ถอดรหสวฒนธรรม

รองศาสตราจารย ชนญ วงษวภาค

(เรยบเรยง พ.ศ. 2559)

มหาวทยาลยศลปากร

ค าปรารภ

การรเบองหนาเบองหลงของผคนตางสงคมตางวฒนธรรมเปนพนฐานสาคญประการหนงทจะชวย

ใหการสอสารระหวางกนเปนไปอยางเขาใจกนอนจะสงผลใหการตดตอกนในระดบลกซงสมฤทธผลบน

ถนนสายมตรภาพ ผคนแตละมมโลกตางมเหตผลตอการกระทาทงหลายทปรากฎแกสายตาคนทวไปซงไม

อาจเขาใจไดเพยงการมองอยางผวเผนดวยมเงอนไขหลายอยางทงจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาต ภมหลง

ทางประวตศาสตรและแบบแผนชวตทสบทอดและปรบเปลยนใหเหมาะสมกบกาลเวลาจากสมยบรรพบรษ

สคนชนลกหลานในปจจบน ปจจยเงอนไขเหลานลวนมอทธพลอยางมากตอการคดการแสดงออกของผคน

แตละมมโลก หนงสอเลมนเลอกนาเสนอแงมมเดน ๆ บางแงมมทเปนดงแกนการกระทาของผคนจาก

ประเทศตาง ๆ ทงในยโรป อเมรกา เอเซยทมตวอยางมากเปนพเศษทงจากตะวนออกกลาง (เอเซยไมเนอร)

เอเซยใต เอเซยตะวนออกเฉยงใต เอเซยตะวนออก และแอฟรกา เปนแกนการกระทาทผคนปฏบตเปนนจศล

ตามทไดรบการหลอหลอมมาตงแตเยาววย กระทงอาจตอบไมไดในทนททนใดวาทาไมจงตองทาอยางนน

และไมทาอยางน อยางเชนชาวยโรปสงสยวาเหตใดคนไทยจงเรยกขานเพอนของพอและเพอนของแมดวย

สรรพนามวา “พอและแม” ทาไมไมเรยกคนเหลานนดวยชอนามสกลอยางทเปนธรรมเนยมในยโรป หรอ

แมแตในประเทศไทยเองกตามผคนจากภาคใต ภาคกลาง และภาคอสานไมอาจเขาใจไดเลยวาเหตใดผคน

แถบลานนาจงตองนาตงสแดง (ตงสามหาง) (ธงชายสามแฉก) ไปปกบรเวณทมผเสยชวตดวยอบตเหต

ยงมแงมมในพฤตกรรมของผคนทวโลกอกมากมายซงเปนทรบทราบเขาใจเฉพาะคนในสงคม

วฒนธรรมนนทเปนปรศนาสาหรบผคนนอกสงคมวฒนธรรม หนงสอเลมนคอวรยะของคนนอกทพยายาม

จะหาคาอธบายใหกบการกระทาเดน ๆ ทเปนเอกลกษณของผคนในประเทศตาง ๆ เกอบทวทกทวปโดยใช

ขอมลจากการสอบถามสมภาษณและสงเกตการณพฤตกรรมของ “คนใน” ควบคกนไปกบการคนควาขอมล

ทตยภมซงปรากฎอยตามแหลงตาง ๆ แลวประมวลออกมาในชอ “Understanding Global Cultures” โดย

Martin J. Gannon และ Rajnandini Pillai (คศ 2013) ในการเรยบเรยง “ถอดรหสวฒนธรรม” (คศ 2016) ผ

เรยบเรยงอาศยขอมลจากหนงสอเลมดงกลาวเปนปฐมเพอเลาบอกเกอบทกเรองยกเวนเรอง “สสนในชวต

และชวตทมสสน” กบเรอง “นาคกบมงกรสะทอนรากเหงาของชาวเอเซยตะวนออกเฉยงใต” และเรอง “ธง

มนตรา: ภาพสะทอนความเชอเชงประจกษของภฎาน” การเลาบอกทกตอนเปนไปตามเคาโครงของผเรยบ

เรยงทนาเสนอเรองอยางตรงไปตรงมาโดยใหภาพรวมของขอมลในตอนตนเรองเปนพนฐานนาไปส

เบองหลงของพฤตกรรมทจะไดรบการเปดเผยในตอนจบ เพอใหการสอสารระหวางผอานและผเรยบเรยง

เปนไปอยางใกลเคยงกบธรรมชาตของการเลาบอกจงหลกเลยงการใชภาษาเขยนอยางเปนวชาการและใช

ถอยคางาย ๆ ทสอตรง ๆ ถงประเดนทมงหมายจะบอกเลา ทงนขอขอบคณมหาวทยาลยศลปากรทใหเวท

แหงแรกท “ถอดรหสวฒนธรรม” ไดปรากฎตว

1

ล าดบรหส

1.สสนในชวต

2.อนเดย : จากศวนาฎราชถงมอถอและคอลเซนเตอร

3.นาคกบมงกรสะทอนรากเหงาของชาวเอเชยตะวนออกเฉยงใต

4.การคนสเหยาของชาวมาเลย

5.ธรรมเนยมการทาธรกจแบบเวยดนาม

6.คนเกาหลกบกมจ

7.ความเปนพวกพองอยางญปน

8.ธงมนตรา : ภาพสะทอนความเชอเชงประจกษของภฎาน

9.รานกาแฟตรกโลกของผชาย

10.ชนเผาเรรอนเบดอนสสนแหงซาอดอาราเบย

11.องกรดองกฤษตลอดกาล

12.งานเลยงอาหารกลางวนกอนเทศกาลครสตมาสทเดนมารก

13.วถสวเดนกบ “ นาใสใจจรงตอธรรมชาต”

14.บางแงมมทางสงคมของคนฝรงเคศ

15.สเปน ววกระทงและพธกรรมแหงความตาย

16.คยอยางไอรส

17.ฟนแลนดแดนซาวนาไอน ารอนเพอชวต

18.เมกซโก : เจาแหงงานเลยงงานฉลอง

19.เบลเยยมดนแดนแหงความแตกตาง

20.แอฟรกน(เอง)

21.ไนจเรย : โลกแหงความแตกตางหลากหลายของผคน

2

สสนในชวตและชวตทมสสน

นอกจากความตองการพนฐานทางชวะทมนษยไดสรางสรรคปจจย 4 เพอสนองตอบออกมาในรป

ของอาหาร บานเรอน เครองนงหม และยารกษาโรคแลวมนษยยงมความเขาใจรวมกนบางอยางคลายกน

ขณะเดยวกนกมความแตกตางในการทาความเขาใจในสอความหมายอะไร ๆ อกหลายอยางไมเหมอนกน

เชน เรองของสกบชวต โดยพนฐานดานจตใจแลวสแตละสตอบสนองและกระตนเราอารมณไปในทางทวา

สขาว – ความบรสทธ สงบและเรยบงาย

สเหลอง – อบอน มตรภาพ สนกสนาน

สสม – สรางสรรค เชอมน ราเรง

สแดง – เรารอน ตนเตน ทาทาย

สชมพ – ออนหวาน นมนวล

สมวง – หรหรา สงางาม ลกลบ

สฟา – สวางไสว อสระ สงบเยน

สเขยว – ชวตชวา สงบสข ธรรมชาต

สนาตาล – มนคงเดดเดยว สขม

สเทา – ความสมดล ความรวมมอ และเปนกลาง

สดา – เขมแขง ลกลบ ทาทาย

นกจตวทยามความเหนวาสมความสมพนธกบรางกาย จตใจและอารมณของทกคน สใหพลง

ทางการสอสารเปนการสอสารดวยการรบรและรสกออกมาในรปตาง ๆ ดจภาษาพดและภาษาเขยน

สภาพแวดลอมทางธรรมชาตและพฒนาการทางสงคมวฒนธรรมคอปจจยหลก ๆ ททาใหผคนในแตละมม

โลกใหความหมายกบสตาง ๆ อยางทปรากฏอยโดยทวไป สแตละสจงบงบอกความหมายในเรองตาง ๆ ไม

เหมอนกนและนาความแตกตางในความหมายของสไปใชในหลากหลายบรบท เชน แสดงอตลกษณท

ขณะเดยวกนกแบงแยกตนหรอกลมของตนกบคนอนหรอคนกลมอน ในทางสงคมสแสดงความเปนหม

เหลา กรม กอง พวกพอง เครอขาย ความสง-ตาในสถานภาพ บทบาทตามยศตาแหนง ดงจะเหนไดจาก

ประเทศทนยมลทธคอมมวนสตหรอทในเวลาตอมาเปลยนไปเปนสงคมนยมอยางรสเซย จน เวยตนามและ

ควบาทใชสแดงใหปรากฎอยบนพนธงประจาชาต กรณของรสเซยชวงสงครามเยนนนใชสแสดงตนอยาง

3

เปนเอกเทศ กองทพของสหภาพโซเวยดจงรจกกนในนาม “กองทพแดง” สวนในประเทศจนนนนอกจากจะ

ใชสแดงเพอบงชลทธการเมองการปกครองแลวตงแตอดตกาลมาสแดงกมบทบาทเชงสรางสรรตอสงคมชาว

จนมากระทงทกวนนทเจาสาวจะสวมชดสแดงในวนแตงงาน หองหอทกอยางจดใหเปนสแดงอราม

นอกจากนยงใชกระดาษสแดงหอของขวญและใหเงนแตะเอยลกหลานใสมาในซองกระดาษสแดง ทงนก

เพราะในสงคมจนถอวาสแดงเปนสแหงโชคลาภและการเฉลมฉลอง เปนสบงบอกพละกาลงความสขและ

ชวตยนยาว ในเทศกาลตรษจนจงนยมนงหมกนดวยเสอผาอาภรณสแดงไปทวเมอง แตในประเทศ

สหรฐอเมรกาและในอกหลายประเทศแหงโลกตะวนตกนนสแดงมนยยะถงพลงงาน ความตนเตน การ

กระทาอนตราย ความรกและความทะยานยาก เตอนใหหยดและความโกรธแคน ในหลาย ๆ โอกาสจงพบวา

มการใชสแดงกบสอนเพอสอถงสงใดสงหนง เชน ในวนครสตมาสกจะเหนสแดงและสเขยว ไขทใชใน

เทศกาลอสเตอรเปนสแดงกเพราะสดงกลาวแสดงถงเลอดของพระเจา เดก ๆ ตางจาไดแมนยาวาหากเหนผ

สวมใสชดแดงและขาวกเปนเครองหมายบอกวาเปนซานตาคลอสผมาพรอมกบของขวญ หากไดมโอกาสไป

เยอนชนเผามาไซกลมชาตพนธทอยในประเทศแทนซาเนย ซดานตอนใต ยกนดาและเคนยา กจะพบวา

เสอผาเครองนงหมสแดงทคนทกเพศทกวนสวมใสอยนนคอสงบงชความเปนมาไซโดยแท ขณะทสตร

ชาวเขาเผาเยา (เมยน) ตามหมบานบนดอยของจงหวดเชยงราย จงหวดเชยงใหมและจงหวดนานลวนปรากฎ

กายในชดดาทงทอนบนและทอนลางและหอยผาพนคอไหมพรมสชมพกนทวหนา โดยเฉพาะในงาน

แตงงานจะสวมพสตราภรณลกษณะดงกลาวทงคนรนแมปายายายและหลานสาวรนเลก แตถาเปนงานแตง

ของคนญปนเจาสาวจะตองสวมกโมโนสขาวตอนเขาเพอเขาทาพธซงถอวาแรกพธคอการแตงแตงงานกบ

พระเจา จากนนตอนกลางวนและตอนเยนทมการเลยงอาหารเจาสาวกจะเปลยนสกโมโนอก ในวนแตงงาน

เจาสาวจงตองมชดเปลยนถง 3 ชดตามธรรมเนยมทปฏบตกนมาเนนนาน

ในโอกาสเศราโศกเสยใจแตละวฒนธรรมกนาเรองของสเขามาเปนเครองบงชความแตกตางจาก

วาระโอกาสอน ในสงคมของชาวตะวนตกอยางยโรป อเมรกาและออสเตรเลยผมารวมงานและญาตพนอง

ของผวายชนมจะแตงกายชดเสอผาสดา เพอเปนเกยรตแกผตายจะเหนวาบรรดาผชายนยมสวมชดสทดา ผก

เนคไทสขาวและหรอสดา ในหมชาวมสลมหลกการอสลามระบชดวาหามแตงกายชดดา สตรไมแตงกายส

ฉดฉาดและงดใสเครองประดบ ชาวเปอรเซยใชเสอผาสนาตาลไปงานศพนยวาแสดงถงใบไมทรวงหลนจาก

ตน แตชาวฮนดในประเทศอนเดยเหนวาสดามนยยะเปนเชงลบ สแหงความชวราย เตมไปดวยความโกรธ

แคน เปนสแหงความไรอารมณ ขาดเสนห ไมดงดดความนาสนใจ ใชเปนสขบไลสงชวราย เหนไดจากกรณ

ของพระแมกาล (ปางดรายของพระอมา) เปนรปสตรผวพรรณดาสนท ฮนดนยมใหสขาวคอสญญลกษณ

แสดงความเศราโศกจงแตงกายศพในชดสขาว ธรรมเนยมเดมนนภรรยาของผตายเทานนทตองแตงกายชดส

ขาว สวนในงานศพบของชาวจนนนบรรดาญาตสนทผวายชนมแตงกายเสอและกางเกงสขาว อกทงโพกผา

4

ศรษะสขาวตามแบบแผนทถอปฏบตกนมา ชาวพทธในประเทศไทยคนเคยกนดวาสขาวเปนสสญญลกษณ

แหงความบรสทธในพทธศานา สเหลองคอสแหงเนอนาบญของศาสนาพทธ จงพบวาบรรดานกบวชอยาง

แมชและสตรทจาวตรถอศลภาวนาแตงกายในชดสขาว ครนเมอไปแสวงบญทประเทศพมาผคนทนนพากน

สงสยวากาลงอยในชวงไวทกขหรออยางไรเพราะแมชพมานงหมชดสชมพออนเปนนจสวนในประเทศธ

เบตทนยมฌาปนกจศพแบบทเรยกวา “พธศพทางฟากฟา” คอภายหลงทาพธกรรมเสรจสปเหรอกจะปลอย

ใหนกแรงจกฉกกนเนอศพจนหมดสน ทนไมมพธอาบน าศพหรอแตงตวใหศพ คอตอนสนชวตอยในชด

เสอผาอะไรกใสชดนน เพยงญาตในครอบครวผตายนา “ขาตา” หรอผาพนคอสขาวยาว 2-3 เมตรหมราง

ผตายแลวขงเชอกเหนอรางผตายจากดานศรษะไปดานเทาเพอใหแขกทมาในงานไดรวมไวอาลยดวยการเอา

“ขาตา” ไปพาดบนเชอกเสนดงกลาว

ในงานสาขาบรการยงจะตองใหความใสใจมากเปนพเศษเกยวกบสและภมหลงวฒนธรรมของลกคา

โดยเฉพาะตามหางรานทมแผนกหอของขวญจะตองพถพถนในสกระดาษทจะนามาหอของขวญของทระลก

เชน ชาวญปนนยมหอของขวญดวยกระดาษสออกหวาน ๆ เพราะถอวาเปนสสภาพและเหนวากระดาษส

ฉดฉาดบงบอกความไมสภาพหอของขวญดวยกระดาษสนมหวานและผกโบวขนาดกลางจะเปน แนวทชาว

ญปนชนชอบโดยเฉพาะบรรดาแมบาน ชาวเดนมารคจะพอใจอยางยงทจะไดรบของขวญทหอดวยกระดาษส

แดงเพราะเปนสทมพลงและจะใหดอกกหลาบกนไดทกสยกเวนสขาวซงจะใชวางบนหลมศพ ชาวอตาลจะ

ถอวาแชงกนเลยทเดยวหากใครนาของมาใหโดยหอกระดาษสดาหรอสทองเพราะนนคอสสอแหงความเศรา

สลดและสมวงคอสแหงความโชครายตามคตนยมของชนชาตมกกะโรน ในประเทศทถอโชคลางเขมขน

อยางอนเดยผคนจะใหของขวญกนโดยมกระดาษหอสเขยวหรอสเหลองหรอสแดงเปนหลก เพราะนนคอส

นาโชคของผคนในดนแดนภารตะ หากจะอยากกระชบมตรกบคคาชาวจนทกาลงจะรวมหนลงทนทาธรกจ

ดวยกนกตองหาของทระลกทมาในหอกระดาษสแดงหรอสเหลองหรอสชมพ สวนชาวมาเลยจะใหของขวญ

วนเกดเพอนสนทดวยกลองของขวญทหอดวยกระดาษสเขยวและสแดงเทานนเพราะเขาใจวาเปนสแหง

มตรภาพอยางแทจรง

เพอจะใหผรบสาสนเขาใจตรงตามทผสงสาสนประสงคในหลายวฒนธรรมจงชอบทจะเปรยบเทยบ

สทตองการจะเอยถงโดยเปรยบเทยบสงหนงเพอใหภาพทเปรยบเทยบชวยเพมความเขาใจกระจางชดใหกบ

ผรบสาสนปลายทางยงขนอยางทชาวยโรปเรยกวา “ภาษาภาพ” (Figurative language) เชน ในกลมสดานยม

ทจะเปรยบเปรยไวหลายระดบอารมณ เชน ดาราวกบสายฟา (as black as thunder) ซงหมายถง ความโกรธ

แคนหรอความเปนอรศตรเตม ๆ ทเชอมโยงกบเมฆ คาทมากบพายฝนฟาคะนอง สวนสานวนดากบขาว (to

be black and white) นนจะหมายถง ความชดเจนแจมแจงและสานวนทวา “ดาราวกบตอนกลางคน” (as

black as night) นนใชเปรยบเทยบเพอแสดงความลกลบเหมอนอยางเชนทปรากฎในภาพยนตมนษยคางคาว

5

ตอน “อศวนรตตกาล” (The Dark Knight Rises) ในสวนของสแดงกมการเปรยบเทยบไวมากพอสมครวร

อาท แดงราวกบเลอด แดงราวกบทบทม แดงดงดอกกหลาบ แดงดจผลเชอรร และ แดงอยากบดอกปอปป

สาหรบสน าเงนทพบวามใชอยบอย ๆ คอการเปรยบเทยบกบความเศรา ความผดหวง และความสลดหดห

ตามสานวนฝรงทวา “To feel blue” เพลงตระกล “Blue song จงเปนเพลงทานองเศรา ๆ พอมาดสเขยวใน

โลกของชาวตะวนตกบางกจะพบวามการโยงใยสนเพอสอทจะบงบอกอะไรมากมายในหลาย ๆ โอกาส อาท

การเรมตนของชวต สเขยวทมาพรอม ๆ กบสขาวคอสญลกษณของเทศกาลครสตมาส เมอนาไปใชกบ

การจราจรซงสากลโลกตางกรบรวาไฟจราจรสเขยวหมายถงอะไร สานวนไทยทกลาววา “เปดไฟเขยว” หรอ

ทางสะดวกแลวกไดรบแบบอยางมาจากการเขาใจความหมายของสเขยวจากการสอสารในโลกตะวนตก

เชนกน

กเพราะวาสมความสาคญในการสอสารอยางทกลาวมาขางตนในการทาธรกจดานตาง ๆ เชน การ

ทาเวปไซต การทาการตลาด การโฆษณาและสงเสรมการขาย การทาธรกจขายปลก การทาบรรจภณฑ การ

ทาธรกจเสอผา ธรกจเครองเขยน สานกงานหรอสถานทตงธรกจ ฯลฯ เหลานตองละเอยดออนตอการนาสาร

ดานสมาใชเพอใหเกดการดงดดใจในทนททเหน สารทปรากฎในรปของสอาจใหความประทบใจทงใน

ทางบวกและทางลบเกยวกบผประกอบการและธรกจนน ๆ ดงไดกลาวมาแตตนบางแลววาสและความหมาย

ทางจตวทยาของสสงผลกระทบตอชวตเราหลากหลายหนทางแตความเคยชนอาจทาใหไมคอยไดตระหนก

ถงผลกระทบอนใหญหลวงทสและความหมายทางจตวทยาทสมตอเรา ลองจนตนาการเลน ๆ ดวาหาก

รานคาพาณชยมแตสขาว สดา และสเทาทวไปหมดเราจะมอารมณอยากซออะไรบางไหมโดยปราศจากการ

กระตนจตใจจากสสนอน ๆ กาวแรกในการทาการตลาดโดยใหความสาคญตอการสงสาสนทเปนสออกไป

จะตองคานงถงตลาดเปาหมายวาเปน

- เพศชาย เพศหญงหรอทงชายและหญง

- เดกเลก ๆ

- วยรน

- ผสงอาย

- กลมชาตพนธเฉพาะกลมใดกลมหนง

- กลมอตสาหกรรม

- กลมสมครเลน

แลวเลอกสอสารผานสใหตรงกบตลาดเปาหมายนน ๆ สเปนสงแสดงความหมายทแตกตางกนไป

ในแตละวฒนธรรมดงเชนทจาคอบสและคนอน ๆ (1998:206) พบวาผบรโภคในประเทศจนและประเทศ

6

ญปนใหความสาคญกบผลตภณฑสมวงวาเปนของมราคาแพงและผลตภณฑสเทาเปนสนคาราคาถก ในทาง

ตรงกนขามผบรโภคชาวอเมรกนเหนวาสนคาสมวงเปนของราคาถกและผลตภณฑสเทาเปนของราคาแพง

ชาวฮอลแลนดเหนวาสนาเงนหมายถงความอบอนแตชาวอหรานโยงใยสนาเงนไปสมพนธกบความตาย ชาว

สวเดนเหนวาสน าเงนนนสมพนธกบความหนาวเหนบ แตสน าเงนกลบหมายถงความบรสทธในประเทศ

อนเดย ในหมชาวอเมรกนสเหลองเปนตวแทนของความอบอน แตชาวฝรงเศสใชสเหลองเปนเครองหมาย

บงบอกความไมซอสตย

ในกรณของการออกแบบตราสนคา (logo) กเชนกนนอกจากจะออกแบบไดเหมาะสมและโดดเดน

สวยงามแลวยงตองคานงถงสทจะดงดดความสนใจจากผพบเหนอนจะชวยเพมคณคาใหกบโลโก เพราะโล

โกทเหมาะสมทงรปแบบและสสนจะชวยเพมการรบรและเขาใจถงแบรนดไดมากถงรอยละ 70 ชวยให

ผบรโภคจาแบรนดไดเพมสงขนรอยละ 80 การประสบความสาเรจเชนนนสทสออยในโลโกมบทบาท

ความสาคญอยดวย ในการออกแบบโลโกทจะประสบผลสาเรจคอโลโกทผดสามารถอานออก เขาใจงาย

สอสารชดเจนตรงไปตรงมา ระลกอยเสมอวาสอาจมความหมายหลายหลาก ทงนขนอยกบวฒนธรรม

อตสาหกรรม (ทจะผลตขาย) และตลาดเปาหมาย ฉะนนจงเลอกสทเหมาะสมและเลอกอยางชาญฉลาด

7

อนเดย: จากศวนาฎราชถงมอถอและคอลเซนเตอร

อนเดยเปนประเทศทมความแตกตางหลากหลายทงทางภมประเทศ ชาตพนธและศาสนาความเชอ

ชนดทหาไมไดในประเทศอน ทนภาษาองกฤษซงใชกนเปนจานวนมากเปนภาษาราชการภาษาหนงใน 16

ภาษาราชการดวยกน สวนภาษาอนเดยนนเปนภาษาทใชในการตดตอธรกจการคามากกวารอยละ 80 ของ

ประชากรเปนฮนดแตกมผนบถอศาสนาความเชอลทธอน ๆ บางลทธมผเลอมใสเปนเรอนลานคน อนเดย

เปนประเทศทใหญเปนอนดบ 2 ในโลกดวยจานวนประชากรมากกวา 1.1 พนลานคน (เปนท 2 รองจากจน

ซงมประชากร1.3 พนลานคน อกทงยงเปนประเทศทประชากรเลอมใสในประชาธปไตยมากทสดในโลก ใน

ป ค.ศ. 1947 อนเดยประกาศอสระภาพไมเปนอาณานคมขององกฤษอกตอไป อนเดยอาจเปนประเทศยากจน

แตหลายสงหลายอยางกบงบอกวาอนเดยประสบความสาเรจอยางมากตงแตป ค.ศ. 1947 จากป ค.ศ. 2003

เปนตนมาอนเดยไดเขาไปเปนสมาชกกลม BRIC หรอกลมเศรษฐกจทประกอบดวยสมาชกจาก 4 ประเทศ

คอบราซล รสเซย อนเดย และสาธารณรฐประชาชนจน ดวยมระดบการพฒนาทางเศรษฐกจใกลเคยงกน

และเปนทคาดกนวาราวป ค.ศ. 2050 กลมประเทศเหลานจะมงคงกวามหาอานาจทางเศรษฐกจใด ๆ ในขณะ

น

พระศวะ

จากประวตศาสตรอนยาวนานรวม 2000 ป ทศาสนาฮนดมอทธพลอยเหนอจตใจชาวอนเดย กระนน

ตลอดระยะเวลาอนยาวนานกมการเปลยนแปลงในศาสนาฮนดอนเนองมาจากลทธความเชออน วฒนธรรม

อนเดยจงไมใชเรองราวทคาบเกยวกบวนธรรมฮนดทงหมด แมวาประชากรรอยละ 81 จะนบถอศาสนานก

ตาม หวใจหลกของฮนดกคอการปฏบตตนตามแนวทางทเทวากาหนด เทพเจาสาคญ ๆ ไดแกพระพรหม

(ผสราง) พระวษณ (ผรกษา) และพระศวะ (ผทาลาย) เทพผยงใหญทง 3 มรางอวตารปางตาง ๆ โดยเฉพาะ

พระศวะปางนาฎราชเปนปางทรจกแพรหลายมากทสด อวตารทถอวาเปนบรมครของศลปะการรายราทเชอ

วาการเตนราของพระศวะกอใหเกดปฏกรยาของการสรางโลกทมความหมายโดยรวม ๆ วาโลกนมเกดกยอม

มดบ ศวะนาฎราชจงเปนสญญลกษณแหงการสรางความสมดลยใหบงเกดแกโลก ดวยระหวางรายราพระกร

ซายมเปลวเพลงลอมเปนกรอบแสดงไฟทจะเผาผลาญสงชวรายในโลก สวนพระหตถขวาบนทรงถอกลอง

ซงเปนสญลกษณแหงการสรางสงตาง ๆ ทงมวล โดยสรปกคอการลบลางสงเลวรายใหหมดไปเพอเปนทาง

ใหกบการสรางสรรคสงตาง ๆ ขนมาใหม

8

มอถอ

ในบรรดาภาพลกษณหลายอยางทปรากฎแพรหลายอยในหมชาวอนเดยปจจบนเหนจะไมมอะไร

เทยบไดเทากบโทรศพทมอถอซงเปนอปกรณสอสารททกคนขาดไมไดแมบรรดาฤาษโยคชเปลอยทเนอตว

ทาไวดวยขเถากพดผานโทรศพทมอถอ ในประเทศอนเดยนนมผลงทะเบยนโทรศพทมอถอรนใหม ๆ ตอ

เดอนมากกวาในประเทศจน และขณะนอนเดยกเปนตลาดมอถอทเตบโตพงพรวดทสดในโลกนาหนาจน

และสหรฐ ชวงตนป ค.ศ. 2011 ในประเทศภารตะแหงนมผบอกรบเปนสมาชกโทรศพทใหมมากถง 791

ลานราย (จนมผขอลงทะเบยนโทรศพทมอถอเกอบ 900 ลานราย) การมโทรศพทมอถอไมใชสงทยากเยนอน

ใด แมแตผมรายไดนอยกสามารถเปนเจาของเครองมอสอสารประเภทนได จงเปนภาพปกตทจะเหนวาแมคา

หาบเร (คนขายผก) คนรบซกรดเสอผาและคนขายนาชารถเขนรบบรการสนคาผานโทรศพทมอถอ หลายคน

ไมมอะไรจะกนแตกจะมโทรศพทตดตวตลอดเวลา

ผคนทนนสวนใหญใชโทรศพทมอถอเพอการสอสารและเพอความบนเทง นอกจากจะโทรและสง

ขอความถงกนและกน (ซงเปนพฤตกรรมปกตในสวนใหญของโลก) แลวยงดาวนโหลดหนงฮอลลวดและ

หนงบอรวดไฟลเอมพ3มาฟงเพลงเพอความเพลดเพลนเปนงานอดเรก เมอไมนานมานมโรงเรยนสอนถาย

ทาภาพยนตร 2-3 ราย เปดสอนศลปะการสรางภาพยนตรสาหรบมอถอ บรษทหนงรวมหนกบโนเกยเพอ

แขงขนในการสรางทาภาพยนตดวยมอถอ ทกวนนบรษทมอถอใชแรงจงในรกครงสาคญยงใหญเขาสชนบท

ของอนเดย ซงเปนถนทอยของผคนชนบทมากกวา 1.2 พนลานคน มบรษทธรกจกาวกระโดด EKO ซงเปน

ธรกจบรการทางการเงนไดสรางโปรแกรมซอฟแวรนวตกรรมทใหแรงงานอพยพในนวเดล สามารถใช

โทรศพทมอถอและแสดงตนทจะเปดบญชลงทะเบยนบนระบบสงขอความโทรศพทมอถอเดยวนรานขาย

ของชาจงทาหนาทดงนายธนาคารและยอมใหคนงานโอนเงนใหกบครอบครวทอยตามชนบทกบธนาคาร

บางแหงได

คอลเซนเตอร

คอลเซนเตอรคอภาพลกษณอกอยางหนงทเกยวกบสงคม-วฒนธรรมอนเดยในวนน ภายหลงจาก

อนเดยไดรบเอกราชจากบรเตนในป ค.ศ. 1948 อนเดยภาคเหนอกถอวาภาษาฮนดเปนภาษาประจาชาต เวลา

