอนทราจเอฟเฟกต (Entourage effect)

11

ภาพขยาย: ขนมตอมทประกอบดวยสารแคนนาบนอยดและเทอรปนพบไดบนผวของทกสวนทวตนกญชา

ขนมตอมสารแคนนาบนอยดและเทอรปนถกผลตขนในตอมเรซนของกญชา

ซงเรยกวาขนมตอม ขนนจะอยบนผวของทกสวนของตนกญชาทงตน โดยพบวาจะอยหนาแนนทสดในชอดอกของตนกญชาเพศเมย

สารแคนนาบนอยด โดยสวนใหญจะอย ในรปกรดทยงไมท�างาน ซง

สารชนดนทมฤทธทางยา (เชน THC/CBD) จะถกสรางขนกตอเมอกญชาไดรบความรอนทอณหภมอยางนอย 180°C ซงจะสงผลใหเกดกระบวนการ “ดคารบอกซเลชน” เมอใชเครองพนไอระเหย สารแคน-นาบนอยดทออกฤทธจะถกปลอยออกมาจากขนมตอมในรปไอระเหย

ทอณหภม 230°C ซงสามารถสดเขาปอดได

12

13

3 ระบบเอนโดแคนนาบนอยดของเรา

มนษยมระบบตวรบสารแคนนาบนอยด โดยเฉพาะ เชนเดยวกบกรณของระบบโอปออยดทตอบสนองตอสาร โอปออยดตาง ๆ (มอรฟน โคเดอน) สวนระบบเอนโดแคนนาบนอยด (ECS) ประกอบไปดวยตวรบ สารแคนนาบนอยด (CB) และสงผลตอกจกรรมของระบบรางกายตาง ๆ มากมาย สารไฟโตแคนนาบนอยด ในตนกญชาท�างานเชนเดยวกบเอนโดแคนนาบนอยดทผลตขนเองในรางกาย

สมองของมนษยและอวยวะอน ๆ มตวรบสารแคนนาบนอยด (CB) ท

เกดขนเองตามธรรมชาต และสารเคมทจบกบตวรบเหลานน เราเรยกระบบนวา ระบบเอนโดแคนนาบนอยดของมนษย (ECS) หนาท

ของ ECS คอการรกษาความสมดลของรางกายใหท�างานเปนปกต โดยการควบคมการท�างานของระบบตาง ๆ ระบบนมหนาทส�าคญในระบบประสาทของเรา และควบคมหลาย ๆ กระบวนการทางกายภาพ ซงรวมถงการปรบเปลยนอาการตอบสนองตอความปวด ความอยากอาหาร การยอยอาหาร การนอน อารมณ การอกเสบ และการจดจ�า ECS ยงชวยลดระดบชก (หรอโรคลมชก) รวมถงสงผลตอการท�างานรวมกน และกระบวนการอน ๆ เชน ระบบภมคมกน การท�างานของหวใจ ระบบประสาทสมผส (การสมผส ความสมดล การรบรพนท)

การเจรญพนธ สรระของกระดก และระบบตอบสนองตอความเครยดสวนกลาง (HPAA) การพฒนาระบบประสาท และความดนลกตา

ในรางกายมนษยสามารถสรางสารแคนนาบนอยดเองได คอสาร เอนโดแคนนาบนอยด สารชนดนสามารถออกฤทธหรอกระตนตวรบ

แคนนาบนอยด ซงมกลไกการท�างานเชนเดยวกบสารไฟ โต-

แคนนาบนอยด ซงจบกบตวรบเหลานน

สารแคนนาบนอยดท ไดจากพชมชอเรยกวาสารไฟโตแคนนาบนอยด ซงเปนสวนประกอบเฉพาะทพบในตนกญชา โดยมสารเตตราไฮโดร-แคนนาบนอล (THC) และแคนนาบไดออล (CBD) เปนองคประกอบหลก เรายงพบสารแคนนาบนอยดชนดอน ๆ แตยงไมมรายละเอยดท

ชดเจนในปจจบน

การท�างานของสารแคนนาบนอยดสารแคนนาบนอยดออกฤทธ โดยการจบกบตวรบ CB ทรบสารน

โดยเฉพาะ ตวรบสารแคนนาบนอยดเปนหนงในกลมตวรบทจบค

กบจโปรตน (ดภาพประกอบ) ในปจจบนพบวามตวรบสารแคนนาบนอยด 2 ชนด (CB1 และ CB2) ทสามารถยนยนได

ตวรบ CB1 สวนใหญพบได ในสมองและระบบประสาทสวนกลาง และยงสามารถพบ CB1 ได ในเนอเยอและอวยวะบางสวน เชน ปอด ตบ

และไต

ตวรบ CB2 สวนใหญพบได ในเซลลบางชนดของระบบภมคมกน ระบบทางเดนอาหาร และในอวยวะทเกยวของกบระบบภมคมกน

เชน มาม และตอมทอนซล

สารไฟโตแคนนาบนอยด THC จะกระตนตวรบ CB1 และ CB2 ซง

สงผลควบคมตอกจกรรมในระบบกายภาพตาง ๆ เมอเปรยบเทยบ

กบ THC แลว CBD จะมความสามารถในการจบกบตวรบ CB นอยกวา และท�าหนาทยบยงกจกรรมของตวรบเปนหลก

ตวรบ CB1

สวนใหญพบได ในสมอง (ฮปโปแคม�ส ซรเบลลม และซรบรม)

ตวรบ CB2 สวนใหญพบได ในอวยวะ (มาม ตอมทอนซล และเซลลภมคมกน)

ตวรบทจบคกบจ โปรตน CB1 และ CB2

ตวรบ CB2 / CB1

สญญาณ

14

ตวอยางเชน ตวรบ CB1 มอย ในพนทสมองหลายสวนซงควบคม

การท�างานของสมองและพฤตกรรม สารแคนนาบนอยดมผลตอการตอบสนองทางประสาทสมผสและและการสงการ (การเคลอนไหว) อตราการเตนของหวใจ การตอบสนองทางอารมณ ความอยากอาหารและอาการคลนไส/อาเจยน ความไวตอความปวด การเรยนร และการจดจ�า และการตดสนใจขนสง

หากมความรความเขาใจเกยวกบการพฒนาของ ECS ในมนษยมากขน เรากจะสามารถท�าความเขาใจการท�างานของสารไฟโตแคนนาบนอยด THC, CBD และสารแคนนาบนอยดชนดอน ๆ ไดดยงขนเชนกน

ซงความรความเขาใจนจะน�าไปสการคดคนยาทดขน

ตวรบสารแคนนาบนอยด

สมองมนษย

โครงขายประสาทเซลลประสาท

สารไฟโตแคนนาบนอยด เซลลประสาทกอนซนแนปส

ซนแนปส

เซลลประสาทหลงซนแนปส

สารเอนโดแคนนาบนอยด

สารสอประสาท

กจกรรม

ตวรบสารตงตน

CB1 GPCR

15

GPCRs ตวรบสารแคนนาบนอยด เปนตวรบทจบคกบจ โปรตน (GPCRs) ซงสามารถพบไดบนผวเซลลของเรา กลาวกนวาตวรบเหลาน ‘ท�าหนาทเสมอนกลองรบขอความ ซงพดคยกบเซลลและรางกายของเรา’ GPCRs ท�างานหลายหนาท ในรางกายของเรา จงท�าใหยาจ�านวนมาก

ซงรวมถงกญชาทางการแพทยท�างานรวมกบ GPCRs มนษยสามารถสรางสารเอนโดแคนนาบนอยด ซงมอนตรกรยากบ GPCRs CB1 และ CB2 โดยเราทราบขอมลเกยวกบ endocannabinoids anandamide

(AEA) และ 2-arachidonoylglycerol (2-AG) มากทสด

OHO

HN

O

O

OH

OH

OH

O

(R)

(R)

OH

H

OH

O

(S)

(S)

OH

H

OH

O

OH

HO

Cannabis sativa L.

THC:

เดลตา 9 เตตราไฮโดรแคนนาบนอลTHC เปนสารประกอบหลกทออกฤทธตอจตและประสาทของกญชา

Nabilone:

(สารผสมราซมก: ไอโซเมอรซมแบบซสทรานส)ยาสงเคราะหทเลยนแบบฤทธ

ของสารแคนนาบนอยด THC ตามธรรมชาตCBD: แคนนาบไดออลCBD เปนสารประกอบรองท ไม

ออกฤทธตอจตและประสาทของกญชา

สารสอประสาททสรางขนในสมองซงจบกบตวรบ

สารแคนนาบนอยด

Anandamide (AEA)

2-Arachidonoylglycerol (2-AG)

สารไฟโตแคนนาบนอยด สารเอนโดแคนนาบนอยดสารแคนนาบนอยดสงเคราะห

สารแคนนาบนอยด

16

แผนภาพดานลางน�าเสนอขอมลโดยสรปเกยวกบสารแคนนาบนอยดชนดตาง ๆ ซงไดแกสารแคนนาบนอยดท ไดจากตนกญชา รวมถงสารสงเคราะห ในหองปฏบตการ และทสรางจากรางกายของเรา

ชนดของสารแคนนาบนอยด

17

4 คณภาพและการสรางมาตรฐาน

คณภาพของกญชาทางการแพทยอาจมความแตกตางกนมาก ซงถอเปนความเสยงและความไมแนนอนแก ผปวยและผสงจายยา ท�าไมคณภาพจงมความส�าคญ

กญชาถกน�าไปใช ในการศกษาทางคลนกในมนษย และพบวาคอนขางปลอดภยส�าหรบผคนสวนใหญ เมอเทยบกบยาอน ๆ อยางไรกตามผปวยบางรายทบร โภคกญชากลบควบคมอาการของโรคไดแยลง และเกด

ผลขางเคยงใหม เชน ความออนเพลย การท�างานของตบผดปกต และเกดอาการทองรวง ไมมยาชนดใดทปลอดภยทสด ยาทกประเภทสามารถกอใหเกดความเสยงของอาการขางเคยงและอาการไมพงประสงคได (อาจสงผลใหเกดอนตราย) โดยเฉพาะอยางยงการบร โภค THC และสารแคนนาบนอยดสงเคราะหทออกฤทธแรงในปรมาณมากจะกอใหเกดอนตรายได (เชน ความดนโลหตต�าขณะเปลยนทาทางทสง

ผลใหลม หรออาการวกลจรตระดบเบาไปจนถงรนแรง)

ผลตภณฑทปลอดภยและนาเชอถอทสด คอ ผลตภณฑยาทมคณภาพ ผลตภณฑเหลานจะเปนไปตามหลกเกณฑ และวธปฏบตทด ในการ

ผลตยา (GMP) ซงเปนมาตรฐานสงสดในการผลตยา GMP เปนการ รบประกนผลตภณฑ และกระบวนการผลตคณภาพระดบสงทมมาตรฐานส�าหรบกญชาทางการแพทย หลกเกณฑ GMP ควรเรมตนตงแตขนตอนแรกสด คอ การเพาะปลกไปจนถงกระบวนการผลตทงหมดและผลตภณฑส�าเรจรป ไม ใชเพยงการควบคมบรรจภณฑ ชอดอกกญชาหรอการผลตน� ามนสกดภายใตหลกเกณฑ GMP ทกขนตอนของการผลตยาและกระบวนการทดสอบจะตองมการบนทกขอมลอยางชดเจน บคลากร สถานท และวตถดบตองเปนไปตามมาตรฐานสงสด กระบวนการเหลานจะชวยใหผปวยและผสงจายยาไดรบผลตภณฑทปลอดภยและนาเชอถอทสด

18

ผลตภณฑยาทมคณภาพอาจเปนยอดดอกกญชาส�าหรบสดไอระเหย

แคปซลส�าหรบกลน หรอสเปรยส�าหรบพนปาก เปนตน ผลตภณฑแตละประเภทจ�าเปนตองมการทดสอบคณภาพทแตกตางกน การทดสอบเหลานมกมการตพมพ ตวอยางเชน โมโนกราฟของเภสชต�ารบซงระบวธทดสอบการวเคราะหยาทนาเชอถอทสด โดยโมโนกราฟนจะอธบายมาตรฐานเกยวกบความแรง คณภาพ และอน ๆ ผลตภณฑยากญชาทางการแพทยจ�าเปนตองมการทดสอบในหองปฏบตการอสระทมความเชยวชาญโดยเฉพาะ หองปฏบตการทดสอบมกจะท�าการทดสอบ:

• การตรวจสอบเอกลกษณของกญชา – ผลตภณฑยากญชาทางการแพทย โดยทวไปตองผลตจากตนกญชา ขนตอนแรกทส�าคญคอการทดสอบพชวตถดบเพอยนยนวาเปนกญชาจรง ไม ใชพชทมสารปลอมปนหรอพชทดแทน

• การตรวจสอบเอกลกษณของสารออกฤทธ – ในตนกญชามสารประกอบอยมากมาย โดยทวไปการทดสอบนจะตองตรวจสอบหาเอกลกษณของ THC และ CBD และมกจะรวมถงสารเทอรปน ดวย

• การตรวจสอบจลนทรยทมอย/ไมมอย – ในชวงการเพาะปลกตนกญชาอาจพบจลนทรยทกอใหเกดอนตราย เชน เชอราและแบคทเรย ซงอาจตกคางในผลตภณฑส�าเรจรป ดงนนจ�าเปนตองมการก�าจดการปนเปอนโดยการฉายรงสแกมมาเพอก�าจด

จลนทรย เชน Staphylococcus aureus และ Escherichia coli

โดยกระบวนการนตองไมสงผลกระทบตอคณภาพของผลตภณฑส�าเรจรป

• การตรวจสอบยาฆาแมลงทมอย/ไมมอย – การเพาะปลกกญชา อาจมการใชยาฆาแมลงหลายประเภท แตยาฆาแมลงทกประเภทไมไดรบอนญาตให ใชกบกญชา การทดสอบนเปนการตรวจสอบใหแนใจวาผลตภณฑส�าเรจรป ไมมยาฆาแมลงปนเปอน ซงจะสงผลอนตรายตอสขภาพของผปวย

• การตรวจสอบโลหะหนกทมอย/ไมมอย – ตนกญชาสามารถดดซบ โลหะหนกจากดนไดอยางรวดเรว ซงเรยกวาการสะสมทางชวภาพของโลหะหนก กญชาทเกบเกยวทกรอบตองมการตรวจสอบหาโลหะหนกทเปนอนตราย เชน สารหน แคดเมยม ตะกว และปรอท

• การตรวจสอบสารแปลกปลอมทมอย/ไมมอย – สงทส�าคญคอวตถดบพชในขนสดทาย (และรปแบบยาเตรยมของผลตภณฑส�าเรจรป) ตองไมมสงเจอปน เชน ดน ฝน สงสกปรก และสารปนเปอนอน ๆ

• การตรวจสอบปรมาณน� าทงหมด – ส�าหรบชอดอกกญชาท ใช

เพอสดไอระเหยโดยการแปลงเปนไอ ปรมาณน� าในขนสดทายเปนสงส�าคญ ปรมาณความชนทเหมาะสม (ปรมาณน� า) ในชอดอกกญชาแหงชวยใหมนใจวาการสดไอระเหยจะท�าไดงายเมอผานขนตอน

การแปลงเปนไอ

19

หลกพนฐานของความนาเชอถอ ยาจ�าเปนตองระบสวนประกอบใหชดเจน กญชาทางการแพทยทมมาตรฐานและไดรบการรบรอง GMP ตองมสวนประกอบของสารออกฤทธ ในปรมาณคงท ในทกรอบการผลต ซงหมายความวาผปวยสามารถบรโภคกญชาปรมาณเทาเดมไดทกครง ท�าใหแพทยสามารถตรวจสอบปรมาณการรบยาในแตละครง ความคบหนาของอาการ และลดความเสยงในการไดรบยามากเกนไปรวมถงอาการขางเคยง ผลตภณฑ

เหลานควรปลอดจากจลนทรย (รา เหดรา และแบคทเรย) ยาฆาแมลง และโลหะหนกเปนคณสมบตทส�าคญอยางยงส�าหรบผทมภมคมกนต�า และท�าใหผลตภณฑปลอดภยตอการแปลงเปนไอและการสดไอระเหย เขาปอด ทายทสดการสรางมาตรฐานท�าใหสามารถเปรยบเทยบการทดสอบและการศกษาทางคลนกตาง ๆ เมอเวลาผานไป ได ซงเปน

สวนส�าคญในการสรางขอมลหลกฐานส�าหรบกญชาทางการแพทย

การท�าใหกญชาทกรอบการผลตมคณภาพคงทเปนเรองทาทาย

เนองจากตนกญชามความซบซอนทางเคมและอาจแตกตางกนมากในแตละตน การเพาะปลกกญชาท ไดมาตรฐานหมายถงการท�าให

องคประกอบของสารออกฤทธทงหมดมความสมดลอยเสมอ (โดยเฉพาะ สารแคนนาบนอยดและเทอรปน) จงจ�าเปนตองตรวจสอบยนยนทกรอบ การผลตในหองปฏบตการซงจะออกใบรายงานผลการตรวจวเคราะห ให

แนวทางการสรางมาตรฐานทนยมกนมากทสดคอการเลอกพนธกญชาทมความคงททางพนธกรรมและเจรญเตบโตจากเมลดเดยวกน พชเหลานจะเตบโตโดยการเพมจ�านวนจากวตถดบพชตงตน การเลยน-แบบสวนทแยกออกมาจากตนแม จะชวยปองกนไม ให เกด

‘ความผกผนดานพนธกรรม’ ซงอาจท�าใหเกดการเปลยนแปลงอยางมากและท�าใหพชออนแอเมอเวลาผานไป

การท�าใหพชในแตละรอบการผลตมคณสมบตคงทเปนเรองยากล�าบากอยางยง ขณะนมเพยงบรษท Bedrocan ในเนเธอรแลนดเทานนท

