1

เตือนภัยศัตรูขาว จังหวัดเชียงใหม

รอบสํารวจที่ 3 ระหวางวันที ่1-15 กันยายน 2560 ภาพรวม จากการสํารวจติดตามการทํานา สวนใหญขาวอยูในระยะแตกกอ พบการระบาดของแมลงบั่ว พบหลอดบั่ว 8 หลอดหรือ 4.5 เปอรเซ็นตของพื้นที่ปลูก (เกินระดับเศรษฐกิจ) ที่ บานกอสะเลียม หมู 8 ตําบลบวกคาง อําเภอสันกําแพง พบรองรอยการกัดกินใบขาวของหนอนแมลงวันเจาะยอดขาว ที่ บานหมอ หมู 12 ตําบลปาไผ อําเภอสันทราย 20 เปอรเซ็นตของพื้นที่ปลูก และยังพบเพลี้ยกระโดดหลังขาวในแปลงนาอยางตอเนื่อง ใหเกษตรกรทุกพื้นที่เฝาระวังการระบาดของเพลี้ยกระโดด แมลงบั่ว และแมลงวันเจาะยอดขาว เพื่อไมใหเกิดการระบาดขยายพื้นท่ีกวางและปฏิบัติตามคําแนะนํา ดังนี้ หลอดบั่ว แปลงนาบานกอสะเลียม อําเภอสันกําแพง

รองรอยการกัดกินใบขาวของหนอนแมลงวันเจาะยอดขาว ที่ บานหมอ อําเภอสันทราย

ฉบับที่ 3/2560 ฤดูนาป โดยกลุมวิชาการ ศูนยวจิัยขาวเชียงใหม

กองวิจัยและพัฒนาขาว กรมการขาว

2

คําแนะนําในการควบคุมการระบาด

เพลี้ยกระโดดหลังขาว เพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล 1.สํารวจแปลงนาอยางสม่ําเสมอ 2.ในแหลงที่พบการะบาด สามารถควบคุมระดับน้ําได หลังปกดําหรือหวาน 2-3 สัปดาห

จนถึงระยะตั้งทอง ควบคุมน้ําในแปลงนาใหพื้นดินพอเปยกหรือมีน้ําเรี่ยผิวดิน 7-10 วัน แลวปลอยขังท้ิงไวแหงเองสลับกันไป จะชวยลดการระบาดของเพลี้ยกระโดด ฯ 3.ใชเชื้อราบิวเวอรเรีย (เชื้อสด) 1 กิโลกรัม (2 ถุง) /น้ํา 20 ลิตร พนในบริเวณที่พบ เพลี้ยกระโดด ฯ ควรพนในเวลาเย็น 4.หากจําเปนตองใชสารเคมีปองกันกําจัดแมลง เชน คารโบซัลแฟน เปนตน (ตามอัตราที่ระบุขางฉลาก) 5.ไมควรใชสารฆาแมลงที่เปนสาเหตุทําใหเกิดการระบาด ไดแก สารกลุมไพรีทอยดสังเคราะห เชน แอลฟาไซเปอรเมทริน ไซเฮโลทริน เปนตน สารกลุมออรกาโนฟอสเฟต เชน ไซเพอรเมทริน เดคาเมทริน เปนตน แมลงบ่ัว 1.หากพบตนขาวเปนหลอดบั่วมากกวา 10 เปอรเซ็นต ไมแนะนําใหใชสารฆาแมลง เนื่องจากไมคุมคากับการลงทุนและยังทําลายศัตรูธรรมชาติ 2.ทําลายตัวเต็มวัยแมลงบั่วที่บินมาเลนไฟตามบานในเวลากลางคืน 3.กําจัดวัชพืชรอบคันนา ที่เปนแหลงอาศัยของแมลงบั่ว

หนอนแมลงวันเจาะยอดขาว 1.กําจัดวัชพืชรอบคันนา ที่เปนแหลงอาศัยของของหนอนแมลงวัน 2.ระบายน้ําออกจากแปลงนา ชวงที่มีการระบาดเพื่อลดการวางไข ผลการสํารวจ อําเภอสันกําแพง อําเภอสันทราย และศูนยวิจัยขาวเชียงใหม