นนมผใชภาษาฮนดเปนภาษาพดราวประมาณรอยละ 25 ของประชากรแตฮนดกเปนภาษาเดยวทโดดเดน

ทสดในประเทศ คนในประเทศอนเดยทางใตปฏเสธการพดภาษาฮนดแตจะใชภาษาถนใตแบบชาวทมฬ

ควบคไปกบภาษาองกฤษ ปจจบนมผพดภาษาถนฮนดประมาณรอยละ 30 ของประชากรอนเดยทงหมดแตก

ใชภาษาองกฤษเพอการสอสารระดบชาตและผคนกสามารถพดภาษาองกฤษกนไดทวประเทศเชนกน

9

กเพราะคนอนเดยในเมองสวนใหญสามารถสอสารกบคนตางสงคมตางวฒนธรรมดวยภาษาองกฤษ

(ดวยสาเนยงองกฤษแบบชาวอนเดย) จงทาใหบรการคอลเซนเตอรในประเทศนรงเรองมหาศาล คอลเซน

เตอรเปนสวนหนงของขบวนการธรกจรบจางบรหารระบบธรกจ (เอาทซอส/BPO) ซงเรมขนเมอบรษทตาง

ๆ ของชาตตะวนตกโดยเฉพาะองกฤษและอเมรกาพบวาปหนง ๆ ในประเทศอนเดยมบณฑตดานวศวกรรม

มากถง 290,000 คนและมความสามารถในการใชภาษาองกฤษเพอการสอสารได อตราคาจางถก ประกอบ

กบมาตรการดานกฎหมายของอนเดยเกอหนนการวาจางแรงงาน อกทงโทรคมนาคมและระบบการศกษา

ดานวทยาศาสตรกบเทคโนโลยการสอสารกาวหนากวาหลายประเทศการเอาทซอส (BPO) จงหลงไหลเขาส

อนเดยอยางไมหยดย ง เพอตอบรบความตองการเอาทซอสในงานคอลเซนเตอรดานเทคโนโลยสารสนเทศจง

มชนเรยนพเศษเพอฝกอบรมการออกเสยงภาษาองกฤษผลดขนราวกบดอกเหดในเมองตาง ๆ ทมบรการคอล

เซนเตอรโดยเฉพาะทมมไบ

ในตอนตนวยรนอนเดยตองการทางานในคอลเซนเตอรกเพราะเงนเดอนดงดดใจ พนกงานคอลเซน

เตอรมกะ (ตาราง) ทางานทยากเพราะทางานตอนกลางคนในประเทศอนเดยอนเปนเวลากลางวนในสหรฐ

(ทตองการบรการจากคอลเซนเตอร) ลกจางคอลเซนเตอรปกตกปารตสงสรรคดวยกนและงานททากกระตน

ใหพวกเขาไดเรยนรวฒนธรรมปอปแบบอเมรกนและการออกเสยงสาเนยงอเมรกน หลายคนถงกบแสดงตน

เปนคน 2 คน เชนตอนกลางคนททางานอาจเปนซซานหรอจอนหและเปนสาวตรหรอราเชตตอนกลงวนตาม

ชอจรงของตน อยางไรกตามงานททากสรางความกดดนใหอยมากและเปลยนลกจางพนกงานกมอยมาก

คอลเซนเตอรบางบรษทจงตองหาแรงจงใจใหและใหรางวลแกพนกงานเพอใหเหนวางานนาสนใจและทา

ทาย

การจางงานคอลเซนเตอรไดเปลยนพลวตรระหวางคนในครอบครวชวงอายตาง ๆ คนหนมสาว

สามารถจบจายใชสอยซอสนคาแบรนดเนมไดเฉกเชนวยรนตะวนตกและสามารถสาราญกบชวตชนดท

เหนอกวาคนรนพอแมจะเขาถงได เบองานบรษทนกยายไปทาทบรษทอน โดยมเงนเดอนทสงกวาเปน

แรงจงใจจงเปนธรรมดาทจะพบวาบางรายผานงานมาแลวถง 4 งานในชวงเวลา 2 ป

การจางดงกลาวขางตนไดเปลยนความเขาใจเกยวกบลก ๆ ผหญงในครอบครว กอนหนานถอวาเปน

ภาระหนกของครอบครวทจะตองหาสนสอดกอนโตเพอไวสขอผชายใหกบบตรสาว แตบดนลกสาวมงานม

รายได บางครอบครวพอแมยงไดพงรายไดจากการทางานของบตรสาว เงนทไดจากการทางานคอลเซนเตอร

ยงชวยครอบครวไดนาไปใชจายเปนคาการศกษาของพนองผชาย การเตบโตในความตองการการบรการดาน

เทคโนโลยสารสนเทศจากอนเดยชวยใหคนหนมสาวผมแววมความสามาถในการพดภาษาองกฤษไดดขน

ชวยใหผหญงทไดรบการศกษาระดบวทยาลยไดมโอกาสโดดเดนบางอยางเพอการพฒนาอาชพ อยางไรก

10

ตามในอก 2-3 ป ขางหนาอนเดยกจะเผชญกบการขาดแคลนลกจางมออาชพในภาคสวนของเทคโนโลย

สารสนเทศมากถง 500,000 คน นายจางเองกคอยสงเสรมหนทางตาง ๆ เพอใหคนงานอยกบตนตอไป เชน

ใหรางวล เลยงอาหารคา และใหมการเลนสนกทมการแขงขน พนกงานตางใชบตรเครดตและคนหนมสาวก

พบวาเปนการยากทจะหกหามใจไมใหอยากซอรถยนต ตเยนและมวนหยดพกผอนแบบชาวตะวนตก สงน

กอใหเกดความอดอดขดใจระหวางคนรนเกาทไมไดเตบโตในบรรยากาศทใชบตรเครตดจายหนสนไดอยาง

เสรเหมอนสภาพปจจบน พอแมสวนใหญตกเตอนลก ๆ ของตนใหจบจายใชสอยภายในความสามารถทม

และหามตดหนสนและคนรนเกากตองหงดหงดและโกรธอยประจาทคาแนะนาตกเตอนลก ๆ ไมเปนผล

พอแมของพนกงานคอลเซนเตอรบนไปตาม ๆ กนวาลก ๆ หนมสาวของตนไมไปงานทางศาสนา

หรอไมไปรวมงานแตงงานของบรรดาญาต ๆ พรอมกบตน แตกลบไปหรรษากบวนหยดแบบสหรฐเชนวน

แรงงานและวนครสตมาส ในอนเดยทมการเปลยนแปลงอยางฉบพลน คนหนมสาวทางานหาเงนไดมากกวา

คนรนพอแมและมแนวโนมทจะไมประพฤตปฏบตตามประเพณวถประชาเดม อกทงยงตองการสงตาง ๆ

เหมอนวยรนตะวนตก ทกวนนงานคอลเซนเตอรถกวพากษมากมาย ลกจางคอลเซนเตอรมโอกาสทาง

การศกษาจากด งานคอลเซนเตอรแบบเดม ๆ ทางานเปนชวโมงอนยาวนานในภาคคากอใหเกดการเสยงตอ

สขภาพ เชน กลายเปนคนทมหลายบคลก เปนโรคเครยดและกลายเปนผรบอารมณเสย ๆ จากลกคาขามทวป

ทใชวาจาไมสภาพซงทาใหงานเปนทนาเบอหนาย แลวนพระศวะจะทาอยางไรจงจะเกดสภาวะสมดลยใน

หมชาวฮนดทอทธพลของเทคโนโลยสารสนเทศครอบงาไปทงอนเดย

11

นาคกบมงกรสะทอนรากเหงาของชาวเอเซยตะวนออกเฉยงใต

เปนททราบกนดวาวฒนธรรมคอทกสงทกอยางทมนษยสรางทาขนมาซงโดยรวม ๆ แลวมทงสวนท

เปนนามธรรมทสมผสไดดวยความรสกนกคด เชน คตธรรม ปรชญาชวต นทานปรมปรา จนตนาการ ความ

ฝนและศลปะ วฒนธรรมกอเกดจากอทธพลของสภาพแวดลอมทางธรรมชาตและการรบอทธพลจาก

ภายนอกเขามาผสมกลมกลนกบของทมอยกอน กระทงเปนรปราง (รปทรง) อยางใดอยางหนง มองจาก

ทศนะของชาวตะวนตกแลวดนแดนเอเซยตะวนออกเฉยงใตเปนดงเบาหลอมทผนวกเอาแบบแผน

วฒนธรรมจากทตาง ๆ โดยเฉพาะจากอนเดยและจากจนแลวผสมผสานเขาดวยกนอนทาใหดนแดนแหงน

ไดชอวาม “เอกลกษณทามลางความหลากหลาย” ทงนดงจะขออภปรายดวยเรองราวของมงกรและนาคซง

สะทอนความสมพนธระหวางผคนในดนแดนแหงนกบอทธพลทรบมาจากจนและอนเดย

ดนแดนทอยภายใตอทธพลของลมมรสมอยางเอเชยตะวนออกเฉยงใตการเกษตรกรรมยอมเปน

เศรษฐกจหลก ขาวเปนพชพนธธญญาหารทสาคญเพอการบรโภคของครอบครวและแลกขายเพอซอหา

สนคาอนทไมอาจผลตเองได นอกจากขาวแลวพชเศรษฐกจอยางอนยงมชา กาแฟ มะพราว เครองเทศ และ

ยางพาราทปลกเพอการคาของหลายประเทศแถบน ในอดตการทาเกษตรกรรมตองพงพาน าฝนเพยงอยาง

เดยว แมปจจบนจะมการชลประทานแตถาไมมฝนตกการชลประทานเพอการเกษตรกไมอาจเออประโยชน

อนใดได น าฝนจากธรรมชาตจงยงเปนสงสาคญทสดทเกษตรกรทกคนเฝารออยางใจจดใจจอ เพอลดความ

วตกกงวลกบสงทไมอาจควบคมไดอยางธรรมธรรมชาต ผคนในดนแดนแถบนไดสรางความเชอเกยวกบ ”ผ

สางเทวดา “ (animism) ทมสาระวาในธรรมชาตมวญญาณ หากเคารพและบชาโดยผานพธกรรมตาง ๆ ทจะ

ทาใหผสางเทวดาพงพอใจและจะบนดาลสงตาง ๆ ตามทขอรองตองประสงค พธกรรมและความเชอทโยง

ใยเกยวกบนาคและมงกรทปรากฎอยในหมผคนแถบเอเซยกคอแบบแผนการสรางความสมพนธเพอให

เกดผลเชงบวกระหวางมนษยกบสงแวดลอมทมนษยไมอาจเขาถงไดโดยตรง

ตานานเกยวกบมงกรและนาคในเอเซยคอสวนหนงของความเชอผสางเทวดาทสมพนธอยางมากกบ

น า มงกรเปนสตวในเทพนยายทชาวจนใหความเคารพนบถอมาเนนนาน ตานานของจนระบวามมงกร

ประจาทองฟา มงกรแหงมหาสมทร มงกรทอยประจาตามบงหนองและมงกรแหงขนเขา เวลาหายใจอาจพน

ไฟ หมอกหรอฝนออกมาได โดยทวไปมงกรอาจม 3 เลบ หรอ 4 เลบ แตมงกรทม 5 เลบนนคอมงกรแหง

กษตรยดงทปรากฎบนเครองราชอสรยาภรณฉลองพระองคขององคจกรพรรด ในภาษาจนจะเรยก

เปรยบเทยบคนเดนคนดงกบมงกร สภาษตจนจะปรากฎอยบอย ๆ เชน “หวงวาลกชายจะยงใหญดงมงกร”

การมบตรใหตรงกบปมงกรเปนทแพรหลายในหมชาวจนอยางมาก ฮองกงใชสญญลกษณมงกรเพอสงเสรม

แบรนดเนมนานาชาต ในประเทศจนปจจบนนใชลวดลายรปมงกรเพอจดประสงคประดบตกแตง

12

ศาสนาพราหมณ-ฮนดเปนศาสนาทเกาแกทสดในโลกเปนทเลอมใสแพรหลายในดนแดนประเทศ

อนเดยกอนครงพทธกาล เปนศาสนาทใหความสาคญกบการบชาธรรมชาตดวยเชอวามเทพเจาประจา

ธรรมชาต เทพสาคญคอพระพรหม (ผสราง) พระวษณหรอพระนารายณ (ผรกษา) และพระศว ะ หรอพระ

อศวร (ผทาลาย) แตละองคมสตวเปนพาหนะแตกตางกน เชน พระศวะมโค (วว) นามวานนท เปนพาหนะ

ประจาพระองค พระนารายณทรงครฑ พระนารายบรรทมสนธบนหลงอนนตนาคราชหรอแมแต

พระพทธรปปางนาคปรกกเปนเรองราวสะทอนความสมพนธทสตวอยางนาค (งใหญ) มตอพทธศาสนา ตาม

คตบชานาคในอนเดยเชอวานาคคอเทวาแหงน า พทธศาสนานกายมหายานแปลความใหมวานาคมอานาจท

จะใหพรโดยการใหฝนตก ตามนยนนาคจงเปนผมเมตตาเฉกเชนมงกรในตานานของจน

ศาสนาพราหมณ-ฮนดเปนศาสนาโลกรนแรก ๆ ทเขามามอทธพลตอดนแดนอษาคเนย ทงนโดย

ฝมอของพอคาชาวอนเดย ผคนในดนแดนเอเซยตะวนออกเฉยงใตนาความเชอในเทพเจาแบบฮนดผสมไป

กบควมเชอในผสางเทวดาทเคยมมากอนและกยอมรบเทพปกรณมฮนดเกยวกบนาคและบทบาทของนาคท

ใหฝนแกผบชา ปจจบนศาสนาพรามหณ-ฮนดจะเหลอปรากฎเฉพาะทบาหลเทานน สวนศาสนาพทธเถรวาท

ไดไดฝงรากลกอยในดนแดนประเทศพมา ลาว กมพชา และไทย ขณะทพทธศาสนามหายานมอทธพลอยใน

จน (กอนการปฏวตวฒนธรรม) เกาหล ญปน และเวยตนาม ในเอเซยตะวนออกเฉยงใตทนบถอพทธศาสนา

ผคนในทองถนตางทาบญดวยการสรางศาสนสถานประเภทวดและอารามแลวตกแตงอาคารสถานทาง

ศาสนาดวยศลปะลวดลายตาง ๆ โดยเฉพาะการแกะสลกไมหรองานปนปนเปนรปลวดลายมงกรและนาค

ตามสวนตาง ๆ ของอาคารสถานทเหมาะตอการจดวางรปมงกรและรปนาค รปนาคและรปมงกรสวนใหญ

จะดสงางามตอเมออยในอาการเลอยหรอบนรอนจงพบวานยมทจะใหงานศลปะรปมงกรและนาคประดบอย

ตรงสวนของชายคาและราวบนได โดยเฉพาะศาสนสถานทตงอยบนทสง เชน ยอดดอยจะดสงางามยงนก

หากจดทารปนาคหรอมงกรในลกษณะเลอยจากยอดดอยลงสกระเบองลางทหวมงกรหรอหวนาคจะเปน

จดเรมตนของราวบนได นอกจากงานประตมากรรมแลวยงพบวามรปลวดลายมงกรและนาคปรากฎอยใน

งานจตรกรรม งานปกประดบและงานถกทอเสนใน อาท ในงานผาทอพนเมองประเภทผาผาจก ยกดอก และ

ผามดหมของชางทอชาวเวยตนาม ชาวบาหล ชาวเขมร ชาวลาว ชาวไทยอสานไทยลานนาและชางทอชาว

พมา สวนหนงกชอบทจะรงสรรคผาทอมอดวยลายนาคและมงกรสลบกนไปกบลายพนธพฤกษา

13

การลาอาณานคมของชาตตะวนตกในดนแดนอษาคเนยทเรมมาตงแตครสตวรรษท 15 เรอยมากระ

ทงปลายครสตวรรษท 19 โดยการนาของชาตองกฤษและฝรงเศสมผลใหเกดการเกณฑแรงงานจากประเทศ

จนแผนดนใหญ โดยเฉพาะชาวจนทอยตามเมองชายฝงทะเลและชาวอนเดยทมฬจากชมภทวปตอนใตใหเขา

มาเปนกาลงงานสรางเกษตรกรรมและการคาพาณชยในพนททเปนประเทศมาเลเซยและประเทศสงคโปรใน

ปจจบน เปนธรรมดาของมนษยทกแหงหนทจะยายไปอย ณ ทใดกหอบหววฒนธรรมเดม ๆ ของตนไปดวย

ทงนดงจะเหนไดจากชาวจนในมาเลเซยและสงคโปรกยงคงสบสานธรรมเนยมการเชดสงหโต การแหง

มงกรในเทศกาลตรษจน ในเทศกาลดวนว (Duanwu Festival) มการจดงานแขงเรอรปทรงโดยเฉพาะสวนหว

เรอรปหวมงกร หางเรอทาเปนรปหางมงกร นอกจากเทศกาลดงกลาวการแขงเรอรปทรงมงกรยงนยมจดกน

อยเสมอในเทศกาลตรษจนจดกนยงใหญ คลาย ๆ การเชดมงกรตอนเทศกาลตรษจนของพนองชาวจน

จงหวดนครสวรรค สวนทถาบาตศาสนสถานสาคญของชาวฮนดในมาเลยเซย แมวารปปนรปสลกสวนใหญ

ทนนจะเปนรปเทพองคสาคญ ๆ โดยเฉพาะพระขนธกมาร เทพทเคารพนบถอกนมากในหมชาวทมฬอนเดย

ใต กระนนการประดบตกแตงชายคาและซมทประดษฐานองคเทพทงหลายกปรากฎวาเปนรปทรงของนาคท

เหนเดนชดจากสวนหวและเกลด ตวนาคทตกแตงตรงสวนโคงของซม สวนในประเทศลาวและประเทศไทย

โดยเฉพาะหลายจงหวดบนลมแมนาโขงมเทศกาลงานประเพณบงไฟพญานาคในโอกาสเทศกาลออกพรรษา

เปนประจาทกป และทกครงทจดงานบญบงไฟระหวางเดอนเมษายน-มถนายนของทกปเพอบชาพระยาแกน

ทเชอวาจะบนดาลใหมฝนตกกเปนเทศกาลทสรางสสนใหกบหลายจงหวดของภาคอสานโดยเฉพาะจงหวด

ยโสธร จงหวดรอยเอด จงหวดอดรราชธาน และจงหวดหนองคาย แนนอนในเทศกาลงานเชนนทกขบวนท

แหแหนมาในงานไดจดแตงพญานาคใหโดดเดนเปนสงาทสดเทาทแตละทองถนจะคดสรรคภมปญญา

ออกมาประกวดประชนกน

ในแงของการคาพาณชยกพบวามสนคาหลายอยางใชมงกรเปนรปสญญลกษณ อาท กาแฟโบราณ

มงกรบน นามนนวดตรามงกร ผงโกโกตรามงกร ผงชรสตรามงกรบน และน ามนนวดตรามงกร ฯลฯ ขณะท

สนคาหลายชนดเชนกนใชพญานาคเปนสอสญญลกษณ เชน เครองครวนาเขาจากประเทศจนและเวยตนาม

ยาบารงรางกายสตรเพญภาคตราพญานาค ไมขดไฟตราพญานาค ปยอนทรยตราพญานาค ฯลฯ คงดวย

เหตผลความเชอวามงกรและนาคคอสตวทรงพลงกหวงวาขาวของเครองใชทงหลายทระบมาขางตนจะทรง

พลงดจตราสญญลกษณทกากบอย

14

นาคอนเดยและมงกรจนใชเวลาและระยะทางอนเนนนานยาวไกลจากมาตภมเพอฝงรกรากอยนาน

หลายรอยปในดนแดนอษาคเนย รปทรงและหนาทดงเดมของนาคและมงกรอาจจะไดรบการปรบผนไปเพอ

สอดรบความตองการของทองถนทนาคและมงกรปรากฎอย ทงนาคและมงกรคงจะสถตอยในจตใจของผคน

ในดนแดนแถบนตราบนานเทานานทยงสามารถเตมเตมความตองการทางสงคมและวฒนธรรมของ

ประชาคมอาเซยนได

Reference Dragon

- Johnsqard, Paul Austin, Johnsgard, Karin (1982) Dragons and Unicon: a natural/history. New

Yourk: St.Martin’sPrss. ISBN 0312218958

- Shuker, Karl (1995) Dragons: a natural history. New York: Simon and Schuster. ISBN