สามารถผลตชอดอกกญชาทเปนไปตามมาตรฐานทงหมด พรอมการรบรองของ GMP

การเพาะปลกในรมเทยบกบกลางแจงยงคงมการถกเถยงอยางตอเนองในการสรางมาตรฐานเกยวกบการเพาะปลกกญชาในรมและกลางแจง เนองจากองคประกอบทางเคมของกญชาถกก�าหนดโดยพนธกรรมของพช และปรมาณสารรวมในพชจะถกควบคมโดยสภาวะการเตบโตของพชเปนสวนใหญ

การเพาะปลกในรมทมการควบคมทสมบรณ ท�าใหสามารถผลตชอดอกกญชา (ดอกเพศเมยแหงทงดอก) และสารสกดจากพชทงตน (ประกอบดวยสารแคนนาบนอยด และเทอรปน) ทเปนไปตามมาตรฐานทงหมดไดตลอดป การควบคมสภาวะการเจรญเตบโต และองคประกอบทางพนธกรรมของพชทงหมดจงสรางผลตภณฑส�าเรจรปทปราศจากสารปนเปอน และมปรมาณสารออกฤทธทแนนอน การผลตชอดอกกญชาใหเปนไปตามมาตรฐานทางเภสชกรรมของ GMP จะเปนไปไดกตอ เมออย ในสภาพแวดลอมทมการควบคมอยางสมบรณ และใชพชทมความคงทของพนธกรรม

การเพาะปลกกลางแจงทงในแปลงปลกหรอเรอนกระจกท�าใหกญชาไมสามารถระบพนธกรรมไดแนนอน และไมมมาตรฐานการเพาะปลก กลางแจงเหมาะส�าหรบการสกดสารแคนนาบนอยดเดยว (ไดแก THC หรอ CBD) การเพาะปลกกลางแจงจากเมลดท�าใหเกดพชทมองค-ประกอบทางพนธกรรมท ไมเหมอนกนและมปรมาณสารออกฤทธท ไมแนนอน สภาพแวดลอมการเจรญเตบโตท ไมสามารถควบคมไดสงผลใหมแนวโนมจะเกดการถายละอองเรณขามดอกซงจะลดปรมาณ และคณภาพของสารแคนนาบนอยด ในพช รวมถงยงเพมความเสยงในการปนเปอนยาฆาแมลง โลหะหนก และรา แบคทเรย จลนทรย ในกลม

ฟงไจทเปนอนตราย

20

จากการเพาะปลกกญชาสชอดอกกญชาภาพประกอบดานลางน�าเสนอวงจรการเจรญเตบโตของพชทปลกในรมและการผลตชอดอกกญชาคณภาพระดบเภสชภณฑทมมาตรฐาน

และไดรบการรบรอง GMP

การตดกงตอน

พชถกน�าไปวางในฉนวนใยหน พชถกน�าไปวางในหองเพาะ

21

ตนกญชาทเกบเกยวไดถกน�ามาอบแหง ล�าตนและใบถกน�าออก

ชอดอกกญชาถกบรรจลงในบรรจภณฑ

22

23

5 รปแบบยาเตรยมและการใหยา

กญชาทางการแพทยกเหมอนกบยาชนดอน ๆ ทมรปแบบยาเตรยมหลากหลายประเภท (เชน การสดไอระเหย การใหยาทางปาก การสงยาผานผวหนง) เพอสนองความตองการของผปวยทแตกตางกนไป วธการบรหารยาหรอรบกญชาทางการแพทยจะขนอยกบรปแบบยาเตรยม

ในเนอหาสวนนเราจะมาพดถงวธการรบกญชาทางการแพทยทเปนท

นยมทสดในหมผปวยทวโลก และในเนอหาสวนถดไปเราจะพดถงกระบวนการทกญชาถกดดซม กระจายตว เผาผลาญ และขบออก (น�าออก) จากรางกายของเรา

การสดไอระเหยไดรบการพสจนวาเปนวธการบรหารยาทมประสทธภาพ ปอดจะดดซมไอระเหยทสดดมเขาไปไดอยางรวดเรว ยาออกฤทธ ไดทนท

จงถอวาเปนทางเลอกทดส�าหรบผปวย ไอระเหยจะมสารแคนนาบนอยดและเทอรปนในปรมาณทสม�าเสมอและวดคาไดรวดเรวของการออกฤทธยาท�าใหการปรบขนาดยาท�าไดงายขน หรอการรบยาในปรมาณท

เหมาะสมโดยไมเกดอาการขางเคยง และยงบรรเทาอาการไดอยางรวดเรว ปรมาณสารแคนนาบนอยดทถกน�าสงจะขนอยกบความลกของการสดลมหายใจและการกลนหายใจ แมวาการสดไอระเหยจะท�าใหระดบสารแคนนาบนอยด ในเลอดสง แตผลท ไดเมอเทยบกบการบรหารยาทางปากแลวจะมระยะเวลาการออกฤทธทสนกวา

เครองพนไอระเหยทางการแพทย เนองจากการสบกญชายงคงมความเสยงปจจบนผปวยจงมองหา

เครองพนไอระเหยหรอเครองมอสดไอระเหยแบบพกพาทนาเชอถอ

และราคาไมสงมาก งานวจยระบวาการพฒนาเครองพนไอระเหยและเทคโนโลยการสดไอระเหยยาจะมความกาวหนาอยางมากในดานคณภาพของอปกรณ

การสดไอระเหย – ดวยปอด

รปแบบยาเตรยมมความส�าคญอยางมาก เพราะจะสงผลตอพฤตกรรมตาง ๆ ของผปวย ไดแก:• ผปวยรบยาเขาไปตามปรมาณทก�าหนดในแตละวนหรอไม• พวกเขารบยาเมอไร (ชวงเวลาของวน)

• พวกเขารบยาบอยเพยงใด (ความถ ในการใช)

• พวกเขาตองไดรบยาปรมาณเทาไร (ปรมาณการรบยารวมในแตละวน)

• อาการขางเคยงทเกดขนและจะทนอาการขางเคยงเหลานนอยางไร

รปแบบยาเตรยมการใชเครองพนไอระเหยหรอเครองมอสดไอระเหยทางการแพทย ผปวยจะสดดมสารแคนนาบนอยด (จากชอดอกกญชา) ในรปแบบไอระเหยซงจะดดซมเขาไปในกระแสเลอดผานทางปอด

24

ชอดอกกญชาคณภาพระดบเภสชภณฑ เพอให ไอระเหยสามารถน� าสงสารแคนนาบนอยดและบ�าบดรกษาโรคในระดบคงท ผลตภณฑกญชาท ใชตองมคณภาพ

ระดบเภสชภณฑ ชอดอกกญชาควรมมาตรฐานทางพนธกรรมและเคมตามมาตรฐานทางเภสชกรรม ในมมมองเรองความปลอดภยตอผปวย ชอดอกกญชาควรปราศจากจลนทรย การ ปนเปอนยาฆาแมลง สงเจอปน และโลหะหนก ซงเปนคณสมบตทท�าให ไอระเหยปลอดภยส�าหรบการสดเขาปอด

เครองพนไอระเหยทางการแพทยส�าหรบการบรหารยาโดยใชชอดอกกญชาอาจท�าใหเรานกถงบหร ไฟฟา ซงในความเปนจรงแลวมความแตกตางกนอยมาก โดยไอระเหยจะไมมสวนประกอบของนโคตน โพรไพลนไกลคอนเหลว กลเซอรอล และกลนรสสงเคราะห รวมถงไมม ควนไอระเหยขนาดใหญทเปนพษและรบกวนผอน เครองพนไอระเหย (หรอเครองมอสดไอระเหย) เปนเครองมอทน� าสงยาทมประสทธภาพ ปลอดภย และผปวยใชงานงาย

การสบ ทายทสดแลว การสบกญชาทางการแพทยจะกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของผปวยจงไมแนะน�าให ใชวธการน สารประกอบไพโรไลซสท

เปนพษจะถกสรางขนเมอมการสบ (หรอการเผาไหม) โดยทวไปจะมการมวนชอดอกกญชาท�าเปน ‘บหรสอดไสกญชา’ และสดสารแคนนาบนอยดในรปแบบควนเขาไปยงปอด ยาจะดดซมเขาไปในกระแสเลอดผานทางปอด การสบกญชาท�าใหยาออกฤทธอยางรวดเรว โดยจะเหนผลภายในไมกนาท แมวาการสบจะท�าใหระดบสารแคนนาบนอยด ในเลอดสง แตผลลพธท ไดเมอเทยบกบการใหยาทางปากแลว จะมระยะเวลาสนกวา ยงไปกวานนหากกญชาไม ไดมาตรฐาน ปรมาณ THC และ CBD ในชอดอกกญชาอาจแตกตางกนอยางมากในแตละรอบการผลต ปรมาณ THC ทถกน� าสงจะขนอยกบความลกของการสดลมหายใจ ปรมาณในการสบ และระยะเวลาการกลนหายใจ

ยาเตรยมส�าหรบการใหทางปากเปนรปแบบยาเตรยมทคนเคย รปแบบเหมอนกบยาทผปวยรบประทานอยแลว ชวยใหการบรหารยาท�าไดงาย ดวยเหตผลดงกลาว สารสกดกญชาเขมขนจงเรมไดรบความนยมมากขน

น� ามนผปวยเรมหนมาใชสารสกดจากชอดอกกญชากนมากขน สารสกดจากกญชาทงตนมสารแคนนาบนอยด และเทอรปนในรปแบบยาเตรยม ทมความเขมขน จงมกถกเรยกวา “น� ามน” เนองจากมเนอเหนยวหนดสเขม สารสกดจะถกละลายในน� ามน (เชน น� ามนมะกอก ทานตะวน ถวลสง) เพอท�าหนาทเปนตวพาและชวยใหการบรหารยาท�าไดงายขน

การใชยาในแตละครงสามารถท�าโดยใชหลอดหยดหยดยาไว ใตลน ยาจะถกดดซมผานชนเยอเมอกบผวในปาก (เรยกวาการดดซมใตลน) และจะเขาไปสกระแสเลอด

การน� าสงยาใตลนเปนการบรหารยาทสามารถเพมปรมาณยารวมท

รางกายรบได หมายความวาผปวยรบยาปรมาณเพยงเลกนอย แตยงคงให ไดผลการรกษาเหมอนเดมเมอเทยบกบการกลนแคปซลหรอ

การดมชา รปแบบยาเตรยมส�าหรบการใหยาใตลนเปนยาเตรยมรปแบบทมความนาเชอถอ

ทางปาก – ผานทางปาก

รปแบบยาเตรยมสารแคนนาบนอยด (สารสกดจากพชทงตนหรอสารแคนนาบนอยดสกดแยก) ท ใหทางปากโดยการกลน (ทางปาก) หรอดดซมจากทางใตลน เมอกลนยาเขาไป ยาจะเขาสกระแสเลอดผานทางกระเพาะอาหาร ล�าไส และตบ เมอใหยาดดซมทางใตลน ยาจะไมผานตบและเขาสกระแสเลอดโดยตรง

25

สเปรยสเปรยกเปนการบรหารยาใตลนเหมอนกบการใชน� ามน ตวอยางเชน Sativex™ ซงเปนรปแบบยาเตรยม (ฉดพนในชองปาก) ท ไดมาตรฐานทางเภสชกรรม ผลตมาจากกญชาสองสายพนธ โดยสายพนธหนง

ผลต THC เปนหลก และอกสายพนธหนงผลต CBD เปนหลก สารประกอบออกฤทธ THC และ CBD ในสดสวนทแนนอนจะถกน�าไปละลายในสารละลายแอลกอฮอล กอนจะน� าไปบรรจในขวดยาพน แบบก�าหนดขนาด ซงใชพนใตลน

แคปซลรปแบบยาเตรยมชนดหนงส�าหรบการใหทางปาก คอ แคปซล โดยทวไป แคปซลจะประกอบดวยสารแคนนาบนอยดเดยว (คอ THC และ CBD) ในปรมาณความเขมขนท แนนอนละลายอย ในน� ามนต วพา

แคปซลเมอถกกลนแลวจะแตกตวออก ยาจะถกปลอยออกมากอน

ทจะถกดดซมในกระเพาะอาหารและล�าไส อตรา (เวลา) ในการดดซมอาจไมสามารถคาดการณ ได และอาจแตกตางกนไปตามปจจยอน ๆ เชน มอาหารอย ในระบบทางเดนอาหาร หรอผปวยมการเคลอนไหว (ออกก�าลงกาย/เดน) ประเดนทนาสนใจคอ THC มผลใหอตราความเรวของการสงอาหารออกจากกระเพาะชาลง (จากกระเพาะไปสล�าไส) การ บรหารยาทางปาก (โดยการกลน) สงผลใหเวลาการออกฤทธของยาชาลง ความเขมขนของระดบยาในเลอดลดลง และระยะเวลาทยาออก

ฤทธนานขนเมอเทยบกบการสดไอระเหย ปรมาณสารแคนนาบนอยดรวมจะขนกบกระบวนการเมแทบอลซมในตบและปรมาณอาหารในกระเพาะอาหาร ซงเทากบวาปรมาณการรบยาทางปากอาจไมมความแนนอน และไมสามารถคาดการณ ได

ชาหรอสารละลายผปวยบางสวนบรโภคกญชาทางการแพทย ในรปแบบชา (ชอดอกกญชาแช ในน� ารอน) เมอผปวยดมชา สารแคนนาบนอยดจะถกดดซม

ในกระเพาะและล�าไสเลก และเชนเดยวกบการใหยาทางปาก ปรมาณสารแคนนาบนอยดรวมจะขนกบกระบวนการเมแทบอลซมในตบและปรมาณอาหารในกระเพาะอาหาร ซงหมายความวาการบรหารยาดวย

ชาอาจไมมความแนนอนและไมสามารถคาดการณ ได

ยงไปกวานน ชาสวนใหญมกมความเขมขนของสารแคนนาบนอยดต�า สารประกอบในชาจะเปลยนแปลงตามเวลาในการตม ปรมาณของชา

ทจดเตรยม และระยะเวลาในการเกบ ซงหมายความวาการบรหารยาดวยชาอาจท�าใหผลการรกษาโรคไมแนนอน

อาหารรปแบบยาเตรยมจากพชทงตนอกประเภทหนง คอ อาหาร เชน คกก/บราวน การรบประทานอาหารเหลานยากตอการควบคมปรมาณองค-ประกอบสารแคนนาบนอยดท ไดรบใหคงท ผปวยอาจรบยาเกนขนาดไดงาย เนองจากยาอาจออกฤทธหลงผานไปราว 2-3 ชวโมง และผปวยอาจรบประทานยาครงทสองหากพวกเขาตองรอยาออกฤทธ

ผลการรกษาโรคอาจไมแนนอนนกเมอเทยบกบผลตภณฑยาใหทางปากท ไดมาตรฐาน และสวนใหญตองใชเวลานานกวายาจะออกฤทธ

จงท�าใหอาหารไมถอเปนผลตภณฑส�าหรบการบ�าบดรกษาโรค

ความส�าคญของการสรางมาตรฐาน ผลตภณฑน� ามนมจ�าหนายอยมากมายในตลาด คณภาพและความนาเชอถอของผลตภณฑเหลานขนอยกบคณภาพของวตถดบตงตน ซงไดแกชอดอกกญชา เนองจากบรษททสกด

สารส�าคญจากกญชาสวนใหญไมได ใชชอดอกกญชาท ไดมาตรฐานครบถวน ปรมาณสารแคนนาบนอยดรวมในสารสกด จงมกแตกตางจากปรมาณทระบไวบนฉลากยา ฉลากยาของบางบรษทจะแสดงรายละเอยดความเขมขนของสารแคนนาบนอยด ‘ทตงไว’ เนองจากความเขมขนของสารแคนนาบนอยด ในกญชาซง

เปนวตถดบตงตนจะแตกตางกนในแตละรอบการผลต ความ เขมขนของยาท ไมสามารถคาดการณ ไดนสรางความกงวลเกยวกบความปลอดภยของผปวย เนองจากคณภาพของยาจากกญชาสวนหนงถกก�าหนดจาก ‘ความแมนย�าของขนาดยา’ และ

‘ความแมนย�าในการรบยาซ�า’

26

รปแบบยาเตรยมทสงผานทางผวหนงไดมการวจยเกยวกบการใชงานทางคลนกและการน� าไป ใชงาน ปจจบนมการใชรปแบบยานเพอ

รกษาอาการทางผวหนงบางประเภทและอาการปวดกลามเนอเฉพาะท

หรอปวดขอ

สารแคนนาบนอยดสวนใหญไมชอบน� า (แทบไมเกาะกบน� า) จงท�าให หารปแบบยาเตรยมส�าหรบการบรหารยาทางผวหนงทนาเชอถอและสามารถท�าใหระดบความเขมขนยาในเลอดอย ในระดบทเหมาะสมไดยาก อยางไรกตามเทคโนโลยนาโนรปแบบใหมอาจพชตขอจ�ากดนได รปแบบยาเตรยมแบบครมมวตถประสงคเพอใชทาและออกฤทธเฉพาะท ซงไมจ�าเปนตองมการสงผานผวหนงไปสกระแสเลอด

การสงยาผานผวหนง (Transdermal) การบรหารยาผานทางผวหนง

รปแบบยาเตรยมTransdermal เปนการสงยาผานผวหนง รปแบบยาเตรยมโดยทวไปไดแกครมททาลงบนผวหนงหรอเยอเมอกบผว และแผนแปะผวหนง ซงเปนการแปะแผนตดทมยาอยลงบนผวหนงโดยตรง ผปวยจะคอย ๆ ไดรบยาปรมาณทเฉพาะเจาะจงในเวลาทก�าหนด

ความส�าคญของรปแบบยาเตรยม รปแบบยาเตรยมของกญชาทางการแพทยจะเปนตวก�าหนด ชวงเวลาทยาออกฤทธ ความแรง และระยะเวลาทยาออกฤทธ(การกระจายยาและการออกฤทธของยาในรางกายของเรา) ปจจยหลกทก�าหนดการเลอกรปแบบยาเตรยมไดแก:• ความแมนย�าของขนาดยา – ความแมนย�าของวธการบรหาร

