1

ฮตเกาคองหลง 12 เดอน

(ฮต 12 คอง 14)

จากหนงสอ มลมงดงเดม โดย...สนา จนทรเพญ และคณะ

ฮต 12 เดอน ทคนอสานนบถอกนมาตงแตบรรพบรษสบทอดกนมา เรยกวา ประเพณ อนชนรนหลงไดรบเปน

มรดกตกทอดกนมาตามลาดบ ความเปนมาทางประเพณนน เรยกวา จารต คนอสานเรยกวา ฮต ในตลอดหนงป เดอนใด

มประเพณจงไดของแตละเดอนนน นกปราชญโบราณไดวางฮต 12 ไวดงตอไปน

เดอนอาย (เดอน 1) เปนเดอนทชาวนาเกบเกยวจวนจะเสรจ จงมประเพณดงน

ทาบญดอกผา แขงกลองเสง

ตขาว นวดขาว เลยงตาแฮก

ทาปลาแดก

เกบเกยวในนา

เตรยมแลนวาว

พระสงฆเขากรรมเดอน

เดอนย (เดอน 2) ชาวนาเกบเกยวในนาเสรจนอนเฝาลานขาว กลางคนแลนวาวชกวาว ไดยนเสยงสะนวาวตลอด

ตอนดก อากาศหนาวชาวนาลกขนมาผงไฟ

พอตกปลายเดอน ปลงขาวในลาน

ทาบญลานขาว

พระสงฆเทศนาคมภรพระนางโพสพ

ขนขาวขนเลา

เดอน 3 ถาชาวนาเกบเกยวขาวไมเสรจจะชวยกนลงแขกใหเสรจภายในเดอนน ประเพณเดอน 3 มดงน

เอาฝนใสนา

เอนขวญขาวจากนาขนเลา

ทาบญเฮอน

2

ขน 15 คา ทาบญขาวจ

เอาขาวเปลอกถวายวด

เอาบญพระเวส บญมหาชาต

ลงขวงเขญฝาย

เดอน 4 ชาวอสานวางงาน เปนเดอนพกผอน มบญประเพณดงตอไปน

ทาบญพระเวส

แหพระเวสเขาเมอง

ทาบญแจกขาวหาผตาย

เดอน 5 สมยกอนคอเดอนเรมตนของทกป พอถงเดอน 5 พระอาทตยโคจรเขาสราศเมษ ในทางโหราศาสตรจงทา

พธสงกรานตดงตอไปน

เลนสงกรานต

แหสงกรานต

รดนาดาหวนมนตพระพทธรปลงสรงนา

กอพระเจดยทราย ขนทรายเขาวด

บายศรสมโภชนพระพทธรป

เดอน 6 สมยกอนบรรพบรษไดปฏบตมาในเดอน 6 มดงตอไปน

เฮดบญบงไฟ

ทาวสาขบชา วนประสต ตรสร ปรนพพาน

หดนาพระเถระ ทาพธเถระหรอทาพธเถราภเษก สถาปนา

แฮกไฮแฮกนา

สรางบานเรอน สรางเรอนหอ ดแล

เดอน 7 เมอถงเดอน 7 ชาวอสานสวนใหญสเฮดบญบานเพอความอยเยนเปนสขของหมบาน

เลยงตาแฮก ปตาบาน มเหศกด หลกเมอง

ทาบญตดป เบกบาน เบกเมอง

3

เตรยมคราดไถลงนา

เดอน 8 พอถงเดอน 8 คนอสานสวนใหญสเตรยมทาบญทอดเทยน ทอดสาด

หลอเทยนชยถวายพระสงฆตามวด

ถวายผาอาบนาฝน ธปเทยน นามน

ผเฒาผแกเขาวดจาศล หรอเรยกวา ฟงธรรมในไตรมาส สเขาวดตงแตวนแรม 1 คา เดอน 8 เปนตนไป มฟงเทศนท

วดตลอดไตรมาส หรอตลอดวนเขาพรรษาเชาเยนเปนประจา

เดอน 9 เดอนนพงเอาใจใสเพราะเปนประเพณทาบญ

ทาบญขาวประดบดนวนเดอนดบ

ฟงเทศนสาใดสาหนงตลอดวน

เดอน 10 ชาวนาปกดาไฮนาจวนจะเสรจ ทางชาวพทธเรยกเดอนนวา สารทกาล แปลวา ดอกบวบขม เปนวนเพญ

กลางเดอน

ทาบญขาวสาก เรยกวา สงขาวเปรตผ วญญาณแหงบรรพบรษ

ถวายผาจานาพรรษา หรอเรยกวา ผาสบง

นาขาวสาก ขาวนอยไปยายตามหวไฮปลายนา (ไปวางเรยงไว)

ฟงเทศนหนงสอในคมภรตลอดวน

เดอน 11 เดอน 11 เปนเดอนออกพรรษา เพราะวาพระภกษสามเณรเขาพรรษา ตงแตวนแรม 1 คา เดอน 8 จงตรง

กบวนปวารณาออกพรรษา

ไตนามนนอย วนขน 14 คาตอนเยน ไตนามนใหญ วนขน 14 คา ตอนเยน ไตนามนใหญ วนขน 15 คา ตอนเยน

ถวายผาหมหนาว ภกษ สามเณร

แรม 1 คา ตอนเชา ตกบาตรเทโวโรหณะทวด

ฟงเทศนเทโวโรหณะธรรมมาสน

ฟนฝายตนกาวนไตนามน 3 วน เพอบชาพระยากาเผอก

ซวงเฮอบชาพระยานาค 15 ตระกล

4

ทอดกฐนหอประสาทผง แรม 1 คา เดอน 11

กวนขาวทพย ขน 11 คา เดอน 11

ทอดกฐน มพล ตะไล

เดอน 12

ทอดกฐน ทอดปราสาทผง

ทอดผาปาและผาปามหาวบาก

ลอยกระทง ประธป ประธปเปนพทธบชา

ทอดผาหมหนาวทอดขาวเมาถวายพระสงฆ

คอง 14 คอง 14 คอชนหวหนาผใหญ ผไดรบดารงตาแหนงเปนผรกษา เพอใหประชาชนอยดกนด คนสมยกอนปฏบต

ฮตคอง ถาทาผดธรรมเนยม ถอวา ทาผดฮตผดคอง อนวาคอง 14 เปนคองชนพระ เจาพระยามหาอามาตยผปกครอง

ประเทศชาต ทาใหอยเยนเปนสข จงมคตธรรมโบราณวา “อยาเหนแกเงนแสนไถ อยาเหนแกไพรแสนเมอง หลกธรรม

ปกครองชาวบาน ซงเนนการปกครองตามฮตประเพณ หรอเรยกวา ฮตบานคองเมองงตอไปน” มดงตอไปน

1) หเมอง อนไดแก ราชทตผฉลาด

2) ตาเมอง อนไดแก นกปราชญผสอนภาษาบาล

3) แกนเมอง อนไดแก พระสงฆเถระทรงธรรมวนย

4) ประตเมอง อนไดแก ศาสตราวธสงสมไวปองกนเมอง

5) รากเมอง อนไดแก หมอโหราศาสตร ดาราศาสตร

6) เหงาเมอง อนไดแก โคตรวงศ เฒาแกผกลาหาญมนคง

7) ขอเมอง อนไดแก กวานบานและตาแสงราษฎรผซอสตย

8) ฝาเมอง อนไดแก ทหารผแกลวกลา ชานาญขาศกได

9) แปเมอง อนไดแก ทาวพระยาผมศลธรรม

10) เขตเมอง อนไดแก เสนาอามาตยผรแดนเมองรกษาไวมนคง

11) สตเมอง อนไดแก เศรษฐ พอคา คหบดมงม

12) ใจเมอง อนไดแก พระราชกมาร หมอยารกษาโรค

5

13) คาเมอง อนไดแก บเงนบทอง ตนไมมคาและพลเมอง

14) หมอกเมฆเมอง อนไดแก เทพอารกษ มเหศกดหลกเมอง

ฮต 12 คอง 14

(จากหนงสอ ประเพณโบราณไทยอสาน พระมหาปรชา ปรญญาโณ)

คาวาฮต ตรงกบศพท๑บาลวา จารตตะ สนสกฤตวา จารตระ แปลวาขนบธรรมเนยม แบบแผน

ความประพฤตดงาม หรอประเพณ ฮตนน ม 12 อยาง หรอประเพณทาบญสบสองเดอน มดงตอไปน

1.บญเขากรรม

ภกษผตองอาบตสงฆาทเสส ตองอยกรรมจงจะพนอาบต ญาตโยมผหวงบญกศลไปบรจาคทาน รกษาศล

ฟงธรรม เกยวกบการเขากรรมของพระภกษ เรยกวา บญเขากรรม กาหนดเอาเดอนอายเปนเวลาทา จะเปนขางขนหรอ

ขางแรมกได วนทนยมทากน กาหนดเอาวนขน 15 คา เพราะมกาหนดทาในระหวางเดอนอาย จงมชอเรยกอกอยางหนง

วา บญเดอนอาย

มลเหตแหงการท า ภกษผตองอาบตสงฆาทเสสแลวตองเขากรรม ถาไมเขากรรม ถอวา ไมบรสทธ แมจะ

บาเพญคณงามความด กไมอาจบรรลมรรคผลได มตวอยางเลาไวใน สมยพระกสสปพทธเจา ภกษหนมรปหนงลองเรอ

ไปในแมนาคงคา เอามอจบใบตะไคร เมอเรอแลนไป ใบตะไครขาด ทานคดวาเปนเรองเลก เวลาใกลจะตายคดจะ

แสดงอาบต แตหาพระภกษจะรบแสดงไมม แมทานจะบาเพญธรรมอยในปานานถง 2 หมนป กไมอาจบรรลธรรม

ชนสงได เวลาตายไปแลว ไดไปเกดเปนพญานาคชอ เอรกปต คงจะเปนเพราะเหตน นกปราชญ๑โบราณอสานจงได

จดการเขากรรมไวใหเปนประเพณ

พธท า ภกษผจะเขากรรม ตองจดแจงสถานทใหสะอาด ตงนากนนาใชใหเพยงพอ ททจะเขากรรมเปน

กระทอมเลกๆ เลอกเอาวดทไมมภกษมาก ไมมภกษสญจรไปมา เมอถงเวลาแลว ภกษผจะเขากรรมนน หมผาเฉลยงบา

เขาไปหาสงฆ๑ กราบพระเถระ แลวกลาวคาขอปรวาสกะสงฆ๑ อยปรวาสครบกาหนดแลวขอมานต อยมานตครบ 6

ราตร แลวขออพภาน เมอสงฆ๑ใหอพภานแลว ถอวาออกกรรมเปนผบรสทธแลว สาหรบคฤหสถ๑ ในขณะทพระภกษเขา

กรรมนน คอยรบใชทานและถวายจตปจจยไทยธรรม จนกวาทานจะออกจากกรรม เมอทานออกจากกรรมแลว กจดใหม

การฟงเทศน๑ตลอดวน การทาบญแกพระผออกจากกรรมน ถอกนวาไดบญกศลมาก

6

2.บญคณลาน

สถานทททาสาหรบนวดขาว เรยกวา ลาน การนาเอาขาวทนวดแลวมากองขนใหสง เรยกคณลาน ชาวนาท

ทานาไดผล เมอตองการบาเพญกศลมใหทาน เปนตน กจดเอาลานเปนสถานททาบญการทาบญในสถานทดงกลาว เรยก

บญคณลาน กาหนดเอาเดอนยเปนเวลาทา เพราะมกาหนดการทาในเดอนย จงมชอเรยกอกอยางหนงวา บญเดอนย

มลเหตแหงการท า เรองเดมมวา สมยพระพทธเจา ทรงพระนามวา กสสปะ มชาวนาสองพนองทานา

รวมกน เมอขาวเปนนานม นองชายอยากจะทาขาวมธปายาส ถวายแดพระสงฆ๑ มพระกสสปะเปนประธาน ชวนพชาย

แตพชายไมสามารถทาได จงแบงนากน พอนองชายไดกรรมสทธในทนาแลว กเอาขาวในนาของตนทาทานถง 9 ครง

คอเวลาขาวเปนนานม 1 ครง เปนขาวเมา 1 ครง เกบเกยว 1 ครง จกตอกมด 1 ครง มดฟอน 1 ครง กองในลาน

1 ครง ทาเปนลอม 1 ครง เวลาฟาดขาว 1 ครง ขนใสยงฉาง 1 ครง การถวายทานทกครง นองชายปรารถนาเปน

พระอรหนต๑ ครนมาถงศาสนาพระโคดม นองชายไดมาเกดเปนพราหมณ๑ นามวา โกญทญญะ ไดออกบวชเปน

พระภกษองค๑แรกไดเปนพระอรหนต๑ และไดรบสมณฐานนดรศกดทรตตญ๒ สวนพชาย ไดถวายขาวในนาเพยงครงเดยว

คอในเวลาทานาแลว ไดตงปณธานขอใหสาเรจเปนอรยบคคล ครงมาถงศาสนาพระโคดม ไดมาเกดเปนสภททปรพาชก

บวชในพระพทธศาสนา แตไมมโอกาสเขาเฝาพระพทธเจา พระองค๑จะเสดจดบขนธปรนพพาน ไดเขาไปทลถามความ

สงสยพระองค๑ภายในมานเวลาจบเทศน๑ ไดสาเรจเปนอนาคาม เปนอรยะบคคลองค๑สดทาย การถวายขาว เปนทานม

อานสงส๑มาก จงถอเปนประเพณถวายมาจนทกวนน

พธท า จดเอาลานเปนสถานททาบญ บอกกลาวญาตพนองใหมารวมทาบญ นมนต๑พระสงฆ๑มาเจรญ

พระพทธมนต๑ จดนาอบนาหอมไวประพรม ขงดายสายสญจน๑รอบกองขาว เมอพระสงฆ๑เจรญพระพทธมนต๑แลว ถวาย

อาหารบณฑบาต เสรจแลวเลยงแขกคน พระสงฆ๑อนโมทนา ประพรมนาพระพทธมนต๑ นาพระพทธมนต๑นาไปรด

ขาวนา ววควาย ตอไปทาพธสขวญ การสขวญครงนสใหเจาของนาและควาย โดยถอวาใหเกดความสขสวสด

นอกจากนแลวมการทาบญคม และบญกมขาวใหญ

บญคม หมบานหนงหรอกลมหนง มการรวมกลมกนทาบญ เรยกบญคม พธทา คนในคมนน ทก

ครวเรอนพากนปลกปะราขน กลางคนนาดอกไมธปเทยนมารวมกนมารบศลฟงเทศน๑ มมหรสพครบงนตลอดคน รงเชาม

การถวายอาหารบณฑบาต

บญกมขาวใหญ การนาขาวเปลอกมารวมกน ทาบญกมขาวใหญ พธทาเหมอนกบบญคมตางแตสถานท

ทจะทาบญกมขาวใหญ ตองเปนศาลากลางบาน หรอศาลาโรงธรรม ทกครวเรอนหาบขาวเปลอกของตนออกมารวมกน

กลางคนมการเจรญพระพทธมนต๑รบศลฟงเทศน๑ มมหรสพ ตอนเชามถวายอาหารและถวายขาวเปลอก การทาบญกมขาว

ใหญถอวาไดบญกศลมาก จงมคนนยมทากนเปนประจาทกๆ ป และทกหมบานดวย

7

3.บญขาวจ

ขาวเหนยวทปนโรยเกลอทาไขไก แลวจไฟใหสก เรยกขาวจ การทาบญมการใหทานขาวจเปนตน เรยก

บญขาวจ การทาบญขาวจ มคนนยมทากนมาก เพราะถอวาไดบญกศลมาก และเปนกาละทานชนดหนง เวลาทากาหนด

เอาเดอนสาม เพราะมกาหนดเชนน จงมชอเรยกอยางหนงวาบญเดอนสาม

มลเหตแหงการท า มเรองเลาไวในพระธรรมบทวา คราวหนง นางปณณทาส ไดทาขนมแปงจ (ขาวจ)

ถวายแดพระพทธเจาและพระอานนท๑ นางคดวา เมอพระองค๑รบแลวคงจะไมฉน เพราะอาหารของเราไมปราณต คงจะ

โยนใหกาและสนขกนเสย เมอพระองค๑ทรงทราบวาระจตของนางปณณทาสแลว จงรบสงใหพระอานนท๑ปลาดอาสนะลง

ทรงประทบนงฉนขนมแปงจ ณ ทนน พอนางปณณทาสไดเหนกเกดความปตยนดสดกาลง พระองค๑ทรงแสดงธรรมใหฟง

นางกไดบรรลโสดาปตตผล เปนอรยบคคล เพราะขาวจเปนมลเหต ดงนน ชาวนาเมอเกบเกยวแลว จงพากนทาบญขาวจ

เพราะการถวายขาวจมอานสงส๑มาก

พธท า ชาวบานจดหาฟนและไมเสยบมาไวทเรอนของตน รงเชาจดไฟขน เอาขาวเหนยวปนเปนปนๆ

โรยเกลอจไฟ เอาไขไกทาใหทวแลวจไฟใหสก เอานาออยยดเขาขางในปนขาวจกะใหพอดทจะกนและทาน แลวนมนต๑

พระสงฆ๑มารวมกนทศาลาโรงธรรม ญาตโยมกมาพรอมกนแลว อาราธนาศล วาคาถวายขาวจ เสรจแลวเอาไปใสบาตร

พระสวดมนต๑จบแลว ญาตโยมยกอาหารคาวหวานไปถวาย พระสงฆ๑ฉนเสรจแลว อนโมทนา เสรจพธถวายขาวจ ตอน

ไปพระสงฆ๑จะเทศน๑ฉลองขาวจ และเทศน๑หนงสอลาตางๆ ตลอดวน นอกจากบญขาวจนแลว ปจจบนนเพมการทาบญ

มาฆะบชาเขามาอก เพราะมาฆะบชากเปนวนสาคญอกวนหนง มาฆะบชานตรงกบวนเพญเดอนสามบญมาฆะบชา มาฆะ

เปนชอของดาวฤกษ๑ เรยกงายวาฤกษ๑เดอนสาม การทาบญเกยวกบการบชาดวยดอกไมธปเทยน เปนตน โดยประสงค๑จง

