เด็กสร้างได้ดี...จะเห นความส าค ญของการสร างเด กด ให ก บส งคม สามารถน

บทสรปการด�าเนนงาน โครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา

เดกดสรางได

1เดกดสรางได


2 เดกดสรางได

ISBN 978-616-91809-9-9สงพมพล�ำดบท 18/2557พมพครงท1 ธนวาคม 2557จ�ำนวนพมพ 1,500 เลมผจดพมพเผยแพร ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เลขท 69 ชน 16-17 อาคารวทยาลยการจดการ มหาวทยาลยมหดล (CMMU) ถนนวภาวดรงสต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400 โทรศพท 0-2644-9900 โทรสาร 0-2644-4901 Website : www.moralcenter.or.th application : moralbook , moral video

ออกแบบจดท�ำรปเลมและด�ำเนนกำรผลต บรษท อนฟนท โกลบอลเทรด จ�ากด 14/999 หมท 13 ถนนกาญจนาภเษก ต�าบลบางบวทอง อ�าเภอบางบวทอง นนทบร 11110 โทรศพท 0-2925-9053, 08-1348-4914 E-mail : [email protected]

บทสรปการด� า เนนงาน โครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ในโครงการกองทนการศกษา



...ใหครรกศษย ใหศษยรกคร... พระราชด�ารสของพระบาทสมเดจ

พระเจาอย หว ททรงพระราชทานใหกบคณะองคมนตรทด�าเนนงาน

ขบเคลอนโครงการกองทนการศกษา ถกน�ามาถายทอดบอกกลาวโดย

ศาสตราจารยเกยรตคณ นพ.เกษม วฒนชย องคมนตร เพอเปนแนวทาง

ในการด�าเนนงานโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการ

กองทนการศกษา และเปนหลกในการด�าเนนงานขององคกรภาคเครอขาย

ทงส�านกงานโครงการกองทนการศกษา ศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

ส�านกงานผตรวจการแผนดน และมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ในการ

สรางสรรคพฒนากระบวนการกจกรรมเพอสงเสรมคณธรรมจรยธรรมของ

ทงผบรหาร คร นกเรยน การมสวนรวมของชมชน ของโรงเรยนในโครงการ

กองทนการศกษาอยางตอเนองตงแตป 2555

บทสรปการด�าเนนงานโครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยน

คณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษาเลมน เปนการสรป

ประมวลผลจากการด�าเนนงาน โครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนา

โรงเรยนคณธรรมจรยธรรม โดยการสนบสนนงบประมาณของศนยคณธรรม

เพอน�าเสนอผลจากการใชกระบวนการทหลากหลายในการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมในสถานศกษาเพอสรางคนดสสงคม ทงในรปแบบวชาการ คอ

การน�าเสนอทงระเบยบวธในการศกษาวจย การสงเคราะหองคความร

การประเมนและการสรปผลการด�าเนนงานโดยใชทฤษฎและหลกสถต และ

การน�าเสนอในรปแบบสารคดวชาการทเขาใจไดงายและเพลดเพลนตอการ

เขาถงเขาใจ

ค�านยม


ศนยคณธรรม ขอขอบคณผมสวนเกยวของทกทาน ทมสวนรวมใหการ

ด�าเนนงานครงนส�าเรจไดดวยด และขอขอบพระคณ อาจารยสมปอง ใจดเฉย

และคณะ ผ มบทบาทอยางยงในการด�าเนนงานครงน ทงในฐานะ

ผออกแบบพฒนากระบวนการ วทยากรในการด�าเนนงาน ผศกษาวจย

และสกดสงเคราะหองคความร ผนเทศตดตามประเมนผลการด�าเนนงาน

อยางเปนกลยาณมตร รวมไปถงเปนผเรยบเรยง ถอดองคความรการด�าเนนงาน

ในครงน

หวงเปนอยางยงวา หนงสอเลมนจะเปนแนวทาง เปนก�าลงใจ

ชวยกระตกตอมคด..กระตนจตวญญาณ ในการด�าเนนงานของผบรหาร

สถานศกษา ครอาจารย และผเกยวของในการขบเคลอนระบบการศกษา

ใหเกดความงอกงามในองคกร รวมทงในดานการถายทอดวชาความร และ

คณธรรมจรยธรรม คณลกษณะทพงประสงค เพอคนคนดใหกบสงคม

เกดสงคมคณธรรมทมคณภาพตอไป

(นำงฉวรตนเกษตรสนทร)อดตผอ�านวยการศนยคณธรรม


“เดกดสรำงได” เปนบทสรปทสน งาย และไดใจความ ทไดจาก

การด�าเนนงานโครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรม

จรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา โดยอางองมาจากอจรยะสรางได

ซงเปนแนวคดจากทฤษฎการเรยนรทมสมองเปนฐาน ภายใตความเชอ

ทวา มนษยมเซลลสมองเทากน ดงนนโดยทางทฤษฎแลว โอกาสในการเปน

อจฉรยะของทกคนมเทากนขนอยกบสงแวดลอมและการฝกฝน ..น�ามาส

“เดกดสรำงได” แนวคดอนเกดจากความเชอในความมคณคาของมนษย

ทกคน (Humanism) ผสานกบทฤษฎการเรยนรทหลากหลาย.. โดยปจจย และ

กระบวนการในการสรางเดกดนน อาจารยสมปอง ใจดเฉย หวหนาคณะวจย

ในโครงการไดสรปไวอยางนาสนใจ และผสนใจสามารถศกษาไดจากเนอหา

ภายในหนงสอเลมน

การด�าเนนงานครงน นบเปนการด�าเนนงานตอเนองสงผานความดงาม

ในรปแบบขององคความร จาก ดร.ฉวรตนเกษตรสนทร อดตผอ�านวยการ

ศนยคณธรรม ถง คณสนสอสวน ผอ�านวยการคนปจจบน ทมแนวคดตรงกน

ในการพยายามสบคน สรางสรรค เผยแพร สงตอความดงาม โดยม

เปาหมายเพอสรางสงคมคณธรรม และไมใชแคความเชอวาเดกเทานน

ค�าน�า


ทสามารถสรางใหดได แตสงส�าคญคอความเชอในผบรหารสถานศกษา

เชอในครทเปนผ อบรมสงสอน วามความพยายาม ความมงมนตงใจ

และความหวงใหลกศษยตวนอยมคณธรรมความดเปนเกราะปองกน

เพอใหสามารถด�ารงตนในกระแสสงคมทมการเปลยนแปลงตลอดเวลา

ไดอยางมความสข

ศนยคณธรรม หวงเปนอยางยง ผสนใจทไดศกษาเนอหาในหนงสอเลมน

จะเหนความส�าคญของการสรางเดกดใหกบสงคม สามารถน�าความรทไดรบ

ไปปรบใช และมสวนรวมในการบมเพาะเมลดพนธแหงความดใหงอกงาม

เปนความหวงและมสวนรวมในการยกระดบมาตรฐานคณธรรม จรยธรรม

ในสงคมได เพอสรางสงคมคณธรรมทเตมไปดวยความดงามตอไป

คณะท�ำงำน


สารบญ

สวนท 1

• โครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยน 10 คณธรรมจรยธรรม • วตถประสงค 11• การด�าเนนงานวจย 12• ประชากรทใชในโครงการวจย 13• วธการด�าเนนงานวจย 13 สรปผลการด�าเนนงานวจย

• ขอมลทวไปของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท1 15• การก�าหนดคณธรรมเปาหมาย/อตลกษณ ตวบงชพฤตกรรม 18 ดานคณธรรมจรยธรรม และยทธศาสตรการพฒนาโรงเรยน คณธรรมจรยธรรม • หลกสตรทใชในการด�าเนนโครงการพฒนาโรงเรยน 19 คณธรรมจรยธรรม • การศกษาชองทางและวธการขบเคลอนโครงการพฒนา 21 โรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทน การศกษารนท 1 • การสงเคราะหองคความรรปแบบกระบวนการพฒนา 23 โรงเรยนคณธรรมจรยธรรม


• การศกษาเปรยบเทยบกระบวนการพฒนาโรงเรยน 26 คณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษารนท 1 กบโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม (บางมลนากโมเดล)• ผลการพฒนาคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการ 28 กองทนการศกษา รนท 1• การศกษาผลกระทบและผลพลอยไดจากการด�าเนน 29 โครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ในโครงการกองทนการศกษารนท 1• ผลการประเมนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม 34 ในโครงการกองทนการศกษารนท 1 โดยใช CIPPI Model• ปญหาและอปสรรคทพบระหวางการด�าเนนงาน และวธการแกไข 35 • ปจจยทสงผลตอความส�าเรจ ความลมเหลว และความยงยน 36 ของโครงการ• ขอเสนอแนะเพอการสรางสรรคและพฒนาโครงการ 37 ใหมประสทธภาพและเปนประโยชน

สวนท 2

• กรณตวอยางเพอการเรยนร 54• การถอดองคความร สรปบทเรยน กระบวนการพฒนา 77 โรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา



โครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม เปนโครงการวจยทไดรบการสนบสนนจาก ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ใหท�าการศกษาวจยกระบวนการพฒนาคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 จ�านวน 20 แหง ในเขตพนทภาคกลางและภาคตะวนออกของประเทศ รวม 8 จงหวด ไดแก จงหวดสระแกว (โรงเรยนซบมวงวทยา โรงเรยน บานโคกไพล และโรงเรยนวงไพรวทยาคม) จงหวดลพบร (โรงเรยนชมชนบานแกงเสอเตน) จงหวดฉะเชงเทรา (โรงเรยนทงสอหงษา และโรงเรยน บานหนองใหญ) จงหวดพระนครศรอยธยา (โรงเรยนวดจฬามณ และโรงเรยนมาลาอสงเคราะห) จงหวดสพรรณบร (โรงเรยนบานพน�ารอน และโรงเรยนบานละวาวงควาย) จงหวดกาญจนบร (โรงเรยนบานโปงหวาย โรงเรยนบานดงเสลา โรงเรยนวดถ�าองจ โรงเรยนหนองปรอพทยาคม และโรงเรยนศรสวสดพทยาคม) จงหวดราชบร (โรงเรยนบานตะโกลาง และวทยาลยเทคนคโพธาราม) และจงหวดเพชรบร (โรงเรยนบานปาเดง โรงเรยนปาเดงวทยา และโรงเรยนบานหบกะพง) โครงการกองทนการศกษาเปนโครงการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคใหจดตงขนเพอพระราชทานการศกษาแกเดกทวไป และโรงเรยนในดานตาง ๆ เพอใหเออตอการจดการศกษาตามเหตผลอนสมควร ตลอดจนสรางขวญและก�าลงใจใหแกผบรหาร

บทสรปการด�าเนนงาน โครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ในโครงการกองทนการศกษา


และคณะคร ทงนเพอใหมความพรอมในการจดการเรยนการสอนอยาง เตมท โดยมเปาหมายเพอสรางคนดสสงคม ดวยการสงเสรมและสนบสนน รวมทงปลกฝงคานยมการยดมนในคณธรรมจรยธรรม เพอใหเดกเตบโตเปนพลเมองทมนคงอยในคณงามความด รวมทงสงเสรมและสนบสนนเดกทม ความประพฤตดใหไดรบการศกษาจนส�าเรจการศกษา ส�าหรบผลลพธของ การด�าเนนโครงการวจยในครงน คอ รปแบบกระบวนการการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม และการน�ารปแบบกระบวนการพฒนาดงกลาวไป ตอยอด ขยายผล และประยกตใชเปนแนวทางในการพฒนาคณธรรมจรยธรรม ของนกเรยนและโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาระดบตาง ๆ ของประเทศไทยตอไป

วตถประสงค ของโครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมน คอ

(1) เพอศกษาวจยและตดตามประเมนผลกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 (2) เพอเปรยบเทยบกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษากบโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม (บางมลนากโมเดล) (3) เพอคนหาปจจยทสงผลตอความส�าเรจ ความลมเหลว และความยงยน และรวบรวมตวอยางเพอการเรยนรทด ทเกดขนจากกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา


การด�าเนนงานวจย ในครงนใชการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ในลกษณะการวจยและพฒนา (Research and Development) และการวจยเชงประเมนผล (Evaluation Research) ดวยความเปนกลยาณมตร ประกอบกบการวเคราะหเชงบรรยาย (Descriptive Analysis) ท�าการศกษาทงเชงปรมาณ (Quantitative Study) และการศกษาเชงคณภาพ (Qualitative Study) โดยใชวธการศกษาทงเอกสารขอมลทตยภม (Documentary Study) การศกษาภาคสนาม (Field Study) การสมภาษณ การสอบถาม และการสนทนากลมยอย (Focus Group) ตลอดจนมการจดกจกรรมสนบสนนและปฏบตการเสรมสรางพลง (Empowerment) อยางตอเนอง รวมทงมการนเทศ ก�ากบ ตดตาม และสรางขวญก�าลงใจอยางสม�าเสมอตลอดระยะเวลาการด�าเนนโครงการศกษาวจย ภายใตหลกการของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) โดยค�าถามการวจยในครงนคอ "ท�าอยางไร (How to) จงจะท�าใหโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 เปนโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม" ภายใตค�าขวญรณรงคการด�าเนนงานโครงการวา "คณธรรม ทกพนท...ควำมดทงโรงเรยน" ทงนเพอน�าไปประยกตใชเปนแนวทางใน การพฒนาคณธรรมจรยธรรมของนกเรยนในสถานศกษาตาง ๆ ตอไป


ประชากรทใชในโครงการวจยครงน ไดแก ผบรหารสถานศกษา คณะคร บคลากรทางการศกษา คณะกรรมการสถานศกษา ผปกครอง ตวแทนชมชน และนกเรยนในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษา รนท 1 จ�านวน 7,912 คน การก�าหนดขนาดกลมตวอยางใชตารางส�าเรจรปของยามาเนทมคาความเชอมน 95% (Yamane, 1976) และไดขนาดตวอยางเทากบ 381 คน โดยกลมตวอยางทไดมาจากการสมแบบแบงชน (Stratified Random Sampling) ดงน กลมท1 ไดแก ผบรหาร คณะคร และบคลากรทางการศกษาในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษา รนท 1 กลมท 2 ไดแก นกเรยนในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษา รนท 1 กลมท 3 ไดแก ผปกครอง คณะกรรมการสถานศกษา สมาชกองคการบรหารสวนต�าบล ก�านน/ผใหญบาน/ผน�าชมชน พระ/นกบวชในศาสนาตาง ๆ และประชาชนทวไปในเขตบรการของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 รวมทงคณะท�างานจากองคกรภาคเครอขายทง 4 หนวยงาน และอาสาสมครจากภาคสวนตาง ๆ วธการด�าเนนงานวจย ประกอบดวย 12 ขนตอน สามารถสรปไดดงน (1) ศกษาวเคราะห และสงเคราะหขอมลเกยวกบโครงการกองทนการศกษา โครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทน การศกษา และโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 (2) ศกษาวธการ กระบวนการ และโครงการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมในกลมเยาวชนของหนวยงานตาง ๆ ทงในประเทศและตางประเทศ (3) ศกษาหลกสตรกระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมของศนยคณธรรมทใชเปนหลกสตรหลกในโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา รนท 1


(4) พฒนาหลกสตร สอ และกจกรรมการฝกอบรมเชงปฏบตการเพอพฒนาศกยภาพผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา และนกเรยนแกนน�าในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษา รนท 1 (5) ก�าหนดกรอบแนวคดในการด�าเนนการวจย ตวแปรทเกยวของ กระบวนการ วธการวจย พฒนาเกณฑและตวชวดความส�าเรจของโครงการทเหมาะสม (6) สรางและพฒนาเครองมอวจยทใชในการเกบรวบรวมขอมล อย างหลากหลาย ถกต องตามหลกวชาการและผ านการทดสอบ การใชงานและพฒนาใหสมบรณ โดยทแบบสอบถามเพอการประเมน ความกาวหนาของการด�าเนนโครงการ และแบบประเมนภาพรวมของโครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 (CIPPI Model) มคาความตรง เชงเนอหาเทากบ 0.89 และ 0.81 ตามล�าดบ และมคาความเทยงเทากบ 0.85 และ 0.79 ตามล�าดบ ซงครอบคลมประเดนบรบท (Context) ปจจยน�าเขา (Input) กระบวนการ (Process) ผลผลต (Product) และผลกระทบ (Impact) โดยมงเนนปจจยทน�าไปสความส�าเรจ/ลมเหลวของโครงการ ตามเกณฑและตวชวดความส�าเรจทพฒนาขน และแบบสอบถามเพอการ


ขอมลทวไปของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 •ดำนกำยภำพ โรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 นน ประกอบดวย โรงเรยนทตงอยในเขตพนทภาคกลางและภาคตะวนออกของประเทศไทย รวม 8 จงหวด ไดแก กาญจนบร เพชรบร ราชบร ลพบร สพรรณบร อยธยา ฉะเชงเทรา และสระแกว โรงเรยนสวนใหญตงอยในพนทเขาถงยาก หางไกล ทรกนดาร และเดนทางล�าบาก โดยมทงโรงเรยนประถมศกษา โรงเรยน ขยายโอกาส โรงเรยนมธยมศกษา และวทยาลยอาชวศกษา ซงเปนสถานศกษา ขนาดเลกและขนาดกลาง สถานศกษาเหลานมความขาดแคลนทางกายภาพของโรงเรยน และทรพยากรในการบรหารจดการคลาย ๆ กน กลาวคอ สวนใหญจะประสบปญหาในดานการขาดแคลนอตราก�าลงคน/อตราคร งบประมาณ ระบบ

สรปผลการศกษาวจย

ประเมนความส�าเรจและความยงยนของโครงการ ซงมความตรงเชงเนอหาเทากบ 0.83 และมคาความเทยงเทากบ 0.85 (7) ตดตามประเมนผลการขบเคลอนโครงการของโรงเรยนเปนระยะ ๆ ทงระหวางและภายหลงเสรจสนการด�าเนนโครงการในพนทจรง (8) จดกจกรรมสนบสนนและปฏบตการเสรมสรางพลงอยางตอเนองตลอดโครงการ (9) ประเมนความส�าเรจและความยงยนของโครงการ (10) ศกษาปจจยทน�าไปสความส�าเรจ/ลมเหลว ปญหา อปสรรค และวธการแกไข (11) สบคนและเผยแพรกรณตวอยางเพอการเรยนร (12) สงเคราะหองคความร ของกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม เพอน�าไปประยกตใชและตอยอดขยายผล


สาธารณปโภคไมดหรอใชการไมได ทงน�า (ส�าหรบอปโภคและบรโภค) ไฟฟา โทรศพท เทคโนโลยสารสนเทศยงไมทนสมย คอมพวเตอรเกาและไมเพยงพอกบจ�านวนนกเรยน ขาดแคลนหองเรยน อาคารเรยน บานพกคร หองน�าของทงครและนกเรยน โรงอาหาร อาคารเอนกประสงค สนามเดกเลน โรงฝกงาน หนงสอ สอและวสดอปกรณการเรยนการสอน หรอหากม สงกอสรางหรอ โครงสรางทางกายภาพเหลานนกอยในสภาพทเกาและช�ารดทรดโทรม ใชการไดไมด หรอใชการไมไดเลยฯลฯ ซงปญหาเหลานสงผลตอความพรอมในการบรหารจดการของผบรหาร รวมไปถงขวญและก�าลงใจในการสอน ของคร และสงผลตอคณภาพของการศกษาของเดก ๆ ตามมาในทสด ส�าหรบพนฐานทางครอบครวของนกเรยนสวนมาก (โรงเรยนในกลมอ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร โรงเรยนในกลมอ�าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร โรงเรยนในอ�าเภอสวนผง จงหวดราชบร และโรงเรยนในกลมอ�าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร) เปนคนไทยเชอสายกะเหรยง กะหราง มอญ พมา และไทยใหญ สอสารดวยภาษาถนของชาตพนธ ตวเอง เปนสวนใหญ มความเชอ วถชวต และวฒนธรรมเปนของตนเอง ขณะทนกเรยนในกลมโรงเรยนบรเวณอ�าเภอตาพระยา จงหวดสระแกว เปนคนไทยเชอสายเขมร สวนนกเรยนสงกดโรงเรยนในพนทอน ๆ นน เปนคนไทยในพนทและคนไทยทยายภมล�าเนาตามพอแม/ผปกครองมาจากภมภาคอน เชน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และมนกเรยนสวนหนงเปน คนมสลม (โรงเรยนมาลาอสงเคราะห) นกเรยนในโครงการกองทนการศกษาสวนใหญมาจากครอบครว ทมฐานะยากจน ผปกครองของนกเรยนไมคอยไดรบโอกาสทางการศกษา สวนมากมอาชพ ท�าไร ท�านา ท�าสวน เลยงสตว และรบจางทวไป รวมทงสวนใหญหยาราง แยกทางกนอย นกเรยนบางคนขาดพอ บางคนขาดแม พอแมมครอบครวใหม บางคนขาดทงพอและแม บางคนพอแมตองไปรบจางท�างานตางถน จงตองอาศยอยกบญาตผใหญ ปยาตายาย บางโรงเรยนนน


ชมชนและผปกครองของนกเรยนบางสวนมคานยมดานวตถ รกสบาย ใหความส�าคญกบฐานะทางการเงนมากกวาสงดงาม ตดอบายมข ขาดการพฒนาคณภาพชวต ไมใสใจดแลพฤตกรรมของบตรหลาน ไมคอยใหความ รวมมอกบทางโรงเรยน บางโรงเรยนกไมนยมสงบตรหลานใหเรยนตอในระดบ ทสงขน เพราะตองการใหออกมาประกอบอาชพเลยงครอบครว เปนตน จากสถานภาพทางครอบครวของนกเรยน ท�าใหนกเรยนขาดความอบอน การดแลเอาใจใสอยางทวถง การอบรมบมเพาะ และขาดตวอยางทด จงมกประสบกบปญหาตาง ๆ ไดแก มพฤตกรรมกาวราว พดจาไมสภาพ ขาดมารยาทและกาลเทศะ ขาดวนยและความรบผดชอบ ไมรจกหนาท ไมคอยมจตอาสาและจตสาธารณะ เหนแกตว ไมซอสตย ไมคอยสนใจทจะเรยนร อานไมออก เขยนไมได คดไมเปน ท�าไมเปน แกปญหาไมเปน ขเกยจ ไมมแรงจงใจในการเรยนและการเปนคนด เปนตน ท�าใหเปนปญหาเมอมาอยรวมกบผอนในโรงเรยน และยงยากตอการอบรมใหเปลยนแปลงพฤตกรรม •ดำนพฤตกรรมคณธรรมจรยธรรมของผบรหำร คณะคร/บคลำกรทำงกำรศกษำ และนกเรยนของโรงเรยนในโครงกำรกองทน กำรศกษำรนท1 จากการศกษาสภาพปญหาดานคณธรรมจรยธรรมของผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา และนกเรยนของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 พบวา ผบรหาร คร/บคลากรทางการศกษา และนกเรยนสวนใหญของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาจะมความบกพรองหรอขาดคณธรรมดานวนย ความรบผดชอบ การมจตอาสา ความซอสตย ความพอเพยง กรยามารยาท ความขยน ความสามคค และความสะอาด การขาดคณธรรมดานวนย ไดแก ผบรหาร คร/บคลากรทางการศกษา มกจะไมปฏบตตามกฎระเบยบของโรงเรยน เปนตนวา แตงกายไมถกระเบยบ ไมตรงตอเวลา การขาดความรบผดชอบ เชน ไมรบผดชอบใน


หนาททไดรบมอบหมาย ขาดจตอาสา เชน เหนแกตว ไมเสยสละ ไมชวยเหลอกน นอกจากน กรยามารยาทไมเหมาะสม อาท พดจาไมสภาพ ไมมสมมาคารวะ ไมรจกกาลเทศะ ไมรจกเดกหรอผใหญ ไมออนนอมถอมตน รวมทงขาดความขยน ไมใฝเรยนร ตลอดจนไมคอยจะสามคคกน ไมใหความรวมมอ ขาดความเปนหนงเดยว การทะเลาะววาท ฯลฯ นอกจากน ผบรหารและครยงไมคอยจะเปนแบบอยางทดกบนกเรยนอกดวย พฤตกรรมเหลานเดก ๆ เหน และเกดการเรยนร ซงการทจะใหเดกมพฤตกรรมทพงประสงคนน จ�าเปนอยางยงทผบรหาร ครและบคลากรทางการศกษาจะตองเปนแบบอยางทดของเดกดวย