ยาจะวดจากการท ไดรบยาตามปรมาณทตองการหรอไม เพอหลกเลยงไม ให ไดรบยาต�ากวาขนาดหรอเกนขนาด และเกดอาการขางเคยง

• ชวปรมาณออกฤทธ – ปรมาณยาบางสวนทเขาสกระแสเลอดเพอใหผลดานการบ�าบดรกษาโรค โดยทวไปการฉดยาเขาเสนเลอดด�าท�าให ไดรบชวปรมาณออกฤทธ (โดยตรงเขากระแสเลอด) มากทสด ตามมาดวยรปแบบยาเตรยมส�าหรบการสดไอระเหย การใหยาใตลน การใหยาผานเยอเมอกขางแกมในปาก การใหยาผานทวารหนก ปากและผวหนงตามล�าดบ

• การเรมออกฤทธของยา – ระยะเวลาท ใชกอนจะรสกถงฤทธของยา

• ระยะเวลาออกฤทธ – ชวงเวลาทยาออกฤทธ• ความแมนย�าในการรบยาซ�า - ระดบปรมาณยาท ใหผปวย

เพอให ไดรบผลรกษาแบบเดมควรจะมความแมนย�า• ความปลอดภย – รปแบบยาเตรยมท ใชงานงาย มคณภาพด

และไมกอใหเกดอนตรายและอาการขางเคยงท ไมสามารถ

ทนได

Time of maximum drug concentration

Time

Maximum (peak) drug concentration

Plas

ma

drug

con

cent

ratio

n

27

6 สารแคนนาบนอยดออกฤทธ ในรางกายไดอยางไร

การก�าหนดวายาจะท�างานอยางไรในรายกายผปวยแตละรายเปนเรองส�าคญอยางมากตอความปลอดภยและประสทธผลของยา การทสารแคนนาบนอยด THC และ CBD กระจายในรางกาย (เภสชจลนศาสตร) แตกตางกนไปโดยขนอยกบวธการไดรบยา ระยะเวลาออกฤทธจะขนกบขนาดยา รปแบบยาเตรยม และวธการใหยา ทงทางปอด ปาก ล�าไส หรอผวหนง

การดดซมและการกระจายตวTHC และ CBD สวนใหญทพบในกญชามกอย ในรปกรดท ไมออกฤทธ จงตองมการใหความรอนเพอเอากลมคารบอกซลออกเพอให THC และ CBD ออกฤทธ ได ในทางปฏบต กระบวนการนเรยกวา “ดคารบอกซเลชน” โดยจะใหความรอนชอดอกกญชาในเครองพนไอระเหย หรอใหความรอนกบสารสกดจากชอดอกกญชากอนจะน�าไปใส ในสารละลาย

การดดซมสารแคนนาบนอยดทสดไอระเหยเขาไปจะสงผลใหระดบความเขมขนในเลอดเพมขนมากทสด (จดสงสด) ภายในไมกนาท (ดทรปภาพ) ฤทธตอสมองจะเรมแสดงผลภายในไมกวนาทจนถงไมกนาท และจะ

ออกฤทธสงสดหลงจากผานไป 15-30 นาท โดยฤทธจะหมดภายใน 2-3 ชวโมง

การกลนสารแคนนาบนอยดจะท�าใหการดดซมชาลง ความเขมขนสงสดในเลอดจะมปรมาณนอยกวาและเกดขนชาลง เมอรบสารผานการกลน ฤทธตอสมองจะแสดงผลชาลง 30-90 นาท และจะออกฤทธสงสดหลงจากผานไป 2-3 ชวโมง ฤทธจะมผลอยราว 4-12 ชวโมง

ชวปรมาณออกฤทธเปนการระบสดสวนยาทเขาสระบบไหลเวยนเลอดหลงจากใหยา ชวปรมาณออกฤทธของ THC และ CBD เมอใหยาทางปากมคาต�า การสดไอระเหยสารแคนนาบนอยด จงมประสทธภาพดกวาและมความนาเชอถอมากกวา เมอเทยบกบการใหสารผานทางปาก

Time of maximum drug concentration

Time

Maximum (peak) drug concentration

Plas

ma

drug

con

cent

ratio

n

ขอมลเภสชจลนศาสตรของยาเปนการอธบายความเขมขนของยาในพลาสมาเลอดในชวงระยะเวลาตาง ๆ

เภสชจลนศาสตรเภสชจลนศาสตรมตวยอคอ PK เภสชจลนศาสตรเปนการศกษาการเคลอนทของยาเมอเขาสรางกาย โดยมตวยอ ADME ท ใชอธบายการดดซม (Absorption) การกระจายตว (Distribution)

กระบวนการเมแทบอลซม (Metabolism) และการขบออก

(Excretion) จากรางกายในขนสดทาย

ระยะเวลาทความเขมขนของยาในเลอดสงสด

ระยะเวลา

ความ

เขมข

นของ

ยาใน

พลา

สมา

ความเขมขนของยามากทสด (สงทสด)

28

THC และ CBD เปนสารประกอบทละลายได ในไขมน (เกาะกบไขมนไดด) ซงจะถกดดซมอยางรวดเรวผานปอด ซงสงผลใหการสดไอระเหยท�าไดสะดวกและเปนวธการบรหารยาทออกฤทธเรว ท�าใหการไทเทรตปรบปรมาณยาทตองการงายขนและไดรบผลทางชวภาพทตองการ THC ทสดดมเขาไปประมาณ 25% จะเขาสระบบไหลเวยนเลอด

การกระจายตวของสารแคนนาบนอยด ในรางกายถกก�าหนดจากการจบตวกบไขมน (การละลายในไขมนของสาร) และการจบกบโปรตน ในเลอด THC จะกระจายตวไปทวทงรางกาย โดยเฉพาะในเนอเยอ

ไขมน การสะสม THC ในรางกายจะเพมขนตามความถ ในการใชสารและระยะเวลาในการใชสารทเพมขน

กระบวนการเมแทบอลซมและการก�าจดออกสารแคนาบนอยดสวนใหญจะผานกระบวนการเมแทบอลซม โดยใชกลมเอนไซม ในตบทเรยกวาไซโตโครม พ450 (CYP450) เชนเดยว กบยาอน ๆ อกมากมาย เอนไซมเหลานจะเปลยนแปลงสารแคนาบนอยดทางเคมเพอน�าสารออกจากรางกาย (การขบออก) นอกเหนอจากตบแลว เนอเยออน ๆ เชนหวใจและปอดกสามารถน� าสารแคนาบนอยด

ผานกระบวนการเมแทบอลซมไดแมวาจะท�าได ในระดบทนอยกวา กระบวนการเมแทบอลซมของ THC และ CBD มแนวทางทคลายคลงกน

การก�าจดยาออกเปนการน� ายาออกจากรายการของเราโดยสมบรณ กระบวนการเมแทบอลซมเปนวธหลกในการน�า THC ออกจากรางกาย ในขณะท CBD จะถกขบออกโดยไมมการเปลยนแปลงทางเคมภายในระยะเวลา 5 วนหลงจากรบยาไปครงหนง THC จะถกขบออกไปประมาณ 80–90% การขบออกของ THC และเมทาบอไลทของมนเกดขนผานทางอจจาระและปสสาวะ หลงจากสดไอระเหยเขาไปแลว ปรมาณสารท

ดดซมราว 25% จะถกขบออกผานปสสาวะ และ 65% ถกขบออกผานทางอจจาระ THC ปรมาณเพยงเลกนอยเทานนทถกขบออกโดยไมมการเปลยนแปลงทางเคม ยาท ไดรบทางปากปรมาณนอยกวา 5% ถกพบวาไมมการเปลยนแปลงทางเคม ในอจจาระ เมทาบอไลทของ THC พบได ในปสสาวะและอจจาระเปนระยะเวลาหลายสปดาห

การก�าจดสารแคนนาบนอยดและเมทาบอไลทเกดขนอยางชา ๆ เนองจากสารพวกนเคลอนทออกจากไขมนและเนอเยออน ๆ ใน

รางกายกลบเขาไปสกระแสเลอดอยางชา ๆ

กระบวนการเมแทบอลซมในตบและ THCเมทาบอไลทเปนสารทสรางขนระหวางกระบวนการเมแทบอลซม ซงเปนผลผลตทแยกออกมา หลงจากกลนยาเขาไป ยาจะถกดดซมในล�าไสเลกและถกพาไปยงตบกอนจะผานกระบวนการเมแทบอลซม ซงเรยกวากระบวนการเมแทบอลซมในตบ กระบวนการเมแทบอลซมในตบจะลดความเขมขนของยาลงไปอยางมาก ซงท�าใหปรมาณยาดงเดมเพยงสวนหนงเทานนทเขาสระบบไหลเวยนเลอด ในบางกรณเมทาบอไลทอาจออกฤทธแรงและยาวนาน ส�าหรบ THC นน เมทาบอไลท 11-hydroxy-

THC (11-OH-THC) ออกฤทธตอจตประสาทมากกวา THC เปนสองเทา การบรหารยา THC โดยการสดไอระเหยจะเปนการหลกเลยงกระบวนการเมแทบอลซมในตบและการเปลยนเปน 11-OH-THC อยางรวดเรว

29

7 การสงจายยากญชาทางการแพทย

เมอมการใชยาอยางสมเหตสมผลและถกตอง ยาจะมประสทธผลในการรกษาหรอปองกนโรคได แตถาหากถกน�าไปใชอยางไมถกตอง กอาจท�าใหเกดอนตรายได ซงรวมถงกรณของกญชาทางการแพทย ในเนอหาสวนนเราจะพดถงการจายยากญชาทางการแพทย

ส�าหรบภาวะโรคอน ๆ ขณะนยงคงมขอมลทางคลนกไมเพยงพอหรอผลการศกษาออกมาในเชงลบ ซงภาวะดงกลาวรวมถงโรคลมชก (เฉพาะโรคลมชกในเดกทดอยา) กลมอาการทเรตต ตอหนท ไมตอบสนองตอการรกษาดวยยา โรคไฟโบรมยอลเจย ภาวะปวยทางจตจากเหตการณรนแรง ความผดปกตดานการนอน ความผดปกต ในการควบคมการ ขบถายปสสาวะ อาการบางอยางของโรคพารกนสน และโรคซมเศรา เมอหลกฐานสนบสนนทางวทยาศาสตร ไมสามารถรองรบการใชงานกบภาวะโรคบางประเภทไดอยางสมบรณ การศกษาวจยทางคลนกเพยงไมกชนงานกไมอาจสะทอนถงศกยภาพของกญชาทางการแพทยตอโรคบางชนดในผปวยบางราย

บทสรปถดไปจะมเนอหาครอบคลมถงขอมลเชงลกทางคลนกในดาน

ทผอานใหความสนใจมากทสด ซงไดแกอาการปวดเรอรง อาการคลนไส อาการอาเจยนและความอยากอาหาร โรคปลอกประสาทเสอม และโรคลมชก

อาการปวดเรอรง อาการปวดเรอรงอยางรนแรงถอไดวาเปนสาเหตหลกทผปวยใชกญชาทางการแพทย อาการปวดมอยหลายประเภท และสารแคนนาบนอยดไมสามารถสงผลแบบเดยวกนตออาการปวดแตละประเภทจนถงปจจบน ประโยชนดานการบ�าบดรกษาโรคของกญชาทางการแพทยพบได ในการศกษาอาการปวดจากเสนประสาทเทานน ซงเปนอาการปวดทเกดจากการบาดเจบหรอโรคซงสงผลกระทบตอเสนประสาทการรบร เมอเทยบกนแลว การศกษาทวดผลตออาการปวดรนแรง (เชน อาการปวดหลงผาตด) มกพบวาไมมผลประโยชนในการรกษา ความแตกตางนมแนวโนมจะเกยวของกบการท�างานของสารเอนโดแคนนาบนอยดตออาการปวดแตละประเภท อยางไรกตามกลไกเบองหลงความแตกตางท

เกดขนนยงไมมรายละเอยดขอมลทครบถวน

ยากญชาทางการแพทยเปนวทยาศาสตรทางการแพทยทมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวพรอมกบผลตภณฑ ใหม ๆ รวมถงขอมลทางวทยาศาสตรและคลนกทเพมขนมา ในชวงทศวรรษทผานมาการวจยทางคลนก

สวนใหญมงเนนไปทผลดานการบ�าบดรกษาโรคของสารแคนนาบนอยดในรปแบบยาระงบปวดจากอาการปวดเรอรงจากโรคเสนประสาท รวมถงรปแบบของยากระตนความอยากอาหารในผปวยมะเรง และการรกษาภาวะกลามเนอหดเกรงจากโรคปลอกประสาทเสอม ขอบงใชอน ๆ ยงรวมถงอาการวตกกงวล อาการทางจต และอาการปวดกลามเนอเรอรงทวรางกาย เปนตน และเมอไมนานมานกมการคนพบสารแคนนาบไดออล (CBD) วาเปนสารแคนนาบนอยดเดยวซงมแนวโนมจะมฤทธบ�าบดรกษาโรคลมชกในเดกได การทดลองทางคลนกชวยให ไดรบขอมล เชงลกเกยวกบภาวะโรคทเกยวของและปรมาณการใหยา ขณะทขอมลสนบสนนใหมทตพมพออกมาเกยวกบสารเคม ในพช การเพาะปลก การวเคราะห คณภาพ และการบรหารยา ชวยเพมคณคาใหกบความร ความเขาใจดานความปลอดภยของผลตภณฑและหลกปฏบต ในการสงจายยา

ภาวะโรคทมแนวโนมจะใชประโยชนทางการแพทย ไดมการวจยทางคลนกทสนบสนนการใชกญชาทางการแพทย ในบางสภาวะ ซงรวมถง: • อาการปวดเรอรง อาการปวดบางประเภททเกยวของกบระบบประสาท

ซงเกดจากเสนประสาทเสยหาย ภาวะปวดหลอน และการปวดเสนประสาทใบหนา

• อาการคลนไส เบออาหาร น� าหนกลด และการอาเจยนทเชอมโยงกบเคมบ�าบดและรงสบ�าบดซงใชรกษามะเรง รวมถงโรคเบออาหารและภาวะผอมหนงหมกระดกทเกดขนในผปวยเอชไอว/เอดส

• อาการปวดและกลามเนอชกกระตกหรอตะครวทเชอมโยงกบโรคปลอกประสาทเสอมหรอความเสยหายท ไขสนหลง

30

อาการคลนไส อาเจยน และความอยากอาหาร สารแคนนาบนอยด ใหผลทดมากตอการรกษาอาการคลนไส และอาเจยนซงเปนผลมาจากการใชเคมบ�าบดหรอรงสบ�าบดรกษามะเรง โรคตบอกเสบซ หรอการรกษาเอชไอว/เอดส รปแบบยาเตรยม THC สงเคราะห (ในรปแบบ Marinol®) มการใชงานทวโลกเปนยาแก อาเจยนส� าหรบผ ปวยมะเรงท อย ในระหวางการให เคมบ� าบด

มงานศกษาวจยสนบสนนขอมลวาการให THC โดยตรงกอนและหลงการท�าเคมบ�าบดจะสงผลดมากกวาการใชยาแกอาเจยนแผนปจจบนแบบเดม อยางไรกตาม การศกษาเหลานไม ไดเปรยบเทยบกบการใหยาแกอาเจยนแผนปจจบนลาสดซงมประสทธภาพมากกวายาแผนปจจบนแบบเดมมาก

อาการปวดเรอรงจากเสนประสาทเปนอาการทเกดขนโดยทวไปและ

ยากตอการรกษา รวมถงมทางเลอกในการรกษาทจ�ากด จงท�าใหผล

รกษาจากสารแคนนาบนอยดเพยงเลกนอยกอาจมความส�าคญตอผปวย การศกษาความตองการของผปวยแสดงใหเหนวาผปวยสามารถทนตออาการขางเคยงจากสารแคนนาบนอยด ไดดกวาการใหยาประเภท โอปออยดทมฤทธรนแรง แนนอนวามผศกษาการใชกญชาทางการแพทยรวมกบยาอน ๆ มากมาย เชน มอรฟน เปนตน ซงพบวา

สารแคนนาบนอยดและโอปออยดท�างานรวมกนไดฤทธรนแรง

สารแคนนาบนอยดจะชวยกระตนความอยากอาหาร โดยเปนความตองการอาหารทม ไขมนและน� าตาลสง ตวอยางเชน ตงแตทศวรรษ 1980 มการใช Marinol® เปนยากระตนความอยากอาหารในผปวย เอชไอว/เอดสทน� าหนกลดลง ส�าหรบผปวยทรสกเบออาหาร การ

รบประทานอาหารท ใหพลงงานสงอาจสงผลใหน� าหนกตวเพมขนและ

มผลตอการดดซมสารอาหาร ซงบอยครงกมความส�าคญตอการดแลภาวะทางการแพทย เชน โรคผอมแหง (ภาวะผอมหนงหมกระดก)

แมวาจะมยาอน ๆ ใหเลอกใชเพอรกษาอาการคลนไส อาเจยน หรอการทความอยากอาหารลดลง ผลท ไดรบจากสารแคนนาบนอยดซงสามารถรกษาอาการเหลานไดทงหมดท�าใหสารนกลายเปนทางเลอกท โดดเดนเพอเพมคณภาพชวตของผปวย

โรคปลอกประสาทเสอมโรคปลอกประสาทเสอม (MS) เปนโรคชนดหนงซงมอาการปวดเรอรงรวมดวย และมการศกษาอยางกวางขวางเกยวกบฤทธของสารแคนนาบนอยดในระยะยาวตอโรคน งานวจยแสดงใหเหนวาผปวยไมมการตานฤทธการรกษาโรค และไมตองเพมปรมาณยาเพอให ไดผลการรกษาโรคเทาเดมเมอมการใชยามาเปนระยะเวลาหนง แมวาหลกฐานทางการแพทยท