ใจตอพระพทธเจาเทานน เรยกบญมาฆะบชา

มลเหตแหงการท า วนเพญเดอนสาม เปนวนพระศาสนาทสาคญวนหนง คอวนนน พระพทธเจาแสดง

หวใจหรอหลกพระศาสนาไวโดยยอคอ

1. สพพาปาปสส อกรณง อยาทาความชว

2. กสลสสปสมปทา ทาแตความด

3. สจตตปรโยทปนง ชาระใจใหสะอาด

ทง 3 น เปนหลกคาสอนของพระพทธเจา หรอเรยกวา โอวาทปาฏโมกข๑ การแสดงโอวาทปาฏโมกข๑

พรอมดวยองค๑ 4 คอ

8

1. พระอรหนต๑ 1,250 องค๑ มาประชมพรอมกน ณ เวฬวนมหาวหาร

2. ทานเหลานนอปสมบทจากพระพทธเจา

3. ทานเหลานนมไดนดหมาย ตางมาเอง

4. วนนนเปนวนเพญเดอนสาม

จากเหตมหสจรรย๑ดงกลาว จงเรยกวนนวา จาตรงคสนนบาต คอวนประชมใหญเมอถงวนเชนน ชาวพทธ จง

พากนทาการบชาดวยอามสและปฏบตบชา

พธท า พระสงฆ๑ในวดจดทาความสะอาดบรขาร และสถานท ปลาดอาสนะ ตงนาใชนาฉนไว

สาหรบญาตโยมตอนเชาทาบญตกบาตร องคาสพระภกษสงฆ๑สมาทานศลฟงเทศน๑ ตอนกลางคน

ทงพระสงฆ๑และญาตโยม จดเครองสกการะมาประชมกนทลานวด ยนหนหนาตรงพระสถปหรอพระพทธรป จดธปเทยน

พระสงฆ๑เปนผนา ญาตโยมเปนผตาม กลาวคาบชาดงน

คาวามาฆะบชา อชชายงมาฆปณณ ม สมปตตา มาฆนกเขตเตน ปณณจนโท ยตโตยตถ ตถาคโต อรหง

สมมา สมพทโธ จาตรงคเก สาวกสนนปาเต โอวาทปาฏโมกขง อททส ตทาหอฑฒเตรสาน ภกขสตาน สพเพสงเยว

ขณาสวานง สพเพ เต เอหภกขกา สพเพป เต อนามนตตาว ภควโต สนตกง อาคตา เวฬวเน กลนทกนวาเป มาฆ

ปณณมยง วฑฒมานกจฉายาย ตสมง สนนปาเตภควา วสทธตตมโปสถง อกาส โอวาทปาฏโมกขง อททส อยง อม

หากง ภควโต เอโก เยว ขณาสวานง มยนทาน อมง มาฆปณณม นกขตตสมยง ตกกาลสทสง สมปตตา สจร ปร

นพพตมป ตงภควนตง อนสสรมานา อมสมง ตสส ภควโต สกขภเต เจตเย อเมห ทปธปปปผาท สกกาเรห ตง

ภควนตง ตาน จ อฑฒเตรสาน ภกขสตาน อภปชยาม สาธ โน ภนเต ภควา สาวกสงโฆ สจรปรนพพโตป คเณห

ธรรมาโน อเม สกกาเร ทคคตปณณาการภเต ปฏคคณหาต อมหากง ทฆรตตง อตถายหตาย สขายฯ คาแปล ดถ

เพญมาฆฤกษ๑น มาถงพรอมวนนแลว ดถใดเลา สมเดจพระสมมาสมพทธเจาของเราทงหลาย ไดทรงแสดงโอวาทปาฏ

โมกข๑ขน ในทประชมสาวกสงฆ๑ พรอมดวยองค๑ 4 ประการ คอพระภกษซงประชมกนนน 1,250 องค๑ ลวนแตเปนพระ

ขณาสพอรหนต๑อปสมบทดวยเอหภกขอปสมปทาไมมผใดเรยกมายงสานกพระผมพระภาคเจา ณ อารามเวฬวน เวลาตะวน

บายดถมาฆปณณม ขาพเจาทงหลายมาถงมาฆปณณมนคลายกบวนสาวกสนนบาตแลว มาระลกถงพระผมพระภาคเจา แม

ปรนพพานนานแลว เคารพบชาพระผมพระภาคเจา กบพระสงฆ๑สาวก 1,250 องค๑ นน ดวยสกการะมดอกไมธปเทยนเปน

ตนเหลาน ณ เจดย๑สถานคอพระสถปและพระพทธรป ซงเปนพยานของพระผมพระภาคเจานน ขอสมเดจพระผมพระภาค

เจากบสาวกสงฆ๑ แมปกอกลรนพพานนานดวยดแลว ยงดารงอยดวยพระคณทงหลายจงทรงรบเครองสกการะเหลานซงเปน

บรรณาการของคนจน เพอประโยชน๑เกอกล และความสขแกขาพเจาทงหลายสนกาลนานเทอญ จบแลวเดนปทกษนคอเวยน

9

ขวา 3 รอบ รอบแรกระลกถงพระคณพระพทธเจา รอบสองระลกถงคณพระธรรม รอบสามระลกถงคณพระสงฆ๑ แลวนา

เครองสกการะไปวางไวในททจดไว รวมกนประชมทาวตรสวดมนต๑ฟงเทศน๑เปนอนเสรจ

4.บญพระเวส

บญทมการเทศน๑พระเวสหรอมหาชาต เรยกบญพระเวส หนงสอมหาชาตหรอเวสสนดรชาดก เปน

หนงสอชาดกทแสดงจรยาวตรของพระพทธเจา คราวพระองค๑เสวยพระชาตเปนเวสสนดรเปนหนงสอเรองยาวม 14 ผก

บญพระเวสสนดรกาหนดทาในเดอนส เพราะมกาหนดการกระทา จงเรยกชออกอยางหนงวา บญเดอนส

มลเหตแหงการท า มเรองเลาไวในหนงสอเทศน๑มาลยหมนมาลยแสนวา ครงหนงพระมาลยเถระไดขนไป

ไหวพระธาตเกตแกวจฬามณบนสวรรค๑ชนดาวดงส๑ ไดไปพบและสนทนากบพระศรอรยเมตไตรโพธสตว๑ ผซงจะมาเปน

พระพทธเจาในอนาคต เมอพระศรอรยเมตไตรไดทราบความประสงค๑ของมนษย๑จากพระมาลยแลว จงสงความมากบพระ

มาลยวา ถามนษย๑ตองการพบและรวมเกดกบทานจงอยาฆาตบฑ๑โบยพอแม สมณพราหมณาจารย๑ อยาทารายพระพทธเจา

และยยงใหพระสงฆ๑แตกกน ใหตงใจฟงมหาเวสใหจบในมอหนงวนเดยว จะไดเกดรวมและพบเหนพระองค๑ อาศยเหตน

ประชาชนจงพากนเอาบญมหาชาตเปนประจาทกป

วธท า วดใดจะทาบญพระเวส พระสงฆ๑จดแบงหนงสอออกเปนกณฑ๑ กะใหพอดกบจานวนพระเณรในวด

และจานวนพระทนมนต๑มาจากวดตางๆ ครนแบงหนงสอแลวกแบงเรอนทจะรบกณฑ๑เทศน๑และรบพระภกษพรอมทงญาต

โยมทจะมาในงาน แลวใหเจาศรทธานาหนงสอไปใส การไปใสหนงสอมสลากนมนต๑

สลากนมนต เขยนตวธรรมใสใบลานหรอกระดาษวาวฒธรรมคาฝงขาทงหลาย ภายในมอาชญาธรรมเปน

เคา ภายนอกมอาชญาสทธเปนประธาน ไดพรอมกนจดใหมการทาบญมหาชาต ขนท.............................ใน

.............................คา เดอน...............................เปนวนโฮม มการบวชนาคและหดสรงวน............................คา เปนวน

แสดงธรรมขอนมนต๑อาชญาธรรมไปเทศนา โปรดออกตนญาตโยมและบอกญาตโยมและเมอบอกเตนเอนปาวญาตโยมบาน

น ไปทาบญดวยกน เทอญ เอาสลากนกบหนงสอเทศน๑ไปนมนต๑พระสงฆ๑ ถงวนงานทานจะพาญาตโยมของทานมาการ

ตอนรบและเลยงดพระสงฆ๑และญาตโยมทมาในงานเปนหนาทของเจาศรทธาทไปนมนต๑ ถากฎวหารไมพอ กจดปลกปะรา

ในลานวดแบงกนเปนทท

เมอถงวนรวม ญาตโยมภายในบานจะมารวมกนทศาลาโรงธรรม เพอจดเตรยมเครองสกการะ มขาวตอก

ดอกไม ธปเทยนทง อยางละพน ทงใหญ 8 อน ปกไวในทศทง 8 รอบศาลาโรงธรรม ตงหมอนามนต๑ 4 หมอ แลว

ปลกหออปคตขนทางทศตะวนออกศาลาโรงธรรม

10

หอพระอปคต หอพระอปคตนนใชเสาไมไผ 4 เสาปลกใหสงเพยงตา เอาฝาขนแตะแอม 3 ดาน เอาบาตร

รวม กระโถน กานา จวร ไมเทาเหลกใสไวในหอ เวลาบาย 3 โมง จดเครองสกการะไปเชญเอาพระอปคตมาอยหอ สมมตวา

ทานอาศยอยแมนา หวย หนอง หรอทใดทหนงใกลกบทนน

มลเหตของพระอปคต เรองเดมมวา พระอปคตเปนพระเถระผมฤทธ นรมตกฏอยกลางแมนามหาสมทร

ครงพระเจาอโศกมหาราชรวบรวมพระบรมธาตของพระพทธเจาจากทตาง ๆ มาบรรจไวในสถปทพระองค๑สรางใหม เสรจ

แลวจะทาการฉลอง จงทรงปรวตกถงมาผเคยเปนศตรคเวรของพระพทธเจา จงรบสงใหไปนมนต๑พระอปคตมาในพธ เมอมาร

รวาพระเจาอโศก จะฉลองเจดย๑ กมาแสดงอทธฤทธโตตอบกบพระเจาเถระ ครงสดทายพระเถระนรมตหนงสนขเนาผกแขวน

คอมารไวมารแกเอง และใหผมฤทธชวยแกกแกไมได มารจงยอม พระเถระแกหนงสนขเนาออกแลวใหเอาตวไปกกไวบน

ยอดเขา การฉลองเจดย๑ของพระเจาอโศกจงปลอดภย อาศยเหตนในงานบญพระเวสทกงาน จงนยมเชญประอปคตมาเพอ

ปองกนมา

ค าเชอเชญพระอปคต โอกาสะ โอกาสะ ฝงขาทงหลายภายในมพระสงฆ๑เปนเคา ภายนอกมออกตนเปน

ประธาน พากนจดเครองสกการะมาขวบไหวแกยอดไทอปคตเถระตนมฤทธองอาจ นรมตผาสารทแกวกฎกลางนททแมนา

ใหญมกใครดวยพรหมจาร อยสขบอโศกเศรา บดนฝงขาพเจาทงหมาย พรอมกนฟงยงพระเวส ในชวงเขตอาฮาม ขออญเชญ

เจากตนทงคณคามมากเปนอาชแพแกผในจกรวาลขอจงไปผาบมารทง 5 อนจะมาเบยดเบยนฝงขาทงหมายใหหายโภยภย

อนตรายทกสา พรอมพราถวนทกประการกขาเทอญ พอวาคาเชอเชญจบแลว กตฆองรองปาวถอบาตรไตรจวรแหมาเวยนหอ

3 รอบ แลวเอา แลวเอาสงของวางในหอนนเวลาเพลและจงหน จดหาอาหารคาวหวานไปไวในหอนนดวย ตอไปเต รยมการไป

แหพระเวส

พธแหพระเวสเขาเมอง เมอไดเวลาบาย 4 โมง เศษทางวดจะตกลองโฮมพระสงฆ๑ และญาตโยมจะไป

รวมกนทวดจดเอาฆองกลอง และธรรมสน๑พรอมดวยพระพทธรปแหไป ณ ชายปาใกลบาน ซงเปนปาทมดอกไม เมอไปถง

แลวตางคนตางเกบเอาดอกไมมา หวหนาพาไหวพระรบศลและฟงเทศน๑ การเทศน๑ในพธนเทศน๑เชญพระเวสสนดรเขาเมอง

จบแลวกแหแหนตฆองหาบพระพทธรปและพระสงฆ๑ออกกอน กระบวนแหดเปนการสนกครกครนมากเมอมาถงศาลาโรง

ธรรมกแหรอบ 3 ครง แลวนาดอกไมไปบชาวางไวขางธรรมาสน๑

พธลงวด พอกนแลงแลว ทางวดจะตกองโฮมตอนนพระสงฆ๑และญาตโยมมาลงวด ประชมทาวตรสวด

มนต๑ ฟงเทศน๑มาไลยหมนมาไลยแสน ฉลองพระเวสปดรายการดานนมนต๑พระเสยงดใหเทศน๑มะท ดเปนการเบกบานสาราญ

ใจ เพราะชายหนมหญงสาวผเฒาผแกทมาในงานนทงหมด จะมารวมกนในสถานทนเมอไดเวลากกลบบานไปพกผอน

พธแหขาพนกอน ขาวเหนยวทปนเปนกอนเลก ๆ ทาเสยบไม กะใหได 1,000 กอน เพอเอาบชาคาถาพน

เรยกขาวพนกอน เมอไดเวลาตส กจดการแหขาวพนกอน

11

ค าบชาขาวพนกอน การแหขางพนกอน แหรอบศาลาโรงธรรม มหวหนาวาคาบชา พวกลกนองวาตาม นะ

โม นะไม จอมไตรปฎก ยกออกมาเทศนาธรรม ขนหมากเบงงามสะพาส ขาพนกอนอาชญ๑บชา ชาเฮาสามดวงยอดแกว ขา

ไหวแลวถวายอาชญ๑บชา สาธ วาดงนไปเรอย ๆ จนครบ 3 รอบ แลวขนไปบนศาลาโรงธรรมตอนนญาตโยมพากนทาวตรเชา

อาราธนาศล อาราธนาเทศน๑ สาหรบอาราธนาเทศน๑น โบราณนยม อาราธนาเทศน๑พระเวสโดยเฉพาะ เพราะการทาบญ

พระเวสถอเปนพระเพณทสาคญยง

ค าอาราธนาพระเวส สณนต โภนโต เย เทาวาสงฆา ดราเทพดาเจาทงหลาย อนยายยงอย ทกหมไมไพร

พนอมทกเหาฮอมฮาวปา ทกประเทศทาฮาวเขา ทกแถวเถาเถอนถา ทกทานาและวงปลา พรรณนาฝงเผดและผอนมใจโหดฮาย

โทสะ จงใหเจาทงหมายปะละเสยยงใจอนเปนบาปใหคอยโสภาพ เงยงโสตฟงธรรม เดาดาจาจอไว เปนประทปใตสองตาทาง

ฝงหมเทวดาทงหมาย อนรกษาวดวาประเทศทางเขตใตฮอดหลผทางเหนอมผาไดผาดาง ทางขางซายกรงศรอยธยา ทางฝาย

เหนอมแดนแกวเปนเขตทกประเทศดาวอนอยหองพระสธา กบทงนางธรณจาจอนา เปนผคาฝงหมปาณา ฝงหมเทวดาเจา

ทงหลาย ภายบนมพระอนทรพญาพรหม จงลงมาโมทนาซงธรรมอนฝงขาทงหลาย (ภายในมสมเดจมหาราชครเปนเคา

ภายนอกมมหาราชตนเปนอาชญ๑ในเมองแกวราชอบลกบกนกลยาเมยมงลกแกวกงชายา กบทงราชปตามารดา พอแมเฒาแก

พรอมกนมาทงราชาแลอปฮาช ทงนกปราชญ๑และอาจารย๑ เนคมา ชาวนคมบานนอก อนอยขงขอกเมองแกวราชาอบล ) ชวน

กนมาพรอมแพง แตงเครองไหวบชา สหสสาหลายมมาก ดอกอบลหลากพอพนบวแดงบานไขกาบ ดอกผกตบอาจเขยวนล

ดอกกลางของหลายบอนอย พนหนงคอยขนขวาย ชอทงยายสะพาสขาพนกอนอาชญ๑บชา บดนเขาจกแจกคาถาเวสสนดร

ชาดกเปนคาถาพนผจกแบงเปนกณฑ๑ ไดสบสามกณฑ๑ พรรณนาในทศพรกณฑ๑เปนเคา มสบเกาคาถา ขาจกแบงบชาแลสงแล

สบเกา บชากณฑ๑ เคาชอทศพร หมพานต๑ กณฑ๑ถวนสองมคาถาฮอยสามสบสคาถา เครองบชาถวายไว ทานขนธ๑กณฑ๑ถวน

สาม มคาถาหลายสองฮอยเกา ยอเครองฮอยบชา วนปปเวสกณฑ๑ถวนส มหาสบเจดคาถา เครองบชาแบงไว บชากณฑ๑ถวน

หนามเจดสบเกาคาถา เครองบชาบขาดบตก จลพนกณพ๑ทถวนหนา มสามสบหาถาถา เครองบชาจดแตงไว มหาพนกณฑ๑ถวน

เจดมแปดสบคาถาเครองบชามไว กมารณฑ๑ถวนแปดมฮอยหนงคาถาเครองบชาครบถวนมทรกณฑ๑ถวนแปดมฮอยหนงคาถา

เครองบชาแบงไวซอน สกบรรพ๑กณฑ๑ถวนสบ มสสบสามคาถาเครองบชาสะพาสงามด ฉขตตย๑กณฑ๑ถวนสบสองมสามสบ

หกคาถา เครองบชาบนอย นครกณฑ๑ถวนสบสามมสสบเกาคาถา เครองบชาแตงถวนมครบลวนยอถวายคาถาทงหลายรวมกน

สหสสงไดพอพนครบถวน แตงเครองลวนบชา แลวจงเชญมายงเทวดาทกเพศ ใหมาฟงยงเทศนา บดนฝงขาทงหลายขอ

อาราธนาพระเจาผวเศษขนเทศนามหาเวสชาดก อนพระธรรมสงคาหกาจารย๑ เจายกมาเทศนาวา อาทกลยานง มชเฌกลยาณง

ปะรโย สานะกลยาณง สาตถง สพยญ ชนง เกวลปรปณณง ปรสทธง พรหมจรยง ปกาเสถโนโอกาสะ อาราธนงกโรม การ

อาราธนาเทศน๑พระเวสนน ถาไมตองการวายาวจะตดบทสน ๆ กไดขนตรง อาทกบยาณงฯ เปฯ อาราธนง กโรม เทานกได