0684814439

- Dragons in Angient China China the Beautiful, Chinapage.com

15

การคนสเหยาของชาวมาเลย

ผคนทกชาตทกศาสนาตางมความเหมอนรวมกนเปนเอกลษณเฉพาะตน เพราะเอกลษณแสดงความ

เปนหมเหลาทเหนไดวาแตกตางไปจากคนอน เอกลกษณเปนดงเครองหมายยดเหนยวสมาชกใหเปนอนหนง

อนเดยวกน ผคนในกลมยอมภาคภมใจในความเปนพวกพองเดยวกน จะทาอะไรกเปนไปในแนวทาง

เดยวกน แตในสงคมทประกอบดวยผคนทมพนฐาน (เดม) หรอมรากเหงาทางวฒนธรรมแตกตางกนแต

จาเปนตองเขามาอยในสงคมเดยวกน เชน ประเทศสหรฐอเมรกาซงเปนเบาหลอมทางวฒนธรรมจากผอพยพ

ซงมพนเพไปจากภมภาคตาง ๆ ของโลกกจาเปนตองหาลกษณะกลาง ๆ ทแสดงวาเปนรปแบบหลกใหญของ

ประเทศซงพอสรป ณ ทนไดวาชาวอเมรกนมความเปนปจเจกนยมสง เนนความเทาเทยมกนของคนทกเพศ

ทกวยและทกสถานภาพ และเอกลษณทโดดเดนของชาวอเมรกนกคอการใหความสาคญกบวตถนยมเปน

อยางยง สวนเอกลษณของชาวองกฤษนนนอกจากจะใหความสาคญในความเทาเทยมกนแลวชาวองกฤษถอ

เปนมารยาทอยางยงในเรองของการทกทายปราศย การขอโทษและขอบคณ การเขาควทากจกรรมตาง ๆ

และมารยาทบนโตะอาหาร ฯลฯ

เมอไมนานมานมผพยายามจะหาเอกลกษณวฒนธรรมของมาเลยเซยซงไมใชเรองงายเพราะประเทศ

แหงนไดผานพฒนาการยคสมยตาง ๆ มามากมายโดยเฉพาะชวงทตกเปนประเทศอาณานคมของสหราช

อาณาจกร ในการสรางความเปนมหาอานาจในดนแดนอาณานคมแหงนองกฤษไดใชนโยบายแบงแยกและ

ปกครองเหมอนเชนทองกฤษใชกบการปกครองดนแดนอาณานคมทงหลายอนมอนเดยและพมาเปนตวอยาง

ทงนสวนหนงอาจเปนเพราะเจาอาณานคมไมตองการใหผคนในดนแดนอาณานคมรวมกนเปนปกแผนซงจะ

ทาใหเจาอาณานคมปกครองไดยากหากมการรวมตวทางการเมองเกดขน การสรางอาณานคมในแหลมมาลา

ยทองกฤษตองการจะขยายอานาจทางการเมองและเศรษฐกจดวยการใหชองแคบมะละกาเปนทตงทาเรอ

สนคาทสาคญเพอขนสงสนคาเขาและสนคาออกนนตองใชแรงงานจานวนมหาศาล ลาพงเพยงแรงงาน

พนเมองชาวมาเลยในทองถนนนไมเพยงพอ องกฤษจงนาเขาแรงงานแขกทมฬจากอนเดยและขาวจนจาก

เมองตาง ๆ ตามชายฝงทะเลจนเขามาชวยกนสรางอาณานคมโดยใหแขกทมฬเปนแรงงานในสวนยาง

แรงงานจนเปนกลตามทาเรอ สวนคนมาเลยในทองถนกปลอยใหทาประมงและทาเลอกสวนไรนาเพอใหม

ผลผลตอาหารเลยงดประชากรทงอาณานคม กลมชาตพนธทงสามมวถชวตแตกตางกนทงในแงของภาษา

อาหารการกน การแตงกาย คานยม การจดระเบยบทางสงคม ศาสนาความเชอและการประกอบอาชพ ฯลฯ

คนพนถนมาเลยเปนคนมสลม ชาวจนนบถอพทธศาสนามหายานและศาสนาครสต ชาวอนเดยทมฬเปนฮนด

ซงมวถปฏบตตามแบบของศาสนาพราหมณมโบสถพราหมณเปนศนยรวมการทาพธกรรมตาง ๆ หมดยค

อาณานคมชาวมาเลยเปนประชากรสวนใหญของประเทศและมอานาจทางการเมองการปกครอง ขณะทชาว

จนเขยบฐานะทางเศรษฐกจดวยการประกอบการคาพาณชย ชาวอนเดยทมฬหมดบทบาทการเปนแรงงานใน

16

สวนยางและปรบตวเขามาอยในเมองดวยการทาการคาสนคาตาง ๆ ทนาเขาจากอนเดยควบคไปกบการเปน

นายหนาในดานตาง ๆ

ชวงป ค.ศ. 1970 ประชากรมสลมเกรงวากลมชาตพนธจนจะเขามามอานาจทางเศรษฐกจมากเกนไป

ซงทาใหมสลมมาเลยขาดโอกาสตาง ๆ ในการแขงขนกบกลมชาตพนธอน ๆ จงมระบบการแบงแยกท

เรยกวา ภมบตรคอนโยบายและการปฏบตทใหสทธตาง ๆ แกมสลมมาเลยเหนอกวากลมชาตพนธอน

นบเปนสภาวะทบบบงคบใหผมศกยภาพดานการศกษาและมความคลองตวทางเศรษฐกจโดยเฉพาะชาวจน

รนลกหลานทไดรบการศกษาแบบตะวนตกพากนอพยพไปอยประเทศอเมรกา ยโรป และออสเตรเลยกน

เปนจานวนมาก ภาวะสมองไหลเชนนสงผลกระทบตอการสรางชาตของมาเลยเซยเปนอยางยง โดยเฉพาะ

การจะยกระดบการพฒนาประเทศใหไปสประเทศอตสาหกรรมนนตองใชทงกาลงสมองและทนมหาศาล

เพอการนวตกรรมประเทศใหกาวทนความกาวหนาแบบโลกาภวฒน ผนาชาตมาเลยยคใหมจงไดทบทวน

นโยบายภมบตรอยางเรงดวนเพอจะใหผคนจากกลมชาตพนธตาง ๆ โดยเฉพาะคนมาเลยมสลม คนจนและ

แขกทมฬไดมโอกาสเขามารวมกนสรางสรรคชาต เชนในการจางงานกใหจางผคนจากหลากหลายกลม เปด

ใหมโครงการระดบประเทศใหม ๆ หลายโครงการทมเยาวชนมาเลย จน และ ทมฬไดเขามารวมกนทา

รวมกนคดเพองานบรการชมชนและแลกเปลยนคดเหนระหวางกน เพอการสรางอนาคตของประเทศ ภาษา

มาเลยเปนภาษาประจาชาตกจรง กระนนกมผใชภาษาองกฤษและภาษาทมฬกนอยางแพรหลาย มโรงเรยนท

สอนเปนภาษาจนกลางและภาษาทมฬอยทวไปและหลายสถาบนกไดรบการสนบสนนจากรฐบาล

สถานโทรทศนของรฐออกอากาศทงในภาคภาษามาเลย ภาษาจนกลาง ภาษาทมฬและภาษาองกฤษ อสลาม

เปนศาสนาแหงชาต กระนนกใหเสรภาพในการนบถอศาสนาอน ทวประเทศจงพบศาสนสถานนอกจาก

สเหราแลวยงมโบสถครสต วดพทธและโบสถพราหมณ ทสาคญคอใหวนฮารรายอของมสลม วนตรษจน

วนวสาขบชา วนดปาวาลของฮนดและวนครสตมาสเปนวนหยดของทางราชการ ทเปนเชนนกเพราะใน

วนหยดตามเทศกาลดงกลาวผคนในแตละกลมชาตพนธจะพากนกลบไปเยยมญาตพนองเพอนพองทอยตาม

ถนฐานบานเกดของตนเพอรวมฉลองเทศกาลและเพอกระชบสมพนธไมตรใหแนนแฟนยงขน ซงเทากบ

เปนย าเตอนถงความสาคญของรากเหงาอนเปนบอเกดแหงความภาคภมใจ ชาวมสลมถอศลอดเปนระยะเวลา

1 เดอน เทศกาลตรษจนคลมเวลา 15 วน และเทศกาลดปาวาลนานถง 1 สปดาห ในคราวเทศกาลงาน

ประเพณของกลมชาตพนธเชนนบรรยากาศภายในเมองอยางกวลาลมเปอรเมองจอรจทาวนและเมองจอหอ

บารห ทเคยคกคกดงกบวาจะไมหลบนอนกลบเงยบเหงาราวกบเมองราง นบวนทรฐบาลจะสงเสรม

ความสาคญของการกลบคนสเหยาอยางทกลาวมาดวยสมยนวถประเพณของกลมชาตพนธไดกลายมาเปน

ทรพยากรทองเทยววฒนธรรมทนารายไดมหาศาลเขาสประเทศชาตและชอเสยงของชาตมาเลยกขจรขจาย

ไปอยางไรขอบเขต

17

ธรรมเนยมการท าธรกจแบบเวยดนาม

สงคมเวยดนามประกอบดวยเครอขายความสมพนธระหวางบคคล ขอผกพนธทบคคลมตอกนคอ

รากฐานของระเบยบทางสงคม ขอผกพนธหรอทจะเรยกวาภาระทบคคลมตอกนทงภายในและภายนอก

ครอบครวจงเปนสงสาคญอยางมาก ทงนรวมไปถงแวดวงการทาธกจทง ๆ ทในความเปนจรงแลวปจจบน

เวยดนามกาลงเปลยนไปสแบบเศรษฐกจอยางใหม (ทไมใชสงคมนยมลวน ๆ) แตในการทาธรกจนนการท

จะไดรจก “คนทใชเลย” (ถกคน) เปนสงจาเปนอยางยงทจะขบเคลอนใหสงตาง ๆ ทจะมหนทางเปนไปได

ไมวาจะเปนการพฒนาธรกจทดาเนนการมาแลว การเรมตนลงทนทาธรกจหรอการจะเพมความมนคงใหกบ

ธรกจทมกบชาวเวยดนามอยแลว

การตระหนกถงลาดบอาวโสและมารยาทมบทบาทใหญหลวงในความสมพนธสวนบคคลและ

ความสมพนธทางธรกจ เมอจะเรมลงทนทาอะไรกบใครชาวเวยดนามเหนวาจาเปนจะตองรจกภมหลงและ

บคลกลกษณะของกนและกนกอน ทงนสะทอนไดจากตวอยางคาถามตาง ๆ เมอพบกนครงแรก เชน “คณ

ตองดแลผคนในธรกจของคณกคน” “คณมทนประกอบการมากนอยเพยงไร (เทาไหร)” “คณทางานใหกบ

ผจดการกราย” พอเรมคนกนกอาจถามเรองสวนตวเชน “คณแตงงานหรอยง” “มลกกคน” และ “คณหนก

เทาไหร” การถามนาหนกตวอาจนาไปเทยบกบทรพยสนทมอยได ทชาวเวยดนามถามคาถามเหลานนกเพอ

จะไดเขาใจวาทงคจะทางานดวยกนไดอยางไรและจะนาความสมานฉนทและความสมดลยมาสการตดตอ

ธรกจตอไปโดยความคนเคยกนและการสรางสายสมพนธทางสงคมเชนนชาวเวยดนามเพยงแตพยายามทจะ

เขาใจคกรณใหดขนตามวถของเวยดนามเทานนเอง

และถาจะใหความสมพนธทางธรกจดาเนนไปไดดวยดกจาเปนตองเสรมแรงใหความสมพนธนน

แขงแกรงมนคงยงขนดวยการใหของขวญของทระลก เมอเรมนดพบพดคยทางธรกจในประเทศเวยดนามนน

เปนทคาดหวงวาสมาคมธรกจนานาชาต (ทจะมาลงทน) จะมของขวญของกานลขาราชการเจาหนาทผ

มารวมประชมทกคน เปนของขวญจากประเทศผทเขาตดตอทาธรกจ การใหของขวญกตองคานงถงลาดบ

ตาแหนงสง-ตาของบคคลแนนนอนของทจะใหผจดการอาวโสกจะตองเปนของทดดมคณคากวาของทจะให

คนอน ๆ ทอยในตาแหนงรอง ๆ ลงไป และหากมพวกพองอกทงตดสนบนผทเกยวของยงจะทาใหเหน

โอกาสการทาธรกจแจมใสยงขน

18

ชาวเวยดนามใหคณคาความสาคญกบการกนขาวปลาอาหารคลาย ๆ กนกบผคนในหลายประเทศ

แถบเอเซยทจะทกทายปราศยกนดวยประโยคทวา “กนขาวหรอยง” การรบประทานอาหารรวมกนเปน

ชองทางเบองตนทเชอมสมพนธไมตรทงในระดบครอบครวเครอญาตและในวงการธรกจ การรนนาชาจาก

กาเลก ๆ สถวยชาเลก ๆ และเสรฟใหคเจรจานนถอวาเปนพธกรรมทสาคญมาก แมวาปจจบนธรกจเวยดนาม

จะโลกาภวฒนคลายทวโลกยงขนทคประกอบการคาธรกจจะนดเลยงอาหารตามภตราคาร (ทกยงมการเสรฟ

นาชารวมอยดวย เพยงแตเปนบรการจากบรกร) ในประเทศเวยดนามเจาบานจะนดพบเจรจากบคคาดวยการ

เลยงอาหารกลางวนหรออาหารคา เปนมารยาทสาคญยงทคกรณจะตองขอบคณดวยการเลยงอาหารเปนการ

ตอบแทนไมตรทเจาบานชาวเวยดนามเคยจดให และยงเปนการเลยงอาหารคาทภตราคารตามโรงแรมหรกยง

เปนการใหเกยรตแกคคาชาวเวยดนามรายนนเปนทสด

19

คนเกาหลกบกมจ

มผกลาววาอปลกษณของเกาหลกคอกมจ นอกจากกมจแลวมอะไรอกหลายอยางทนาจะไดรจกจาก

สงคมวฒนธรรมเกาหลโดยเฉพาะเรองของผคนทยงเดนตามแบบแผนเดม ๆในการจดลาดบอานาจหนาท

ความรบผดชอบจากบนลงลาง ประเดนนรวมไปถงความสมพนธในครอบครวดวย และเพราะวาเกาหลเคย

ตกอยภายใตการปกครองของชาตอน ๆ มาเปนเวลายาวนาน อทธพลจากชาตผมอานาจเหนอเกาหลกมสวน

ทาใหเกาหลใหความสาคญกบความเทาเทยมกนในหลาย ๆ แงมมของชวต ทงนรวมไปถงเรองของศกษาเลา

เรยนและการสมครหางานทา ตวอยางเชนการจบสลากเขาเรยนในโรงเรยนเอกชน ซงปรากฎวานกเรยน 1

ใน 8 คนทจบสลากจะไดมสทธเขาเรยนในโรงเรยน โรงเรยนเอกชนเชนนมหลกสตรใหเลอกหลากหลาย

รวมทงหลกสตรการเรยนการสอนเปนภาษาองกฤษทโรงเรยนรฐบาลไมมให โรงเรยนรฐบาลระดบประถม

หลายแหงอาจจดใหมหลกสตรพเศษทเปนภาษาองกฤษและวชาอน ๆ ซงจดสอนนอกเวลาเรยนปกตเพอเพม

โอกาสใหนกเรยนประสบความสาเรจในอนาคต นกเรยนโรงเรยนเอกชนเกอบทงหมดเขาสชนเรยนระดบ 7

แตนกเรยนจะตองผานการสอบเพอเขาเรยนในโรงเรยนระดบสงกวาน นทการเรยนการสอนเปน

ภาษาองกฤษ โรงเรยนทสอนเปนภาษาตางประเทศเหลานจะสงนกเรยนสวนใหญของโรงเรยนใหไปศกษา

ตอมหาวทยาลยทมชอเสยงของเกาหลใตตอไป

วนเกดอายคครบ 60 ป นนสาคญสาหรบชาวเกาหลอยางยง ชาวเกาหลจะยนดปรดากบวนน

ประมาณวาเปาหมายใหญ ๆ ของชวตไดบรรลแลว และตอจากนนกเปนเวลาพกผอนและสาราญกบชวตให

เตมอมทสด เกาหลเชอวาชวตไดเดนทางไปตามจกราศเปนโอกาสทครอบครวและมตรสหายจะไดมารวม

ฉลองดวยกน ปจจบนนผชายเกาหลมอายไขเฉลย 74.5 ป งานฉลองครบรอบวนเกด 70 ป หรอเกนกวานนจง

จดขนอยางเปนพธกรรมสาคญ ปกตจะจดงานวนเกดทบานใหญ คอบานของบตชายคนโตซงจะมลกเมยและ

พอแม (ของบตชายคนโต) อยดวยกน เกาหลนบการสบทอดตระกลผานบตรชายคนโตจากชวงคนหนงสอก

ชวงคนหนง บตรชายคนโตมหนาทรบผดชอบดแลพอแมและจดพธกรรมเพอเปนเกยรตแกทานและกเปนท

คาดหวงกนวาสะใภใหญจะมทายาทชายสบตระกลตอไป

20

วฒนธรรมเกาหลไดรบอทธพลอยางมากจากปรชญาขงจอตงแตสมยราชวงคกอรโย ซงมาสนราช

วงคในป คศ. 1392 ราชวงคตอมาคอราชวงคโชซอนซงปกครองเรอยมากระทงถงป คศ.1910 กรบสบทอด

อทธพลขงจอเชนกน ลทธปรชญาขงจอเนนความสมพนธ 5 ประการ คอ

1. พอกบลกชาย: ปกครองโดยความรก

2. ผปกครองและลกนอง: ปกครองโดยความถกตองชอบธรรม

3. สามและภรรยา: เนนการใหความใสใจทจะแยกบทบาทหนาท

4. ผอาวโสและคนรนหนมสาว: จดระเบยบตามลาดบทเหมาะสม

5. เพอน: เนนความซอสตยจรงใจ

ความสมพนธดงกลาวสะทอนออกมาในกจกรรมการกระทาสวนใหญในสงคมเกาหลนอกจาก

ความสมพนธระหวางเพอนแลวความสมพนธของคสมพนธทเหลอทง 4 เปนความสมพนธทอยบนพนฐาน

ความมอานาจเหนอกวาและผอยใตอานาจ (ผใหญกบผนอย) แมกระทงความสมพนธพอ-ลกกเนนย าโดย

ความสามารถและความเตมใจของบตรชายทจะทาตามเจตนารมยของบดาใหบรรลลวง เปนทเขาใจกนวาใน

ความสมพนธทงหมดเหลานนผทอยในระดบทเหนอวาจะปฏบตไปตามธรรมเนยมทรบผดชอบซงจะ

กระตนผนอย (ผทอยในระดบตากวา) กระทาตอบเชงบวกในหนทางธรรมเนยมทรบผดชอบเชนกน ขงจอ

พดถงคนในอดมคตในลกษณะนนนกคอความมงมนทจะชวยผอนและชมชนแตอยภายในลาดบขนความ

สง-ตา

บางทครอบครวและขอผกมดของคนในครอบครวนาจะเปนหนวยวเคราะหแนวคดขงจอไดอยาง

ชดเจน ในป คศ 2001 ล จง แด ประธานของบรษท แดว มอเตอรทลมละลายจาเปนตองปลดคนงาน 7,000

คนออกจากงาน อยางไรกตามล จง แด กไดหางานใหคนงานเหลานนโดยสงจดหมายไปยงบรษทคคา

26,000 แหงเพอขอรองใหรบคนงานเหลานนแหงละคน ขอรองนกการเมองใหชวยขายรถของแดว ล จง แด

โคงอยางนาเวทนาตอหนาคนงานทถกปลดและขอโทษอยางจรงจงทตองปลดพวกเขาออกจากงานของ

บรษท กรณเชนนคอตวอยางความสมพนธระหวางผนอยกบผใหญทผใหญ (ผมอานาจเหนอกวา) จะตอง

ปกปองผนอย (คนในบงคบบญชา) ใหถงทสดตามปรชญาขงจอทเกาหลรบอทธพลไป

ในกรณความสมพนธของพอกบลกชายหากลกชายดาเนนการตามเจตนารมยของผเปนพอจน

สมฤทธผลซงรวมถงการจดงานวนเกดครบ 60 ปดวยบตรชายกจะไดรบรางวลเปนการตอบแทนตอนบดา

เสยชวตในฐานะทเปนผรบมรดกในสวนของบานอกทงสวนของทรพยสนสวนใหญมากกวาลกคนอน ๆ

21

ตามธรรมเนยมของเกาหลภายหลงแตงานสตรตองเขามาอยบานสามและมตาแหนงทางสงคมตาสด

ตากวาบรรดาญาตคนตาง ๆของครอบครวสาม หากสตรผนนแตงงานกบบตรคนโตของตระกล สะใภผน

จะตองดแลทงสามและพอผวแมผว สถานภาพจะสงขนกตอเมอใหกาเนดทายาทเพศชาย

ในทสาธารณะนนเปนธรรมเนยมทสตรจะเขาและออกจากลฟทหลงผชาย ชวยจดแจงเสอโคทให

ผชาย เดนตามหลงผชาย ปจจบนวถเชนนนอาจจะลดลงไปบาง กระนนในทสาธารณะกจะพบวาสตรจะ

แสดงความออนนอมถอมตนอยเสมอ ในทางตางกนขามเมออยภายในบานแลวกจะพบวาแมบานมอานาจ

เหนอกวาสาม แมบานจดการดแลการเงนของครอบครว จดแจงการงานทกอยางในบานและดแลลก ๆ เวลา

อยบานผชาย (พอบาน) บางรายทาอะไรไมเปนเลยจรง ๆ ดงนนจงพบวาบรรดาพอหมายจะแตงงานทนทท

ทาไดภายหลงงานฌาปนกจของภรรยา เพอวาจะไดมใครเขามาดแลจดการบานชองไดอยางมประสทธภาพ

ตอไป สตรเกาหลหวกาวหนาบางรายอาจรสกอดอดและไมคอยเตมใจรบการคาดหวงทางสงคมในบทบาท

หนาทและการปฏบตตนของสตรเกาหลตามวถเกาหลจงมกหาโอกาสทจะไปดาเนนชวตในประเทศอนทให

เสรภาพชายและหญงเทาเทยมกน

ในสวนของผชายนนสงคมกคาดหวงกนวาตองเปนผรบผดชอบครอบครวดวยการมการงานทา

มนคงและเปนตวแทนของครอบครวตอสาธารณะได จงตองอทศเวลาใหกบการทางานเปนเวลานาน ๆ ใน

สายตาคนภายนอกผชาย (พอบาน) อาจจะดไมคอยใกลชดสนทสนมกบครอบครวนก ในประเทศเกาหลใตด

จะเปนเรองธรรมดาสาหรบนกธรกจชายทกระดบทจะใชเวลาหลงเลกงาน (ซงเปนภาคคา) กบผรวมงานและ

กบคคาทประกอบธรกจ การสงสรรในเวลาเชนนนอกจากรบประทานอาหารคาแลวยงรวมไปถงการดม

เครองดมมนเมาและการเขาคาราโอเกะ กมจของเกาหลอาจมรสชาดเผดรอนซาบซากวาผกดองของประเทศ

อนฉนทใดวถวฒนธรรมของคนเมองโสมอยางเกาลอาจจะผดแผกไปจากธรรมเนยมชวตของคนชาตอน

ฉนทนน

22

ความเปนพวกพองอยางญปน

ชาวญปนเนนความสาคญใหกบกลมทก ๆ กลมทตนเปนสมาชกอยโดยเฉพาะกลมในวยเรยนและ

กลมในวยทางาน บางทการทอตราอาชญากรรมในประเทศญปนมไมมากกอาจจะเนองมาจากความสาคญ

ของกลมในสงคมญปนและความปรารถนาอยางแรงกลาทจะไมนาความเสอมเสยมาสกลม ทงนอาจเหนได

จากระบบการศกษา โครงสรางของการจดระเบยบธรกจการงานและระบบการเมอง ณ ทระดบโรงเรยนนน

เดก ๆ จะเปนสมาชกของชนเรยน ญปนจดระดบการศกษาจากประถมตนใชเวลา 6 ป มธยมตน 3 ป มธยม

ปลาย 3 ป และระดบมหาวทยาลย 4 ป ระดบประถมตนหองเรยนหนง ๆ จะมนกเรยน 30 ถง 40 คน ในชน

เรยนจะแบงออกเปนทมตาง ๆ เพอทากจกรรมหลากหลาย เดก ๆ จะไดศกษาเลาเรยนวชาพนฐานทวไป

เหมอนเชนทมการเรยนการสอนในโรงเรยนระดบประถมตนทวโลก แตเดกญปนยงไดเรยนศลปะญปน

แบบพนบาน เชน ไฮก ซงเปนรปแบบของบทกวทพฒนาขนมาในดนแดนอาทตยอทยแหงนเมอ 400 ปกอน

โรงเรยนหลายแหงนอกจากจะใหมการเรยนการสอนวชาการตาง ๆ เหมอนโรงเรยนทว ๆไปแลวยงสอน

ภาษาองกฤษควบคกนไปกบการใหเรยนรและใชเทคโนโลยขอมลขาวสารอยางกวาง ๆ อกดวย

ทแลวมามการแขงขนกนอยางมากเพอทเขาศกษาในโรงเรยนทมชอเสยง ถาหากเรยนโรงเรยนของ

รฐกจะเรยนระดบประถมและระดบมธยมทโรงเรยนในตาบลละแวกบาน เดก ๆ จะสมครเขาสอบเพอ

กาหนดวาโรงเรยนมธยมปลายแหงใดทตนจะเขาไปเรยน เพราะโรงเรยนมธยมปลายของรฐจดลาดบตามผล

คะแนนทเดกผานการสอบ ถาหากจะศกษาตอในโรงเรยนเอกชนนกเรยนจะตองสอบผานการคดเลอกตาม

ระดบทสถานศกษาแตละแหงกาหนด (ทงระดบประถม มธยมตนและมธยมปลาย) และหากจะสอบเขา

โรงเรยนเอกชนไดกมโอกาสศกษาตอระดบมหาวทยาลยเพราะโรงเรยนเอกชนสวนใหญเขาเปนเครอขายกบ

มหาวทยาลย

คนญปนตางตระหนกดวาบคคลจะไดรบความปลอดภย ไดรบการยอมรบและไดรบความรกจาก

กลม เดก ๆ สวนใหญจงแสดงความรสกเปนสวนหนงของกลมอยเสมอ ชวตจะแยมากหากไมมหมไมมพวก

พองและกจะตกเปนเบยลางใหคนอน ๆกลนแกลงและคอนแคะอยางเลอดเยน และสถานการณเชนนนก

นาไปความตายซงปรากฎอยหลายราย มรายงานวาการเสยชวตในลกษณะดงกลาวมอตราเพมขนเรอย ๆ ถา

หากนกเรยนรายนนมเพอนอยพวกเพอน ๆ กจะรบตจากทนทเพราะกลวการถกตดขาดออกไปจากกลมซง

เปนชะตากรรมทเลวรายทสดทอาจเกดขนไดกบทงเดกและหรอผใหญ ซาดาฮารห โอห นกเบสบอลผโดงดง

ชาวญปนมพอเปนจนยงถกรงเกยดในสนามเลนของโรงเรยนเพราะมบรรพบรษตางดาว แมวาจะสราง

ชอเสยงใหกบญปนอยางมากกตาม

23

การไดรบการยอมรบเปนสมาชกของกลมมความสาคญมากในสถานศกษาทกระดบ โดยเฉพาะ

ระดบวทยาลยและระดบมหาวทยาลย สถานศกษาเชนนจะเปนสงกาหนดอนาคตอาชพทบคคลคาดหวง

เพราะนกธรกจชนแนวหนาสวนใหญจะจบการศกษามาจากมหาวทยาลยดง ๆ ระดบตน ๆ สายสมพนธกบ

เพอนพองระหวางศกษาในระดบวทยาลยและมหาวทยาลยสาคญมากสาหรบชวตชาวญปน และตลอดชวต

ชาวญปนกจะยงคงแสดงตนโยงใยกบมหาวทยาลยทตนสาเรจการศกษามา

ในประเทศญปนการมงานทาหมายถงการเปนสวนหนงของนตบคคลซงผคนไดรบความภาคภมใจ

และไดรบความรสกทเปนสวนหนงกบบางสงบางอยางทมความสาคญ ศกดศรของปจเจกเชอมตรงกบ

ศกดศรของผวาจาง (งาน) เปนททราบกนดวาบรษทไดรบประโยชนจากลกจางทเปนกลไกกอใหเกดผล

กาไรของบรษทและบรษทกใหความปลอดภยและสวสดการแกปจเจกลกจาง หากถามคนญปนดวยผถาม

อยากรวาเขาผนนทางานอะไร ปกตผถกถามกจะตอบวาทางานกบบรษทนนบรษทน ผตอบจะไมบอก

ภาระหนาทของตนในบรษทนนเลย

ปกตคนงานญปนหรอผจดการกจะรสกกบบรษทหรอองคกร (สถาบน) อยางมนคงและใชคาวา

“เรา” เสมอ นบวาเปนรองรอย (อดต) ทหลงเหลอมาจากระบบเจาขนมลนายของหมซามไร บชโด ทนกรบ

ซามไรมความจงรกภกดตอโชกนหรอเจานาย และกเปนหนาทของนายทจะคอยดแลผใตบงคบบญชา แมวา

ในระยะหลงสงครามโลกธรกจอาจจะผนผวนไปตามกระแสปกตของโลกธรกจ อกทงตงแตป คศ 1990

บรรดาคนรนหนมจะตงธรกจลงทนของตนเอง ความพยายามลงทนเชนนนจะเพมขนขณะทเศรษฐกจโลก

กาลงกลายเปนปรากฎการณสากลทวโลก แตการแสดงความผกพนธและความจงรกภกดตอบรษทใน

ประเทศญปนกจะยงคงแขงขนตอไป

โครงสรางองคกรและการกระจายงานในบรษทญปนกเนนความสาคญของกลมเชนกน ปกตจะให

กลมสานกงานไดทางานหลากหลายและกถอวางานเหลานนคอผลความพยายามของกลม โดยทวไปกมกจะ

ไมมการกาหนดหนาทการงานอยางเปนทางการแยกออกไปจากงานของกลม บางครงบรษทกจะใหรางวล

แกกลมสานกงานไมไดใหรางวลเปนรายบคคล แมกระทงการจดแจงพนททางานกเนนดานจตใจรวมกน

ของกลม กลาวคอใหผจดการนงหนาคนงานในหองทจดแบบหองเรยนและทางานเปนกลมยอย ๆ กบผดแล

(ผควบคม) หากเปนการทางานกลมไมใหญทกคนกจะนงรอบโตะโดยมสมาชกกลมทอาวโสกวานงใกล

ผจดการ โดยทวไปแลวเปนกฎหรอธรรมเนยมปฏบตของญปนทจะไมใหผจดการมสานกงานสวนตวและ

ผจดการกดเหมอนจะชอบการจดการเชนนน

24

สงคมญปนกเหมอน ๆ กบประเทศอน ๆ ทจะมกลมตาง ๆ มากมาย เชน กลมแมบาน กลมเยาวชน

สมาคมสตร สมาคมครและผปกครองและกลมทนยมงานอดเรกอยางใดอยางหนง ฯลฯ ในประเทศญปนการ

ทากจกรรมตาง ๆ ในลกษณะกลมมแนวโนมวาจะเพมขนเรอย ๆ เหนไดจากตวอยางการแตงกายชดเสอผา

ลกษณะเครองแบบและการมพฤตกรรมแบบเดยวกนทดราวกบวาเปนคนคนเดยวกน

ตามทมการเปดเผยภายหลงแผนดนไหวและซนามทผานมาชาวญปนยงสะทอนความรสกเปนสวน

หนงหรอแสดงออกซงสานกความเปนผคนในชมชนอยางเดนชด ระหวางเกดเหตภยธรรมชาตดงกลาวผคน

จะขนขาวของมาไวบนถนนมากกวาปลอยเกบไวในบานซงอาจจะถกคลนพดพาไปหรอขาวของเสยหาย

เพราะแผนดนไหว ผคนตางเชอใจเพอนบานทจะเปนหเปนตาใหกนและกน ในป คศ 2011 สอระดบโลก

ประหลาดใจทพบวาไมเคยปรากฎวามการปลนจ ลกขโมยขาวของอนใดเลยในตอนทเกดควนหลงจาก

แผนดนไหวและซนามซงทาใหคนไรทอยอาศยนบแสนทามกลางความจนยาก

ในหมชาวญปนปจเจกจะมความสาคญกตอเมอไดแสดงถงกลมทตนเปนสมาชก หากปจเจกไมเหน

ดวยกบใครคนใดคนหนงกจะไมกระทาการอนใดตามใจตนเพราะปจเจกตระหนกดวาผลประโยชนทงหมด

ของกลมตองมากอน ความตองการจาเปนของปจเจก ความรวมมอ ความมเหตผลและความเขาใจคนอน

เหลานคอคณธรรมทจะไดรบการการชนชมทสดในปจเจก ความสมดลยกลมกลนเปนสงทตางตองแสวงหา

และความขดแยงเปนเรองทตองหลกเลยงโดยแทหากเปนไปได ตวอยางตอไปนคอขอเทจจรงยนยนวา

ปจเจกมความรบผดชอบตอกลมอยางไร ครชาวอเมรกนรายหนงสอนอยในประเทศญปนและตอง

รบผดชอบโดยการเดนทางไปทศนศกษากบชนเรยนนกเรยนญปนระดบ 8 ทกรงโตเกยว ครชาวญปนราย

หนงไดแจงแกครชาวอเมรกนทานนนวานกเรยนจาเปนจะตองนงในหอประชมของโรงเรยนเปนเวลา 1

ชวโมง ตอนลบมาจากทศนศกษาครชาวอเมรกนสงสยเลยถามวาทาไมตองเปนเชนนน กไดรบคาตอบวา

ตอนเชากอนออกเดนทางไปทศนศกษาจะมการประชมนกเรยนกอนแตบงเอญนกเรยนในกลมรายหนงมา

สาย 10 นาท ไมทนประชม ฉะนนจงตองโดนลงโทษทงกลมโดยใหมานงทหอประชมเปนเวลา 1 ชวโมง

หลงจากกลบจากโตเกยว อกตวอยางหนงเกดขนเมอบรษทโตโยตาเกดวกฤตตองเรยกคนรถยนตจานวนนบ

พนคนเพราะพบวาทเหยยบใหกาซเดนนนเกดบกพรอง ตอนแรกประธานบรษทกถกวพากษวจารณวาแกไข

ปญหาชา แตความเปนจรงกลบปรากฎวาระหวางทเกดปญหาขางตนทางบรษทไมไดปลดคนงานออกจาก

งานเลยแมระหวางชวงเศรษฐกจถดถอย แตบรษทกลบเนนการฝกฝนคนงานของตนใหแกไขปญหาดงกลาว

ผนาแนวหนารบผดชอบในความผดพลาดของตนและขออภยอยางมากมายตอประชาชน ผจดการใหญยงได

พสจนตอหนาสภาพครองเกสของสหรฐ ตวแทนจาหนายใหบรการแกลกคาดวยความวองไวและวเศษล า

อยางไมเคยปรากฎมากอน ผลกคอในป คศ 2010 โตโยตาไดกลายเปนบรษทรถยนตทใหญทสดในโลกและ

การขายกขายออกไดมากกวาตอนชวงวกฤตทเรยกสนคาคน

25

ธงมนตรา: ภาพสะทอนความเชอเชงประจกษของภฎาน1

ประเทศภฎานอยเหนอระดบนาทะเล 100 เมตร (ทางตอนใต) เรอยไปถง 7,500 เมตร (ทางทศเหนอ)

และเมอคดโดยเฉลยแลวจะอยเหนอระดบน าทะเลราว 2,280 เมตร ภมอากาศแบบกงรอนชนมฝนชก

ประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมทผลผลตสวนใหญจะใชบรโภคเองภายในประเทศ ภฎาน

เปนประเทศหนงทมเอกลกษณบางอยางทเปนแบบแผนของตนเองอยางยงโดยเฉพาะเรองของจตวญญาณ

แบบพทธมหายานวชรญาณตนตระทเนนการกราบไวพระพทธรป การสวดมนตบาเพญภาวนาและการให

ความสาคญในอานาจอภนหารของผสางเทวดา และบรรดาเซยนทงหลายทไดรบการสออกมาผานงาน

ประตมากรรม และงานจตรกรรม ซงมรปลกษณนาเกรงขามทจะควบคมพฤตกรรมใหผคนเกรงกลวตอบาป

การทาดขณะทยงมชวตยอมรบผลตอบแทนในภพหนาคอ ปรชญาความเชอตามแนวทางของวชรญาณ

ตนตระ การสะสมคณธรรมความด หรอบญจะเกอหนนชวตในภพหนาใหสขสนต วถของวชรญาณภฎาน

การทาบญจะไดจากกจกรรมหลากหลายตงแตการสวดมนต การชวยงานตาง ๆ ของวด การเดนทางไปแสวง

บญเพอเคารพสกการะสถานทศกดสทธในทตาง ๆ และการเขารวมงานเทศกาลทางศาสนาทกเทศกาล

โดยเฉพาะอยางยงงานเทศกาลการเตนทางศาสนาทเรยกตามภาษาถนภฎานวา “Tshechus” หรอระบา

หนากาก ซงจดขนเปนประจาทกปในเมองตาง ๆเพยงเดนทางทองเทยวเพอมารวมงานดงกลาวกเปนโอกาส

ทจะไดสะสมบญ เพอความสขสนตในภพหนา ในงานบญ Tshechus จงมผ คนท งในทองถนและ

นกทองเทยวชาวภฎานอกทงชาวตางชาตผเลอมใสเขารวมพธเฉลมฉลองอยางเนองแนนอยเสมอ โดยเฉพาะ

ระบาหนากากทเมองพาโลและเมองทมบ เทศกาลงานบญ Tshechus มกใหมขนในระยะเวลา ๒ - ๕วนผ

มารวมงานจะจดขาวปลาอาหารมาดวยเพอรบประทานระหวางรวมฉลองบญครงนนทฝายฆราวาส (ใน

ทองถน) กบฝายสงฆรวมซกซอมงานการแสดงมาเปนเวลานบเดอนกอนวนพธงาน ในป คศ 2008 ทง

ประเทศมวดมากกวา 2,000 แหง แตละแหงไดจดงานดงกลาวเปนระยะ ๆ ไปดวยเปนแนวทางทพยายามให

เกดความสขทางจตวญญาณทเปนดชนชวดความสขมวลรวมแหงชาต (GNH) ตามนโยบายของการพฒนา

ประเทศอยางย งยนของภฎาน

สาหรบชาวภฎานแลวศาสนาความเชอทเลอมใสศรทธากนนนคอชวต ทกถนทซงเกยวกบศาสนา

ความเชอคอแหลงแหงคณธรรมความดทงมวล และเอกลกษณหนงทเปนแหลงรวมคณธรรมความดแบบ

ภฎานกคอการประดบธงในทตาง ๆ ทในสงคมภฎานเรยกวาธงมนตราซงมอย 5 แบบ ตามรปทรงและหนาท

ทแตกตางกน ธงจานวนเรอนพนผนทผคนสวนใหญพบวาปลวสไวอยตามชองเขา สนเขา ยอดเขา ตาม

1แหลงขอมล

Lily wangchhuk 2010 Facts About Bhutan The Land of The Thunder Dragon Khenpo Phuntshok Tashi 2011 Invoking Happiness