การก�าหนดคณธรรมเป าหมาย/อตลกษณ ตวบ งชพฤตกรรมดานคณธรรมจรยธรรม และยทธศาสตรการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม จากผลการวเคราะหปญหาการขาดคณธรรมจรยธรรมหรอพฤตกรรมทไมพงประสงคของสมาชกในองคกรของโรงเรยนในโครงการกองทน การศกษา รนท 1 แตละแหงโดยการระดมความคด พบวา ไดก�าหนดคณธรรม เปาหมายทตองการพฒนาใหเกดขนกบบคลากรในโรงเรยนรวมทงนกเรยน จนกลายเปนอตลกษณของโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของตนเอง ซงสอดคลองกบปญหาทพบ ไดแก คณธรรมดานวนย ความรบผดชอบ จตอาสา


ซอสตย พอเพยง กรยามารยาท ความขยน ความสามคค และความสะอาด เปนตน โดยแตละโรงเรยนมการสรางตวบงชและเกณฑการประเมนพฤตกรรมดานคณธรรมของทงผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา นกเรยน และความสะอาดของสภาพแวดลอมภายในโรงเรยนรวมดวย นอกจากน แตละโรงเรยนยงไดก�าหนดยทธศาสตรการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ตามปญหาและบรบทของแตละโรงเรยน เชน ยทธศาสตรการพฒนาครและบคลากรทางการศกษา ยทธศาสตรการพฒนานกเรยน ยทธศาสตรการพฒนาสภาพแวดลอม และยทธศาสตรการมสวนรวมของชมชน รวมทงยงไดมการก�าหนดโครงการ/กจกรรมรองรบยทธศาสตรแตละดานไวดวย เชน โครงการอบรมเชงปฏบตการเพอพฒนาศกยภาพคร/บคลากรทางการศกษาและนกเรยน และโครงการศกษาดงานโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม เปนตน

หลกสตรทใชในการด�าเนนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ส�าหรบหลกสตรทใชในกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษารนท 1 นน มาจาก 2 สวนหลก ๆ ไดแก หลกสตรและกจกรรมทคณะผวจยไดพฒนาขนเพอใชในโครงการน และการประยกตใช ดดแปลง หลกสตรทจดท�าโดยศนยคณธรรมรวมดวย รวมทงหมด 11 หลกสตร ไดแก

(1) หลกสตรการบรหารสถานศกษาอยางมความรบผดชอบตอสงคม (2) หลกสตรการออกแบบกจกรรมการเรยนรเชงบรณาการความร คความด (3) หลกสตรโครงงานคณธรรม (Moral Project) (4) หลกสตรการดงพลงรวมคณะท�างานในการขบเคลอนโครงการ (5) หลกสตรการพฒนาศกยภาพนกเรยนแกนน�าชนประถมศกษา (คายเดกดสรางได)


(6) หลกสตรการพฒนาศกยภาพนกเรยนแกนน�าชนมธยมศกษา (ผน�าเยาวชนจตอาสา) (7) หลกสตรการพฒนาศกยภาพการสอนของครปฐมวย (8) หลกสตรการพฒนาศกยภาพการสอนของครประถมศกษา (9) หลกสตรการพฒนาศกยภาพการสอนของครมธยมศกษา (10) หลกสตรการศกษาดงานโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม (บางมลนากโมเดล) (11) หลกสตรการบรหารจดการโครงการสงเสรมคณธรรมความด (ศกษาดงานมลนธพทธฉอจ ไตหวน)

นอกจากน ยงมการจดกจกรรมเสรมพลงในพนทจรง ในระหวางนเทศ ตดตาม และประเมนผล ซงหลกสตรดงกลาวขางตนมความโดดเดน หลายดาน ไดแก เปนหลกสตรทมการฝกปฏบตการเปนสวนใหญ และเนอหา/กจกรรมในหลกสตรเชอมโยงกบการน�าไปใชไดจรงในการด�าเนนงานทโรงเรยนของตนเอง โดยผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา และนกเรยนแกนน�าทเขารบการอบรมจะไดอาวธทางปญญา (เครองมอ แนวทาง) กลบไปด�าเนนงานตอยอดขยายผลความดทโรงเรยน อาท สอ เพลง เกม และกจกรรมทหลากหลาย เนน Play & Learn พฒนาทกษะการคดและการท�างานรวมกนและความรคความด เปนตน จากการประเมนความคดเหนของผเขาอบรมเชงปฏบตการในแตละหลกสตร ทงผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา นกเรยนแกนน�า และผทมสวนเกยวของ พบวา มความคดเหนตอการอบรมเชงปฏบตการ โดยภาพรวมในระดบมำก-มำกทสดทกหลกสตร โดยเฉพาะเรองของประโยชน ทไดรบจากการอบรมในภาพรวม และการน�าความรทไดรบจากการอบรมไปประยกตใช ผประเมนลวนประเมนอยในระดบมำกทสดทกกจกรรม และจากการตดตามผล พบวา บคลากรของทกโรงเรยนน�าองคความร สอ กจกรรม และเทคนค/วธการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมนกเรยนทไดรบจากการอบรมเชงปฏบตการ ไปประยกตใชพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยนในโรงเรยน


การศกษาชองทางและวธการขบเคลอนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1

ชองทางทใชในระดบมำกทสด ไดแก งำนวนยนกเรยน เชน กจกรรมหนาเสาธง กจกรรมประจ�าวน กจกรรมโฮมรม งานประจ�าชน งานประชมระดบชน งานประชมประจ�าสปดาห และงานประชมประจ�าเดอน และ กจกรรมเพอสงคมและสำธำรณประโยชน

นอกจากน ยงมการพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยนผานการจดการเรยนรเชงบรณาการความรคความด หรอกำรสอนสอดแทรกเขำไปในรำยวชำตำง ๆ ของทง 8 กลมสาระการเรยนร รวมทงกจกรรมคายและโครงการพเศษเนองในโอกาสตาง ๆ อกดวย โดยวธการทครใชพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยนนน สวนใหญจะใชวธการสาธตเปนแบบอยาง โดยครและนกเรยนแกนน�า ถากจกรรมหรอการปฏบตนนตองท�าใหเดก ๆ ดกอน เพราะจะไดทราบถงวธการปฏบตทถกตอง โดยเฉพาะกำรปฏบตเปนตวอยำงใหนกเรยนเหนเปนประจ�า และฝกใหนกเรยนลงมอปฏบตดวยตนเอง กจกรรมเนนกำรมสวนรวม (รวมคด รวมท�า ของทงคร/นกเรยน) โดยใชโครงงำนคณธรรมเปนเครองมอหลกในการขบเคลอน

ส�าหรบช องทางท โรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาใช ในการ ขบเคลอนส การเปนโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม พบวา ชองทางทใชในระดบมำกนน ไดแก กจกรรมพฒนำผเรยน เชน กจกรรมลกเสอ/เนตรนาร/ยวกาชาด/ผ บ�าเพญประโยชน/นกศกษาวชาทหาร กจกรรมแนะแนว และกจกรรมชมนม


สวนชวงเวลาทโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 สวนมาก ใชในการขบเคลอนสการเปนโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมนน มทงชวงเชา กลางวน เยน วนหยด และตามโอกาสทเหมาะสม ทงนขนอยกบบรบทและความเหมาะสมของแตละโรงเรยน

ผบรหำรผรบผดชอบโครงกำรและคณะครทกคน/รเขำใจและเปนอนหนงอนเดยวกน

งำนปกครองและวนยนกเรยน(ระดบโรงเรยน/ระดบชนเรยน/ทงทำงตรงและทำงออม)

ครเวรประจ�ำวน(กจกรรมประจ�ำวน)/ครทปรกษำ(กจกรรมโฮมรม)/กรรมกำรนกเรยน/นกเรยนแกนน�ำ

กำรสอนสอดแทรกบรณำกำรใน8กลมสำระกำรเรยนร

กจกรรมพฒนำผเรยน...งำนแนะแนว/ลกเสอ/นกศกษำวชำทหำร/ชมนม/กจกรรมเพอสงคมและสำธำรณประโยชน

กระบวนกำรมสวนรวมของทกภำคสวน(บำนวดโรงเรยน)

กำรจดกจกรรมเสรม/สนบสนนดวยควำมสม�ำเสมออยำงสรำงสรรคและหลำกหลำย

กำรนเทศตดตำมสรำงขวญก�ำลงใจเชอมประสำนปรบปรงพฒนำประเมนและสะทอนผลกำรปฏบตอยเสมอ

โรงเรยนคณธรรมจรยธรรม...เดกดสรำงได...คณธรรมทกพนท...ควำมดทงโรงเรยน


การสงเคราะหองคความร รปแบบ กระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ส�าหรบรปแบบและกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 พบวา มกระบวนการด�าเนนงานเปนล�าดบขนตอน ใชชองทางการขบเคลอนไดเหมาะสมตามโครงสรางของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ในสวนของกจกรรมพฒนาผเรยน รวมทงงานวนยในโรงเรยนและกจกรรมพเศษในวาระตาง ๆ

จากการสงเคราะหกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม มล�าดบขนตอน ดงน (1) ศกษาขอมลทวไปของโรงเรยน เชน สภาพปญหาของผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา สถานภาพและภมหลงของผปกครอง/ชมชน สภาพแวดลอมในโรงเรยนและชมชน และตวนกเรยน (2) ศกษาพฤตกรรมดานคณธรรมจรยธรรม (เชงบวกและเชงลบ) ของผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษาและนกเรยนของโรงเรยน เพอน�าไปสการระบปญหา หาสาเหตของปญหา และหาทางแกปญหาดวยความหลากหลายและสรางสรรคโดยใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร (รเหต รปญหา รวธแก หรอเขาใจ เขาถง และพฒนา) หรอความด/ตนทนทางสงคม (Social capital) ทมอยและแรงบนดาลใจในการท�าความด


(3) ก�าหนดคณธรรมเปาหมาย/อตลกษณ ตวบงชพฤตกรรมดานคณธรรมจรยธรรม และยทธศาสตรการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม รวมทงโครงการและกจกรรมรองรบ โดยกระบวนการมสวนรวมของทก ภาคสวน (Bottom up) (4) เลอกใชและพฒนาหลกสตรทใชในการด�าเนนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมใหเหมาะสมกบบรบทและสภาพปญหาทเกดขน (5) ฝกอบรมเชงปฏบตการ โดยใชหลกสตรทพฒนาขนและหลกสตรทประยกต/ดดแปลงของศนยคณธรรม (หลกสตรจากสวนกลาง) อยาง หลากหลายใหกบผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา และนกเรยนแกนน�า (6) ศกษาดงานโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรมทงในและตางประเทศ (7) น�าเสนอความกาวหนาของผลการด�าเนนงานเปนระยะ ๆ (8) นเทศ ตดตาม ประเมนผล และจดกจกรรมเสรมพลงในพนทจรง (9) สงเคราะหองคความรของกระบวนการด�าเนนโครงการ วเคราะห SWOT เพอคนหาปจจยทน�าไปสความส�าเรจ/ความลมเหลว/ความยงยน ของโครงการ ตลอดจนใหขอเสนอแนะอนเปนประโยชนตอการด�าเนนงานและการพฒนาโครงการตอหนวยงานทมสวนเกยวของ (10) เผยแพรรปแบบกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมเพอเปนแนวทางในการน�าไปประยกตใช/ตอยอด/ขยายผลแกสถานศกษา ทสนใจตอไป กระบวนกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงกำรกองทนกำรศกษำรนท1สำมำรถแสดงไดดงแผนภำพตอไปน


1ฯล

ฯ2

3

32

1

ภำคเคร

อขำย

• โครง

การก

องทน

การศ

กษาฯ

• ศน

ยคณธร

รม (อง

คการ

มหาช

น)•

ส�านก

งานผ

ตรวจ

การแ

ผนดน

• มห

าวทย

าลยศ

รนคร

นทรว

โรฒ

กระ

บวน

การ

พฒ

นาโร

งเรย

นคณ

ธรรม

จรย

ธรรม

ก�าห

นดป

ญหา

ระบส

ำเหต

ของป

ญหำ

(รเหต

รปญหำ

รวธ

แก)

ใชวธ

กำรแ

กปญหำ

(หลำ

กหลำ

ยและ

สรำง

สรรค

)

ฝกอบ

รมเชงป

ฏบตก

ำรดว

ยหลก

สตรจ

ำกคณ

ะผวจ

ย(R&

D)

• หล

กสตร

Man

aging

SR S

choo

l•

หลกส

ตรกา

รออก

แบบก

จกรร

มการ

เรยน

รเชง

บรณาก

ารคว

ามรค

ความ

ด•

หลกส

ตรโครง

งานค

ณธร

รม•

หลกส

ตรกา

รดงพ

ลงรว

มคณะท

�างาน

ในกา

รขบเคล

อนโครง

การ

• หล

กสตร

คายเดก

ดสรา

งได

• หล

กสตร

คายผ

น�าเยาวชน

จตอา

สา

• หล

กสตร

การพ

ฒนา

ครปฐ

มวย

• หล

กสตร

การพ

ฒนา

ครปร

ะถมศ

กษา

• หล

กสตร

การพ

ฒนา

ครมธ

ยมศก

ษา•

หลกส

ตรกา

รศกษ

าดงานโรง

เรยน

ตนแบ

บดาน

คณธร

รมจร

ยธรร

ม•

หลกส

ตรกา

รบรห

ารจด

การโคร

งการ

สง

เสรม

คณธร

รมคว

ามด

(ศกษ

าดงานม

ลนธพ

ทธฉอ

จ ไตหว

น)

ควำม

ด/ทน

ทำงส

งคม

(Soc

ialca

pital)

ก�าห

นดค

ณธร

รมเป

าหมา

ย

ชองท

ำงแล

ะวธก

ำรขบ

เคลอ

นโคร

งกำร

พฒนำ

โรงเรย

นคณธร

รมจร

ยธรร

ม

โครง

กำร/กจ

กรรม

ของโรง

เรยน

(PDC

A) กำรน

เทศ

ก�ำกบ

ตดต

ำม

สรำง

ขวญก�ำ

ลงใจ

(กลย

ำณมต

ร/Em

powe

rmen

t)

สรำง

เกณฑ/

ตวชว

ดปร

ะเมน

พฤตก

รรม

ก�าห

นดย

ทธศ

าสต

รก

ารพ

ฒนา

CIPP

IMod

elกจ

กรรม

พฒนำ

ผเรย

นงำ

นวนย

นกเรยน

กำ

รสอน

สอดแ

ทรก

โรงเ

รยนค

ณธร

รมจร

ยธร

รม“ค

ณธร

รมท

กพ

นท...

ควา

มดท

งโรง

เรย

น”“เด

กด

...สร

างได

”

ผบรห

ำร/

คร

นกเรยน

สภำพ

แวดล

อม

ผปกค

รอง/

ชมชน

กระบ

วนกำ

รมส

วนรว

มขอ

งชมช

น


กำรใชหลกสตรทเหมอนกน เชน การใชหลกสตรของศนยคณธรรมทมการดดแปลงไปบางบางสวนส�าหรบการฝกอบรมผบรหาร คร/บคลากรทางการศกษา และนกเรยนเหมอนกน เชน หลกสตรการบรหารสถานศกษาอยางมความรบผดชอบตอสงคม หลกสตรโครงงานคณธรรม หลกสตรผน�าเยาวชนจตอาสา และหลกสตรการบรหารจดการโครงการสงเสรมคณธรรมความด (หลกสตรการศกษาดงานแหลงการเรยนรตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม ณ มลนธพทธฉอจ ไตหวน) หลกสตรและกจกรรมทแตกตำง ทมการออกแบบและพฒนาขนใหมโดยคณะผวจย ไดแก หลกสตรการดงพลงรวมคณะท�างานในการขบเคลอนโครงการ หลกสตรการพฒนาศกยภาพนกเรยนแกนน�าชนประถมศกษา (คายเดกดสรางได) หลกสตรการพฒนาศกยภาพการสอนของครปฐมวย

การศกษาเปรยบเทยบกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 กบโรงเรยนตนแบบคณธรรมจรยธรรม (บางมลนากโมเดล) กระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาและโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม (บางมลนากโมเดล) นน ทงสองโครงการนมทงความเหมอนและความ แตกตางกน ดงน


หลกสตรการพฒนาศกยภาพการสอนของครประถมศกษา หลกสตรการพฒนาศกยภาพการสอนของครมธยมศกษา และหลกสตรการศกษาดงานโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม ทงนเนองจากบรบท ปญหา สภาพความพรอม และความตองการ ของโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม (บางมลนากโมเดล) และโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 มความแตกตางกนนนเอง แตสงทเหมอนกนคอทงสองโครงการใช กำรพฒนำจตวญญำณควำมเปนครและกำรสรำงแรงจงใจ ในการท�างานครงนเปนกลไกหลกในการ ดงพลงรวมจากผบรหาร ครและบคลากรทางการศกษาในลกษณะ Win-Win Situations และจดเดนรวมของทงสองโครงการ เชน กำรใชโครงงำนคณธรรมเปนเครองมอหลกในการพฒนาการคดของเดก ๆ (เดกจะเปลยนพฤตกรรมไดกตอเมอเดกคดเปนเทานน) กำรจดกจกรรมเสรมพลงในระหวางการนเทศ ตดตาม ประเมนผล สงเสรม และสรางขวญก�าลงใจ รวมดวย

นอกจากนยงมการน�าผบรหารและครแกนน�าไปศกษาดงาน ณ มลนธพทธฉอจ ไตหวน ซงกจกรรมในหลกสตรนท�าใหผเขารวมเกดแรงบนดาลใจในการท�างาน พบแนวทางการปฏบตทด พบตวอยางทด จงน�ามา ซงการเปลยนแปลงพฤตกรรมของตนเองในทสด ซงสงผลดตอการด�าเนนงาน โครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม


อยางไรกตาม กจกรรมทใชในกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการ กองทนการศกษา รนท 1 นน ยงมความแตกตางและหลากหลายกวาทใชในการพฒนาโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม (บางมลนากโมเดล) ทงนกดวยเหตผลเรองความแตกตางทางดานบรบทและสภาพปญหาทพบ โดยเฉพาะดานภมหลง วฒนธรรม ความเชอ และวถชวตของเดก ๆ นนเอง ซงนกเรยนของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษานนมความแตกตางและหลากหลายมากกวา จงท�าใหตองใชกจกรรมทครและนกเรยนแกนน�า รบร เขาใจ เขาถง และน�าไปประยกตใชในการสอสารและ ดงพลงรวมจากเพอน ๆ พ ๆ นอง ๆ ในโรงเรยน และพอแม/ผปกครอง รวมทง สมาชกในชมชนดวย กจกรรมทใชสวนใหญจะเปนกจกรรมทฝกพฒนาทกษะกระบวนการคด ทงการคดวเคราะห คดวจารณญาณ คดสรางสรรค และโดยเฉพาะการคดเชงระบบ ตลอดจนกจกรรมการท�างานรวมกนดวยความสามคค (ท�างานเปนทม) เทคนคการสอสารเชงลกเพอรและเขาใจ การเรยนรเชงบรณาการความรคความด ฝกการท�างานรวมกน เรยนรทจะอยรวมกบผอนอยางมคณธรรม เออเฟอเผอแผ มมตรจตมตรใจ เคารพและใหเกยรตซงกนและกน มวนย มจตอาสา มความอดทน มความสามคคในหมคณะ รบฟงความคดเหน ของผอน เคารพในความแตกตางระหวางบคคล (แตกตาง แตไมแตกแยก) ชนชมและเหนคณคาในความสามารถของตนเองและผอน กลยทธการดง พลงรวมจากบคคลอน ๆ เปนตน

ผลการพฒนาคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 จากการศกษา พบวา ผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา และนกเรยนมการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทดขนตามคณธรรมเปาหมายและตวชวดพฤตกรรมทรวมกนก�าหนดไว เปนผลใหพฤตกรรมเชงลบ รวมไปถง คณลกษณะและคานยมทไมพงประสงคไดรบการแกไขและพฒนาใหดขน และบางโรงเรยนยงไดขยายผลการท�าความดไปยงชมชนรอบ ๆ โรงเรยน


อกดวย ท�าใหการสงเสรมคณธรรมความดเกดการขบเคลอนไปพรอม ๆ กน ทงทบานและโรงเรยน นกเรยนไดฝกท�าความดจนเปนวถชวต เกดการมสวนรวมจากผปกครอง ทงยงมสงทนาสนใจอยางยงกคอผบรหารและคร มการเปลยนแปลงพฤตกรรมจากเดมไปมาก โดยเฉพาะการปฏบตตนเปนตวอยางทดใหกบนกเรยน และมความรบผดชอบในหนาทมากขน นอกจากน ผลลพธทแสดงใหเหนวา การพฒนาครดวยหลกสตร กระบวนการ กลวธ สอ และกจกรรมทคณะผวจยใชนน สามารถกระตน จตวญญาณความเปนครไดด คอ ผบรหารและครเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปนสวนใหญ ตระหนกในหนาทของความเปนครผใชการศกษา เปนเครองมอในการพฒนาคน รบผดชอบตอนกเรยนและโรงเรยน มการพฒนาและปรบเปลยนตนเอง จนกระทงสงผลกระทบเชงบวกไปทตวเดก ๆ และโรงเรยนอยางไดผล ยงไปกวานน การท�างานพฒนานกเรยนใหเปนคนด ของผบรหารและครยงสงผลกระทบไปถงผปกครอง ครอบครว และชมชน เพราะหลาย ๆ โรงเรยนไดรบความรวมมอจากผปกครองและชมชน เปนอยางด

การศกษาผลกระทบและผลพลอยไดจากการด�าเนนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทน การศกษา รนท 1 •ดำนผลสมฤทธทำงกำรเรยน เมอผบรหารพรอมในการบรหารจดการโรงเรยนของตวเอง กลาวคอ ไดรบการแกไขปญหา เชน ไดรบการจดสรรอตราก�าลงครเพมขน มหองเรยนและอาคารเรยนส�าหรบจดการเรยนการสอน มระบบสาธารณปโภคทจ�าเปน อยางเพยงพอและใชการได มบานพกครและหอพกนกเรยนทคณภาพดและเพยงพอ มหองน�าหองสวมทใชการไดและถกสขลกษณะ และมสอ/วสดอปกรณพรอมและเพยงพอส�าหรบการจดการเรยนการสอน เปนตน ครและบคลากรทางการศกษากมขวญและก�าลงใจในการท�างาน เปนผลใหพรอมจดการเรยนการสอนใหมคณภาพ และนกเรยนกเปนคนดหลงจาก


ผานกระบวนการบมเพาะของผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา และการมสวนรวมของผปกครอง/ชมชน จงพรอมในการเรยน เมอความพรอมทง 3 ดาน เกดขน จงเปนผลใหผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 นาจะดขน ตามมาดวย และเมอพจารณาจากการเปลยนแปลงของผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนสามญ (Ordinary National Educational Test, O-NET) ปการศกษา 2555 พบวา มโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 ทรวมด�าเนนงานดานการพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยน และ มการเปลยนแปลงของผลการสอบ O-NET ระดบชนประถมศกษาปท 6 ชนมธยมศกษาปท 3 และชนมธยมศกษาปท 6 ของโรงเรยนดขนกวำ กอนเขาโครงการมาก ทงนบางโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษามผลสมฤทธของการทดสอบ O-NET สงขนกวาปกอน ๆ 5-7 รายวชาทเดยว และบางโรงเรยนนน มการเปลยนแปลงจากในชวงเวลาหลายปทผานมา เชน เดมผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนอยในล�าดบท 23 จากโรงเรยนในอ�าเภอ ทงหมด 25 โรงเรยน แตหลงจากผานกระบวนการสงเสรมพฒนาแลว พบวา นกเรยนมผลสมฤทธของการทดสอบ O-NET ในปการศกษา 2555 เลอนขนมาอยล�าดบท 3 ของอ�าเภอ ขณะทบางโรงเรยนจากเดมคะแนนสอบ O-NET อยในล�าดบท 120 จากโรงเรยนในสงกดส�านกงานเขตพนทการศกษา จ�านวน 147 โรงเรยน เลอนขนมาอยล�าดบท 60 ของส�านกงานเขตพนทการศกษา นอกจากนน ยงมบางโรงเรยนทผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยน ปการศกษา 2556 (ลาสด) มการพฒนาขนมากและไดรบการประกาศยกยองใหเปนโรงเรยนทมการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนอยางมากในล�าดบท 3 ของส�านกงานเขตพนทการศกษาทโรงเรยนของตนเองสงกดดวย