แลวพระสงฆ๑ทานจะเรมเทศน๑สงกาส คอพรรณนาอายกาลของพระพทธศานาเรมแตตนไปจนถงอนตรธาน การเทศน๑พระเวส

ไมมเวลาพกในระหวางแมจะเปนเวลาฉนเชาฉนเพลกเทศน๑ไปเรอย ๆ จวนจะถงเวลาเพล ญาตโยมจะจดกณฑ๑เทศน๑คนละ

12

กณฑ๑ออกมารวมกนทวด แลวแหรอบศาลาโรงธรรมนาไปถวายพระเณรทตนนมนต๑มา เวลาบายโมงจะมบานใกลเคยงแห

กณฑ๑หลอนมาถาถกองค๑ใดเทศน๑ จะถวายองค๑นนการเทศน๑จะไปจบเอาอยางชาเวลา 4 ทม เมอจบแลวจดขนดอกไมวาคาขอ

ขมาโทษ

ค าขอขมาโทษ โอกาสะ โอกาสะ ฝงขาทงหลายทงหญงชายแลนงทาว ฝงบาวและฝงสาวทงลอาวและพอ

แม เฒาแกแลลงตา ทงทาวพญาเสนาแลอามาตย๑ทงนกปราชญ๑แลปโรหต ทงบณฑตและชาวเมอง มศรทธาเฮองพราพรอม ใจ

ออนนอมในธรรม บางพอมเงนคาตามแตได บางพองมดอกไมแลผงเทยนในเสถยรชมชนยอยนพรอมกนมา มคลาน๑แลเหมยง

หมาก หมายหลากพรอมอาหาร มของหวานเปนเคาคอวาเขาตมเขาหนม เขามธปายาสเขาปาดแลเขามน สพพะสนปงจหมก

มอกหมแกมแกง เปนของแพงอนประณต แซบซอมซดเพงใจตามใจใสตกแตง พรอมกนแลวจงนามาถวายบชาเคนแจกแก

พระแกเจาทงสาม ในอาฮามขวงเขตถวายเจากตนวเศษกหากแลวบรบวรณ๑ บดนฝงขาทงหลาย ประมวลมายงเครองบชา 2

ประการ คอบชาภายในและภายนอก ภายในคอจตใจขนธ๑ทงหา ภายนอกคอขาวตอกดอกไม ธปเทยน ฝงขาทงหลายจดแจงมา

เลยนตงไวเซงหนา แลวอธษฐานใหเปนหาโกฐาส ปฐมโกฐานหนงนน ฝงขาทงหลายของถวายบชาแกพวกสพพญ๒เจา ตน

เปนเคาโผดสตว๑เนองนองโกฐาสอนถวนสองขอถวายสมมา บชาพระนวโสกตรธรรมเจาเกาดวงงาม โกฐาสอนถวนสของ

ถวายสมมาบชาแกพระสถปฮปพระพทธเจาแลเจดย๑ ทงพระศรมหาโพธอนอยในหมนโยชน๑ชมภ ดตระการงามในมนษย๑

แหลงหลา โกฐาสอนถวนหาขอถวายสมมาบชาแกเทพบตรเทวดาพญาอนทรพญาพรหมพญายมบาลทาวจตโลกบาลทงส นาง

นอยนาถเมขล นางธรณอสรเปนเคาอนเปนเจาพระสธาฝงขาทงหลาย บอาจจกนบจกคณนาลาดบตอเลยนกนมายงโทษ อน

เปนเคาตราบตอเทาบดนกด โทษอนเกดจากกายวจมโนทวารวถจตใจ หลอนวาไดหลงไหลพลนพลาด บฉลาดอาจวาแมน

ครอบธรรม คดวาบเปนกรรมแลโทษ หลอนวาไดปากโพดและไดกลาววาจาไดครหาตเตยนพระพทธเจารปเจาวาบงาม องค๑

ฮามนนยงสงสกสะหนอย องค๑นอยนนยงตาพอประมาณ องค๑กลางนนหนาบางบอซอยโซต องค๑ใหญนนหนาโพดบเสมอกน

หลอนวาไดตพระจอมธรรม๑วามสอนเศรา ขอแดพระเปนเจาจงโผดกร๑ณา อยาใหเปนโทษาโทษตอง เปนบาปของอยในวฎฎะ

สงสาร ประการหนงฝงเขาทงหลายไดตกแตงยงทาน มเครองหวานเครองสม มเครองตมเครองแกงหลอนวามดาแดงตกใส

เปนฝนไงปวไป เปนครองสดวสยบฮเมอ คดวาเชอใจแลวแลนามา ถวายบชาเคนแจกแกพระแกวเจาทงสาม ในมาฮามขวงเขต

ถวายแกเจากตนวเศษกหากแลวบรบวรณ๑ บดน ฝงขาทงหลายทงตายายและเดกนอย ยนระหอยแลนนามา นาลงตาแลพอแม

เขายแตแลนแลนแลยนดบางพองตหงคแลสบขาง บางพองยางไปมาตามประสาเดกนอย บางพองไหอนออยอยากกนนม บาง

พองไดเหยยบตมเขามาในขวงเขต บางพองปดพวงเพศผลาบางพองปดอมพามมวง บางพองแลนเตนขวงหยอกไยกน โรทน

ตาฮองใหไดไมคอนแลวไลตกน เปนอนนนพนทบอเงยบงเมอฟงธรรม เปนครองบยาแลประมาท หลอนวาไดมานงฮวมสาด

แลฮวมหนง ไดตางหลงแลตางขาง หลอนวาไดปลอยชางมาแลงวควายเขามาในขวงเขต ขอแกเจากตนวเศษจงไดอนญาโต

อยาไดเปนโทโสโทษตอง เปนบาปของนาไป สดวสยเมอจกมาณาต คนวาคละคลาดแลวขอใหไดเมอเมองแกวชอวานรพาน

13

ประการหนง ฝงขาทงหลายทงหญงชายแลพอแม ทงเฒาแกแลลงตา พรอมกนมาในขวงเขตเหตอยากได

ครองเมอเมองฟาและนรพาน หลอนวาอยเหงนานหนกเหนอยไดเหยยดเมอยแขงขา เทยวไปมาแลกลาวเวายามเมอพระสงฆ๑

เจายงเทศนาธรรม บจานาเอาหตอ บางพองคดฮอดบานแลเฮอน ใจบดเบอนควหนเมอบานขครานแลวบคนมา เมอนอกดอม

ภรยาและลกเตา หลอนวาไดกนเหลาแลสรา มวเมาตาคดวาแมนของชน ตกยนแจกยายกนยามเมอวนมอเชา ลางเทออายกลน

เทาพระสงฆ๑เจาองค๑ทะรงธรรม จงนาเอามายงโทษฝงขาทงหลาย มาตงไวชองหนาแลว จงใหเปนโหสกรรมนาเสยเซงโทษ

อยาไดเปนสคคะนวารณะมคคะนวารณธรรม กรรมอนหามครองเมอเมองฟาแลนรพาน กขาเทอญ จตตาโรธมมา อนวาธรรม

ทงสประการ คอ อาย วรรณะ สขะ พละ จงปวตตนาถาวรในขนธสนดาน แหงฝงขาทงหลายทกตนทกคนกขาเทอญนพพา

นะปจจไย โหต

ค าขอขมาโทษอยางยอ ถาไมตองการวาพสดารกวาโดยยอวา โย โทโส โมหจตเตน พทธนสมง (ธมมสมง

สงฆสมง ) ปกโต มยา ขมถ เม สพพง โทสง สพพาปาปงวนสสต วาดงน 3 จบ กมความหมายกวางเหมอนกน

พอวาคาขอขมาโทษจบแลว จาเครองสกการะไปถวายพระสงฆ๑ แลวทานจะใหพรเปนเสรจพธ ตอแตนน

พระสงฆ๑จะสวดชยนโต พระเถระนาประพรมนาพระพทธมนต๑ เสรจแลวญาตโยมจะแบงเอาดายสายสญจน๑และนามนต๑ไปรด

ลกหลาน บานเรอน เพอใหอยสวสดตลอดกาล

หมายเหต เกยวกบบญพระเวสน มขอทนาสงเกตอยหลายอยางคอผเทศน๑ ผฟงและผแหกณฑ๑ ผเทศน๑กอน

จะมาเทศน๑ใหซกซอมหนงสอ หดทานองใหถกตอง หนงสอเทศน๑ใหหาคมภร๑ใส แบกใสบาขวาเดนออกหนากอนจะขนธรรม

มาสน๑ใหกราบพระประธาน และพระเถระกอนถอคมภร๑ดวยมอขวายกขนสงเพยงราวนม นงพบเพยบหรอขดสมาธบนธรรม

มาสน๑ตงตวใหตรง อยางนงกระโหยง เอามอคาคาง ผฟงเทศน๑กใหตงใจฟงอยาไดคยกนใหฟงเอาความร รแลวใหประพฤต

ตาม ผแหกณฑ๑เมอแหเขาไปถงบรเวณวดแลวใหหยดตฆองกลอง เพยงแตแกเวยนรอบศาลาโรงธรรม แลวเอากณฑ๑เทศน๑ไป

ตงไวคอยถวายพระภกษผเทศน๑ การแหอยางอกทกครกโครมเหมอนกบเลนลเกราวง ถงแมจะเปนสนกเพลดเพลนกจะเปน

บาปกรรมเปนทดหมนเยยบหยามของผคนผรหลกนกปราชญ๑ หรอคนตางชาตตางศาสนา จงตองระมดระวงเรองนใหจงหนก

5.บญสรงนา

การรดนาพระพทธรป พระสงฆ๑และผหลกผใหญเรยก สรงนา การทาบญมใหทานเปนตน เกยวแกการสรง

นาเรยกบญสรงนาอกอยางหนงเรยก ตรษสงกรานต๑ ตรษ คอสน สงกรานต๑ คอการเคลอนยายไดแกวนทพระอาทตย๑

เคลอนยายจากฤดหนาว กาวขนไปสฤดรอน ในระยะนเรยกตรษสงกรานต๑กาหนดเอาวนขน15 คา เดอนหา เพราะมกาหนด

ทาในเดอนหา จงมชอเรยกวา บญเดอนหา

14

มลเหตแหงการท า เมอฤดเดอนเคลอนมาถงเดอนหาอากาศอบอาวรอนผดปกต ทาใหคนเจบไขไดปวย

การอาบนาชาระรางกาย เปนอบายวธแกรอนผอนเปนเยนใหไดรบความสขกายสบายใจ อกเรองหนงทานเลาวาเศรษฐคนหนง

ไมมบตร จงไปบวงสรวงพระอาทตย๑และพระจนทร๑ขอบตร เวลาลวงเลยมาสามปกยงไมไดบตรจงไปขอบตรกบตนไทรอก

ไทรมความกรณาไดไปขอบตรกระพระอนทร๑ พระอนทร๑ใหธรรมบาลกมารมาเกดในทองภรยาเศรษฐ เมอธรรมบาลประสต

แลวเจรญวยไดเรยนจบไตรเพท เปนอาจารย๑สอนการทามงคลแกคนทงหลายครงนน กบลพรหมในเทวโลก ลงมาถามปญหา

กะธรรมบาลกมาร สญญาวาถาธรรมบาลแกได จะตดศรษะของตนบชา ถอกนวาศรษะของกบลพรหมศกดสทธถาวางบน

แผนดนไฟจะไหม ถาทงขนไปบนอากาศฝนจะแลง ถาทงลงในมหาสมทรนาจะแหง กอนจะตดศรษะเรยกกดา 7 คน เอาพาน

มารองรบ แหรอบเขาพระสเมร 60 นาท แลวนาไปตงไวเขาไกรลาส ครงถงกาหนดปนางเทพธดาทง 7 ผลดกนเชญเอาศรษะ

ทาวกบลพรหมหาแหรอบเขาพระสเมรแหกลบไปยงเทวโลก

พธท า เมอถงวนขน 15 คา เดอน หา เวลาบาย 3 โมงพระสงฆ๑ตกลองโฮม ญาตโยมจดทานาอบนาหอมมา

เรอนมาหาบ เอามารวมกนทศาลาโรงธรรม พระสงฆ๑จดการขดสพระพทธรปทงเลกและใหญเอามารวมกนไวทหอโฮง หอ

ศาลาโรงธรรม พระสงฆ๑จะลงมารวมกนญาตโยมนาเครองสกการะวาคาบชาพระรตน๑ตรยอาราธนาศล อาราธนามงคล

พระสงฆ๑เจรญพระพทธมนต๑จบแลว ญาตโยมทาพธสขวญพระพทธรปแลวนาเอานาอบนาหอมสรงพระพทธรป รงขนทาบญ

เลยงพระ วนตอไปเมอไดเวลาบายสามโมง พระสงฆ๑จะตกลองเตอนญาตโยมมาสรงนาพระพทธรป ทาอยางนจน ถงเพญ

เดอน 6 รวมเปนเวลาหนงเดอนเตม จงจะเอาพระพทธรปขนเกยวกบการสรงนาน มพธการทจะตองศกษาดงตอไปน

สรงน าพระพทธรป การเอาพระพทธรปลงสรงนานน จะตองปลกหอหรอโฮงไว เพอสะดวกแกผจะไป

สรง เวลาบาย 4 โมงญาตโยมพากนหาบนาอบนาหอมไปสรงพระ เดก ๆ ชอบไปนงรออาบนาสรงนถอวาเปนการสนกสนาน

และเปนของศกดสทธ สวนผใหญกชอบเอาโอหรอขนรองเอานาสรงนไปรดใหลกหลานดวย ถอเปนของศกดสทธกนภตฝ

ปศาจได และแกโรคภยไขเจบหาย การเอาพระพทธรปซงเปนของมราคาคางวดไปไวเชนน จะไดมผรายอายขโมยมาฉกเอาหา

มไม นกแสดงถงวฒนธรรมอนสงสงของคนโบราณประการหนง

สรงน าพระสงฆ พระกเปนองค๑หนง นบเนองในพระรตนตรย แมจะไดเอานาหอมสรงพระพทธรปแลวก

ตาม กพากนอตสาห๑เอานาอบนาหอมไปสรงพระสงฆ๑อกถงจะไมมนาอบนาหอม กเอานาธรรมดาไปสรงใหทานหรอหาบเอา

นาไปใสโองใหทาน การทญาตโยมกระทาตอพระสงฆ๑เชนน ทาใหพระสงฆ๑มแกใจ อยศกษาสบตออายพระพทธศาสนา

ตอไป

สรงน าผหลกผใหญ ผเปนเจาบานเจาเมอง คอเปนหลกประกนความปลอดภย เรยววาผหลกผใหญคอผม

อายสง มความรสง เกดในตระกลสง โดยเปน พอ แม ป ยา ตา ยาย เปนตน ทานเหลานเปนผควรไดรบสกการะ สมมานะ

15

เนองในเทศกาลเชนน ผนอยจะตองนานาอบนาหอมไปใหทานอาบ เพอทานจะไดดใจ มอายมนขวญยนตอไป ถาไดมผาผอน

แพรพรรณเปนตนไปใหทานนงผาผลดเปลยนดวยแลว ยงเปนกศลมากนก

สรงเครองค าของคณ คด เขา นอ งา แขวหม ตน จนทคาด อากาศ ชางพลาย และงาชางนาเหลานถอวา

เปนเรองคาของคณ ถามอยในเรองใดจะทาใหเรองนนอดมสมบรณ๑ดวยขาวของเงนทอง ในเทศกาลเชนนใหนาของเหลานน

ออกมาหอสรง จะทาใหผเปนเจาของมความสข ความเจรญ บรบรณ๑ดวยเงนทองขาวของ

การสรงนาผหลกผใหญ และสรงเครองคาของคณใหสรงปละครง สรงนาพระสงฆ๑จะทาไดกครงกไดการ

สรงนาพระพทธรปทาเปนประจาทกวน จนกวาทกวนเอาพระพทธรปขน เมอถงวนเพญเดอนหกญาตโยมนานาอบนาหอมมา

พรอมดวยอาหารคาวหวานพระภกษสงฆ๑ เสรจแลวทาการบายศรสขวญพระสงฆ๑ รดนาพระพทธรป แลวอาพระพทธรปขน

ประดษฐานไวทเดมเปนเสรจพธทาบญสรงนาพระพทธรปเทาน

กอพระทราย ทรายทกอเปนกอง เอาธงผาและธงกระดาษปกไวทยอด โบราณเรยกวากองปะทาย บางกอง

พระทรายบางหรอจะเรยกใหตรงกบคาบาลวา วาลกเจดย๑ คอเจยร๑ทราย ซงกไดแกกองพระทรายนนเอง

มลเหตแหงการท า การกอพระทรายนน เคยมผทาเปนตวอยางมาแลว เรองมวาครงพระปเสนกโกศลเสดจ

ไปยงเมองสาวตถพรอมดวยบรวาร เมอพระองค๑เสดจไปถงหาดทรายรมฝงแมนาใกลเมอง พระองค๑ไดทอดพระเนตรเหน

ทรายขาวบรสทธผดผอง มจตศรทธาเลอมใสในพระพทธ พระธรรม และพรสงฆ๑ ไดกวาดเอาทรายมานาเปนเจดย๑ได 8 หมน

4 พนองค๑ แลวอทศเปนพทธบชา ธรรมบชา สงฆบชา

ครงนนพระพทธเจา ประทบอยทบพพารามมหาวหาร พระเจาปเสนทโกศลจงเสดจไปทลถามถงอานสงส๑

การกอเจดย๑ทราบ พระพทธเจาตรสวา มหาพตรมจตเลอมใสศรทธากอเจดย๑ทราบถง 8 หมน 4 พนองค๑ หรอเจดย๑ทราบเพยง

องค๑เดยว กไดอานสงส๑มาก คอจะไมตกนรกหลายรอยชาต ถาเกดเปนมนษย๑จะประสบมนษย๑สมบตเพยบพรอมไปดวยยศ

ศกดบรวาร มเกยรตยศชอเสยงขจรไปทวทศานทศ ครนสวรรคตจกประสบสรรค๑สมบตพรงพรอมไปดวยสมบตมนางฟาเปน

บรวาร โดยเหตทการกอพระทราบมอานสงส๑มาก คนโบราณจงนยมกอพระทราบเปนประเพณมาจนทกวนน

พธท า เมอเอาพระพทธรปขนประดษฐานไวแลวชาวบานจะพากนกอพระทราย ถาบานอยใกลแมนา

ชาวบานจะพากนไปกอพระทรายทหาด จดอาหารการกจไปรวมกนทหาดทราย นมนต๑พระภกษสงฆ๑ไปดวย เมอไดเวลาก