26

สะพานและบนหลงคาสงตระหงานนนเปนธงมนตราทเชอวาจะอานวยอวยพรไปทวทงหบเขาซงเปนทตง

ชมชนเมองและเลอกสวนไร อกทงสงสาราสตวทมอยตามธรรมชาตและทเปนสตวเลยง อาท แพะ และ

จามร ฯลฯ สรรพสงมชวตทกชนดในหบเขาจะไดรบการปกปองคมครองภยจากบารมของมนตคาถาทจารก

ไวบนแผนผนธง ธงมนตราเชนนม 2 รปแบบคอ รปทรงสามเหลยมขาวหลามตดหรอสามเหลยมชายธงซง

จะพบวานยมแขวนหอยอยเหนอราวสะพานระหวางตนไมหรอวตถอยางใดอยางหนงตงไวในทสง ธงมน

ตราอกแบบหนงรปทรงสเหลยมผนผาทผกธงไวปลายไมหรอผกธงไวเหนอกงลอ (ไม)มนตราทตงไวบนท

สงโดยเฉพาะบนหลงคาอาคารสถาน เนองจากตามหบเขามกมแมน าไหลผานจงเชอวาสรรพสงทงหลายจะ

ไดรบศลรบพรจากธงมนตราทลมพดพามาพรอม ๆ กบสายน า ความสขจงปรากฎอยโดยทวทกหวระแหง

กระนนการจะปกแขวนธงมนตรากตองใหผชานาญการทางพธกรรมดฤกษยามและทศทางทเหมาะทควร

ไมเชนนน (หากผดฤกษยาม) กอาจจะเกดสงเลวรายได

นอกจากธงมนตราอยางทกลาวมาแลวยงมธงมนตราอก 4 แบบ คอ ธงรปมา ธงสาหรบผวายชนม

ธงบชาเทพ (เซยน) และธงบชาพระเจา ธงรปมาปกตจะตดตงไวบนทสงโดยเฉพาะหนาจวอาคารบานเรอน

เชอกนวาผตดตงธง (ผคนในบานหลงนน) จะมโชคด ประสบความสาเรจอยางทปรารถนา ตวธงม 5 ส คอ ส

นาเงน สเขยว สแดง สเหลอง และสขาว แตละสหมายถงธาตทงหาคอ นา ไม (เพอเปนเชอเพลง) ไฟ ดนและ

เหลก ตามลาดบ ตรงกลางผนธงเปนรปมามพลอยสามสสองประกาย มาคอสญญลกษณแหงความวองไว

และการเปลยนจากโชครายใหกลายเปนโชคด ขณะทพลอยสามสนนคอสญญลกษณแหงพระพทธ พระ

ธรรม และ พระสงฆ รอบ ๆ รปมาคออกขระมนตราจากพระสมมาสมพทธเจา ครพดมาสมพวาพระองคโลก

เตศวรและปราชญมนชส

ธงสาหรบผตายเปนธงสขาวขนาดใหญและยาว (ผาขาวประเภทผาจากใยเปลอกไม) จานวน 108 ผน

เชอวาหากปกธงมนตราเชนนผวายชนมจะไดรบพรชาระบาปจากพระโพธสตวอวโลกเตศวร สวนธงมนตรา

ทตดตงเพอบชาเทพ (หรอเซยน) นนเปนธงเลก ๆ สขาวและมรวผาสนาเงน สเขยว สแดง และสเหลองตดอย

ชายขอบธง สนาเงนหมายถงนา สเขยวหมายถงปาไมหรอชวต สแดงหมายถงเลอดเนอ และสเหลองหมายถง

ดน ทเปนฐานกอใหเกดสรรพสง ธงแบบนจะตดตงไวเหนอหลงคาทพานกสงฆเพอขอใหเทพยเชห กอนโป

(Yeshey Gonpo) หรอเทพผปกปกษรกษาประเทศภฎาน ไดมาดลบนดาลใหทกครอบครวมสขและมงคงดวย

ทรพยสน เมอปเกาผานไปและปใหมผานมากจะตองเปลยนธงผนใหมเพอความหวงใหมเชนกนลาหดหาร

Lhadar) หรอธงมนตราเพอบชาพระเจาเปนธงขนาดใหญและยาวหลายเมตร จะพบวาตดตงอยนอก “ซอง”

ภาษาถนภฎานหมายถงสถานททตงของหนวยราชการและททาการของคณะสงฆ เชน ซองทเมองพาโลและ

เมองพมพเมองหลวงของประเทศ นอกจากนยงตดตงธงลกษณะดงกลาวไว ณ สถานทสาคญ ๆ อกดวย ธง

เชนนแสดงถงความมชยเหนอพลงแหงความชวรายทงปวง โดยภาพรวมแลวจงเหนไดวาการตดตงธงมนตรา

27

ทกลาวมากเพอการขออานาจสงเหนอธรรมชาตคมครองในลกษณะตาง ๆ เชน ขอใหเทวดาดแลโลก ขอให

ฝนตกตองตามฤดกาล ขอใหผคนมความสขและขอใหสรรพสงทงหลายปลอดภยจากอนตรายทงปวง

ในสงคมตาง ๆ ทวโลกธงคอสอสญญลกษณบงบอกสงใดสงหนง อาท ความเปนหมเหลา เขตแดน

เหตการณหรอสถานการณเกยรตยศศกดศร ดวยพนทบนผนธงมจากดจงมกไมคอยปรากฎอกขระอะไรมาก

นกแตนยมทจะใชรปลกษณของสงใดสงหนงทสอความหมายเชอมโยงถงสงทตองการจะบงบอกซงเมอ

ทศนาแลวกทราบไดวาภาพทปรากฎบนผนธงตองการจะสอถงสงใด ตามนยยะนจงอาจนบเนองใหศลปะท

ปรากฎบนผนธงเปนศลปะวจกษทสอสารอยางตรงไปตรงมาอยางเปนนามธรรมแทนภาษาเขยน มโนศลปะ

เชนนเปนทศนศลปทเกยวของกบจตใจ แสดงถงความรสกนกคดของผคนตอธรรมชาตแวดลอมทถายทอด

เปนรปภาพ ธงแบบตาง ๆ ของภฎานกเชนกนทเปนศลปะทางจตวญญาณซงสงสารออกไปอยางเรยบงายแต

แฝงไวซงนยยะทรบรกนอยในหมชาวภฎานทอานความหมายจากรปลกษณทปรากฎบนผนธงกเขาใจโดย

ทวกน แตละชมชนตางกประดบประดาธงกนทวทกหวระแหง ผคนยอมรสกปลอดภยทงทางกายและทางจต

วญญาณ ทงประเทศจงอบอวลไปดวยความสขมวลรวมแหงชาตทไมคอยจะปรากฎเทาไรนกในประเทศท

วดความกาวหนาดวยผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (Gross National Product)

28

รานกาแฟตรกโลกของผชาย

ตรกดนแดนแหงความแตกตางอยางโดดเดนเปนดนแดนรอยตอระหวางทวปยโรปและทวปเอเซย ม

สวนประกอบทเกาและใหม มท งอสลามและครสต มภมประเทศทงทเปนภเขาและทราบและทงเมอง

สมยใหมกบหมบานตามชนบท เปนออารยธรรมทสาคญแหงหนงของโลก ซากเหลอทางโบราณคดมทงท

เปนยคสมยกรก สมยโรมน และสมยทอาณาจกรออตโตมนเรองอานาจภายใตการนาของสลตานและกาลบห

องคตาง ๆซงครองราชกนมาตงแตครสตวรรษท 12 เรอยมาจบสนในตอนตนครสตวรรษท 20 บางทสงท

นาสนใจทสดเกยวกบคนตรกกคอความรารวยในอารมณมวถประเพณและมความเออเฟอเผอแผเปนทตง

ชาวตรกมเชอสายดงเดมมาจากชาวมองโกล ชาวสลาฟ ชาวกรก ชาวเครค ชาวอาเมเนยนและชาวอาหรบ

การตงถนฐานอยระหวางรอยตอของ 2 ทวปอยางทกลาวมาขางตนมผลใหปจจบนวฒนธรรมตรกเปน

ลกผสมระหวางวถประเพณเดมและอดมการณแบบยโรป

ประชากรชาวตรกเกอบทงประเทศเปนมสลมแตตรกกแตกตางจากชาตมสลมชาตอน ๆโดยเฉพาะ

การเปนชาตสมยใหมทไมองศาสนาและเปนประชาธปไตยรฐบาล สถานศกษาและธรกจสาขาตาง ๆ

ดาเนนการอยางเปนอสระจากความเชอทางศาสนา แมแตธรรมเนยมการคลมหนาของสตรและการสวม

หมวกแขกของบรษกลมเลกไปในการเปลยนอสลามใหไปอยในเรองทางโลก ในประเทศแหงนศาสนา

อสลามไมสงผลกระทบตอวถชวตประจาวนของผคนมากเหมอนประเทศอาหรบ ตามเมองตาง ๆ ของตรก

สถานทสองแหงทสาคญทสดสาหรบการรวมกนทางสงคมคอสเหราและรานกาแฟทจะตงอยตามสแยกของ

เมอง ในประเทศแหงนกคงมอะไรหลายอยางทคลาย ๆ กบทวโลก เชน ผคนตามเมองเลก ๆ มแนวโนมวาจะ

อนรกษนยมมากกวาผคนในเมองใหญ ชาวตรกตามเมองเลก ๆแถบภาคตะวนออกและตอนกลางของ

ประเทศยงคงเครงคดตอศรทธาในศาสนามากกวา ผคนในเมองใหญโดยเฉพาะแถบภาคตะวนตกของ

ประเทศซงอยใกลชดตดแดนยโรป

สมยจกรวรรดออตโตมนในชวงครสตวรรษท 15 พอคาจากตะวนออกไกลผคาขายบนเสนทางสาย

ไหมไดนาสนคาประเภทเครองเทศและเครองอปโภคบรโภคอน ๆเขามาขายในตลาดยโรปรวมทงกาแฟเวลา

นนสลตานออกกฎเขมงวดหามดมกาแฟเพราะเหนวาเปนสงเสพตด แตยงหามกเหมอนยงยเพราะกาแฟเปน

ทนยมแพรหลายไปทว กระทงทางพระราชวงตองยกเลกกฎหามดมกาแฟ การดมกาแฟจงเปนทนยมของ

ผคนมากระทงทกวนน รานกาแฟมกจะอยใกล ๆ กบสเหราของหมบาน นอกจากจะจายคาเชาพนทใหแก

ทางสเหราแลวบางครงผขายกาแฟกเกบเงนบรจาคทลกคาอทศไดนามาใหแกทางสเหราเพอเปนคาน าและคา

ทาความสะอาดหเหรา ชาวบานมาละหมาด 5 ครงตอวนและกมกจะแวะทรานกาแฟเสมอ การแวะดมกาแฟ

ทรานจงเปนทยอมรบแทนการดมเครองดมมนเมาทเปนของตองหามในโลกของมสลม

29

รานกาแฟในดนแดนแหงนเปนสงทนยมแพรหลายชวงครสตวรรษ 16 เรอยมา รานกาแฟเปน

สถานททรบและแลกเปลยนขอมลขาวสารโดยเฉพาะในสมยทผคนสวนใหญยงไมคอยมทกษะในการอาน

เขยน ราวตอนชวงกลางครสตวรรษท 20 ผคนสามารถรบขอมลขาวสารไดทางวทยซงมอยจากด ณ ทราน

กาแฟจงเปนททผคนมารบฟงขาวจากวทยทมอยในรานกาแฟ พอเรมมโทรทศนแพรภาพพรอมขาวสารราน

กาแฟกเปนจดแรก ๆทรวมผคนไดมาฟงและดขาวสารเหตการณทเกดขนทงภายในและภายนอกประเทศ ทก

วนนแมวาทบานจะมวทยและโทรทศน กระนนลกคาจานวนไมนอยกยงเพลดเพลนใจทจะไดมาดการ

แขงขนฟตบอลนดสาคญ ๆกบเพอน ๆ ทรานกาแฟซงเพมรสชาดของการชมการแขงขนนนไดถงใจกวาการ

นงชมการแขงขนทางทวทบานเพยงลาพง

ปจจบนผชายชาวตรกไปรานกาแฟนอกจากไดดมกาแฟแลวการไดไปเปนสวนหนงของกลมทราน

กาแฟกสาคญเชนกน ผคนจะรสกอบอนสบายใจเมอมเพอนและสมาชกในครอบครวแวดลอม ความมนคง

แหงชวตคอการไดอยกบคนอน ๆในกลม ในเมองเลก ๆหากไปตดตอราชการกบนายกเทศมนตรทสานกงาน

แลวไมพบกใหลองไปพบทานทรานกาแฟแถวนนเพราะเปนททราบกนดวารานกาแฟคอททาการอยางไม

เปนทางการอกแหงของผบรหารเมอง เปนเรองปกตมากทจะพบวาในรานกาแฟมปายประกาศของชมชน

เรองตาง ๆ ปรากฎอยบนกระดานปายในราน อาท ประกาศของทางราชการวาจะมการฉดยาฆาหญาในไรนา

วนนนวนนหรอมปายประกาศวาจะมการหารอโครงการเกยวกบนาโครงการใหมวนนนวนน หลายคนกฝาก

ขอความถงเพอนทจะผานมาทางรานกาแฟ รานกาแฟจงเปนศนยขอมลขาวสารทไดผลทสดทงนรวมไปถง

การถกประเดนทางการเมองและการซบซบนนทา การเปนสมาชกรานกาแฟจงถอวาเปนสงสาคญไมวา

ประเดนการถกเถยงพดคยจะเปนเรองอะไรกตาม

รานกาแฟแบบดงเดมเปนธรกจของครอบครว บตรชายของเจาของรานมกเปนคนรบรายการทลกคา

ประสงคและจะเปนผนาน าชาหรอกาแฟมาเสรฟทโตะ ในรานกาแฟไมมอาหารบรการ แตหากลกคาจะนา

อาหารเขามารบประทานกไมวากระไร หลายคนจงแวะซอขนมปงรปทรงแบบกลมขางบนโรยไวดวยงาและ

นาเขามากนระหวางแวะดมชาหรอกาแฟ เชนนดจะเปนภาพทปรากฎอยเปนประจาในรานกาแฟ ลกคาจะอย

ในรานนานเทาไรกตามสะดวก หลายคนกนงในรานกาแฟนานนบชวโมงเพราะในรานมเกมกระดาน

(ลกษณะหมากรก) ไวบรการ

30

กาแฟตรกเปนกาแฟสดทเกดจากการนาเมลดกาแฟทควไฟไดทแลวไปบดเปนผงละเอยด จากนนนา

น าและน าตาลผสมไปกบผงกาแฟ พอเหนวาสามสวน (ผสม) นนเขากนดกนาไปตมบนเตาไฟ โดยทวไป

แลวกาแฟตรกม 3 แบบคอ กาแฟดา กาแฟใสนาตาลเลกนอย และกาแฟทออกรสหวานเพราะใสน าตาล ราน

กาแฟจะเปดแตเชา และสาหรบหลายคนกจะแวะรานกาแฟกอนไปทางาน ในตอนบายคนงานกจะแวะทราน

กาแฟกอนกลบบาน หลงอาหารคาหลายคนแวะรานกาแฟเพอทจะรบทราบขอมลขาวสารลาสด ในฤดรอน

ลกคาจะนงดมกาแฟขางนอกรานหรอทางเทาบนชานรานกาแฟเพอหลบอากาศรอน ในฤดหนาวลกคานง

รายรอบเตาผงในรานกาแฟ รานกาแฟจงเปนสถานทผคนมาพบปะคนอน ตามหมบานชนบทรานกาแฟม

พนทใหผคนไดเขามารวมสงสรรทางสงคม

รานกาแฟในประเทศแหงนคอสาถนททบรรดาผชายทกรนอายมารวมสงสรรกนตลอดวนและ

ตลอดป เดก ๆ ผชายมากบผเปนพอ ไดดบรรดาผใหญเลนเกมกระดาและสรวญเสเฮฮา ผสงอายนงทเกาอไม

จบกาแฟขณะทราลกถงความหลง พดคยใหความรสกเปนภมปญญาและชแนะการแกปญหาของโลก การไป

แวะเวยนทรานกาแฟเปนการใชเวลาวางอนนาพงปรารถนาของผชายทกชวงอาย ขณะทยคสมยลวงเลยไป

รานกาแฟในหมบานกยงคงเปนศนยรวมของชายชาวตรกทกระดบชนทางเศรษฐกจ ทกระดบชนการศกษา

และทกระดบชนทางสงคม แตในเมองใหญ ๆรานกาแฟแบบดงเดมกลายเปนทสงสรรกนของบรรดาคนงาน

ทตกงานและผคนทมฐานะทางเศรษฐกจ-สงคมระดบลาง บางครงการไปคลกอยทรานกาแฟโดยเฉพาะใน

หมผใหญกอาจถกมองวาควรจะไปทางานเตมเวลาหรอกลบบานไปรวมรบประทานอาหารคากบครอบครว

ทกวนนบรรยากาศการไปแวะเวยนทรานกาแฟในเมองกบชนบทผดแผกกนออกไป วถเกษตรกร

ตองพงพาธรรมชาตทงน าฝนและแสงแดด ระหวางทหมดการงานในนาไรและรอเวลาเรมตนเพาะปลกครง

ตอไปจะมเวลาวางโดยมากจงมกไปเฮฮากนทรานกาแฟ โดยเฉพาะในถนทยงยดมนอยในวถประเพณและ

สถานภาพของผชายยงแขงแกรง ขณะในเมองใหญ ๆเชนอสตนบล แอนการา และอซเมย ชวตตองเรงรบ

ทางานแขงกบเวลา จงมเวลาเพยงนอยนดทจะนงพดคยกนตามรานกาแฟ อกทงคนรนใหมในเมองให

ความสาคญกบคานยมเดม ๆ ลดลงและเนนการวงเตนทางานหารายไดเปนสาคญ พอมเวลาพกบางสวนใหญ

กจะเพลดเพลนไปกบนนทนาการสมยใหม เชน ไปชมภาพยนต ดละครเวท หรอไปรวมงานคอนเสรต

มากกวาทจะไปหาความสาราญตามรานกาแฟอยางทผสงอายยงนยมกนอย ถงกระนนโดยรวม ๆ ทงประเทศ

แลวรานกาแฟกยงคงเปนโลกเสรของผชายตรกไมเปลยนแปลง

31

ชนเผาเรรอนเบดอนสสนแหงซาอดอาราเบย

ในดนแดนตะวนออกกลางใคร ๆ กทราบดวาซาอดอาราเบยคอประเทศมหาเศรษฐโลกประเทศหนง

ทรารวยขนมาจากการพบวาดนแดนของตนมแหลงน ามนสารองทมปรมาณมากทสดในโลก ความเปน

เศรษฐใหมทาใหสามารถพลกผนจากความเปนประเทศรายไดนอยและลาหลงไปสความนาสมยทางดาน

วตถโดยเฉพาะตกรามบานชองทออกแบบโฉมใหมไมเหมอนใครในโลกดงเชน เจดดาห ทาวเวอร ทมชน

ทงหมด 200 ชน ความสง 1,007 เมตร อนจะไดชอวาเปนตกทสงทสดในโลก ภายในตวอาคารมทงโรงแรม

โฟรซซนออฟฟศ คอนโดและจดชมววทสามารถชมววทะเลสาบแดงไดรอบทศ หากจะใครรจกซาอดอา

ราเบยจากความนาสมยทกาลงหลงไหลเขาสสงคมเมองโดยเฉพาะเมองสาคญ ๆ อาท รยารด เจดดาห เมกกะ

(มกกะห) มะดนะหและดมมน เพยงเทาน นนาจะไมใชความจรงแทท งหมดของดนแดนแหงนเพราะ

เบองหลงภาพลวงตาแหงความนาสมยยงมผคนทเดนดนรอนแรในทะเลทรายเพอการหายงชพดารงชวตกบ

ฝงสตวเลยงและความอดมสมบรณเทาทธรรมชาตจะเอออานวยใหมาเปนเวลาหลายศตวรรษกอนทดนแดน

แหงนจะไดชอวาซาอดอาราเบย ชนเผาทกลาวถงนคอชาวเบดอน

ตามแนวคดทศกษาการปรบตวของมนษยกบสภาพแวดลอมนนถอวาการเลยงสตวรอนเรเพอการ

ดารงชพเปนพฒนาการการหาเลยงชพระดบหนงทสงกวาการดารงชพดวยการหาอาหารและสงยงชพจาก

แหลงธรรมชาต ผยงชพดวยการเลยงสตวรอนแรมไปตามปาลาเนาไพรตองเรยนรธรรมชาตรอบดาน

โดยเฉพาะเรองของการเปลยนแปลงฤดกาลซงสมพนธ (หรอเปนปจจยกาหนด) ความอดมสมบรณของพช

พนธนานาโดยเฉพาะทงหญาทมอยในแหลงธรรมชาตในซาอดอาราเบย ฤดรอน (มค.– ตค.) อณหภมอย

ระหวาง 32-50 องศาเซลเซยส อากาศรอนจด แหงแลงและมพายทะเลทรายรนแรงในวนทอากาศรอนจด ฤด

หนาว (พย.-กพ.) อณหภมอยระหวาง 2-20 องศาเซลเซยส ชวงเปลยนฤดจะมฝนตกลงมาบางเลกนอยอนเปน

เวลาทบรรดาโอเอซสทงหลายจะไดรบนาไดบาง ในชวงทอากาศรอนทสดจะพากนอพยพขนไปอยบรเวณท

สงเพอหลบรอนและหลกเลยงพายทะเลทราย พออากาศเรมหนาวกอพยพลงสทราบตาเพอจะไดไมตอง

ปะทะกบความหนาวเหนบและลมหนาวทรนแรง และยงจะตองเสยงภยกบพายทะเลทรายชนดรนแรงซง

หากเกดขนกจะทาใหพชพนธหญาตามทงทใชเลยงสตวตองเสยหายลมสลาย การทตองเผชญอยทามกลาง

ความเสยงภยธรรมชาตเชนนทาใหเบดอนรสกภาคภมใจในอตตลกษณของตนทเหนวาเหนอกวาของชาวซา

อดอาราเบย กลมอน ๆ วถชวตเชนขางตนทาใหเบดอนตองอยกนเปนกลมใหญ ๆ ครอบครวเปนครอบครว

ขยายนยมทจะจดใหลกพลกนองชายหญงแตงงานกนในหมญาตเพอใหความสมพนธของกลมแนนแฟนและ

มทรพยสนมรดก (ฝงอฐ) รวมกน ชวยกนปกปองคมครองภยใหกนและกนโดยเฉพาะผชายทกวยม

ภาระหนาทสวนหนงคอใหความคมครองสตรในครอบครวและหมญาตทงปวง

32

ในสายตาของรฐบาลซาอดอาราเบยนนถอวาเบดอนเปนพวกนอกกฎหมาย อยไมเปนหลกแหลง ไม

เสยภาษ ไมมการศกษาอยางเปนทางการ สตรเบดอนไมคลมศรษะและหนาทง ๆ ทเปนมสลม อกทงยงขบ

รถ (รถบรรทกสมภาระเวลาโยกยายถนและเวลาเขามาทาธระในเมอง) ซงรฐบาลมกฎระเบยบหามสตรขบ

รถยนต และทสาคญเบดอนไมจงรกภกดตอกษตรยซาอดอาราเบยหากแตจงรกภกดกบกลมเผาพนธของตน

อยางแขงขน ทแลวมารฐบาลพยายามหลายหนทางทจะควบคมใหเบดอนเปนไปตามครรลองทรฐบาลตอง

ประสงคแตกไมคอยไดผล เชน ปลกสรางบานพกใหอยกนเปนหมพวก แตบานเรอนของรฐไมอาจ

ตอบสนองความตองการของวถชนเผาผเรรอนได บานเรอนจงถกทงราง เวลาอพยพผานมาทางหมบานทรฐ

สรางกใชเปนทเกบฝงอฐและผคนกกางเตนทขางนอกเพอใชชวตแบบเดม ๆ เบดอนชอบนอนบนพรมทปลง

บนพนทรายมากกวาปพรมนอนบนพน (บาน) คอนกรตทแขงกระดาง อกทงบานของรฐยงมรวกาแพง

ระหวางบานทเบดอนดแลวรสกเปนการกนขวางอสระภาพ รฐบาลกพยายามปรบกลยทธใหม ๆ ให

เหมาะสมเพอจะโนมนาวใหเบดอนตงหลกแหลงเชนนาสงจาเปนตอการดาเนนชวตไปใหถงถนทะเลทราย

อาท มรถขนน าและพยาบาลไปใหดแลความเจบไขไดปวยถงคายพก รฐยงไดเกณฑคนหนมเบดดนเขา

มารวมกบหนวยทหารปกปองเบดอนแหงชาตเพราะวาคนเบดอนแขงแกรง วองไวและมความชานาญใน

พนททะเลทรายอยางมาก ความพยามยามของรฐเชนนนดจะประสบความสาเรจอยมาก ปจจบนจานวนเบด

อนผใชชวตกบฝงสตวเลยงรอนเรไปตามทะเลทรายลดลงไป

รฐอาจจะประสบความสาเรจในการจดโครงการตาง ๆ เพอใหสงทรฐคดวาเปนปญหาจากชาวเบด

อนลดลงไป กระนนกคงมคาถามมากมายทรฐอาจคาดไมถงวาจะเกดปญหาใหม ๆ ตามมาเพราะการกระทา

ตาง ๆ ของรฐไดสงผลกระทบกบโครงสรางทางสงคมและวถประเพณของเบดอน เหนไดชดจากกรณชมชน

ชาวเบดอนในดนแดนเนกฟประเทศอสราเอลประมาณ 70,000 คนทรฐระบวาอยอาศยอยางไมถกกฎหมาย

รฐวยรนตดยาอมแงม ตองออกจากโรงเรยน ประชากรเบดอนกเพมขน ผคนจานวนไมนอยตกงาน ความ

ยากจนแพรไปทวพรอม ๆ กบคดอาญากเพมขน ชาวซาอดอาราเบยเองสวนใหญกไมคอยแนใจเกยวกบ

ชาวเบดอนเพราะในความรสกนกคดของชาวซาอยงเหนวาเบดอนเปนพวกพน ๆ อยงายกนงาย สกปรก เจา

เลห และไมมอารยธรรม เปนทนาเยอะเยยและกนากลว กระนนชาวซาอกชนชมในความมนาใสใจจรง ความ

เออเฟอ ความกลาหาญและองอาจของเบดอน ตามอดมคตแลวเบดอนมอะไร ๆ หลายอยางมากเทา ๆ กบ

อศวน (ในยโรป) และคาวบอย (ในสหรฐอเมรกา) แตไมวาชาวซาอจะแยกตวเองออกจากทะเลทรายเทาใด

วถเบดอนกคออดมการณและหลกวฒนธรรมซาอดอาราเบย เจาชายอลวาลด เศรษฐชาวซาอทรารวยทสดคน

หนงของโลกชอบจดงานเลยงโดยการตงเตนทบนทะเลทรายใกลกรงรยารดเพอตอนรบผนานกธรกจ

ระหวางประเทศอยเสมอ ๆ สสนของซาอคงซดวางไปมากเลยทเดยวหากปราศจากวถเบดอน

33

องกรด องกฤษตลอดกาล

ผคนแตละสงคมแตละวฒนธรรมตางกมเอกลกษณอยางหนงอยางใดเปนลกษณะประจาชาต อยาง

กบชาวองกฤษนใคร ๆ กรวาถอความเปนสวนตวเปนทสดในเกอบทก ๆ ตารางนวของชวต นสยชอบเชนน

พบไดดวยตาเปลาโดยเฉพาะการต งบานเรอนทอยอาศย สมยกอนเชนกอนการปฏวตอตสาหกรรม

(ครสตวรรษท 18) เศรษฐกจยงขนอยกบการเกษตรกรรมทผคนสวนใหญยงตงถนฐานอยตามชนบทนน

ยงคงมทดนเหลอเฟอจงสามารถสราง “บานเลกในปาใหญ” ได กระนนบานแตละหลงกอยแยกจากกนโดย

อาศยปาธรรมชาตกนระหวางบาน หลงยคการปฎวตอตสาหกรรมเกดเมองใหม ๆ ขยายขอบเขตใหญโตและ

ผคนจากชนบทกอพยพเขามาตงถนฐานในเมองเพราะมโอกาสทามาหากนไดมากวาในชนบท พนทต ง

บานเรอนมนอยแตชาวองกฤษกยงคนเคยอยกบธรรมเนยมเกา ๆ ทจะตองมความเปนสวนตวแมวาบานเรอน

ในเมองจะมสภาพไมแตกตางไปจากกลองสเหลยม ถงกระนนกพยายามปลกตนไมเปนรวกนไมใหผคน

ภายนอกลกลาดวยสายตาเขาไปถงผอยอาศยในบาน

การใหความสาคญกบความเปนสวนตวยงฝงรากลงไปทลกเดกเลกแดงทถกเลยงดมาตามแนวความ

เปนสวนตวเชนกน หากเปนคนชาตอนทแสดงความหวงใยลกกคงจะถามสารทกขของลก แตคนองกฤษจะ

ถามลก ๆ วาวนนประพฤตตวดหรอไมอยางไร นนคอการเลยงดแบบควบคมและไมปลอยใหลกไรระเบยบ

หรอตามใจลก สงสาคญทพอแมชาวองกฤษดแลลก ๆคอพยายามใหลก ๆ เรยนรกรยามารยาททเหมาะสม

จอรจ ไมคส ตลกเชอสายฮงกาเรยน-องกฤษกลาวเปรยบเทยบวา “บนภาคพนทวป (ยโรป) ผคนมอาหารด ๆ

รบประทานในประเทศองกฤษผคนมมารยาทด ๆ บนโตะอาหาร”