จุดสํารวจ : บานกอสะเลียม ม.8 ต.บวกคาง อ.สันกําแพง เจาของแปลง : นายอํานวย สุภาษ ี พิกัดแปลง : N 18°41’43.67” E 099°06’13.59” ความสูงจากระดับน้ําทะเล

301 เมตร สภาพทั่วไป : พื้นที่ทํานาสวนใหญขาวอยูในระยะแตกกอ บางพ้ืนที่ขาวอยูในระยะตั้งทอง

โดยรับน้ําจากชลประทานแมกวงและน้ําบาดาล การเจริญเติบโต : จุดสํารวจมีพื้นท่ีปลูก 7 ไร ปลูกขาวพันธุสันปาตอง 1 ปลูกแบบ ปกดํา ขาวอยูในระยะตั้งทอง ความสูงตนขาวเฉลี่ย 109 เซนติเมตร ระดับน้ําในแปลงนา 5 เซนติเมตร

3

สภาพแวดลอมขณะสํารวจมีแดด อุณหภูมิใตโคนตนขาวเฉลี่ย 33.1 องศาเซลเซียส ความชื้นใตโคนตนขาวเฉลี่ย 81.1 เปอรเซ็นต

โรคและแมลงศัตรูขาว : จากการสุมตรวจนับที่กอขาว 20 จุดตอแปลงสํารวจ แมลงศัตรูขาวพบเพลีย้กระโดหลังขาว 12 ตัวตอแปลง หลอดบั่ว 8 หลอดหรอื 4.5 เปอรเซ็นตของพื้นที่ปลูก (เกินระดับเศรษฐกิจ) เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 5 ตัวตอแปลง เพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล 1 ตัวตอแปลง แมลงศัตรูธรรมชาติพบแมลงปอเข็ม 8 ตัวตอแปลง ดวงเตา 6 ตัวตอแปลง แมลงปอบาน แมงมุมขาสั้น ชนิดละ 2 ตัวตอแปลง ดวงกนกระดก แมงมุมขายาว ชนิดละ 1 ตัวตอแปลง และพบโรคใบสีสม วัชพืชประเภทใบแคบ (หญาดอกขาว) กระจายทั่วแปลงนา เกษตรกรควรเฝาระวังการระบาดของแมลงบั่วในแปลงนา ใหปฏิบัติตามคําแนะนําปองกันกําจัดแมลงบั่ว 1.หากพบตนขาวเปนหลอดบั่วมากกวา 10 เปอรเซ็นต ไมแนะนําใหใชสารฆาแมลง เนื่องจากไมคุมคากับการลงทุนและยังทําลายศัตรูธรรมชาติ 2.ทําลายตัวเต็มวัยแมลงบั่วที่บินมาเลนไฟตามบานในเวลากลางคืน 3.กําจัดวัชพืชรอบคันนา ที่เปนแหลงอาศัยของแมลงบั่ว

ขาวระยะตั้งทอง หลอดบั่วและวัชพืชหญาดอกขาว แปลงนาบานกอสะเลียม อําเภอสันกําแพง

4

จุดสํารวจ : บานริมออนใต ม.5 ต.ออนใต อ.สันกําแพง เจาของแปลง : นายสุฑี ใจสุ พิกัดแปลง : N 18°44’04.61” E 099°11’40.08” ความสูงจากระดับน้ําทะเล

336 เมตร สภาพทั่วไป : พื้นที่ทํานาสวนใหญขาวอยูในระยะแตกกอ บางพ้ืนที่ขาวอยูในระยะตั้งทอง