ถวายภตตาหารเพล ตอนบายทกคนจะเรมกอพระทราย เสรจแลวเอาธงและดอกไมธปเทยนบชากองพระทราย นมนต๑

พระสงฆ๑สวดมนต๑จบแลวเลนสาดนากนตามธรรมเนยม แลวพากนกลบบาน

ถาบานอยไกลแมนา ชาวบานจะพากนไปหาบเอาทรายมากองไวทวด พอเวลาบายสามโมงพระสงฆ๑จะต

กลองใหชาวบานมารวมกนทวดเพอกอพระทราบ ทกครวเรอนจะเตรยมหาบนาอบนาหอมออกมากอพระทรายจะกอคนละ

16

นอยมากแลวแตตองการ เมอกอเสรจแลวนมนต๑พระสงฆ๑สวดมนต๑เยน กลางคนมการลงวดและมมหรสพพนบานคบงนเปน

การสนกสนาน รงขนถวายอาหารบณบาตรในเทศกาลเดอนหาน ชาวบานทกบานจะพากนกอพระทราย เพราะถอวาไดบญ

กศลและไดรบความสนกสนานเบกบานสาราญในอกดวย

การปลอยสตว นก หน ป ปลา เตา หอย เหลาน คนนยมปลอย การปลอยเปนการถายถอนชวตของตนถอวา

ไดบญกศลมาก เปนการปลดเปลองสตว๑ใหพนทกข๑ในเทศกาลเดอนหา คนแกเฒาหรอเจบไขไดปวยมกจะซอหาสตว๑เหลาน

ไปปลอย เปนการแสดงเมตตาตอสตว๑

6.บญบงไฟ

การเอาดนประสว (ขเจย ) มาควผสมกบถานตาใหแหลกเรยกวาหมอ เอาหมอใสกระบอกไมไผตาใหแนน

แลวเจาะร เรยกบงไฟ การทาบญมใหทานเปนตน เกยวแกการทาบงไฟ เรยกบญบงไฟ กาหนดเอาเดอนหกเปนเวลาทาจงมชอ

เรยกวา บญเดอนหก

มลเหตแหงการท า มเรองเลากนมาวา ณ บนสวรรค๑ชนฟา มเทพบตรนามวาวสสกาลเทพบตร เทพเจาองค๑

นเปนผตกแตงนาฟานาฝน ฟาฝนจะตกหรอไมกอยทเทพเจาองค๑น ใครทาถกทาชอบทานกแตงให ใครทาไมถกไมชอบทานก

ไมแตง สงหนงทเทพเจาองค๑นชอบคอการบชาไฟ ใครบชาไฟถอวาบชาทานแลวทานจะแตงฟาฝนใหลงมาตามฤดกาล อาศย

เหตนคนจงพากนทาการบชาไฟดวยการทาบญบงไฟ ถอเปนประเพณมาจนทกวนน

พธท า เมอประชมกนตกลงแลว เขาจะจดหาซอขเจยดบมา ใครจะเปนชางกแบงชเจยใหคนนน ผทเปนชาง

จะจดหาไมไผมาทาบง เอาถานควขเจยผสมตาเปนหมอถาดน ( ขเจย ) หนกบาท มาด(กามะกน) หนกเฟองถาน หนกสลง

เรยกหมอถานสาม หมอนแรงจดลกเรวมากตอไปกเอาหมนนตาในบงใหแนน เตมบงแลวเจสะร ทาเปนบงไฟหมนไฟแสน

(ตนฉบบจรวด ) บงไฟตม บงไฟพล(ตนตารบลกระเบด) หมากไฟดอกไม (ตนตารบลกระเบดไฟ ) เสรจแลวทาการประดบ

(เอา) ทาใหสดสวยงดงามแลวแขวนไวทเรอนของนายชาง

เมอถงวนรวม พระสงฆ๑และญาตโยมทนมนต๑และเชอเชญ จะพากนหลงไหลมารวมกนทวด พกตามสถานท

เจาศรทธาเตรยมไวตอนรบ ถามการแขงขนบงไฟกจะหาบแหบงไฟมาดวย ตลอดกลางวนและกลางคน จะมการฟอนราขบ

รองกนไปตามถนนหนทาง

การท าบญ ในวนรวมนน ญาตโยมผเฒาแกจะพากนทาบญเลยงพระเชาเพล แลวนากองบวชกองหดไป

บวชไปหดตลอดวน

17

ครงเวลาบาย 3 โมงเศษ ทางวดจะตกลองโฮมประชาชนจะพากนนาบงไฟของตน ๆ มารวมกนทวดจดการ

แหบงไฟ ถาบงไฟใหญกเอาขนมาเขย บงนอยกแบกเอา การประดบตกแตงทาใหวจตรงดงาม ถาชางบงไฟเปนพระภกษสงฆ๑

เขาจะเอาเตยงมาหามแหออกหนาขบวนเอาหวอม (หมากเหลอง ) ใหทานใสอกดวย ถามเจาเมองหากแหไปตามหลกพระภกษ

ในขณะนนจะดอะไร กสวยงามไปหมดพวกเลนกเลนอยางสนกสนาน ขบวนฟอนชาย ขบวนฟอนหญง จะเรยงรายรายรา ด

นาอรชนออนชอยพวกฆองกลองกตไดจงหวะ ดของบานนนแลวหนมาดของบาน พวกนกเลนตลก ทเลนตลกทอดแห หาปลา

ขายยา อานหนงสอเจยงและเซงเรองสนกสนานมใหดทกแบบ นาด นาชม นานยมนบถอเปนยงนก พวกหนมทมไดเขาบวน

ฟอน หญงสาวทมาในงานตางแตงตวโออวดกนดแลวเปนภายทนาดนาชมยงนก จะหางานใดทสนกสนานยงกวางานนไมม

เมอแหไดสามรอบแลวขบวนกแยกยายกนไป ชางบงไฟกหาบบงไฟของตนไปไวบานแลวกฟอนราไปจนสวาง

ในการแหบงไฟมการเซง คาเซงมขอความทหมายโลนอยบางแตกไมถอเพราะวาเวลาเลนเวลากน ตองเลน

ตองกน เขากบภาษตทวา ตกตาเลนเลนสาใหมนนวลตกตากวนกวนสาใหเปนขน กวนขนแลซงกงหากซงอม

ค าเซงกอง โอมพทธ นโมบญม อสอทา เฒาตาเฒาเตาอายบาวเดมมา ศาลากาบกวาง หมไดสรางกลองเสพ

บงไฟ กลองไมไฮลอชาทงซา บาวพอฮางตกแตงเดาดา หมหนงหมาดงมาแบงทง หมหนงมงเสยงกลองบอโยง หมหนงโอ

งเสยงกลองบเตน หมหนงเหมนเสยงมวนพอฟง เสยงกลองดงบอเสยหนา เสยงกลองกลาซดออกปานหลาว เตาะโหลง ๆเตาะ

กนโหลง ๆ กลองบานทงดงแทอหล เปดเบงหสาวนาบานใต เพมแตไวเปนกาพย๑เปนกลอน สายสมรอาวอาแมเฒา

ค าเซงขอสงของ โอเฮาโอพวกฟองเฮาโอ มาฮอดนเถงทเฮอนไผเฮอนผใดหลงใหญอาดหลาด บไดบาท

หลานนอยบอหนเจาผทกข๑ทานมาอยาหนเจาผจนทานมาอยาขาดอยาไดขาดในเรองกนทาน ศลและทานแหหลงบงหนาพวก

แมปาเฮอนอนกม เปนเศรษฐบอยากทานพอเฟองหรอซเตองขนฮอดสลง ทานตาลงใหไดแปดบาท บอใหขาดในเรองกนทาน

ลาวใหแลวแถมพรลาวแน ใหลาวแผโตมอนไตไหม เลยงสาได๐ใหไดสานน เลยงควายดอนใหเปนโตเขาคาเลยงควายดาให

เปนโตเขาแกว เลยงใหญแลวใหออกลกแผคอปยามนา ลาเฮาลาพวกฟองเฮาลาลาเฮอนนหนไปเฮอนใหม ลวงเทอไดเหลาเดก

เหลาโท ลางนกใสมาฮองทางขวา ลางนกถวมาขนออกชอ จาจอไวในฮดคลองธรรม ศลธรรมภาวนาอยาขาดใหใสบาตรอยา

ขาดวนศลใหกนทานจงหนวนออก เพมสอนบอกอยาไดโมโห โตสอนโตจาเอาใหได บาปอยใกลบญนนอยไกลอปนสยอยา

ทาไปหนา เปนเหลกกลามนซถกหนซา ฟาวแนนายาเธอเจาแม หลานซแผกาพย๑เซงใหฟงเงนขายไกเอาไวแจฝา ฮบไปมาหา

ทานหลานนอย หลานผหลาแฮนอยสบไหว เงนขายหมเอาไวใตแอบ อดบแจบหลานนอยสองเหน ฟาวแนเนอไว ๆ แนเนอ

ฟาวไปหนาหาเพมหลายเฮอน เดอนแฮงดานกกาเวาแฮงฮอง ฝนซตกกบเกงเฮาบงไมซเนอหอนขวานเฮาบง

ค าเซงบงไฟ โอละนอสาวโอละหนอ อยาฟาวหยอวาเชงผดครอง อดมาลองฟงไปสากอน จกเชงบอนบญ

มวนเฮฮา มาเฮามาศรทธาพนอง เจาลองคองสาวบานไทไกล บญบงไฟบานเฮาเกนมวน อยาฟาวดวนเวาบาวนาทาง ฟาวเดอ

นางถาชายสากอน แมลกออนอมลกมาฟงโอมจงงงสาวซงพวกฟอน ยอยเฮายอยเฮาโหเฮาโฮ กนเหลาโทสราแตเกา ฟอน

18

หลายเลาจนกวาแขนลา หาเหลามาศรทธาจกจอก ไหอยขอกแพงไวใหไป เฮาชาวไทยมาเดอมาฟอน จอนแลวจอนแขนออน

ไทเฮา กลองตมเฮาตลงสบแสง แขนตองแตงปดดากทงว ตกมาตสราบาหรนหรอนากลนขวดนอยลอยมาฟอนแคเดอศรทธา

พอแม เลยงไวแนพวกบานของเฮา อยาวเมาไปเบงผอน เจาเงนหมนบกนบทาน พวกแมมานเอเลอมทอง พวกพนองมาแกนสา

ตนงเตมหแมงวนโผ ๆ โฮเฮาโอพวกฟองเฮาโอ นงไกไซเหลยวเบงไทเดยว สาวหเคยวตามองหาช

ค าเซงแหบงไฟ ขนเดอหลาเอย อยาไดเสยแฮงสรางบปาไผลอดหาทาง อยาไดเสยแฮงสรางบปายางหา

ถานใหนางผานขนฟาเมอฝาสพรหม อยาไดลงมากวดนดอนซแตก ฮอดมออนเขาซแบกขนคาง นาหลาอยาเงยงหงวย ใหนาง

ทวยทงขนเมอเทงเกงเดง ขนเมองเทงหมอกฟา เพลตมจงคอยลง อนวาสทรงนองหลายทองเจยกระดาษอายไดวาดและแตมด

แลวคลองงาม คนทรงซามกะดลวนสมควรเหมดคซอยาง ใหอนางลอดฝาเมองฟาดงประสงค๑อยาไดลงมาใตจดไฟใหเขาโลด

โทษเถาะนออหลาเมอฟาจงคอยลงละ.......นา คนบดนใหเจาโกงโคงโนงใหคนโหแหนนา เจาผคาลายงามอยาไดลงมาใต อน

วาไหมคาคลองลายงามเจากวาหม ลายดอกดดอกซอนทะลอนเอแตงดอยาไดเสยทอายผมาหลายมาแตง ดาและแดงอายกะเอ

อยาเวซายกายหน อยาใหเสยทอายผสบลายหาถาน หาหางกะพองนมาเอซอน ใหเจาเอาพระจนทร๑เปนเพอน เอาเดอนดาวเปน

หม อลายงามแกนชไปถอนกอนพชาย..... นาไปสาเดอหลาไปหาเมยไวถาพ ไปหาหไวถาอาย ตาเวนคายจงอวยลงละ.... นา

กลอนเซงขอเงนน าเฮอน หนทางงอเขาเฮอนยาแมเฮอนยาแมหลงใหญหลงสง เฮอนยาลงหลงสงหลงใหญ

ไดยนไปลกหลานมายาม ปละยามหรอปละครง ตขอยจงมาจวบมาหา ตขอยมาแตปละเทออยาปดเบอพวกลกพวกหลานมา

ขอทานศรทธายาแม มาขอแผจตตปจจย ซเอาไปใหคากระดาษ ขอเงนบาทเปนคาขเจย บทนเสยใหเขาจกอยาง มแตหวางไป

เชอเขามา สวนราคาตงพนตงฮอย พวกตขอยจงไดมาหา จงไดมาขอพอขอแม ใจเผอแผเปนศลเปนธรรม ขอยขอนาเฮอนเจา

หนงบาท บพอขาดเงนหมนเงนแสน บอพอแปนเหมดถงเหมดไถ อแมใหญฮบเอามาสา มศรทธาจตใจแจงจอด ฮบขอขอดมา

ใหมาทานพวกลกหลานซไปทางใหม อแมใหญเฮอนหนาชคองไทเฮอนสองเพมคองเพมถาเอามาสาอยาถอยาเหนยวเงนบาท

เดยวบอพอหาโปด ขอยขอโทษอยาวาประจาน ขอยขอทานตามครองตามอต บแมนขดแมนขดแมนเกา ขอยขอเอาเงนนอย

เงนเศษ เงนประเภทเหลอไถเหลอถงใจประสงค๑จงมาหาเจา มาบอกเลากองบญกศล อยาซดนศรทธายาแม ใจเผอแผฮบปอน

ออกมาใหขอยสามนจงซแลว บอขาดแปวขาดหมนขาดพน หอสาคญหมใบใหญ ๆ ขอยบไลบซกถาม ใบงาม ๆ เจาเอาไวสา

ขอยนวาตามฮตตามครอง ตามทานองบานเมองพอแม ไปขอแผซผซคนเวาไปดนมนอดมนลา เอามาสกบาทหนงกะด ขอยซ

หนไปขอเฮอนหนา เพมคอยถาเฮอนอนเฮอนไกล ทางซไปมนยงมอย ยงพวกหมแมปาพอลง ยงพวกฝงสหายอายเสยวผท

เกยวสายมงสายแนน มาแตแถนเปนพเปนนอง ผเกยวของเปนชเปนสาว ยงพวกอาวคมเหมอนคมได ฮบมาใหคณพอศรทธา

ใหขอยสามนจงสแลว จงบแปวกองบญกองทาน นระพานบอนเจาซอย ไปถาหมสนกสาบาย บญเจาหลายจงเหนเมองฟา จง

เหนหนาพระพรหมพระอนทร๑ แนวซกนบออดบออยาก กลวออยหมากขาวปลาอาหาร เจาตองการแนวใดไดโสด เกดวาโพด

ทงความสาบาย คนซอจายขนใหเกน

19

พวกหมเฮาใหพรเราแน ใหยาแมอายสข อยาไดมความเจบความไข ขอใหไดสมปรารถนา ทงขาวปลาอยาอด

อยาอยาก มหลายหลากหมากมวงหมากมนอศจรรย๑เตมสวนยาแม ใหมแตของทดด ของทมราคาหลายหลาก โจรนนหากอยา

สกงวควาย เปนคนรวยกวาฝงกวาหมใหเจาอยสขสาบาย ลกหลานหลายเตมเฮอนเตมบาน อยาไดครานเฮดเวยกเฮดงาน ม

ลกหลานใหเวางาย ๆ ใหมเงนเปนแสนเปนหมน ใหไดลนกวาหมกวากองใหมของบอดบออยาก ใหมมากเหมดซประการ

ดวยผลทานของยาแมใหญ ไดปลาคอ สาแขงสาขากลางคนมาสนกแตทน ใหมนจนปานปากกนหม

กลองเซงขอเงนผสาว สาวเอยหลาเจาอยบานใดอยบานไกลหรออยบานใกล เจานนไดอหยงมาขาย คอจง

หลายกระบงกระตา ปาดโทหาขาวตนขาวหนม คนคอชมเจาหลายอบาทว๑ ใกลชขาดแลวไปหอนาง ไดสตางค๑ไดกาไรหลาย

บอหรอแมนหอโอโปนนต ขายของดกาไรทบเคง ใหเหลยวเบงตขอยแดนา ตขอยมาอหยงนองแลวแลวมาแผสตางค๑ เจาอยาง

พลางเหลยวไปทางอน บพอหมนขอยขอบาทเดยว ขอยบอเทยวมาขอจกเทอ เจานนเชอตขอยหรอยง ขอยบบงบตวบหลอก

ขอยซบอกตงแตความจรงใจคนงบออดบเฮอน บอนเจาเมยนเอาไวบอนใด หรอเอาไปฝากคลงแลวหลา เอามาสกอยาถอยา

เหนยว เงนบาทเดยวบพอทกข๑ไฮหาเอาใหมจกหมนจกแสน บขาดแคลนตอไปภายหนาใหนองหลาจบปอนออกมา เอามาสก

มนจงสแลวบแพอแปลวพอบนพอพงบเปนหยงกาไรมอย เอาแตหมเศษ ๆ ปลาย ๆ บขอหลายขอเพยงบาทหนง เฮดองตงคอ

หมอบสาง ขอสตางค๑บาทเดยวบให ขออยางใหมปงไก ปงปลา เอามาสาขาวตม ขาวปาด คนยานขาดการกาไรขอยซไปขอนา

ผอน ยงหลายหมนคมใตคมเหนอ ยงมาเฮยอยทตลาด มนซพลาดกาหนดเวลา สวยแลวนาขอยอยากกนขาว อยากกนเหลาทง

อยากสงยา สวยขนมาทองฮองจบไก ขกระตกไลอยากกนอาหาร อดสงสารตขอยเถาะหลา เอามาสาอยาสขเหนยว ใหฮบเปยว

เอามาเดยวน คนขถพนอยบหลาย บาดเจาตามเอาไปไดบ แมสหอสาเลาสาเฮอนแมนซเคยนซขอดออมลอม เขาสปอนฟาดใส

กองไฟ แมนผใดคอกนตลอด ซมฮอดเถงหมนเถงพนเขาซปนกนไปใชจาย เวางาย ๆ บอแมนของโต องค๑พทโธเพนวาจงซ ใผ