•ดำนอตรำกำรศกษำตอและคณภำพชวตของนกเรยน นกเรยนของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาทเขารวมโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมนน เมอจบออกไปแลวสวนใหญสามารถศกษาตอในสถาบนการศกษาในระดบทสงขนกวาเดมไดมาก นอกจากน นกเรยนยงสามารถศกษาตอในสถาบนการศกษาทคอนขางมชอเสยงได ในระดบปานกลาง สวนนกเรยนทไมไดศกษาตอกสามารถออกไปประกอบอาชพเลยงตนเองไดเชนกน รวมทงยงพบวาเมอโรงเรยนด�าเนนโครงการ ไปในระยะหนง จะสงเกตไดวาปญหาพฤตกรรมเชงลบของนกเรยนลดลง ตลอดจนนกเรยนมคณภาพชวตทดขน และด�ารงชวตไดอยางมความสขอกดวย

ทงนเมอวเคราะหกจกรรมและหลกสตรการสอนของบางโรงเรยนจะพบวา มการสอนวชาชวต/ทกษะชวตใหกบนกเรยนดวยนนเอง เชน ฝกนกเรยนใหเปนยวเกษตร เพอใหนกเรยนน�าความรจากการลงมอท�างาน ในแปลงเกษตรทโรงเรยนแบบครบวงจร ตงแตกระบวนการเรมตนของ การผลตจนถงสงขายในทองตลาด ซงกระบวนการทงหมดนนกเรยนเปนผคด และเปนผท�าโดยมครเปนผฝก (Coach) ทงสน เปนผลใหเดก ๆ มความร ตดตวไปใชในชวตจรงของพวกเขา ท�าใหมคณภาพชวตและวคซนชวตทด


โดยสามารถสรปการศกษาผลกระทบและผลพลอยได ภายหลงจากทโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 ด�าเนนการปลกฝงคณธรรมนกเรยนและโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมดวยกระบวนการ และกจกรรมทหลากหลายและสรางสรรคผานชองทางตาง ๆ ตามความเหมาะสมและบรบทของแตละโรงเรยนไดดงน (1) ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนดขน (2) ปญหาพฤตกรรมเชงลบของนกเรยนลดลง (3) นกเรยนมความคดมากขน และครกจดการเรยนการสอนไดงายขน (4) ทางโรงเรยนไดใชโครงการนเปนสวนหนงในการประเมน/ประกนคณภาพของโรงเรยน เปนผลใหโรงเรยนผานการประเมนและไดรบการรบรองจาก สมศ. ในการประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษารอบ 3 (5) เกดงานวจยในชนเรยนและแนวทางการแกปญหาพฤตกรรม เชงลบของนกเรยนในโรงเรยน (6) เกดแนวทางอนจะน�าไปสการเรยนและหวขอวทยานพนธส�าหรบการศกษาตอของผบรหารและครในโรงเรยน (7) สามารถน�าโครงการนไปบรณาการใหสอดคลองกบโครงการ ในลกษณะเดยวกนได (8) ผบรหารและครใชผลจากการด�าเนนโครงการนเปนสวนหนง ในการประเมนความกาวหนา (วทยฐานะ) ของตนเองได (9) ผ บรหารและครมความกาวหนาในวชาชพจากการด�าเนนโครงการน (10) มผลสมฤทธจากการแขงขนทกษะทางวชาการ เชน งานศลปหตถกรรมนกเรยน และการแขงขนในรายการอน ๆ พฒนาขนอยางมากและไดรบรางวลเหรยญทอง เหรยญเงน และเหรยญทองแดง ทงการแขงขน ในระดบเขตพนทการศกษาและระดบชาต (11) การด�าเนนโครงการนสงผลเชงลบตอสขภาพกายและสขภาพจตของผบรหาร คร และนกเรยนนอย


(12) เกดความสามคคในองคกร/การมสวนรวมของผปกครอง/ชมชนและหนวยงานทเกยวของ (13) เกดเดกดสรางได ตวอยางทดเพมขน มพนทและโอกาส ใหเดก ๆ ทกคนเรยนรการท�าความด พบคณธรรมทกพนท ความดทงโรงเรยน โรงเรยนมชอเสยงและไดรบการยอมรบจากสงคม (14) เกดการขยายผลของโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมไปยงบคคล และหนวยงานทสนใจ (15) เกดความศรทธา เชอมน จงรกภกด และส�านกในพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และการประชาสมพนธเรองนไปยงนกเรยน ผปกครอง ชมชน และผทเกยวของทกภาคสวนมากขน อาจกลาวไดวาเมอโรงเรยนด�าเนนโครงการพฒนาคณธรรมจรยธรรมกจะสงผลดกลบมาสโรงเรยนนนเอง (Win-Win Situations)

ตำรำงผลกำรศกษำอตรำกำรศกษำตอและคณภำพชวตของนกเรยนภำยหลงกำรด�ำเนนโครงกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม

ในโครงกำรกองทนกำรศกษำรนท1

1 นกเรยนสามารถศกษาตอไดมากขน 3.94 78.88 มำก

2 นกเรยนสามารถศกษาตอในสถาบนการศกษา 3.11 62.20 ปำนกลำง

ทคอนขางมชอเสยง

3 นกเรยนสามารถออกไปประกอบอาชพเลยงตนเองได 3.83 76.66 มำก

4 ปญหาพฤตกรรมเชงลบของนกเรยนลดลง 4.00 80.00 มำก

5 นกเรยนมคณภาพชวตทดขน และด�ารงชวต 4.00 80.08 มำก

ไดอยางมความสข

อตรำกำรเรยนตอและคณภำพชวตของนกเรยนภำยหลงกำรด�ำเนนโครงกำรฯ

ล�ำดบท

คำเฉลย รอยละ ระดบคณภำพ


ผลการประเมนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษารนท 1 โดยใช CIPPI Model ส�าหรบผลการประเมนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 โดยใช CIPPI Model ประกอบดวย ดานบรบท ปจจยน�าเขา กระบวนการ ผลผลต และผลกระทบ จากผลการประเมนพบวา โครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 เกอบจะทกโรงเรยนมการพฒนาปจจยในดาน ตาง ๆ เพมขนจากการประเมนในครงแรก กลาวคอ ในการประเมนครงแรก ไดระดบคะแนนการประเมนจากผทมสวนเกยวของกบโครงการทกภาคสวนโดยภาพรวมเฉลย รอยละ 81.30 ในขณะทการประเมนครงท 2 ไดระดบ คะแนนการประเมนเฉลยโดยภาพรวม รอยละ 85.76 ถงแมวาคะแนนผลการประเมนเฉลยโดยภาพรวมของทงสองครง จะอยในคณภาพระดบดเหมอนกน แตวาผลการประเมนในครงหลงนนมระดบคะแนนเฉลยเพมขน แสดงใหเหนวาโครงการดงกลาวไดรบการพฒนาใหดขนและมแนวโนมดขนอยางเหนไดชดเจน และเมอสรปแลว พบวา มโรงเรยนท ไดรบผลการประเมนจากภาคเครอขายทกภาคสวนแบบ 360 องศา ในระดบดมำก จ�านวน 10 โรงเรยน และระดบด จ�านวน 10 โรงเรยน


ปญหาและอปสรรคทพบระหวางการด�าเนนงาน และวธการแกไข ส�าหรบปญหาและอปสรรคทพบระหวางกระบวนการด�าเนนงานโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 ของแตละโรงเรยนนน พบวา บคคลและสวนงานทเปนปญหาและอปสรรคนน มาจากทงตวผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา นกเรยน ผปกครอง ผทมสวนเกยวของ และกระบวนการท�างาน ซงปญหาและอปสรรคทพบเหลานนแตละโรงเรยนกไดด�าเนนการแกปญหาไดตรงกบเหตของปญหา (รเหต รปญหา รวธแก) เปนผลใหปญหาและอปสรรคตางๆ คลคลายลง ท�าใหการด�าเนนงานโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของตนเองลลวงไปไดในทสด ถงแมวาการแกปญหาบางอยางอาจจะตอง คอยเปนคอยไปและตองอาศยความรวมมอเปนอยางมาก เชน ขาดความรวมมอ จากผปกครอง ทงนเพราะผปกครองไมคอยมเวลามาประชมเพอสรางความรความเขาใจและความรวมมอระหวางบานและโรงเรยน ดวยเหตทวาผปกครองสวนใหญตองประกอบอาชพในชวงเวลาท�าการของทางราชการ โรงเรยน

ตำรำงผลกำรประเมนโครงกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงกำรกองทนกำรศกษำรนท1โดยภำพรวม

1. ดานบรบท 88.26 ด 91.45 ดมาก

2. ดานปจจยน�าเขา 83.46 ด 87.12 ด

3. ดานกระบวนการ 79.33 ด 84.60 ด

4. ดานผลผลต 77.65 ด 83.72 ด

5. ดานผลกระทบ 77.83 ด 81.91 ด

สรปภำพรวม 81.30 ด 85.76 ด

ปจจยดำนตำงๆ

คะแนนประเมน(รอยละ)/ระดบคณภำพ

ครงท1 ครงท2ระดบคณภำพ

ระดบคณภำพ


จงตองมการปรบเปลยนชวงเวลานดประชมกบผปกครองเปนชวงเวลา หลงเลกงานหรอเปนชวงวนหยดแทน ผบรหารบางทานขาดภาวะการเปนผน�าทด กระบวนการคดเชงระบบ การรวมคดรวมท�า การประสานความรวมมอ การนเทศ ก�ากบ ตดตาม ขณะทครบางสวนไมรไมเขาใจปญหา ทมา และกระบวนการขบเคลอนโครงการ (ไมไดเขาอบรม บรรจใหม ยายมาใหม) บางคนขาดประสบการณในการท�างานและการแกปญหา และขาดความสามคค ปญหาเหลานกไดรบการแกไข โดยผทมสวนเกยวของมการปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองไปในทางทดขน มการประชมท�าความเขาใจและสอสารเชงลกมากขน นอกจากน ยงไดมการแกปญหาการสอสารของครกบนกเรยนทตาง ภาษา/วฒนธรรมโดยใชนกเรยนแกนน�าทใชภาษา/วฒนธรรมเดยวกน กบนกเรยนสวนใหญในโรงเรยนนน นบวาแปนวธการทไดผลทเดยว สวนปญหา ของนกเรยนกมการแกไขโดยใหนกเรยนเปนผสรางขอตกลงกนเองจะไดผลมากกวา และกยนยนไดวาวธการนไดผลมากกวาการบงคบดงทผบรหารและ คณะครสงใหท�า

ปจจยทสงผลตอความส�าเรจ ความลมเหลว และความยงยนของโครงการ จากการศกษาปจจยทสงผลตอความส�าเรจ ความลมเหลว และความยงยนของโครงการ สามารถสรปไดดงน (1) ผบรหาร/ผน�าทด มการบรหารจดการทด ยตธรรม ซอตรงโปรงใส มงมนในการท�างาน และรบฟงความคดเหนผอน บรหารแบบ มสวนรวม ใหเกยรต ไวใจ เชอใจ และเปนตวอยางทด (2) ความสามคค ความเสยสละ มศรทธาและความมงมนเปนทตง การเปลยนแปลงความคด การพฒนาจตวญญาณความเปนคร รวมคด รวมท�า และเปนตวอยางทดใหกบนกเรยน (3) ความรวมมอและความมงมนตงใจของนกเรยน รวมทงมนกเรยนแกนน�าทเขมแขง


(4) กจกรรมและโครงงานคณธรรมของนกเรยน จากหองเรยนส ทงโรงเรยน (5) การมสวนรวมของพอแม/ผปกครอง/ชมชน (6) กระบวนการด�าเนนงานทด ใชวงจรคณภาพ PDCA และใชหลก SMART planning (7) ความรวมมอระหวางองคกรภาคเครอขาย (8) โอกาสทไดรบการสนบสนนจากโครงการกองทนการศกษา (9) ทมคณะวทยากร/คณะผวจยทเขมแขงและทมเท ความศรทธา เชอมนทมตอคณะวทยากร (10) ความจงรกภกด ความศรทธา และความเชอมนในองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ขอเสนอแนะเพอการสรางสรรคและพฒนาโครงการใหมประสทธภาพและเปนประโยชน ทางคณะผวจยไดสมภาษณและสอบถามผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา นกเรยน และตวแทนคณะกรรมการสถานศกษา/ผปกครองของนกเรยนโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 คณะท�างาน จากทง 4 หนวยงาน และอาสาสมครทมาชวยท�างานโครงการน ผนวกกบความเหนของคณะผวจยทมตอภาคสวนตาง ๆ ทเกยวของกบโครงการ สามารถสรปไดดงน


ขอเสนอแนะตอโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา (1) กำรสอสำรภำยในองคกร/กำรประชมเชงปฏบตกำร การสอสารระหวางผบรหาร ผรบผดชอบโครงการ คณะคร นกเรยน และผมสวนเกยวของกบโครงการฯ เปนปจจยหนงทจะชวยลดปญหาทอาจเกดขนระหวางการด�าเนนโครงการ หากการด�าเนนโครงการมระบบการสอสารภายในองคกรทมความชดเจนและดวยความสม�าเสมอแลว จะสงผลให การด�าเนนโครงการประสบผลส�าเรจตามเวลาและเปาหมายทตงไว หากเกดการสอสารทไมเขาใจกน ผบรหารหรอผรบผดชอบโครงการควรมการประชม เพอรวมคดและรวมแกไขปญหาดงกลาว เพอสรางความเขาใจ และสรางความตระหนกตอจดมงหมายและแนวทางการด�าเนนโครงการ ใหรและเขาใจไปในแนวทางเดยวกน รวมทงบคลากรทบรรจหรอยายเขามาใหม ตลอดจนนกเรยนทเขามาใหมดวย (2)กระบวนกำรท�ำงำนพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ผบรหารและคณะครตองมความรดจงจะน�าไปสการปฏบตทดได ใชทงศาสตรและศลป เปดห เปดตา เปดใจทจะยอมรบวธการพฒนารปแบบใหม ๆ หลากหลายวธการ สรางสรรค คดเชงระบบ ท�าดวยความสามคคเปนน�าหนงใจเดยวกน (Unity & Harmony) ใชกระบวนการมสวนรวม (3)ควรมกำรประชำสมพนธโครงกำรดวยวธกำรทหลำกหลำย เชน ใชเสยงตามสายในโรงเรยน เวทหนาเสาธง การประชมกลมยอย หอกระจายขาวหมบาน สอสงพมพ และวทยชมชน เปนตน โดยเฉพาะโปสเตอรและบอรดประชาสมพนธภายในโรงเรยนทนกเรยนและผปกครองสามารถเยยมชมและมองเหนไดชด เพอเปนการสอสารความด ยกยองคนท�าด อนจะเปนแรงจงใจใหผพบเหนรวมท�าความดเพมขน และเปนการสราง กระแสการท�าความดไดในวงกวาง (4)กำรทมเท/เสยสละ/มจตอำสำ ความเสยสละและความมงมนตงใจตอการท�าสงใดสงหนงนนเปนหวใจของการท�างานทกอยาง ในการท�าโครงการใด ๆ กตาม หากผบรหาร ผรบผดชอบโครงการ รวมทงคร


ทปรกษามความเสยสละ มจตอาสา พรอมทจะท�างานเพอองคกร เมอผปฏบตกจกรรม/ผเขารวมโครงการเหนพฤตกรรมอนเปนแบบอยางทดน กจะเชอถอ ศรทธา สงผลใหคณะคร นกเรยน และทกฝายทเกยวของ พรอมเขารวมท�างานอยางเตมใจ และท�าดวยความสข การด�าเนนโครงการกจะประสบผลส�าเรจในทสด (5)กำรเชอมโยงโครงกำรกบแผนงำนของโรงเรยน ผบรหารและ คณะครฝายแผนและประกนคณภาพของโรงเรยน ควรชแจงถงผลดของการด�าเนนงานโครงการนตอการน�าไปใชในการประเมนคณภาพภายนอก รอบสามและรอบทสทจะถงน (เขาตวชวดใดบาง) รวมทงการประเมนในโครงการอน ๆ ของหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของตอคร นกเรยน และผทเกยวของอยางละเอยด เพอใหเหนขอดและลดกระแสการตอตานและความเขาใจทผด ๆ ตอโครงการ (6)กำรบรณำกำรกจกรรมของโครงกำรกบกจกรรมปกตของโรงเรยนใหเปนวถชวต การบรณาการกจกรรมตาง ๆ ทจดขนในโครงการใหเปนกจกรรมปกตของโรงเรยน เปนวธการหนงทจะชวยลดภาระงานท ซ�าซอนของฝายปฏบต (7)กำรปฏบตเปนตวอยำง ครนบวาเปนบคคลทสงคมคาดหวงสงทงในดานการครองตน ครองคน และครองงาน โดยเฉพาะการเปนแบบอยางทด นกเรยนตองการครทมความรและเขาใจในการท�าโครงงานคณธรรม ครทปรกษาทเอาใจใส รวมคด รวมท�า ชวยแกปญหาและคอยประสานงาน รวมทงใหก�าลงใจแกพวกเขาเมอเกดปญหา ดงนน ปจจยหนงทจะท�าใหโครงการประสบความส�าเรจกคอไดครดและเปนตวอยางทดนนเอง (8)กำรพฒนำกจกรรมเสรมหนนดวยควำมถบอยและทวถง ทกชนเรยน ความส�าเรจของโครงการนจะเกดขนไดกตอเมอมการกระตน ทบทวน ย�า ซ�า เตมเตม และตดอาวธทางปญญา ดงนน โรงเรยนจงจ�าเปนตองจดกจกรรมสนบสนนดวยความสม�าเสมอและทวถงทกชนเรยน (9)กำรเรยนรควำมดควำมงำมระหวำงกำรปฏบตโครงงำน ครทปรกษาควรกระตน และเนนย�านกเรยนอยเสมอวาในระหวางปฏบตกจกรรม


เหลานนแลวเดก ๆ ไดความดความงามอะไรบาง (ตอบคณธรรมจากการท�ากจกรรมนน ๆ ได) เปนการสอนการจดการความรใหกบนกเรยนไปดวย (10) กำรใชทรพยำกรอยำงคมคำ ทรพยากรทเขามาเกยวของกบการด�าเนนโครงการควรมการบรหารจดการอยางคมคา ซงเปนไปตาม หลกธรรมาภบาล เพอใหเปนประโยชนตอการด�าเนนกจกรรมมากทสด (11) กำรดงพลงรวมจำกชมชนโรงเรยนควรดงพลงรวมจากชมชนโดยควรมการประชาสมพนธเชงรกเพมขน และใชภมปญญาทองถนและ แหลงเรยนรในทองถน โดยเฉพาะตวบคคลใหเขามารวมกจกรรมในโครงการใหมากขน (12) กำรสรำงเครอขำยโรงเรยนเชงคณธรรม โรงเรยนควรหาเครอขายโรงเรยนพโรงเรยนนองในเขตพนทใหมากขน เพอเปนแนวรวมในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมแกเดก ๆ (13) กำรนเทศก�ำกบตดตำม ผรบผดชอบโครงการตองใหความส�าคญกบโครงการ รและเขาใจ มจตเสยสละ เปนตวอยาง รวมทงนเทศ ก�ากบ และตดตามอยางสม�าเสมอ จงจะสรางความนาเชอถอใหกบบคลากรในองคกร และสงผลตอความส�าเรจและความยงยนของโครงการ (14) กำรตดตำมประเมนผลควำมยงยนของพฤตกรรมนกเรยนสบเนองจากมกลมโรงเรยนประถมศกษาและมธยมศกษาทอยในอ�าเภอ และจงหวดเดยวกน ดงนน นกเรยนจากโรงเรยนระดบประถมศกษาเมอจบการศกษาแลวจะไปศกษาตอทโรงเรยนระดบมธยมศกษา จงเปนสงทนาสนใจวา เดก ๆ จากโรงเรยนประถมศกษาเหลานน จะเปนปจจยน�าเขาทดของโรงเรยนมธยมศกษาในโครงการกองทนการศกษาหรอไม รวมทงพวกเขา ยงเปนคนดและมความดทยงยนตอไปหรอไม เพยงใด

ขอเสนอแนะตอโครงการกองทนการศกษา (1)ก�ำหนดใหเรองกำรสงเสรมคณธรรมจรยธรรมเดกและเยำวชนเปนวำระแหงชำตทางโครงการกองทนการศกษาควรสงเสรมและสนบสนนใหเรองการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมของเดกและเยาวชนเปนวาระแหงชาต


ทงนเพอรณรงคและสรางกระแสในสงคมไดในวงกวาง เพอใหหนวยงานทเกยวของน�าไปก�าหนดเปนนโยบายและเปนแนวปฏบตในการขบเคลอนเรองน ทงประเทศ เพอชวยกน "สรางคนดสสงคม"

(2)เผยแพรประชำสมพนธรปแบบกำรพฒนำคณธรรมจรยธรรมเดกและเยำวชน รวมทงกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ทงน เพอเปนแนวทางใหกบสถานศกษาทกระดบน�าไปประยกตใชในการพฒนาเดกและเยาวชนในความดแลของตนเองใหเปนคนดมคณธรรมจรยธรรม ซง อาจจะเปนในรปเอกสาร (การเผยแพรงานวจย) วดทศน เชน สารคด “ดอกไมบาน สอสารความด” เวทเสวนา นทรรศการ หรอการประชาสมพนธผานสอและ Social media ตาง ๆ ใหผสนใจเขาถงได ตลอดจนควรสงเสรมใหเกด โครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมใหครอบคลมทวทกจงหวด/ ทวทกภมภาคของประเทศ (3)กำรสนบสนนโรงเรยนในโครงกำรกองทนกำรศกษำอยำง ตอเนอง ทางโครงการกองทนการศกษาควรใหการสนบสนนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษาของแตละโรงเรยนไปอกระยะหนง เชน 1-3 ป ทงนเพราะวาแตละโรงเรยนก�าลงอยในระยะบกเบก ดงนน อาจจะพบปญหาระหวางการด�าเนนการบาง จงควรใหมการ นเทศ ตดตาม เสรมพลง อกสกระยะหนง เพอใหมประสบการณและแขงแกรงมากขน จนกระทงสามารถเปนตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรมในเขต พนทการศกษาหรอชมชนใกลเคยง ทงนเพอใหตอยอดขยายผลโครงการ ไดดและครอบคลมพนทมากขน (4)กำรอบรมเชงปฏบตกำรเพมเตม ทางโครงการกองทนการศกษาควรจดใหมการอบรมเชงปฏบตการเพอพฒนาจตวญญาณความเปนครและกระบวนการขบเคลอนโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมใหกบครในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษาทบรรจหรอยายเขามาใหม และครทไมไดผานการ


อบรมเชงปฏบตการมากอน (ไมไดเขารวมโครงการเนองจากจ�ากดจ�านวน ผเขารบการอบรม) ทงนเพอใหครใหมและครทไมไดรบการอบรมในชวงเวลาทผานมา รและเขาใจในบทบาทหนาท ความส�าคญของตนเอง และกลวธพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยน รวมทงการอบรมเพมเตมใหกบผบรหารและคณะครของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาเปนระยะ ๆ ในชวงวนหยดหรอปดภาคเรยน ทงนเพอพฒนาศกยภาพการพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยนใหไดผลด และเปนการชวยกระตนผบรหารและคณะครไปในตวอกดวย นอกจากน ทางโครงการกองทนการศกษาควรชวยจดอบรมพฒนาศกยภาพการเรยนการสอนของครอยางตอเนอง เชน การออกแบบกจกรรมการเรยนรในแตละ กลมสาระการเรยนร การจดการเรยนรเชงบรณาการความรคความด กลวธสอนทเนน "Active learning" และสอดคลองกบหลกพฒนาการ รวมทง การเรยนการสอนโดยใชสมองเปนฐาน (Brain Based Learning: BBL) สหองเรยนตามตวชวดและมาตรฐานของหลกสตร เปนตน (5)กำรสรำงทมและชดวทยำกรเพมเตม เนองจากสถานศกษาในระดบตาง ๆ ของประเทศไทยมเปนจ�านวนมากและกระจายอยทวทกภมภาคของประเทศ ในขณะททมงานวทยากรทมคณภาพมจ�านวนนอยและหาได ยากมาก ถาไมเรงพฒนาสรางทมวทยากรกจะท�าใหการรณรงคเผยแพร เรองการปลกฝงความดความงามใหเดกและเยาวชนเปนไปไดชา และ อาจไมทนการณ โดยรปแบบการสรางทมวทยากรนน อาจกระท�าในรปการฝกอบรมทม/ชดวทยากร (Training of The Trainer: TTT) โดยใหมวทยากรหลกจากสวนกลางรวมกระบวนการฝกอบรมดวยในหวขอส�าคญ ๆ ทตอง โนมนาวจตใจผเขาอบรมหรอหวขอทเปนหวใจของหลกสตร หรอวทยากรหลก จากสวนกลางตองมการนเทศ ตดตาม และประเมนผลดวย ทงนเพอให เปนไปในแนวเดยวกน