สนบสนนการใชกญชาส�าหรบโรค MS ยงคงมอยอยางจ�ากด แตสงส�าคญทควรรบทราบ คอ หลกฐานสนบสนนการรกษาโรค MS ดวยยา แผนปจจบนสวนใหญกมอยอยางจ�ากดเชนกน

ดงนนผปวยโรค MS จงมประสบการณรกษาดวยทางเลอกอนรวมดวยรวมถงการใชกญชาเพอพฒนาคณภาพชวตของตนเอง การรกษาแบบมาตรฐานมกไมสามารถบรรเทาอาการไดอยางทตองการ และอาจถกจ�ากดดวยอาการขางเคยงของยา หลกฐานทางวทยาศาสตรทมอยตางสนบสนนการใชกญชาทางการแพทย ในการรกษาอาการปวดทเกยวของกบโรคกลมอาการเกยวกบทางเดนปสสาวะ อาการสน และภาวะกลามเนอหดเกรง นอกจากนน ในผปวยหลายราย สารแคนนาบนอยดยงมสวนชวยในการนอนหลบ โดยท�าใหสามารถนอนหลบไดลกและนานยงขน

31

โรคลมชก โรคลมชกโดยทวไปสามารถควบคมอาการไดดวยการใหยา อยางไรกตาม มผปวยโรคลมชกจ�านวนมากท ไมสามารถควบคมอาการชกไดด ในชวงตนป ค.ศ. 1979 มผลการศกษาจากหองปฏบตการยนยน ฤทธตานอาการชกของ CBD (สารบรสทธ) ในการศกษาทางคลนก (การศกษาขนาดเลก) และการศกษาในสตวทดลองพบวา CBD สามารถลดความถ

และความรนแรงของอาการชกได เมอรวมกบฤทธตอจตประสาททหายไปแลว ผลลพธท ไดแสดงใหเหนถงศกยภาพของ CBD ในการรกษา โรคลมชกในมนษย

อยางไรกดขอมลทางวทยาศาสตรทรายงานออกมามคณภาพต�า ซงท�า

ให ไมสามารถหาขอสรปทแนนอนเกยวกบศกยภาพของสารแคนนาบนอยดในการรกษาโรคลมชกได นอกจากนน ขอมลความปลอดภยและการทนตอยาแคนนาบนอยด ในผปวยเดกยงไมเปนทแนชด แมวา CBD จะมประสทธภาพในการลดอาการชกในผปวยโรคลมชก แตกยงจ�าเปนตองมการวจยทมการควบคมอยางรดกมมากขน เพอท�าความเขาใจประโยชนทางคลนกของผลตภณฑประเภทนไดอยางสมบรณ

ขนาดยา รปแบบยาเตรยม และการไทเทรตปรบขนาดยา ผปวยแตละรายจะตอบสนองตอกญชาทางการแพทยแตกตางกน เชนเดยวกบยาประเภทอน ๆ การตอบสนองของผปวยขนอยกบผลตภณฑกญชาท ใช ภาวะท ไดรบการรกษา ระยะเวลาการรกษา วธการใหยา และพนธกรรม การใชสารแคนนาบนอยดตาง ๆ ในบางสดสวนจะเกดฤทธพนฐานบางอยาง และแสดงใหเหนวาผปวยสามารถทนตอฤทธของยาไดดกวาการใชสารประกอบเดยว (โดยเฉพาะการรบ THC ในปรมาณสง)

โดยปกตแพทยจะใหค�าแนะน�าเกยวกบการไทเทรตปรมาณยา (การปรบขนาดยาเพอให ไดรบผลตามทตองการ) เพอหาปรมาณยาตอวนท

เหมาะสมทสด ซงชวยใหผปวยไดรบผลในการรกษาโรคทดและลด

อาการไมพงประสงค ใหเหลอนอยทสด

เกณฑ ในการรกษาจะใหค�าแนะน�าผปวยเกยวกบ: • ปรมาณยาเรมตนทเหมาะสม• วธเพมปรมาณยา (ปรมาณยาต�าสดและสงสด)

• วธหาปรมาณการรบยาตอวนทเหมาะสมทสด โดยพจารณาจากความรนแรงของอาการของผปวย และความเปลยนแปลงทเกดขนจากการใหยาชนดอน

• วธท�าใหปรมาณการรบยาตอวนคงท

• อนตรกรยาระหวางยาและอาหาร• วธลดความเสยงจากอาการขางเคยงหรออาการไมพงประสงคท

เกดขน• แผนการยตการรกษาในกรณทการตอบสนองไมด

ความปลอดภย อนตรกรยาระหวางยาทอาจเกดขนไดยาแตละตวอาจเกดอนตรกรยาระหวางกนได ความเสยงจะเพมมาก

ยงขนในกรณทผปวยรบประทานยาจ�านวนมากพรอมกน ในความเปนจรงแลว ผปวยท ไดรบกญชาทางการแพทยมกจะมภาวะทซบซอนและรบประทานยาหลายชนด

กญชาทางการแพทยอาจมอนตรกรยากบยาหลายชนด ดงนนจงควรระมดระวงเมอตองสงจายยารวมกบยาทมผลขางเคยงในลกษณะท

ระงบประสาท ซงรวมถงการดมสราดวยเชนกน การผสมผสาน

ระหวางสารแคนนาบนอยดและยาระงบประสาทอาจสงผลตอระยะ เวลาในการตอบสนอง การประสานงานของกลามเนอและประสาท

รวมถงสมาธ อกทงสารแคนนาบนอยดยงอาจมอนตรกรยากบยารกษาโรคหวใจและหลอดเลอด (เชน อะดรนาลน เบตาบลอกเกอร และ ยาขบปสสาวะ) ไมเพยงเทานน THC ยงดเหมอนวาจะเพมการออกฤทธของโอปออยด (เชน โคเดอน มอรฟน) อกดวย

ขอมลขางตนนไมถอเปนทสนสด กอนทจะสงจายยารวมกน ซงรวมถงยาทมอนตรกรยากบเมตาบอลคเอนไซม CYP-450 ควรด�าเนนการตรวจสอบอยางครบถวน

32

อาการขางเคยงทอาจเกดขน โดยทวไปแลว ผปวยทนตอฤทธของกญชาทางการแพทย ไดเปนอยางด อาการขางเคยงตามปกตจะคงอยเพยงชวคร อกทงมกจะไมเปนอนตราย และหายไปเมอทนตอยาไดมากขน อาการขางเคยงสวนใหญ จะเกดขนหลงจากไดรบกญชาทางการแพทย ในปรมาณมาก หรอในกรณท ใช

รวมกบสารอน ๆ โดยมกจะเกดขนอยางรวดเรวหลงการใช สญญาณท

บงบอกถงอาการขางเคยงไดแก:

• ปากแหง• ตาแดง• ความอยากอาหารเพมขน (ซงอาจเปนอาการขางเคยงทพงประสงค)

• ภาวะเคลมสขอยางออน ๆ• ความตนตวของผ ใชลดลงโดยเฉพาะอยางยงในชวงเวลาไมกชวโมง

ทนทหลงไดรบยา• อตราการเตนของหวใจเพมขน• ความดนโลหตลดต�าลง และมอาการเวยนศรษะ

ปกตแลวอาการขางเคยงทงหมดจะคอย ๆ ลดนอยลงและหายไปภายใน ไมกชวโมง ทงนขนอยกบปรมาณท ไดรบและวธการใหยา

การใชยาเกนขนาดการเตรยมแนวทางเวชปฏบต โดยทวไปแลวจะสามารถปองกนการใช ยาเกนขนาดได ในกรณท ใชยาทม THC เปนสวนประกอบในปรมาณมากเกนไป ผปวยอาจประสบกบภาวะเปนพษได ซงมกจะระบวาเกดภาวะเคลมสขอยางออน ๆ หรอสงผลใหผปวยเงยบสงบหรองวงซม ส�าหรบบางกรณ ผปวยอาจเผชญกบภาวะทความคดบดเบอนไปจากความเปนจรง ความวตกกงวลระดบเลกนอย รวมถงอตราการเตนของหวใจและความดนโลหตทเปลยนแปลงไป ในกรณตาง ๆ ทกลาวถงเหลาน สวนใหญแลวการใหผปวยนงลงหรอนอนลงในบรเวณทสงบ

และสบายนบวาเพยงพอแลว แตถาจะใหดยงขนควรมบคคลท ใกลชดคอยพดคยกบผปวยดวยเชนกน การใชยาเกนขนาดในปรมาณทสง

มากอาจกอใหเกดสภาวะวกลจรต หรอภาวะทางจตเวชอน ๆ โดย

เฉพาะอยางยงกบผปวยทมความบกพรองทางพนธกรรมอยกอนแลว

(ดทดานลาง)

ความเสยงแนนอนวากญชาทางการแพทยยอมมความเสยงเชนเดยวกนกบยาตวอน ปจจยความเสยงทรกนทวไป รวมถงขอควรระวงตาง ๆ ไดมการระบไว โดยสงเขปในรายการดานลางน อยางไรกตาม ขอมลดงกลาวไมถอเปนทสนสด

การจายยาส�าหรบผสงอาย ผปวยสงอายนนจะไวตอฤทธของกญชาทางการแพทย (โดยเฉพาะอยางยง THC) ในสวนทเกยวกบระบบประสาท จตประสาท และความดนโลหตต�าเมอเปลยนทาทาง (รสกวงเวยนหรอมนศรษะ) มากกวาผปวยรายอน โดยเฉพาะอยางยงส�าหรบผปวยสงอายซงมกจะพลดตกหกลมและผมภาวะสมองเสอม หากพจารณาแลววาเหมาะสม ผปวยสงอายควรไดรบยาในชวงปรมาณทต�าในระยะเรมตน

โรคจตหรอภาวะทางจตเวชอน ๆผปวยทมประวตคนในครอบครวหรอเคยมประวตอาการทางจตภาวะทางจตเวช หรอโรคซมเศรา ไมควรไดรบกญชาทางการแพทย เนองจาก THC อาจเปนเหตใหอาการทางจตเหลานปรากฏขน

โรคหวใจและภาวะทเกยวกบหวใจ/หลอดเลอดหวใจ สารแคนนาบนอยดอาจสงผลอยางมนยส�าคญตออตราการเตนของหวใจ (ความดนโลหตสง ภาวะหวใจเตนเรวผดปกต) และความดนโลหต (การบบตวของหลอดเลอด) ซงอาจท�าใหเกดอาการหวใจ

ขาดเลอด ผปวยทมประวต โรคหวใจหรอเคยไดรบยาส�าหรบโรคหวใจควรหลกเลยงการใชกญชาทางการแพทย หรอใชเฉพาะภายใต

การก�ากบดแลดวยความระมดระวงจากแพทยเทานน

สารแคนนาบนอยดอาจสงผ ล อ ย า ง ม น ย ส� า ค ญ ต อ อตราการเตนของหวใจและ ความดนโลหต

33

การตงครรภและการใหนมบตรการใชกญชาทางการแพทยระหวางการตงครรภมแนวโนมจะสงผลกระทบตอพฒนาการของทารกในครรภ ดงนนจงไมควรมการสงจายยา เนองจาก สารแคนนาบนอยดบางประเภท ซงรวมถง THC จะขบออกมากบ น� านม จงไมแนะน�าให ใชระหวางการใหนมบตรดวยเชนกน

โรคตบตบ คอ อวยวะหลกทมสวนเกยวของกบการปรบเปลยนทางเคมเพอขบแคนนาบนอยดออกจากรางกาย (กระบวนการเมแทบอลซม) ดงนน ผปวยโรคตบควรอยภายใตการควบคมดแลเพอใหแนใจวาปรมาณยาทไดรบไมเกนขดความสามารถทตบจะขบออกได (ขดความสามารถในการเมแทบอลซม)

การเสพตดและการจายยาทผดปกต มหลกฐานบ ง ช ว าความเ สยงของการเสพตดกญชาในกรณ

ท ไดรบเปนยาไม ใชสงทพบเหนไดทวไป อยางไรกตาม หากผปวยมประวตการใชสารในทางทผด ควรใหความระมดระวงมากเปนพเศษ การไดรบกญชาทางการแพทย ในปรมาณมากเปนระยะเวลานานอาจน�าไปสการเพมปรมาณยา การใชยาอยางไมเหมาะสม และอนตรายได การยตการรกษาอยางฉบพลนอาจเปนสาเหตของอาการขาดยาตาง ๆ อาท อาการกระสบกระสาย หงดหงดฉนเฉยว อาการนอนไมหลบ อาการฝนเหนภาพเดนชด และความอยากอาหารทลดลง

การใชผดประเภทและการใชอยางไมเหมาะสม ผลตภณฑสารแคนนาบนอยดเพอการบ�าบดโรคทม THC เปนสวนประกอบมกจะไดรบการพจารณาวาเปนสารออกฤทธตอจตประสาท แพทยและเภสชกรจ�าเปนตองใหค�าแนะน�าและพจารณาการใชกญชาทางการแพทยเชนเดยวกนกบยาควบคมตวอน ๆ เพอจ�ากดการใชผดประเภทและการใชอยางไมเหมาะสม

การตดตามความปลอดภยจากการใชยาคออะไร การตดตามความปลอดภยจากการใชยา คอ การเกบรวบรวมและการประเมนขอมลเกยวกบอาการท ไมพงประสงคของยา

จากบคลากรทางการแพทยและผปวย การเฝาสงเกตการใชยา ในชวตประจ�าวนจะชวยใหสามารถตรวจสอบอาการท ไมพงประสงคซงไม เคยปรากฏมากอน หรออาการไมพงประสงค อน

ทเปลยนแปลงได

ผปวย ผดแลผปวย และบคลากรทางการแพทยมสวนชวยใน การตรวจสอบคณภาพและความปลอดภยของยาดวยการรายงานปญหาเกยวกบยาและอปกรณ ใหยา (หลอดหยดยา กระบอกฉดยา เครองพนไอระเหย แผนยาชนดตดผวหนง) จากนนบรษทยาและหนวยงานทมอ�านาจควบคมจงจะสามารถตรวจสอบรายงาน คนหาสาเหตทเฉพาะเจาะจง และก�าหนดการด�าเนนการควบคมใด ๆ ทจ�าเปนเพอแก ไขปญหาดงกลาว

สงส�าคญทสดคอการท�าความเขาใจถงสาเหตทยากอใหเกดอนตราย ซงอาจน�าไปสการปรบปรงพฒนาได โดยการด�าเนนการนเปนไปเพอผลประโยชนของตวผปวยเอง

การขบขและการท�างานเกยวกบเครองจกร ในกรณท ใช ในปรมาณส�าหรบการบ�าบดรกษาโรค กญชาอาจกอให

เกดผลท ไมพงประสงค เชน อาการเวยนศรษะและเซองซม ซงอาจมผลตการตดสนใจและลดประสทธภาพในการท�างาน ผปวยไมควร ขบขและท�างานเกยวกบเครองจกร หรอด�าเนนกจกรรมทอาจเปนอนตรายได หากยงมอาการจากการไดรบกญชาทางการแพทยหรอผลตภณฑสารแคนนาบนอยดเพอการบ�าบดโรคทม THC เปนสวนประกอบ

34

35

8 มมมองของบคลากรทางการแพทย

นโยบายของแตละประเทศจะก�าหนดวาผ ใดสามารถสงจายและจ�าหนายกญชาทางการแพทย ไดบาง สวนใหญแลวผทควบคมการเขาถงกญชาของผปวยจะเปนบคลากรทางการแพทย และผทมบทบาทส�าคญมากเปน พเศษ คอ ผสงจายยาและเภสชกร ในกรณทรานขายยาเปนผสงจายยา (Prescriber-pharmacy model) ผปวยจะไดรบทราบถงความเสยงและประโยชนอยางไมมอคตมากกวา รวมถงไดรบความปลอดภยจากค�าแนะน�าของบคลากรทางการแพทย

อยางไรกตาม บคลากรทางการแพทยจ�านวนมากไมทราบวธการทเหมาะสมส�าหรบการสงจายและจ�าหนายกญชาทางการแพทย ซงไม ใชเรองนาประหลาดใจแตอยางใด เนองจากกญชาทางการแพทยถอเปนยาประเภทใหม และดวยเหตนผลตภณฑสวนใหญจงยงไม ไดผานแนวทางการคนควาและพฒนายาแบบดงเดม ซงรวมถงการศกษาทางคลนก ปจจบนแพทยก�าลงเรงพยายามท�าความเขาใจวธการท�างานของกญชาทาง การแพทย

เราไดพดถงความเปนไป ไดทจะก�าหนดใหกญชาทางการแพทยเปน

สวนหนงของยาท ใชส�าหรบการบ�าบดรกษาโรค ค�าถามตอมาคอควรจะ

สงจายและจ�าหนายกญชาทางการแพทยอยางไร เนอหาสวนนจะน�าเสนอกรณศกษา 2 กรณ โดยกรณทหนงมาจากมมมองของผเชยวชาญดานอาการปวด และอกกรณหนงมาจากเภสชกรชมชน กรณศกษาดงกลาวจะเนนใหเหนการสงจายและจ�าหนายในความเปนจรง รวมถงกลยทธตาง ๆ เพอเพมความปลอดภยของผปวย อนงขอมลทปรากฏในกรณศกษาเหลานมบรบทเฉพาะ และไมไดมเจตนาเพอสนบสนนกระบวน การตดสนใจของผสงจายยาและเภสชกร

เนอหาในสวนนจะมงเนนไปทประเทศเนเธอรแลนด ประเทศเนเธอรแลนดม โครงการกญชาทางการแพทยทด�าเนนงานมาอยางยาวนานทสด

