ประเพณทอดกฐน

หลงจากออกพรรษามชวงเวลาเพยงเดอนเดยวทชาวพทธไดท าบญใหญทอดกฐน

แตละวดจะรบกฐนไดเพยงครงเดยวเทานน ดงนนใครจะทอดกฐนกตองไปจองกนแตเนนๆ

งานกฐนเปนบญใหญดงนนในแตละปจงไดรบซองท าบญงานทอดกฐนกนคนละ

หลายๆซองบางกเปนกรรมการ บางกเปนรองประธาน ไปจนถงประธาน ซงตามธรรมเนยม

เปนทรกนเชน กรรมการ 100 รองประธาน 500 และทายสดทมต าแหนงใหญสดคอ

ประธานก 1000 เปนการท าบญในรปแบบทมตวเลขบงคบกนชดเจน สวนชวงเวลา

ทอดกฐนนน กคดเอางายๆ คอจากออกพรรษา ถงวนลอยกระทงนนเอง

พระพทธเจาทานทรงเหนวาหลงจากออกพรรษาแลวฝนกยงไมหยดตกเสยทเดยว ดงนน

พระภกษทจะมาเขาเฝาทานกจะตองเปยกฝน ดงนนทานจงทรงอนญาตใหรบผากฐนได

ซงผากฐนกเปนผาทท าขนโดยขงกบสะดง (กฐน แปลวา สะดง) นนเอง หนาท1

งานบญกฐนสมยกอนมกเดนทางกนทางน าไมเหมอนปจจบนน เพราะสมยกอนประชาชนมก

ตงถนฐานและเดนทางกนทางน าและการเดนทางกใชทางน าเปนหลกเรอของขบวนกฐนทม

ตนกลวยปกดวยแบงคชนดตางๆเตมไปหมด แถมยงมผลไมประเภทกลวยออยมะพราวและ

แหกนไปอยางสนกสนาน ผานบานใครกจะมเรอขบ หรอพายตามไปดวย แตรวง กลองยาว

ประสานเสยงกนไปพรอมกบเตนร ากนในเรออยางสนกสนาน หนาท2

พระเทศกจะเทศนาทต านานของกฐนเชน มเศรษฐคนหนงตระหนถเหนยวมากเสยจนยอม

อดขาวเพราะเสยดายทรพยสนเกบสะสมทรพยไวมากมายดวยความทหวาด กลวใครจะมา

ขโมยทรพยสนของแกไป กเลยแอบเอาไปฝงไวทหวสะพานทาน าหนาบาน และในทสดแกกตาย

ไปโดยทไมมใครรทซอนสมบต ดวยความหวงสมบตจงเกดเปนจระเขวนเวยนเฝาสมบต

แตกไมรจะท าอยางไรกบสมบตของแก จงคดจะเอาไปทอดกฐน กเลยเขาฝนภรรยาของตวเอง

บอกทซอนสมบต แลวใหเอาไปทอดกฐนภรรยาของแกจงจดขบวนกฐนทางเรอเพอไปทอดกฐน

ทวด ระหวางเดนทางเศรษฐกวายน าตามไป แตดวยระยะทางใกล จระเขเศรษฐจงเหนอยดน

ขาดใจตายเสยกอน แตกอนตายกไมวายบอกใหภรรยาท าธงเปนรปของแก เพอเปนตวแทนไป

วดดวยภรรยาเลยวาดเปนรปจระเขแลวท าเปนธงแหกฐนไปวด เมอทอดกฐนเสรจแลวกปกธง

ไวทหนาวดเพอบอกกบผคนวา วดนไดรบกฐนไปแลว ไมรบอก เพราะ 1 ปวดรบกฐนไดเพยง

ครงเดยว หนาท3

มผใหญบางรปกบอกวา ทจรงแลวจระเขไมเกยวอะไรกบทานเศรษฐ แตเปนเพราะวา สมยกอน

ตองเดนทางกนนานและตองออกจากบานกอนสวาง ในการไปทอดกฐนและกไมมนาฬกา

เหมอนสมยนจงใชวธการดดาวกน ซงดาวจระเขนแหละทขนตอนใกลสวาง กเลยใชดดาวจระเข

เปนหลก ในบางต านานกกลาววาการเดนทางน าในสมยกอนจระเขชกชม การปกธงกฐนไวใน

ขบวนเรอเปนการเตอนภยและใหประชาชนมความเมตตาสตวเหลาน แผเมตตาใหสตวไมท าราย

หนาท4

สวนคตธรรมของพระพทธเจามขอความใน จาตมสตร ตอนหนง แสดงภยทจะเกดกบพระไว ๔ อยาง

ดวยกนเปรยบดวยภยทเกดแกบคคลทลงในแมน าหรอทะเล คอ