(6)กำรสรำงทมพเลยงทเขมแขง ทางโครงการกองทนการศกษาควรสรางทมพเลยงทเขมแขง มคณสมบตคลาย ๆ กบทมวทยากรทฝกอบรมในโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม เชน โรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาแตละรนทมผบรหาร คณะคร/บคลากรทางการศกษา และนกเรยนแกนน�าทเขมแขงและขบเคลอนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมทโรงเรยนของตนเองไดดจนเปนทประจกษแกสาธารณชนทวไปกสามารถพฒนาเปนทมพเลยง (แมไก) ใหกบโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษารนอน ๆ ในพนทเดยวกนหรอพนทใกลเคยง รวมทงโครงการในท�านองเดยวกนทไดรบการสนบสนนจากหนวยงานอน กนบวาเปนวธการทด เพอใหโรงเรยนทเขาโครงการใหมมแนวทางในการด�าเนนงาน (7)กำรสรำงเครอขำยโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ดงไดกลาวแลวขางตนวาจ�านวนสถานศกษาในประเทศไทยมจ�านวนมาก ถาจะรอโครงการกองทนการศกษาชวยขบเคลอนเรองการพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยนและโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมเพยงหนวยงานเดยวกคงจะไมทนการณ ดงนน ควรมการสรางเครอขายการด�าเนนงานใหมากขนเพอเปนขมก�าลงในการชวยเหลอกน ซงอาจจะเปนการสรางเครอขายระหวางโรงเรยน โดยใหโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาทเขมแขงแลวไปหาและชวยพฒนาโรงเรยนเครอขายเหลานน เปนผลใหเกดกลม (Cluster) โรงเรยนสรางคนด ขนเปนกลมยอย ๆ และเพมจ�านวนขนเรอย ๆ ในทสด (8)กำรพฒนำควำมรวมมอระหวำงหนวยงำน ทางโครงการกองทนการศกษาตองพฒนาความรวมมอกบหนวยงานอนใหมารวมดวย ชวยกน โดยเฉพาะหนวยงานทมหนาทเกยวของโดยตรง เชน ส�านกงาน คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ส�านกงานคณะกรรมการการอาชว ศกษา และส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา เปนตน นอกจากน ยงม หนวยงานอน ๆ อกมากมายทสนใจการท�างานดานการพฒนาเดกและเยาวชนกสามารถเชญชวนมาเปนแนวรวมไดเชนกน ซงวธการอยางงาย คอ


การเผยแพรประชาสมพนธโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษาทไดผลไปยงหนวยงานนน ๆ (9)กำรจดเวทสมมนำแลกเปลยนเรยนร ทางโครงการกองทน การศกษา ควรจดใหมการสมมนาเพอน�าเสนอความกาวหนาของการ ด�าเนนงานโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาแตละรนเปนระยะ ๆ รวมทงปญหา/อปสรรคและวธการแกไข ทงนเพอแลกเปลยนเรยนรและพฒนาประสทธภาพการท�างานของแตละโรงเรยนใหดยงขนตอไป โดยสามารถจดท�าในลกษณะเวทสญจร ไปยงภมภาคตาง ๆ กได เพอท�าใหไดศกษาดงานการด�าเนนงานของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาภมภาคอนไปดวย (10) กำรสงเสรมงำนวจยและพฒนำ ทางโครงการกองทน การศกษาควรสงเสรมการท�าวจยในเรองตาง ๆ เชน การตดตามประเมนผลความยงยนของพฤตกรรมดานคณธรรมจรยธรรมของนกเรยน การศกษา และตดตามการประยกตใชองคความร จากการอบรมพฒนาศกยภาพ การเรยนการสอนของคร และการศกษาผลกระทบและผลพลอยไดของโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมตอคณภาพชวต คณภาพ การศกษา และผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษา เปนตน (11) กำรบรหำรจดกำร และกำรนเทศ ก�ำกบ ตดตำมกำรด�ำเนนงำนของโรงเรยนในโครงกำรกองทนกำรศกษำในสวนอนๆ ทางโครงการกองทนการศกษาควรมการนเทศ ตดตาม และก�ากบการด�าเนนงาน ของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาอยางจรงจงดวย เพอใหคมคากบงบประมาณทจดสรรไปใหแตละโรงเรยน เปนตนวา กระบวนการคดเลอก นกเรยนรบทนการศกษา ตองมการคดกรองอยางเขมขนและเปนธรรม รวมทงดแลก�ากบการจดซอจดจางและการกอสรางตาง ๆ ของทางโรงเรยน


ใหโปรงใสและตรวจสอบไดอยางเขมงวดดวย นอกจากน ทางโรงเรยนยงตองการใหทางโครงการกองทนการศกษามการวางแผนการจดอบรม ดานตาง ๆ ใหกบครอยางเปนระบบ (12) กำรถวำยงำนผำนโครงกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงกำรกองทนกำรศกษำ นบถงปจจบนนการด�าเนนงานโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา จะกาวเขาสร นท 3 จ�านวนโรงเรยนในโครงการเพมขน หลากหลายภมภาคขน ครอบคลมพนทเกอบทงประเทศ นอกจากน ยงมการขยายผล การด�าเนนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมไปยงหนวยงานอน ๆ อกมากมาย ท�าใหในป 2557 น จะมโรงเรยนทรวมด�าเนนโครงการดงกลาวไมต�ากวา 100 โรงเรยน และมผลการพฒนาไปในทางทดมาก ทงโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษารนท 1 และรนท 2 ดงนน ทกโรงเรยนจงมความฝนอนสงสดรวมกนอยางหนงกคอการไดถวายงานผานโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมแดองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระผทรงมพระมหากรณาธคณเปนลนพนเหนอเกลาเหนอกระหมอมของพวกเขา ทงนเพอถวายเปนพระราชกศลและเพอใหส�าราญพระราชหฤทย สมกบพระราชประสงคของพระองคหรอถวายงานผานสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร กนบวาเปนพระมหากรณาธคณ เปนความภาคภมใจในชวตการท�างานและเปนพลงในการขบเคลอนและขยายผลโครงการนตอไปอยางเตมก�าลง ความสามารถท�านองเดยวกบโรงเรยนบางมลนากภมวทยาคมโรงเรยนบานหนตงและโรงเรยนปยชาตพฒนาเปนตน

ขอเสนอแนะตอหนวยงาน องคกรทเกยวของดานการศกษา และการพฒนาเดกและเยาวชน (1)นอมน�ำแนวพระรำชด�ำรฯเรองกำรพฒนำคณธรรมจรยธรรมนกเรยนมำก�ำหนดเปนนโยบำยและแนวปฏบตอยำงจรงจง ทางผบรหาร


หนวยงานทมบทบาทหนาทเกยวของกบทางโรงเรยนโดยตรง เชน กระทรวงศกษาธการ สพฐ. สพป. สพม. สอศ. และ สกอ. ควรอยางยงทจะตองนอมน�าแนวพระราชด�ารฯ ไปก�าหนดเปนวาระ นโยบาย และแนวปฏบตอยางจรงจง รวมทงจดสรรงบประมาณในการพฒนาเรองนอยางจรงจงและเปนระบบ โดยผบรหารและคณะท�างานของหนวยงานทเกยวของ ตองปรบเปลยนวธคดและกระบวนการท�างานทไมไดผลออกไป คดใหม ท�าใหม เพอใหไดผลทดกวา วธการเดม ๆ เลกการด�าเนนงานทเนนปรมาณ ขาดคณภาพ ขาดความตอเนอง จรงจง ด�าเนนการวเคราะห SWOT และยอมรบการเปลยนแปลงเพอน�าไปสการพฒนาทดกวา (2)ควรใหควำมส�ำคญกบโครงกำรกองทนกำรศกษำและโครงกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมอยำงจรงจง ผบรหารหนวยงานระดบสง (โดยเฉพาะผบรหารระดบเขตพนทการศกษา) ตองเขารวมประชมทกครง ทมการเชญประชม หากตดภารกจอนของหนวยงานกควรจดผแทนเขาประชม และตองสนบสนนโครงการนอยางจรงจงและเปนรปธรรม (3) กำรสนบสนนโครงกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมอยำงจรงจงและเปนรปธรรม ผบรหารหนวยงานระดบสง (โดยเฉพาะ ผบรหารระดบเขตพนทการศกษา) ตองสนบสนนบคลากรและโรงเรยน ในก�ากบของตนเองอยางเตมก�าลงในการด�าเนนโครงการน ไมตอตาน ไมขดขวาง พรอมกบมอบหมายงานใหบคลากรในสงกด เชน รอง ผอ. เขตพนทฯ ศกษานเทศก ใหเขามานเทศ ตดตาม ชวยเหลอ สนบสนน และสรางขวญก�าลงใจใหกบผปฏบตอยางสม�าเสมอ รวมทงควรมานเทศ ตดตาม และสรางขวญก�าลงใจแกผบรหารโรงเรยน คณะคร/บคลากรทางการศกษา และนกเรยนดวยตวเองเมอมโอกาส ตลอดจนชวยแกไขปญหาอปสรรคตาง ๆ ทงนเพราะโครงการนเปนตวชวยทส�าคญของหนวยงานระดบสงของตนเอง เปนอยางดและทส�าคญการด�าเนนงานนถอเปนหนาทโดยตรงของหนวยงาน


(4)สรำงขวญและก�ำลงใจในกำรท�ำงำนใหกบบคลำกรทำง กำรศกษำในสงกด ผบรหารระดบสง (โดยเฉพาะผบรหารระดบเขตพนท การศกษา) ควรสรางขวญและก�าลงใจในการท�างานใหกบบคลากรทางการศกษา ในสงกด เพอใหผบรหาร/ครมก�าลงใจในการท�างานและไมยายกลบภมล�าเนาเดม เชน ชวยผลกดนใหบคคลในทองถนทมคณสมบตครบถวนตามเกณฑบรรจเขารบราชการในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษา เพอแกปญหาคร ยายออก ดวยการบรรจครอตราจางและพนกงานราชการทท�างานใน สถานศกษา 3 ปขนไป เปนครทด และมผลงานเปนทประจกษในการรวมขบเคลอนโครงการนและโครงการอน ๆ ของโรงเรยน เปนตน รวมทงทางส�านกงานเขตพนทการศกษาควรจดสรรอตราก�าลงใหกบทางโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาและโรงเรยนอน ๆ ใหครบอยางจรงจง เพราะเปนปจจยหลกทส�าคญตอการพฒนาคณภาพการศกษาของนกเรยน การอบรมบมเพาะนกเรยนใหเปนคนด การดแลนกเรยนใหทวถง เมอทราบปญหาควรจะเรงด�าเนนการแกไข (5)ปรบเปลยนรปแบบกำรนเทศ ทางผบรหารระดบสง ผบรหารส�านกงานเขตพนทการศกษา และศกษานเทศก ควรปรบปรงรปแบบการนเทศผบรหาร คณะคร และโรงเรยน โดยเพมการลงพนทมากกวาการเรยกด เฉพาะเอกสาร และขอมลตาง ๆ มากมาย ท�าใหผบรหารโรงเรยนและคร ผสอนตองใชเวลาในการสอนและการพฒนานกเรยนมาจดท�าเอกสาร และควรยกเลกรปแบบการนเทศทไมเปนมตร ชผดชถก การต�าหนอยางเดยว เปลยนเปนการนเทศแบบกลยาณมตร ควรก�าหนดผดแลเพอใหความ ชวยเหลออยางชดเจน และเพมการดแลอยางใกลชด ไมเปนไปในลกษณะของการตดตามขอมลเพยงอยางเดยว ควรใชแบบ Coaching ใหมากขน

(6)ลดละและเลกโครงกำรและกจกรรมทมประโยชนนอยหรอแทบจะไมมประโยชนกบนกเรยนออกไป ทงนเพอน�างบประมาณไปใชอยางมคณคา รวมทงควรยกเลก และลดโครงการ หรอกจกรรมทท�าใหคร


ตองทงหองเรยน เพราะจะสงผลกระทบตอตวเดกและคณภาพการศกษา แตถาโครงการหรอกจกรรมนนเปนประโยชนจรง กควรจดในวนหยด (7)ปรบเปลยนรปแบบกำรท�ำงำน โดยทางหน วยงานทเกยวของควรศกษารปแบบการบรหารจดการโครงการ การวางแผนการท�างาน และกระบวนการท�างานทเปนระบบ การจดหาคณะวทยากรทมคณภาพ รวมทงรปแบบการตดตามประเมนผลและการใหขอมลยอนกลบทมประสทธภาพของคณะผวจยและคณะท�างานโครงการกองทนการศกษา ทงนเพอน�าไปประยกตใชกบการจดโครงการของหนวยงานใหมประสทธภาพ ไดผล และคมคาใชจาย เปนตน

ขอเสนอแนะตอศนยคณธรรม (1)กำรผลกดนใหกำรสงเสรมคณธรรมจรยธรรมเปนวำระ แหงชำตในฐานะทศนยคณธรรมเปนหนวยงานหลกของประเทศทมพนธกจ ดานการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในทกภาคสวนของสงคมโดยตรงอยแลว จงนบเปนโอกาสอนดในการนอมน�ากระแสพระราชด�ารสของพระบาท สมเดจพระเจาอยหว "การสรางคนดสสงคม" มาเปนหลกคด และผลกดน ใหการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในทกภาคสวนของสงคมเปนวาระ แหงชาตตอไป (2)กำรผลกดนกระบวนกำรสรำงโรงเรยนตนแบบดำนคณธรรมจรยธรรมใหเปนยทธศำสตรและพนธกจขององคกร ศนยคณธรรมควรเสนอแผนยทธศาสตรการพฒนาคณธรรมจรยธรรมในกลมเยาวชนใหบรรจ อยในแผนยทธศาสตรระยะยาวขององคกร หรอเปนนโยบายหลกของ หนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงวฒนธรรม และกระทรวงศกษาธการ เปนตน ก�าหนดเปน Road Map ขององคกร ทงดานแผนงาน แผนงบประมาณ และแผนก�าลงคน เปนตน


(3)กำรประชำสมพนธและเผยแพรรปแบบกระบวนกำรปลกฝงคณธรรมจรยธรรมในสถำนศกษำ ศนยคณธรรมควรมการประชาสมพนธเผยแพรรปแบบ กระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษา จากงานวจยนใหมการเผยแพรออกไปในวงกวางทงในรปเอกสารรายงาน การวจย วดทศน (สารคดดอกไมบาน สอสารความด) เวทการสมมนาตาง ๆ ของศนยคณธรรมหรอหนวยงานทเกยวของ การจดนทรรศการ หรอ ชองทางการสอสารผานสอตาง ๆ ของศนยคณธรรมเพอเผยแพรไดอยาง กวางขวาง ทงนเพอใหหนวยงานทสนใจน�ารปแบบกระบวนการพฒนาไปประยกตใชกอใหเกดกระแสการสงเสรมคณธรรมความดในวงกวางตอไป

(4)กำรสนบสนนกำรด�ำเนนงำนโครงกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนในโครงกำรกองทนกำรศกษำอยำง ตอเนอง ทงในดานการจดสรรงบประมาณเพอขบเคลอนโครงการอยาง ตอเนอง และการยกระดบเปนแหลงเรยนร/ศนยการเรยนรเชงคณธรรมตนแบบในพนทตาง ๆ เพอสรางเครอขายคณธรรมความดใหขยายผลออกไป ในวงกวาง (5)กำรสรำงฐำนขอมล ศนยคณธรรมควรจดท�ำฐำนขอมลโครงกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงกำรกองทนกำรศกษำ ทงนเพอการแลกเปลยนเรยนรส�าหรบหนวยงาน และผทมความสนใจในเรอง กระบวนการสรางโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม และการศกษาดงาน ซงจะ ท�าใหเกดการสรางกระแสและการเผยแพรโครงการกระท�าไดในวงกวาง รวมทงจ�านวนโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษากเพมขนเรอย ๆ ทกป ดงนน ตวอยางความดจงมใหเรยนรเพมขนดวย (6)กำรถอด/สงเครำะหองคควำมรโครงงำนคณธรรม โครงงาน คณธรรมของนกเรยนแตละโรงเรยนมความหลากหลายและสรางสรรค


อยางมาก ถาหากวามการถอดองคความร/สงเคราะหองคความรจาก โครงงานเหลานน จะไดผลงานทมคณภาพและเผยแพรไดในวงกวาง (7)กำรท�ำหนงสอเลมเลก "เรองเลำ ... เรำพลง" ทเปนการรวบรวมงานเขยนเรองเลาทนาอาน นาสนใจสน ๆ ของโรงเรยนตาง ๆ ในโครงการกองทนการศกษา ซงมขอคดและเรองเลา ความดของคนตนเรองในพนท เพอเผยแพรความดของพวกเขาเหลานน (8)กำรพฒนำงำนคณธรรมดวยกระบวนกำรวจยในชนเรยนเนองจากโครงการดงกลาว เปนโครงการพฒนาผเรยนในดานจตพสย (Affective domain) ซงเปนหนาทหลกของครผสอนในการพฒนาผเรยน อยแลว (ปรากฏอยในคณลกษณะอนพงประสงคของหลกสตรแกนกลาง การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 แผนการจดการเรยนรทกกลมสาระ วชา/ทกครงทมการสอน และอตลกษณของโรงเรยน) ดงนนคณะผวจยจง เหนควรใหครมการพฒนาโครงงานคณธรรมของนกเรยนเปนงานวจยใน ชนเรยน (Action Research) ซงเปนวธแกปญหาพฤตกรรมเชงลบของนกเรยน ทเกดขนจรง และผลพลอยไดจากงานวจยในชนเรยนกจะท�าใหครมความกาวหนาในวชาชพ รวมทงใชเปนเอกสาร/หลกฐานในการประเมนโรงเรยนไดอกดวย (9)กำรอบรม ถอดองคควำมร เนองจากกจกรรมในโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษาของแตละโรงเรยนนน เตมไปดวยผลงานทด กจกรรมทด กระบวนการทด วธการแกปญหาทด ขอคดทด ผลสมฤทธทคาดไมถง เรองเลาความดมากมาย ดงนน คณะผวจย จงเหนควรใหศนยคณธรรมจดอบรมเชงปฏบตการใหกบผบรหารและคณะครในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษา ทสนใจจะถอดองคความร ด ๆ ในโครงการของโรงเรยนตวเอง ทงนเพอการผลตหนงสอเลมเลกและจดพมพเผยแพรตอไป


(10) กำรจดพนทและเวทเผยแพรประชำสมพนธโครงกำรพฒนำโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงกำรกองทนกำรศกษำ ศนยคณธรรม มชองทางการเผยแพรประชาสมพนธโครงการมากมาย เชน เวบไซต วารสาร แหลงขาว เวทงานสมชชาคณธรรมและตลาดนดคณธรรม ทงระดบภาคและระดบชาต จงเปนชองทางทดในการเผยแพรผลงาน ของโรงเรยนเหลาน (11) กำรผลตสำรคด“ดอกไมบำนสอสำรควำมด” ศนยคณธรรมควรมการผลตสารคด “ดอกไมบาน สอสารความด” เกยวกบโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา ทงในดานรปแบบ กระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมเพราะเปนหวใจส�าคญ ของความส�าเรจวามกระบวนการพฒนาเปนอยางไร แตกตางจากวธการของหนวยงานอนอยางไร และการเผยแพรตวอยางการเรยนรทดของโรงเรยนตาง ๆ โดยจดเปนกลมเปนประเภทใหนาสนใจ เปนตน (12) กำรพฒนำควำมรวมมอระหวำงองคกร โครงการดงกลาวเปนโครงการทด ดงนน ศนยคณธรรมควรขยายและพฒนาความรวมมอ ไปยงหนวยงานทเกยวของเพมขน เชน กระทรวงศกษาธการ ส�านกงาน คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ส�านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ส�านกงานเขตพนทการศกษา และองคกรปกครองสวนทองถนตาง ๆ เปนตน (13) กำรตอยอดขยำยผล เนองจากโครงการดงกลาวเปนโครงการทด และเปนการแกไขพฤตกรรมเชงลบของนกเรยนซงมเปนจ�านวนมาก และทวความรนแรงขนเรอย ๆ จงควรมการขยายผลไปสโรงเรยนอน ๆ ทวทก ภมภาคของประเทศ โดยการสรางตนแบบในภมภาคตาง ๆ ใหครอบคลมทงโรงเรยนระดบประถมศกษา โรงเรยนขยายโอกาส โรงเรยนมธยมศกษา โดยครอบคลมทงโรงเรยนในสงกดส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน


ส�านกงานการศกษาเอกชน และองคกรปกครองสวนทองถน และทนาสนใจคอขยายผลสสถานศกษาในสงกดส�านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา และส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา เปนการสงตอคนด เสรมตอคนด และสรางคนดสสงคม (14) กำรขยำยผลสชมชน ดวยหลกการและเหตผลทวาการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมใหเดกและเยาวชนนนเปนผลมาจากสถาบนครอบครว/ชมชนเปนหลก โดยการประพฤตปฏบตเปนแบบอยางและการมตนแบบทด ดงนน จงควรจะมการขยายผลโครงการไปยงชมชนดวยจะดยง (15) กำรพฒนำบคลำกรอยำงตอเนอง การพฒนาบคลากรทเกยวของกบการด�าเนนกจกรรม/โครงการจ�าเปนตองมการพฒนาอยาง ตอเนอง เพมพนองคความรเกยวกบการปลกฝงคณธรรมในรปแบบใหม ๆ รวมทงไดเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางบคคล/หนวยงาน ซงจะชวยใหโครงการบรรลผลส�าเรจเพราะมการขบเคลอนโดยบคลากรทมประสทธภาพ เชน การศกษาดงานแหลงเรยนรใหม ๆ ในตางประเทศ และการสมมนา/เสนอผลงานทางวชาการดานการพฒนาคณธรรมจรยธรรม ทงในระดบชาต และนานาชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของศนยคณธรรมนนจ�าเปนอยางยง



จากการด�าเนนงานโครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม คณะผวจยนอกจากท�าหนาท พฒนากระบวนการ ศกษาสงเคราะห วเคราะห ตดตามประเมนผลการด�าเนนงาน โครงการพฒนาคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษาพฒนาแลวนน ยงได จดท�าตวอยางเพอการเรยนร โดยไดรบการสนบสนนขอมลจากโรงเรยน ในโครงการกองทนการศกษารนท 1 และผเกยวของ จดท�าในรปแบบ การถอดองคความรสรปบทเรยน โดยใชภาษาและรปแบบการเขยนสารคดวชาการดวยส�านวนภาษาทสรางความเพลดเพลน และแฝงแนวคดทเปนประโยชนใหกบผอาน เพอเปนตวอยางในการเรยนร สรางแรงบนดาลใจ และ แรงจงใจในการท�าความด ใหเหนภาพรวมของกระบวนการ ผลผลต ผลลพธ ผลพลอยไดทเกดขน รวมไปถงปจจยและเบองหลงความส�าเรจของโครงการ

ตวอยางท 1 "มหศจรรย ... เดกท�าได" โรงเรยนชมชนบานแกงเสอเตน อ�าเภอพฒนานคม จงหวดลพบรขอมล:คณครรชนคงสมนำม ทานผอานเคยคดหรอไมวา ความคดของคร หรอความคดของเรา ๆ ทาน ๆ ทไมเชอวา "เดกท�าได" นนเปนความคดทมอยจรง ผเขยนเปนคร มาเกอบชวชวตกมความคดเชนนนจรง ๆ เรองเลาตอไปนเปนเรองราวท เกดขนจรงทโรงเรยนชมชนบานแกงเสอเตน อ�าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร เมอเราทราบวาโรงเรยนของเราไดรบการคดเลอกใหเปนโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 ทกคนรอง ... วา!!! เราจะท�าอยางไรกบการเปนสมาชกของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา งานเขาเปนแนแท งานหนกเปนแนแท และเมอไดไปอบรมเชงปฏบตการเพอตดอาวธ ทางปญญาทโรงแรมเฟลกซ รเวอรแคว รสอรท จงหวดกาญจนบร เปนเวลา 6 วน ดวยแลว ค�าถามตาง ๆ กยงเกดขนในใจของเราวากลบจากการอบรม