ขถเกดเปนปลาหลด เกดมาอดกนหยงบไดของใหญ ๆ แมนบอไดกน พระนนนทร๑เพมวาชนดอก ขอยซบอกใหเจาฮคลอง ฮ

ทานองทรพย๑สนภายนอก เพมนนบอกใหกนใหทาน สรางสะพานผลาไปหนา ขนสวรรค๑ชนฟานพพาน ขวมสงสารไปถงท

แลว คอเมองแกวสนกสาบาย บเวยนตาคนมาจกเทอ เจาฮเมอแลวไปนอนางฮหนาทางขนเมอเมองฟา ขอยซวาใหฟงดด ลาว

ใหแลวลาวนา อยางเปนกรรมปวดหวมวไขใหเจาไดอายหลาย ๆ ไดฮอยปลายพนเดอคกแน อยาเฒาเกาหลงครอมหลงงอชา

บอพอผมเจาอยาหงอก แขวอยาออกใหหมนใหทนแขวอยากฏนแขแมอยาบน พปานตมอวนทวนสมบรณ๑ใหแมคณสขหลาย

ซอยาง ทงรปรางของเจาใหงามเหลองเบงตาปองขาปองแขง พอปานแตงแตเมองสวรรค๑ อศจรรย๑บอมผส ใหไดอยในเวยงใน

วง บเปนหยงนาเขาจกเทอบฮเมอความไขความตาย บาดซวายจงใหใจขาด แลวคาดลาดขนไปสวรรค๑ นอนนากนกบเทพเจา

สนกเวากบเทวดากลางคนมาถนดแตทน

กลองเซงตลก สาวบานใดกระโปรงใหมใหมทายใหญใหญเจาอยบานใด มากบใผจกคนพวกหม เจามคนอกซอน

หรอยง เจาอยาบงบอกมาเดออน แกมจนพงบอกพโดยด เจาอยามความตวความหลอกใหเจาบอกตงแตความจรง เจาเปนหญง

วาจาใหเทยง อยางไดเดองไปหนามาหลงเจามหวงกบใผหรอบอ พอกบแมพนองทงหลาย ยงสาบายคนตหลาใหเจาวาบอกพ

20

โดยด แตโตฟรกระดดกระดอพมาพอนกชอบขอบใจ เปนจงใดสาหรบทางอน แกมจนบนมกพบอนอ หรอเจารอถาใผนอง

หลา หรอเจาถาผอยทางไกล อยาเสยใจสาหรบพเซงพถามเบงตามประเพณมนหากมแตเดมดาเคา ตงแตเกาครงพระยาขอม

เพมเปนจอมกษตรย๑ครองราชย๑ เพมประกาศในถนหนองหาร ใหจดการเฮดบงไฟหมน เพมเฮดลนจนวาไดแสน คนทวแดนมา

ดมาเบง สเตงเคมนาคบงไฟแสน ไดมแผนมมาแตกอนขอยบหอนคดขนมอวานมแตนานแตดนมาแลว เชญนองแกวจาไวใหด

ประเพณของเฮาแตกอน มทกบอนเรองบญบงไฟ บานใดใดเดอนหกเดอนหา ไดยนวาเอาบญบงไฟเจาบอไปนาเขาทกเทอ

หรอเจาเบอบญประเพณ บยนดนาเขาจกอยาง เจากะซางถมฮตถมครอง ถมทานองบานเมองพอแม ผซแกลงอเวจคนบดจดไฮ

เพมวาเจานนอยาถมฮตครองหลงใหนองฟงพจายกาพย๑เซง ใหฟงเบงมนฮายหรอดเปนอปรย๑จงไฮหรอบอ ตงแตพอเพมวาจง

ใดบญบงไฟผสาวผบาว ไดยนขาวเขาลานจนใด บญบงไฟเขาบอถอดอก แมนบานนอกหรออยในเมอง เขาบเครองขดใจจก

อยาง เลนตามหวางเถงขาวเถงดา พองผลาฟอนแอะฟอนแอน พองผแลนดดเตนไปมา พองผฮาฮอโฮโสใส เทงผใหญเดกนอย

คอกน เลนเหมดวนบมยามเหนอย บอยายเปอยคอเจาดอกนาง บมทางซหนไปดอก ขอยซบอกเจาแตความเดยวเจาอยาเหลยว

มาเบงตขอย เจาอยาปอยตขอยนาหลงเจาชงตขอยนากน เวรซหมนมาจองมาจามนเปนกรรมอยางปอยอยาดา ยอดสงาผนนคอ

กน กลบหลงหนคนหนแทแลไปหาแวสาวใหมทางไกล สาวบานใดนงเสอแหลแหล เบงซอยแนซผซคนเบงไปดนคองาม

กะดอ คอกบหนอเจาขนมน นายผบาวตายนาเจามอฮอย จนวาขอยสะเมนทางใน จนวาใจของขอยซขาด ขอสมภาษณ๑ไดบอ

นอคา ขอเวนนาจกความไดบพอคดตอไดบอนอนาง เจาอยาพลางอยางตวอยางหลอกใหเจาบอกเดยวนอยานาน บเปนการซ

ไปทางใหม ฟาวไปใสทางหนาคอกน บอสาคญคอเจาดอกหลา อยาไวทาคอลกอาเภอ ไปกอนเดอเจาบมกขอย เจาอยาปอยต

ขอยนาหลง เจาอยาชงตขอยนากน เวรซหมนมาจองมาจามนเปนกรรมอยาปอยอยาดา ฟาซผากรรมจองจามาขออาลาไปเดอ

นองหลา

สาวบานใดกระโปรงเขนเขน เจาอยาเพลนขนเทงปลายไม ปานาใตแมงมเขาตอมใหเจาซอมของตนคกแนอยา

เบงแตเขาจดบงไฟ ปาทางในเฮดฮซาวา เพนผซาเทงแหลเทงดา อยาคดนาบงไฟเถาะหลา เมยนอซาสาแลว จนด ผบาวครเขาซ

มาพอ มาเหนหนอเปดหนายสาวนางไปนาทางเขาซเวพน ไทบานอนเขาสเวาขวญ หนานวลนวลแตงโตสะอาด เจานขาด

ระมดระวง ขอยนหวงไดดจากเจา คนแตเกาเพนสงเพนสอน บาดซนอนใหเมยนตซง เจาซปนไปหนามาหลง ขาดระวงบาด

นอนหลบแลวเชญนองแกวจาไวไดด แลวยงมคาสอนตดตอ บาดซนงใหเบงห บาดซหนเพนใหเบงบอน นแมนตอนความเวา

โบราณมแตนานแตคนมาแลว เชญนองแกวจาไวใหด พลาหนไปเซงบอนใหมบงไฟใหญซตกถกหว พบตวลาไปกอนกอกบอ

อยากบอกคดฮอดนองหลาย อายอยากอายเพราะอายผฮาย จงขอยายลาจากนางแพง เถงยามแลงยานคดฮอดนอง เนองามกอง

ของอายพลา บญผลาพบอสมนอง ฮปบคองเบาหลอบด นองอยาตพชายเดอหลา โอยมกทาของนอยเดนอ งามพอๆปานกบฟา

หยาด ยางนวยนาฏบาดนองเดนไป พอาลยนานองทกบาดใจซขาดตานองคมขาเปนนากรรมเวรใผแตกอน บสมตอมสมเนอ

สมนางลาคงบางพลาไปแลว

21

กลอนเซงถามหาเตา อแมใหญเหนเตาขอยบอ เตาแตพอของขอยมนหาย ขอยเสยดายกะดดกะดอ เตาแตพอแตเกาเดมหลง

สวนวาหลงมนสแตกแตก สแปกแปกขนสสวยฮวย ขอยเสยดายเหนมานบอ หลงเปนหนอปากมาดกะม บทนดบาดดนมาแลว

มนเปนแปวบอนจอบอนจามนพองดาพอขาวพองแหล ของแตแมเปนมลเปนมงขอยนนขงบอใหเหนฟา จกแมนหาผใดเอาไป

ชางจงไรมาลกเตาขอย บของคอยเตาแพกเตานา มราคาตงแสนตงหมนแมนอนอนซเสยสหาย บเสยดายทอเตาโตน เหนมานบ

นอสาวนาง เจาอยาพลางอยาตวอยาหลอก เดยวขอยบอตารวจมาจบ เอาไปปรบเสยเงนตงฮอย เตาของขอยเจาลกเอามา บอก

ขอยสามนจงซแลวเตาบกแกวของขอยมนเสยพอเฒาเพยลาววาเจาลกแมนคกคกขอยมพยาน มหลกฐานพรอมมลซอยางเจา

กระชางไปลกเอามา พอเฒาสาสาวเหนมอกอน ตงโตตอนเตามงจรงจรง เอาปนยงกสากะไดรบรองใหทกสงทกอน สวนสน

ทางเตามงมนแก บอนมนแตกกจาไดด พอเฒาลลาวเปนเจาลก แมนคกคกกนนาบตายเขาเหนหลายซคนซผหรอแมนอยนาเจา

เอามา ใหขอยสามนจงสแลว เตาบกแกวของขอยจรงจรง ขอยคนงบออดบเออน แมนเจาเมยนเอาไวบอนใด อยทางในโตบอน

พกซน ใหเจาปนเอาออกมาด หลงเปนฮแมนเตาของขอยโตบนหนอยบใหญพอด มนบพบผอมบจอย แหลจกหนอยคอหมาก

หอยปง สวนขตาขตงขมก ไหลออกถกโตบอนทางกลางไหลเปนทางบอมยากขาด วาแมนบาดบฮจกด นนละตเตาของตขอย

เอามาปลอยใหขอยสานาง ตดตะรางเฮงยากกวาน เอาใหหนตขอยบจก บอไปปรบเอาเงนพวกเจา วาแตเจาใหเตาคนมา แลว

กนสาอยาเคยดอยาดาถมขาปาความนสาเดอ หรอแมเธอซบอใหแลว หรอนองแกวซปรบปไหน ซเอาไปตดคกตดคอก ใหเจา

บอกเดยวนอยานานโทษประจานขายตาขายหนา ขอยบอวาฝงเจาเรอยไป เปนจงใดตขอยบยาน บขครานเรองสคะดเรองมนม

จรงจงจนวา บเปนทาขอยบมาถาม บแมนยามขอยบมาเวา ตงโตเจาเปนขกะโมย บาดวาโดยเจายงบอลกบาดของฮกตขอยชาง

เอา ศรเสลาเอามาเดยวนใหเจาคลพกซนออกด ยายแตขออกมาโปกเลก หมากสบไถเจ๏กเสอมไวใตเอว บอแมนแนวเอาไป

เสอมไว เตาบกใหญทองสองโงมมอ หลงมนคอกนกบหมากแต อมไวแนสาพระเหลกไหล เอาปนไหมายงยอออก ยานแต

หอกบกใหญคนหนง แทงโจงหลงบตงบดน มนบปนไปหนามาหลงหอกคนหนงมนเขดมนหลบ สวนวาดาบมพราเอาฟนปน

คอกนปนยาวปนสน อยางกลนกลนถกเปนหวหวของดดบเกงบยาน เคยไดผานเขาศกสงคราม บยานหนามยานดงยานปา ยาน

บกซาหวเจยแนวเดยว

กลอนเซงขอเงนแมคา อแมปาเจาไดหยงขายสงมาหลายเทงแดงเทงแหล เบงเอาแนหอสมกะม ของดดเทงลาบเทงกอย

เทงเดกนอยผใหญหลงมา ซอเอาสาบมยามขาดขอจกบาทไดบอนออก เจาศรทธาผเพนใจกวางเพนตนทวงแขกไปไทมา เทง

วาจาของเฮากะมวน เวาถกสวนเทงยมเทงหว มาเทงผวเทงเมยหมดหม มาเปนคซอจายขายแพง มาขายแกงขายลาบขายกอย

ไดจกฮอยเทงทนกาไร ไดจกไพจกอฏจกเฟอง รวมหมดเกยงเถงหมนบนอ ใหขอยขอนาเจาจกบาท เจาฉลาดซอถกขายแพง

อยในแขวงบมไผส ฝงพวกหมทมานากน ขายหมดวนบไดพอบาท ขายบขาดคอเจาดอกอา เอาสาสไปทางอน ยงหลายหมนผ

บทนขอ พวกขายปอขายเคาบกต ยงพวกหมขายจอบขายเสยม เพนไดเตยมถาขอยดนแลว พวกขายแกวสบสดกร พวกขายหว

เพนคอยเพนถา พวกขายตาขายคขายคานเพนถานานเพนนสหนจาก พวกขายหมากขายพรกขายพล พวกหมครเพนยนคอยถา

คนอยชาเพนกะสไป ยงอยไกลหลายฮานหลายตบ ยนซบลบถาใหถาทาน ถาพวกหลานผสไปเซง ยนถาเบงบงฟนบงไฟ อย

22

โดนไปเพนสเมอกอนซกลบบอนบานถนเคหง หรอเจาชงตขอยตปา ขอยนวาตามฮดตามครอง ตามทานองมมาแตกอน ขอยบ

หอนคดขนเมอวานมแตนานแตดนมาแลว จงซนแลวยาแมศรทธา

คนใหแลวตขอยสหน ใหอยดอยาเจบอยาไข ขายของใหสมปรารถนา เอาหยงมาใหเหมดใหเสยง ขายใหเกลยงกา

แตเงนเมอ อยาใหเหลอจกอนจกอยางตมกระชงลาบกอยกะด อยาใหมเหลอคนเมอบาน ของอยฮานขาวตมขาวหนม ขายได

สมหวใจแมปา พอลงถาอยเฮอนอยชานรออยากไปสวรรค๑คอยถาสงเจา

กลอนเซงขอเงนแมคาขาวปน อแมปาเจาขายหยงหอ สงมาคอเจาขายขาวปน จงแมนวนสมชอสมสยงพองผเถยง

ผองผมาเซง เหลยวไปเบงสงเปนตาซง เซงอหยงเจาฮจกบอ ชกอดอแมนมอขอยไป ขอปจจยนาเจาชนดอก ขอยสบอกใหฮ

ความจรง เจาอยาตงลกหนไปกอนใหเจาปอนใบแบงออกมา ใหขอยสาบาทเดยวหนงดอกใหจบออกเดยวนอยานาน พวก

ลกหลานซไปทางใหม อแมใหญทางบานซคอง หรอใหสองตขอยแหงชอบ ซไดตอบใหสลใหพร วาเปนกลอนใหฟงมวน

มวน วาถกสวนถกแบบถกแผน เวาแปนแปนใหฟงเหมดมอ ฟงซอซอตขอยสหน แมนอหลตวละแมปา เอามาสาลองเบงเปน

หยง บอยากฟงกะไดอยดอก ขอยบบอกบเซงซะหยาม สไปถามทางบานพนดอก ฮบจกออกใหสาไวไว สไดไปขอเพนผอน

ยงดาดเดอนทางใตทางเหนอยงเปนเครออยทางกาพ อยาขถเถอะแมปาเอย ใหสาเลยแมปาใจใหญ คดไปใสกองบญกองทาน

เปนสะพานขนเมอเมองฟา คอยอยถาใหไดใหเตง มนเปนเอง คองดาเจาอย คอยเปนหมนาไปนพพานอวสานกลอนลงไวน

ยายจากทซบอกแถมพร วาเปนกลอนใหฟงจกหนอย ใหปาคอยฟงเอาดด ปาอยามความทกข๑ความายาก อยาอด

อยากทกสงทกอน เจานอนฝนใหไดเงนหมนเจานอนตนใหไดเงนแสน แปนมอไปใหเจาไดสรอย แหวนใสกอยสายสรอยใส

แขน ไดเปนแสนเงนคากาแกว คนไดแลวโจรอยามาปอง จอบลกมองกลางคนกลางคาเจาอยากาฮปฮางกะด หนาตาสควกลม

ผมโปรง ใหควโกงคอดงคนศรคนสะออนนาเจาโทดโทด ใหงามโพดดงคาขอยจา ใหสขาของกนของใชยทางไดสนกสาบาย

อายหลายตงพนตงฮอย ใหมขอยมขาหญงชาย ใหสบายอยามทกข๑ไฮ ใหเจาไดสมปรารถนา พอลงสาเพนคอยปาอย บมหม

เกบเหดเดดเหา เพนนงเซาคอยถาคณแม ใหฮบแดคนเมอไวไวเพนหนใจคอควายเปนพาก จงเพนอยากอหยงนอลง

กลอนเซงขอเงนแมคาปงไก แมนอหยงเตมบงเตมตา ปาดโทหาปงไกปงปลา เฮาฮบมาเซงขอปงไก ปงใหญปงนอย

กะม ฮบมาตมาขอมาเซง มาขอเบงนาเจาศรทธา ใหขอยสาปงเดยวนอยนอย พวกตขอยไดแลวซหนขอดดบอมเงนซอ ขอซอ

ซอกนกบขาวสวยบหวงรวยเปนหามเปนหาบ บหวงลาบหวงเซงแนวใด มนจนใจขาวบตกทอง จงมาฮองขอเจาศรทธา ฮบเอา

มาอยาขตระหนอยาขถฮบใหฮบทาน พอประมาณบเอาเหมดดอก ฮบเอาออกจากตาจากบง อพอลงถาตขอยอย ฝงพวกหมต

ขอยหลายคนอยาซดนศรทธายาแม ใจเผอแผตองปอนออกมา ไวไวสาใหตขอยแน ขอยขอแผกนกบขาวสวย ขอยมนซวยบม

พอแหล คนมแนซซอซะหยาม บขอตามนาเจาซอซอ ใหเจาจอจาไวใหด ขอยบมเงนคาจกบาท เงนขอยขาดถงขอยแตดน ขอย

มนจนจงมาขอแผ ขอยาแมกนบอใหตาย บเอาหลายเอาพออมทอง ยานพนองซงหนาซงตายานพวกอาพวกลงเพนเคยด วาบง

เบยดของซอของขายขอยกะอายคอเจานนแลว มนกะแปวใจขอยคอกน แตสาคญนาทองนาไส อยากบกใหญทอเลาทอเฮอน

23

มนวนเวยนบเปนตาอย ฮอนววปานวาไฟสม มนตะลมจนใจซขาดอยากอบาทว๑ขอยอดบฟง ฮองบดงปากกบมวน ยานลมทวน

ใจขาดทนท แมนซหนไปใสบพน ความอยากลนจงไดขอทาน พอสงขานมแฮงขนแหน ใหยาแมเมตตาปรานใหอหลมนหว