๑. ภยเกดแตความอดทนตอโอวาทคาสอนมได ทานเปรยบเสมอนคลน เรยกวา อมมภย ๒. ภยเกดแตการเหนแกปากแกทอง ทนความอดอยากมไดทานเปรยบเสมอนจระเข เรยกวา กมภลภย ๓. ภยเกดแตความยนดในกามคณ ๕ ทานเปรยบเสมอนวงนาวน เรยกวา อาวฏฏภย ๔. ภยเกดแตการรกผหญง ทานเปรยบเสมอนปลารายเรยกวา สสกาภย

พจารณารปธงทชางประดษฐขน จะเหนวามภย ๔ อยางอยครบ ตางแตวาเดนมาก เดนนอย หรอเปน

เพยงแทรกอยในปรศนาธรรมความหมายทเดนมาก คอ รปจระเข รองลงไปคอ รปคลน สวนอก ๒ อยาง

คอ รปวงน าวนและปลาราย ปรากฏดวยรปน าเปนส าคญ บางรายเขาเพมธงปลารายขนอกธงหนง

เรยกวา “ธงมจฉา” หนา5

ธงรปจระเขหรอธงรปนางมจฉาน ปกไวทหนาวด เพอแสดงใหทราบวาทวดนไดมการทอดกฐนแลวผทผานไปมาจะไดพลอยอนโมทนาดวย

ประเภทกฐนในประเทศไทย

กฐนหลวง

กฐนหลวง เปนผาพระกฐนพระราชทานทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจพระราชด าเนนไปพระราชทานดวยพระองคเอง หรอทรงโปรดเกลาให

พระบรมวงศานวงศชนผใหญเสดจไปพระราชทานแทน กฐนหลวงนจดเครองพระราชทานดวยพระราชทรพยสวนพระองค และบางครงมการจดพธ

แหเครองกฐนพระราชทานอยางใหญ โดยกระบวนพยหยาตราชลมารค หรอกระบวนพยหยาตราสถลมารถ แลวแตพระราชประสงค (ในปจจบนคง

การเสดจพระราชด าเนนทรงถวายผาพระกฐนอยางพธใหญนน คงเหลอเพยงโดยกระบวนพยหยาตราชลมารคเทานน) หนา6

กฐนหลวงในปจจบนมเพยง 16 วดเทานน เชน วดพระเชตพนวมลมงคลาราม วดอรณราชวรารามราชวรมหาวหาร วดบวรนเวศวหาร วดพระปฐม

เจดยราชวรมหาวหาร เปนตน

กฐนตน

กฐนตน เปนผาพระกฐนพระราชทานทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

เสดจพระราชด าเนนไปพระราชทานยงวดราษฎรเปนการสวนพระองค

กฐนพระราชทาน

กฐนพระราชทาน เปนผาพระกฐนพระราชทานทพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานผาพระกฐน

และเครองกฐนแกพระบรมวงศานวงศ ขาราชบรพาร

สวนราชการ หนวยงาน สมาคม หรอเอกชน ใหไปทอดยงพระอาราม

หลว ตาง ๆ ทวราชอาณาจกร (ในปจจบนกรมการศาสนารบผดชอบ

จดผาพระกฐนและเครองกฐนถวาย)

กฐนราษฎร

กฐนราษฎร คอกฐนทราษฏรหรอประชาชนทวไปทมจตศรทธาจดถวาย

ผากฐน และเครองกฐนไปถวายยงวดราษฎรตาง ๆ

โดยอาจแบงออกเปนจลกฐน และมหากฐน

(กฐนสามคค) ในปจจบนกฐนราษฎร หรอเรยก

กนโดยทวไปวา กฐนสามคค ผ เปนประธาน

หรอเจาภาพในการทอดกฐนจะใหความส าคญมากกบ

การรวบรวม (เรยไร) เงนและสงของเพอเขาประกอบเปน

บรวารกฐนมากกวา เพราะวดสามารถน าสงเหลานไปใช

ประโยชน ท านบ ารงพระพทธศาสนาได และเนองจากการถวาย

ผากฐนเปนกาลทาน จงท าใหประเพณการทอดกฐน

เปนงานส าคญประจ าปของวดในประเทศไทย