กรณตวอยางเพอการเรยนร


ครงนเราจะท�าอะไร เดกจะเปนเดกดไดจรง ๆ หรอ สารพนความทกขกเกดขน ในใจของพวกเราอยางพรงพร (ไหลมาเทมา) พรอมทงค�าถามทเพยรถาม ตวเองวาจะท�าอยางไร ... งง!! เพราะเราไมเชอวา “เดกดจะสำมำรถสรำงได” เหมอนกบทวทยากรบอกกลาว เพราะเดกหลายตอหลายรนทเราสรางไป พอจบออกไปเปนพอคนแมคนตางกมลกษณะคลาย ๆ กน คอ ยงไมดพอ จงเกดค�าถามทวาความดทเราและสงคมตองการนน เปนลกษณะไหน ดขนาดไหน จงจะถอวา “ด” เมอพวกเรากลบมาท�างานพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยน ทโรงเรยน พวกเรากหาสาเหตแหงปญหา ประชมและหาขอยต จนได คณธรรมเปาหมายททางโรงเรยนของพวกเราจะขบเคลอน 3 ดาน คอ "วนยด มจตอำสำมำรยำทงำม" ซงเปนคณลกษณะทพงประสงคส�าหรบนกเรยนของโรงเรยนเรา ตอมาจงเรมท�าโครงการโดยใหครและนกเรยนมสวนรวมในการประชมจนไดโครงงำนเดนๆ มาหลายโครงงาน แตตวทขบเคลอนโครงงาน อน ๆ คอ "วนยตดดาว" โดยแบงนกเรยนเปนส ๆ (ในหนงสจะประกอบไปดวย นกเรยนชน ป.1 - ม.3 ... เปนการจ�าลองครอบครวจรง ๆ ทด�ารงชวตอย รวมกนโดยมนองคนเลก พคนกลาง และพคนโต) รวมทงหมด 15 ส มครเปนทปรกษาส สละ 1 คน และเรมท�ากจกรรมตาง ๆ ทไดตกลงรวมกน


มดาวสามระดบเปนแรงจงใจ คอ ระดบเพชร ระดบทบทม ระดบมรกต โดยการสรางแบบประเมนขนมาใชมากมาย พอเหนวาแบบประเมนพฤตกรรมขอใดหรอชดใดมขอบกพรอง กมการประชมและใหนกเรยนทกกลมส เขยนปญหาทเกดขนและใหความคดเหนเรองแบบประเมน ในทกๆวนศกรชวโมงสดทำย ทางโรงเรยนจะจดใหมการประชมกลมสขน เดก ๆ ทกคนจะมสวนรวมในการแกปญหา และสงทคนเปนคร อยำงพวกเรำคำดไมถงกเกดขน พวกเราไดเหนนองนกเรยนตวเลก ๆ ทเวลาท�างานเขาไมถงกลม เชน การระดมความคดและสรางชนงาน Mind mapping และไมสามารถคดอะไรไดมากมายเทาไรนกกยนมอนอย ๆ มาชวยพระบายสอยางสนกสนาน และทนาตนเตนไปกวานน เดก ๆ แยงกน ออกมาน�าเสนองานของกลมตนเอง ซงโดยปกตไมคอยจะไดเหนภาพ เชนนมากนก เดก ๆ กลกจอ เขาแถวรอพดทกกลมส ครเองกเกดอาการทเรยกวา "งง...แลวกงง!!!" ความงงของคณะครไมหยดอยเพยงแคนเพราะเกดเหตกำรณทไมคำดฝนขนนนกคอ ... เชาขนมาพ ๆ เรยกเพอน ๆ ของตนเอง รวมทงนองเลก ๆ ในกลมสของตนเองชวยกนท�างาน/กจกรรมตามท ไดรวมคดและตกลงกนไว เพอทจะชวยใหกลมสของตนเองไดตดดาว (วนยตดดาว) เปนหนงในสามระดบ (เพชร ทบทม มรกต) ทครจะมอบให ... ซงนกเปนเรองแปลกอกหนงเรองทคนเปนครไมคดวานกเรยน จะรวมตวกนท�าไดอยางอตโนมต ยงไปกวำนน อยมาวนหนง นองหนงหวหนากลมสผกอการดกเดนมาหาคณครพรอมบอกวาขอประทวงการใชแบบประเมนกลมสวาไมเปนธรรม เพราะหลาย ๆ กลมท�างาน/ท�ากจกรรม แตไมไดดาว ...อแมเจำ!!!... คนเปนครอยางเรารสกตกใจ ...เฮย!!!...มนเกดอะไรขน???...เดกเรำคดได ณ เวลานน ความรสกด ๆ กเกดขนในใจของคนเปนครอยางเราวา ... ตลอดเวลาทคนเปนครอยางเราคดวาเดกท�าไมได “เรำคดผด” คนเปนคร


อยางเรากเลยตองเรยกประชมหวหนาส รองหวหนาส แลวเรากพบวา "เดกทกคนมควำมคดมขอโตแยงมค�ำถำมมควำมคดสรำงสรรคอยำงคำดไมถง" ... สงเหลานกเปลยนความรสกของเรา จากทไมเชอวาเดกท�าไดกตอง กลบมาคดใหม ... จรง ๆ แลวเดกท�ำได และท�ำไดดดวย ขอเพยงแต ครตองเปลยนควำมคดของตนเองใหได และเชอวา“เดกท�ำได” นแหละคะ ความเปลยนแปลงทกอยางทเกดขนในโรงเรยนชมชนบานแกงเสอเตนของเรา และเปลยนแปลงไปในทางทดขนทงผบรหาร คร และนกเรยน ... ขอเพยงแคคนเปนครอยางพวกเรา "เชอใจ...ไวใจ...และมนใจ"

ตวอยางท 2 “เดกท�าน�า ... พระจงท�าตาม” โรงเรยนบานโปงหวาย อ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบรขอมลผอ.สำยหยดหำวเจรญและคณะคร หลากหลายเรองราวทเกดขนในโรงเรยนบานโปงหวาย โรงเรยน ขนาดเลก ในอ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร ทกเรองราวลวนมทมาทไปทนาสนใจไมแพกน เรองนกนาสนใจไมแพเรองใดครบ "เดกท�ำน�ำ ... พระจงท�ำตำม" เรองมอย ว า คณครท านหนงได น�านกเรยนไปรวมงานสวด พระอภธรรมศพทวดใกล ๆ กบโรงเรยน โดยททก ๆ คน คณะครจะคมนกเรยนไปรวมกจกรรม โดยน�าวงดนตรปพาทยของโรงเรยนไปรวมบรรเลง ในงานน ซงนกเรยนทนารกของเรากปฏบตเชนเคย กลาวคอ กอนเขาไปในศาลากถอดรองเทาตามปกตและจดวางตามแบบฉบบของโรงเรยนคณธรรม


“ถอยสนชนตก” อยางเปนระเบยบเรยบรอย ซงจะดแปลกตาและแตกตางจากแขกสวนใหญทมารวมงานปฏบตกน พอถงเวลาส�าคญทพระคณเจามาถงศาลาธรรม คณะครกเรมสงเกต สายตาของพระคณเจาทมองแถวรองเทาของนกเรยนโรงเรยนบาน โปงหวายตาแทบไมกระพรบ งานสวดพระอภธรรมศพคนแรกผานพนไป ตอมาเมอถงวนฌาปนกจศพ นกเรยนของโรงเรยนกไปรวมงานตามปกต และปฏบตตามเดม คอ เขาศาลากถอดและจดวางรองเทา “สนชนตก” ตามปกต และเมอถงเวลาพระคณเจากเดนทางมาถงศาลาธรรมเชนเดม แตทวำวนนพระมำแปลก พระคณเจาทานไมถอดรองเทาเหมอนเคย แตกลบถอดและวางรองเทา ถอยสนชนตก เรยงเปนระเบยบแถวเขากบนกเรยน เปะเลย และพระคณเจาหลายรปเสยดวยซ�าไปทท�าตามกน นาปลมใจจงทนกเรยนตวนอย ๆ สามารถเปนแบบอยางทดใหกบหลายทานได

ทนำประทบใจไมรลมกคอไมใชแคงำนวนนนวนเดยว คณครบอกวา เมอไดมโอกาสไปรวมท�าบญในโอกาสวนส�าคญตาง ๆ ในพระพทธศาสนา ซงคณครกไปท�าบญตามปกตและไมไดสนใจอะไรมากนก แตพอท�าบญเสรจเรยบรอย พระคณเจาลงจากอาสนะเพอกลบกฏของทาน คณครกมองตาม ทานเหมอนปกต แตสงทไมคำดคดและควรคำแกกำรจดจ�ำเปนอยำงยง พระคณเจำทง 5 รป รวมทงเจำอำวำสดวย ทกรปถอดรองเทำใน รปแบบของ“ถอยสนชนตก”เปนระเบยบเปะเลย ไมคดไมฝนมากอนเลยวา ตงแตงานสวดพระอภธรรมศพวนนน ผานมาเนนนานจนถงวนน แบบอยำงทดของนกเรยนตวนอย ๆ ทอยในโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา จะกลายมาเปนแบบอยางทดในเรองของคณธรรมจรยธรรมเผยแพรสชมชน ไดเปนอยางด ซงเปนสงทครผอบรมสงสอนเดก ๆ อยางพวกเขาประทบใจเปนทสด เรองเลาเราพลงเรองนยนยนไดครบวา "ผลผลตของคร...ดทนกเรยน" ทผานการอบรมบมเพาะและการฝกปฏบตมาอยางดจาก "ค.คนตนแบบ"


ตวอยางท 3 “เดนตามรอยเทาพอ... กนอยอยางพอเพยง” หลกสตร วชางาน...วชาชวต โรงเรยนศรสวสดพทยาคม (สาขาบานดานแมแฉลบ) จงหวดกาญจนบรขอมลคณครสนทรดอนอนทรพย โรงเรยนศรสวสดพทยาคม เปนโรงเรยนมธยมเพยงแหงเดยวในอ�าเภอศรสวสด แมจะเปนโรงเรยนมธยมเลก ๆ ของอ�าเภอทตงอยบนพนทอนกวางใหญ ในถนทรกนดาร กไมไดท�าใหความส�าคญของโรงเรยนเลกไปตามขนาดเลย เพราะดวยสภาพชมชนทคนสวนใหญยงคงมความยากจนขนแคนและมล�าน�าเปนปราการขวางกนโอกาสทางการศกษาของเดก ๆ ท�าใหโรงเรยนตองเปด หองเรยนสาขา (บานดานแมแฉลบ) ขนมา เพอใหบตรหลานของคนทน ไดมโอกาสศกษาเลาเรยน

นจงเปนทมาของเรองเลาอนควรคาแกการประทบใจในรปแบบการจดการเรยนการสอนทมความเปนตวของตวเอง เนองจากชมชนแหงนโดยสวนใหญแลวจะด�ารงชวตดวยการท�าการเกษตรเชงเดยว และมสภาพปญหา คอการแผวถางทดนท�ากนและตดตนไมในปาเพอขยายพนทเพาะปลก จงท�าใหปาถกท�าลายไปอยางรวดเรว


ทางโรงเรยนตองการใหชมชนกลบมาทบทวนถงวธการท�าการเกษตร ทควรท�าอยางถกวธและอยกบธรรมชาตไดอยางสมดล จงไดจดท�าหลกสตรสถานศกษาขนมาเพอใหนกเรยนไดเรยนรดานการเกษตรอยางถกวธ ภายใต ทดนอนจ�ากด แตสามารถสรางรายไดใหเกดขนอยางไมจ�ากด โดยใชชอ หลกสตร “วชางาน วชาชวต” โดยใหนกเรยนไดฝกการท�าการเกษตรแบบครบวงจร ไดแก (1) การปลกผกและการเลยงไกไข (2) การเกบผกและเกบไขไกไปขาย (3) การจดท�าบญชรายได และการแบงปนรายไดทเปนธรรม นกเรยนตองรวมกลมท�างานรวมกนภายใตบรษทจ�าลอง และแตละบรษทตองน�าแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวทางในการท�างานรวมกน ซงตวนกเรยนตองไมคดวาคอการเรยน แตเปนการใชชวตจรงทตองสรางรายไดจรง ๆ จากผลผลตทรวมกนปลก รวมกนดแล โดยมครเปน พเลยงคอยใหค�าแนะน�า


เมอนกเรยนไดเรยนรดวยการท�างานรวมกน และเกดรายไดจากการท�างานขน ท�าใหนกเรยนเกดการซมซบคณธรรมจากการท�างานขนตาม พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ และเปนความ ภาคภมใจของโรงเรยนศรสวสดพทยาคมทไดสรางนกเรยนใหมคณธรรม โดยผานการฝกการท�างาน เรยนรความดความงามจากการลงมอท�างาน และสามารถน�าความรจากหองเรยนสชวตจรงไดในทสด

องครวมกำรจดกำรเรยนรเพอพฒนำผเรยนแบบ“วชำงำนวชำชวต”โดยผสมผสำนแกนหลกทง3แกนใหหลอมรวมเปนเนอเดยว

การท�างาน การเรยนร

•ควำมรK•ศกยภำพในกำรท�ำงำนP•คณธรรมจรยธรรมA

ชวตจรง


ศนย

การ

เรย

นรเศ

รษฐก

จพอ

เพย

ง (แ

ปลง

ผก

คณ

ธรรม

)

ควา

มร

(K)

วธกำ

รดแล

บ�ำ

รงร

กษำ

กำรว

ดกำร

เจรญ

เตบโ

ต

ปจจย

ทใชใน

กำรเจร

ญเตบโ

ตกำ

รเจร

ญเตบโ

ตขอ

งพช

วธเตรย

มดน

ทก

ษะ

(P)

กำรค

ด

กำรแ

กปญหำ

กำรใช

เทคโ

นโลย

กำรท

�ำงำน

รวมก

นคว

ำมคด

สรำง

สรรค

กำรส

อสำร

น�ำ

เสนอ

ทกษะ

ชวต

คณ

ธรรม

(A

)

ระเบยบ

วนย

รบผด

ชอบ

ขยน

อดทน

มน�ำใจ

ซอสต

ย

ประห

ยดอย

อยำง

พอเพ

ยง

ควา

มรสก

เมอ

ท�าก

จกรร

มได

เปลย

นแปล

งตน

เอง

เหนอ

ย/รอ

นก

ารน�า

ไปใช

อำหำ

รทบำ

นอำ

หำรก

ลำงว

นขอ

งโรง

เรยน

เงนอ

อม

ธรกจ

คณธร

รมน�ำ

ควำม

รไปใ

ชใน

ชวตป

ระจ�ำ

วน

ตอยอ

ด/ขย

ำยผล

บอ

กตอค

วำมร

เหนค

ณคำ

ในตน

เอง

ไดมต

รภำพ

จำกก

ำรท�ำ

งำน

ภำคภ

มใจ

ในผล

งำน


ผมเองและทมงานคณะผวจยรสก "ทง ทง ทง" กบหลกคดของ ครผสอน "ครสนทร ดอนอนทรทรพย" เพราะนคอการสอนวชาความร ทโรงเรยนบรณำกำร/เชอมโยงกบชวตจรงของเดก ๆ โดยแท เพราะวถชวตจรงของพวกเขาคอ "ลกเกษตร"ดงนน การฝกฝนพวกเขาใหเปน "ยวเกษตร" จงเปนสงทถกตองและสมเหตสมผล พวกเขาควรทจะเรยนรวถชวตของพอแม วถชวตของตวเอง น�ำควำมรจำกหองเรยนผนวกกบภมปญญำของพอแม ฉะนน จงไมแปลกใจทคนทนไมตองเสยคาใชจายอะไรมากมายนก เพราะกนอยอยางพอเพยง ท�าเอง ใชเอง เหลอกขายดวยธรกจคณธรรม "เรำ-ผผลตอยได...เขำ-ลกคำกอยได" เงนกเกบออมไวใชในยามจ�าเปน ดงนน การเรยนการสอนของทนจงเหมาะสมกบค�าวา "เดนตำมรอยเทำพอ...กนอยอยำงพอเพยง"

ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง

(แปลงผกคณธรรม)

การงานอาชพและเทคโนโลย •งำนเกษตร •คหกรรม(แปรรป/ ถนอมอำหำร) •ธรกจคณธรรม •งำนชำง(เตรยมแปลง ท�ำคำงคำนรำน)

ภาษาตางประเทศ •ค�ำศพท(Vocabulary) •กำรเขยน(แตงประโยค) •กำรสอสำร •กำรน�ำเสนอ

ภาษาไทย •กำรฟง •กำรน�ำเสนอ •กำรอำน •กำรเขยน •กำรประเมน

คณตศาสตร •กำรค�ำนวณ •กำรชงตวงวด •สดสวนอตรำสวน รอยละ •รำยรบรำยจำย •ก�ำไรขำดทน •กำรวเครำะหขอมล •กำรน�ำเสนอขอมล

วทยาศาสตร •กำรเจรญเตบโตของพช •ปจจยทใชในกำรเจรญเตบโต •กระบวนกำรสงเครำะหแสง •ระบบนเวศ •ธำตอำหำรของพข

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม •กำรอยรวมกน •กำรท�ำงำนรวมกน •หลกธรรม(อทธบำท4) •ปรชญำเศรษฐกจพอเพยง •กำรสบทอดภมปญญำ

สขศกษาและพลศกษา •สขภำพและกำร ออกก�ำลงกำย •อำหำรและโภชนำกำร

ศลปะ •ทศนศลป •ควำมคดสรำงสรรค •ทฤษฎส


ตวอยางท 4 “เรองของตม” โรงเรยนวดถ�าองจ อ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบรขอมลผอ.นคมแสวงหำ ตมเปนเดกผหญง เกดมาในครอบครวทมฐานะยากจน พอแมมอาชพท�าไรและรบจางทวไป พอชอบดมเหลา เมอดมเหลากจะทะเลาะกบแม สวนแมของตมเองกชอบเลนการพนน เมอพอแมทะเลาะกน แมมกจะถกพอท�าราย แลวแมกจะหาทางระบายกบตมเสมอ ๆ และถาตมท�าผด หรอท�าอะไรไมถกใจแม เวลาพอไมอย แมกจะตตมอยางรนแรง แลววนหนงกเกดเรองอยางรนแรงขน พอกบแมของตมทะเลาะกน เนองจากแมเอาเงน 1,000 บาทไปเลนไพหมด พอไลแมและแมกหนออกจากบานไป สวนตวพอของตมเองกไปท�างานในเมอง ทงใหตมอยกบยาและลง

เมออยกบยาและลง ตอนเชากอนมาโรงเรยนและเยนหลงเลกเรยน ลงจะใชใหตมไปซอเหลาเปนประจ�า จนกระทงปาใจดทอยบานขางเคยง มาปรกษากบ ผอ. ทโรงเรยน (วดถ�าองจ) ผอ. ทราบเรองจงรบตมมาอยหอพกประจ�าในโรงเรยน


เมอตมมาอยหอพกทโรงเรยนวดถ�าองจ เธอมพฤตกรรมกำวรำวและเรยกรองควำมสนใจชอบทะเลำะกบเพอนและรงแกนองเลกๆทโรงเรยนเปนประจ�ำ ถำไมไดดงใจและไมมใครตำมใจ เธอจะสงเสยง กรดรอง...กรด ๆๆๆๆๆๆๆ...และลงไปนอนชกเปนประจ�ำ ผอ.ใหครผดแลหอพกและครทปรกษาของตมไปดแลกยงไมหาย มอยวนหนงตอนเยน ผอ.ไดยนเสยงรองกรด ๆ ๆ จงใหเดกไปดและตามคกรณใหมาหา ผอ. พบวาคกรณเปนตมกบนอง ป.1 ผอ.จงพดคย และชแจงใหตมเขำใจวำ.. ถำชอบทะเลำะและรงแกคนอน ตอไปจะไมม ใครเปนเพอนจะตองอยคนเดยวหำกอยดวยกนตองชวยกนสำมคคและรกกนโดยไมไดท�ำโทษและจากวนนน เรองทะเลาะและรงแกนองกลดลง จนเหลอสปดาหละ 2-3 ครง และทกครง ผอ. กจะเรยกตมมาพดคย วารบปากไปแลวตองท�าใด พรอมกนน ผอ. กจะอธบายใหเพอน ๆ และนอง ๆ ไดเขาใจในตวของตม จนตอนน... ผอ. ลมตมทเคยทะเลาะกบเพอน ๆ และรงแกนอง ๆ ไปแลว เพราะ ตมกลำยเปนคนใหมมจตอำสำชอบชวยงำนครท�ำหนำทไดอยำงด (ตมเขามาอยหอพกในโรงเรยนเมอภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2555 ชนประถมศกษาปท 4 ปจจบน ตมอยชน ป.5 และสอบเลอนชนไดขน ป.6 ในปการศกษา 2557) นบเปนอกหนงเรองเลา...เราพลง ทเกดขนภายในโรงเรยนวดถ�าองจ อ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร หนงในโรงเรยนทโครงการกองทน การศกษาไดเขาไปชวยเหลอ ทชใหเหนวากลวธสอนเดกใหเปนคนดมความส�าคญยง "ไมมเดกทสอนไมได...มแตครทสอนไมเปน" แมโรงเรยนจะอยหางไกล มหลากหลายปญหาทพบเจอ และตองแกไขมาโดยตลอด นบเปนเวลากวาสบปแลว ท ผอ.นคม แสวงหำ หนมใหญ นกบรหารมาเปนผอ�านวยการทน แตเพราะ "สดวยใจ...หวใจไมเคยแพ"... ท�าดวย "จตเมตตำ" มนกเรยนและโรงเรยนเปนตวตง จนกระทง ผบรหาร


และเพอนครดวยกน รวมทงทมงานนกวจยอยางพวกเราทเขาไปเรยนร และสมผสชวตการท�างานของเขาตางกขนานนามเขาวา "คนเกง...หวใจแกรง" จากเรองของตม ยนยนไดวาเขาใชสตปญญาอยางแทจรงในการแกปญหาของเดก ๆ เพราะ "รเขำ...รเรำ...รบรอยครง...ชนะรอยครง"และ "รเหต... รปญหำ...รวธแก" จงชวยแกปญหาของตมและนกเรยนอกหลาย ๆ คนทนได

ตวอยางท 5 เรองเลาของนกเรยนกลมเลก ๆ “ณ ตลาดนด” โรงเรยนบานโปงหวาย อ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบรขอมลผอ.สำยหยดหำวเจรญและคณะคร ในทกๆ เชำวนพธเวลำ07.00น. นกเรยนโรงเรยนบานโปงหวาย กลมเลก ๆ กลมหนง ประมาณ 20 คน พากนถอไมกวาดทางมะพราวและถงขยะ เดนกนเปนกลมออกจากโรงเรยน เพอไปท�าความสะอาดตลาดนด นกเรยน กลมน ท�าการเกบขยะและท�าความสะอาดตลาดนดกนอยางตงใจ มเสยง พดคยกนบาง เตอนและบอกเพอน พ นองกนบาง ใหชวยกนเกบขยะ แดดออน ๆ ตอนเชาพรอมเสยงใส ๆ เสยงหวเราะ และรอยยมของ นกเรยนกลมเลก ๆ ชางมความสขเหลอเกน พวกเขาชวยกนท�างาน อยางขยนขนแขง


หลงเวลาผานไปแคไมถงชวโมง พนทตลาดนดจากทเคยเตมไปดวยขยะ ไมวาจะเปนถงพลาสตกจากรานขายหม กระดาษหอผก และเศษกระดกตาง ๆกกลบสะอาดอยางไมนาเชอ ถงขยะเตมไปดวยขยะมากมาย และขยะแตละถง จะถกท�าการคดแยกไวเปนประเภท ๆ ไดอยางเรยบรอย ถงหนงเปนแกว ถงหนงเปนขวดพลาสตก ถงหนงเปนขยะประเภทกระดาษ และอกถงหนงกเปนขยะทไมสามารถรไซเคลไดแลว จากนนนกเรยนกพากนเดนกลบโรงเรยน พรอมเสยงพดคยและรอยยม แหงความสข ตางชวยกนน�าขยะทแยกไวหวไปทธนาคารขยะของโรงเรยน กอนทจะแยกยายกนเขาหองเรยน ตอมา กอนปดภาคเรยนเดอนมนาคม–เมษายน โรงเรยนไดจดกจกรรม Play & Learn ผอ. ไดน�าเงนจ�านวนหนงมาใหนกเรยนทงโรงเรยนจดกจกรรมท�าอาหารและจดฐานกจกรรมฝกสมองประลองปญญาตาง ๆนกเรยนตางพากนสงสยวา ผอ. น�าเงนจ�านวนนมาจากไหนนะ และแลวความงนงงสงสยกหายไป เมอ ผอ. เฉลยใหนกเรยนฟงวาเงนทงหมดน ... ทท�าใหนกเรยนทกคนอม สนกและมรอยยม มาจากนกเรยนกลมเลก ๆ ททกเชา วนพธ พวกเขาพากนไปท�าความสะอาดตลาดนด ทางหมบานจงไดมอบเงนใหสปดาหละ 200 บาท มาตงแตเปดเทอมเดอนพฤษภาคม รวมกบเงนจากธนาคารขยะทนกเรยนทงโรงเรยนชวยกนคดแยกขยะ ...ทำนผอำนลองคดและจนตนำกำรไปดวยกนนะครบวำ ชวงเวลานน ขณะท ผอ. เฉลยทมาของเงนและกจกรรมแหงความสข นกเรยนจตอำสำกลมเลกๆ กลมนจะรสกอยำงไร และคดตอไปดวยนะครบวำเพรำะเหตใด ทำงหมบำนจงมอบสนน�ำใจใหพวกเขำทก ๆ สปดำห รวมทงคำดเดำ ตอไปดวยครบวาจากการกระท�าของเดกกลมเลก ๆ ในกจกรรม "ภำรกจ แผนดนสะอำด" ของโรงเรยนบานโปงหวายไดกอใหเกดควำมเปลยนแปลงกบชมชนนนอยำงไร...