อบาทว๑ ใจซขาดจงคอยยอมอ ขอตะพอจนพออยได

คนใหแลวซขอแถมพร วาเปนกลอนใหลาวฟงแนใหยาแมอายพนป ใหเจามรางกายสดชน คาหนกหมนใสแขนคอ

มจนพออยาอดอยาอยาก ใหหลายหลากชางมาววควาย ขายของรวยหอเงนเตมตา สมขอยวาอานวยอวยชย อนใดใดไหลมา

โฮมเฮา ไหลมาเขาโฮมเจาผเดยว ใหคนเทยวมานบมาไหว คนทงคายไดเพงไดพาไดมาหาขอขบนบขาบ นาเอาลาบเอากอยมา

หา คนไดปลาไดโตใหญใหญ ปลาขอยใหญสาแขงสาขา ดกเอาสาจนวาหมดเดอก ใหมนเสยกไปฮอดกกหา

กลอนเซงขอเงนแมคาขาวลอดชอง สาวเอยสาวเจาไดหยงขาย สงมาหลายเทงนาเทงตอน นงถกบอนคนไปคนมา

ขายเอาสาบมยามขาด ไดหลายบาทแลวบอนองสาว หมอขาวแมนขาวลอดชอง ปดอองตองนนแมนนายา แมนเจามากบใผ

พวกหม เจามาอยมองนแตเหง คอรนเรงจตใจชมชน มพวกอนมาเซงไปนอ เขามาขอนาเจาจกหม เขามาสมาเซงจกคน เจา

มาดนขายรวยบหลาเจานวาตขอยมาหยง ใหเจาฟงดดเดออน แกมจนบนพขอสตางค๑ บเอาพรางขอยเวาซอซอ ใหเจาจอฟง

ขอยวาไป ขอปจจยนาเจาชนดอก ขอยซบอกใหรความหมายบขอหลายขอเพยงหนงบาท บอพอขาดทางทนทางฮอนสายสมร

เอามาสาหลา เอามาสาอยาถอยาเหนยว เงนบาทเดยวบพอทกข๑ไฮ ขายเอาใหมไดเปนถงถง หรอเจาซงบอยากใหขอย ของ

เลกนอยเจาอยาซะแพง ใบแดงตขอยบเกยว บมาเหนยวกวนเจาดอกนาง ขอแตตางค๑เงนบาทเงนเบย ยานมนเหยตขอยจงขอ

ใหบนอสใหบหลาใหขอยสาตขอยสหน เวาดดซใหหรอบ ฮบไขหอสตางค๑ออกมา ใหขอยสามนจงซแลว หลานองแกวรบให

ไวไวขอยซไปขอเพนทางหนา เพนคอยถาตขอยแตนาน สาวนางคานฮบใหสาวอน แกมจนบนใจเบกบานเอามาทานใหขอย

สาหลา เกดชาตหนามนจงสรวย ใหขนขวายทานไวชาตน ทานชาตนชาตหนาไดผล บญบนดลตดตามเจาอย นาเปนคเปน

บารม บญบหนคอเงนของเจา บญมาเฝายามอยยามนอน บญบหลอนหนไปทางอนเฝาจนตนบไดลกหน พระภมเพนวาจงซ

ใหนองพจาไวแดสาว คนแมลาวใหแลวพวกเฮาสจาก กอนซพรากซฝากแถมพร ใหบงอรมสขทกอยาง รางกายหางจากโรค

โรคาใหกายาของเจางามยง แกมปงสงทปานวาทองทา ใหหนวยตาเจาดาดทอน ควนองกงปานคนธน สองใบหใสคาหนก

หมน บอนอนอนใหสดใหสวย เปนคนรวยสมพรขอยวา คนไดซานานใกลบานไกล บานใดบมผฮดกวาหมอนใดกระดาย ได

หลายๆสาเดอนองแกวไดบแปวซอยางซอน บาวกระสนทาแตนองหลา คนแมนวาไดใผกะด เขานนมเงนแสนเงนลาน ยทา

งนอนอยบานสนกสะบายฟาดเอาจนซตายทองไคองลง นอนโคมกนคอองยามฝนหวป

กลอนเซงขอขนมหมก ปาดทโทขนมขมา เตมกะซาขายบาทจงใดตาในในแมนตาหยงหลาหรอหากวาแมนเขา

หนมหมก ใหเจาจกออกมาชมเบง ลองจกเคงกะไดดอกนาง สวนสตางค๑ขอยบมดอก ขอยซบอกใหฮความจรง เจาอยาตง

เหลยวพนเหลยวพ เหลยวขถขาวตมขาวหนม เอาอมพอแซบสะหนอย ขอยซคอยยายหยบกลบหน เอามาตสาวงามนองแกว

ใหพแลวบเกยวบวนบอยดนราไรนาเจา ขอยซเลาขอหนาเรอยไป เปนจงใดซไดหรอบ ขอยคดตอไดบหนอคา ขอยขอนาแต

เลกแตนอยพวกตขอยบขอเอาหลาย ใหเจาบายเอามาสาหลา ขอยนนวาบพอขาดทน ใหอดหนนตขอยแดหลา เอามาสาขาวตม

24

ขาวหนม หลาคงกลมเจาอยาเวายาก อยาลาบากการใหการทาน อยาซะนางนานสาวนางนองแกว คนไดแลวตขอยซไป วาจง

ใด๐สาวนางนองอน หนามนลนเจาอยาซแพง อยางแสดงอยางนนอยางน เอาใหพเดยวนไวไวหรอปจจยตขอยบวา เอามาสา

บาทหนงกด ขอยสหนไปขอทางอน ยงหลายหมนแตบทนขอ เพนนงรอถาขอยดนแลว ใหนองแกวจกออกมาทาน พอประ

มานขอยกะเอาดอก อยาใหบอกหลายเทอหลายท มนบดศรทธาหวเตาบายแลวเลาจบคนไปวาง บายสตางค๑ฮอยเทอพนเทอ

มนซเหยละเงนหาสบใหเจาหยบเอามาหนงบาท มนบขาดอยาเฮอยาฮน อยไปดนมนเปลองเดอหลา เอามาสา นองแกวทนหว

ใหเจาควเอามาเดยวน เอาใหพดวยจตศรทธา มนสพาไปสเมองแกว อนกลาวแลวคอเมองสวรรค๑ ของสาคญสะสมไวถา เกด

ชาตหนาของเจาคอเดม ใหเพมเตมไวแตเดยวน อยาขถบแมนของโตองค๑พทโธเพนสอนเพนสง ไวกระทาทกสงทกอน ให

แบงปนญาตพนอง ผเกยวของเปนมตรสหาย ใหเจายายอยาหวงเอาไว ยมโลกใชชวครงชวคราวแจกใหอาวใหอามนค ยามเฮา

อยโลกนคอใค บาดตายไปมนเปนของผอน แมนเงนหมนชางมางวควาย เปนคนรวยททอใดกพชาง คนถกหวางบาดลมบาด

ตาย ผบตายเอาไปใชจอย เจานนปลอยถมมนไวเฉย บเอาเสยตายไปซอซอใหเจาจอสาหลานองสาว

ลาวใหแลวพวกเราแถมพร วาเปนกลอนใหฟงซกหนอย ใหเจาคอยอยสขสบาย อายหลายไดพนไดหมนอนอนอน

เปนเงนเปนทอง เปนสงของงวควายชางมา อยาเปนหาตายถมตายกอง แมนสงของอนใดกะชาง ใหเจาหางจากโรคโรคา ทาง

กายาสมบรณ๑เดออน ใหเจาเกลยงมนลนอนนนกะดาย (จากเซงบงไฟผาแดงนางไอ 2506)

จดบงไฟ รงขนญาตโยมจะพากนมาทาบญตกบาตรองคาสพระภกษสงฆ๑ จนจะเสรจพระเลยงพระเชาเจาของบงไฟ

จะนาบงไฟของตนออกมา แหรอบศาลาโรงธรรมแลวเลยไปรวมกนทคาง ผคนจะพากนหลงไหลออกมาดการจดบงไฟ ถา

ของใครขนกหามแหเจาของ ถาของใครแตกซกหามลงตม เมอเสรจการจดแลว ตางกเลกลาจากกนไป พวกทเปนเจาของบงไฟ

ขนกจะไดไปฟอนราขอขาวของเงนทอง หรอเรยกวา (นาฮอยไฟ)

การเสงกลอง ตอนกลางคนในวนรวมบญบงไฟนน จะมการเสงกลองมาดวย เวลา 2 ทมเศษ ประชาชนจะพากน

หลงไหลมารวมกนทบรเวณวด ไดเวลาแลวจะนากลองมาตงเรยงรายกนไวทแรกตเปนบานๆ ไป แลวคดเลอกเอากลองท

เสยงดงเขาแขงกน ตดสนใหเปนแพชนะ การเสงกลองจงเปนกฬาของคนโบราณชนดหนง

วธทาวสาขบชา วสาขบชา คอ วนเพญเดอนหกเปนวนสาคญอกวนหนง คอเปนวนเกด วนตรสรและปรนพพาน

ของพระพทธเจา ทกวนนผนบถอศาสนาพทธพากนทาการบชาพระพทธเจา ดวยเครองสกการะ มดอกไม ธปเทยนเปนตน

และบชาดวยการปฏบตตามคาสอนของพระพทธเจา

คาถวายสกการะในวนวสาขบชา ยมมห โข มยง ภควนตง สรณง คตา โย โน ภควา สตถา ยสส จมยง ภควโต ธมมง

โรเจม อโหส โข โส ภควา มชฌเมส ชนปเทส อรยเกส มนสเสส อปปนโน ขตตโย ชาตยา โคตโม โคตเตน สกยปตโต

สกยกลา ปพพชโต สเทวเก โลเก สามารเก สพรหมเก สสสมณธง อภสมพทโธ นสสงสยง โข โส ภควา อรหง สมมา สมพท

โธ วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท อนตตโร ปรสทมมสารถ สตถา เทวมนสสมสานง พทโธ ภควา สวากขาโต โข ปน

25

เตน ภควตา ธมโม สนทฏฐโก อกาลโก เอหปสสโก โอปนยโก ปจจตตง เวทตพโพ วญ๒ห สปฏปนโน โข ปนสส ภควโต

สาวกสงโฆ อชปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ ญายปฏปนโน ภควโต สวากสงโฆ ยททงจตตาร ปรสยคาน อฎฐปรสปคคลา

เอส ภควโต สาวกสงโฆ อาหเนยโย ปาหเนยโย ทกขเนยโย อญชลกรณโย อนตตรง ปญญก เขตตง โลกสส (อยง ปฏมา

ตง ภควนตงอททสสกตา) (ถาเปนพระสถปใหเปลยนปฎมา เปนถโป กตา เปลยนเปนกโต) ยาวเทว ทสสเนนตง ภควนตง

อนสสรตวา ปสาทสงเวค ปฏลาภาย มยงโข เอตรห (อมง วสาข ปณณมกาลง ตสส ภควโต ชาตสมโพธนพพานกาลสมมตง)

(ถาเปนวนถวายพระเพลงใหเปลยนเปน อมง วสาขปณณมโต ปรง อฏฐมกาลงตสส ภควโต สรรชฌา ปนกาลสมมตง) ปตวา

อมง ฐานง สมปตตา อเม ทณฑทปธปาทสกกาเร คเหตวา อตตโน กายง สกการธปธานง กรตวา ตสส ภควโต ยถาภจเจ คเณ

อนสสรนตา (อมง ปฏมา ฆรง) (ถาเปนพระสถปใหเปลยนเปนถปง) ตกขตตง ปทกขณง กรสสาม ยถาคห เตห สกกาเรห ป

ชง กรมานา สาธ โน ภนเต ภควา สจรปรนพพโตป ญาตพเพห คเณห อตตารม มณตาย ปญญายมาโน อเม อมเหห คหเต สก

กาเร ปฏคณหาต อมหากง ทฆรตตง อตถาย หตาย สขายฯ

คาแปล ขาพเจาทงหลาย ถงพระผมพระภาคเจาองค๑ใดทแลเปนทพง พระผมพระภาคเจาองค๑ใดเปนพระศาสดาของ

ขาพเจาทงหลายและขาพเจาทงหลายเปนทชอบใจพระธรรมของพระผมพระภาคพระองค๑ใด พระผมพระภาคพระองค๑นนแล

ไดอบตแลว ในหมมนษย๑ชาวอรยกะ มชฌมชนบทเปนกษตรย๑โดยพระชาต พระนามวาโคตรมะโดยพระโคตรเปนพระโอรส

แหงเจาศากยะ เสดจออกบรรพชาจากศกยสกล พระองค๑ไดตรสรพระอนตรสมมาสมโพธญาณในโลกกบดวยเทวดามาร

พรหม ในประชาชนกบดวยสมณะพราหมณ๑กบดวยเทวดาและมนษย๑ขอนไมตองสงสยเลยพระผมพระภาคเจาพระองค๑นน

เปนพระอรหนต๑ตรสรชอบเอง ทรงถงพรอมดวยวชชาและจรณะ เสดจไปดแลว ทรงรแจงซงโลก เปนสารถผฝกคนทควรฝก

ไมมผอนยงกวา เปนศาสดาของเทดาและมนษย๑ทงหลายเปนผตนแลว เปนผมโชค อนง พระธรรมอนผมพระภาคเจาพระองค๑

นนแลตรสดแลวเปนคณอนผไดบรรลพงเหนเอง ไมประกอบดวยกาลควรจะเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนงพระสงฆ๑

สาวกของพระผมพระภาคเจาพระองค๑นนแล เปนผปฏบตด ปฏบตตรง ปฏบตธรรม ปฏบตสมควร นคอคแหงบรษส จดเปน

บคคลแปดพระสงฆ๑สาวกของพระผมพระภาคเจาน เปฯผควรคานบ ขอตอนรบ ของทาบญ ควรกระทาอญชลประนมมอไหว

เปนนาบญของโลกไมมนาบญอนจะยงกวากพระปฏบตมาน (ถาเปนพระสถปเปลยนวากพระสถปน) อนพทธศาสนกชน

สรางเจาะจงพระผมพระภาคพระองค๑นนเพยงเพอระลกถงพระผมพระภาคเจาพระองค๑นนดวย ทสสนะกจ แลวจงกลบได

ความเลอมใสและความสลดจตบดนขาพเจาทงหลาย ถงกาลวสาขปรณม ซงทราบกนแลววา กาลเปนทประสต ตรสร และ

ปรนพพาน ของพระผมพระภาคเจาพระองค๑นน (ถาเปนวนถวายพระเพลงเปลยนวากาลดถ 8 คา ตอจากดถวสาขบณณม ซง

ทราบกนดแลววา กาลเปนทถวายพระเพลงสรระของพระผมพระภาค) ตางมาประชมกนยงสถานทน ถอเอาเครองสกการะ

ระลกถงพระคณอนเปนจรงอยางไร ของพระผมพระภาคเจาพระองค๑นนอย จกกระทาปทกษณพระปฏมมา (ถาเปนพระสถป

เปลยนเปนพระสถป) นสน 3 รอบ กระทาการบชาดวยสกการะทงหลาย อนพวกขาพเจาถอเอาแลวอยางไร ขาแตพระองค๑ผ

เจรญ ดงขาพองค๑จะขอวโรกาส ขอพระผมพระภาคเจาของขาเจาทงหลาย แมเสดจปรนพพานไปนานแลวดวยดยงปรากฏอย

26

แตพระคณทงหลาย ขาพเจาทงหลาย พงรไดดวยความเปนอดตารมณ๑ ขอพระองค๑จะทรงรบ เครองสกการะทงหลาย อน

ขาพเจาทงหลายถอไวเหลานเพอประโยชน๑เกอกล และความสขแกขาพเจาทงหลายสนกาลนานเทอญ

บญถวายพระเพลง วนแรม 8 คา เดอน 6 ถอวา เปนวนคลายวนถวายพระเพลง (จดศพ) ของพระพทธเจา ดวยวา

พระพทธเจาปรนพพานในวนเพญเดอน ๖ เกบพระศพไว 7 วน วนท 8 กจดถวายพระเพลง เมอถงวนแรม 8 คา เดอน 6 ทกป

พทธบรษทจะพากนทาบญถวายพระเพลง ทาเหมอนวนวสาขบชาทกประการ

การเลยงตาแฮก ฤดเดอน 6 ถอเปนตนฤดฝนชาวนากอนจะลงมอทานา มกจะเลยงตาแฮกกอน ตาแฮกถอวาเปน

เจาของนา ตามประวตทกลาวไวในการทาบญขาวสาก ตาแฮกเปนนางยกษณ จะอยางไรกตามเมอถงเดอน 6 ชาวนาจะเตรยม

อาหารไป มไกตมและของหวานนาไปเลยงตาแฮกแลวอธษฐานวา ถาฝนจะดจะแลงใหไปเขาฝน ปรากฏวาไดฝนด

การแฮกนา โดยปกตการแฮกนา เลอกเอาวนพฤหสจะเปนวนขางขนหรอขางแรมกได เมอเลยงตาแฮกแลวชาวนาจะ

เตรยมไถลงแฮกนา การแฮกนา มกจะไถเปนวงกลม ๆ แลวสงเกตดกอนขไถ คนทฉลาดดกอนขไถแลวสามารถทานายไดวาป

นฝนจะดหรอแลง

นาตาแฮก นาตาแฮกเปนนาธรรมดา แตทแจนาเขาปนคนนาใหสง กวางยาวประมาณ 4 ศอก ปกเสาตน เอาหนาม

ลอมรวไว ขางในปลกตนขาวไว 7-8 ตนขาวทปลกไวนเปนขาวอธษฐาน ขาวจะงามหรอไมใหสงเกตทตรงน การลงมอแฮกท

นาตาน นาตานจงเรยกนาตาแฮก คอนาทลงมอทาทแรก

พธปกนาตาแฮก ขาวจะปกดาในนาตาแฮกนนเขาจะจดมา 8 ตน เอาคายขน 5 ยกมาตงไว เวลาจะปกแตละตนใหวา

ขอความดงตอไปน

ปกกกนพทธรกษา ปกกกนธรรมรกษา

ปกกกนสงฆรกษา ปกกกนเพนเสยใหกได

ปกกกนเพนไฮใหกม ปกกกนใหไดหมนมาเยย

ปกกกนใหไดหมนเยยพนหลา ปกกกนขวญขาวใหมาโฮม

เมอปกครบทง 8 ตน กเปนอนเสรจพธ ถาจะลงมอปกดานาธรรมดา ใหทาพธปกกกแฮกกอน

วธปกกกแฮก ใหจดหาเครองขน 5 มา กลา 15 ตน กอนจะลงมอปกตนใด ใหเสกมนต๑ดงตอไปน ไฮนไฮกาขวา