การเจริญเติบโต : จุดสํารวจมีพื้นท่ีปลูก 9.5 ไร ปลูกขาวพันธุกข14 กข-แมโจ2 แบบนาหวานน้ําตม ขาวอยูในระยะแตกกอ ความสูงตนขาวเฉลี่ย 40 เซนติเมตร ระดับน้ําในแปลงนา 10 เซนติเมตร สภาพแวดลอมขณะสํารวจมีแดด อุณหภูมิใตโคนตนขาวเฉลี่ย 29.9 องศาเซลเซียส ความชื้นใตโคนตนขาวเฉลี่ย 83.7 เปอรเซ็นต พบวัชพืชประเภทใบแคบ (หญาดอกขาว) กระจายทั่วแปลงนา โรคและแมลงศัตรูขาว : จากการสุมตรวจนับที่กอขาว 20 จุดตอแปลงสํารวจ แมลงศัตรูขาวพบหอยเชอรี่ 8 ตัวตอแปลง เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 2 ตัวตอแปลง เพลี้ยกระโดดหลังขาว 1 ตัวตอแปลง แมลงศัตรูธรรมชาติพบแมงมุมขาสั้น 8 ตัวตอแปลง แมลงปอเข็ม 5 ตัวตอแปลง มดงาม 2 ตัวตอแปลง แมงมุมขายาว 1 ตัวตอแปลง สวนการโฉบตรวจนับจํานวน 20 โฉบ แมลงศัตรูขาวพบเพลี้ยกระโดดหลังขาว 23 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 16 ตัว แมลงศัตรูธรรมชาติพบแมงมุมเขี้ยวยาว 48 ตัว แมลงปอเข็ม 11 ตัว แมลงปอบาน 6 ตัว แมงมุมขาสั้น มวนเขียวดูดไข ชนิดละ 3 ตัว ดวงเตา 1 ตัว และพบโรคไหมในแปลงนาเล็กนอย ใหเกษตรกรเฝาระวังศัตรูขาว (เพลี้ยกระโดด แมลงบั่ว หนอนแมลงวันเจาะยอดขาว) หมั่นตรวจแปลงนาสม่ําเสมอ และปฏิบัติเพื่อควบคุมการระบาดของหอยเชอรี่ ดังนี้

1.เก็บตัวและไขหอยเชอรี่ทําลายหรือนํามาทําปุยหมัก 2.ใชตาขายกีดขวางทางก้ันน้ํา 3.ใชใบมะละกอลอเพ่ือใหหอยมารวมกันและเก็บทําลาย 4.การใชสารกําจัดหอย เชน กากเมล็ดชา นิโคซาไมด เมทัลดีไฮ เปนตน *** ใชสารกําจัดหอยหลังปกดําหรือวันแรกท่ีนําน้ําเขานา ระดับน้ําควรสูง 5 เซนติเมตร ควรใชในกรณีท่ีมีการระบาดอยางหนักและรุนแรง หามใชสารอะบาเม็กติน สารเอนโดซัลแฟน เพราะทําลายสภาพแวดลอม

ขาวระยะแตกกอและเกษตรกรเก็บหอยเชอรี่ระบาด ที่ บานริมออนใต อําเภอสันกําแพง

5

จุดสํารวจ : บานหมอ ม.12 ต.ปาไผ อ.สันทราย เจาของแปลง : นายอุนเมือง อาทิตย พิกัดแปลง : N 18°53’01.54” E 099°03’31.14” ความสูงจากระดับน้ําทะเล

316 เมตร สภาพทั่วไป : พื้นที่ทํานาสวนใหญขาวอยูในระยะแตกกอ บางพ้ืนที่ขาวอยูในระยะตั้งทอง