เดก ๆ ทองกฤษจะไดรบการอบรมมาตงแตเลก ๆ ใหพยายามควบคมตนเอง และเพราะเดก ๆ อาจทา

อะไร ๆ ใหนาอายขายหนาไดโดยไมไดตงใจตามสภาวะวยของเดก จงถกเนนย าเสมอทจะใหเดก ๆ เงยบ จะ

ไดไมไปรบกวนผใหญ ตวอยางเชนไมนยมนาเดก ๆ เขาไปในภตราคารในตอนอาหารมอคา ผคนตางคด

และเขาใจไปในทางเดยวกนเลยวาเดกท “ไมรจกทตาทสง” ทาอะไร ๆ ผดแผกไปจากวถเดกองกฤษทว ๆ ไป

คอเดกทอบรมเลยงดมาไมด คนองกฤษรบไมไดเลยกบคนทชอบโอออวดคยโม เดก ๆ องกฤษไดรบการ

ปลกฝงมาเยยงนนกระทงเตบโตเปนผใหญทไมคอยชอบสงสงกบใคร หากแตชอบจะอยเปนเอกเทศหาง ๆ

จากคนอน จะขนรถลงเรอกจะไมนงใกลใครหากมทนงในรถในเรอวางกจะไปนงตรงนนมากกวา ใน

รานอาหารจานดวนทผคนเบยดเสยดและหากจาเปนตองนงรวมโตะกบคนอนคนองกฤษกนงรบประทาน

อาหารตรงนนโดยทาประหนงวาไมมใครอนอยทโตะตวนนดวย ขนไปสนทนาปราศยกบคนรวมโตะทไม

รจกกนมากอนคนองกฤษจะถอวานนเปนการรกลาพนทวางสวนบคคลซงเปนธรรมเนยมทชาวองกฤษไมทา

เดดขาดโดยเฉพาะผคนทางตอนใตของประเทศดจะเครงครดกบธรรมเนยมนอยางเหนไดชด

34

ธรรมเนยมขางตนเปนผลมาจากการปรบตวตอสภาพแวดลอม เกาะองกฤษไมไดมพนทกวางใหญ

ไพศาลจงจาเปนตองใชพนทวางอยางมประสทธภาพ เฉลยความหนาแนนประชากรประมาณ 251.5 คน ตอ

พนท 1 ตารางกโลเมตร ขณะทในสหรฐความหนาแนนประชากร 32.9 คนตอพนพท 1 ตารางกโลเมตร สวน

ฝรงเศสมความหนาแนนประชากรอยท 113.8 คนตอพนท 1 ตารางกโลเมตร

คนยโรปชาตอน ๆ อาจจะนยมอยอพารทเมนทแตคนองกฤษชอบปลกสรางบานอยมากกวา แมวา

บานจะมขนาดเลกและเบยดชดกนมากกวาบานเรอนในสหรฐ และคนองกฤษกชอบทจะแบงพนทในบาน

เพอการทางานออกไปจากพนทเพอการพกผอนหยอนใจอยางเดนชด คลายกบการจดบานสมยกอนทจดใหม

สวนทพกผอนอยชนลางและชนบนเปนหองนอน เพอนบานทดคอผมมตรไมตรอยหาง ๆ และไมบกลกล า

จะไปเยยมเยยนกนถงบานกตองโทรบอกลวงหนากอน จ ๆ จะไปโผลทกทายถงบานจะไมไดรบการตองรบ

เลย

ในบานคอพนทวางสวนตวทรกหวงแหน ภายในตวบานกนหองมดชดและปดประตทกหอง แมวา

บานจะมขนาดคอนขางเลก กระนนสมาชกครอบครวกแนใจในพนทสวนตวกน ในททางานกไมมความ

ตองการใหญหลวงนกทจะมหองทางานเปนเฉพาะบคคลเหมอนทปรากฎทวไปในวฒนธรรมอน แม

สมาชกสภาผแทนราษฎรองกฤษเองปกตกไมมหองทางานแยกจากคนอน แตจะนงทางานในหองรวม ๆ กน

ทกลาวมาทงหมดนไมไดหมายความวาคนองกฤษใหความสาคญกบความเปนสวนตวแลวเลยไม

เปนมตรกบใคร ในทางตรงกนขามโดยทวไปแลวคนองกฤษเปนผมมตรไมตรและเปนเจาภาพทมมารยาทด

ยมแยมใจใสตลอดงาน หากมผขอความชวยเหลอแมจะเปนบนทองถนนคนองกฤษสวนใหญกจะใหความ

เออเฟออยางเตมใจ และคนองกฤษกมองคนอเมรกนวาไมคอยจะจรงใจแถมยงสรางความสนทชดเชอเรว

เกนไป แมวาคนองกฤษจะสาราญความเปนสวนตวของบานหลงเลก ๆ ของตนกตาม คนองกฤษก

สนกสนานกบเพอนฝงตามผบบารในทองถนทอยอาศย เกอบทกเมองใหญและเมองเลกทวองกฤษมผบอยาง

นอยหนงแหง ผบจานวนไมนอยมอายเกาแกนบรอยป ทผบนแหละทชาวองกฤษเขาสงคมสงสรรกบเพอน

และเพอนรวมงาน เปนเวลาวางทโปรดปรานอยางยงทจะไดชนแกวดมเบยรสกแกวหลงเลกงานกบลกนอง

และเจานาย ในความเปนจรงแลวบรรยากาศในผบชวนใหคดไปไดวาเปนดงหองนงเลนในบานเพราะคน

องกฤษดจะไมจดงานสนกสนามในบานของตนบอยครงอยางทชาวอเมรกนนยมทากนเปนประจา

35

งานเลยงอาหารกลางวนกอนเทศกาลครสตมาสทเดนมารก

ผคนแตละมมโลกตางมเหตผลในการกระทาตาง ๆ ผดแปลกกนออกไปตามเงอนไขหลายหลาก ทง

สภาพภมประเทศทแวดลอม ภมหลงทางประวตศาสตร คตนยมและอทธพลของการเปลยนแปลงททาให

ตองปรบผนวถชวตเดม ๆ ใหสอดสมพนธกบสภาวะปจจบนเหมอนอยางเชนกรณการจดเลยงอาหารกลาง

วนทมขนตามบรษทและองคกรเอกชนตาง ๆ เนองในเทศกาลครสตมาสของชาวเดนมารก

ราชอาณาจกรเดนมารกเปนประเทศกลมนอรดก มแผนดนหลกตงอยบนคาบสมทรจตแลนด ทาง

ทศเหนอของประเทศเยอรมน นอกจากพนทคาบสมทรดงกลาวแลวยงมเกาะตาง ๆ อก 406 เกาะ รวมทง

เกาะซแลนดทตงของเมองหลวงโคเปนเฮเกนทมสะพานออรซนด (Oresund) เชอมตวเกาะกบประเทศ

สวเดน ทนอากาศหนาวตลอดทงป ชวงฤดหนาวจดมระยะเวลานานถง 6 เดอน ทองฟาสเทาและมฝนตลอด

ปเชนกน อากาศเปลยนแปลงบอยในวนหนง ๆ อาจตองเผชญทงแดด ลม และลกเหบ ภมประเทศเปนทราบ

สวนใหญ มชายฝง (ทะเล) ยาว 4,545 ไมล มประชากร 5.6 ลานคน เปนประเทศทมงคง ประชาชนม

การศกษาสงและมรายไดตอคนสงเชนกน อตราการวางงานตา เปนประเทศทนาอยและนาลงทนการทา

ธรกจ เศรษฐกจเปนแบบเสรนยม นโยบายเศรษฐกจของเดนมารกมเปาหมายสาคญคอทาใหเดนมารกเปน

ประเทศทมอตราการจางงานสง พฒนาพนฐานทางเศรษฐกจใหมเสถยรภาพและความสมบรณ สงเสรม

ระบบรฐสวสดการเพอความมนคงของประชาชนและความปลอดภยทางสงคมและการจดสรรเงนสนบสนน

จากรฐบาลใหประชาชนอยางมเหตผล เนองจากคาแรงและตนทนทางดานแรงงานขององคกรตาง ๆ สงชาว

เดนมารกจงใชเวลาทางานอยางมประสทธภาพ เวลาทางานอยระหวาง 9.00 – 16.00 น.

ทางดานสงคมชาวเดนมารก (รอยละ 83) สวนใหญเปนสมาชกของครสตจกรเอวาเจลคลลเธอรน

แหงเดนมารกซงเปนศาสนาประจาชาต แมวาโดยภาพรวมชาวเดนมารกจะไมไดไปโบสถเพอประกอบกจ

ตามแบบแผนของความเชออยเปนนจ กระนนแนวคดหลกของนกายลกเธอรนกไดปลกฝงใหชาวเดนมารก

ใหความสาคญและเคารพบรรทดฐานของกลมเทา ๆ กบความรสกนกคดของตน จงพบวาถาชาวเดนมารก

รารวยพวกเขากจะลดความสาคญของชวต ตวอยางเชนชาวเดนมารกผม งคงจะไมอยบานหลงใหญทดหร

ฟ ฟาททาใหเหนวาแตกตางไปจากคนอน ๆ ศาสนาความเชอกลอมเกลาใหผคนควรรจกตนเองกอนรจกคน

อนทกคนมความสาคญเทากน ชาวเดนมารกใหความสาคญกบการพงพาระหวางปจเจก คานยมเรองความ

เทาเทยมกนจงเปนเอกลกษณประจาชาต ในบรษทจงดแทบไมออกวาใครเปนเจานายใครเปนพนกงาน

ธรรมดา ชาวเดนมารกเปนชาตทไวใจคนแปลกหนาสงทงนอาจเปนอทธพลของวฒนธรรมไวกงทตองพงพา

อาศยคนในหมบานเดยวกนเพอความอยรอดของตน (Interdependent individualism) วฒนธรรมแบบนทาให

คนไมเหงาไมวาเหวแตมความสขไดแมจะมความทกขอยดวยกตาม ความสขตามวถของชาวเดนมารก

36

ปรากฎในโอกาสตาง ๆ เพราะผคนในประเทศชอบมสวนรวมกบกจกรรมทางสงคมเปนอยางมาก เชน รวม

วงออเครสตรา ทากจกรรมกลางแจง เลนสกกบพรรคพวก มกจกรรมอาสาสมครทไหนขอใหบอกยนดไป

รวมเสมอ เปนทยอมรบกนวาเดนมารกเนนแนวคดความผอนคลาย ใหความสาคญกบความสนทชดเชอและ

ความอบอนผาสขมากกวาประเทศเพอนบานในแถบสแกดเนเวยดวยกน ทงนดงจะยนยนไดจากกรณสวนท

โวล (Tivoli) สวนสนกในนครโคเปนเฮเกน เปนสวนสนกทมพนท 20 เอเคร มชอเสยงโดงดงเปนอนดบ 2

ของโลก มภตราคารมากกวา 20 แหง มการแสดงดนตรเปนประจา จงเปนแหลงพกผอนหยอนใจของผรก

สนตสข สนกกบชวตอยางชาวเดนมารกอยเสมอ และโอกาสทผคนทงประเทศเฝารอคอยรวมฉลองและ

แบงปนความสขกนทวหนากคอเทศกาลวนครสตมาสตามแบบของชาวเดนมารก

การฉลองครงสาคญทสดแหงปของผคนทวโลกตางกตองใหมสงด ๆ ทพเศษกวายามปกตและ

กจกรรมทเนนใหเปนทสดกคอการกนอาหารคาวหวานพรอมเครองดมสารพดอยางทสรรหากนมา ในหลาย

ประเทศแถบยโรปและอเมรกาอาหารหลกอาจไดแกไกงวงยดใสเครองเทศหลายชนดอบหรอยาง บางแหง

เนนหมอบ ไกตวใหญอบ ใสกรอกหรอเนอววอบ ของหวานทขาดไมไดคอครสตมาสพดดง พายไสเนอสตว

หรอไสผลไม เคกผลไม คกกและขนมปงรปตกตา เครองดมนอกจากน าเปลาน าผลไมแลวเครองดมประเภท

แอลกอฮอลประจางานครสตมาสคอครสตมาสไวน แชมเปญ เหลาหรอเอกนอก (แบบอเมรกน) การม

เครองดมมนเมาดวยนบวาชวยใหความอบอนแกรางกายในเทศกาลฤดหนาวเชนน

ในประเทศเดนมารกแตเดมน นการจดงานเลยงรบประทานอาหารกลางวนเปนกจกรรมของ

ครอบครวทนยมจดหลงวนครสตมาส บางครงเปนงานทจดรวมกนทงหมบานเลก ๆ ทกหมบาน อยางไรก

ตามทกวนนการจดงานเลยงอาหารกลางวนไดกลายมาเปนบรรทดฐานในวงการธรกจไปแลว เกอบทกแวด

วงธรกจและองคกรตาง ๆ ในประเทศเดนมารกจดงานเลยงเชนนซงตามหลกจะจดขนในวนศกรใดวนศกร

หนงของ 3 สปดาหในเดอนธนวาคม ทงนจะไดกาหนดกนออกมาเปนทางการเพองานนโดยเฉพาะ บาง

บรษทกอาจจะสะดวกทจะจดงานเลยงเชนนเวลาอนเชนวนเสารตอนเยน อยางไรกตามสวนใหญนยมจดงาน

กนในวนศกร กเพราะเปนประเทศทสงเสรมระบบรฐสวสดการกระทรวงคมนาคมจงตองเปดไฟเขยวเพอ

อานวยความสะดวกใหเปนกรณพเศษโดยใหมรถไฟใตดนและรถไฟเปดใหบรการตลอดเวลาของวนศกรทง

สามวนศกรกอนหนาวนครสตมาสเพอใหแนใจวาทกคนถงบานดวยความปลอดภย

37

งานเลยงในโอกาสดงกลาวเปนอะไรทพถพถนอยเสมอ โดยทวไปทางองคกรหรอบรษทเจาภาพจะ

จดหาเครองดมทงแอลกอฮอลและเครองดมปลอดแอลกอฮอลให ขณะทลกจางพนกงานทกคนจะจดเตรยม

อาหารทดดนารบประทานมาจากบานพรอมปกเทยนมาดวย ทกคนในบรษทและองคกรไดรบเชญมารวม

สนกสงสรรดวยกน ปกตงานเลยงจะเรมราว ๆ หลงบายโมง ในหลายองคกรกเรมงานกนตอนเยนเรอยไป

กระทงมดคาและมกจะจบงานกนทราว ๆ ต 2 หรอต 3 เมนอาหารโดยทวไปมปลาแฮรงหมกทหนเปนชน

ๆ วางอยบนหอมหวใหญหนเปนแวน ๆ พรอมครมเปรยวใหราดไดตามใจชอบ บางทอาจเสรฟดวยปลา

ซาลมอลรมควน กเพราะวาประเทศแวดลอมไปดวยทะเล เมนปลาจงเปนพระเอกของงานเสมอ นอกจากนน

ยงมซโครงหมอบ ลกชน ขนมปงขาวไรย ชส และพดดงขาว บางงานอาจมกะหลาปลสมวงอบน าสมสายช

ปลาแฮรรงหมกเสรฟมาบนขนมปงสดา ตามมาดวยปลาตาเดยวทอดวางมาบนขนมปงสดาเชนกน ทงนเรม

รบประทานปลาซาลมอนและกงอบทเสรฟมาบนขนมปงสขาวและเมนอน ๆ อกมากมายดแลวคงกนไดไม

ทวถง

ของหวานทเปนเอกลกษณประจาเทศกาลครสตมาสของเดนมารกกคอ “Ris a la mande” ขนม

รสชาดเปรยวและหวานมน ทากนทกบาน ทาจากขาวเมดกลมทตมกบนมจนแฉะเตมวปครมลงไปแลวคน

ใหเขากน ปรงรสดวยน าตาลและเกลอ จากน นทบเมลดอลมอนตใสลงไปกอนนาไปแชเยน เวลาจะ

รบประทานราดดวยซอสททาจากน าเชอรร นอกจากจะเสรฟขนมดงกลาวเปนเมนของหวานปกตแลวบาง

งานยงใหมการแขงขนรบประทานขนมดงกลาวเปนการแขงขนโดยซอนเมลดอลมอนดทงเมลดไวในขนม ผ

แขงขนรายใดพบเมลดอลมอนดกอนเปนผชนะ เปนกจกรรมทถอวาเปนการปดทายงานเลยง

งานปารตจะออกรสทงการพดคยหยอกลอและเตนรากภายหลงดมเครองดมมนเมากนไปพกหนง

แลวททาใหกลาแสดงออกกนมากกวายามปกต เจาภาพใหญเชนประธานบรษทยกแกวเชญดมอวยพรใหโชค

ดในปใหมทกาลงจะมาถง เรองราวลามกตลกทลงจากอดตขององคกรหรอบรษทถกขดคยขนมาเลาแลวเลา

อกเพอสรางความสนกชนมน นายจางอาจจะแตงตวตลก ๆ ออกมาเตนโชวและลกจางกอาจจะแสดง

ความคดทไมเหมาะสมหรอความคดเหนทเปนอรตอทางองคกร ตอการจดการขององคกรและตอพนกงาน

ลกจางคนอน ๆ บางคอาจจะสวาทกนเปนพเศษจงไดแสดงกรยาอาการออกจนใคร ๆ กเดาไดวาหลงปารต

แลวคนเปนตองมเพศสมพนธกนแน การกระทาอะไรตอมอะไรแปลก ๆ เหลานนอาจจะไมไดถกลมไปงาย

ๆ แตผคนในงานกใหอภยกนแมวาจะมการซบซบนนทากนตอไปไมรจบ พฤตกรรมในงานอาหารมอ

กลางวนกอนครสตมาสเชนทกลาวมาไดกลายเปนพธกรรมและตานานปรากฎออกมาเปนเอกลกษณโดดเดน

อยางหนงของผคนในประเทศนทภมอากาศกหนาวทงป คาครองชพกสง ตองเสยภาษรายไดหนก ทางาน

คราเครยด ใหความสาคญตอครอบครวเปนทสด ฉะนนปหนงเมอมโอกาสปลดปลอยสงทถกเกบไวจงไมย ง

มอเหมอนเชนทปรากฎในงานเลยงอาหารกลางวนในวนกอนเทศกาลครสตมาสอยางทกลาวมา

38

วถสวเดนกบ “น าใสใจจรงตอธรรมชาต”