นานนาทาวทม ทาวทมใหกมาแฮก นากจกแฮก พญาใหกมาแฮกไฮกจกแฮก ปกกกนใหกไดงวแมลาย ปกกกนใหกไดควาย

27

เขาชอง ปกกกนนกจบโตตาบอดใหบนหน ปกกกนแมงคาโตฮฮากกขาวใหบนหน ปกกกนใหไดฆองเกากา ปกกกนใหได

คาเกาหมน ปกกกนใหอวนเขาหมนมาเยย ปกกกนใหมานนอยทอมานเลา ปกกกนใหไดเปนเศรษฐเทาเฒาโอมสหมฯ

7. บญชาฮะ

การชาระลางสงทสกปรกรกรงรง ใหสะอาดปราศจากมลทนโทษ คอความมวหมอง เรยกการชาฮะ สงทจะตองชาระ

ใหสะอาดนนม 2 อยางคอ

1 ความสกปรกภายนอก ไดแกรางกาย เสอผา อาหารการกน ทอยอาศยสกปรก

2 ความสกปรกภายใน ไดแก จตใจเกดความโลภโกรธหลงเปนตน สงทจะตองชาระลางในทนไดแกเมอบานเมองเกดขาศก

มาทาลาย มโจรมมารมาปลนเกดรบราฆาฟนกนแยงกนเปนใหญ ผคนชางมาววควายลมตายลงเพราะผเขาเจาสญ ถอกนวา

บานเดอดเมองรอนชะตาบานชะตาเมองขาด จาตองชาระใหหายเสนยดจญไร การทาบญมใหทานเปฯตนเกยวแกการชาระน

เรยกบญชาฮะมกาหนดทาในระหวางเดอน 7 จงมชอเรยกอกอยางวาบญเดอน 7

มลเหตแหงการทา มเรองเลาไวในพระธรรมบทวาครงหนง ณ ทเมองไพศาล เกดทพภกขภยขาวยากหมากแพง เพราะ

เกดฝนแลง ผคนชางมาววควายลมตายเปนอนมาก อหวาตกโรคระบาด เมองเตมไปดวยซากศพจงไปนมนต๑พระพทธเจาใหมา

ขจดปดเปา พระองค๑พรอมดวยพระสงฆ๑ 700 รป เสดจจากกรงราชคฤห๑มายงเมองไพศาลโดยทางเรอ 7 วนจงถง เมอเสดจ

มาถงแลวฝนหาใหญไดตกลงมาทวมพนดน นาสงเพยงหวเขา ซากศพถกนาพดพาลอยไปตามนา ครงนนพระองค๑ทานามนต๑

ใสบาตร ใหพระอานนท๑นานามนต๑ไปสาดทวพระนคร โรคภยไขเจบกสญสนไป ดวยอานภาพของพระพทธเจาและนาพระ

พทธมนต๑นน คนโบราณจงถอเปนประเพณ เมอถงเดอน 7 ของทกป จะพากนทาบญชาฮะเปนประจา

พธทา เมอถงเดอน 7 ประชาชนพากนปลกผาม(ปรา) ขนกลางบาน หรอจะเอาศาลากลางบานกได ทกเรอนจะตองเตรยม

ดอกไมธปเทยน ขนนาฝายในไหมหลอดฝายผกแขน หนแหทรายมารวมกน ณ ผาม เวลากลางคนนมนต๑พระสงฆ๑เจรญพระ

พทธมนต๑ ตอนเชาถวายอาหารบณฑบาต เวลาพระสงฆ๑ฉนเสรจแลว ทานจะใหพรและประพรมนามนต๑ ใหทกคนจะเอาขน

นามนต๑ ฝายผกแขนแฮทรายของตนกลบคนไป นามนต๑เอาไปรดใหลกหลานบานเรอนววควาย ฝายผกแขนเอาไปผกแขนลก

แขนหลานแฮทรายเอาไปหวานรอบบานเรอน ทงนเพอใหเกดความสวสดมงคลตลอดป การทาเชนนถอเปนประเพณประจาป

แตถาเกดความเดอดรอนวนวาย เกยวกบโรคภยไขเจบโจรมาร เปนตน จาตองทาการชะลางเป นการใหญ เรมแตทาการถอด

ถอน

การถอดถอนทบานเมอง ทตงบานกด ทตงเมองกด สรางแลวกไมเปนสข มกเกดอาเพศเหตภยตางๆ เปนทงน เกดจาก

ทนนแตกอนเคยเปนวดเกาเมองเกาบานเกามากอน เปนปาชา ขมผ ทปตา ถนน บอนา จอมปลวกมากอน โบราณถอวาเขด

ขวาง ใหทาการถอดถอนเสยกอนจะตองนมนต๑พระสงฆ๑ 4 รป มาเจรญพระพทธมนต๑แลวสวดถอดถอน

28

คาสวดถอดถอน สณาต เม ภนเต สงโฆ สมา สมมตา สมง สมหเนยย สมหนตา สมา สมง สมหนต สถานทจะถอดนน

ใหขดเปนวงกลม กวางลกประมาณ 1 ศอก ดนทขดเอาใสตะกราวางไวในหลมเอาแฮทรายหนงตะกรามาตงไว เอาดาย

สายสญจน๑แลวตงนโม 3 จบ สวดถอดถอน 7 จบ เสรจแลวเอาดนทถอนไปทงเสย เอาแฮทรายเทลงในหลมสวดชยนโต 3 จบ

เปนเสรจพธ

ตอกหลกบานหลกเมอง ผใหญไมสง เจาบานสะพานเมอง ถอเปนหลกบานหลกเมอง ถาคนเหลานมกเจบไข ไดปวยก

ด มกลมหายตายเสย หรอถกตรนฟนแทงกด มโยกยายไปมากด เกดวนวายแยงชงอานาจกนกดถอกนหลกเหงยงหงวย ตอง

ตอกหลกนใหเทยงตรงพธทากมการทาบญสวดมนต๑เหมอนธรรมดา เสรจสวดมนต๑แลวทาพธตอกใหหาหลกไมแกนมา 1

หลก จะเขยนคาถาหรอยนต๑อะไรแลวแตเหนสมควร สถานทใชศาลากลางบาน ประชาชนในบานมาชมนมกนทกครวเรอน

กอนจะเอาเสาลงดน ใหสวดญตเสาเสยกอน

สวดญตตเสา ยถนทขโล ปฐวง สโต สยา จตภวาเตภ อสมปกมปโย ตถปมง สปปรสง วทาม โยเอสา ญตต วา 3

จบ แลวยกเสขนตงในหลม เวลายกเสาขนตงใหสวดดงน

สวดตงเสา เอกนนามกน สพเพ สตตา อาหาร รฏฐตกา เทวนามกน นามญจรปญจ ตณนามกน ตสโสเวทนา จตตา

รนามกน จตตาร อรยสจจาน ปญจนามกน ปญจปาทา นกขนธา ฉนามกน ฉ อชฌตตกาน อายตนาน สตตนามกน สตต

โพชฌงคา อฏฐานามกน อรโย อฏฐงค โก มคโค นวนามกน นวสตตวาสา ทสนามกน ทสหงเคห สมนนาคโต อรหาต

วจจตต

พอสวดจบแลว กสวด เมตตญจ สพพโลกสมง มานสมภาวเย อปรมาณง อทธง อโธ จ ตรยญจ อสม พาธง อเวรง

อสปตตง ตฏฐญจรง นสนโนวา สยาโนวา ยาวตสส วคตมทโธ เอตง สตง อธฏเฐยย พรหมเม ตงวหารง อธมาห

ทฏฐญ จ อนปคมม สลวา ทสสเนน สมปนโน กาเมส วเนยย เคธง นห ชาตคพ ภเสยยง ปนเรตต

พอสวดจบแลว ถมเสา แลวสวดชยนโต 3 จบ เปนอนเสรจพธ หากบานเมองเจบไขไดปวยทวไป มไดเลอกเดกผใหญ

ไพรผด คนมหรอจน ทเปนทงนเกดจากภตผเบยดเบยน ถอวาชะตาบานเมองขาด ใหธรรมพธตอกชะตาบานเมอง สถานทใช

ศาลากลางบาน เขยนคาถาลงในหลกทงแปด ดงตอไปน

หลกตอกชาตาบานเมอง ทาเปน 8 หลก เขยนคาถาหลกละ 7 ตว

หลกท 1 อ ร ชา ค ต ร สา

หลกท 2 ต หง จ โต โร ถ นง

หลกท 3 ป สม ร โล ป สต พท

29

หลกท 4 โส มา ณ ก ร ถา โธ

หลกท 5 ภ สม สม ว ส เท ภ

หลกท 6 ค พท ปน ท ทม ว ค

หลกท 7 วา โธ โน อ ม ม วา

หลกท 8 อ วช ส นต สา นส ต

เมอเขยนเสรจแลว ใหเสกอตปโส 8 ดาน ใสหลก 8 หลก ใหครบ 108 จบ แลวเอาหลกนเขาพธนมนต๑พระสงฆ๑เจรญ

พระพทธมนต๑ รงขนถวายอาหารบณฑบาตเสรจแลว พระเถระจะนาหลกทง 8 น ไปตอกในทศทง 8 เรมทศตะวนออก เวยน

ไปทางทศใต เวลาตอกหลกใดใหเสกคาถาในหลกนน ตอกครบ 8 หลกแลว เอาแฮทรายหวานรอบเปนเสรจพธ

พธเลยงปตา ปหมายถงปและยา ซงเปนญาตฝายบดา ตาหมายถงตาและยาย ซงเปนญาตฝายมารดา คาวา ปตา จง

หมายถง ป ยา ตา ยาย คนสจาพวกนเวลามชวตอยกเปนทเคารพของลกหลาน ครนตายไปแลวลกหลานกยงเคารพอย จงปลก

หอปลกโฮงใหทานอย สถานทกเลอกเอาดงใกลบาน มตนไมใหญ เตมไปดวย เสอ หม และสตว๑ปานานาชนด กวางใหญไม

ตากวารอยเสน สถานทดงกลาวเรยกดงปตา

ณ สถานทน ถอเปนทอนศกดสทธ ใครจะไปลกลาหรอตดตนไมแมกระทงแสดงวาจาหยาบคาย ปตาจะตองทาโทษ ให

เจบหวปวดทองเปนตน เพอความสะดวกเขาจะตงคนรกษาปาไว เรยกเฒาจา ถาใครเจบไขไดปวยเพราะปตาน จะตองเชญเฒา

จาใหไปบวงสรวงปตา กไดผลทนตาเหน ดงปตาในสมยโบราณ เหมอนวนอทยาน (สวนปา) ในทกวนน ดงปตานมทกบาน

ทกเมองเมอเทศกาลเดอน 7 เขาจะพากนนาขาวปลาอาหารไปเลยงด และเลยงกนเปนการใหญ การสรางดงปตาไวประจาบาน

นน นบเปนความฉลาดหลกแหลมของคนโบราณ เปนการสรางวนอทยาน ไวใหลกหลานของทานตรงกบภาษตโบราณวา

ผาฮายหอคา ดงนนดงปตาจงเปนสงาราศนาความอดมสมบรณ๑พรอมดวยความชมชนรนรมย๑มาสบานเมองยงนก เปน

ทรพยากรธรรมชาต ประจาหมบาน

ครนตกมาสมยน ลกหลานของปตา ทาลายทรพยากรธรรมชาต ททานสรางไว เหลอแตแผนดนกบหญาปตาทาน คงจะ

ปลงอนจจง เสกคาถาบทวา ทขง ทกขง ฟงดแลวขนพลก

8. บญเขาพรรษา

บญเขาพรรษา การอยประจาในอาวาสแหงเดยวตลอด 3 เดอนในฤดฝนเรยกเขาพรรษา โดยปกตกาหนดเอาวนแรม

1 คา เดอน 8 เปนวนเขาพรรษา เพราะมกาหนดทาในเดอน 8 จงมชอเรยกอกอยางหนงวาบญเดอนแปด

30

มลเหตแหงการทา มเรองเลาไวในวสสปนายกขนธกะวา ภกษบรษทเทยวไปสชนบทไมมเวลาพกผอนทงฤดรอน

หนาวและฤดฝน โดยเฉพาะฤดฝนไดยาเหยยบขาวกลาประชาชนเสยหาย สตว๑นอยใหญพลอยถกเหยยบไปดวย พระองค๑จง

ทรงบญญตใหภกษจาพรรษา 3 เดอนในฤดฝน โดยมใหไปแรมคน ณ ทอน ถาไปพรรษาขาดตองอาบตทกกฎ เวนแตกรณ

จาเปนเชนบดามารดาปวยเปนตน แตตองใหกลบมาภายใน 7 วน พรรษาจงจะไมขาด

พธทา ในเทศกาลเขาพรรษา เปนเวลาทพระสงฆ๑จะตองบาเพญไตรสกขาคอ ศลสมาธปญญาใหสมบรณ๑ สวนคฤหสถ๑

จะตองบาเพญกรยาวตถ คอทานศลภาวนาใหเตมเปยม เมอถงวนเพญเดอนแปด ตอนเชาญาตโยมจะนาอาหารบณฑบาตมา

องคาสพระภกษสงฆ๑ ตอนบายนาดอกไมธปเทยน ขาวสาร สบง จวร ผาอาบนาฝนมารวมกนทศาลาโรงธรรม สวนภกษสงฆ๑ก

จดทาความสะอาดสถานท สบงจวร เมอพรอมกนแลวญาตโยมจะพากนทาวตรคา เสรจแลวอาราธนาศลฟงเทศน๑

ตอจากนนพระสงฆ๑จะพรอมกนทาวตรสวดมนต๑จบแลวทาวตรพระพทธรป ดวยถอวาวนเพญเดอนแปดเปนวน

พระพทธรปเขาพรรษา พระสงฆ๑จดเครองสกการะมาแลว เจาอาวาสเปนตวแทนพระพทธรป นงหนหนาลงมาทางพระสงฆ๑

พระสงฆ๑นงคกเขากราบ 3 หน ยกขนดอกไมไปตงไวขางหนา แลววาคาธรรมวตรพระพทธรป

คาธรรมวตรพระพทธรป อกาส วนทาม ภนเต สพพง อปราธง ขมถ เม ภนเต มยา กตง ปญญง สานมา สาธ สาธ อน

โมทาม วนทาม ภนเตกราบลง 1 หน หวหนายกขนดอกไมขน แลววาพรอมกนวา สพพง อปราธง ขมถ เม ภนเต หวหนายก

ขนดอกไมเขาไปถวายเจาอาวาส ตอนนจะหมอบหรอจะนงพบเพยบกได เจาอาวาสวาคาขมาโทษวา

ปตถนา ปฏฐตา เอวง ขปปเมว สมชฌต

โย จ ปพเพ ปมชชตวา ปจฉา โส นปปมชชต

โสมง โลกง ปภาเสต อพภามตโต ว จนทมา

ยสส ปาปง กตง กมมง กสเลน ปหยยต

โสมง โลกง ปภาเสต อพภา มตโต ว จนทมา

อภวา ทนสลสส อนจจง วฑฒาปจายโน

จตตาโร ธมมา วฑฒนต อาย วณโณ สขง พลง

คาแปล ทานทงหลายไดตงความปรารถนาไวอยางน ขอจงเปนผลสาเรจโดยพลน กายกรรม วจกรรม

มโนกรรม ททานทงหลายไดสลางพลงพลาด ไดประมาททงในทตอหนาและลบหลง ขออโหสกรรมให อยาไดเปนบาปเปน

เวรตอกนเลย อนงไดสลางพลงพลาด ไดประมาททานทงหลายดวยกายวาจาใจ ทงในทตอหนาและลบหลง ขอไดอโหสกรรม

31

อดโทษให บญกศลททานทงหลายไดบาเพญมาดวย กาย วาจา ใจ ขออนโมทนาสาธการดวย อนง บญกศลทไดบาเพญมาดวย

กาย วาจา ใจ นบแตวนบรรพชาอปสมบท ขออทศบญกศลนนไปคาชทานทงหลาย ขอใหทานทงหลายจงงอกงามใน

พระพทธศาสนา รงเรองสกใสดงพระจนทร๑ในวนเพญ ลอยเดนอยบนอากาศ ปราศจากเมฆหมอกมไดมวหมอง อนงขอจง

นราศปราศทกข๑ ประสบจตพธพรชย 4 ประการ คอ อาย วรรณะ สขะ พละ จงทกทพราตรกาล

พอทานวาจบแลว ใหเงยขนแลววาพรอมกนวาอกาส ทวารตเยน กตง สพพง อปราธง ขมถ เม ภเต ทานรบวา อหง

ขมาม ภนเต

ทานรบวา อหง ขมาม ตมเหหป เม ขมตพพง พรอมกนวา อกาส ขมาม ภนเต แลววาตอไปวา วนทาม ภนเตฯเปฯ

อนโมทาม แลวกราบลง ๓ หน เปนอนเสรจพธ

ตอนนเจาอาวาสจะใหโอวาทเกยวแกการเขาพรรษาของพระพทธรป เปนเสรจพธ ในวนรงขนเวลาบายญาตโยมจะ

รวมกนทศาลาโรงธรรม แลวจดดอกไม ธปเทยน ขาวสาร ผาจวร เปนตน ถวายแดพระสงฆ๑ เมอพระสงฆ๑รบแลวทานจะ

อนโมทนา แลวทาพธเขาพรรษา

พระสงฆเขาพรรษา กอนแตจะเขาพรรษา ตองทาวตรพระสงฆ๑เสยกอน เรมทาแตเจาอาวาสเปนตนลงมาคาทาวตร

พระสงฆ๑ เหมอนทาวตรพระพทธรปทกประการพอทาวตรเสรจแลววา นโม 3 จบ พรอมกนแลววาคา อธษฐานเขาพรรษา

คาอธษฐานเขาพรรษา อมสมง อาวาเส อมง เตมาสง วสสง อเปม วาดงนทกรปตามลาดบพรรษาจบแลวเจาอาวาส

จะใหโอวาทตกเตอน พระภกษสามเณรใหตงใจศกษาเลาเรยน ประพฤตปฏบตชอบ เสรจแลวนาเอาผาจานาพรรษามาแจก