(ต งแตป 2003) ซงเปนโครงการทจดเตรยมยาท ไดมาตรฐาน

ภายใตค�าแนะน� าของผสงจายยาและเภสชกร ค�าแนะน� าทวานคอ

ค�าแนะน�าเดยวกนกบทผปวยไดรบเมอรบยาแบบดงเดม ขอมลเชงลกดานลางนมทมาจากแพทยสองทาน โดยทงคมประสบการณช�าชองเรองรปแบบยาเตรยมชนดใหทางปากและชนดสดไอระเหย

บคลากรทางการแพทยจ�านวนมากไมทราบถงวธการทเหมาะสมในการสงจายกญชาทางการแพทย

36

การสงจายกญชาทางการแพทย ดร Jürgen Fleisch ไดรบการฝกอบรมเปนวสญญแพทย ในประเทศเยอรมน กอนจะเดนทางไปศกษาตอเฉพาะทางดานยาส�าหรบบรรเทาความปวด (พอรตแลนด, ออรกอน) ปจจบนเขาปฏบตหนาท ในดานวสญญวทยาและการบ�าบดความเจบปวดท Leiden University Medical Centre ประเทศเนเธอรแลนด ตลอดการรวมงานอยางใกลชดกบภาควชามะเรงเปนระยะ เวลากวาสบปทานไดม โอกาสรกษาอาการของผปวยโรคมะเรง ดวยการใชกญชาทางการแพทยเปนประจ�า จากสภาพแวดลอมในการท�างานทงสองแหง ปกตแลวเขาจะพบผปวยสองประเภท นนคอผปวยมะเรงระยะลกลามท ไมมความอยากอาหาร รวมถงอาจมอาการคลนไสและอาเจยน และสวนใหญไดทดลองการรกษาดวยยาชนดอนมากอนแลว อกประเภทหนงคอผปวยทมอาการปวดทเกดจากพยาธสภาพของระบบประสาทกลางท ไมประสบผลส�าเรจในการทดลองรกษา

ดวยยาทวไป

ดวยการใหความส�าคญกบแนวปฏบต ในการสงจายทปลอดภย ผสงจายยามบทบาทส�าคญในการบรหารจดการการรกษาโรคส�าหรบผปวย ซงมความส�าคญเปนพเศษในกรณทผปวยม

การใชยาหลายตว

การสงจายยา คณมค�าแนะน�าใดหรอไมส�าหรบแพทยทเพงจะเรมสงจายยา“ค�าแนะน�าของผมส�าหรบแพทยทเพงเรมตนสงจายกญชาทางการแพทยคอ ใหยดถอขอบงใชเฉพาะทมขอมลหลกฐานส�าหรบการใชงานท

นาเชอถอ ซงจะชวยใหเราไดเพมพนประสบการณความรเกยวกบผลตาง ๆ ของการรกษาดวยยารปแบบนในกลมผปวยผ ใหญทเฉพาะเจาะจง

ในความเหนของผมผท ใชกญชาเพอนนทนาการนนไม ใชกลมผปวยท

ควรจะเรมตนดวย เพราะพวกเขาอาจกดดนใหแพทยสงจายยาโดยใชขอบงใชท ไมนาเชอถอ”

การสงจายกญชาทางการแพทยมความแตกตางจากการสงจายยาชนดอนอยางไรบาง“กญชากเหมอนกบยาชนดอน ๆ กระนนผปวยจ�านวนไมนอยตงแงกบกญชา เพราะส�าหรบบางคนกญชามความหมายแฝงในทางลบในฐานะเปนสารเสพตด”

ประโยชนหลกของสารแคนนาบนอยด ในฐานะผลตภณฑเพอการบ�าบดรกษาโรคคออะไรบาง“ขอดทส�าคญสามประการทกญชาทางการแพทยมเหนอยาชนดอน ๆ ในกลมยาส�าหรบระงบปวดของผมมดงตอไปน • กญชาทางการแพทย มฤทธระงบปวดส�าหรบอาการปวดจากโรค

เสนประสาท นอกจากนนยงมฤทธแกอาเจยนและกระตนความ อยากอาหารโดยขนอยกบประเภทของยาอกดวย ซงถอวามความส�าคญอยางมากส�าหรบผปวยโรคมะเรงทมอาการปวด

• นอกจากความเสยงตอสขภาพจต ก ไมพบวามผลขางเคยงอนท

สรางความเสยหายตออวยวะในผปวยผ ใหญ เมอเทยบกบอาการ

ขางเคยงทเกยวของกบการใชยา NSAIDs อยางไมเหมาะสมแลว• ชอดอกกญชาบางรปแบบจะมฤทธผอนคลาย ซงผปวยบางสวน

พงพอใจเปนอยางมาก”

37

คณคดวาแนวปฏบตส�าหรบการสงจายยาใดบางทจะสงผลใหอาการของผปวยดยงขน“ผปวยท ไมมประสบการณ ในการใชผลตภณฑกญชาอาจรสกกงวลเนองจากผลขางเคยงทางจตใจทอาจเกดขนได และเพอหลกเลยงอาการขางเคยงดงกลาว เราจงแนะน�าใหผปวยเรมใช ในปรมาณนอย รวมถงใชยาในสภาพแวดลอมทสงบและผอนคลาย

จากประสบการณของเรา การสงจายชอดอกกญชาเปนยาสดไอระเหย การบรหารยาโดยการสดไอระเหยจะไดผลด เนองจากวธนจะออกฤทธระงบปวดอยางรวดเรวยงขน อกทงยงมขอมลการดดซมยาทนาเชอถอมากกวา

แพทยผสงจายชอดอกกญชาจ�าเปนตองตระหนกวาในหลาย ๆ ประเทศ มาตรฐานทเกยวของกบยา “ทวไป” จะมความแตกตางกนไป ทงใน

ดานการควบคมคณภาพของสารออกฤทธและการปนเปอนทางพษ-วทยา การใชชอดอกกญชาซงมทมาจากผผลตท ไดรบการควบคมท�าใหผปวยวางใจไดวาจะไมมการปนเปอนทงทางชววทยาและทางพษวทยา”

นอกจากการก�าจดอนตรายทเกดจากการสบแลว ประโยชนของการใหยาโดยการสดไอระเหยมอะไรบาง“การสดไอระเหยของชอดอกกญชาทเปนวธทผปวยสวนใหญเลอกใชมากกวา โดยเฉพาะอยางยงเมอเทยบกบการใหยาทางปาก เนองจากการสดไอระเหยจะใหผลทเรวกวา

ในการท�าใหเกดไอระเหย เมอชอดอกกญชาถกใหความรอนจนอณหภมขนไปถงจดทก�าหนดโดยยงไมเผาไหม สารแคนนาบนอยดและเทอรปนจะถกขบออกมากบไอระเหยใหผปวยสดดมเขาไปโดยตรง

ขอดส�าคญสามประการของการใหยาโดยการสรางเปนไอระเหยไดแก: • ชวยใหสามารถก�าหนดปรมาณยาทแมนย�าได• เกดผลทรวดเรว• เปนการหลกเลยงขอเสยจากการสบ (นนคอไมมทาร แอมโมเนย

คารบอนมอนอกไซด)”

การพจารณาผปวย เมอนกถงการใหค�าปรกษากบผปวยเปนครงแรก คณจะเรมบทสนทนาเกยวกบกญชาทางการแพทยอยางไร“การพดคยเกยวกบกญชาทางการแพทยมอยดวยกนสองประเภท:

ผปวยสงอายท ไมมประสบการณความรเกยวกบกญชา:ผปวยสงอายซงปวยดวยโรคมะเรงทอาจลงเลทจะใชกญชาเปนยารกษาโรค ซงเปนไปไดวาจะเกยวของกบอคตทวากญชาเปนผลตภณฑส�าหรบใชเพอ “นนทนาการ” ส�าหรบผปวยประเภทน ผมไมคอยพดถงการใชกญชาในระหวางการใหค�าปรกษาครงแรก หากผปวยมคณสมบตเหมาะสม และการรกษาโรคดวยวธอน ๆ หลายวธ ไมสามารถระงบปวดไดอยางเพยงพอ ผมจงจะหยบยกกญชาทางการแพทยขนมาในเปนอกทาง

เลอกหนงทเปนไปได วธนจะชวยใหผปวยและครอบครวของผปวยไดน� าทางเลอกการรกษาดงกลาวไป ไตรตรองจนกวาจะถงการนดหมายครงถดไป

ผปวยทมประสบการณ:ในบางครงอาจมผปวยทมประสบการณช�าชองในการใชกญชาเพอนนทนาการ พวกเขาอาจตองการให ใชกญชาทางการแพทยเปนสงเสรมในการรกษาอาการปวดของตนได ผปวยกลมนจะเนนย�าไปทความไมมประสทธผลหรออาการขางเคยงของการรกษาโรคดวยวธอน และอาจกระตนใหแพทยสงจายผลตภณฑกญชา ส�าหรบผปวยกลมนจะตองหยบยกหวขอนขนมาพดคยอยางเตมท ในระหวางใหค�าปรกษาครงแรก ค�าถามหลกส�าหรบการใหค�าปรกษา คอ ‘พวกเขามคณสมบตเหมาะสม ทจะไดรบกญชาทางการแพทยหรอไม’”

38

คณทราบถงผปวยทประสบกบอนตรกรยาระหวางกญชาทางการแพทยกบยาชนดอน ๆ หรอไม “ตามความเปนจรงแลว เราพบผปวยทประสบกบอนตรกรยาของยา

ขณะท ใชสารแคนนาบนอยดเพอการบ�าบดโรคควบคกบยากดประสาท

CNS อน ๆ (เชน โอปออยด)

ฤทธระงบประสาทอาจเพมสงขนโดยเฉพาะอยางยงในกลมผปวยสงอาย อกทงอาจกระตนใหเกดอาการเซองซมและอาการประสาทหลอนรนแรงไดดวยเชนกน

นอกจากอนตรกรยาของยาแลว การสบกญชายงมสวนเกยวของกบ

ความเสยงทเพมสงขนทจะเกดอาการกลามเนอหวใจตายและโรค

หลอดเลอดสมองเนองจากมฤทธกระตนหวใจซงอาจเปนสาเหตของอาการขาดเลอดเฉพาะทส�าหรบหวใจท ไวตอยา จงมความเปนไปไดท

กญชาจะเปนตวกระตนใหเกดอาการกลามเนอหวใจตาย ไมเพยงเทานน การเกดคารบอกซฮโมโกลบนทเปนผลมาจากการสบกญชายงอาจมสวนน�าไปสการขาดเลอดเฉพาะทดวยเชนกน เพราะฉะนนจงไมแนะน�าใหสบเดดขาด”

คณพบเหนการใชกญชาอยางไมเหมาะสม หรอการใชกญชาทางการแพทย ในทางทผดหรอไม คณตรวจสอบประเดนปญหานอยางไรในการปฏบตหนาทของคณ“ในชวงเวลาทผรบประกนภยสขภาพสญชาตเนเธอรแลนดช�าระเงนคากญชาทางการแพทยคนกนอยางแพรหลาย เราไดพดคยกบผปวย ทเรยกใหเหมาะไดวาเปน ‘ผ ใชเพอนนทนาการ’ อยบอยครงเกยวกบ

ความเหมาะสมทจะไดรบยาของพวกเขา

ผปวยกลมนท ใชกญชาในปรมาณมากอยแลวพากนรองขอการเขาถงกญชาทางการแพทย โดยใชขอบงใชทคอนขางนาสงสย ผปวยบางรายมองกญชาทางการแพทยวาเปนวธทประหยดเพอให ไดมาซง ‘ยาใชส�าหรบนนทนาการ’ ทพวกเขาใช ในทางทผดอยแลว”

คณรบมอกบการใชอยางไมเหมาะสมหรอการใช ในทางทผดระหวางการปฏบตหนาทของคณอยางไร“ผปวยกลมนอาจจะรบมอคอนขางยาก พวกเขาอาจกดดนแพทย ให

สงจายกญชาทางการแพทยวาเปนวธการเดยวทจะบรรเทาอาการ

ปวดของตน การเอยถงการใชอยางไมเหมาะสมและการใช ในทางทผด

อาจกระตนใหเกดปฏกรยาทผลนผลน

แพทยควรมความหนกแนนในการสงจายกญชาทางการแพทยเฉพาะส�าหรบขอบงใชทมหลกฐานเพยงพอท ใหเหนถงผลทเปนประโยชนเทานน (เชน บรรเทาปวดส�าหรบอาการปวดจากโรคเสนประสาท การ กระตนความอยากอาหาร) และควรพดคยเกยวกบการใชอยางไมเหมาะสมและการใช ในทางทผดดวยความตรงไปตรงมาหากเหนไดชดเจน”

ไมแนะน�าใหสบเดดขาด

39

การใหยา รปแบบยาเตรยมชนดใหทางปาก (น� ามนสกด ) ไดรบความนยมเพมมากขนเรอย ๆ คณจะแนะน�าอะไรแกผปวยบางส�าหรบการใชอยางปลอดภย“เราแนะน�าใหผปวยเรมยาในปรมาณทต�าและไมตองรบรอน ซงสอดคลองกนกบการสงจายยาจากแพทย ในกรณเรมตนส�าหรบน� ามน เราแนะน�าให ใช ใตลน 2 หยด (0.05 มล.) 3 ครงตอวน และเพมปรมาณยาจนกระทงไดรบผลทตองการ ปรมาณยาสงสดคอ 10 หยด (0.25 มล.)

3 ครงตอวน

ความเขมขนแบบ ‘สภาวะคงท’ ของ THC/CBD และเมทาบอไลท ของยาในรปทมฤทธจะเกดขนหลงผานไป 1-2 สปดาห ระยะเวลาทวานควรน� าไปพจารณาประกอบการประเมนความมประสทธภาพของยาส�าหรบผปวย”

การสดไอระเหยเปนวธการบรหารยาทไดรบความนยมวธหนง คณจะแนะน�าอะไรแกผปวยบางส�าหรบการใชอยางปลอดภย“เราแนะน�าใหผปวยสดไอระเหย 1-2 ครงตอวน จนกระทงไดรบผลท

ตองการ หรอจนกระทงเกดอาการขางเคยง (ตอจตประสาท) เกดขน

ซงหมายความวาพวกเขาไดรบยาในปรมาณมากเกนไป ส�าหรบการสดในแตละครง เราขอแนะน� าใหผปวยเวนระยะหางอยางนอย 5 นาทระหวางการสด

ผปวยควรทราบวาการสดไอระเหยของกญชาจะสงผลใหเกดการดดซมสงกวาบรหารยาวธอน ๆ ผปวยจะตองก�าหนดปรมาณยาอยางระมดระวงในกรณทเปลยนไป ใชชนดอน โดยเฉพาะอยางยงหากกอนหนาน

ผปวยใชกญชาทมสาร THC/CBD นอยกวา

ความเขมขนแบบ ‘สภาวะคงท’ ของ THC/CBD และเมทาบอไลท ของยาในรปทมฤทธจะเกดขนหลงผานไปหนงถงสองสปดาห ระยะ

เวลาทวานควรน�าไปพจารณาประกอบการประเมนความมประสทธภาพของยาส�าหรบผปวยเชนเดยวกนกบการใหยาทางปาก”

การจ�าหนายกญชาเพอการแพทย Salma Boudhan ซงเปนเภสชกรท Transvaal Apotheek เปนผจ�าหนายชอดอกกญชาและน� ามนสกดใหแกผปวยทว ทงประเทศเนเธอรแลนด Transvaal Apotheek ทตงอย ในกรงเฮกใหบรการผปวยมาตงแตปลายทศวรรษ 1800 และ ไมนานมานผปวยรายหนงไดระบวาเธอ ใชบรการทนมาเปนระยะเวลายาวนานกวา 70 ป Transvaal ไดจ�าหนายกญชาทางการแพทย (ชอดอกกญชา) ตงแตมสถานะถกตองตามกฎหมายในป 2003 รวมถงจ�าหนายน� ามนสกดคณภาพสงจากกญชาทงตนส�าหรบใช ใตลนนบตงแตป 2015 ผปวย ทมาท Transvaal ตามปกตแลวจะเปนผปวยซงมอาการปวดเนองจากโรคมะเรง อาการคลนไสและอาเจยน อาการปวด

จากโรคเสนประสาท หรอโรคลมชก

บทบาทของเภสชกรมความส�าคญไมยงหยอนไปกวาผสงจายยา เภสชกรสนบสนนผสงจายยาดวยการตรวจสอบยาของผปวย และพดคยกบผปวยในเรองความเสยงและคณประโยชนของยา พวกเขามสวนชวยในการลดการใชยาอยางไมเหมาะสมหรออนตรายจากยาใหนอยลงทสด รวมถงการตดตามเกยวกบ

ความปลอดภย ประสทธภาพ และอาการท ไมพงประสงค

40

ในมมมองของเภสชกร ปญหาทแทจรงและทอาจเกดขนไดของกญชาทางการแพทยคออะไรบาง “ความเสยงทส�าคญทสดคอการเมาและการกระตนอาการทางจต (โดยเฉพาะอยางยงส�าหรบผปวยจตเวช) หรอสงผลใหภาวะซมเศราแยลง กวาทเปนอย นอกจากนนยงมความเสยงในการสงจายยาใหแกผสงอาย (ดทเนอหาสวนการสงจายยา) อกทงผลระยะยาวทอาจเกดขนกบเดกกยงไมเปนททราบแนชด”

บทบาทของวชาชพเภสชศาสตร ในการรบรองความปลอดภยของผปวยในการใชยาเหลานคออะไรบาง“การตดตามความปลอดภยจากการใชยาเปนบทบาททส�าคญอยางหนงของเภสชกร เราสอบถามผปวยในเรองของความปลอดภย ประสทธภาพ และอาการท ไมพงประสงคทพวกเขาไดรบหลงการใชยา ไมเพยงเทานน เรายงจ�าเปนทจะตองใหค�าแนะน�าทเพยงพอ และขอมลทถกตองเกยวกบประโยชนและความเสยงของยาแกผปวย”