หากจะใหกลาวถงขาวความสมพนธไทย-สวเดนทไมใชในแวดวงของกระทรวงตางประเทศ แตเปน

แวดวงของขาวลอแบบของชาวบานรานตลาดแลวผคนในประเทศไทยสวนใหญนาจะคนเคยกบประเดนการ

คาประเวณและการกดขทางเพศกนเปนสวนใหญ คราวนมาลองคยเขยใหถงเบองหลงวถชวตอนแทจรงของ

ชาวสวเดนกนสกครงจะไดพอมขอมลอกซกหนงวาชาวสวเดนสวนมากทรกธรรมชาตเปนชวตจตใจนนไม

ควรจะถกเหมารวมวาเปนพวกโรคจตวตถารทางเพศทงหมด

ราชอาณาจกรสวเดนเปนประเทศหนงในกลมนอรดกตงอยบนคาบสมทรสแกนดเนเวยในยโรป

เหนอ มอาณาเขตทางทศตะวนตกตดประเทศนอรเวย ทศตะวนออกเฉยงเหนอตดประเทศฟนแลนดและชอง

แคบสแกเกอรแรก ทางทศตะวนตกเฉยงใตจรดชองแคบแคทแกตและทางทศตะวนออกตดทะเลบอลตกและ

อาวบอทเนย กรงสตอกโฮลมเปนเมองหลวงของสวเดน พนทสวนใหญของประเทศประกอบดวยปาไมและ

ภเขาสงและมทะเลสาบจานวนมาก ในอดตเศรษฐกจของประเทศขนอยกบการเกษตรกรรม ระยะหลงมการ

พฒนาอตสาหกรรมสงมากจากการทาอตสาหกรรมดงเดมคอการทาปาไม เหลกและไฟฟาพลงน า ปจจบน

อตสาหกรรมนาชอเสยงไดแก รถยนต อากาศยาน อาวธและเวชชภณฑ บรษทโดงดงเชนวอลโว ชารป อ

รกสสน อเลกโทรลกส และเอชแอนดเอม ฯลฯ ในทางการเมองสวเดนมนโยบายตางประเทศทไมฝกใฝฝาย

ใดในชวงสนตและเปนกลางระหวางสงคราม เนนเสรนยมและใหความสาคญในความเทาเทยมกนทางสงคม

ชาวสวเดนสวนมากมความใฝฝนเหมอนกนประการหนงคอการไดไปใชเวลาชวงฤดรอนใน

กระทอมหรอบานพกรอนของครอบครว แบบฉบบของบานพกฤดรอนคอบานไม ทาสน าตาลอมแดงหรอส

สนม ขอบประตและหนาตางเปนสขาว เครองอานวยความสะดวกสบายมพอประมาณ (ไมมาก) เครองเรอน

กเรยบงาย ในบานพกฤดรอนจงมเฉพาะสงจาเปนจรง ๆ ทวทงประเทศมบานพกลกษณะดงกลาวอยมากกวา

600,000 หลงตงอยรายรอบทะเลสาบและตามทองถนชนบท ไมมรวรอบหรอปายบอกวาหามผาน บางครง

จะพบกลมบานพกฤดรอนตงอยเปนกระจกทาใหดเปนชมชนเลกๆ ชมชนหนง ชาวสวเดนสวนใหญใน

ปจจบนทางานในภาคอตสาหกรรมกจรง กระนนบรรพบรษกอยในในภาคเกษตรกรรมกนมากอน ผคนรน

ลกหลานจานวนมากจงยงคงสามารถกลบไปบานหลงเกาของตระกลไดโดยไมยาก ผทไมมบานพกฤดรอน

เปนของตนเองกใชบานพกฤดรอนของเพอนหรอของญาต ๆ หลายคนกใชบานพกฤดรอนทมบรษทจดให

เชา

39

ฤดรอนจะอยในชวงเดอนมถนายนหรอกรกฎาคม อนเปนเวลาทผคนจะไดมาอมเอบกบธรรมชาต

กจกรรมกลางแจงมตงแตการลองแพในแมน า การเดน หรอนงพกผอนใตรมไมเพอทบทวนชวตทผานมา

ปกตชาวสวเดนชอบทจะใชเวลาพกผอนตามลาพงหรอใชเวลาพกผอนฤดรอนกบกลมญาตครอบครวกลม

เลก ๆ ชาวสวเดนตองการใชเวลาพกผอนฤดรอนทไดหางไกลจากความวนวายแบบชวตในเมอง ใชเวลา

ลาพงกบความคดของตนเพอทจะชวยใหชวตกระปรกระเปราและหายจากความเหนอยลาทมธรรมชาต

แวดลอมอยเปนปจจยหลก

นกศกษาระดบปรญญาตรชาวสวเดนรายหนงทกาลงศกษาอยในสหรฐบอกกบเพอนสตรชาว

อเมรกนถงความตนเตนทจะไดกลบไปพกรอนทบานเกดในสวเดน โดยวางแผนไววาจะใชเวลาทงเดอนอย

ในบานพกรอนของครอบครว จะนาสงของเลก ๆ นอย ๆ ทจาเปนเทานนตดตวไปคอวทย เรอพายลาเลกๆ

และหนงสอจานวนหนงทอยากอาน เพอน ๆ ชาวอเมรกนพดเปนเสยงเดยวกนวาชางเปนฤดรอนทเสมอนตด

คก

โดยทวไปแลวชาวสวเดนใหคณคาอยางมากตอการรกและเคารพธรรมชาตทนาไปสการออก

กฎหมายปกปองสตวปา อทยานและสายน าลาธาร ประเทศไดชอวาเปนปอดสเขยวเปนททสามารถหายใจ

ดวยอากาศบรสทธและสนกเพลดเพลนกบชนบททบรสทธ ชาวสวเดนเปนนกสงแวดลอมมาเนนนานกอนท

จะเกดกระแสนยมอนรกษสงแวดลอมในทอน ๆ ทงนอาจเปนไปไดวาโดยพนฐานของผทรกเคารพ

ธรรมชาตอยางเหลอลนและปรารถนาทจะอนรกษแบบแผนทเคยอยในบานพกรอนกบครอบครวไวจงเปน

แรงผลกดนการอนรกษธรรมชาต สวเดนเปนประเทศแรก ๆ ทออกกฎหมายปกปองสงแวดลอมมาตงแตป

คศ 1909

โดยภาพรวมประเทศสวเดนมประชากรเบาบาง เวนแตในเขตเมองใหญ ความหนาแนนประชากร

20.2 คนตอพนทตารางกโลเมตร สวเดนมพนททจะใหจดกจกรรมกลางแจงมากมายหลายชนด การเดนคอ

งานอดเรกทชาวสวเดนโปรดปราน และการเดนรอบทะเลสาบหรอการเดนในสวนสาธารณะซงมอยมากมาย

กเปนสงทนาพงปรารถนาทจะไดใกลชดกบธรรมชาต การตกปลา การหาเกบดอกไม เกบผลเบอรร หรอหา

เหดกเปนกจกรรมทชวยใหหวนกลบไปหาธรรมชาตทผคนนยมทากนอยเสมอ ในประเทศสวเดนจะถอวา

เปนเรองปกตทภายหลงวนหยดและพนกงานลกจางบรษทกลบเขามาทางานในกรงสตอกโฮลมตอนเชาวน

จนทรและมอมรอยเปอนจากการเกบผลเบอรรตอนวนหยดสดสปดาห

40

สาหรบประสบการณคนสธรรมชาตอนแทจรงแลวชาวสวเดนชอบทจะเดนทางแบกเปขนไปทาง

เหนอและเดนไปตามขนเขาเปนเวลาหลาย ๆ วน ผเดนทางแบบโบกรถกอาจจะเดนไปตามทางทมผเดนกน

เปนประจาและคางแรมในกระทอมทมอยตามเสนทาง นกเดนทางโบกรถอกจานวนหนงอาจชอบนอนคาง

แรมในเตนททนาไปดวย นกผจญภยแบบนใชเพยงแผนทและเขมทศนาทางไปสจดตาง ๆ กจกรรมทชาว

สวเดนผรกธรรมชาตชอบอกอยางหนงคอการลองแพ การเดนทางเชนนเรมตนทปลายทะเลสาบซงมซงไม

เปนจานวนมากของบรษทอตสาหกรรมทาไม ทางบรษทไมไดเกบเงนแตผเดนทางจะนาไมซงของบรษทมา

สรางแพและหาวธลองลงมาตามลาน า จากนนไมซง (ทนามาทาเปนแพ) กจะถกนากลบเขาไปสโรงเลอย

ตอไป การเดนทางเชนนใชเวลาหลายวน ผเดนทางจะหยดรมทะเลสาบตงแคมปนอนตอนกลางคนเปนระยะ

ๆ กระทงถงปลายทาง นบเปนประสบการณทชวยใหกลบคนสธรรมชาตไดอยางสมบรณแบบวถทางหนง

ณ ปจจบนประชากรของประเทศเพยง 2 เปอรเซนต เทานนทยงอยในภาคเกษตรกรรม กระนนผคน

สวนใหญกยงระลกนกถงชวตในทองไรทองนาตามเรองทเลาขานผานคนรนสรนและฝงลกอยในบคคล

แมวาชวตประจาวนในเมองจะสนกสนานบนเทงไปดวยเทคโนโลยนาสมย กระนนชาวสวเดนกยงคงม

ความรสกอยางชาวนาไรอยในหวใจและกสามารถหวนกลบไปสวถแบบบรรพบรษไดโดยไมยากดวยนนคอ

สวนหนงแหงภมหลงวฒนธรรมสวเดน ชาวสวเดนตางโหยหาอาวรณทจะปลกวเวกสชนบททแวดลอมไป

ดวยธรมชาตบรสทธ จงไมใชเรองแปลกแตอยางใดเลยทสถตแหงชาตจะบงชดวาอตราเฉลยอายไขของชาว

สวเดนอยในเกณฑสง ผหญงอายเฉลย 83.7 ป ผชายอายเฉลย 80.1 ป นบเปนประเทศหนงในโลกทผคนและ

รฐใหความสาคญกบความมสขภาพดโดยทวหนา

41

บางแงมมทางสงคมของคนฝรงเศส

เวลาเอยถงฝรงเศสผคนสวนใหญมกจะนกถงเหลาไวนและน าหอมกอนสงอน ไวนฝรงเศสมความ

สลบซบซอนอยางพเศษลาแตกตางกนไปตามทองถนทปลกตนองนซงมภมอากาศแตกตางกนหลากหลาย

นอกจากนความแตกตางของรดชาดไวนยงขนอยกบระยะเวลาทบมไวนไวเนนนานเพยงไรคนฝรงเศสก

เชนกนทมความแตกตางกนดานตาง ๆ ทงอปนสย รสนยมในเรองตาง ๆ รวมทงแบบแผนการดาเนนชวต

ทงนยอมขนอยกบปจจยหลายหลากทงเทอกเถาเหลากอ แควนทเตบโตและระบบการศกษาและสงคม ฯลฯ

เหลานลวนมอทธพลตอนสยใจคอและบคลกภาพของชาวฝรงเศสทงสน ชาวฝรงเศสเหมอนจะชอบทาอะไร

หลาย ๆ อยางพรอมกนทนทและทาทกอยางดวยความกระตอรอรน โดยเฉพาะในยานเมองอยางเชนกรง

ปารสทผคนกาวเดนกนอยางฉบไว ตามนยยะนชาวฝรงเศสจงจดวาอยในกลมของผทมองเวลาเปนเชงซอน

การกาวไวอยางนมผลใหตอการตดสนใจไวและสงผลใหใจรอน ตวอยางเชนในวงการธรกจจะเหนวานก

ธรกจชาวฝรงเศสจานวนไมนอยพยายามทจะหลกเลยงความยงยากทแทรกอยเพอจะไดบรรลถงความสาเรจ

ตามเปาหมายทวางไว แมวาการกระทาเชนนนจะกอใหเกดการเสยงตออาชพของตนอยบางกตาม

ชาวฝรงเศสทางานเอาจรงเอาจงและหวงวาจะไดเปนเจาของธรกจแมวาโอกาสเชนนนจะมไมมาก

นก ชาวฝรงเศสสวนใหญหวงวาจะไดรบการยอมรบในฐานะการเปนผนาแมวาจะเปนผนาในกลมองคกร

เลก ๆ กตาม

ตามกฎหมายแลวในเดอนสงหาคมจะมวนหยดตดตอกนยาวและชาวฝรงเศสกจะอทศเวลา 5

สปดาหเพอใหกบการพกผอนประมาณรอยละ 40 ใชเวลาพกผอนชวงนนในแหลงพกรอนดง ๆ เชน Cote

d’Agur แหลงทองเทยวพกผอนชายทะเลเมดเตอรเรเนยนทางตอนใตของประเทศ ชาวฝรงเศสจะจดแจง

เตรยมการพกรอนกนอยางพถพถนเปนพเศษ

ในวนหยดสดสปดาหนนเปนเวลาแหงครอบครว ตามสถตของทางราชการระบวาชาวฝรงเศสรอย

ละ 85 เปนคาธอลก กระนนผคนเพยงรอยละ 15 ไปโบสถ วนเสารตอนเยนหรอวนอาทตยตอนเชา นนไมได

หมายความวาชาวฝรงเศสวนทเหลอตอตานศาสนา เพยงแตไมเครงคดกบศาสนาความเชอตามกระแสหลก

หรออาจมแนวโนมวาในความเปนจรงแลวไมไดนบถอศาสนาอะไรเลย เปนทยอมรบกนวาชาวฝรงเศส

ปรารถนาความปลอดภยแหงชวตเปนทสดและมงมนเพอใหเขากนไดดกบผคนภายในกลมของตนระดบตาง

ๆ โดยเฉเพาะเพอนรวมงานและสมาชกในครอบครว

42

ชาวฝรงเศสชอบสนทนาปราศยเปนทสด จงเหนไดวาผคน (ทคนเคยกน) นงพดคยกนตามสถานท

ตาง ๆ ทเอออานวยกนเปนเวลานานนบชวโมง ไมวาประเดนสนทนาจะเปนเรองการเมอง ประวตศาสตร

ภาพยนตทกาลงฉายอย ฯลฯ เพราะการพดคยเปนความทาทายทางเชาวปญญาทปรากฎอยในนสยและจต

วญญาณของชาวฝรงมาตงแตบรรพกาล

หลายคนเหนวาชาวฝรงเศสชอบการโตแยงแสดงความเหนและวพากษวจารณทงนกเพราะเพอ

กระตนใหการสนทนาออกรสออกชาด ตวอยางเชน ตอนเยนวนหนงในเมองเลก ๆ ชอดจอนชายชาว

อเมรกนเรยกรถแทกซเพอประหยดเวลาทตองเดนไปถงปลายทางราว 25 วนาท ยงไมทนทผโดยสารจะนง

ในรถเรยบรอยคนขบกพดโพลงออกมาทนทวา “อา คณเปนชาวอเมรกนใชไหม” โดยไมไดคาดคดกบ

คาถามทพงพลวดรวดเรวขนาด ผโดยสารชาวอเมรกนกระวงแลวตอบไปวา “ใชผมเปนชาวอเมรกน” ทาไม

หรอ คนขบแทกซตอบกลบอยางตนเตนวาตนไมเคยไปสหรฐและอยากรจกประเทศน จากนนการการ

สนทนากเปดฉากอยางเปนจรงเปนจง คนขบสนใจอยางยงทจะเปรยบเทยบสไตลและแบบแผนชวตของชาว

อเมรกนกบชาวฝรงเศส ระหวางนนผโดยสารรแลววานมาผดทาง ทงเสยเวลาและตองเสยคาโดยสารแพง

กวาปกต ในทสดใชเวลารวม 30 นาทจงมาถงปลายทาง ผโดยสารรสกโกรธนดหนอยและกงวลวาตนจะมคา

แทกซไมพอ ขณะลวงเงนในกระเปาคนขบกพดออกมาทนทวา “หยดเลย ผมไมตองการเงนจากคณ ขอบคณ

สาหรบการสนทนา สวสด” ชาวอเมรกนคนอน ๆ ททางานในประเทศฝรงเศสหลายรายตางเผชญกบ

ประสบการณเชนนอยเนอง ๆ

ชาวฝงเศสมรหสลบทางวฒนธรรมหลายอยางทคนนอกวฒนธรรมไมอาจหย งรไดหากไมม

ความคนเคยเปนเวลานาน อยางเชนในการทกทายปราศยบคคลเปนภาษาฝรงเศสยงมการกาหนดระยะหาง

ระหวางบคคลไวชดเจน อาทสรรพนามเอกพจนบรษท 2 คอคาวา Tu/toi นนจะเกบไวใชกบคนใกลชดทสด

ซงไดแกเพอนและญาตพนองในครอบครวทมอายวยเดยวกนหรอออนวยกวา สวนสรรพนามวา “Vous”ซง

เปนคาสรรพนามพหพจนบรษท 2 และหรอใชกบเอกพจนนนจะใชในระดบทเปนทางการ จงตองระวงใน

การใช tu และ vous เปนอยางยงเพราะหากใชผดกอาจทาลายบรรยากาศการสนทนานนไดหรอเปนอนตราย

ตอความสมพนธต งแตตอนแรกเรมสนทนาครงนนได จะใชสรรพนาม “vous” ไดกตอเมอคสนทนา

(ชาวตางชาต) รจกชาวฝรงเสศผนนดแลว และพอคนเคยกนมากขนการใชสรรพนาม “tu” กจะไมสรางความ

ขดเคองใจชาวฝรงเศสรายนนแตอยางใด เมอเวลาผานไปมตรภาพแนนแฟนขนกควรจะใชสรรพนาม

“tu/toi” ไดอยางเปนปกต แตจะใชสรรพนามดงกบคนทอาวโสกวาหรอผทมศกดเหนอวาไมไดเปนอนขาด

43

คนฝรงเศสถอวาการยมและทกทายสวสดใหกบคนทไมรจกกนมากอนนนเปนการกระทาทกวน

โทสะและไมเปนมตรในทางตรงกนขามหากพบเพอนบนถนนหรอจะเอเขากบครอบครวทคนเคยกนแลวไม

กลาวทกทายเลยนนถอวาเปนการกระทาทหยาบกระดาง สาหรบชาวฝรงเศสแลวครอบครวเปนสถาบนทาง

สงคมทสาคญยง ครอบครวเปนททผคนในครอบครวจะไดรบการยอมรบไดรบการอบรมเลยงด ครอบครว

ใหความอบอน ปลอบประโลมใจและใหการสนบสนนทางเศรษฐกจ ผคนในครอบครวมความสมพนธกน

อยางใกลชด ความสมพนธแนนแฟนโดยการรบประทานอาหารรวมกนในวนหยดสดสปดาหและวนหยด

หลาย ๆ วนเนองในโอกาสเทศกาลตาง ๆ โดยเฉพาะระยะพกรอนอยางทกลาวมาขางตน

แมวาชาวฝรงเศสจะไดชอวาเปนผโรแมนตกเกยวกบความรกอยางมาก กระนนความคดเกยวกบการ

แตงงานและการมลกอาจจะกระเดยดไปในทางทคลายกบธรกจ การมลกถอวาเปนภาระขอผกมด พฤตกรรม

ของลก ๆ สะทอนออกมาโดยตรงวาไดรบการเลยงดมาอยางถกตองเหมาะสมเพยงใด พอแมจะเปนคนนา

ทางลกตงแตเยาววยกระทงโตเขามหาวทยาลย อกทงยงคอยชวยลก ๆ ในเรองคาใชจายตาง ๆ รวมทงหาซอ

บานใหภายหลงทลกแตงงาน หลายรายคอยชวยเหลอดานการเงนใหลก ๆ กระทงบตรหลานเตบโตเปน

ผใหญ ชาวฝรงเศสถอวาทบานเปนเรองสวนตวมาก ๆ นอกจากผทสนทชดเชอกนจรง ๆเทานนทจะเชญมา

รบประทานอาหารคาทบาน สวนใหญจะนดผคนทเพงมความคนเคยและพบกนครงแรก ๆ ทภตตาคาร

อยาไดขอไปเยยมทบานเปนอนขาดหากเจาของบานไมไดออกปากเชอเชญ หากตองการจะแวะไปทาธระ

อยางใดอยางหนงทบานของชาวฝรงเศสจะตองโทรบอกลวงหนา

44

สเปน ววกระทงและพธกรรมแหงความตาย

ราว 2,000ปกอนครสตกาล การสววมปรากฎอยในเทศกาลงานฉลองของอารยธรรมโบราณไมโนน

บนเกาะครท นอกจากนยงมการสววในคณะละครสตวของชาวโรมน ราวครสตวรรษท 13 แขกมว (มสลม)

จากแอฟรกาตะวนตกซงเวลานนมอานาจปกครองดนแดนตอนใตของสเปนไดนาเอาการสววเขามาเผยแพร

จดเนนทการฆาววระหวางสกบววนนเปนพธกรรมกงศาสนาความเชอและการใหความสาคญของเทศกาล

เปนเวลากวา 300 ปทชาวสเปนถอวาการสกบววกระทงคอแกนสารความเปนสเปนในมมของคณคาและการ

ปฏบต

ผทจะมาเปนมาทาดอรจะตองไดรบการฝกฝนมาตงแตวยเดกเพราะจะตองมความชานาญรอบดานท

จะเผชญกบอนตรายทเหลอเชอเมอววตวหนกเปนตน ๆ พงเขาใสขณะอยในสงเวยน จะตองแทงเหลกแหลม

ลงไปตรงจดเฉพาะบนหวววเพอใหฝงผชมเหนวาพวกเขา (มาทาดอร) คอฮโร มาทาดอรกลาทสดเพยงไมก

คนเทานนทจะพฒนาการเคลอนไหวตวไดเปนพเศษ เชน ลงไปคกเขาเมอววพงเขาชน จากการสววมากกวา

300 ครงในสเปนจะมการสววเพยงไมถง 10 ครงทถอวาเปนชนหนง (สดยอดจรงๆ) ระยะหลงมรปแบบการ

สววใหม ๆ เพมเขามารวมทงการใชมาทาดอรผหญง เหลานนบวาชวยเพมสสนและความมชอเสยงใหกบ

การสววในหมประชากรบางสวน อยางไรกตามรปแบบการสววของสเปนตามแบบแผนโบราณประเพณนน

คอการรวมพธกรรมทสาหสรวมทงโอกาสสงทจะเกดการบาดเจบใหแกมาทาดอร การสววคอพธกรรมแหง

ความตาย ววทนาเขาไปสตายทงหมดและบางทมาทาดอรเองกเสยชวตเพราะถกววขวด ในประเทศสเปนป

หนง ๆ มการสววประมาณ 20,000 ครง

จานวนการจดงานสววมากมายขนาดนนอาจทาใหนาสนใจตอไปวาแลวกฬาระดบโลกโดยเฉพาะ

ฟตบอลหรอทอเมรกนชอบทจะเรยกอเมรกนฟตบอล (soccer) เลาไมเปนทดงดดความสนใจชาวสเปนได

หรออยางไร ทงๆ ทสเปนกมทมฟตบอลแหงชาตทมฝมออยเหมอนกน คาตอบกคอสาหรบชาวสเปนแลว

การแขงขนฟตบอลและการสววนนเตมเตมความตองการใหชาวสเปนไดแตกตางกน ประการแรกการ

แขงขนฟตบอลมอยท วโลก แตการสววนนมไมกแหงในโลกและของแทดงเดมตองทสเปนแหงเดยว ความ

ภาคภมใจในมรดกวฒนธรรมเชนนยงยนยนตอชาวสเปนสวนใหญวาการสววคออตตลกษณอยางหนงของ

ชาตสเปน ประการทสองสาคญทสดกคอการสววไดตอบสนองความตองการดานจตใจของปจเจกชาวสเปน

อยางตรงไปตรงมา การกระทาหลายสงหลายอยางในโอกาสตาง ๆ ของชาวสเปนอาจจะอนโลมไดวาเปน

พฤตกรรมรวม เชน การจดกลมหรอทมผสววกระทงออกเปนกลม ๆ กลมหนง ๆ ประกอบดวยมาทาดอร

และผชวย ผชวยทาหนาทหลอกลอและทาใหววบาดเจบพอประมาณ กอนทมาทาดอรจะโชวผมอสงหารวว

45

ตวนนเชนนจดวาเปนพฤตกรรมรวมแบบหลวม ๆ ในทางตรงกนขามการแขงขนฟตบอลเปนเรองของการ

กระทาดวยกนของสมาชกในทมทกคนทตองโยงใยสอประสานกนเพอใหไดชยชนะในทายทสด

ในแงของจตวทยาความแตกตางของการเขาชมการแขงขนฟตบอลและการเขาชมการสววนนอยท

การไดมสวนรวมอยางแทจรง กลาวคอในการชมการแขงขนฟตบอลผชมอาจจะไดสงเสยงและปรบมอชน

ชมเมอทมทตนชอบยงเขาประต แตในการเขาการสววของสเปนผดผชมไดแสดงบทบาทของตนในฐานะผม

สวนรวมกบการแขงขนขณะนนอยางเปนปรากฎการณ ปกตทวไปการจดงานสววกระทงจะอยในตอนบาย

ของวนอาทตยหรอวนหยดพเศษอน ๆ ทมการจดงานสวว งานเรมตนเมอประธานจดงานโบกผาเชดหนาส

ขาวพรอมกบเสยงเปาแตร จากนนมรวขบวนผแตงการสสนสดสวยเดนตามจงหวะดนตร ขบวนดงกลาว

ผานไปจากนนประธานกโบกผาเชดหนาสขาวอกครงเพอเปนสญญาณใหเปดทางใหววตวแรกเขาสสงเวยน

ระหวางการสกบววหากมาทาดอรแสดงความกลาหาญกจะไดรบเสยงเชยรและจะไดยนการตะโกนวา “โอเล

Ole’” เมอผชมประทบใจความเกงกลาของมาทาดอรเปนทสด หรออาจะไดยนเสยงโหรองไลและเสยงเปา

ปากเมอผชมไมพงพอใจในฝมอของมาทาดอร ในทานองเชนนเทากบวาผชมมปฏสมพนธกบมาทาดอรคอ

กระตน มาทาดอรแสดงใหโลดโผนเสยงภยยงขนและเปนการเคลอนไหวอยางมสนทรยะอนจะเราอารมณผ

ดผชมตอไปอยางมรสชาด หากมาทาดอรโชวฝมอสววไดเยยมยอดและผชมพรอมกนโบกผาเชดหนาเพอ

ตองการใหมอบหววเพอเปนเกยรตแกมาทาดอร เชนนประธานจดงานกตองยอมตามสญญาณการขอของ

ผชม มาทาดอรโคงรบระหวางนนผชมจะโยนวตถตาง ๆ เชน ถงใสของททาจากหนงสตว หมวก ชนสวนใด

สวนหนงของเครองนงหมและอน ๆ ลงมาใหมาทาดอรและมาทาดอรกจะโยนสงของเหลานนกลบคนสผชม

ของอน ๆ เชนดอกไมและบหรทโยนลงมาใหมาทาดอรนนหมายถงของขวญทใหแกมาทาดอรโดยตรง

อยางไรกตามชวงป คศ 1960 เรมมการทกทวงวาการสววเชนขางตนเปนการทารณโหดรายแกสตวผ

นาเวทนา เชนในกรณของแควนคาทาโลเนยซงเปนแควนหนงของสเปนและแควนอน ๆอกบางแควน

ตองการทจะแยกตวเปนรฐอสระจากสเปนตางโจมตอตตลกษณของสเปนโดยเฉพาะการสวววาเปนการ

กระทาทปาเถอน กลมแควนดงกลาวพยายามทาทกหนทางทจะไมใหเหลอความเปนสเปนในดนแดนของ

ตน สวนกลมผชนชอบการสววกระทงสวนใหญเหนวาการแขงขนกบววนนเปนศลปะทยงมปรากฎอยในท

แหงอนเชนตอนใตของฝรงเศสและบางประเทศแถบลาตนอเมรกา อาทกรงเมกซโกซตซงมสนามสวว

กระทงทสามารถบรรจผชมไดมากถง 48,000 คน ปจจบนการสววกระทงไดรบความนยมลดลงถง1 ใน 3

เพราะมลเหตตาง ๆ ทงจากปญหาเศรษฐกจของประเทศขาดการสนบสนนดานการเงนจากหนวยงานของ

รฐบาลในทองถนและสญเสยรายไดทเคยไดรบจากการเชาอาคารสถานท แลวนในภายภาคหนาถาไมมการ

จดงานสววกระทงใหไดดไดชมอยางมสวนรวมอยางทเคยเปนมานานนบรอย ๆ ปแลวจะเกดอะไรขนหาก

46

ไมอาจหาสงใดมาเตมเตมความตองการดานจตใจทแฝงเรนอยภายใตจตสานกของปจเจกชาวสเปนได

เหมอนอยางทการสววกระทงเคยรบใชมา

47

คยอยางไอรช

ประเทศไอรแลนดหรอชอทางการวาสาธารณรฐไอรแลนดตงอยบนเกาะไอรแลนดเกาะเลก ๆ ทาง

ทศตะวนตกของสหภาพยโรป มประชากร 4 ลานกวาคน ในอดตมกลมชาตพนธหลายกลมทเคยตงถนฐาน

อยทเกาะแหงน เชน ชาวสกอต ไวกง ชาวนอรมน เวลซแองโกล-แซกซอนและเบรทอน กลมสดทายกลาว

กนวาเปนบรรพบรษเกลลดซงเปนนามทใชเรยกชาวไอรชมากระทงทกวนน ผสรางชอเสยงใหแกประเทศ

เชนโคลมบานสนกบวชผเผยแพรศาสนา นกวทยาศาสตรโรเบรต บอยลผทโลกยอมรบวาเปนบดาแหงวชา

เคม ดานวรรณกรรมทโดดเดน อาท โจนาธาน สวฟท จอรจ เบอรนารด ชอว ออสคาร ไวลดและเจมส จอยซ

ดาราฮอลลวดเชอสายไอรชมมากมายนบไมถวน ตงแตอดตกระทงถงปจจบน อาท สตเวน ซกล แฮรรสน

ฟอรด และทอม ครซ

ประชากรไอรชกวารอยละ 80 นบถอศาสนาครสตนกายคาทอลกอยางเครงครด ระบบการศกษาของ

ประเทศอยภายใตการควบคมขององคกรศาสนาโดยรฐเปนผใหงบประมาณเพอการศกษาแตสถานศกษา

บรหารงานโดยคณะกรรมการทองถนซงสวนใหญมคณะพระครสตเปนผควบคม ครผสอนจานวนไมนอย

คอแมชและภราดา การสวดมนตตอนเชาและตอนคาคอโอกาสทจะใหพระเจารบทราบอปสรรคปญหาและ

ความหรรษาทงปวงทมในวนนน การสนทนากบพระเจาเชนนชวยใหเกดความสมพนธสวนบคคลระหวาง

ชาวไอรชกบพระเจา เปนเรองยากทจะเพกเฉยกบบญชาของพระเจาเพราะพระเจาคอสวนหนงของ

ชวตประจาวน ในอดตเมอครอบครวขยายใหญขนเพราะมสมาชกเพมขน ทก ๆ ครอบครวจะใหบตรชาย

หรอบตรสาวคนหนงเขาไปรบใชพระเจาทโบสถ (วด) มารดาจะปลาบปลมใจเปนลนพนทรวาบตรชายหรอ

บตรสาวเขาไปรบใชพระเจา ในประเทศแหงนแทบไมคอยมปญหาระหวางชาวคาทอลกกบผนบถอศาสนา

อน ในความเปนจรงแลวคาทอลกกลบสนกสนานทมชาวโปเตสแตนทอยในชมชนเดยวกบตนและนบถอ

ชาวโปรเตสแตนทอยางใหเกยรต ในชนบทแหงหนงทางวดคาทอลกในตาบลยงชวยโปรเตสเตนท ออก

เรยไรหาทนเพอนามาซอมแซมโบสถของโปเตสเตนท ความใจบญเชนนแสดงใหเหนความสามารถอน

ยงใหญในการใหทชาวไอรชมอยในวฒนธรรมของตน จากประวตศาสตรมาแลวทแสดงใหเหนวาสวนมาก

ชาวไอรชจะไมตดในวตถและกคอนขางเตมใจทจะมสวนเจอจานกบโลกเทาทตนมอยแมวาวตถนยมจะ

เพมขนในระยะหลง ๆ นกตาม

การพดคยกบชาวไอรชมกไมคอยเหมอนกบการทกทายสนทนาของชาตอน ๆ ตรงทคสนทนาแทบ

ไมรตวดวยซ าไปวาเรมตนกนตงแตเมอไร ชาวไอรชชอบทาอะไรทละอยาง เสรจเรองนแลวคอยเขยบไป

เรองอน จงไมออกนอกลนอกทางเลยระหวางการสนทนา ชาวไอรชมกรสกวาตนไดรบแรงบนดาลใจท

จะตองแบงปนใหคนอน ๆ ในโลกไดรบร โดยทวไปแลวชาวไอรชมแนวโนมอยากรอยากเหนเกยวกบเรอง

48

ตาง ๆ จากตางแดนหรอเรองทตนไมคนเคยมากอน ชาวไอรชจะจบมอทกทายอยางวองไว แลวกเรมสนทนา

ปราศยซงปกตคยยดเยอทเดยว เปนเรองปกตของชาวไอรสทจะเรมพดจาปราศยกบคนทเคยรจกมากอน ทงน

เพราะนสยภายในของชาวไอรชนนไมมใครเปนคนแปลกหนา นอกเสยแตคนทชาวไอรชเหนวาไมสนกทจะ

สนทนาดวย ธรรมเนยมของชาวไอรชนนปกตจะไมสวมกอดในทสาธารณะขณะทกทายเหมอนเชนท

ปรากฎในหมชาวอเมรกน

ชาวไอรชมน าใจไมตรดมาก ๆ ทงกบมวลมตรและคนแปลกหนา ทงนดไดจากการไมลอกกญแจ

บาน ผคนทผานไปแวะเขาไปเคาะประตถามไถถงถนนหนทางไดเลย บางทอาจไดรบเชญใหเขาบานเพอกน

อะไรดมอะไรสกหนอยกอนจะลาจาก เปนปกตเหลอเกนทชาวไอรชจะพบใครในตอนกลางวนและพอตก

เยนบคคลผนนกอาจไดรบเชญใหมารบประทานอาหารทบาน เหตการณเชนนเปนไปไดทงในเมองและใน

ยานชนบท หลงอาหารกคอการสนทนาทมทงเดกและผใหญรวมวง

ชาวไอรชจานวนไมนอยไมเชอในความลบจงเตมใจจะบอกโลกไดรบทราบวาตนทามาหากนอะไร

และกหวงวาผมาเยอนกควรจะเชนเดยวกบตน อยางไรกตามชาวไอรชกไมเตมใจทจะพดคยเพยงผวเผน

กลบจะสนกมากกบการสนทนาเกยวกบบางสงบางอยางเปนสาระและเปนเรองทมชอเสยงเปนทรจกชนดท

หยบยกมาเลาสกนฟง ชาวไอรชถอวาไมสมควรอยางยงทจะถกประเดนการเมองและการศาสนาในท

สาธารณะ ชาวไอรชพดคยไดทกหนทกแหง ในแตละททพดคยกนมความหมายสาหรบชาวไอรช การพดคย

ในบานคอสงสาคญสาหรบครอบครว การสนทนากเปนหนงของกจกรรมทางสงคมทชาวไอรชนยมทาอยาง

ยงในรานเหลาขนาดเลกหรอในผบ

ครอบครวตามแบบแผนของไอรชคอหนวยทใกลชดสนทสนมกนทสด ผคนในบานใครมเรองราว

อนใดกถกกนจใจอยางชนดไมมทสนสด บนโตะอาหารเปนเวลาทสมาชกในครอบครวไมควรพลาดเพราะ

นอกจากอมหนาสาราญแลวยงสนกกบการพดคยกน โดยเฉพาะอาหารมอคานนเปนเวลาทสมาชกใน

ครอบครวจะไดอพเดทขอมลของแตละคนทผานมาตลอดทงวน พอแมมกถามลก ๆ ถงเรองทโรงเรยน

ครอบครวอเมรกนเชอสายไอรชครอบครวหนงคอตระกลเคนเนดยถอธรรมเนยมการพดคยกนบนโตะ

อาหารแมวาจะไปตงรกรากใหมในอเมรกา การสนทนาบนโตะอาหารคาของโจและโรสเคนเนดยถกกนราว

กบสมมนาประเดนการเมองและนโยบายตาง ๆ และเดก ๆ กมกถกผใหญทดสอบดวยวาวนนไดเรยนอะไร

มาจากโรงเรยนบาง ธรรมเนยมเชนนยงสบสานกนอยหลายชวงอายของตระกลเคนเนดย

49

ประเดนของการสนทนาบนโตะอาหารมอคาในบานกคอขาวเรองราวเกยวกบญาต ๆ ของครอบครว

ขยาย เพอน ๆ และเพอนบาน ชาวไอรชสนใจเปนอยางยงในสารทกขของญาต ๆ และเพอน ๆ แตความใส

ใจเชนนนกไมใชเปนการนนทาแตอยางไร เพยงแตเปนหวงคนเหลานน และหากญาตสนทมตรสหายไดรบ

โชคกจะรบไปรวมแสดงความยนดทนทและในกรณทพวกเขาประสบเคราะหกรรมกจะรบไปดทนทแม

จะตองเฝารอกนทโรงพยาลนานนบชวโมงกตาม และเพอน ๆ กจะพดคยกนดวยเรองตาง ๆ รวมทงเรองท

เคยมประสบการไดจดจารวมกนมา

ตอนงานศพยงสะทอนความมน าใจของชาวไอรชยงนก ทกคนไปชมนมกนทบานงานเพอคาระวะ

ศพและอยเปนเพอนเจาภาพงาน ทาเชนนเปนเวลา 2 หรอ 3 วนกอนทจะนาศพไปทาพธฝงทสสานทบานงาน

มขาวปลาอหาร เครองดม เสยงหวเราะ การสนทนา ดนตรบรรเลง เกมสกมใหเลนสนกรวมทงมการเลาเรอง