กจกรรมของคนตวเลก ๆ กกอใหเกดผลยงใหญดงค�ากลาวทวา "เดดดอกไม...สะเทอนถงดวงดำว" ไดเชนกนครบ

ตวอยางท 6 “ปลกจตส�านก...ดวยบนทกของพอ” โรงเรยนบานดงเสลา อ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบรขอมลผอ.สำยยณหสขส�ำรำญและคณะคร กจกรรมยามเชาในทก ๆ วน ของโรงเรยนบานดงเสลา กคอ เมอท�า กจกรรมหนำเสำธงเสรจแลว ทางโรงเรยนจะจดกจกรรม“ส�ำนกด” โดยการเปดวดทศนเกยวกบเรองเลาความด ใหนกเรยนทกคนไดชม เมอชมจบแลว กใหนกเรยนออกมาสรปเรองราวและบอกขอคด พรอมทงเขยนบนทกลงในสมด“ส�ำนกด” ส�าหรบเรองทนกเรยนทกคนจะไดชมในวนน คอ เรอง ...ครอบครวของฉน... จากนนครประจ�าชนในแตละหองเรยนกจะมอบหมายงานใหนกเรยนเขยน วาดภาพ หรอบนทกเรองราวเกยวกบวดทศนทไดดหรอสมพนธกบเรองราวทไดด ซงวนน ... นกเรยนทกคนทโรงเรยนบานดงเสลาจะไดชมเรองราวของ “กตต” ดงตอไปน


...“เงยบ ๆ หนอยคะ” เสยงครเปรยขนมา จากนนครบอกนกเรยนวา “ใหนกเรยนทกคนไปวาดภาพในหวขอครอบครวของฉนมาสงครในวนพรงน นะคะ” เสยงครประจ�าชน ป.6 สงงานกอนทหวหนาหองจะบอกท�าความเคารพในชวโมงสดทายของวนน แตทวา กตต นกเรยนชน ป.6 นงเหมอลอย สหนาครนคด ดวงตาเศรา “อาว!!! กตตเธอมานงท�าอะไรอยตรงน” เสยงเพอน ๆ กลมหนงสอบถามเขาดวยสหนายมแยม ทกคนไมไดสงเกตสหนาของกตตเลย เขาตอบเพอน ๆ วา "ฉนก�าลงนงคดวาจะวาดภาพครอบครวของฉนสงครในวนพรงนอยางไร" เพอน ๆ หวเราะดวยความขบขน “อะไรงาย ๆ แคนเธอวาดไมไดร” แตกตตตอบวา “กฉนไมมพอแมน” เขาตะโกนบอกเพอน ๆ หวงใหเพอนไดยน แตเพอน ๆ กเดนไปไกลซะแลว...ไมมใครเขาใจ ไมมใครชวยได ชวตเกดมาไมเคยสมผสออมกอดพอแมเลย แมทงใหกตตอาศยอยกบยาย ตามล�าพงตงแตเขาจ�าความได แลวตอนนยายกไดจากกตตไปอกคน เขาตองตอสชวตเพยงล�าพงในขณะทเรยนอยชน ป.6 เทานน...

กตต เดนขนเขาไปเรอย ๆ โดยไมมจดหมายเพราะสมองครนคดอยกบ ภาพวาดครอบครวของฉนทตองสงครพรงน ... “นนใครนะ เดนเขามาในนไดอยางไร ไดรบอนญาตไหม”เสยงตะโกนของหญงวยกลางคน ท�าใหกตตตนจากอาการเหมอลอย ผหญงคนนนเรยกใหกตตเดนเขาไปหา พรอมทงซกถามพดคยไปดวย หนาตาทบงบอกถงความใจดมเมตตาของเจาของน�าเสยงทไพเราะ ท�าใหเดกชายนงฟงดวยความสนใจ “หนรไหมวา บรเวณทหนเดนเหยยบดนเขามาเปนแปลงทดลอง ปลกพช ซงเปนโครงการพระราชด�ารของในหลวง พระองคทรงไดพลกฟน พนทแหงนใหกลายเปนสงทท�าประโยชนใหคนทน เพอความเปนอยทด ของคนไทย พระองคทรงมพระมหากรณาธคณอยางใหญหลวง พระองคคอ


พอของคนไทยทงแผนดน” ประโยคนกกกองอยในหวของเขา แลวกตต กนกออกวาจะวาดภาพครอบครวของฉนอยางไร ในวนรงขน เพอน ๆ พากนน�าผลงานของตนมาสงคร ทกคนท�าอยางสดฝมอ รวมทงกตตดวย ครตรวจรปภาพทเพอนน�ามาสงโดยเปดไปทละหนาแลวเปดไปเจอภาพของกตตทแปลกกวาคนอน เลยหยบออกมาหนาหองแลวถามวา “ท�ำไมหนวำดภำพในหลวงมำละลก” กตตตอบครและเพอน ๆ วา “ในหลวงกคอ พอ ของทกคน ทำนทรงท�ำงำนหนกเพอลก ๆ ของพระองคทกคนครบ” เสยงปรบมอจากครและเพอน ๆ ดงขน กตตภมใจและดใจเปนอยางมาก...

เมอจบการชมวดทศนแลว ครไดให นำยมดนกเรยนชนม.3ของโรงเรยนบำนดงเสลำ ออกมาสรปเรองราวและบอกขอคดทได นกเรยนทกคน ของโรงเรยนบานดงเสลารอฟงสรปของมดอยางตงใจ สนเสยงประกาศ เรยกชอ มดลกออกมำอยำงภำคภมใจทตนเองไดเปนตวแทน มดสรป เรองวา “จำกเรองทดวนนเพอนๆคงจะเหนวำในหลวงทรงมพระคณตอพวกเรำมำกมำย และถงแมวำเรำจะไมมพอ...” มดกมหนานง น�าตาทไหลออกมา ท�าใหทกคนในหองตางพากนเงยบกรบ มดพยายามพดตอจนจบดวยเสยงสนเครอวา “แตเรำกยงมในหลวงครบ” เสยงปรบมอ ดงกกกองไปทวหอง แตกอนมดเปนเดกทไมตงใจเรยน ดอเงยบ ขาดเรยนเปนประจ�าแตหลงจากไดชมวดทศนทกวน ควบคไปกบกจกรรมสงเสรมคณธรรมจรยธรรมทหลำกหลำยในโรงเรยนมดมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทดขน คอมาเรยนเชาขน ไมขาดเรยน ตงใจเรยนมากขน และไมใชแคมดคนเดยวเทานน แตนกเรยนอกหลายคนกมพฤตกรรมเปลยนไปในทางทด นบเปนความส�าเรจเบองตนอนนาภาคภมใจของกจกรรม “ส�านกด”


ทมงานคณะผวจยไดทราบเรองราวของมดและเรองเลาเราพลงเรองน กถงกบน�าตาไหลเชนกนครบ และเปนสงทยนยนไดอกวา บางครงการทครจะปลกฝงใหเดกเปนคนดนน นอกจากจะอบรมบมเพาะดวยการบอกเลา หรอพาท�ากจกรรมชวนใหเหนคณคาของตวเองแลว กำรใชสอทสมผสไดดวยตำดวยหรบรพรอมภำพและเสยง จะท�าใหเดก ๆ เกดการเรยนรไดด ตามทพดกนในภาษาพดวาใชสอท "ทมหทมตำและทมใจ" จะชวยสรางแรงบนดาลใจและแรงจงใจในการเปนคนดไดดกเปนจรงแลวทบานดงเสลา

ตวอยางท 7 “ยงไมสนลม...ยงไมสนหวง”โรงเรยนบานหนองใหญ อ�าเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทราขอมลผอ.ทรงศกดพทกษมงคล โรงเรยนบานหนองใหญ เปนโรงเรยนเลก ๆ หางไกลความเจรญ ผมเปนผบรหารโรงเรยนแหงนมากวา 20 ปแลว มโอกาสสมผสกบการเปลยนแปลงวถชวตความเปนอยของชมชนแหงน ทงผปกครองและตวนกเรยน นอกจากน ยงไดเหนพฤตกรรมการแสดงออกซงควำมมจตส�ำนกและจตวญญำณของควำมเปนครของขาราชการครทมาท�าหนาท ณ สถานทแหงนตลอดระยะเวลากวา 20 ป จงสามารถสรปใหเหนภาพการเปลยนแปลงไดอยางชดเจน รนแลวรนเลา ตามกระแสการเปลยนแปลงของโลกยค โลกาภวตน


ในทนจะขอกลาวถงเฉพาะการแสดงออกดานคณธรรมจรยธรรมของผปกครอง ชมชน และครทมาท�าหนาทในโรงเรยนแหงน สงทเหนไดชดเจน ถงการเปลยนแปลง คอ ความเหนแกตว ขาดการเสยสละ ไมซอสตย ไมขยนหมนเพยร ขาดจตส�านกทดตอสงคม มมากขนอยางชดเจน กอนหนาน ปแรก ๆ ทผมมาอยไมคอยพบปญหาลกษณะน จนอาจกลาววาหาไดยากมาก “ผมท�ำหนำทผบรหำรแหงนคดวำจะท�ำหนำทอยสก2-3ปแลวกจะยำยเขำเมองตำมกระแสควำมนยมของนกบรหำรรนพแตเมอมำท�ำหนำทแลวไดพบกบความมน�าใจของชมชนผปกครองชวยเหลอเออเฟอทงชมชนของเขำเองทงโรงเรยนผมไมเหนอยใจเลยในยคนนแมจะบรหำรทำมกลำงควำมขำดแคลน ในยคนนครทยำยมำหรอบรรจใหมจะมจตส�ำนกและคณธรรมคอนขำง สงในกำรทมเทใจใหกำรสอนและชวยสงคม จงตงขอสงเกตวำ ครใน ยคนนเขำเรยนหลกสตรใดกนผำนกำรเปนนกเรยนจำกหลกสตรใด...นำศกษำหลงจำกนนเมอกระแสโลกำภวฒนเขำมำผมอ�ำนำจตดสนใจก�ำหนดนโยบำยระดบชำตน�ำพำประเทศชำตเขำสวงวนแหงกำรพฒนำดำนวตถ ละเลยดำนคณธรรมและจตใจท�ำใหคนเปลยนไปและเรมสงผลกระทบตอกำรบรหำรของผมมำเรอยๆ จนระยะหลงๆ 10ปทผำนมำปญหำคณธรรมจรยธรรมเรมเสอมลงมำกขนอยำงชดเจน ผมเรมทบทวนกำรบรหำรและหำวธกำรพฒนำคณธรรมจรยธรรมของนกเรยนตำมก�ำลงทมขบเคลอนทงครนกเรยนผปกครองแตกไมสำมำรถท�ำอะไรไดมำกนก เพรำะขำดควำมร ขำดเทคนคขำดงบประมำณและทส�ำคญมำกคอขำดตวชวยทมอทธพลและแรงดนอยำงพอเพยงจนไดมโอกาสเขารวมกจกรรมในโครงการกองทนการศกษา จงสามารถท�ากจกรรมดานคณธรรมจรยธรรมไดดขน การท�าโครงงานคณธรรมจตอาสาของนกเรยนชวยท�าใหพฤตกรรมของนกเรยนเปลยนแปลงดขนสวนหนงแตยงไมมำกนกเรำคงตองท�ำงำนหนกสวนกระแสสงคมโลกตอไปสงส�ำคญทพบ


คอ กำรกระตนตอมจตส�ำนกของผบรหำร คร ชมชน ตองท�ำโดยใช นกอบรมมออำชพ ถำใหโรงเรยนท�ำเองขำดมออำชพมำสนบสนน คงยำกทจะเกดได แตเรำกไมละความพยายามทจะยนดวยตนเองใหไดจนกวาจะหมดแรง” จากขอเขยนขางตนและจากการเยยมเยยนทานผบรหาร คณะคร และนกเรยนของโรงเรยนบานหนองใหญในพนทจรง สมภาษณ สอบถาม และฟงการน�าเสนอผลงานการท�าโครงงานคณธรรมของนกเรยนแลว ผมเองในฐานะผวจยและทมงาน พบวา ทำนผบรหำรและคณครทรบรำชกำรอยทนณเวลำนลวนมงมนตงใจท�ำงำนอยกนแบบครอบครวเหมอนพนอง ผบรหารและครทกคนพกอยทบานพกของโรงเรยน ท�างานรวมกนดวยความสามคค ผอ. และภรรยาเปนแบบอยางทดใหกบคณครและนกเรยน นกเรยนสวนใหญกมศกยภาพสามารถเปนผน�ากจกรรมในโรงเรยนไดด ซงกวาโรงเรยนจะพฒนามาถงขนนได ตองยอมรบวาคงจะยากล�าบาก ดงททานผอ.กลาวไวในชวงตน ๆ เพราะอยในพนทหางไกลและการเดนทางยากล�าบาก แต ผอ. และคณครกพฒนาโรงเรยนไดยอดเยยมมาก สภาพแวดลอมรมรน นาอย สะอาด และปลอดภย ผมและทมงานยกใหเปน "Eco-School" ของเมองไทยครบ ถาทานผ อานมเวลาวางไปเยยมโรงเรยนนไดครบ ผมรบรองไมแพโรงเรยนใดในเมองไทยครบ

ตวอยางท 8 "D-Club...คลบดๆ ของคนพนธอา" วทยาลยเทคนคโพธาราม อ�าเภอโพธาราม จงหวดราชบรขอมลผอ.ชศกดนำยะสนทรกลและคณะคร เรองเลาตอไปนผมจะพาทานผอานไปพบกบเรองราวของหนมสาว ชาวเมองโอง (ราชบร) ทมทงคนสวยโพธาราม... คนงามบานโปงครบ ขอเชญทานผอานเดนทางไปพรอม ๆ กบผมเลยครบ รถวงออกจากกรงเทพมหานคร ผานนครปฐม ขามสะพานไปราชบร และกมาถงสถานทของ ค.คน ตนเรอง


... วทยาลยเทคนคโพธาราม ทม ผอ. หนมโสด หนก�าย�า ล�าสน เปนผบรหารคนใหม (หลงจากรอมานาน) ทาน ผอ.ชศกดนำยะสนทรกล วทยาลยเทคนคโพธาราม เปนสถานศกษาในสงกดส�านกงาน คณะกรรมการการอาชวศกษาเพยงแหงเดยวในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 ทเขารวมโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในครงน ในระยะเรมแรกของโครงการนน ทางวทยาลยยงไมมผบรหารตวจรง เนองจากทานผบรหารคนกอนเกษยณอายราชการ ตองรอเวลาประมาณ 1 ภาคเรยน จงไดผบรหารตวจรงมาบรหารวทยาลย อยางไรกตาม การขาดผบรหารกมไดท�าใหการด�าเนนโครงการพฒนาคณธรรมจรยธรรมของนกศกษาทง ปวช. และ ปวส. รวมแลว 1,000 กวาคน หยดชะงกลงแตอยางใด ครอำจำรยทนกลบเปนฟนเฟองทดมาก ลยกนเองโดยไมตองรอผบรหารคนใหม มการอบรมพฒนาครทงวทยาลยให รและเขาใจปญหา ทมา และกระบวนการขบเคลอนโครงการทงระบบอยาง เปนรปธรรม รวมทงพฒนาศกยภาพนกศกษาแกนน�าไปพรอม ๆ กน ครอาจารย รวมดวยชวยกนทกแผนกวชา เรยกวาเคลอนทงองคำพยพ ประกอบกบมทาน ศ.นพ. เกษม วฒนชย (องคมนตร) คณะท�างาน และคณะผวจย ลงไป นเทศและตดตามบอย ๆ จงเปนแรงกระตนการขบเคลอนโครงการของวทยาลยไดเปนอยางด ทวทยาลยแหงนม D-club ซงเปนคลบการท�าความดของคนหนมสาว พวกเขามาจากหลายแผนกวชา หลากหลายวชาชพ แตกท�าใหภาพลกษณของเดกอาชวะเปลยนแปลงไปมากในสายตาของคนทวไป โดยทวไปแลวคนในสงคมสวนใหญจะเหนภาพนกศกษาอาชวะ ต ตอย ทะเลาะววาท จนถงฆาฟนกนเปนประจ�าทางสอตาง ๆ ไมวาจะเปนวทย โทรทศน หนงสอพมพ และคลปวดโอ จนชนหชนตา แตนกศกษาทนกลบเปลยนภำพลกษณของเดกอาชวะไปเลย กลาวคอ มวนย (แตงกายเรยบรอย...ไมใชใสเสอออฟโรด...กระโปรงโหลดเตย) มสมมำคำรวะ (ยม ไหว ทกทายกน ออนนอมถอมตน) มจตอำสำ (ชวยเหลองานทงในวทยาลยและชมชน ขอความรวมมอและขอความชวยเหลอไดงาย


ขนมาก) และมควำมพอเพยง (ไมตามแฟชนอยางทคนหนมสาวสวนใหญเปนกนเทาใดนก) อตราการทะเลาะววาทอยางรนแรงไมพบเลย มทะเลาะ กนบางตามประสาเดกวยรนเลก ๆ นอย ๆ และมแนวโนมลดลงอยางมาก เชน ภาคเรยนท 1/2556 มกรณทะเลาะววาท 22 กรณ ในขณะทภาคเรยนท 2/2556 มกรณทะเลาะววาทเหลอเพยง 6 กรณ เทานน นกศกษำมควำมซอสตยมำก จนเปนทกลาวขานชนชมจากหนวยงาน ภายนอก โดยเฉพาะเรองของหายไดคน เชน เกบเงนได กญแจรถ และ สงของตาง ๆ ทงภายในวทยาลยและสถานทภายนอกวทยาลยกน�าสง เจาหนาทเพอประกาศหาเจาของตอไป เทากบวานกศกษานอกจากจะซอสตยแลวยงพอเพยงอกดวย เพราะไมอยากไดสงของทเปนของผอน ทนมแต D-krub & D-ka (สวสดครบ-สวสดคะ) มารยาทดขนมาก D-service และ D-volunteer (ดอาสา) นกศกษาจากแผนกวชาตาง ๆ ของทนจะถกรองขอจากหนวยงานภายนอก รวมทงครอาจารยกยงใหเดก ๆ ไดลงไปฝกปฏบตในชมชนอกดวย เชน แผนกชางไฟฟา และชางเชอม ไดมการออกไปชวยเหลอชมชนและไดรบเสยงตอบรบจากชมชนและผรบบรการเปนอยางด ท�าใหพวกเขารสกภาคภมใจและเหนคณคาของตวเองมากขน และเปนสงทยนยนไดวา "เดกอำชวะ...คนพนธอำ...กท�ำดได...ไมแพใครๆเชนกน" เปนผลใหภาพลกษณของคนพนธอา (เดกอาชวะ) เปลยนแปลงไปจากเดกอาชวะทว ๆ ไปทนท และนาจะเปนตวอยางของการสรางเดกอาชวะทดใหกบสถาบนอาชวศกษาแหงอน ๆ ไดอกดวย เพราะภาพลกษณเชง ประจกษณทดและค�าชนชมของศษยเกาและแขกผมาเยอนนนเอง ภาพความส�าเรจของการพฒนาเดกอาชวะของวทยาลยเทคนคโพธารามน คงตองยกนว/เครดตใหกบผบรหำรและครอำจำรยทนนนเอง กลวธ/กระบวนการหนงในการรณรงคใหนกศกษามคณธรรมจรยธรรมทเรา พบเหนไดระหวางการไปเยยมเยอน กคอ ทวทยาลยแหงนจะตดตวอกษร โครงเหลกขนาดใหญไวทผนงอาคารซงนกศกษาทกคนมองเหน (ทมตำ) ทกวน


ขณะเขาแถวเคารพธงชาต คอ คณธรรมหลก 3 ดาน ไดแก วนย จตอาสา และพอเพยง หมายความวา นกศกษาทนจะตองมวนย จตอาสา และพอเพยง นนเอง รวมทงผนงอาคารทกหลงกจะมการเขยนค�ำขวญรณรงคกำรท�ำควำมดไวเชนกน คอ "คณธรรมทกพนท...ควำมดทงวทยำลย"ซงนบวา เปนกลวธทดเพราะนกศกษาจะไดตระหนกร และตระหนกคดทกครง เมอเหนขอความดงกลาว และอกกลวธหนงทไดผลดคอ "กำรสรำงขอตกลง รวมกน"นนเอง พดกนดวยเหตดวยผล พบกนคนละครงทาง ครอำจำรยรวมมอรวมใจจงน�าไปสความกาวหนาและความส�าเรจของการพฒนาทเปนจรงไดโดยไมยากเยนนก ครแกนน�าทดอยางเชน ครสำมำรถ ควนเครอ และครสมบรณ พทธชยยงค พอครแมครของนกศกษาทน รวมทงครทเปนศษยเกาและครอาสาของวทยาลยเองอกไมนอยทเขามารวมดวยชวยกนโดยไมตองมค�าสงแตอยางใด ใครวางกมาชวยกน จงนบเปนตวอยางของความรวมมอทด เชน ทก ๆ วนทางเดนเขาวทยาลยจะมครอาสายนอย 5 จด หางกนเปนระยะ ๆ คอยรบนกศกษาเขาวทยาลย ในตอนเชาของทกวน และชวยกนดแลเรองระเบยบวนย การแตงกาย มารยาท ฯลฯ จงกอใหเกดการขบเคลอนความดไปทงวทยาลยนนเอง

การพฒนาหนมสาวตนกลาแหงความดของวทยาลยแหงน เปนเพยง ระยะบกเบกทดลองเทานน แตกพอจะเหนแสงสวางทปลายอโมงคบางแลว และมปจจยทน�าไปสความส�าเรจหลายดาน พวกเราจะคอยเปนก�าลงใจใหและ รอตนกลาเหลานนผลดอกออกผลสสงคมไทยตอไปครบ


โดยอำจำรยสมปองใจดเฉยและคณะ

กระบวนท 1 คณธรรมทกพนท ... ความดทงโรงเรยน โครงกำรกองทนกำรศกษำเปนโครงการทพระบาทสมเดจพระเจา อยหว ไดพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคเพอใหความชวยเหลอ แกโรงเรยนจ�านวนหนงทอยในสภาวะทยากล�าบากตอการบรหารจดการ การศกษาและขาดขวญก�าลงใจในการปฏบตงาน โดยพระราชทาน ความชวยเหลอในลกษณะการกอสราง ซอมแซม ปรบปรง และจดหามาให (แลวแตกรณ ... ตามเหตผลและความจ�าเปน) ทงนเพอใหผบรหารพรอมในการบรหารจดการ ครพรอมในการจดการเรยนการสอน มขวญและก�าลงใจในการท�างาน นอกจากน ยงมการใหทนแกนกเรยนทมภมล�าเนาอยในหมบาน/ทองถนนน ซงมผลการเรยนด โดยทนกเรยนทนเหลานเมอเรยนจบกจะไดบรรจเปนขาราชการครในหมบานของตนเอง ลดปญหาอตราการยายออก และการขาดแคลนคร ซงจะสงผล กระทบตอคณภาพการศกษาของเดกนนเอง นอกจากน โครงการกองทนการศกษายงมเปำหมำยใหญคอกำรสรำงคนดสสงคม โดยใหผบรหารและครชวยกนอบรมบมเพาะนกเรยนใหเปนคนด เพอทพวกเขาจะไดเจรญเตบโตไปเปนคนดของสงคม ผมไดสอบถามพนกงานขบรถยนตของส�านกงานโครงการกองทน การศกษาทกคน เจาหนาทโครงการกองทนการศกษา และอาจารยอาสาสมคร ทมโอกาสไดลงไปรวมส�ารวจโรงเรยนและตดตามทานองคมนตรแตละทาน