คณพบเหนการใชอยางไมเหมาะสม หรอการใชกญชาทางการแพทยในทางทผดหรอไม “ไมบอยนก เราตรวจสอบประเดนปญหานโดยการเฝาสงเกตปรมาณยาทจ�าหนายไป รวมถงความถของการจ�าหนาย เรามขอตกลงกบผปวยเพอเปนการหลกเลยงการใชอยางไมเหมาะสมในอนาคต ในกรณทวธ

นไมไดผล เราจะปรกษากบแพทยผสงจายและหาทางออกส�าหรบปญหาดงกลาว”

คณมค�าแนะน�าด ๆ (เคลดลบ) ส�าหรบเภสชกรทเพงจะเรมท�างานบางหรอไม“เขารบการฝกอบรมหรอศกษาเรองดงกลาวอยางละเอยด เพราะโดยทวไปแลวผปวยจะมความรความเขาใจเปนอยางด แตบางทกมความรความเขาใจทผดดวยเชนกน”

ความปลอดภย คณแจงผปวยเกยวกบการใชกญชาทางการแพทยอยางปลอดภยและมประสทธภาพวาอยางไรบาง “ล�าดบแรก คอ เราถามผปวยกอนวาเขารอะไรอยแลวบางเกยวกบกญชาทางการแพทย จากนนเราจงแจงผปวยเกยวกบกลไกของการออกฤทธ วธการใชขอก�าหนดของปรมาณยา อาการขางเคยงทอาจเกดขน

วธการเกบรกษาอยางปลอดภย ทายทสดเราจะตรวจสอบใหแนใจวา

ผปวยตระหนกถงอนตรกรยาทอาจเกดขนกบยาตวอนหรอขอหามใชตาง ๆ (ภาวะบางประการท ไมควรใชกญชาทางการแพทย)

ส�าหรบการพดคยเพอตดตามผล เราสอบถามผปวยเกยวกบประสบการณในการใชกญชาเพอการแพทยของพวกเขา โดยใหความสนใจเปน

พเศษในเรองของผลขางเคยงและความมประสทธภาพ”

ความเสยงหลกของการใชกญชาในฐานะผลตภณฑเพอการบ�าบดรกษาโรคคออะไรบาง“ขอหามใชเทาทคนพบมเพยงโรคจตเภท ภาวะหวใจเตนผดจงหวะ

และภาวะอน ๆ เกยวกบหวใจ เราท�างานอยางใกลชดกบแพทยผสงจาย อกทงยงใหค�าแนะน�าทเพยงพอเกยวกบคณประโยชนและความเสยงของยาแกผปวย”

คณทราบถงผปวยรายใดกตามท ไดประสบกบอนตรกรยาระหวางกญชากบยาตวอนหรอไม “เราทราบวากญชาผานกระบวนการเมแทบอลซมโดยใชเอนไซม CYP450 ในกรณทไดรบกญชาพรอมกบยาตวอนทผานกระบวนการเมแทบอลซมโดยใชเอนไซมตวเดยวกน อาจมความเปนไปไดทจะเกดอนตรกรยาระหวางยา เราพดคยกบผปวยเกยวกบความเสยงของการใชยาทมลกษณะดงกลาวรวมกน หรอแนะน�าการรกษาดวยยาชนดอน”

41

42

43

9 มมมองของผปวย

อนาคตของการดแลดานสขภาพขนอยกบการท�าความเขาใจและการตอบสนองความจ�าเปนและความตองการของผปวย ซงเรยกวาการดแลดานสขภาพโดยมผปวยเปนศนยกลาง และส�าหรบยารกษาโรคนนยอมหมายถง การเรยนรมมมองของผปวยตลอดการใชยา โดยเฉพาะความพงพอใจทผปวยมตอการใชยาถอวาเปนสงท ส�าคญอยางยง ซงอาจรวมถงการท�าความเขาใจวารปแบบการใหยาเปนทยอมรบไดหรอไม มการยดมนกบ การรกษาหรอไม และมการพฒนาคณภาพชวตอยางแทจรงหรอไม

เราไดพดคยเกยวกบกญชาทางการแพทย ในทก ๆ แงมมแลว ค�าถามตอมากคอทงหมดนมความหมายวาอยางไรในมมมองของผปวย เนอหาสวนนจะพดถงวาใครบางท ใชกญชาทางการแพทย เพอภาวะอะไร มวธการใชอยางไร รวมถงความสมพนธระหวางผ ใชกบบคลากรทางการแพทย

ขอมลเชงลกจากผปวย Frederique Bawin นกวจยทางสงคมศาสตรซงอาศยอย ในประเทศเบลเยยมพจารณากญชาทางการแพทยจากมมมองของผปวย Bawin ส�ารวจการใชกญชาทางการแพทยทงโดยชอบและโดยมชอบดวยกฎหมายของผปวยทรายงานดวยตนเอง แมวาขอมลจากกลมวจยนจะไม ใชประสบการณของผปวยทกราย แตกเปนขอมลเชงลกใหมเกยวกบการใชงาน พฤตกรรม ความสมพนธ และความเสยงทมงเนนไปยงกญชาทางการแพทย

เหตผลในการใช ผปวยใชกญชาทางการแพทยดวยเหตผลหลายประการดวยกน ซงรวมถงเหตผลดงตอไปน::

• ผปวยมองวากญชามประสทธภาพมากกวายาตวอน หรอเปนยา

ตวเดยวทมประสทธภาพส�าหรบบางอาการ (เชน ตะครว อาการปวด การอกเสบ อาการคลนไสและอาเจยนทมสาเหตมาจากเคมบ�าบด)

• ผปวยพจารณากญชาวาดตอสขภาพมากกวายารกษาโรคชนดอน เนองจากมความเปน ‘ธรรมชาต’ และเพราะกญชาเปนยารกษาโรคทเปน ‘สมนไพร’ ผปวยจงมองวาเปนอนตรายนอยกวายารกษาโรคชนดอนทเปน ‘สารเคม’

• ผปวยมกจะคอยมองหาทางเลอกอนส�าหรบยารกษาโรคทตนใชตามปกต เนองจากไมสามารถทนอาการขางเคยงได (เชน ปญหาเกยวกบกระเพาะอาหารและล�าไส อาการงวงซม อาการชา และอาการภมแพ)

• ผปวยพจารณาวายารกษาโรคแผนปจจบนมผลขางเคยงทสรางปญหา เชน ผปวยไรความรสก หดห หรอเฉอยชา ไดรบอาการไมพงประสงคทมนยส�าคญซงเปนผลมาจากยารกษาโรคแผนปจจบน

ผปวยสวนมากพบวากญชาทางการแพทยเปนวธการรกษาทมประสทธภาพส�าหรบภาวะของตน และมกจะระบวาผอนกสงเกตเหนความเปลยนแปลงในทางทดขน

ผปวยใชกญชาส�าหรบการจดการอาการ ซงเปนไปเพอบรรเทาอาการ

ตาง ๆ ของโรค ผปวยระบวากญชาระงบอาการไว แต ไม ไดสงผลให อาการดงกลาวหายไป เพราะฉะนนจงไมไดมองวาเปนทางออกส�าหรบทกอยาง และโดยทวไปแลวกไมถอเปนการรกษา ความเปนจรงแลวผปวยบางรายไดรายงานถงการบ�าบดดวยกญชาทางการแพทย ส�าหรบบรรเทาอาการ ซงสดทายแลวก ไมประสบผลส�าเรจ หรอประสบผลส�าเรจเพยงแคบางสวน (เชน ปญหาเกยวกบกระเพาะปสสาวะเนองจากโรค MS และอาการปวดศรษะเฉยบพลน)

44

กญชาทางการแพทยถกน� าไป ใชเพอการรกษาอาการปวดเปนหลก

แมวาอาการปวดจะไม ไดหายไป โดยสนเชง แตผลจากการใชกญชาทางการแพทยกลดอาการดงกลาวลงจนพอทนได ขณะทผปวยมองวาปรมาณยายงสงกยงมประสทธภาพมากขนในการบรรเทาอาการปวด แตพวกเขากปรบใหสมดลเพอปองกนอาการขางเคยงทอาจเกดขนได ซงรวมถงภาวะเปนพษไมรนแรง เชนเดยวกนน แมยารกษาโรคตามปกตแลวจะมประสทธภาพในการระงบปวดมากกวา แตผปวยกเลอก ใชกญชาทางการแพทย เนองจากอาการท ไมพงประสงคทเกดจากยารกษาอาการปวดแผนปจจบน

การตอบสนองตอการรกษา

ผปวยตอบสนองตอการรกษาอยางไรบาง โดยรวมแลวไมมหรอแทบจะไมมการรายงานอาการขางเคยงของกญชาทางการแพทยจากผปวย พวกเขามองวาอาการท ไมพงประสงค สวนมากยงมความรนแรงนอยกวายารกษาโรคแผนปจจบน อาการขางเคยงท

ผปวยพจารณาวาไมเปนปญหามากหรอเปนผลลบ ไดแก ปากแหง การหวเราะ การรสกมความสข ความอยากอาหารทเพมขน อตราการ

เตนของหวใจทสงขน อาการเวยนศรษะ และเสยสมาธงาย อยางไร

กตามผปวยบางสวนรายงานวาไดรบอาการขางเคยงทเปนผลลบ เชนปากแหง รสกเมา ความอยากอาหารทเพมขน ปญหาเกยวกบความทรงจ�า การรบรสไมด การเปนลม ปญหาในการปฏบตงานหลากหลายในเวลาเดยวกน และอตราการเตนของหวใจทสงขน

อาการขางเคยงจากการใชยาขนอยกบแตละบคคล อาการขางเคยงท

บคคลหนงไดรบไมจ�าเปนทตองถอวาเปนผลขางเคยงส�าหรบอกคนหนง ตวอยางเชน ผปวยหลายรายทนอนไมหลบไม ไดมองวาอาการงวงซม

เปนอาการท ไมพงประสงค แมวาความอยาก ‘ของหวาน’ จะเปนปญหาส�าหรบผปวยท ใส ใจกบการรกษาน� าหนกของตนใหคงท แตผปวย

รายอนกลบมองวาเปนสงส�าคญ เนองจากภาวะของพวกเขาสงผลให

พวกเขาตองรบมอกบน� าหนกทลดลง

ความสมพนธกบบคลากรทางการแพทย

แพทยและเภสชกรของผปวยเขามามสวนรวมอยางกระตอรอรนในการรกษาของพวกเขาหรอไมSativex® เปนผลตภณฑเดยวท ไดรบการขนทะเบยนในเบลเยยม อยางไรกตาม แพทย ไดรบอนญาตใหสงจายยาท ไมขนทะเบยนทมวางจ�าหนายในรานขายยาของเนเธอรแลนด ซงเปนเหตใหแพทยตกทนงล�าบาก แพทยสวนใหญตอบสนองตอค�าขอของผปวยดวยการกลาววา ไมตองการใหตนเองหรอผปวยประสบปญหาทางกฎหมายเนองจากกญชาทมชอบดวยกฎหมาย พวกเขาไม ไดรบอนญาตจากสมาคมการแพทยแหงชาต ใหสงจาย หรออน ๆ ท�าใหผปวยตองพยายามคนหาแพทยทยนยอมสงจายกญชาทางการแพทยเอง

การสนบสนนทางการแพทยส�าหรบการใชกญชาทางการแพทยมความหลากหลายอยางมากในกลมผปวย ผปวยบางสวนรายงานวาแพทยของตนยอมรบและสนบสนนการใชกญชาของตน ขณะทอกสวนหนงถกปฏเสธ ผปวยจ�านวนมากระบวาแพทยของตนมขอกงขา ไมเหนดวย ไมสนใจ หรอไมมความคดเหนใด ๆ เกยวกบเรองน

ส�าหรบผปวยท ไดรบค�าแนะน�าทางการแพทย พวกเขาพบวาค�าแนะน�าดงกลาวแตกตางจากวธ ใชและค�าแนะน�าทตนไดรบจากยาชนดอน ๆ

อยมาก สวนใหญแลวแพทยของพวกเขาเขยนใบสงยาและใหค�าแนะน�าทมลกษณะกวาง ๆ ไมเฉพาะเจาะจง ผปวยจงจ�าเปนตองทดลองดวยรปแบบการใชของตวเอง โดยปกตแลวแพทยมกไมยนยอมก�ากบดแลการใชกญชาเนองจากขาดความเชยวชาญ และเนองจากอนตรายทอาจเกดขนและผลทางกฎหมายทอาจตามมาซงมสาเหตมาจากการใชกญชาทางการแพทย

ในประเทศเบลเยยม แพทย ไดรบอนญาตใหสงจายยาท ไมขนทะเบยนเนองจากสงทเรยกกนวา ‘อสรภาพในการรกษาโรค’ ดงทระบไว ในตวกฎหมาย แพทย ไมอาจ อยภายใตการจ�ากดเชงควบคมบงคบส�าหรบยารกษาโรคทเลอกใช ไมวาจะเพอการวนจฉย หรอเพอการเตรยมและการด�าเนนการรกษา หรอเพอด�าเนนการจดเตรยมยาทเปนตนต�ารบกตาม

45

ผปวยสวนใหญจดหากญชาทางการแพทยเอง และไมไดปรกษากบแพทยเวชปฏบตทวไป (แพทยประจ�าบาน) ของตน เนองจากขาดความสนใจหรอขาดความร ดวยเหตผลทวาผปวยเหลานไมไดรบการดแลโดยแพทย ผปวยจงเลอกผลตภณฑกญชา ปรมาณยา วธการใหยา และเวลาใชยาดวยตวเอง

อยางไรกตาม ผปวยยงตองการไดรบการดแลจากแพทยมากกวา และรสกเสยดายทมแพทยจ�านวนนอยมากทมประสบการณหรอความรเกยวกบกญชาทางการแพทย บอยครงผท ใหขอมลเชงลกและค�าแนะน� า

คอ ตวผปวยเอง ซงเปนการพลกความสมพนธระหวางแพทย และผปวยแบบกลบหวกลบหาง

ประเดนปญหาทางวฒนธรรมและสงคม

ครอบครวและผทดแลผปวยมความคดเหนอยางไรส�าหรบผปวยสวนใหญ ครอบครวและผดแลของพวกเขายอมรบ และสนบสนนการใชกญชาทางการแพทย เนองจากพวกเขาสงเกตเหน ความเปลยนแปลงทเกดขนจากการใชกญชาทางการแพทย และรสกด ใจทผลตภณฑกญชาสามารถบรรเทาอาการของผปวยได ผปวยมก

จะอธบายถงวตถประสงคของการใชกญชาทางการแพทยวาเปนไปเพอให ไดรบการยอมรบ

แมวาผปวยสวนใหญจะไดรบการสนบสนนจากสงคม แตบางรายกตองรบมอกบค�าพดยแหย หรอการตอบสนองทางลบทเปนทศนคตทวไป เนองจากผอนรสกไมพอใจจาก ‘การใชกญชา’ ของตวผปวย ผปวยบางรายตองเผชญกบผลรายแรงทตามมา ซงรวมถงความขดแยงทบานและในสถานทท�างาน ผปวยสวนมากเชอวาผคนไมยอมรบกญชาเพอการแพทย เนองจากมความเขาใจและภาพลกษณทผดเกยวกบกญชาทางการแพทย

อนาคตของการดแลดานสขภาพขนอยกบการท�าความเขาใจและการตอบสนองความจ�าเปนและความตองการของผปวย

46

ขอมลเชงลกจากแบบส�ารวจตารางดานลางจะเปรยบเทยบขอมลจากผปวย โดยใชแบบส�ารวจในมมมองทวโลกและมมมองของชาวเนเธอรแลนด วตถประสงคของแบบส�ารวจมความแตกตางกนเลกนอย แตกยงคงเปนขอมลเชงลกทมประโยชน

มมมองทวโลก มมมองของชาวเนเธอรแลนด

ทวไป

International Association for Cannabinoid Medicines (IACM) ไดส�ารวจความคดเหนของผปวยจาก 31 ประเทศในป 2010 โดยเปน การศกษาครงใหญทมผเขารวม 953 ราย ขอมลเหลานมความเปน

ไปไดทจะแสดงใหเหนถงความหลากหลายของประชากร ผปวยทวโลกในปจจบน

ในป 2016 แบบส�ารวจผปวยชาวเนเธอรแลนดชนหนงไดกลายเปนขอมลสรปคราว ๆ ของกลมผปวยกลมหนง โดยเปนการศกษาครงใหญทมผเขารวม 582 ราย (17% ไดรบการสงจายยา) ขอมลเหลานมความเปนไปไดทจะแสดงใหเหนถงจ�านวนรวมของประชากรผปวยชาวเนเธอรแลนดท ไดรบกญชาผานการสงจาย

ผปวยและภาวะทก�าลงไดรบการรกษา

ประชากรผปวยเปนเพศชายโดยสวนมาก (64%) และมอายเฉลย

อยท 41 ปประชากรผปวยมสวนแบงระหวางเพศทเทา ๆ กนโดยประมาณ

โดยมอายตงแต 41-65 ป (คามธยฐานของอายอยท 54 ป)

ผปวยเพยงเลกนอยจดหายารกษาโรคจากรานขายยา (10%) หรอไดรบเภสชภณฑ ซงไม ใชเรองนาแปลกใจแตอยางใด เนองจากการใชกญชาทางการแพทยถอวามชอบดวยกฎหมายในประเทศสวนใหญ เพราะฉะนนผลลพธจงมกจะแสดงใหเหนถงการใชกญชาทเปนสมนไพร

ผปวยไดรบการสงจายกญชาทางการแพทยส�าหรบการรกษาภาวะ ตาง ๆ ตงแตอาการปวดไปจนถงความเจบปวยทางจตทรายแรง

ขอบงช 10 อนดบแรกมทงสภาวะโรคทางกายและทางจตใจ โดยรวมถงอาการปวด อาการนอนไมหลบ/โรคเกยวกบการนอนหลบ อาการปวดเสนประสาท การชกกระตก ความเครยด โรค MS ภาวะซมเศรา อาการวตกกงวล อาการคลนไส และโรคมะเรง