ตาง ๆ ตอนงานแตงกเชนกนทจะมทงญาตและเพอนบานมารวมงานกนคบคง ตามธรรมเนยมแลวการ

แตงงานทโบสถใหญแลวจะมการเลยงฉลองขาวปลาอาหารรวมทงการเตนราและรวมสนกสนามอยางเปน

กนเอง

สาหรบชาวไอรชแลวผบเปนอกสถานทหนงทผคนจะไดมาพบปะและพดคยกนสารพดเรองทอยาก

พดคย ทผบจงพบวามทงผใหญทงหญงและชายรวมทงเดก ๆ ในประเทศนไมมขอจากดหรอกฎหมาย

กาหนดอายกบการดมเครองดมมนเมา ผบสวนใหญจะแบงออกเปน 2 สวนคอสวนทดเรยบงายนนเปนท

ทราบกนดวาเปนทชมนมของบรรดาคนทางาน (กรรมกร) และอกสวนหนงทไดรบการตกแตงสวยงาม ใน

สวนนคดราคาเบยรแพงกวาในสวนแรก ผบในประเทศนนาจะเปนสถานทมชวตชวาแหงการสนทนาอยาง

เปนกนเองมากกวาสถานทอนใด เพอนรวมงานและบรรดาหวหนาของพนกงานสวนใหญกไดใชพนทใน

ผบเพอสงสรรกนนอกเวลางาน จงไดเรยนรกนและกนมากยงขนตอนทมาผบวาใครมความสามารถพเศษ

อะไร และใครมปญหาอะไร การไดมาพบปะพดคยในสถานทพกผอนเชนผบชวยใหบคคลไดเพม

ความสามารถในการพดคย กลาแสดงความคดเหน โดยเฉพาะในประเดนหวขอทเผดรอนซงคสนทนา

จะตองโชวฝปากสด ๆ แมไมไดคาดหวงวาจะมการแพการชนะแตอยางใดหากคนตางชาตทมบคลกภาพ

เงยบ ๆ และชอบจะคดเองทาเองตามลาพงไดมโอกาสไปอยและไปเยอนชาวไอรชสกพกกมแนวโนมวา

อาจจะเปลยนเปนคนทมอธยาศยทกทายคนอนอยางมมตรสมพนธยงขน

50

ฟนแลนดแดนซาวนาไอน ารอนเพอชวต

ประเทศฟนแลนดหรอชออยางเปนทางการวาสาธารณรฐฟนแลนดคอประเทศในกลมนอรดก ตงอย

ทางตะวนออกเฉยงเหนอของทวปยโรป ทศตะวนตกเฉยงใตจรดทะเลบอลตก ทศใตจรดอาวฟนแลนด ดาน

ตะวนตกจรดอาวบอทเนย มชายแดนตดกบประเทศสวเดน นอรเวยและรสเซย ฟนแลนดมประชากรเพยง 5

ลานคนบนพนท 338,145 ตารางกโลกเมตร ผลของสงครามเผยแพรครสตศาสนาตงแตป คศ 1151 ทาให

ฟนแลนดตกเปนดนแดนในปกครองของสวเดนอยหลายศตวรรษ ระหวางเวลาน นสวเดนไดนาการ

เปลยนแปลงหลายอยางมาสฟนแลนด เชน สมเดจพระราชาธบดกสตาฟท 1 กษตรยสวเดนไดกอตงเมอง

เฮลซงกจากหมบานชาวประมงไดกลายเปนเมองสมยใหม ประชากรสวนใหญพดภาษาฟนแลนดกจรง

กระนนกใชภาษาสวเดนเปนภาษาท 2 อยางเปนทางการ จากนนฟนแลนดไดตกไปอยภายใตการปกครอง

ของจกรวรรดรสเซยถง 2 ครง กระทงป คศ 1917 จงไดเอกราชกระนนชวงสงครามโลกครงท 2 ฟลนแลนด

กตองผานความเลวรายและตองจายคาปฏกรรมสงครามจานวนมหาสศาลใหกบสหภาพโซเวยต

การทาปาไมเพอผลตกระดาษสงออกโดยเฉพาะตลาดในสหรฐเปนอตสาหกรรมนารายไดหลกเขาส

ประเทศ ในระยะหลงมความกาวหนาทางการวจยและพฒนาผลตภณฑโดยเฉพาะดานเทคโนโลย

สารสนเทศ บรษทโนเกยของฟนแลนดไดกาวขนมานาหนาอตสาหกรรมภาคโทรคมนาคมในเวลาเพยงไมก

ป ในแงของศาสนาความเชอชาวฟนแลนดประมาณรอยละ 85 นบถอศาสนาครสตนกายลเธอรน นอกนน

นบถอนกายออรโธดอกส สองนกายจงเปนศาสนาประจาชาตของฟนแลนด ในฐานะของเมองทองเทยวแลว

กลาวไดวาภมอากาศหนาวและอบอนรวมทงปรากฎการณพระอาทตยเทยงคนสองอยางนทดงดดความ

สนใจการทองเทยว ในจดทเหนอทสดของประเทศพระอาทตยไมตกดนเปนเวลา 73 วนในชวงฤดรอนและ

พระอาทตยไมขนเลยเปนเวลา 51 วนในชวงฤดหนาว

ดวยเปนรฐสวสดการในแงของการศกษาแลวในสงคมฟนแลนดรวมสมยระบบการศกษาเปนหนง

เดยวโดยใหความเทาเทยมกนทางการศกษาไมวาบคคลจะอยทองถนใดหรอมพนฐานทางสงคมอยางไร ผล

ของการสารวจตามโปรแกรมการประเมนนกเรยนนานาชาตพบวานกเรยนชาวฟนแลนดชวงอายระหวาง 15

ปอยในระดบสงสดดานคณตศาสตร วทยาศาสตรและการอาน ในป คศ 2006 ผลการทดสอบ PISA พบวา

นกเรยนชาวฟนแลนดมาเปนอนดบตน ๆ ของการศกษาดานวทยาศาสตร การศกษาในประเทศแหงนใหฟร

ทกระดบจากอนบาลกระทงถงระดบปรญญาเอก ครผสอนมการศกษาดมาก การแขงขนเพอเขามหาวทยาลย

สาขาครศาสตรนนนาหนาสาขาอน ๆ และเมอไดบรรจเปนครอาจารยกจะไดรบเงนเดอนสงอยมาก

51

เอกลกษณโดดเดนทางวฒนธรรมอยางหนงของประเทศฟนแลนดกคอการอบซาวนาไอน าทถอ

ปฏบตกนมาตงแตครงบรรพบรษกระทงปจจบนในป คศ 2012 ทงประเทศมซาวนามากกวาสามลานแหงจาก

ประชากรเพยงหาลานคนโดยเฉลยแลวจะมซาวนาหนงแหงตอหนงครอบครว โดยรวม ๆ แลวซาวนาเปน

สถานทสาหรบผอนคลายกบครอบครวและเพอนฝงเพราะการอบไอนาชวยทาใหสบายทงกายและใจ ซาวนา

ปลดปลอยความเหนอยเมอยลาและสรางพลงขนมาใหมเพอพรอมจะเดนหนาเผชญตอปญหาทถาโถมดวย

ความอดทนและแขงแกรง

การเขาอบไอนากคลาย ๆ กบการเขาไปยงสถานทศกดสทธซงเตมไปดวยจตวญญาณแหงธรรมชาต

สภาษตของฟนแลนดกลาววาผคนควรจะประพฤตปฏบตตนในซาวนาเหมอนตอนเขาโบสถ อดมคตท

เกยวกบซาวนากคอการชาระรางกาย (ทไมใชทางศาสนา) และจตใจใหสะอาด การเขาซาวนามนยยะถงการ

ปลดเปลองภาระอนหนกหนวงและความขดแยงทงหลายไวเบองหลง การพกสงบและการชาระนนมากกวา

การพกผอนและชาระรางกายตนเวลาเขาซาวนาจะตองเงยบสงบดจเคารพสถานทคลายกนกบตอนเขาโบสถ

สาหรบผคนทนแลวการเปลอยกายในหองซาวนาไมมอะไรเกยวกบเพศสมพนธแตเปนการพกผอนและทา

รางกายใหสะอาดหมดจด เนองจากการเตรยมไอน าในหองอบตองมคาใชจาย สมยกอนมเตาอบซงเปนกอง

กอนหนทถกเผาใหรอน ผอบจะอาบน าถดไปจากกองหนรอน ระยหลงมพฒนาการการผลตมวลของเตาอบ

ไฟฟาขนมา เพยงแคกดปมเดยวหนจะถกความรอนจากความตานทานของไฟฟา ไมวาจะเปนเตาแบบเกา

หรอแบบปจจบนการเตรยมมคาใชจายอยแลวจงเปนธรรมดาอยางยงทจะเขาอบซาวนาดวยกนหลาย ๆ คน

ในครอบครวสมาชกของครอบครวเขาอบซาวนาพรอมกนเปนทยอมรบกนทวไปวาการอบไอน าแบบ

ฟนแลนดมประโยชนอยางยงสาหรบคนททกขทรมานจากโรคหวด ทาความสะอาดรางกายจากสารพษและ

สงสกปรก ความเครยดหมดไปจตใจกแขงแกรงขนมาอกครงเทากบเตมพลงใหแกชวต หลายครอบครว

เตบโตมาจากหองซาวนา การเขาอบดวยกนเปนประจาทก ๆ สปดาหทาใหตองอยดวยกน ทกคนใน

ครอบครวเขาหองอบไอน าเชนนนดวยกนกระทงลกเลก ๆ โตเขาสวยรน การอบซาวนานอกจากเปนเวลาท

อยดวยกนแลวยงเปนชวงเวลาททกคนไดเรยนรการเคารพความเงยบของคนอน เมอใดกตามทลก ๆ ซงโต

แลวกลบบานกจะพบวาซาวนาพรอมสาหรบทกคนแลวโดยเฉพาะอยางยงในพนทเขตชนบททใชฟนเปน

เชอเพลงทาใหหนรอนไดดกวาการใชพลงงานไฟฟา

การอบไอน าเปนพธกรรมประจาสปดาหสาหรบคนจานวนไมนอยและแมกระทงเปนพธกรรม

ประจาวนสาหรบชาวฟนแลนดบางราย อกทงยงเปนพธกรรมสาคญสาหรบครสตมาสและชวงกลางฤดรอน

เมอพระอาทตยไมตกดนระหวาง 20 ชวโมงและ24 ชวโมงเพอไดฉลองชวงกลางฤดรอนกบครอบครวและ

กบเพอนสนทอบซาวนาดวยกนในกระทอมในปารมทะเลสาบเปนททกคนไฝฝนดวยกนทงนน เพราะไดอย

ใกลชดกบคนทรกทามกลางความใสบรสทธของธรรมชาต การอบซาวนาในโอกาสดงกลาวใหความสขสรร

52

กวาทบานเพราะการอบไอน าจะทาเปนระยะๆ นาน 10 – 15 นาท แลวอาบน า ฉะนนหากอบซาวนารม

ทะเลสาบพออบไดทกวงลงไปอาบน าในทะเลสาบใกล ๆ นน ชางเปนอะไรทวเศษนก สวนในฤดหนาว

อณหภมตาสด -30 ถง -40 องศาเซลเซยสสวางชามดเรว เวลาสวางแตละวนจะอยราว ๆ 4-5 ชวโมง คอพอจะ

มแสงสวางตงแต 10 โมงเชา พอบาย 2 ถง บาย 3 กมดแลว หมะกตก ผคนไมคอยออกไปไหนมาไหน

หากแตจะอยในบานเปนสวนใหญ มองไปทางไหนกเหนแตสขาวของหมะและสเทาของทองฟา บรรยากาศ

มแตความมดมนแลวจตใจละจะหดห วตกกงวล และทรมานใจมากเพยงใด ดงเปนทรบรกนวาฟนแลนดคอ

เปนอกประเทศหนงทมอตราการฆาตวตายสง ในชวงฤดหนาวสภาพอากาศมอทธพลมากเกนบรรยาย

ฉะนนการไดเขาอบซาวนาจงชวยผอนปรนสภาวะดงกลาวไดเปนอยางด

ทกคนเทาเทยมกนเมอเขาไปอบซาวนาเพราะทกคนตองเปลองผาและอบไอน าอยางสงบ (ในทาง

วทยาศาสตรขณะทอบไอน าตองเสยเหงอจงตองพยายามไมใชกาลงกายมากทสดเทาทจะทาไดแมแตการ

พดคย) ในหองอบจงไมปรากฎสญญลกาณของสถานภาพทางสงคมแตอยางใด ปกตทวไปชาวฟนแลนดเปน

ผทมตวตนคอนขางสง ในการสอสารดวยกนแลวชาวฟนแลนดจะเปนผฟงมากกวาผพดเพราะการฟงผอน

คอการใหความเคารพคสนทนาและชาวฟนแลนดจะแสดงความเหนกตอเมอถงขนตอนของการตดสนใจ

พฤตกรรมเชนนอาจจะเปนผลแหงการตกผลกทางวฒนธรรม โดยเฉพาะการเขาอบซาวนาเปนประจาก

เปนได สาหรบชาวฟนแลนดแลวการเงยบอยางไตรตรองครนคดนนเตมไปดวยการใหเกยรตเคารพผอน

ซาวนาไดผนวกทงแงมมของสวรรคและนรกเขาไวดวยกน

53

เมกซโก: จาวแหงงานเลยงงานฉลอง

เมกซโกเปนประเทศหนงในทวปอเมรกาเหนอ การคนพบและการลาอาณานคมของสเปนชวยให

โลกไดรเกยวกบผคน วฒนธรรม สงคม เศรษฐกจและการเมองการปกครองของผคนในดนแดนแหงน ในแง

ของวฒนธรรมเมกซโกประกอบดวยวฒนธรรมเดน ๆ 3 วฒนธรรมคอวฒนธรรมอนเดยน (ซงเปนชนพนถน

ดงเดม) วฒนธรรมสเปนและวฒนธรรมผสมระหวางอนเดยนและผมรากเหงาเปนชาวสเปนหรอทเรยกกน

ตามทองถนวาวฒนธรรมเมสทโซ (Mestizo) จากประชากรทวประเทศ 107.8 ลานคนปรากฎวารอยละ 60

เปนเมสทโซและรอยละ 30 คออนเดยนแท ๆ (หรอทเรยกวาอเมอรนเดยน) ชาวอนเดยนทกลาวมานคอผสบ

เชอสายมาจากจกรวรรดมายนและอสเทค ประชากรสวนทเหลอราว ๆ รอยละ 9 คอผสบเชอสายมาจาก

บรรพบรษชาวสเปนและกเปนไปตามอยางทคาดกลาวคอเมอจดลาดบความสาคญทางสถานภาพแลว

ลกหลานเชอสายสเปนมาเปนอนดบตน ตามมาดวยผคนลกผสมอนเดยนและสเปนและทายทสดกคอชาว

อนเดยน ผคนสวนใหญจะแสดงตนวามเชอสายอนเดยนหรออนเดยนผสมสเปน ภาษาสเปนเปนภาษา

ราชการของประเทศ กระนนผคนในเมองสวนใหญกเขาใจและใชภาษาองกฤษสอสารได มภาษาพด

อนเดยนประมาณ 100 ภาษา ใชอยในสวนตาง ๆ ของประเทศ ผคนสวนใหญรอยละ 85 นบถอศาสนาครสต

นกายโรมนคาทอลกและอกรอยละ 6 นบถอศาสนาครสตโปรเตสแตนท

ผคนในแตละเมองแตละกลมศาสนาความเชออาจจะมแบบแผนชวตทดาเนนอยเปนประจาผดแผก

กนออกไปในรายละเอยด กระนนกไมมใครปฎเสธไดเลยวาในชวตของชาวเมกซโกนนตองมงานเลยงฉลอง

ตามสถตของการทองเทยวแหงประเทศเมกซโกแลวปหนง ๆ มการจดงานเลยงงานฉลองอยระหวาง 500 ถง

600 งาน ชาวเมกซกนจดงานเลยงงานฉลองดวยเหตผลตาง ๆ เชน งานฉลองเหตการณในประวตศาสตร วน

อสระภาพเมกซกน (ทไดอสรภาพจากการเปนอาณานคมของสเปน) งานฉลองประจาเมอง งานฉลองนคร

และงานฉลองรฐ นอกจากนยงมงานสดดนกบญในศาสนาครสตคาทอลก งานขอบคณอาหารพเศษและพช

พนธธญญาหารทจดกนในบางเขต งานวนเกด งานศลจม งานแตงงานและงานฉลองปรญญา ฯลฯ งานรนเรง

แบบเมกซกนจรง ๆ คองานรนเรงทจดในชนบท ยงเปนดนแดนทหางไกลและเดนทางไปเยอนงานไดยาก

งานเฉลมฉลองกยงจะนาดงดดใจยงนก

ความสขอนบรสทธของชวตทเรยบงายอาจจะไดประสบการณทงานเลยงงานฉลอง การเตนแบบ

พนเมองทผเตนมาในชดเสอผาเครองนงหมสวยงามและผคนกเตนกนอยางมความสข งานฉลองชวยใหชาว

เมกซกนมโอกาสราเรงเกอหนนชวตความเปนอย ผมารวมงานจะไดพบเหนผคนจากเมองเพอนบาน ขาย

เครองประดบเลก ๆ นอย ๆ สนกกบงานเลยงและรนเรงกบมตรภาพของเพอนและสมาชกในครอบครว แม

54

จะเปนงานทไมหรหรามากทสดกยงชวยใหมอารมณสนกสนานและเพมพลงชวต งานเลยงงานฉลองเปนท

รวมอาภรณทสวยงาม พดคยสนกสนาม ทากจกรรมทจอแจและเคลอนไหวไปรอบ ๆ อยางไรจดหมาย

โดยทว ๆ ไปรฐโอซากาทางตอนใตจดเทศกาลงานฉลองไดอยางนาอศจรรยดวยชดเสอผาอาภรณ

ของแควนทงดงาม จดแตงดอกไมและมพมดอกไมไฟแบบพนเมอง ผคนในแควนนสวนใหญเปนชาว

อนเดยนทมเอกลกษณดานความสขมสงางาม เปนชนพนเมองทใสใจผคนใหม ๆ และมรรควธใหม ๆ สวน

รฐเธยปสซงเพงผานพนการเปลยนแปลงทางการเมองครงใหญ กจดแสดงพธกรรมแบบเถอน ๆ ทมเสนห

และทาใหคนภายนอกทพบเหนอกสนขวญแขวนได เขตอนอาจจดงานทมเพยงการกน รองเพลง เตนรา และ

ดม โดยรวม ๆ แลวเทศกาลงานฉลองตาง ๆ ไดเตมเตมความหลากหลายและไดใหประสบการณแก

ผรวมงาน

ในวฒนธรรมเมกซกนนนผคนมความสาคญมหาศาล งานเลยงงานฉลองโอกาสตาง ๆ คอเวลาแหง

การสขสนตรวมกบครอบครวและมตรสหาย งานเลยงงานฉลองไดสรางสายสมพนธในหมชาวเมกซกนอน

เปนรากเหงาแหงสงคมทเนนพฤตกรรมรวม ดไดงายจากระดบครอบครวโดยเฉพาะในพนทชนบทพบวา

บานหลงหนง ๆ เปนทอยอาศยของผคนหลายชวงอาย ทกคนชวยกนหาเลยงเพอครอบครว เดก ๆ จะไปไหน

มาไหนกบพอแมเสมอ ครอบครวคอระบบสวสดการอยางไมเปนทางการในประเทศแหงน ญาต ๆ จะ

ชวยเหลอกนโดยเฉพาะในยามตกทกขไดยาก

ความเปนสงคมทมเอกลกษณโดดเดนทเนนพฤตกรรมรวมระดบครอบครวและเครอญาตของชาว

เมกซกนเหนไดอยางเปนปรากฎการณในสายตาของสาธารณะกคอชวงเทศกาลแหงความตายซงจะมขน

ระหวางวนท 1-2 พฤศจกายนของทกป ในงานนผคนในวงคญาตจะไปทาพธกรรมทหลมฝงศพญาตผ

ลวงลบแลวโดยวางดอกไมพรอมอาหารไวบนหลมศพ พธเชนนคอการผสมผสานแนวคดแบบคาธอลกกบ

แนวคดของอนเดยนทมมาแตด งเดมเกยวกบชวตหลงความตาย วนหนงของแตละปผคนจะแตงกายเฉก

ชาวนาชาวไรและนาลกเลก ๆ ของตนไปทโบสถเพอขอรบพร ขางดานหนาโบสถมบทใหเดก ๆ ไดถายภาพ

ในฉากขางหลงของบธ และในชดแตงกายของเดก ๆ คอสญญะทมองเหนไดวาเปนเบองหลงดงเดมของชาว

เมกซกน สสนของเทศกาลอยทการแตงตว แตงหนาและสวมหนากากรปผ ทกครอบครวออกจากบาน

มารวมเดนเปนรวขบวนกบบรรดาจากสมาชกครอบครวอน ๆ ทแตงกายใสหนากากเขารวมพธเชนเดยวกน

นบวาเปนเทศกาลของเมกซโกทโดงดงทวโลก

ดวยเหตทเมกซโกไดรบอทธพลวฒนธรรมหลายอยางจากสเปนโดยเฉพาะการหาพอทลหวมารวม

พธศลจมใหเดก ๆ โดยทวไปแลวพอทลหวมกเปนผมบญหนกศกดใหญเปนทนบถอของครอบครวเดกและ

คนทวไป ในวถของชาวเมกซกนมพธกรรมหลายโอกาสทจดเพอเดก ๆ แตละพธเดก ๆ จงมกมพอทลหว

55

แตกตางกนไป เมอเดกเจรญวยและจะผานขนตอนตาง ๆ ของวฎจกรชวตพอทลหวทงหลายของเดกคนนนก

จะมารวมงานเสมอ ธรรมเนยมเชนนทาใหครอบครวของเดกนนไดมสายสมพนธฉนทกบครอบครวและ

ผคนในวงคตระกลของพอทลหว แบบแผนเชนนทาใหเกดเครอขายโยงใยสายสมพนธทางสงคมทผกเชอม

ครอบครวตาง ๆ เขาเปนครอบครวใหญ ในประเทศเมกซโกมตรสหายมความสาคญเชนกนเพราะเมอเปน

เพอนกนแลวนนเทากบวาบคคลผนนไดกลายมาเปนสมาชกทเชอถอของกลม

โดยสรปแลวงานเลยงงานฉลองในวาระตาง ๆ ของชาวเมกซกนสะทอนถงแงมมสาคญ ๆ สอยาง

ประการแรกบงชไปทความสาคญตอผคนและเทศกาลงานเลยงงานฉลองทใหผรวมงานไดมโอกาสกบความ

หรรษาและความรนรมยของครอบครวมตรสหายและชมชน ประการทสองศาสนาความเชอมอทธพลอยใน

ทกอณชวตของชาวเมกซกนและเทศกาลงานฉลองทางศาสนามากมายหลายวาระกคอโอกาสทชาวเมกซกน

จะไดตดตอสอสารกบพระเจา ประการทสามการไดมประสบการณปจจบนสาคญตอชาวเมกซกนและ

เทศกาลงานฉลองกคอโอกาสทจะไดมประสบการณนประการสดทายภายใตการจดระเบยบทางสงคมชาว

เมกซกนไดพบเสรภาพและภายใตการจดระเบยบทางสงคมของงานเลยงงานฉลองชาวเมกซกนไดแสดง

เสรภาพนนอยางประจกษ

56

เบลเยยมดนแดนแหงความแตกตาง

ราชอาณาจกรเบลเยยมตงอยในยโรปตะวนตกเฉยงเหนอ มพรมแดนตดตอกบประเทศฝรงเศส

เยอรมน ลกเซมเบรกและเนเธอรแลนด ในประวตเปนเวลากวา 500 ป ทดนแดนแหงนเคยตกอยภายใต

อานาจการปกครองของชาตตาง ๆ ทเรมจาก ออสเตรย สเปน ฝรงเศสและเนเธอรแลนด ภายใตอทธพลของ

ชาตเหลานนทาใหผคนทสบเชอสายในเวลาตอมาจงมความแตกตางในวฒนธรรมโดยเฉพาะภาษา เวลาจด

เขตปกครองสองแควนใหญ ๆ จงปรากฎวาในแควนฟลานเดอรเปนถนทอยของชาวเฟลมซ ผคนพด

ภาษาดตซ สวนในแควนวลโลเนยอนเปนถนฐานของชาววลลนผคนพดภาษาฝรงเศส นอกจากนทางดานทศ

ตะวนออกของวลโลเนยยงมชมชนของผคนทพดภาษาเยอรมน โดยรวมแลวแบบแผนชวตความเปนอยของ

ชาวเฟลมซและชาววลลนคอสสนวฒนธรรมแหงชาตของประเทศเบลเยยมในปจจบน เพยงแคความแตกตาง

ทางภาษาพดสามภาษานเองทมผลใหตองจดระเบยบทางเศรษฐกจและการเมองการปกครองใหสอดสมพนธ

กบเงอนไขทางวฒนธรรมของผคนในประเทศ

รฐบาลเบลเยยมตระหนกถงบทบาทของภาษาทง 3 จงไดจดการศกษาและการคาพาณชยใหสมพนธ

บรเวณถนทอยของผพดภาษาถนแตละภาษา ในถนของชาวเฟลมซทางตอนเหนอของประเทศตดเขตแดน

ประเทศเนเธอรแลนดไดจดใหมการศกษาและธรกจเบองตนในรปแบบการสอสารดวยภาษาดตช

ชาวเฟมชพนเมองผพดภาษาดตชมประมาณ 58 เปอรเซนตของประชากรประเทศเบลเยยม สวนในแควน

วลโลเนยซงอยทางตอนใตของประเทศตดเขตแดนประเทศฝรงเศสใหจดการศกษาและการธรกจตาง ๆ

เบองตนดวยภาษาฝรงเศสซงเปนภาษาถนของชาววลโลเนยซงเปนประชากร 31 เปอรเซนตของประเทศ เพอ

ความเปนธรรมและเหตผลทางธรกจรฐบาลจงใหบรรดาพอคา นกการศกษา เจาหนาทรฐและคนอน ๆ ทอย

ในพนทเขตบรสเซลสเมองหลวงดาเนนการทกอยางเปนภาษาดตซ ภาษาฝรงเศสหรอภาษาองกฤษ ทงน

ขนอยกบความพงพอใจของคกรณ (ผมาตดตอ)

กรงบรสเซลสตงอยบรเวณทางแยกของยโรปและบรษททเปนการรวมทนระหวางชาตกตงสานก

ภาคพนยโรปทกรงบรสเซลสเมอไมนานมานเพราะการรวมประชาคมยโรป (EU) ในป คศ 1992 ทเมอง

หลวงแหนงนจงมประชากรตางชาตอยถง 5 เปอรเซนต โครงสรางการปกครองแบบสหพนธอนซบซอนของ

ประเทศนอาจกอใหเกดความสบสน โดยเฉพาะอยางยงชาวตางชาตทเพงมาใหม เพราะการปกครองของเบล

เยยมแบงออกเปน 3 ระดบ ไดแก รฐบาลสหพนธมศนยกลางอยทบรสเซลส ชมชนภาษาสามชมชนไดแก

ฟลามส ฝรงเศส และ เยอรมน และสามภมภาค ไดแก เขตฟลามสหรอฟลานเดอส เขตวลลน หรอ วลโลเนย

และเขตเมองหลวงบรสเซลส

57

ในแงมมของศาสนาความเชอนนศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลกไดฝงรากลงในดนแดนยโรปมา

ตงแตยคอารยธรรมโรมนรงเรอง ในประเทศเบลเยยมนบถอศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลกเปนศาสนา

ประจาชาต มหาวทยาลยคาทอลกทเกาแกทสดในโลกคอมหาวทยาลยลเวน (Leuven) ตงอยในแควนฟลาน

เดอรหางจากกรงบรสเซลสไปทางทศตะวนออกเพยง 20 ไมล และนกเปนอกตวอยางหนงทจะใหภาพผลท

ตามมาของความขดแยงอนเกดจากความแตกตางทางภาษา กลาวคอเมอหลายรอยปกอนมหาวทยาลยให

ความรและบรการทางวชาการแกนกศกษาและนกปราชญทงชาวเฟลมซ (ดตซ) และชาววลลน (ฝรงเศส)

ทงนโดยใชภาษาฝรงเศสเปนภาษาทางการในมหาวทยาลย ภายหลงสงครามโลกครงท 2 ความตงเครยดทาง

ภาษาศาสตรเรมเพมมากขนมผลใหเกดการตอสกนในคาเฟรอบ ๆ มหาวทยาลยเปนระยะ ๆ นบเปนเวลากวา

20 ป ความเปนอรศตรดงกลาวไดพฒนามาถงจดทมหาวทยาลยจาเปนตองแยกออกเปน 2 วทยาเขต วทยา

เขตหนงอยในมหาวทยาลยลเวนสาหรบชาวเฟลมมชในแควนฟลานเดอร และอกวทยาเขตหนงอยในแควน

วลโลเนยสาหรบชาววลลน ทงนเปนการแยกกนทงนกศกษา บคลากรทบรหารคณะและทรพยากรองค

ความรอยางหองสมด หนงสอตาราทขนตนเรองดวยตวอกษรตน ๆ เกบรกษาไวทมหาวทยาลยลเวนเดม

สวนหนงสอทขนตนเรองดวยตวอกษรครงหลงเกบรกษาไวในหองสมดใหมทแควนวลโลเนย ปจจบน

การศกษาวจยจาเปนจะตองหยบยมคนควาจากทงสอบวทยาเขตความสบสนนาจะมอยมากพอสมควร

ในทางเศรษฐกจและการเมองนนภายหลงการกอตงประเทศใหม ๆ (ในชวง ศตวรรษท 18-19)

แควนวลโลเนยร ารวยมากเพราะเปนเขตทมการพฒนาอตสาหกรรมและเทคโนโลยสง ขณะทแควนฟลานเด

อรยากจนดวยทาเกษตรกรรมเปนอาชพหลกและจะถกกดกนสทธมากมายจากชนชนกลางของแควนวลโล

เนย ทปวดราวทสดคอการถกบงคบใหใชภาษาฝรงเศสเปนภาษาหลก ผคนชาวเฟลมมชจะพดภาษาถนของ

ตนไดเฉพาะตอนเมออยกบครอบครวทบาน ความคบของใจเชนนไดรบการสงสมเรอยมา หลงสงครามโลก

ครงท 2 ในแควนฟลานเดอรเรมมการพฒนาทางเศรษฐกจมากขน โดยเฉพาะการพฒนาอตสาหกรรมเคมท

ทาใหแควนนรารวยอนมผลใหศนยกลางเศรษฐกจของประเทศยายเขาไปอยในแควนฟลานเดอส สภาวะ

เชนนสงผลใหผคนในแควนเหนวาอตตลกษณวฒนธรรมของตนทมภาษาดตซเปนดงแบรนดเนมนนคอ

ตวแทนของเบลเยยม

ปจจบนในโรงเรยนทเบลเยยมเดก ๆ จะตองเรยนภาษาทองถนของเขตทตนอยอาศยเปนเวลาอยาง

นอย 8 ป นอกจากนยงตองเลอกเรยนภาษาทสองซงอาจเปนภาษาดตซ ฝรงเศส องกฤษ หรอเยอรมนอยาง

นอย 4 ป จงเปนธรรมดาทจะพบวาชาวเบลเยยมซงปกตชาวเฟลมช (ทใชภาษาดตซ) แตสามารถใชภาษา

(เลอก) ขางตนไดอยางคลองแคลว หากพวกหวแขงชาวเฟลมช (ภาษาดตซ) กบชาววลลน (ภาษาฝรงเศส)

จาเปนตองสอสารกนทงคกเลอกใชภาษาองกฤษเพอการสอสารเพราะบางทชาววลลนกอาจจะไมสามารถ

หรอไมตองการพดภาษาดตซและชาวเฟลมชกคงจะไมลดตวมาพดภาษาฝรงเศสกบชาววลลนถาหากเลยงได

58

ในการใชชวตปกตประจาวนนนผลกระทบของความแตกตางทางภาษามากนอยแตกตางกนไปตาม

สภาพการ คนทอยลกเขาไปในแควนฟลานเดอรหรอแควนวลโลเนยอาจจะไมไดรบผลกระทบนนเลย

ในทางกลบกนชาวเบลเยยมทอาศยอยตามชายขอบแดนภาษาหรอผทอยในกรงบรสเซลสทจะตองตดตอกบ

ผคนตางภาษาเปนปกตประจาวนคอผทจะไดรบผลกระทบของความแตกตางทางภาษาอยางเหนไดชด

ตวอยางเชนไดมกฎเกณฑใหมออกมาในบางทองถนใกล ๆ สานกงานใหญองคการนาโตตองการใหขายท

สาธารณะใหกบผทสามารถพดภาษาดตซไดเทานนหรอขายใหกบใครกตามทแสดงใหเหนวาเตมใจจะพด

ภาษาดตซ ชาวเบลเยยมดจะพงพอใจกบการใชภาษาของตนและโดยทวไปกจะอนเครอง (ลองของ) อยาง

ฉบพลนถาความพยายามทาใหตองเรยนรอยางนอยหนงในจานวนภาษาทงหลายทใชกนอย

ความแตกตางทางภาษามาถงจดวกฤตในป พ.ศ. 2553 ทสมาชกรฐบาลครงตอครงมาจากตวแทน

ของประชาชนทงสองแควนทไมอาจตกลงในแนวทางบรหารประเทศได การพดจาคนละภาษาทาใหไมอาจ

ตงคณะรฐบาลได นบเปนประเทศทรางรฐบาลนานทสดในโลกถง 589 วน ไมมใครคาดการณไดวาในภาย

ภาคหนาจะเกดอะไรขนอกเพราะตนตอแหงปญหาความแตกตางทางภาษายงไมไดรบการแกไขหาทางออก

อยางเปนรปธรรมเพอความอยรอดของเบลเยยม

59

แอฟรกน (เอง)