การถอดองคความร สรปบทเรยน กระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา


ทเปรยบเสมอนญาตผใหญของแตละโรงเรยน รวมทงสอบถามขอมลจาก ชำวบำนในชมชนรอบๆ โรงเรยนแตละแหง ท�าใหไดขอมลวา โรงเรยนแตละ โรงเรยนมการเปลยนแปลงไปในทำงทดขนจำกหนำมอเปนหลงมอ เลยกวาได กลาวคอ จากเดม (กอนทจะมโครงการกองทนการศกษาเขาไปในโรงเรยน) หลายโรงเรยนมสภาพไมเหมอนโรงเรยน เชน เกา หกพง ช�ารด ทรดโทรม หองน�าดไมได/เขาไมลง หญารกรงรง ขยะเกลอนกลาด ไม สะอาด นกเรยนไมคอยกลาแสดงออกเมอมคนเขาไปเยยมโรงเรยน มคนถามนกเรยนกจะเดนหน ไมยม ไมไหว ไมทกทาย ไมโตตอบ ไมสนใจ (ไมหอไมออ) ผบรหารและครมาโรงเรยนสาย และไมคอยเปนตวอยางทดแกนกเรยน ไมคอยลงมาเขาแถวและรวมกจกรรมกบนกเรยน ฯลฯ ปจจบนภาพลกษณ (อปลกษณ) เกา ๆ ไดจางหายไปจากสายตาของชาวบานและผทมาตดตามและเยยมเยอนไปแทบจะทงหมดแลว เรยกวาเปนการเปลยนแปลงจากเดมไปอยางสนเชง โรงเรยนในโครงกำรกองทนกำรศกษำทกโรงเรยนมสภาพเหมอนกนหมด กลาวคอ สะอาดตา ภมทศนสวยงาม ปราศจากขยะ นกเรยนมมารยาทดขนมาก ยมไหวทกทายผมาเยอน กลาแสดงออก สมกบค�าขวญของโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมทวา"คณธรรมทกพนท...ควำมดทงโรงเรยน" เพราะตวบงชความมคณธรรมของโรงเรยนนนเกดจำกจรยธรรม (การคดดและปฏบตด) ของนกเรยนนนเอง เมอนกเรยนมวนยรบผดชอบมจตอำสำมจตสำธำรณะขยนมควำมสำมคครวมมอรวมใจฯลฯ กยอมสงผลใหโตะเรยนสะอาด หองเรยนสะอาด อาคารเรยนสะอาด หองน�าสะอาด โรงอาหารสะอาด โตะมาหนสะอาด สนามเดกเลน/สนามหญา/สนามกฬาตาง ๆ สะอาด และภำพรวมของโรงเรยนทงหมดกสะอำดตามไปดวยนนเอง ดงนน ไมวาจะเปนชนเรยนใดหองเรยนใดพนทใดในโรงเรยนก มคณธรรมไดพบความดไดทงนนเพราะวาในทกๆพนทของโรงเรยน


เตมไปดวยคนดๆทงโรงเรยนนนเอง เมอมคนดเตมโรงเรยน พฤตกรรมของคนดยอมไมท�าสงทไมด เปนผลใหทกอณของโรงเรยนมแตพนทคณธรรมทงนน ไมเวนแมแตหองเรยนของเดกอนบาล อยางไรกตาม ภาพความส�าเรจ/ความเปลยนแปลงไปในทางทดขน ทงจากทคนภายนอกและคนภายในมองเหนนน บงชไดวา กระบวนกำร/ วธกำร/เทคนค/กลวธทผบรหำรและครใชในกำรปรบเปลยนพฤตกรรมของเดกๆ นนไดผล และถงแมวาแตละโรงเรยนอาจจะมปญหาคลาย ๆ กน เช น หลายโรงเรยนมป ญหาเรองนกเรยนขำดวนยในการเขาแถว การเดนแถว การวางรองเทา ฯลฯ แตจะเหนไดวาแตละโรงเรยนใชกลวธอบรมบมเพาะแตกตางกนไป ตามแตบรบทและความเหมาะสมของตนเอง บางโรงเรยนกใชสอการสอนทมอยตามธรรมชาต เชน ใหเดกเรยนร วนยของมดแดงทเดนเปนแถว แลวใหนกเรยนคดเปรยบเทยบวาคนกบมดแดงใครฉลาดกวากน เมอนกเรยนคดได นกเรยนจะขยบตวใหเขาแถว เปนระเบยบ และเดนเปนแถวทนท แตบางโรงเรยนกใชแผนกระเบองทนกเรยนนงเปนการสรางวนยใหเดก ๆ เชน โรงเรยนชมชนบำนแกงเสอเตน จงหวดลพบร (แถวเดยวกน...นงกระเบองปพนทเรยงไวตรงกน) โรงเรยนบำนปำเดง ใชค�าขวญรณรงคการเดนแถวใหเปนระเบยบวา "เดนซำยเปนหมำ...เดนขวำเปนคน...เดนกลำงถนนเปนควำย" เปนตน จะเหนไดวา "หลำกหลำยวถ...สรำงคนดสสงคม" ขอคดประกำรหนงของการอบรมสงสอนใหเดกมคณธรรมจรยธรรมกคอ การท�าใหดเปนตวอยาง เพราะกำรสอนทดทสดกคอกำรท�ำใหดเปนตวอยำง ดงนน ผบรหารและครคอ "ค.คนตนแบบ" ของเดก ๆ การท ผบรหารและครตองการใหเดกมพฤตกรรมอยางไร ผบรหารและครกตองท�าเปนตวอยางกอนเสมอ ดงค�าพดทวา "ตวอยำงทด...มคำกวำค�ำสอน"


เพราะถาผบรหารและครกระท�าในสงทอยากใหเดกท�าไมไดกเหมอนกบสภาษตค�าพงเพยทวา "คมในฝก ...ชกออกมำเปนสนม" นกเรยนกจะ ไมเชอถอนนเอง นอกจากนโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมกมไดดทพฤตกรรมของนกเรยนเทานน แตยงดทพฤตกรรมของผบรหารและครอกดวย

กระบวนท 2 Change เทากบ Success ศรทธำและควำมเชอมน คอ บอเกดแหงการเปลยนแปลง ถาบคคลใด มความศรทธาและความเชอมนอยในใจแลวกยอมจะเปดใจรบความร กลวธ กระบวนการ และสงใหม ๆ ทจะเตมเตมเขามาในสมอง/ความคดของตนเองได อยางไมยากเยน แตถาบคคลใดมความรและประสบการณทงทางตรงและ ทางออมเกยวกบเรองนน ๆ แลว รวมทงมอตตาและความคดของตวเองเปนใหญ ตลอดจนยงไมเคยเหนฝมอของผทจะน�าพาไปสการเปลยนแปลง (วทยากร) ดวยแลว จงไมแปลกทจะคดไปเองวา "จะเปนไปไดหรอ...คงเปนไปไมได ... กดแตพด!!!" อะไรท�านองน พวกเขาคดไมผดเพราะยงไมเหนกลวธของผทจะน�าพาไปสการเปลยนแปลง ทงนเพราะเมอพดถงการอบรมสวนใหญและหลายวนตอเนองกน ผเขารบการอบรมจงนกถงแต "กำรนงฟงเฉยๆ ...วทยำกรพดไมรเรอง...เบองวงหลบ...เซนชอแลวกลบดกวำ" เปนตน ทงหมดทผมกลาวมานกเปนเพราะผเขารบการอบรมยงไมศรทธาและไมเชอมนนนเอง ผบรหารและครโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาทเขารบการอบรมลวน "ถกทบ...ใหนวม" เหมอนผลกระทอนกอนจะรบประทานใหอรอยกตองถกทบเสยกอน วทยากรใชกลยทธแบบนนในการสรางศรทธาและความเชอมนใหกบพวกเขาในการทจะพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยน และสรางโรงเรยนของพวกเขาใหเปนโรงเรยนคณธรรมใหได วทยากรหวานลอมและโนมนาวดวยการชกแมน�ำทงหำ รำยยำวมหำเวสสนดรชำดก ไมไดดวยเลหกเอำดวยกลไมไดดวยมนตกเอำดวยคำถำพำฝกพำท�ำกจกรรมอยาง


หลากหลายตลอดการอบรม ชชองทำงกำรขบเคลอนการพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยนในโรงเรยน ทงงานวนยนกเรยน กจกรรมพฒนาผเรยน การสอนสอดแทรกตามกลมสาระการเรยนร การดงพลงรวมจากทกภาคสวน ทเกยวของ กำรท�ำงำนเปนทม ชปจจยทน�ำไปสควำมส�ำเรจและควำม ลมเหลวของโครงการ น�ำเสนอตวอยำงเพอการเรยนร น�า ค.คนตนเรองมาเสวนาบนเวท เปดโอกาสใหซกถาม ใชสอและกจกรรมทออกแบบมา อยางดเพอใหทมห ทมตา ทมใจ ทงนเพอสรางศรทธาและความเชอมนใหกบผบรหารและครทเขารบการอบรมนนเอง ตลอดจนเพอเปนกำรตดอำวธทำงปญญำใหสามารถ น�าไปประยกตใชไดจรง พรอมกนนวทยากรกไดชใหเหนประโยชนของการพฒนาคณธรรมจรยธรรมนกเรยนทงทางตรง ทางออม ผลพลอยได และผลกระทบเชงบวกทจะเกดขนกบทงผบรหาร คร นกเรยน ผปกครอง องคกร ชมชน สงคม และประเทศชาต ในลกษณะ Win-Win Situations ในทสดพวกเรากพบ "ผ กอกำรด" ผบรหารและครสวนใหญ "เปลยนแปลงควำมคด" นนคอจดเรมตนของความส�าเรจไปครงหนงแลว เพราะวา "Change = Success" แสดงวาพวกเขาเหลานนเกดศรทธาและความเชอมนในกลวธ/ในอาวธทางปญญาทวทยากรใหไปแลว เพราะจะเหนได วากจกรรมกลมตาง ๆ ส�าเรจไดกเพราะพวกเขา "รวมแรงแขงขน...รวมกนท�ำด" ซงการท�างานพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมของโรงเรยนของ พวกเขากตองใชกลยทธนเชนกน เมอผบรหำรเปลยนแปลงควำมคด ครเปลยนควำมคดไฉนเลยนกเรยนจะไมเปลยนควำมคด ควำมเปลยนแปลง น�ามาซงการคดใหม ท�าใหม ดงเชน ผอ. รปหลอ หนวดงาม นาม "วำทรอยเอกอรรณพ คงสมนำม" แหงโรงเรยนชมชน บานแกงเสอเตน และคณครของโรงเรยนนอกหลายทานไมวาจะเปนครรชนคงสมนำม(แมครของนกเรยน) ครรงนภำเพชรไม(ครแสนดของนกเรยน) ทกคนเปลยนแปลงความคดไปหมด สอนกนมากหลายป บางคนสอนมาเกอบ


30 ป ไมเคยคดมากอนวาเดกจะท�าได ไมเคยเชอใจ ไมเคยไวใจ แตเมอใหเดกไดลงมอท�า พวกเขาตองทงและตะลงในความคดความสามารถของเดก ๆ และไดแตตอบตวเองวา "ฉนคดผดไป" นกเรยนทนกลาทจะเสนอความคดเหน ทครฟงแลวถงกบองและเปดใจยอมรบในความคดทมเหตผลของเดก ๆ อกหลายโรงเรยนกเกดการเปลยนแปลงเชนเดยวกน โดยเฉพาะพฤตกรรมของผบรหำรและคร เชนผอ.บญชำประเสรฐสข โรงเรยนบานโคกไพล อ�าเภอตาพระยา จงหวดสระแกว ผอ.มณฑลนมเปำและคณครบษยรตนดวงจนทร โรงเรยนบานพน�ารอน อ�าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร และผอ.สมนกอ�ำพนธโรงเรยนวดจฬามณ อ�าเภอบางบาล จงหวดพระนครศรอยธยา เปนตน ผอ. และคณครเหลานเปลยนแปลงพฤตกรรมของตนเอง เชน มาถง โรงเรยนแตเชาทกวน มารบนกเรยนทกวน (ถาไมตดภารกจส�าคญ) ไดพบปะ พดคยกบผ ปกครอง สอบถามปญหาและรวมกนแกปญหานกเรยน รวมกจกรรมหนาเสาธง พบปะพดคยกบนกเรยน ลงไปท�ากจกรรมกบนกเรยนเปนประจ�า ดงนน เมอ "ผอ.ท�ำน�ำ...ครจงท�ำตำม"เปนผลใหเกด ค.คนตนแบบ ขนในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษาอยางมากมาย และสงผลใหพฤตกรรมของนกเรยนเปลยนแปลงไปในทางทดขน เพราะมตวอยางทดจาก ผบรหารและครนนเอง "Idolคณธรรม" ดงเชนท ผอ.อ�ำนำจทดสวนและครรตนำวดน�ำนำผล แหงโรงเรยนศรสวสดพทยาคม จงหวดกาญจนบร ก�าลงด�าเนนการอย ไมวาจะเปนการแตงกาย การมาเขาแถวรวมกจกรรมกบนกเรยน การประพฤตตนเปนแบบอยางกบนกเรยน เปนตน

กระบวนท 3 ภาค 1 “เดกคด... เดกท�า... เดกน�าเสนอ” เมอความคดของผบรหารและครเปลยนไป เพราะเหนคณคาและความสามารถของนกเรยน เพราะเชอใจ ไวใจ และมนใจ จงน�ามาซง "เดกคด...เดกท�ำ...เดกน�ำเสนอ"


โรงเรยนบานหบกะพง อ�าเภอชะอ�า จงหวดเพชรบร ครชายวยกลางคน ผวด�าแดง ยมยาก ผอยทามกลางความขดแยงของผบรหารและบคลากร ในองคกร กอปรกบเดก ๆ ในโรงเรยนกมาจากครอบครวทมปญหา หลากหลาย โรงเรยนไมคอยสะอาด มขยะมาก การปลกฝงใหเดกมวนย มความ รบผดชอบ มจตอาสาส�าหรบโรงเรยนของเขาจงเคลอนตวยากและเปนไป อยางชา ๆ และผทมสวนเกยวของเปนหวงอยางมาก แตครผม "หวใจไมเคยทอ" คณครยนตกจ ภมประเทศ กลบน�าความรจากการศกษาดงานทมลนธ พทธฉอจ ไตหวน มาประยกตใชในการบรหารจดการขยะในโรงเรยนของตนเองอยางไดผล โดยใหเดกๆ เปนเจำของกจกรรม และมครเปนทปรกษา ปจจบนนโรงเรยนบานหบกะพงมความสะอาดมากขน ขยะถกบรหารจดการอยางถกหลกวชาการและมคาขนมาในทนท และขยายผลจากโรงเรยนไปสชมชนอกดวย ถาใครเดนเขาไปทโรงเรยนน จะพบแผนไวนลตดไวตลอดทางเดนเขาโรงเรยน แผนไวนลทตดไวเหลานนคอโครงงานคณธรรมของเดก ๆ นนเอง โรงเรยนทผมกลาวถงนกคอโรงเรยนบำนดงเสลำ อ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร ทนมโครงงานด ๆ ของเดก ๆ มากมาย เชน โครงงานไอศกรม รสพระธรรม โครงงานปพนฐานการท�าด รหนาท รเวลา โครงงานเดนตรง ๆ เดกดงมระเบยบ โครงงานจตอาสา พาสะอาด และโครงงานพฤตกรรม ไมด จะไมมทดงเสลา เปนตน โรงเรยนแหงนใหเดกทกหองเรยนไดท�ำโครงงำนกนทกคน เดก ๆ ไดฝกกระบวนการคด การท�างานรวมกน ทงปญหำทอยำกแก...ควำมดท อยำกท�ำ อกหนงโรงเรยนทสรางเดกคด เดกท�า เดกน�าเสนอ สเวทการประกวดโครงงานคณธรรมเฉลมพระเกยรตฯ (เยาวชนไทย ท�าด ถวายในหลวง) ปการศกษา 2556 ของส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต8 นกเรยนของโรงเรยนหนองปรอพทยำคม อ�าเภอหนองปรอ จงหวด


กาญจนบร ไดรบรางวลระดบเหรยญทอง ชอโครงงานวา "ศนยกำรเรยนรขยะ" ซงโครงงานดงกลาวมแนวคดเรองการบรหารจดการขยะทดมาก ไมใชท�าเฉพาะทโรงเรยนของตวเองเทานน ยงมการชวนโรงเรยนเครอขายระดบประถมศกษาใกล ๆ มารวมดวย เปนการขยายพนทความดจากภายในออกไป สภายนอกในลกษณะ "ตอยอด...ขยำยผล" หลากหลายโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาใชโครงงำนคณธรรมเปนเครองมอในการพฒนำกระบวนกำรคดของเดก ๆ โดยปลอยใหเดก ๆ รวมคด รวมท�า และมครเปนทปรกษาและอ�านวยความสะดวกเทานน เพราะมฐานความคดทวา ...ถำเดกคดเปนแลว...กำรแกปญหำพฤตกรรม เชงลบทไมพงประสงคกจะเกดขนได แตถาเดกคดไมเปน ปญหาพฤตกรรมเชงลบดงกลาวกไมสามารถแกไขได ท�านองเดยวกบโรงเรยนบำนหนองใหญอ�าเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา ฝกใหเดกท�าโครงงานตงแตชน ป.1-ป.6 โดยคดจากปญหำทใกลตวของพวกเขา เชน โครงงานหองเรยน 5 ดาว โครงงานวยใส รกโลก และโครงงานรองเทาเขาท เปนตน ซงโครงงานดงกลาวตอบคณธรรม เปำหมำยททางโรงเรยนมงหวงใหเดกเกดขนหลงจากท�าโครงงานตาง ๆ เหลานน ไดแก รบผดชอบด มวนย และจตอาสา สวนโรงเรยนชมชนบำนแกงเสอเตน อ�าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร เดก ๆ กขบเคลอนโครงงานคณธรรมทหลากหลายอยางไดผล ไดแก โครงงานปนน�าใจสชมชน โครงงานสะอาดทกพนท หนยนดชวยท�า โครงงาน ยมใส ไหวสวย โครงงานท�าตามทครสอน ดตอนทหนกระท�า ขณะทโรงเรยนบำนตะโกลำง อ�าเภอสวนผง จงหวดราชบร กม โครงงานเดน ๆ ทนกเรยนรวมคด รวมท�า เชน โครงงานสองมอนอย รอยคณธรรม โครงงานธนาคารถงนมอมยม โครงงานดนสอพอเพยง และ โครงงานหองสวยดวยเศษวสด เปนตน


ดานโรงเรยนบำนละวำวงควำย อ�าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร กมโครงงานของเดก ๆ ทนาสนใจ เปนตนวา โครงงานเรยงดมระเบยบ และโครงงานโรงเรยนสวยดวยมอเรา ส�าหรบโรงเรยนเลก ๆ อยางโรงเรยนวดถ�ำองจ อ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร กสงเสรมใหเดกท�าโครงงานเชนกน ไดแก โครงงาน ถ�าองจอาสาพฒนาพาสขใจ และโครงงานพสอนนองประคองกนเดน ฯลฯ เปนทยนยนแลววาการสอนเดกใหท�าโครงงาน (Project based learning) เปนกลวธสอนทชวยพฒนำทกษะกระบวนกำรคดของเดก ๆ ไดจรง และใชกนอยางกวางขวางในตางประเทศ และกยนยนไดอกวาโครงงานนนสามารถท�าไดกบเดกทกระดบ (ตามความคดและความสามารถของพวกเขา) ไมเลอกเดกเกง เดกกลาง และเดกออน (ทกคนท�าได) และท�าไดทงปญหาทอยากแกและ/หรอความดทอยากท�า เพยงแตใหพวกเขาไดรวมกนคดและ รวมกนลงมอท�ำเทานนเอง โดยครคอยนเทศตดตำมกระตนสอบถำมใหก�ำลงใจระหวางการท�างาน และสะทอนผลการด�าเนนงานดวย แลวทานจะพบวามอกหลายอยางทเดก ๆ คดได แต "เรำคำดไมถง"

กระบวนท 3 ภาค 2 “เดกคด...เดกท�า...เดกน�าเสนอ (เบบ...พรเซนเตอร)” หลากหลายโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 ซงมทงโรงเรยนระดบประถมศกษา โรงเรยนขยายโอกาส และโรงเรยนระดบมธยมศกษา ซงโรงเรยนเหลานเมอพดถงกำรนเทศตดตำมและประเมนผล ไมวาจะเปนหนวยงานใดเปนผประเมนกตาม ทางโรงเรยนมกจะตองเตรยมเอกสารเลมหนา ๆ จ�านวนมากตามตวบงช จดหอง จดนทรรศการ รวบรวมผลงาน และบางแหงอาจมการตกแตงขอมลท�านองเดยวกบการตดตอยนในพชหรอสตวทมการตกแตงพนธกรรมทเรยกวา GMOs กน ...หามรงหามค�า...บางกหาค�ากนเชา...บางกหาเชากนเชา...บางกหาเชากนบาย...ซงการประเมน


ในลกษณะนเปนสงทนาเบอ ครตองเสยเวลา ในการจดท�าเอกสาร ไมไดสอนอยางเตมท สนเปลองงบประมาณโดยใชเหต แตจากการด�าเนนงานนเทศ ตดตาม ประเมนผล พรอมกบจดกจกรรมสงเสรมสนบสนนใหก�าลงใจในการด�าเนนงานกบทางโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาดวยความเปนกลยำณมตรและสนทนำกลมยอยสอบถำมและสมภำษณเชงลกรวมทงรวมกจกรรมกบทำงโรงเรยน โดยไมตรวจเอกสารและชมการน�าเสนอของผบรหารและครแตอยางใด คณะผวจยกลบพบวา กำรไดสนทนำพดคยกบเดกๆโดยตรงนนเปนกำรเกบขอมลทมอรรถรสอยำงมำก เพราะขอมลทไดเปนขอมลดบ เปนขอมลเชงลก เปน ขอมลทไมมการตกแตงพนธกรรมแตอยางใด และมพรเซนเตอรตวจรง เสยงจรงเกดขนโดยมไดนดหมายและเตรยมการไวแตอยางใด เพราะโดย ปกตแลวทางโรงเรยนมกจะเตรยมนกเรยนแกนน�า นกเรยนทมความสามารถในการพดและน�าเสนอไวตอนรบแขก/ตอนรบคณะผประเมน แตเรองเลา ตอไปนคอเบบ...พรเซนเตอรทใคร ๆ กคาดไมถง เชาวนหนงผมและคณะท�างานเดนทางไปถงโรงเรยนบำนโปงหวำยอ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร เวลาประมาณ 07.00 น. กวา ๆ ผมยงไมเหน ผอ.สำยหยดหำวเจรญ ยงไมเหนคณครทานอน ๆ นอกจาก ครจ(จระศกดโตสข) ยนกวาดใบไมอยไกล ๆ และนกเรยนบางสวนทมาโรงเรยนแลวก�าลงชวยกนท�าความสะอาดโรงเรยนกนอยางขะมกเขมน กอนหนานผมไดโทรศพทแจง ผอ. อยางกะทนหนเพราะไมตองการใหสรางภาพ ทาน ผอ. กใจกลำ...ทำพสจนอยำงมำก ทานไมไดบอกคณะคร วาผมจะไปเยยมเยยน และทานยงบอกกบคณครอกวาวนน (วนทผมจะไปนเทศ) ทานจะไมอยตองไปประชม... ทนททรถตของผมและทมงานจอดทหนาโรงเรยน ผมจงไมพบทาน ผอ. ในเบองตน แตม เดกๆ อนบำลกลมใหญๆ วงมำทรถตกอนใครๆ แลวยกมอไหวพรอมยมแยมและเปลงเสยงแนะน�ำตวเองอยำงด (หนำสลอนกนเลยทเดยว) เทำนนยงไมพอ ยงยนมอมำพรอมกบบอกวำใหผม/ใหหนชวยถอกระเปำไหมครบ/คะ