ผปวยใชกญชาทางการแพทย ในการรกษาภาวะหลากหลายรปแบบดวยกน ภาวะทพบเหนไดทวไปทสด คอ อาการปวดหลง ความผดปกตดานการนอน ภาวะซมเศรา อาการปวดทมสาเหตมาจากการบาดเจบ

หรออบตเหต และโรคปลอกประสาทเสอม

ปรมาณยาท ไดรบโดยเฉลยตอวนมการรายงานอยท 0.67 กรม/วนส�าหรบชอดอกกญชา และ 0.3 มล./วนส�าหรบน� ามนสกด

ส�าหรบการสดไอระเหยและการสบ มการรายงานปรมาณยาท ไดรบโดยเฉลยตอวนอยท 3.0 กรม (คามธยฐานของปรมาณยาอยท 2.0 กรม/วน และ 1.5 ตามล�าดบ)

ส�าหรบการใชยาในปรมาณทวาน ผปวยสวนมาก (80+ %) รายงานถงความเปลยนแปลงบางสวนตอคณภาพชวตในทางทดขนอยางมาก รวมถงการลดลงของอาการตาง ๆ ทมสาเหตมาจากโรคของตน

47

มมมองทวโลก มมมองของชาวเนเธอรแลนด

วธการใหยา

ผปวยไดระบถงขอดและขอเสยของการใหยาในรปแบบตาง ๆ โดยอธบายถงประสบการณ ในการรบยาดวยวธทแตกตางกนตามปรมาณยาทตองใช เวลาทเรมออกฤทธ ระยะเวลาในการออกฤทธ ความสะดวกในการเขาถงยา ความสะดวกในการก�าหนดปรมาณยา ทแมนย�า ความสะดวกในการเตรยมและบร โภค การระคายเคอง

ปอด อาการขางเคยง และคาใชจาย

การใหกญชาทางการแพทยสามารถท�าไดหลายวธการดวยกน โดยทวไปน� ามนสกดจากกญชาไดรบการสงจายมากทสด ตามมาดวย

รปแบบการสดไอระเหยและรปแบบชาซงเปนวธท ไดรบความนยม

ผปวยไดรายงานคะแนนความพงพอใจทสง (ยอมรบ) ส�าหรบการรบยาโดยการสดไอระเหย โดยทวไปแลวยารกษาโรคท ใชกญชาทงตน

จะไดรบคะแนนความพงพอใจสงกวาผลตภณฑทมสารแคนนาบนอยดแยกตางหากหรอมสารเดยว ๆ เปนสวนประกอบ

แมวาการสบจะเปนทนยมเชนเดยวกน แตดงทเหนวาผปวยตาง

มองหาทางเลอกอนแทนการสบเหมอนในประเทศอน ๆ การใชน� ามนสกด หรอการเปลยนไปใชวธการใหยาโดยการสดไอระเหยของผปวยปรากฏใหเหนอยางชดเจน ระยะเวลาในการออกฤทธยาและ ความสะดวกในการก�าหนดปรมาณยาทรายงานโดยผตอบแบบส�ารวจเรยงตามวธการใหยามคาเทากนโดยประมาณ

ขอจ�ากดของการศกษา

ผเขารวมแบบส�ารวจสวนมากมประสบการณกบกญชาทเปน

สมนไพร และผลลพธอาจเอนเอยงไปทางการใชกญชาทเปนสมนไพรสถานะเสมอนถกกฎหมายของกญชาในประเทศเนเธอรแลนดหมายความวาอาจมการสงจายกญชาบางสวนทผ ปวยจดหามา

นอกเหนอจากรานขายยา

48

49

10 มมมองทางกฎหมาย

เราไดพดถงการก�าหนดใหกญชาเพอการแพทยเปนสวนหนงของยาท ใชส�าหรบการบ�าบดรกษาโรค สวนนจะ

พดถงสาเหตทกญชาไดรบการปฏบต ในลกษณะท ไมเหมอนกบยาตวอน

กญชา (Marijuana) หรอกญชาทางการแพทย (Medicinal Cannabis) แนวคดทวาอะไรคอกญชาทางการแพทยมความแตกตางกนออกไป

ทวโลก จ�านวนของผปวยทสามารถเขาถงหรอเคยใชผลตภณฑทางเภสชกรรมอย ในระดบทต�าเมอเทยบกบกญชาทผดกฎหมาย

กญชาคอยาเสพตดเพอนนทนาการท ใชกนอยางผดกฎหมายหรอเสมอนถกกฎหมายอยางแพรหลายมากทสดทวโลก รายไดจากกญชาเพอนนทนาการนนมากมายมหาศาล โดยเปนชองทางตอบสนอง

ส�าหรบผปวยกลมใหญทหากไมเลอกใชกญชาเพอนนทนาการกจะไมมโอกาสเขาถงผลตภณฑกญชาทมคณภาพระดบเภสชภณฑ ไดเลย อยางไรกตาม คณภาพของกญชาเพอนนทนาการมกไมนาเชอถอและคาดเดาไมได กญชาจากตลาดนมฤทธทหลากหลาย และมความเสยงจากการเจอปน (ตวอยางเชน การใสสารแคนนาบนอยดสงเคราะหหรอสารเสพตดผดกฎหมายอน ๆ) อกทงยงมแนวโนมทจะมเชอรา แบคทเรย และสารจลนทรยอน ๆ โลหะหนก และสงแปลกปลอมเปนสวนประกอบ ความเสยงทผ ปวยตองแบกรบอย ในระดบท สง

โดยเฉพาะอยางยงผปวยทมระบบภมตานทานต�าดงทเราเหนไดจาก

โรคมะเรง

ทวโลกในทกวนน ผปวยจะสามารถจดหากญชาไดหลากหลายวธ

ดวยกน กลาวงาย ๆ วามแหลงทเดนชดสองแหลงไดแก ตลาดผดกฎหมายอยางไมเปนทางการ/เสมอนถกกฎหมาย และตลาดทางการแพทยอยางเปนทางการซงอยภายใตการควบคมของผวางระเบยบ

เกยวกบยา ภายใตรปแบบทเปนทางการ กญชาทางการแพทยมกจะ

เปนยารกษาโรคซงเปนทพงสดทาย โดยแพทยสงจายในกรณท

ตวเลอกอน ๆ ไมประสบผลส�าเรจ

จากกญชาทางการแพทยสสารแคนนาบนอยดเพอการรกษาบ�าบดโรคกญชาทางการแพทยเปนค�าศพทเกาท ใชเพออธบายถงการใชกญชาในการรกษาหรอจดการความเจบปวย ในชวงหลายทปผานมาน เทคนคในการเพาะปลก คณภาพของผลตภณฑ และมาตรการควบคม ลวนพฒนาขนอยางมาก ในปจจบน ผมอ�านาจควบคมของรฐ เสาะหาการใชผลตภณฑท ไดมาตรฐาน (เชน Sativex®, Marinol®,

Bedrocan®) และวธการใหยาทปลอดภยมากยงขน (ใตลน ทางปาก หรอการสดไอระเหย)

การเปลยนแปลงจดสนใจจาก ‘กญชาทางการแพทย’ ไปส ‘สารแคนนาบนอยดเพอการบ�าบดรกษาโรค’ นแสดงใหเหนถงความรและความเขาใจทเรามตอระบบเอนโดแคนนาบนอยด ตวรบสารแคนนาบนอยด สาร แคนนาบนอยดทผลตขนในรางกายของสงมชวต (มนษย) และสาร ไฟโตแคนนาบนอยดทผลตขนภายนอก (พช) การใชสารแคนนาบนอยดเพอการบ�าบดรกษาโรคดเหมอนจะมความส�าคญในอนาคต ประเภทของยาทมสารแคนนาบนอยด (เชน THC และ CBD) และ สารประกอบทางเคมอน ๆ ทหลงจากตนกญชา (เชน เทอรปน) เปน สวนประกอบมเจตนาเพอใชส�าหรบวตถประสงค ในการบ�าบดรกษาโรค

รปแบบทรานขายยาเปนผสงจายยาผมอ�านาจควบคมของรฐจะตองท�าการตดสนใจทยากล�าบากในการจดการกบความตองการสนคาของผปวยและบคลากรทางการแพทยพรอม ๆ กบความจ�าเปนทจะตองรบรองความปลอดภยและความมประสทธภาพของสนคาในตลาด ซงอยภายใตการชขาดของกฎระเบยบทเฉพาะเจาะจงของประเทศเกยวกบยาและยารกษาโรคควบคม

50

โดยมแนวทางดวยกนทงหมดสองประการ แนวทางแรกมกจะมการระบเปนหนวยงานส�าหรบกญชาทางการแพทย ซงจะควบคมการเขาถงผลตภณฑเกยวกบกญชาโดยแยกออกจากยารกษาโรคตวอน ๆ อกแนวทางหนงคอวถ ในการควบคมยารกษาโรค ซงมองกญชาทางการแพทย ในลกษณะท ไมตางจากยาตวอน ๆ ทงสองแนวทางตางมความคาดหวงตอคณภาพผลตภณฑ ความปลอดภย และความมประสทธภาพในระดบสง

นโยบายและกฎระเบยบของแตละประเทศจะก�าหนดวาใครสามารถ สงจายและจ�าหนายกญชาเพอการแพทย ไดบาง สวนใหญแลวผท

ควบคมการเขาถงกญชาของผปวยจะเปนบคลากรทางการแพทย กลาวคอ แพทย ไดรบอนญาตใหสงจายกญชาทางการแพทย ในการรกษากลมภาวะทก�าหนดไว และเภสชกรสามารถเกบรกษาและ

จ�าหนายผลตภณฑทปลอดภยและนาเชอถอใหแกผปวย

ส�าหรบรปแบบทรานขายยาเปนผสงจายยาแลว โดยปกตผปวยจะได

รบทราบถงความเสยงและประโยชนทมประสทธภาพมากกวา รวมถงไดรบความปลอดภยจากค�าแนะน�าของบคลากรทางการแพทย ในบางประเทศ การใชสารแคนนาบนอยดเพอการบ�าบดรกษาโรคม

ความกาวหนาเปนอยางยง อยางไรกตาม ในประเทศอน ๆ กญชา

ทางการแพทยถอเปนยาประเภทใหม ในสถานการณทงสองรปแบบน บคลากรทางการแพทยจะมความร ทกษะ ความสามารถ และทศนคตทแตกตางกนไป โดยมสาเหตมาจากการทหวขอดงกลาวนไมไดมการพดถงบอยนกในชวงการฝกอบรมทางการแพทย และบอยครงทบคลากรทางการแพทย ไมมค�าแนะน�าทองจากหลกฐานและใช ไดจรง รวมถงเครองมอการประเมนให ใชสนบสนนประกอบกระบวนการ

ตดสนใจ

เปาหมายของอนสญญาของ UN อนสญญาวาดวยการควบคมยาสากลขององคการสหประชาชาตเปนขอตกลงสากลสงสดในเรองการควบคมยาเสพตดอยางเชนกญชา อนสญญาดงกลาวก�าหนดความรบผดชอบรวมกนในระดบสากล ส�าหรบการควบคมการผลต การคา และการใชยาควบคม

โดยทวไปแลว แตละประเทศจะก�าหนดกฎหมายวาดวยยาซงสมพนธกบการออกกฎหมายและขอบงคบเกยวกบยารกษาโรค ส�าหรบกญชาทางการแพทย อ�านาจควบคมของประเทศและมาตรการควบคมอน ๆ มเปาหมายทจะ:

• ควบคมการเขาถงและการใชกญชาทางการแพทยทชอบดวยกฎหมาย

• เปดโอกาสใหสามารถเขาถงกญชาทมาจากวธการทางเภสชกรรม

เพอวตถประสงคทางการแพทยบางกรณในปรมาณทเพยงพอ• อนญาตใหสามารถมการเพาะปลกและผลตกญชาเพอ

วตถประสงคดงกลาว

ประเทศทลงนามในอนสญญามภาระหนาท ในการควบคมการสงออก

น�าเขา และการขายสงกญชาและยาเตรยมจากกญชาอยางระมดระวง ซงสวนมากแลวมกจะเปนหนาทรบผดชอบของกระทรวงสาธารณสขของประเทศ ซงรวมงานอยางใกลชดกบคณะกรรมการควบคมสารเสพตดนานาชาต (INCB) ในกรงเวยนนา

ทกชาตตางจ�าเปนตองท�างานรวมกนกบ INCB ซงเปนผควบคม

การหมนเวยนของกญชาและยาควบคมชนดอน ๆ ทมเจตนาเพอการใชทางการแพทยทวโลก แตละประเทศจะเสนอจ�านวนคาดการณของความจ�าเปนส�าหรบกญชาทางการแพทย ในระดบชาตเปนรายป การคาดการณดงกลาวนจะจ�ากดปรมาณของกญชาทจะสามารถเขาถงได

ในแตละป ซงเปนการสรางความมนใจวาการผลต การคา และการใชกญชาโดยชอบดวยกฎหมายจะเพยงพอส�าหรบความจ�าเปนทางการแพทยและทางวทยาศาสตรของชาต โดยไมจ�าเปนตองหนไปอาศย ‘ตลาดมด’

เหลานคอขอก�าหนดทมผลผกมด โดยแนวคดคอการจ�ากดการเขาถงจะเปนเหตใหการเสาะหายาควบคมเปนเรองทยาก ดงนนการใชอยางไมเหมาะสมจงเปนไป ไดยากดวยเชนกน หนาทรบผดชอบของผมอ�านาจควบคมของรฐ บคลากรทางการแพทย และผปวยคอการตรวจสอบใหแนใจวาจะไมมความเสยงของการเบยงเบนไปหาการใชงานอยางไมเหมาะสม

51

ฝนสโอปออยดอนสญญาของ UN และตวบทกฎหมายของแตละประเทศอนญาตใหมการเพาะปลกฝนในรฐ แทสเมเนย ออสเตรเลย และขนสงไปยงสถานทผลตยาทวโลก รวมถงจดจ�าหนายในตลาดยารกษาโรคทวโลก และอนญาตให โรงพยาบาลหรอรานขายยาชมชนสามารถสงจายโคเดอน มอรฟน หรอ ออกซโคโดนได

การเพาะปลก ผลต จดจ�าหนาย และสงจายโอปออยด ไดรบการควบคมอยางระมดระวง เหลานตาง

เปนขอก�าหนดเดยวกนส�าหรบกญชา ในกรณท ใชเพอวตถประสงค ในการบ�าบดรกษาโรค

52

5353

11 อภธานศพท

ค�าศพทเกยวกบกญชา สารแคนนาบนอยด: สารเคมทเกดขนตามธรรมชาตหรอสงเคราะหท

มฤทธตอตวรบสารแคนนาบนอยด

กญชา: Cannabis sativa L. เปนพชในวงศ Cannabaceae ซงประกอบดวยองคประกอบทมฤทธจ�านวนมาก องคประกอบหลก

ทมฤทธ ไดแก THC (เดลตา 9 เตตราไฮโดรแคนนาบนอล) และ CBD (แคนนาบไดออล)

ชอดอกกญชา: ดอกจากตนกญชาทงดอกทตากแหง

ตวรบสารแคนนาบนอยด: ตวรบทเยอหมเซลลซงพบในสมอง

ระบบประสาทสวนปลาย และในอวยวะและเนอเยอหลายสวน ตวรบเหลานสามารถจ�าแนกสารเอนโดแคนนาบนอยดของเราเองและ

ไฟ โตแคนนาบนอยด (นนคอ THC และ CBD) จากตนกญชาได โดยปกตแลวจะหมายถงตวรบ CB1 และ CB2 แตยงรวมถงตวรบ อน ๆ ทสารแคนนาบนอยดยดเกาะดวยเชนกน

ปฏกรยาดคารบอกซเลชน: สารแคนนาบนอยดสวนใหญจะอย ในรป กรดท ไมมฤทธ สารแคนนาบนอยดทมฤทธทางยา (เชน THC/CBD) จะถกสรางขนเมอกญชาไดรบความรอนทอณหภมอยางนอย 180°C

ซงจะสงผลใหเกดกระบวนการ “ดคารบอกซเลชน” กลาวคอ ปฏกรยาดคารบอกซเลชนเปนปฏกรยาทางเคมทน� าเอาหมคารบอกซลออก

และปลดปลอยคารบอนไดออกไซด (CO2 )

สารเอนโดแคนนาบนอยด: สารแคนนาบนอยด (สารสอประสาท

ภายในรางกาย ) ทผลตข นตามธรรมชาต ในรางกายของมนษย

และสตว ซงจบกบตวรบสารแคนนาบนอยด

ระบบเอนโดแคนนาบนอยด: ระบบเอนโดแคนนาบนอยดมความ ส�าคญเปนอยางยงส�าหรบภาวะธ�ารงดล (Homeostasis) โดยรวมของรางกาย และมอทธพลตออวยวะหลกและระบบเนอเยอทงหมดของเรา โดยเปนระบบทางชววทยาทเปนเอกลกษณ กลไกของระบบดงกลาว

มการตอบสนองและสามารถปรบตวได และดวยเหตนจงเปดชอง

ทางใหมการตอบสนองทางชววทยาทสอดคลองกบความตองการของระบบหรอเงอนไขสภาพแวดลอม

เอนโดจนส: สรางขนในรางกายโดยไมไดรบจากภายนอก สารแคนนาบนอยดทผลตขนในรางกายมชอเรยกวาสารเอนโดแคนนาบนอยด

เอนทราจเอฟเฟกต: ปฏกรยาทคาดวาท�างานรวมกนระหวางสาร

แคนนาบนอยดและเทอรปน ซงน� าไปสการปรบเปลยนหรอเพมผล

การบ�าบดรกษาโรคของสารแคนนาบนอยด ในรปแบบตาง ๆ มากมาย สารเทอรปนเปนสวนประกอบหลกของ Cannabis sativa L. ซงเปนตนก�าเนดของกลนและรสชาตของพชดงกลาว การท�างานรวมกนเพอบ�าบดรกษาโรคระหวางสารแคนนาบนอยดและเทอรปนยงไมไดรบการยนยนในการวจยทางคลนก