การเจริญเติบโต : จุดสํารวจมีพื้นท่ีปลูก 5.5 ไร ปลูกขาวพันธุสันปาตอง 1 ขาวอยูในระยะแตกกอ ความสูงตนขาวเฉลี่ย 39 เซนติเมตร ระดับน้ําในแปลงนา 20 เซนติเมตร สภาพแวดลอมขณะสํารวจมีแดด อุณหภูมิใตโคนตนขาวเฉลี่ย 32.5 องศาเซลเซียส ความชื้นใตโคนตนขาวเฉลี่ย 81.2 เปอรเซ็นต พบวัชพืชประเภทใบกวางกระจายทั่วแปลงนา โรคและแมลงศัตรูขาว : จากการสุมตรวจนับที่กอขาว 20 จุดตอแปลงสํารวจ แมลงศัตรูขาวพบรองรอยการกัดกินใบขาวของหนอนแมลงวันเจาะยอดขาว 20 เปอรเซ็นตของพื้นที่ปลูก เพลี้ยกระโดดหลังขาว 17 ตัวตอแปลง เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 3 ตัวตอแปลง แมลงศัตรูธรรมชาติพบดวงเตา 9 ตัวตอแปลง แมงมุมขาสั้น 2 ตัวตอแปลง สวนการโฉบตรวจนับจํานวน 20 โฉบ แมลงศัตรูขาวพบตัวออนเพลี้ยกระโดดหลังขาว 80 ตัว ตัวเต็มวัยเพลี้ยกระโดดหลังขาว 30 ตัว ตั๊กแตนหนวดสั้น แมลงวันเจาะยอดขาว ชนิดละ 4 ตัว หนอนกอขาวสีครีม 1 ตัว แมลงศัตรูธรรมชาติพบแมงมุมเข้ียวยาว 16 ตัว ดวงเตา 12 ตัว แมลงปอเข็ม 10 ตัว แมงมุมขาสั้น 5 ตัว ดวงดิน 2 ตัว ใหเกษตรกรเฝาระวังศัตรูขาว (เพลี้ยกระโดด แมลงบั่ว หนอนแมลงวันเจาะยอดขาว) หมั่นตรวจแปลงนาสม่ําเสมอ และใหปฏิบัติตามคําแนะนําในการควบคุมแมลงวันเจาะยอดขาว ดังนี้

1.กําจัดวัชพืชรอบคันนา ที่เปนแหลงอาศัยของของหนอนแมลงวัน 2.ระบายน้ําออกจากแปลงนา ชวงที่มีการระบาดเพื่อลดการวางไข ขาวระยะแตกกอและรองรอยการกัดกินใบขาว ของหนอนแมลงวันเจาะยอด ที่ บานหมอ อําเภอสันทราย

6

การสํารวจโรคและแมลงศัตรูขาวแปลงเฝาระวังศูนยวิจัยขาวเชียงใหม ที่ตั้งแปลง : ม.3 ต.มะขามหลวง อ.สันปาตอง พิกัดแปลง : 47Q 0489918 UTM 2057903

การเจริญเติบโต : จุดสํารวจมีพื้นท่ีปลูก 1 ไร ปลูกขาวพันธุกข14 ปลูกแบบปกดํา ขาวอยูในระยะแตกกอ ความสูงตนขาวเฉลี่ย 45 เซนติเมตร ระดับน้ําในแปลงนา 20 เซนติเมตร สภาพแวดลอมขณะสํารวจมีแดด อุณหภูมิใตโคนตนขาวเฉลี่ย 31.2 องศาเซลเซียส ความชื้นใตโคนตนขาวเฉลี่ย 79.5 เปอรเซ็นต พบวัชพืชประเภทใบแคบกระจายทั่วแปลงนา

โรคและแมลงศัตรูขาว : จากการสุมตรวจนับที่กอขาว 20 จุดตอแปลงสํารวจ แมลงศัตรูขาวพบเพลี้ยกระโดดหลังขาว 5 ตัวตอแปลง เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 3 ตัวตอแปลง หนอนหอใบขาว ตั๊กแตนหนวดสั้น ชนิดละ 1 ตัวตอแปลง แมลงศัตรูธรรมชาติพบดวงเตา 13 ตัวตอแปลง แมลงปอเข็ม 7 ตัวตอแปลง แมลงปอบาน 5 ตัวตอแปลง แมงมุมเขี้ยวยาว 4 ตัวตอแปลง ดวงดิน 1 ตัวตอแปลง สวนการโฉบตรวจนับจํานวน 20 โฉบ แมลงศัตรูขาวพบตัวออนเพลี้ยกระโดดหลังขาว 20 ตัว ตัวเต็มวัยเพลี้ยกระโดดหลังขาว 5 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 4 ตัว ผีเสื้อหนอนกอขาวสีครีม 2 ตัว แมลงศัตรูธรรมชาติพบดวงเตา 8 ตัว แมลงปอเข็ม 6 ตัว แมลงปอบาน 3 ตัว ดวงดิน 1 ตัว และพบโรคไหมในแปลงนาเล็กนอย