...ขอถามทานผอานหนอยครบ "ชนใจไหมครบ" ผมคดวาแคนไมตองดหรอประเมนอะไรมากแลวครบ เพราะพฤตกรรมการแสดงออกของเดก ๆ ยอมบงบอกไดถงกระบวนการบมเพาะของผบรหารและคร "ผลผลตของคร...ดทนกเรยน” ในชวงเวลำตอมำคณครกมำตอนรบ แตไมทนเดก ๆ เสยแลว คณครบอกวานคอเดก ๆ ของโรงเรยนบานโปงหวาย ซงเทาทผมเหนทกคน/ทกหองเรยนกมคณลกษณะเชนน ทนใดนน ผอ.สายหยด กมาถง (ผอ.แอบดเดก ๆ และคณครคยกบผมอย ) คณครตอวา ผอ.วาท�าไมไมบอกวาผมจะมาเยยม และ ผอ. บอกวา จะไปประชมไงคะ...คยกนสกพก กทราบทมาทไปวาอยากใหผมและทมงาน ไดเหนของจรงทไมมการตกแตงและเตรยมการแตอยางใด ท โรงเรยนวดจฬำมณ อ�าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ทนกม เบบ...พรเซนเตอร เชนเดยวกนครบ ในวนทไปเยยม ทางโรงเรยนมการมอบเกยรตบตรนกเรยนแตละชนทสะสมควำมด จนเปนทประจกษแกสายตาครและคณะกรรมการนกเรยน ซงทนเขาสรำงแบบ ประเมนพฤตกรรมดวยครบ กลาวอกนยหนงคอมหลกฐานสามารถ ตรวจสอบได การมอบเกยรตบตรแกนกเรยนทท�าความดจะท�ำทกๆ เดอน... จงพบคนดมากมาย...และถอวาเปนกลยทธทไดผลทเดยวเพราะชวยสรำงกระแสการท�าความดไดในวงกวาง และทนาสงเกตคอนอง ๆ ชน ป.2 - ป.4 เปนพรเซนเตอรของโรงเรยนไดดมาก สงเสยงเฮดงสนนทกครงเมอครประกาศผลแลวมเพอนนกเรยนในหองของตวเองไดรบรางวล พรอมกบ ตอบค�าถามไดอยางฉะฉานทเดยว

โรงเรยนบำนหนองใหญ อ�าเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา นองๆ ชนป.2/ป.3กลายเปนแมเหลกชนส�ำคญทดงดดผมาเยยมเยอนได ไมยาก เพราะทงดและเกงควบคกนไป นองตอง (ป.3) นองยหวำ (ป.2) และผกอการดทงคณะ ถงแมวาจะตวเลก ๆ แตความคดไมเลก ... ดงค�าพดทวา "คนเลก...หวใจใหญ" หรอทพดกนในภาษาวยรนวา "หวใจหลอ


... หวใจสวย" กนทกคน ผมไดพบและท�ากจกรรมรวมกบเดกกลมนหลายตอหลายครงแลว ตองยอมรบครบวา "ยอดเยยม" และสมกบค�าวา "เดกดสรำงได" ส�าหรบผมจรง ๆ เดก ๆ ทนกลำคดกลำท�ำและกลำน�ำเสนอ เทคนควธ ในการท�าโครงงานดมาก มกลยทธในการสรางแนวรวมของการท�ำดอยำงม ปญญำ ท�างานรอยเรยงกนทงโรงเรยน น�าเสนองานไดดมาก ๆ เดกด ยอมเกดจากผบรหารและครทด ดงนน จงตองยกความดความชอบใหทาน ผอ.ทรงศกดพทกษมงคลและทมงำน... ทานผอานอยาเพงเชอผม เพราะ สบปากวาไมเทาตาเหนครบ ... ไปสมผสไดดวยตา ไดยนดวยเสยง และซาบซง ในความดความงามของผบรหาร คร และนกเรยนไดทโรงเรยนบานหนองใหญครบ เสยงรองเพลงชำตดงกระหม...ตนเสยงมาจากนอง ๆ ชนประถมศกษา ของโรงเรยนบำนโคกไพล อ�าเภอตาพระยา จงหวดสระแกว นนเอง ซงพบไดไมบอยนกเมอผมไปเยยมเยยนโรงเรยนไหน ๆ ในโรงเรยนโครงการกองทนการศกษาหรอโรงเรยนในโครงการใด ๆ กตาม โดยเฉพาะนกเรยน ชนมธยมศกษานน แทบจะไมไดยนเสยงเพลงชาตไทยขณะเขาแถวเคารพธงชาตเลย แตทนนอง ๆ ชนประถมศกษากลบรองเพลงชำตไดเสยงดงฟงชด อยางมาก นบวาเปนตวอยางของการบมเพาะกำรรกชำตไดเปนอยางด ซง ควำมตระหนกและจตส�ำนกในกำรรกชำตศำสนกษตรยนน ตองยงปลกฝงใหเดกไทยในสถานการณทคนในบานเมองของเราก�าลงแตกแยกทางความคด ครตองปลกฝงใหเดก ๆ ซาบซงในความเปนชาต ความกลาหาญ และเสยสละของบรรพบรษไทยทเอาเลอด เอาเนอ เอาชวต เพอแลกกบการด�ารงรกษาไวซงผนแผนดนเพอใหลกหลานไทยมทอยทกนตราบจนถงทกวนน นบวาเบบ ... พรเซนเตอรของโรงเรยนนท�าไดดมาก นองเหมยว (เดกหญงอรวรา หนแกว) เบบ ... พรเซนเตอรอกหนงคนของโรงเรยนบำนหบกะพง อ�าเภอชะอ�า จงหวดเพชรบร ผมเหนความสามารถของเธอและรจกเธอตงแตงานสมชชาคณธรรมแหงชาต ครงท 6 ท


อาคารชาเลนเจอร อมแพค เมองทองธาน เธอเรยนอยชน ป. 4 แตเธอมความสามารถในการน�าเสนอไมแพนกเรยนประถมปลายหรอมธยมเลยทเดยว มความร ท�าโครงงานมากบมอ จงพดไดไมเคอะเขนแตอยางใด มทกษะ การพด/การน�าเสนอนาสนใจ เธอเลาถงการคดแยกขยะในโรงเรยนไดอยางทะลปรโปรง นคอผลผลตจากการท�าความดโดยใหเดกลงมอท�างาน ท�าใหพวกเขามควำมรและประสบกำรณตรง จงสามารถถายทอดไดเปนอยางด

คนเกง...หวใจแกรง เมอกลาวถงโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา ทานผอานทก ๆ ทาน กคงจะนกถงโรงเรยนทอย ในเขตพนทหางไกล พนทเขาถงยาก การ เดนทางเขาออกเปนไปดวยความยากล�าบาก หรอไมกเปนโรงเรยนทขาดแคลน ขาดความพรอมในการบรหารจดการโรงเรยนและการจดการเรยนการสอน ตลอดจนผบรหารและครขาดขวญ/ก�าลงใจในการท�างาน บานพกคร อาคารเรยน หองเรยน หองน�าอยในสภาพเกาและช�ารด ระบบสาธารณปโภค ไมคอยจะด หรอใชการไมคอยจะได เชน น�า ไฟ โทรศพท ครยายออก เปนประจ�า ฯลฯ สงทกลาวมานนสวนใหญแลวจะเปนปญหาทเกดขนจรงกบโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษาทงสน ในทามกลางความยากล�าบากของการบรหารจดการโรงเรยน ทงดานบคลากร งบประมาณ และทรพยากรอน ๆ ทตองใชในการจดการเรยน การสอนใหมคณภาพ การขาดขวญและก�าลงใจในการท�างาน การขาด สงอ�านวยความสะดวกในการด�ารงชวต รวมทงสมพนธภาพระหวางโรงเรยนกบชมชนทมเชอชาต ศาสนา และวฒนธรรมทแตกตางกน แตกยงม "คนเกง...หวใจแกรง" อกหลายตอหลายคนทมงมนและตงใจในกำรท�ำงำน โดยมเดกนกเรยนและชมชนเปนตวตง ถงแมวาบานเกดเมองนอนของ พวกเขาอาจจะไมใชคนพนเพแถวนนกตาม ... ทรงศกดพทกษมงคง เปนหนงในผบรหารโรงเรยนทอยในสภาวการณทกลาวมา เขากาวเขามาเปนผบรหารโรงเรยนบานหนองใหญ อ�าเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา เปนเวลากวา 20 ปแลว ทง ๆ ทไมใชคนใน


พนท และปจจบนยงรบราชการอยทนพรอมภรรยา "ครปรำณพทกษมงคล ... แมครผอำรของเดก ๆ" พวกเขาชวยกนพฒนาโรงเรยนและเดก ๆ มาอยางตอเนองโดยไมมเงอนไขใด ๆ แตเพราะม "จตวญญำณควำมเปนคร" อยเตมกนบงของหวใจ และในปจจบนกมกองก�าลงจตอาสาทส�าคญอยาง ครพลอยปภสธนกตตกรณแกว และทมงานกองหนนจตอาสาอกหลายทานมาเสรมทพ คงจะชวยใหปญหาตาง ๆ ทเลาเบาบางลงไดบาง อกหนงคนเกงหวใจแกรงของผมกคอ "สำยหยด หำวเจรญ" เธอ ไมใชคนเกง หวใจแกรงธรรมดา เธอเปน ผอ. ผหญงเพยงคนเดยวของโรงเรยนในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 รบราชการอยโรงเรยนบานโปงหวาย และชายหนมวยกลางคนอกคนหนงทรบราชการเปนผบรหารอยทโรงเรยนวดถ�าองจ เขาคอ "นคมแสวงหำ" ทง 2 โรงเรยนอยในอ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร ผบรหารทง 2 คน น กมไดมภมล�าเนาอยในชมชนแหงน แตอยางใด แตรบราชการอยทนมา 10 กวาปแลว ทง 2 คน ท�ำงำนดวยหวใจเชนเดยวกน แมโรงเรยนจะอยหางไกล เดก ๆ ในโรงเรยนมาจากหลายชาตพนธ/หลายศาสนา แตทง 2 คน กปรารถนาจะใหเดก ๆ ทนไดมความร ไดมโอกาสทางการศกษา มชวตทดขน จงตดสนใจอยพฒนาโรงเรยนและชมชนมาจนถงทกวนน หากทานผอานมเวลาวางไปทองเทยวเชงจตอาสา (เทยวไปดวย ท�าบญไปดวย) อยาพลาดโอกาสทจะแวะไปเยยมทานผบรหาร คณคร นอง ๆ และชมชนทนนะครบ ผมรบรองวาทานจะประทบใจมรลมเลย ทเดยว ทนสะอาด ภมทศนสวยงาม อากาศด ทานจะพบเดกดมคณธรรม ทกหองเรยน ทนสรางเดกใหรกในวฒนธรรมและภมปญญาของตนเอง (พวกเขา จะตอนรบทกทานดวยการแสดงของชนเผาของพวกเขา) และทนดจากโรงเรยนแลวยงเผยแพรความดสชมชนอกดวย เรยกวาระเบด (ควำมด) จำกภำยใน สภำยนอก พวกเขาเชอวา การจะสรางเดกใหด "ชมชน ตองมสวนรวม"


ไมใกลไมไกลจากกรงเทพมหานครมากนก แผนดนพระนครศรอยธยา ดนแดนอนเปนราชธานเกาของพวกเราชาวไทย ทนสมค�าร�าลอทวา "อยธยำไมสนคนด" ผมไดพบกบผบรหารและครทเปนคนพนเพแถวนน อยรวมกน ทามกลางพหวฒนธรรม มทงพทธ ครสต และอสลาม (เปนสวนใหญ) โรงเรยน ทผมกลาวถงนคอโรงเรยนมาลาอสงเคราะห (ครและนกเรยนสวนมากเปนชาวมสลม) ตงอยทอ�าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา "พสทธสขสำล" เปนผบรหารโรงเรยนแหงน พรอมดวยทมงาน 2 สามภรรยาท เขมแขง "ประวทยและอมพรรมมะเกษ" และเพอนครทงโรงเรยน พวกเขาตองตอสกบอทธพลมดมากมายรอบ ๆ โรงเรยน เชน ยาเสพตด การขมข วถชวต (ดานลบ) ทเปลยนแปลงยาก การขาดความรวมมอจากผปกครองและชมชน ฯลฯ แตพวกเขากสไมถอย ไมยายไปไหน ยนหยดทจะสรางเดกดใหได ตราบใดทยงมลมหายใจอย "ลมหำยใจ...ไมเคยแพ" ทง ๆ ทขวญและก�าลงใจแทบจะไมมเลย อาคารเรยนกขาดแคลน เดก ๆ ตองเรยนในเตนทกลางทงนา รอนกรอน พนทโรงเรยนกมนอยนด เพยง 3 ไรเศษ นกเรยนกมมากตงแตอนบาล-ชน ม. 3 การสนบสนนของรฐกเขาไมถง บตรสนเทหขมขกมาเยอนเปนประจ�า แตเมอ "ท�ำด...กตองไดด" วนหนงโครงการกองทนการศกษากไดเขาไปถงพวกเขา ท�าให ณ วนนพวกเขามขวญและก�าลงใจในการท�างานมากขน โครงการกองทนการศกษาไดเขาไปชวยเหลอพวกเขามากมายกดวย "น�ำพระทยจำกในหลวง" เมอขวญก�าลงใจของผบรหารและครมมากขน การพฒนานกเรยนจงตามมา เปนผลใหผลสมฤทธทางการเรยนและผลการแขงขนทกษะทางวชาการในระดบตาง ๆ พฒนาขนแบบกาวกระโดดอยางไมนาเชอ แตมนเปนความจรง และเปนไปแลว เชน ผลการสอบ O-NET ของนกเรยนจากเดมเคยอยล�าดบท 23 จาก 25 โรงเรยนในเขตอ�าเภอลาดบวหลวงมาเปนเวลา กวา 10 ป (เรยกวาครองอนดบท 23 มาอยางเหนยวแนนและยาวนาน)


แตในป 2555 ทผานมา ผลการสอบของนกเรยนขนมาอยล�ำดบท3ของอ�ำเภอลำดบวหลวง ยงไปกว านน ผลการแขงขนทกษะทางวชาการในงานศลป หตกรรมนกเรยน ครงท 63 (ระดบชาต) พบวา นกเรยนของโรงเรยนไดรบรำงวลเหรยญทอง ประเภทการแขงขนวาดภาพระบายส (นกเรยนทมความบกพรองทางการเรยนร) ระดบชน ม.1 - ม.3 นอกจากน ผลการแขงขนงานศลปหตถกรรม ครงท 63 (ระดบเขต) นกเรยนของโรงเรยนไดรบรำงวลเหรยญทอง ประเภทการแขงขนวาดภาพระบายส (นกเรยนทมความบกพรองทางการเรยนร) ระดบชน ม.1 - ม.3 เหรยญทอง ประเภทโครงงานคณตศาสตร ระดบชน ม.1 - ม.3 เหรยญเงน ประเภทการแขงขนเลานทานภาษาองกฤษ ระดบชน ป.4 - ป.6 และเหรยญเงน ประเภทการแขงขนสรางภาพดวยการปะตด ระดบชน ป.1 - ป.3 เปนตน นเปนเพยงตวอยางบางสวนของความส�าเรจทคนเกง ... หวใจแกรงของโรงเรยนนไดรวมกนพฒนานกเรยนเทานน หลงจากไดรบการตดอาวธทางปญญาจากการอบรมเชงปฏบตการเพอพฒนาศกยภาพการเรยน การสอนใหครในโรงเรยนของโครงการกองทนการศกษา และนกคออกเหตผลหนงทท�าใหคนทน "รกในหลวง" เหมอนกบคนไทยในพนทอน ๆ ผมพาทานผอานเดนทางลดเลาะลงมาทางใตของกรงเทพมหานครกนบางครบ เพอมาเยอนดนแดนทมโครงการอนเนองมาจากพระราชด�ารฯ หลายโครงการไมวาจะเปน หวยทรายฯ หบกะพงฯ และแหลมผกเบยฯ เปนตน ผมก�าลงจะพาทานมาพบกบคนเกง... หวใจแกรงอกคนหนงทจงหวดเพชรบรครบ การเดนทางเขาไปหาเขาคอนขางตนเตนระทกใจ พอสมควร ระหวางการเดนทางกไดเหนฝงชางตวนอยใหญก�าลงหาอาหารกน อย 2 ขางทาง เสนทางโคงไปโคงมา พนทแถวนมขาวใหไดยน ใหไดเหนกนบอย ๆ ทงชางตาย กระทงตาย เครองบนตก ชนเผากระเหรยง กระหราง ฯลฯ


คนเกง ... หวใจแกรงทพดถงน เขาเปนผบรหารหนมวยกลางคนของโรงเรยนบานปาเดง อ�าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร "สงเวยน อมเจรญ" โรงเรยนของเขามนกเรยน 700 กวาคน มครเพยง 28 คน อตราครขาดไปถง 11 คน และปการศกษา 2557 น จะมนกเรยนเพมเปน 800 กวาคน นกเรยนทนเปนชนเผาเกอบทงสน หลากหลายภาษา หลากหลายวฒนธรรม และหลากหลายชวงวยในชนเรยนเดยวกน (หลายชวงอายใน ชนเรยนเดยวกน) จ�านวนครไมเพยงพอ ภาษา/วฒนธรรมและการสอสารกเปนขอจ�ากดระหวางครกบนกเรยน ครมการยายออกบอย ๆ ขนาดของโรงอาหารกไมพอเพยงกบจ�านวนนกเรยน อาคารหอประชมขนาดเลกและเกาไมสามารถรองรบจ�านวนนกเรยนไดทงหมด ตองแยกการประชมเปนระดบ ๆ ไป (ท�างานซ�าแลวซ�าอก/เสยเวลา) อาคารเรยนไมเพยงพอ ระบบสาธารณปโภคกไมคอยจะด จะไมรบนกเรยนกไมได เพราะผปกครอง สวนใหญสงลกมาเรยนทน ฯลฯ สำรพนปญหำส�าหรบโรงเรยนบานปาเดง ผมและทมงานจงคาดเดา ความทกขของ ผอ. สงเวยน ไดจากใบหนาทแสดงออกมาเมอซกถามปญหาของโรงเรยน (หนานว ควขมวด ถอนหายใจอยางแรง และบางครง พดในท�านองประชดประชนหนวยงานทเกยวของ) ซงพวกเราเองกเพงจะรบรและเขำใจเมอเขาไปสมผสในพนทจรง (เดมทมอง ผอ. สงเวยน จากภายนอกแลวไมคอยสบอารมณในพฤตกรรมทเขาแสดงออก...สารภาพ จากใจ) เขาเครงเครยด เพราะในฐานะผบรหารโรงเรยนแตแกไขอะไรไมไดเลย โดยเฉพาะเรองอตราก�าลง ครของเขายงคงตองสอนหนกมาก (ขาดอตราก�าลงถง 11 อตรา เปนอยางนอย) ในขณะทยงมงานอน ๆ ใหครท�าอกมากมาย โดยเฉพาะงานธรการและงานประเมนตาง ๆ ท�าใหครเสยขวญและก�าลงใจอยางมาก นคอทมาของความเครงเครยดของเขา


อยางไรกตาม เมอโครงการกองทนการศกษาเขาไปดเหมอนวาจะเปนชองทางทท�าใหการบรหารจดการโรงเรยนของเขาดขน ครมขวญและก�าลงใจ ในการท�างานมากขน ทมงำนครทนกถอไดวาเปนคนเกง ... หวใจแกรงเชนกน ครหนมสาวทนอยกนเหมอนพเหมอนนอง ทกคนลวน "รวมดวย...ชวยกน”พวกเรำไดเหนภำพครขยนขนแขง นกเรยนกขยนขนแขงตามไปดวย เพราะ "ครท�ำน�ำ...นกเรยนจงท�ำตำม" และสมผสไดวา "ครรกนกเรยน...นกเรยนกรกคร” ผมจงไมแปลกใจวาท�าไมผปกครอง/ชมชนจงสงบตรหลานของ พวกเขามาเรยนทน แมวา... พวกเราจะตางคน ตางทมา ตางหนาท ตางความสามารถ... แตพวกเรากสามารถรวมใจใหเปนหนงเดยวกนได (Unity & Harmony) เพอรวมกนขบเคลอนโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรมในโครงการกองทนการศกษา รนท 1 และรนตอ ๆ ไป และขยายผลโครงการนใหส�าเรจ ลลวงตามพระราชประสงคของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ นนกคอ “สรำงคนด...สสงคม”ดงนน“เสนทำงสำยควำมด” และ “กองก�ำลงจตอำสำ... ฟนเฟองผกอกำรด” และกระบวนการสรางสข ... สรางคนด ... กระบวนการนจะยงคงเดนสายตอไปอยางไมหยดยง ... แลวพบกนเมอชำตตองกำรครบ


ขอมลนเปนสวนหนงของ “รายงานฉบบสมบรณ โครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม” ซงไดรบการสนบสนนจากศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ปงบประมาณ 2556 ผ สนใจสบคนรายงานฉบบสมบรณฯ สามารถดาวนโหลดไดท www.moralcenter.or.th หรอ Moralbook application

องคกรภำค • ส�านกงานโครงการกองทนการศกษา • ศนยคณธรรม(องคการมหาชน) • ส�านกงานผตรวจการแผนดน • มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

โรงเรยนโครงกำรกองทนกำรศกษำรนท1 • จงหวดกำญจนบร โรงเรยนบานโปงหวาย, โรงเรยนบานดงเสลา, โรงเรยนวดถ�าองจ, โรงเรยนหนองปรอพทยาคม, โรงเรยนศรสวสดพทยาคม • จงหวดฉะเชงเทรำ โรงเรยนทงสอหงษา, โรงเรยนบานหนองใหญ • จงหวดพระนครศรอยธยำ โรงเรยนวดจฬามณ, โรงเรยนมาลาอสงเคราะห • จงหวดเพชรบร โรงเรยนบานปาเดง, โรงเรยนปาเดงวทยา, โรงเรยน บานหบกะพง • จงหวดรำชบรโรงเรยนบานตะโกลาง, วทยาลยเทคนคโพธาราม • จงหวดลพบร โรงเรยนชมชนบานแกงเสอเตน • จงหวดสระแกวโรงเรยนซบมวงวทยา, โรงเรยนบานโคกไพล, โรงเรยน วงไพรวทยาคม • จงหวดสพรรณบรโรงเรยนบานพน�ารอน, โรงเรยนบานละวาวงควาย

บทสรปการด� า เนนงาน โครงการศกษาวจยกระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ในโครงการกองทนการศกษา



คณะทปรกษำ 1.ศำสตรำจำรยเกยรตคณนพ.เกษมวฒนชย ประธานอนกรรมการโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ในโครงการกองทนการศกษา 2.นำยปรำโมทยโชตมงคล ทปรกษาคณะท�างานโครงการพฒนาโรงเรยนคณธรรมจรยธรรม ในโครงการกองทนการศกษา 3.ดร.ฉวรตนเกษตรสนทร อดตผอ�านวยการศนยคณธรรม

คณะผวจย 1.อำจำรยสมปองใจดเฉย หวหนาโครงการวจย 2.นำยสกลตงเกำสกล นกวจย 3.นำงสำวสกญญำจนเหนำะ ผชวยนกวจย 4.นำงสำวสงกรำนตมหำมตร ผชวยนกวจย 5.นำงสำวศรรตนผดงสมบต ผชวยนกวจย 6.นำยเอกพลรตนฉำยำ ผชวยนกวจย 7.นำยจกรพนธแซโคว ผชวยนกวจย 8.นำยฉตรชยสวรรณรงค ผชวยนกวจย

คณะท�ำงำนศนยคณธรรม 1.นำยสนสอสวน ผอ�านวยการศนยคณธรรม 2.นำยสทธพงศชำญชญำนนท รองผอ�านวยการศนยคณธรรม 3.ดร.วรวฒแสงเฟอง ผจดการฝายยทธศาสตร ศนยคณธรรม 4.นำยก�ำธรเชำวรตน ผจดการฝายอ�านวยการ ศนยคณธรรม 5.นำงสำวพนดำสตถำสำธชนะ หวหนากลมงานวจยและจดการความร 6.นำงสำวกธญำสขประเสรฐ นกวชาการ

บทพสจน “เดกดสรางได”เพยงครคดและเชอวา “เดกท�าได”พรอมสอนเดกใหเปนคนดดวยกลวธทสรางสรรคเพราะ “ไมมเดกทสอนไมได ... มแตครทสอนไมเปน”

Documents

เด็กสร้างได้ดี...จะเห นความส าค ญของการสร างเด กด ให ก บส งคม สามารถน