กญชาทางการแพทย: กญชาทมจดประสงคการใชงานเพอบ�าบด

รกษาโรค ซงจะไดรบการสงจายโดยบคลากรทางการแพทยทผานการ

ฝกอบรม ส�าหรบภาวะโรคทรจกโดยทวไป หรอกลมภาวะโรคทมการพสจนแลววาสามารถรกษาไดอยางมประสทธผล

สารไฟโตแคนนาบนอยด: สารแคนนาบนอยดทเกดขนตามธรรมชาต

ในกญชา และไดมาจากตนกญชา สารแคนนาบนอยดทเปนทรจกมอย เปนจ�านวนมาก สารไฟโตแคนนาบนอยด ทมการศกษามากทสด คอเดลตา 9 เตตราไฮโดรแคนนาบนอล (THC) และแคนนาบไดออล (CBD):

• THC คอสารแคนนาบนอยดทเปนทรจกมากทสด THC ท�าให เกดฤทธทมคณสมบตเปนยาหลาย ๆ ประการของกญชา ซงอาจรวมถงการลดอาการคลนไสอาเจยน อาการปวด และการหดเกรง

ของกลามเนอ และสงเสรมการนอนหลบและความอยากอาหาร เปนตน

5454

• CBD เปนสารแคนนาบนอยดทส� าคญอกตวหนง โดยม

คณสมบตเปนยา แต ไมกอใหเกดภาวะทางจตเวช (นนคอการใช สารแคนนาบนอยดตวนจะไมกอใหเกดภาวะเปนพษ) CBD อาจมประสทธผลส�าหรบภาวะอยางเชนโรคลมชก ภาวะปวยทางจตจากเหตการณรนแรง (PTSD) และโรควตกกงวล

การสรางมาตรฐาน: ชอดอกกญชาคณภาพระดบเภสชภณฑ คอ ดอกจากตนกญชาทงดอกทตากแหง และผานการท�าใหเปนมาตรฐานทงทางพนธกรรมและทางเคมตามมาตรฐานทางเภสชกรรม โดยมองคประกอบสารแคนนาบนอยดทก�าหนด นอกจากนน ชอดอกกญชาจะตองปราศจากสงปนเปอนอยางเชน จลนทรย (รา เหดรา และแบคทเรย) ยาฆาแมลง (สารตกคาง) อะฟลาทอกซน สงเจอปน และโลหะหนก

สารแคนนาบนอยดสงเคราะห: สารเคมชนดหนงทมนษยสงเคราะหขน ซงเปนสารทจบกบตวรบสารแคนนาบนอยด และ (โดยปกตแลว) เลยนแบบฤทธของ THC

สารเทอรปน: สารประกอบอะโรมาตกซงเปนทมาของกลนและรสชาตของกญชา กญชาแตละชนดจะมองคประกอบของสารเทอรปนท ไม

ซ�ากน มการคาดวาสารเทอรปนมสวนเกยวของในปฏกรยาทแตกตางกนกบสารแคนนาบนอยด

ค�าศพททางการแพทย ปรมาณยา: ปรมาณทก�าหนดส�าหรบการบรโภคยาตอครง

ขอก�าหนดของปรมาณยา (ขอก�าหนดในการบ�าบดรกษาโรค): ตวเลขปรมาณยาทก�าหนดส�าหรบระยะเวลาทระบ และระยะหางของเวลาระหวางการใหยาแตละครงทเลอกเพอใหบรรลวตถประสงค ในการ

บ�าบดรกษาโรค (นนคอ เพอรกษาอาการของโรค) โดยขนอยกบยาท

ใช ภาวะทก�าลงรกษา และลกษณะพเศษของผปวย

อนตราย: สงใดกตามทลดหรอสงผลกระทบในทางลบตอความ

ปลอดภยของผปวย อนตรายจากยารวมถงอาการท ไมพงประสงคจากการใชยา อาการขางเคยงจากการรกษา และผลท ไมพงประสงคอน ๆ จากการรกษา คณภาพยา ความถ ในการใช และวธการใหยาจะเปนปจจยทก�าหนดประเภทและความรนแรงของอนตรายทเกยวของกบยา

ผดกฎหมาย: ไมเปนไปตามหรอไมไดรบอนญาตโดยกฎหมาย (ไมชอบดวยกฎหมายและตองหามตามกฎหมาย); ไมไดรบอนญาต

ลแกนด: ลแกนดทยดเกาะกบตวรบทเฉพาะเจาะจง ลแกนดของตวรบสารแคนนาบนอยดมชอเรยกวาแคนนาบนอยด ลแกนดทเกดจากภายในของตวรบแคนนาบนอยดมชอเรยกวาเอนโดแคนนาบนอยด

ในขณะทลแกนดทเกดจากภายนอกมชอเรยกวาไฟโตแคนนาบนอยด

อายรกรรม: สาขาของแพทยศาสตรทเกยวของกบการรกษาโรคโดยไมผาตด และ/หรอการบ�าบดรกษาโรคดวยยา

การใชอยางไมเหมาะสม (การใชยา): การใชยาอยางไมถกตอง การบรโภคยารกษาโรคโดยเพมปรมาณยาหรอใช โดยมเจตนาเพอให ไดผล

ทมลกษณะเปนพษ

ทางปาก: บรโภคยาดวยปาก หรอตองบรโภคทางปาก

ความเสยง (ปจจย): แงมมหนงของพฤตกรรมสวนบคคลหรอแนวทางการใชชวต การประสบกบสภาพแวดลอม หรอลกษณะนสยทมแตเกดหรอสบทอดมา โดยเกยวโยงกบความเสยงทเพมขนทบคคลจะเกดโรค

วธการบรหารยา: วธการน� ายาเขาสรางกาย รวมถงต�าแหนงทมการ

ใชยา ตวอยางทพบไดทวไป ไดแก การใหยาทางปาก การสดไอระเหย

การใหยาทางใตลน และการใชเฉพาะท

ใตลน: ‘ขางใตลน’ หมายถงทางส�าหรบการใหยาโดยทยาถกดดซมเขาสรางกายผานบรเวณเนอเยอใตลนไปยงเลอดผานเนอเยอขางใตลน

5555

ค�าศพทเกยวกบการบ�าบดโรค สารออกฤทธ: ตวยาส�าคญทออกฤทธบ�าบดรกษาโรคในสตรต�ารบยา

โดยมหนาทออกฤทธตอรางกาย

การใหยา (วธการใชยา): อธบายถงวธการบรโภคหรอใชยาตวอยางรวมถงการสดไอระเหย การกลนหรอการบร โภคทางปาก และการฉดตวยาส�าคญ

รอบการผลต: จ� านวนของผลตภณฑท ( 1 ) มองคประกอบ, วธการผลต และความเปนไป ไดของการปนเปอนทางเคมหรอทางจลนทรยทเหมอนกน และ (2) สรางขนในรอบการผลตเดยวกน และหากจ�าเปน ไดรบการฆาเชอหรอระเหดแหงในรอบเดยว

ใบรายงานผลการตรวจวเคราะห (CoA): เอกสารการยนยนคณภาพผลตภณฑ ทรบรองวาผลตภณฑเปนไปตามขอก�าหนดเฉพาะ

และผลลพธของการทดสอบการควบคมคณภาพในผลตภณฑแตละรอบการผลต

สตรต�ารบ (ของผลตภณฑบ�าบดโรค): สารเคมตาง ๆ รวมถงตวยา ส�าคญทออกฤทธ ซงผสมกนเพอสรางเปนรปแบบยาเตรยมทเฉพาะเจาะจง

หลกเกณฑและวธปฏบตทด (GMP): GMP ใช ในระดบนานาชาตเพออธบายหลกการและกระบวนการผลตยาส�าหรบผผลตยารกษาโรค

ซงชวยสรางความมนใจวาผลตภณฑทผลตมคณภาพ

การผลต: การผลตยารกษาโรคหรอขนตอนใดกตามของการผลต ยารกษาโรค หรอการผลตผลตภณฑขนตอนทายสด ซงรวมถงการแปรรป การประกอบ การใสบรรจภณฑ การปดฉลาก การจดเกบ การฆาเชอ การทดสอบ หรอการปลอยผลตภณฑหรอสวนประกอบใดกตาม หรอองคประกอบของผลตภณฑ ในฐานะสวนหนงของขนตอนดงกลาวสการจดสง

เภสชจลนศาสตร: สาขาของเภสชวทยาทเกยวของกบการเคลอนของยาภายในรางกาย โดยอธบายถงวธการดดซมยาเขาสรางกาย การกระจายตวของยา การเปลยนแปลงยา และขบถายยาออกจากรางกาย

การตดตามความปลอดภยจากการใชยา: การเกบรวบรวมและการประเมนขอมลในเรองผลกระทบท ไมพงประสงคของยาจากผบคลากรทางการแพทยและผปวย

การรกษาโรค: สาขาของแพทยศาสตรทเกยวของกบการรกษาโรค

และการออกฤทธของยา การรกษา การบ�าบดโรค หรอยา

ทางเลอกในการบ�าบดโรค: แนวคดท วาการเพมตวเลอกของ

ยารกษาโรคส�าหรบโรคหนง ๆ จะชวยใหแพทยผจายยามตวเลอก

โดยอาจมวธทจะลดจ�านวน ความถ หรอความรนแรงของอาการ

ขางเคยง อกท งจ�านวนรวมของยาทผ ปวยไดรบตามขอก�าหนด

ประจ�าวนของตน

56

57

12 บทอานทแนะน�า

การใหยาและรปแบบยาเตรยม Eisenberg, E. , Ogintz, M. , Almog, S. (2014) . The

pharmacokinetics, efficacy, safety, and ease of use of a novel

portable metered-dose cannabis inhaler in patients with

chronic neuropathic pain: A phase 1a study. Journal of Pain

& Palliative Care Pharmacotherapy. 28: 3.

Pomaahcova, B., Van der Kooy, F., Verpoorte, R. (2009).

Cannabis smoke condensate III: the cannabinoid content of

vaporised Cannabis sativa L. Inhalation Toxicology.

21(13): 1108-12.

Romano, L. and Hazekamp, A. (2013). Cannabis Oil:

Chemical evaluation of an upcoming cannabis-based

medicine. Cannabinoids; 1(1): 1-11.

เคม Hazekamp, A. (2006). An evaluation of the quality

of medicinal grade cannabis in the Netherlands.

Cannabinoids, 1(1), 1-9.

Hazekamp, A., Tejkalova´, K., Papadimitriou, S. (2016).

Cannabis: From cultivar to chemovar II - A metabolomics

approach to cannabis classification. Cannabis and

Cannabinoid Research; 1.1.

Izzo, A., Borrelli, F., Capasso, R., Di Marzo, V., Mechoulam, R.

(2009). Non-psychotropic plant cannabinoids: New

therapeutic opportunities from an ancient herb. Trends in

Pharmacological Sciences; 30(10), 515-527.

บทวจารณการวจยทางคลนก Aviram, J. & Samuelly-Leichtag, G. (2017). Efficacy of

cannabis-based medicines for pain management: A

systematic review and meta-analysis of randomized

controlled trials. Pain Physician; 20:E755-E796.

Ben Amar, M. (2006). Cannabinoids in medicine:

A review of their therapeutic potential. Journal of

Ethnopharmacology; 105(1-2), 1-25.

Hazekamp, A., and Grotenhermen, F. (2010). Review on

clinical studies with cannabis and cannabinoids 2005-

2009. Cannabinoids; 5 (special issue):1-21.

Kowal, M., Hazekamp, A., Grotenhermen, F. (2016). Review

on clinical studies with cannabis and cannabinoids 2010-

2014. Cannabinoids; 11 (special issue):1-18.

Nugent, N., Morasco, B., O’Neil, M., et al. (2017). The

effects of cannabis among adults with chronic pain and an

overview of general harms: A systematic review. Annals of

Internal Medicine.

Whiting, P., Wolff, R., Deshpande, S., et al. (2015). Cannabinoids

f o r m e d i c a l u s e : A s y s t e m a t i c r e v i e w a n d

meta-analysis. JAMA; 313(24):2456-2473.

แบบส�ารวจการใชงานของผปวยde Hoop, B., Hazekamp, A., Kopsky, D., Wijnkoop, L. (2016).

Experiences and motives of medicinal cannabis patients: A

cross-sectional questionnaire. Radbound Universiteit

Nijmegan. Sociologie BA3 – Stage: Arbeidsmarktoriëntatie.

58

Hazekamp, A., Ware, M., Muller-Vahl, K., Abrams, D.,

Grotenhermen, F. (2013). The medicinal use of cannabis

and cannabinoids: An international cross-sectional survey

on administration forms. Journal of Psychoactive Drugs.

45 (3), 199–210.

Sexton, M., Cuttler, C., Finnell, J., Mischley, L. (2016). A

cross-sectional survey of medical cannabis users: Patterns

of use and perceived efficacy. Cannabis and Cannabinoid

Research; 1: 131-138.

เภสชวทยา Fischedick. (2010). Cannabinoid receptor 1 binding activity

and quantitative analysis of Cannabis sativa L. smoke and

vapor. Chemical and Pharmaceut ica l Bu l le t in ;

58(2): 201-207.

Mackie, K. (2008). Cannabinoid receptors: Where they are

and what they do. Journal of Neuroendocrinology,

20(s1), 10–14.

Per twee, R . (2008) . The d iverse CB1 and CB2

receptor pharmacology of three plant cannabinoids:

Δ9- tet rahydrocannabinol , cannabid iol and Δ9-

tetrahydrocannabivarin. British Journal of Pharmacology.

153(2):199–215.

Russo, E. (2011). Taming THC: Potential cannabis synergy

and phytocannabinoid-terpenoid entourage effects. British

Journal of Pharmacology, 163, 1344-1364.

Skaper, S. and Di Marzo, V. (2012). Endocannabinoids in

nervous system health and disease: the big picture in a

nutshell. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci, 367(1607): 3193-

3200.

Zuurman, L., Roy, C., Schoemaker, R., Hazekamp, A.,

den Hartigh, J., Bender, J., Verpoorte, R., Pinquier, J.,

Cohen, A., van Gerven, J. (2008). Effect of intrapulmonary

tetrahydrocannabinol administration in humans. Journal of

Psychopharmacology. 22(7):707-716.

ขอจ�ากดในความรบผดชอบ หนงสอเลมนแสดงขอมลสารสนเทศ และขอมลเชงลกทางคลนกทมการตพมพ ในเดอนพฤษภาคม 2562 โดยหลกแลวพจารณาการใช กญชาทางการแพทย ในฐานะผลตภณฑเพอการบ�าบดรกษาโรคภายในรปแบบทรานขายยาเปนผสงจายยา ซงอยภายใตกรอบของยารกษาโรคแบบดงเดม

หนงสอเลมนมวตถประสงคเพอการเผยแพรขอมลเทานน ม ไดม

เจตนาเพอสนบสนนกระบวนการตดสนใจของผ สงจายยาและ

เภสชกรเกยวกบการใชกญชาทางการแพทยหรอสารแคนนาบนอยดอยางปลอดภยและมประสทธผล ไมควรใชหนงสอเลมนเปนขอสรป

ขนสดทาย

แมวาความพยายามทงหมดเปนไปเพอรบรองวาความถกตองและ

ขอมลเชงวทยาศาสตร ณ เวลาทพมพหนงสอ ผเขยนมไดเปนผท

สามารถน�าไปอางองได ไมวาจะโดยนยหรออนใดกตาม ส�าหรบความปลอดภยและประสทธภาพของกญชาทางการแพทยหรอสาร แคนนาบนอยด และวธการใหยา จนกวาจะถงเวลาทมขอมลทางคลนก

ทเชอถอได และเนอหาของหนงสอนมสามารถใชเปนแหลงอางอง

เชนเดยวกน เนองดวยขอมลบางสวนอาจมความลาหลงจากการ

พฒนาทางวทยาศาสตรและทางคลนกทรวดเรวในแวดวงน

ทงผเขยนและผจดพมพ ไมมสวนรบผดส�าหรบความเสยหายใด ๆ กตามทอาจเกดจากการใชขอมลทบรรจอยภายในหนงสอเลมน และไมให

การรบรองเกยวกบลกษณะและเนอหาของหนงสอเลมน ผเขยนไมมสวนรบผดชอบตอความรบผดใด ๆ ส�าหรบความเสยหายไมวาจะประเภทใดกตามทมสาเหตมาจากเนอหาของบคคลทสามทแนบมา เขยนไว หรอพมพ ในหนงสอเลมนรปภาพ: Shutterstock และ Bedrocan

Copyright © 2562 โดย Bedrocan

สงวนสทธ หามม ใหท�าซ�า เผยแพร หรอถายทอดสวนใดกตามของเอกสารน ไมวาจะในรปแบบหรอดวยวธการใด รวมถงการพมพ โดยไมไดรบความยนยอมทเปนลายลกษณอกษรจาก Bedrocan

วนทจดเตรยม:

พฤษภาคม 2562

ขอมลเบองตนเกยวกบกญชาทางการแพทย หนงสอเลมนม เนอหาเกยวกบการใชกญชาเพอการบ�าบดรกษาโรค ซงหมายความวาเราไมไดกลาวถงกญชาส�าหรบนนทนาการทใชเสพใหเกด การ ‘เมา’ เนอหาจะม งเนนไปทกญชาเพอประโยชนทางการ แพทยโดยเฉพาะ โดยมวตถประสงคเพอใหขอมลเชงลกแกบคลากรทางการแพทย ผควบคม และผปวยทางการแพทยและวทยาศาสตร ของ Cannabis sativa L. และแนวทางในการน�ากญชาไปใช ในการบ�าบดรกษาโรค