ขาวระยะแตกกอ ที่ แปลงเฝาระวังศูนยวิจัยขาวเชียงใหม การสํารวจโรคและแมลงศัตรูขาวแปลงเฝาระวังดงหลักหมื่น จุดที่ 1 แปลงทดลองดงหลักหมืน่ ที่ตั้งแปลง : ม.17 ต.เวยีง อ.ฝาง การเจริญเติบโต : จุดสํารวจมีพื้นท่ีปลูก 1 ไร ปลูกขาวพันธุสันปาตอง 1 ปลูกแบบปกดํา ตกกลาวันที่ 21 มิถุนายน 2560 ปกดําวันที่ 5 สิงหาคม 2560

โรคและแมลงศัตรูขาว : จากการสุมตรวจนับที่กอขาว 20 จุดตอแปลงสํารวจ แมลงศัตรู ขาวพบเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล 10 ตัวตอแปลง เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 2 ตวัตอแปลง เพลี้ยจักจั่นปกลายหยัก 1 ตวัตอแปลง แมลงศัตรูธรรมชาติพบมวนเขียวดูดไข 17 ตวัตอแปลง

7

ขาวระยะแตกกอ แปลงทดลองดงหลักหมื่น ตําบลเวียง อําเภอฝาง

จุดที่ 2 แปลงผลิตเมล็ดพันธุของศูนย ฯ

ที่ตั้งแปลง : บ.สันปาขา ต.แมสาว อ.แมอาย การเจริญเติบโต : จุดสํารวจมีพื้นท่ีปลูก 12 ไร ปลูกขาวพันธุสันปาตอง 1 ปลูกแบบปกดํา ตกกลาวันที่ 16 มิถุนายน 2560 ปกดําวันที่ 18 กรกฎาคม 2560

โรคและแมลงศัตรูขาว : จากการสุมตรวจนับที่กอขาว 20 จุดตอแปลงสํารวจ แมลงศัตรู ขาวพบเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล 8 ตัวตอแปลง เพลี้ยจักจั่นปกลายหยัก 2 ตวัตอแปลง แมลงศัตรูธรรมชาติพบมวนเขียวดูดไข 5 ตัวตอแปลง มวนจิงโจน้ํา 3 ตัวตอแปลง

แปลงเฝาระวัง ที ่บานสนัปาขา อําเภอแมอาย

8

จุดที่ 3 แปลงเกษตรกร นายนิธโิรจน วันด ี ที่ตั้งแปลง : ม.2 บ.ปาบง ต.เวียง อ.ฝาง การเจริญเติบโต : จุดสํารวจมีพื้นท่ีปลูก 5 ไร ปลูกขาวพันธุสันปาตอง 1 หยอดเมล็ดวันที่ 3 สิงหาคม 2560

โรคและแมลงศัตรูขาว : จากการสุมตรวจนับที่กอขาว 20 จุดตอแปลงสํารวจ แมลงศัตรู ขาวพบเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล 56 ตัวตอแปลง แมลงศัตรูธรรมชาติพบมวนเขียวดูดไข 31 ตวัตอแปลง

แปลงเฝาระวัง ที่ บานปาบง ตําบลเวียง อําเภอฝาง

จุดที่ 4 แปลงเกษตรกร นายการุณ มูลน้ํา ที่ตั้งแปลง : ม.11 บ.สันตนดู ต.สันทราย อ.ฝาง การเจริญเติบโต : จุดสํารวจมีพื้นท่ีปลูก 5 ไร ปลูกขาวพันธุสันปาตอง 1 ปลูกแบบปกดํา ตกกลาวันที่ 13 มิถุนายน 2560 ปกดําวันที่ 12 กรกฎาคม 2560