ทวปแอฟรกาเปนทวปทใหญทสดเปนอนดบท 2 ของโลก (อนดบท 1 ของโลกคอทวปเอเซย) ในแง

ของสงคมและวฒนธรรมแอฟรกากมความหลากหลาย ผคนและสงคมวฒนธรรมของแอฟรกาเหนอม

ลกษณะใกลเคยงกบผคนและวฒนธรรมของชาวยโรปยานทะเลเมดเตอรเรเนยนและตะวนออกกลาง

มากกวาผคนและวฒนธรรมทอยตอนใตทะเลทรายซาฮาราลงไป เรองราวทจะกลาวตอไปนหมายถงเรอง

ของผคนและวฒนธรรมทอยในพนทตอนใตทะเลทรายซาฮาราซงมประชากรรวมแลวมากกวา 840 ลานคน

จากประเทศทงสน 47 ประเทศ ประเทศทใหญทสดคอไนจเรย มประชากรทงประเทศมากกวา 151 ลานคน

เรองราวตอไปนประมวลมาจากประสบการบางอยางทสะทอนแงมมทางสงคมและวฒนธรรมทองถน เชน

การคมนาคม การใชชวตรวมกนในกลมสงคมระดบตาง ๆ โดยเฉพาะครอบครวเครอญาตและชมชน อกทง

ความสมพนธทางสงคมในแวดวงธรกจอตสาหกรรม

ในดนแดนแอฟรกาตอนใตทะเลทรายซาฮารานน การเดนทางระหวางหมบานสเมองและระหวาง

เมองหนงไปสเมองอน ๆ เปนเรองยงยากลาบากมาก ๆ ถนนหนทางเปนถนนดนไมมการเทพนถนน จะม

ถนนทเทพนอยบางแตกนอย อกทงทางรถไฟทมมาตงแตสมยอาณานคมกอยในสภาพทรดโทรมปราศจาก

การซอมบารง การคมนาคมสวนใหญของแอฟรกาจงใชรถโดยสารแทกซทวงไปตามปาละเมาะจงนยมเรยก

กนวา “Bush Taxi” รถโดยสารลกษณะนมหลายแบบ อาท รถยนตแบบแทกซและรถบรทกแบบปกอพ ซงม

ทนงเปนแถว ๆ และบางทกเปนรถบรรทกขนาดใหญ ระยะหลง ๆ มานมรถมนบสเขามาวงโดยสารเพมขน

ไมวาจะเรยกโดยสารเหลานนวาอะไร กระนนตางกมลกษณะคลาย ๆ กนหลายอยางคอเปนรถสวนบคคล

ไมมตารางเวลารถเปนทแนนอน มผโดยสารแนนเบยดเสยดกนราวกบปลากระปอง สภาพรถกแยเตมทน

ภายในรถมทนงไมมาก เมอผโดยสารเตมรถแลวการจะเขา-ออกเปนเรองยงยากทสด หากตองเดนทางนาน

นบชวโมง ใครนงยนอยตรงไหนกอยตรงนนกระทงถงปลายทาง ขยบเขยอนไมไดเลยแมจะเมอยลาสาหส

เทาใดกตาม ในสายตาคนนอก (สงคมแอฟรกา) บรรยากาศการเดนทางอยางทบรรยายมาขางตนอาจดสบสน

อลหมาน กระนนเบองหลงความวนวายแบบแอฟรกาเชนนนกลบมโครงสรางอยางเปนระเบยบทปรากฎใน

ชวตหมบานหรอธรกจแอฟรกา ดงจะเหนในตอนตอไปนวาวฒนธรรมแอฟรกนนนถดรดรอยไวดวยแบบ

แผนจารตประเพณและกฎเกณฑตาง ๆ

60

การปฏบตการเบองตน

รถโดยสารอยางทพดถงขางตนเปนสมบตสวนตวทเจาของเกบออมเงนไวลงทนเพอธรกจการขนสง

หากทกสงทกอยางเปนไปไดดวยดผประกอบการเดนรถกอาจจะมทนมากพอทจะซอยวดยานเพมขนอก

หลายคนแลวจางคนอนใหมาขบรถโดยสาร ผประกอบการดงกลาวจะเตมเตมบทบาทสาคญในชมชนทชวย

ทาใหผคนในทองถนไดมโอกาสออกไปตดตอกบโลกภายนอกไดไวขนนอกเหนอไปจากการเดนเทาหรอ

ปนจกรยานเขาเมอง คนขบรถมกทาหนาทพเศษคอเปนบรษไปรษณยเพราะมผคนจากหมบานหนงฝาก

จดหมายหรอขาวของไปใหคนอกหมบานหนง หรอไมกบอกขาวสารโดยทางวาจาวาคนนนคนนฝากมาบอก

อะไร รถโดยสารขนสงทงคนและสนคาสงของตาง ๆ ชาวแอฟรกนไปไหนมาไหนมกมขาวของตดไมตดมอ

มาดวยเสมอ ผคนกลบสหมบานมาพรอมกบหมอ ไห กะทะ กระสอบขาว ไกหรอแพะ ปนซเมนตเปนถง ๆ

และโตะเกาอ ทกอยางนเบยดเสยดมากบผโดยสาร ในประเทศไนจเรยนรถโดยสารใหญ ๆ วงกลางคนเพอ

หลกเลยงการจราจรตดขดในเวลากลางวนชวงเดนทางยามวกาลจงตองมการดตดอาวธเดนทางมาดวยเพอ

ปองกนโจรปลนระหวางทาง

น าใจไมตรมแบงกน

การโดยสารรถเดนทางในแอฟรกาอยางขางตนคอประสบการณสนทชดเชอ ในรถทเบยดเสยดยด

เยยดกนอยางนนจงเลยงไมไดเรองของกลนตวและกลนอน ๆ ทมาพรอมกบรถ ตอนทรถวงผานเมองมกจะ

หยดบอยๆ เพราะไฟจราจร เพราะเปนจดตรวจของเจาหนาทตารวจ หยดเพราะยางแตกและเครองยนต

ขดของ ฯลฯ รถหยดทไรกจะมกองทพพอคาแมคาใชโอกาสนนวงเขามาเรขายของสารพดสารพน เชน ถว

ตม ผลไม ไกยาง ถงบรรจน าดมหรอน าผลไม รวมทงเสอผาสตรนาแฟชน กเพราะวาซอขายกนทางชอง

หนาตางรถ จงเหนภาพอยบอย ๆ ทผคาเรตองวงตามรถบสเพอรบงนและทอนเงนใหผซอบนรถ

ดวยระยะเวลาเดนทางนานนบชวโมง การรบประทานอาหารบนรถจงเปนเรองปกต ผโดยสารจะ

แบงขาวปลาอาหารใหกนและกน ถอวาไมสภาพสด ๆ หากไมแบงอาหารใหคนอนทเดนทางรวมรถมาดวย

และถอวาไมงามเลยหากปฏเสธไมรบอาหารจากคนอนทมน าใจ นอกจากอาหารแลวบางทผโดยสารยงม

น าใจทจะชวยเหลอกนและกนอยางอน เชน อมลกเดกเลกใหกนเพราะเปนธรรมเนยมของทองถนทเพอน

และคนละแวกเดยวกนควรจะหวงใยเดก ๆ ลกหลานของผอนแมวาจะอยระหวางเดนทางบนรถโดยสารก

ตาม

61

สาหรบชาวแอฟรกาตอนใตทะเลทรายซาฮาราแลวรถโดยสารอยางขางตนคอการบรการชมชนท

สาคญเพราะชวยเชอมโยงชมชนกบโลกภายนอกแมวาเปนทคาดหวงวาผโดยสารทกคนตองจายคาโดยสาร

กระนนกมการยกเวน ปกตผโดยสารจะจายคาโดยสารตามราคาปกตของระยะทางใกล-ไกล แตผโดยสารท

ไมมเงนกอาจเดนทางมาดวยได โดยการหอยโหนอยนอกรถหรอขนไปนงบนหลงคา จงพบวาพอรถจะออก

กจะมเดกหนมมาเหยยบแผนบงโคลนรถไตขนไปนงบนหลงคารถ อะไรเชนนดจะเปนเรองปกตในแถบ

ชนบททการคมนาคมมจากดและผขบหรอเจาของรถกทราบสถานการณอยางนนด

บางครงผโดยสารทไมไดจายคารถกอาจไดรบอนญาตใหนงในรถตามปกตเหมอนผโดยสารทวไป

(ทจายคารถ) กระนนกอาจถกใหลกเพอยกทนงใหกบผโดยสารทมาใหมและจายคารถ โดยปกตทวไปแลว

ผโดยสารรถเดนทางคอผโดยสารเพศชายเพราะมขอหามขอจากดไมใหผหญงเดนทางอยมาก และสตรผ

ประสงคจะเดนทางจะตองจายคารถ

ลกษณะการอยรวมกนฉนทพวกพอง

การอยดวยกนในลกษณะคอมมนเปนลกษณะหนงทโดดเดนแขงแกรงในวฒนธรรมแอฟรกา ชาว

แอฟรกนอยกนแบบครอบครวขยายทสมาชกในตระกลถอครองทดนรวมกน ผคนในตระกลสบสาวกนมา

ตงแตรนพบบรรพรษแลวแตกวงควารสาขาออกไปและรวมแมกระทงลกหลานเดกเลกทยงไมลมตาดโลก

ความแขงแกรงของสายสมพนธฉนทญาตนนเหนไดชดกรณทเกดการขบไล (เนรเทศ) ผคนในกานา 1.3 ลาน

คน (คดเปนรอยละ 10 ของประชาชนในกานาทงหมด) ออกจากไนจเรย ผถกขบไลเหลานนผสมกลมกลน

แทรกตวไปอยอาศยกบญาตพนองไดอยางวองไว บางคนเหนวาธรรมเนยมการไปอาศยอยกบครอบครวของ

ญาตเปนดงอปสรรคตอการประกอบการและการลงทน ชาวแอฟรกนผไดรบการศกษาจานวนไมนอยราพง

ราพนขอเทจจรงทวาพวกเขาถกคาดหวงใหดแลญาตพนองชนหางไกลจานวนมากมาย ในครอบครวของชาว

แอฟรกนผมการศกษาและมเงนเดอนพบวามญาต ๆ เขามาอาศยอยดวยทงหลานชายหลานสาวและญาต ๆ

คนอน ๆทผนาครอบครวตองออกคาใชจายในการศกษาเลาเรยนและคาใชจายในชวตประจาวนอยางอนอก

นอกจากนยงปรากฎวาคนทมฐานะดอาจจะสงเงนกลบบาน (ในหมบานชนบท) เพอรกษาพยาบาลญาตหรอ

คาสงกะสมงหลงคาบาน ฯลฯ ยงใครประสบความสาเรจมากเทาไรวงศาคณาญาตกยงคาดหวงไดรบความ

ชวยเหลอจนเจอมากเทานน มอยบอย ๆ ทครอบครวจะสงบตรชายคนใดคนหนงไปศกษาเลาเรยนขณะท

ญาตคนอน ๆจะไมไดรบโอกาสเชนนนและกคาดหวงวาบตรคนทไดศกษาเลาเรยนและมการงานทาก

จะตองแบงปนเงนทองกลบมาใหครอบครว ประเดนเชนนอาจเปนมลเหตไมจงใจใหชาวแอฟรกนได

ปรบปรงตาแหนงการงานททาอยในขณะนน (เพราะทาเงนไดเทาไรกตองสงกลบมาใหครอบครวในชนบท)

62

ความรสกสานกของชาวแอฟรกนตอชมชนน นนอกจากจะมตอครอบครวแลวยงรวมไปถง

ความรสกตอคนในหมบานเดยวกบตน เมอถามชาวแอฟรกนวามาจากไหน พวกเขากจะตอบวามาจาก

หมบานนนหมบานน แมวาจะเกดในเมองหรอคนรนพอแมเองกเกดในเมองกยงคงตอบวามาจากหมบานท

บรรพบรษรนป ยาตายายอยมากอน ผคนยงรสกสานกกบหมบานซงเปนถนกาเนดกกตระกลในเมองก

เชนกนทผคนจะรวมตวกนเปนชมชนหมบาน (ในเมอง) เพอทจะวางแผนจดงานโอกาสพเศษทางสงคมอยาง

ใดอยางหนงหรอไมกเพอสรางเครอขายเพอการหางานทาหรอรวมกลมกนเพอชวยเหลอญาต ๆ (จากทองถน

อน) ทกาลงจะมาถงเรว ๆ น และโดยทวไปแลวทกคนกจะดารงอตตลกษณชมชนทองถนหมบานของตนไว

ผลทางธรกจ

มผลทตามมาสาคญ ๆ หลายประการของความรสกเปนพวกพองรวมกนสาหรบผจดการในแอฟรกา

เพราะวาผคนมกจะใหความจงรกภกดตอครอบครว ตอหมบานหรอตอกกตระกล ความรสกเชนนรวมไปถง

การจดองคกรประเภทบรษทดวยเชนกน เปนทคาดหวงกนวาผจดการจะเอาใจใสดแลลกจางในบรษทดจคน

คนเคยกน การปลดผคนออกจากงานเปนเรองสาหสสากนในสงคมใด ๆ กตามแตจะเปนเรองใหญโต

ยงกวานนในแอฟรกาทผคนไดคาจางแรงงานนอยและปจเจกอาจจะตองจนเจอผคนมากมายในครอบครว

ผจดการจะตองจาเรองนเมอจะปลดคนออกจากงานการใหความสาคญตอกลมอยางทกลาวมาอาจจะนา

ผลประโยชนมาใหไดถาผจดการจะนาเอาการจดกลมแบบทใหความสมพนธฉนทผสนทชดเชอเขาไปใชกบ

การจดระเบยบองคกรอยางบรษทกอาจจะไดความรวมมอตามแบบแผนความสมพนธทางสงคมพนถน

แอฟรกา

การจดชวงชนในสงคมแอฟรกน

แมวาการเดนทางดวยรถโดยสารแบบแอฟรกนอยางทกลาวมาอาจไมสะดวกสบายแถมยงม

ผโดยสารแนนขนด กระนนกมการจดการทนงตามแบบของทองถน ปกตคนขบจะขบรถไวและไมมเขมขด

รดกบทนง แตทนงขางหนาน นเปนทนงของผ ม เกยรตและปกตจะสารองทไวใหแกผ อาวโสหรอ

นกทองเทยวจากตางถน (ตางชาต) สงนแสดงถงแนวคดเกยวกบการเปนเจาบาน (ความมน าใจแบบแฟรกน)

นกทองเทยวเปนแขกผมาเยอนประเทศและจะไดรบการตองรบเชนนน นกทองเทยวผมาเยอนแอฟรกาไม

จาเปนตองมแผนทหรอตารางเวลาใด ๆ เพราะสามารถถามตรง ๆ ไดจากผทผานไปมาไดเลย ผทถกถามจะ

พาไปยงจดทตองการจะโดยสารรถ เจรจาตอรองคาโดยสารเพอจะไดทนงด ๆ อกทงยงจะไดคาแนะนาวา

ควรจะเชอใจใครไดและไมควรจะไวใจใคร นอกจากนยงจะใหชอของญาตทปลายทางทจะคอยดแลให บาง

ทกมของขวญใหขบเคยวหรอมน าใหดมเพราะวาเปนเรองปกตธรรมดาทจะชวยเหลอเกอกลกนและก

คาดหวงวาผทรารวยกวาจะมสวนรวมกบผทจนกวา (และผทมาจากตางแดนตางชาตกจะรวยกวาชาวแอฟร

63

กนเสมอ) หากนกทองเทยวจะใหของขวญแกชนพนเมองในรปเงนตราหรออยางอนกตามกจะไมไดสราง

ความขดเคองใจใด ๆแมวาผรบจะไมไดคาดหวงสงนน ๆ เลย

ในแอฟรกานนอาจาจไมจาเปนวาจะตองเทา ๆ กบทรพยสนมคา อายคอสงทใหความเคารพเชนกน

เปนเรองปกตในรถโดยสารทผโดยสารทนงอยกอนจะลกและยกทนงใหกบผโดยสารทมความสาคญกวา

แนวโนมเชนนสะทอนอยในหลายแงมมของวฒนธรรมแอฟรกนการเลอนขน (ในททางาน) สวนใหญขนอย

กบความอาวโสไมใชความสามารถเปนทคาดหวงกนวาผจดการและผดแล (supervisor) จะเปนผกากบและ

สงการทางาน ผจดการชาวอแฟรกนทฉลาดจะไมทาตวเปนนายคอยสงการแตจะใชขอมลรวมกบลกนอง

กระนนการตระหนกถงสถานภาพและบทบาทกยงมความสาคญยง ในสงคมแอฟรกานนความเปนทางการ

สาคญมาก ผจดการชาวตางประเทศไปประจาการ ทเหมองหลวงของประเทศบรกนา ฟาโยบนวาแมวาทพก

ของตนจะอยไมไกลจากสานกงานเพยงเดนแค 5 นาทกถงแตพนกงานขบรถประจาตาแหนงกจะขบรถไปรบ

ทกเชาเพราะเปนหนาทและถาผจดการรายนนเดนจากบานพกไปยงสานกงานในสายตาของผรวมงานแลว

สถานภาพของผจดการกจะตกลงทนท เปนทคาดหวงกนวาผนาจะตองกระทาตน แตงกายดและแสดง

กรยามารยาททเหมาะสมกบตาแหนง เหลานคอวถการดาเนนชวตตามแบบของแอฟรกน (เอง)

64

ไนจเรย: โลกแหงความแตกตางหลากหลาย

ในจเรยนหรอทมชอเปนการวาสหพนธสาธาณรฐไนจเรยเปนประเทศหนงตงอยทางภาคตะวนตก

ของทวปแอฟรกา ทศเหนอตดกบประเทศไนเจอรทศใตตดกบมหาสมทรแอตแลนตกบรเวณอาวกน ทศ

ตะวนออกตดกบประเทศแคมเมอรนและประเทศชาด สวนทศตะวนตกตดกบประเทศเบนน ไนจเรยนมภม

ประเทศหลากหลายเชนเดยวกนกบกลมชาตพนธตาง ๆ ทมประมาณ 300 กลม ทงนยงไมนบกลมชาตพนธ

กลมยอย ๆ อก 21 กลม กลมชาตพนธกลมใหญทสด 3 กลมคอ กลมชาตพนธโยรบา กลมฮวซา-ฟลานและ

กลมชาตพนธอโบหรออกโบทง 3 กลมแยกกนตงถนฐานบนพนทสามเหลยมทแมน าสายหลกคอแมน า

ไนเจอรและแมน าเบนไหลมาบรรจบกน (ในลกษณะตว y) กลมชาตพนธโยรบากลมใหญเพยงกลมเดยวท

ปกครองแบบอภชนาธปไตยหรอระบบเจาขนมลนายแบบโบราณ ผนาการปกครองจงมอานาจมาก แมวา

เมอเวลาผานไปอานาจและอทธพลของชนชนปกครองจะลดลงไปมากกระนน ชนชนดงกลาวกยงคงเปน

พลงทางสงคมหลกในสงคมชาวโยรบา

กลมชาตพนธอโบแตด งเดมตงรกรากกนอยดานทศตะวนออกของแมน าไนเจอร แมวากลมชาต

พนธกลมนจะกระจกตวตงหลกแหลงในเขตภมประเทศดงกลาว แตกเปนกลมทมความแตกแยกทางการ

เมองมากกวากลมชาตพนธโยรบาและกลมฮวซา-ฟลาน ชาวอโบมความโดดเดนในความหลกแหลมดานการ

ทาธรกจและมจรยธรรมการทางานทแขงขน มการปกครองแบบประชาธปไตยมายาวนานอกทงยงตอตาน

การปกครองแบบราชาธปไตย

สวนกลมชาตพนธฮวซา-ฟลานนนนตงถนฐานสวนใหญทางทศเหนอของแมน าไนเจอรและแมน า

เบน การตงถนฐานทแตกตางกนในแตละเขตกไมใชประเดนทจะชชดถงความแตกตางระหวางกลมทง 3 ได

สมยกอนมธรรมเนยมเขยนบนใบหนาในการออกรบเพอใหรวาใครเปนมตรใครเปนศตร ปจจบนธรรมเนยม

เชนนนหมดไป (เพราะไมมสงคราม) จะสงเกตไดวาใครมาจากกลมชาตพนธใดไดจากชอเครองแตงกายและ

ภาษาถนทพดจากนอย การตดตอสอสารระหวางภาษาและกลมชาตพนธแตกตางหลากหลาย หลายกลม

อาจจะพดภาษาหลก ๆ ภาษาเดยวกนและมลกษณะทางวฒนธรรมคลายกนแตกชอบทจะแสดงตนในฐานะ

คนตางกลม ตวอยางเชน ชาวโยรบามกลมยอย ๆ อยางนอย 20 กลม แตละกลมตางกพยายามปกปอง

เอกลษณของกลมเอาไว

65

อยางไรกตามความเปนสมยใหมและการรบนโยบายของรฐบาลสหพนธทวาดวยการสงเสรมสานก

ของเอกลกษณแหงชาตคอย ๆ มผลทละเลกทละนอยอนจะกอใหเกดลกษณะประจาชาต ตวอยางเชน รฐบาล

ใหใชภาษาองกฤษเปนภาษาราชการของรฐบาลและใชในการคาขายทวทงประเทศ มการฝกลกจางทมา

ทางานใหรฐบาลสหพนธพดใชภาษาของทางราชการ กาหนดใหผสาเรจการศกษาระดบหลงชนมธยมเขา

ทางานกบรฐบาล 1 ป นอกจากนนโยบายรฐยงมอทธพลตอสอโดยเฉพาะโทรทศน เหลานนบวาชวยทาลาย

กาแพงทางวฒนธรรมในกลมชาตพนธทงหลายไดมาก

นอกจากกรณของภาษาแลวความแตกตางทางศาสนาความเชอกเปนประเดนสาคญอกอยางหนงท

ปรากฎในประเทศแหงน ตงแตครสตวรรษท 18 มกลมชาตพนธชนเผาอสแมน แคน โฟดโอ กรฑาทพจาก

ทศเหนอและความสามารถยดครองดนแดนถนทอยของกลมชาตพนธฟลานและฮวซา ผมชยบงคบใหคนพน

ถนทนบถอศาสนาอสลามซงในเวลาตอมาแพรอทธพลไปโดยทว สวนดนแดนทางใตอยภายใตการปกครอง

ของมหาอานาจยโรปตงแตยคสารวจดนแดนและยคลาอาณานคมจงหลกเลยงไมไดทจะตองนบถอศาสนา

ครสตตามแบบชาวยโรปตามแผนการเผยแพรศาสนาของบรรดาหมอสอนศาสนา ปจจบนทงประเทศมผ

แสดงตนวานบถอศาสนาครสตประมาณรอยละ 50.4 เปนมสลมรอยละ 48.2 และทเหลอนบถอศาสนาความ

เชออน ๆ รวมทงความเชอในผสางอยางแตกอน มาในระยะหลงมกลมมสลมหวรนแรงหรอกลมมสลมขวา

จดอยางททราบกนในนามโบโก ฮาราม (ซงมความหมายวา “การศกษาแบบตะวนตกเปนบาป”) ไดพยายาม

จะขยายอทธพลของความเปนมสลมแบบขวาจดออกไปยงคนกลมอนรวมทงผนบถอศาสนาครสตาทางตอน

ใตของประเทศ ประเดนเชนนยอมนามาซงความขดแยงภายใตความแตกตางทางสงคมวฒนธรรมรปแบบ

หนงในประเทศแหงน

ภายใตความแตกตางอยางทกลาวมาขณะเดยวกนกเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมใน

ดนแดนแหงน ซงเปนปรากฎการณสากลทเกดขนในประเทศอน ๆ ดวยเชนกนอนอาจสงผลใหในระยะเวลา

ภายหนาความแตกตางทงหลายจะลดลง และทเหนไดชดกคอประเดนเกยวกบภาษา เนองจากคนรนหนม

สาวจากชนบทสวนใหญในปจจบนพากนอพยพเขาไปหางานทาในเมองจงจาเปนตองปรบตวปรบภาษาใน

การสอสารกบคนอน ๆ ปจจบนผคนสวนใหญรอยละ 65 พดภาษาฮวซา ภาษาโยรบาและภาษาอโบ จะมคน

พดภาษากลมชาตพนธทฟงดแลวแปลก ๆ (สาหรบคนสวนใหญ) เพยง 10,000 คน กลาวกนวาภายหลงเวลา

52 ปแหงการสรางชาตใหมลกษณะประจาชาตอยางทกลาวมาขางตนแลว ปจจบนเหลอชาวไนจเรยนเพยง

ไมกรายทสนใจจะพดภาษากลมชาตพนธแท ๆ ผคนในเมองตองสอสารเพอการตาง ๆ มากมายจงพบวาม

การนาภาษาสาเนยงทองถนผสมปนเปไปกบภาษาองกฤษโดยเฉพาะในหมคนหนมสาวทไดรบการศกษา

ตามแบบตะวนตก ชาวโยรบายงมแนวโมทเพมตว “o” ไวขางทายศพทเพอจดประสงคในการเนน เชน เมอ

นาไปผสมกบภาษาองกฤษคาวาขอโทษกจะเปน “sorry-o” คอขอโทษดวยความจรงใจสด ๆ

66

กระน นกยงคงปรากฎสงทไมเปลยนแปลงและเปนสงทสบเนองมาแตบรรพกาลโดยเฉพาะ

พฤตกรรมและบรรยากาศในตลาดการคาขายแลกเปลยนตามแบบฉบบแลวตลาดโดยเฉพาะตามเมองใหญ ๆ

จะจอแจอกทกไปดวยพอคาแมคาทขายสนคาทกอยางทงอาหารสด อาหารแหงและอปกรณเครองใชใน

ครวเรอนสารพดอยาง ผขายสนคาประเภทเดยวกนกจะรวมตวกนเปนสมาคมเพอดแลผลประโยชนรวมกน

ตลาดเปนททผคนมาจบจายซอหาของใชประจาวนแมวาในเมองจะมหางรานคาสมยใหมอยกตาม รานคา

ทต งอยบนสองขางทางเปนทนยมของผบรโภคทสามารถเลอกหาอาหารอรอย สนคาสด ๆ ทงผก ปลา

เครองใชไฟฟา อญมณ วสดกอสราง เสอผาอาภรณและยาพนบาน สนคาในตลาดมทงทขายปลกและขายสง

ชนดยกโหล นอกจากนในตลาดยงมบรการตาง ๆ มากมาย รวมทงบรการจากรถแทกซ รถบสทจะไปสงยง

จดตาง ๆ ของเมอง อกทงยงมบรการขนขาวของ ซอมแซมสงของเครองใชทชารดเสยหาย มบรการตดเยบ

เสอผาและบรการงานดานเลขานการ

การจดระเบยบทางสงคมทางดานเพศระหวางชายและหญงมความชดเจนอยางยง งานเลยงลกและ

งานบานงานเรอนเปนหนาทของผหญงซงอาจจะตองทาธรกจอน ๆ อกเมอเสรจภาระทางบาน ผชายชาว

ไนจเรยจะไมทางานบานเดดขาดเพราะจะเสยศกดศรผนาครอบครว แมในการคาขายกมการแบงกนชดเจน

ระหวางชายและหญง ในตลาดผหญงทงในบทบาทของผประกอบการคาและผบรโภครวมกนแลวมจานวน

มากกวาผชายหลายเทา กระนนกไมไดหมายความวาผหญงเปนใหญในตลาด ผชายตางหากทอยเบองหลง

การคาขายของบรรดาแมคาทงหลาย เพราะผบรหารตลาดคอหวหนา (ผชาย) ทองถนและเมอไมนานมาน

รฐบาลใหจดตงสภาทองถน (ผชายลวน ๆ) ดแลกจการทงหลายในตลาด ภาพทแทจรงในตลาดกคอผหญงม

บทบาทโดดเดน ณ ระดบการขายปลกผชายควบคมการผลต การขายสงและเปนผบรหารตลาด ธรกจการคา

บางอยางกมทงพอคาและแมคาประกอบการไปดวยกนแตอาชพในโรงฆาสตวและอาชพขายเนอเปนเรอง

ของผชายเทานนขณะทผหญงผกขาดการขายปลาแตเพยงผเดยว ผหญงกระตอรอรนในการเมองระดบ

ทองถนและระดบประเทศมานานตงแตยคอาณานคม อาท รวมตวกนตอตานการเกบภาษาผหญงทเขามา

คาขายในตลาด แมวาระยะหลง ๆ ผ หญงบางรายจะประสบความสาเรจในการประกอบธรกจดวย

น าพกน าแรงของตนเอง กระนนการเมองในประเทศแหงนกยงคงอยในอานาจของผชาย การกดกนสตรทง

ชนดเปดเผยและไมเปดเผยมอยทวไปเพราะผชายชาวไนจเรยไมไดรบการอบรมเลยงดโดยทใหคานงถง

ความเทาเทยมกนของชายกบหญง ความแตกตางประเดนเชนนกคงเปนเอกลกษณของดนแดนแหงนสบไป