โรคและแมลงศัตรูขาว : จากการสุมตรวจนับที่กอขาว 20 จุดตอแปลงสํารวจ แมลงศัตรู ขาวพบตัวเต็มวัยเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล 29 ตัวตอแปลง ตวัออนเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล 14 ตวัตอแปลง เพลี้ยจักจั่นปกลายหยัก 3 ตวัตอแปลง เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 1 ตัวตอแปลง แมลงศัตรูธรรมชาติพบมวนจิงโจน้ํา 2 ตัวตอแปลง มวนเขียวดูดไข 1 ตัวตอแปลง

แปลงเฝาระวัง ที่ บานสันตนดู ตําบลสันทราย อําเภอฝาง

9

การตรวจนับและบันทึกปริมาณแมลงจากกับดักแสงไฟ ศูนยวิจัยขาวเชียงใหม อ.สันปาตอง จ.เชียงใหม และแปลงดงหลักหมื่น อ.ฝาง จ.เชียงใหม : ระหวางวันที่ 1-15 กันยายน 2560

กับดักแสงไฟ : การตรวจนับแมลงศัตรูขาวและศัตรูธรรมชาติจากกับดักแสงไฟ (Light trap) ที่ศูนยวิจัยขาวเชียงใหม เปดไฟลอแมลง 18.00 - 21.00 น. ทุกวัน ระหวางวันที่ 1-15 กันยายน 2560 แมลงศัตรูขาวพบเพลี้ยกระโดดหลังขาว 215 ตัว เพลี้ยจักจั่นปกลายหยัก 27 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 15 ตัว เพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล 8 ตัว ผีเสื้อหนอนกอขาวสีครีม 2 ตัว แมลงศัตรูธรรมชาติพบมวนเขียวดูดไข 25 ตัว (กราฟที่ 1)

กับดักแสงไฟ : การตรวจนับแมลงศัตรูขาวและศัตรูธรรมชาติจากกับดักแสงไฟ (Light trap) ที่แปลงดงหลักหมื่น อ.ฝาง เปดไฟลอแมลง 18.00 - 21.00 น. ทุกวัน ระหวางวันที่ 1-15 กนัยายน 2560 แมลงศัตรูขาวพบเพลี้ยกระโดดหลังขาว 76 ตัว เพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล 56 ตัวเพลี้ยจักจั่นปกลายหยัก 37 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 10 ตัว เพลี้ยกระโดด Tagosodes pusanus 3 ตัว แมลงศัตรูธรรมชาติพบมวนเขียวดูดไข 1 ตัว (กราฟที่ 2)

กราฟที่ 1 จํานวนแมลงศัตรูขาวและแมลงศัตรูธรรมชาติจากกับดักแสงไฟ ศูนยวิจัยขาวเชียงใหม ระหวางวันที่ 1 มกราคม 2560 ถึง 15 กันยายน 2560

10

กราฟที่ 2 จํานวนแมลงศัตรูขาวและแมลงศัตรูธรรมชาติจากกับดักแสงไฟ แปลงดงหลักหมื่น อําเภอฝาง ระหวางวันที่ 1 มกราคม 2560 ถึง 15 กันยายน 2560

สภาพดินฟาอากาศ : รายงานอุตุนิยมวิทยาจากเครื่องตรวจอากาศศูนยวิจัยขาวเชียงใหม ระหวางวันที่ 1-15 กันยายน 2560 อุณหภูมิของอากาศเฉลี่ยสูงสุด 35.2 องศาเซลเซียส อุณหภูมิของอากาศเฉลี่ยต่ําสุด 26.5 องศาเซลเซียส ปริมาณน้ําฝนรวม 84.1 มิลลิเมตร

อุณหภูมิเฉลี่ยและปริมาณน้ําฝน จากเครื่องตรวจอากาศศูนยวิจัยขาวเชียงใหม ระหวางวันที่ 1 มกราคม 2560 ถึง 15 กันยายน 2560