แบงกน เปฯอนเสรจพธเขาพรรษา

ผาอาบนาฝน ผาขาวหรอเหลยงยาว 4 ศอก กวา 1 ศอกคบ ใชสาหรบนงอาบนาฝน เปนบรขาร จาเปนสาหรบภกษ ม

เรองเลาไววา สมยพระพทธเจา พระภกษ แกผาอาบนาฝน วนหนงนางวสาขาใชสาวใชใหไปวดขณะฝนตก ไดเหนภกษทา

เชนนน แลวนาไปเลาใหนางวสาขาฟง นางวสาขาไดไปกราบทลพระพทธเจาพระองค๑จงอนญาตใหภกษมผาอาบนาฝนตงแต

บดนน นางวสาขาไดนาผาอาบนาฝนไปถวาย จงสบทอดเปนประเพณสบมาจนถงทกวนน เมอถงวนเขาพรรษา ญาตโยมกนา

ผาอาบนาฝนไปถวาย

ตนเทยน เทยนททาเปนเลมๆ กด ททาเปนเลมแลวมดเปนตนกด หรอทหลอขผงทาเปนตนกด เรยกวา เทยนเลมหรอ

เทยนตน

มลเหตแหงการทา เหมอนกบตนดอกเผงในเทศกาลเขาพรรษา เปฯโอกาสทพระสงฆ๑จะไดบาเพญไตรสกขา คอ ศล

สมาธและปญญาใหสมบรณ๑ สวนญาตโยมกจะไดรกษาศลกนทานใหเตมท เทยนเปนปจจยสาคญ ทพระสงฆ๑จะจดบชาพระ

รตนตรยตลอดพรรษา ญาตโยมเหนความจาเปนของพระสงฆ๑ จงพากนจดหาเทยนถวายพระสงฆ๑ การถวายเทยนนนทแรกทา

32

เปนเลมเลกเลมนอยแลวแตศรทธา ตอมาบานเมองเจรญการทาเทยนเลมไดววฒนาการมาเปนตนเทยน ใชขผงตนละหลาย

กโลกรม มชางฝมอประณตแกะสลกเปนลวดลายวจตร ทาใหเสรจกอนวนเขาพรรษา

พธทา เมอถงวนขน 15 คา เดอน 8 คมวดตางๆ จะนาตนเทยนของตนมารวามกน กลางคนมสวดมนต๑หรอมมหรสพ

คบงน รงเชาถวายอาหารบณฑบาตแลวแหตนเทยนไปตามถนนสายตางๆ มการประกวดตนเทยนการตกแตง ขบวนแห เพอ

แขงขนชงรางวล ขบวนแหจะแหไปถงวนของตนแลวนาตนเทยนถวายในวนเขาพรรษา การถวายเทยนเลมหรอตนเทยน เพอ

จดถวายบชาพระรตนตรย ถอวาไดบญกศลมากดงนนญาตโยมจงพากนขวานขวายถวายเทยนเปนประจาทกป บางบานยงทา

แบบเดม คอทาเทยนเปนเลมๆ แลวนามาถวายพระสงฆ๑ ไมมการแหแหนประกวดอะไร กถอวาไดบญไดกศลเชนกน

ทาวตรพระอปชฌายอาจารย การทาวตรพระอปชฌาย๑อาจารย๑ กเหมอนกบทาวตรพระพทธรป ถาอปชฌาย๑อาจารย๑อย

ไกล จะไปทากอนเขาพรรษากได ถาอยใกลเขาพรรษาแลวไปทากได การทาวตรพระอปชฌาย๑อาจารย๑ เปนกจทควรทาอยางยง

ดวยวาในเทศกาลเขาพรรษา ถอวาเปนเวลาทจะบาเพญบญกศลพเศษกวากาลอน หากไดประมาทพลาดพลงทานกจะไดอโหส

ให จะไดไมเปนอปสรรคตอการบาเพญกศล

กจวตรของคฤหสถ ในเทศกาลเขาพรรษาเปนเวลาทญาตโยมตองบาเพญบญกรยาวตถ 3 คอ ทานศล ภาวนาให

บรบรณ๑ การใหทานเราจะทาบญตกบาตรหรอ อปฐากพระภกษสงฆ๑ หรอจะใหอะไรจานวนเทาใดเปนทาน กใหทาตาม

ความสามารถ การรกษาศล เราจะอยจาพรรษาในวดตลอดไตรมาส หรอเดอนหนงสองเดอนจะรกษาอโบสถศล ศล 8

ธรรมดา หรอ ศล 5 กรกษาไดตามความสามารถ การอบรมภาวนาจะตงใจอบรมกวนวนละกชวโมง จะเอาแบบสมถะหรอ

แบบวปสสนา กใหทาไดเตมความสามารถ

อาสาฬหบชา เนองดวยวนเพญเดอน 8 เปนวนสาคญอกวนหนง คอเปฯวนแรกทพระพทธเจาประกาศพระศาสนา

และแสดงธรรมจกรโปรดภกษปญจวคคย๑ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ๑ เกดขนในโลกครบครงแรกในวนน เมอถงวนน

พทธศาสนกชนจงพากนมาทาการบชา พธทาเหมอนวนวสาขบชา

คาบชาในวนอาสาฬหบชา ยมมห โข มยง ภควนตง สรณง คตา โย โน ภควา สตถา ยสส จ มยง ภควโต

ธมมง โรเจม อโหส โข โส ภควา อรหง สมมาสมพทโธ สตเตส การญญง กรณายโต หเตส อนกมปง อปาทาย

อาสาฬหปณณมยง พาราณสยง อสปตเน มคทาเย ปญจวคคยานง ภกขนง อนตตรง ธมมจกกง ปฐมง ปวตเตตวา จตตา

ร อรยสจจาน ปกาเสสฯ

ตสมญจ โข สมเย ปญจวคคยานง ปมโข อายสม อญญาโกญฑญโญ ภควโต ธมมงสตวา วรชง วตมลง ธมม

จกขง ปฏลภตวา ยงกญจ สมทยธมมง สพพนตง นโรธธมมนต ภควนตง อปสมปทง ยาจตวา ภควโตเว สนตกา เอหภกข

อปสมปทง ปฏลภตวา ภควโต ธมวนเย อรยสาวกสงโฆ โลเก อปปนโน อโหสฯ

33

ตสมญจาป โข สมเย สงฆรตนง โลเก ปฐมง อปปนนง อโหส พทธรตนง ธมรตนง สงฆรตนนต ตรตนง สมปณณง

อโหส ฯ

มยงโข เอตรห อมง อาสาฬหปณณมกาลง ตสสภควโต ธมจกกปปวตตนกาลสมมตง อรยสาวกสงฆอปปตต

กาลสมมตญจ รตนตยสมปณณกาลสมมตญจ ปตวา อมง ฐานง สมปตตา อเม สกกาเร คเหตวา อตตโน กายง สกการธปธานง

กรตวา ตสส ภควโต ยถาภจเจ คเณ อนสสรนตา อมง ถปง (อมง พทธปฏมง) ตกขตตง ปทกขนง กรสสาม ยถาคเตห สกกาเร

ห ปชง กรมานาฯ

สาธ โน ภนเต ภควา สจรปรนพพโตป ญาตพเพ คเณห อตตารมมณตาย ปญญายมาโน อเม อมเหห คหเต สกกาเร

ปฏคณหาต อมหากง ทฆรตตง หตาย สขายะฯ

เราทงหลายถงพระผมพระภาคพระองค๑ใดแล วาเปนทพง พระผมพระภาคพระองค๑ใด เปนศาสดาของเราทงหลาย

อนงเราทงหลายชอบใจ ธรรมของพระผมพระภาคพระองค๑ใด พระผมพระภาคพระองค๑นน เปนพระอรหนต๑ตรสรเองโดย

ชอบ ทรงอาศยการญในสตว๑ทงหลายทรงพระกรณาและแสวงหาประโยชน๑เกอกล ทรงอาศยความเอนด ไดแสดงพระ

ธรรมจกรประกาศอรยสจส เปนครงแรกแกพระภกษเบญจวคคย๑ ทปาอสปตนมฤคทายวน ใกลกรงพาราณส ในวนอาสาฬห

ปณเณม

อนง ในสมยนนทานอญญาโกญฑญญะ ผเปนหวหนาของพระปญจวคคย๑ ฟงธรรมของพระผมพระภาคเจาแลวได

ธรรมจกข บรสทธจากมนทนวา สงใดสงหนงเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงดบไปเปนธรรมดา จงทลขออปสมบทกะพระ

ผมพระภาคเจา แลวไดเปนอรยสงฆ๑สาวกในพระธรรมวนยของพระองค๑ เปนองค๑แรกในโลก อนงในสมยนนแล พระสงฆ

รตนะไดเกดขนเปนครงแรก พระรตนตรย คอ รตนะสามไดสมบรณ๑แลวในโลก

บดนเราทงหลาย มาจวบมงคลสมยอาสาฬหปณณม วนเพญเดอนแปดทรกนวา เปนวนทพระองค๑ประกาศพระ

ธรรมจกร เปนวนเกดพระอรยสงฆ๑ และเปนวนพระรตนตรยสมบรณ๑ คอครบ 3 รตนะ จงประชมพรอมกน ณ ทน ถอสกการะ

เหลาน ทากายของตนใหเปนเครองรองรบสกการะ ระลกถงคณความเปนจรงทงหลายของพระองค๑ บชาดวยสกการะอนถอไว

แลวอยางไร จกทาการเวยนขวาพระสถป (ถาเปนพระพทธรปเปลยนเปฯพระพทธรปน) 3 รอบ

ขาแตพระองค๑ผเจรญ ขอพระผมพระภาคเจาแมปรนพพานนานมาแลว ยงปรากฏอย แตพระคณสมบตเครองสกการะ

ทขาพระเจาถอไวน เพอประโยชน๑และความสขแดขาพเจาทงหลาย สนกาลนานเทอญ

34

9. บญขาวประดบดน

การหออาหารและของเคยวเปนหอๆ แลวนาไปถวายทานบาง ไปแขวนไวตามตนไมบาง เรยกขาวประดบดน การ

ทาบญมใหทานและรกษาศลเปนตน เกยวกบขาวประดบดน เรยกบญขาวประดบดน เพราะมกาหนดทาในเดอนเกา จงเรยก

อยางหนงวาบญเดอนเกา

มลเหตแหงการทา มเรองเลาไวในพระธรรมบทวาญาตของพระเจาพมพสารกนของสงฆ๑ ตายไปแลวไปเกดในนรก

ครนพระเจาพมพสารถวายทานแดพระพทธเจาแลว มไดอทศบญกศลแกญาตทตายไป ตกกลางคนพวกญาตทตายไป มาแสดง

ตนเปลงเสยงทนากลวใหปรากฏใกลพระราชนเวศน๑ รงเชาไดเสดจไปทลถามพระพทธเจาพระองค๑ไดทลเหตใหทรงทราบ

พระเจาพมพสารจงไดถวายทานอก แลวไดอทศสวนกศลไปให พวกญาตทตายไปจงไดรบสวนกศล การทาบญขาวประดบ

ดน ทาเพออทศสวนกศลแดญาตผตายแลว ถอเปนประเพณทตองทาเปนประจาทกป

พธทา เมอถงวนแรม 13 คา เดอน 9 ญาตโยมเตรยมจดอาหารคราวหวาน และหมาพลบหรไว กะใหได 4 สวน สวน

หนงเลยงดกนภายในครอบครว สวนทสองแจกใหญาตพนอง สวนทสามอทศใหญาตทตายไป สวนทสนาไปถวายพระสงฆ๑

สาหรบสวนทจะอทศใหแกญาตทตายไปแลว เขาจะหอเปนหอๆใหไดพอสมควร เอาใบกลวยมาหอของหวาน 1 หอ ของคาว

1 หอ หมาพลบหร 1 หอ แลวเยบตดกนเปนหอใหญ ในระหวางตหาของวนรงขน เขาจะเอาหอเหลานไปวางไวตามตนไมใน

บรเวณวด ดวยถอวาญาตทตายไปจะมาขอรบของอยทนน เสรจแลวกกรวดนาอทศสวนกศลไปให

รงเชากนาเอาอาหารสวนหนงไปใสบาตรพระสงฆ๑แลวเลยงเชาเพลแดพระสงฆ๑ พระสงฆ๑ทานจะแสดงธรรมเกยวแก

เรองนใหฟงเสรจแลวกอทศสวนกศลไปใหเปนเสรจพธ

10. บญขาวสาก

การเขยนชอใสลงในพาขาว (สารบ) เรยกขาวสาก (สลาก) การทาบญมการใหทานเปนตน เกยวแกขาวสากเรยกบญขาว

สาก เพราะมกาหนดการทาในเดอนสบจงมชออกอยางหนงวาบญเดอนสบ

มลเหตแหงการทา มเรองเลาไวในพระธรรมบทวา บตรชายของกดมพก๑คนหนงพอตายยงเหลอแตแมหาหญงสาวม

ตระกล และมอายรนราวคราวเดยวกนมาใหเปนภรยา แตนางไมมบตร แมจงหาหญงสาวคนใหมมาใหเปนภรยาอก นางคนน

มบตร เมยหลวงคดอจฉาเมยนอย คดหาอบายจะฆาเมยนอยใหตาย จงพดกบเมยนอยวาถาเจาตงครรภ๑จงบอกแกขา นางเมย

นอยพอตงครรภ๑กบอกเมยหลวง เมยหลวงใหกนยาแทงออก ครงทสองกเหมอนพอมครรภ๑ครงทสามนางไมบอก นางหลบหน

อาศยอยบานญาต จนทองแกเมยหลวงตามมาทนบงคบใหกนยาคราวนไมแทงเพราะครรภ๑แก ลกในทองนอนขวางอดหวใจ

ตาย กอนจะตายนางเมยนอยไดผกเวรเมยหลวงวา ขอใหขาเกดเปนนางยกษณ ใหไดเคยวกนมนและลกของมน แลวเมยนอยก

ตายไปเกดเปนแมว เมยหลวงถกผวฆาตายไปเกดเปนไกในเรอนเดยวกน พอไกไขออกมา แมวกเคยวกนไข ครงทสองกกนอก

35

ครงทสามแมวกกนทงไขและแมไก แมไกกอนจะตายไดผกเวรตอแมวไว แมไกเกดเปนนางเสอเหลอง แมวเกดเปนนางเนอ

พอนางเนอมครรภ๑เสอกเคยวกนลกเนอ ครงทสองกกน ครงทสามกนทงแมทงลก กอนแมเนอจะตายไดผกเวรตอแมเสอไว แม

เนอเกดเปนนางยกษณ เสอเหลองเกดเปนนางกลธดาในเมองสาวตถ เมอเตบโตไดแตงงานกบชายคนหนง พอคลอดบตรคน

แยกนางยกษณปลอมตวเปนหญงสหายไปเยยม ไดโอกาสกหยบทารกกนเสย ครงทสองกเหมอนกน ครงทสามนางหนไปอย

บานผว พอไปถงสระโบกขรณนางอยากจะอาบนา จงสงบตรใหผวอม อาบแลวรบเอาบตรมาอมใหกนนม ผวกาลงลงอาบนา

เหนนางยกษณตามมา จงเรยกผวใหขนจากสระ พากนอมบตรวงไปยงพระเชตวนมหาวหาร

ขณะนน พระพทธองค๑กาลงเทศน๑สอนประชาชนอยผวเมยนาบตรนอยของตน เขาไปมอบกายถวายตวตอพระพทธเจา

สวนนางยกษณวงตามไปหยดยนอยขางนอกสมนเทวดายนกนกางไว พระองค๑ตรสเรยกพระอานนท๑ใหไปตามนางยกษณเขา

มา แลวสงสอนมใหพยาบาทอาฆาตกน ถาจองเวรกนกจะเปนเวรตอกนหลายกปหลายกลป เหมอนแมวเปนเวรกบหน งเปน

เวรกบจอนฟอน(พงพอน) กาเปนเวรกบนกเคา หมเปนเวรกบไมสะครอ แลวตรสสงใหนางกลธดานานางยกษณไปเลยงไว

นางไดนานางยกษณไปไวทเทบมอง แองนา คไฟชายคา กองขฝอย ประตบาน สถานทเหลานนางยกษณไมพอใจ จงจดใหอย

ทแจง (เขาใจวาเปนหวนา คอ ตาแฮก) แลวเลยงรกษาดวยดดวย

นางยกษณรเกณฑ๑ฟาฝนด ปไหนจะแลงหรอทวมบอกหญงสหายใหทราบ หญงสหายทานาไดผลด ชาวบานไดทราบ

ความจรง พากนนบถอนางยกษณ นาขาวปลามาเลยงอยางอดมสมบรณ๑ จนนางยกษณไดเอาของเหลานถวายเปนสลากภตวน

ละแปดองค๑ อาศยเหตนคนจงพากนทาบญขาสาก ถอเปนประเพณสบมาจนถงทกวนน

พธทา เมอถงวนขน 14 คา เดอน 10 ญาตโยมพากนจดอาหารคาวหวาน และพวกพลบหร ไวเหมอนในวนททาขาว

ประดบดน พอรงขนเปนวนขน 15 คา เขาจะนาอาหารไปใสบาตร พอถง 4 โมงเชา พระสงฆ๑จะตกองโฮมญาตโยมจะนาพา

ขาวของตนออกมารวมกน ณ ศาลาโรงธรรม เขยนชอเจาภาพลงในกระดาษ มวนใสลงในบาตร เมอพรอมกนแลว หวหนานา

วาคาถวายสลากภตจบแลวยกบาตรสลากไปใหพระทานจบ ใครถกองค๑ใดกนาไปถวายองค๑นน กอนแตจะถวายนาพาขาวหนง

พามาตงไวตรงหนาพระเถระ แลวกลาวคาอปโลกน๑การกลาวคาอปโลกน๑นเปนเรองของพระสงฆ๑

คาอปโลกน อยง ปฐมภาโคเถรสส ปาปณาต อวเสลา ภาคา อมหากง ปาปณนต ภกข จ สามเณรา จ คหฎฐา จ ยถาส

ขง ปรภญชนต วาดงน 3 หน จบแลว พระสงฆ๑ทงปวงรบพรอมกนวา สาธ แลวยกพาขาวเขาไป ถวายตามสลาก

อปโลกน๑กรรมเปนวนยกรรม ถาไดอปโลกน๑แลว คฤหสถ๑จะกนหรอถอเอาไปกไมเปนบาป เพราะพระทานได

อนญาตใหแลว พอพระฉนเสรจแลวทานจะยถาสพพใหญาตโยมจะพากนกรวดนาอทศสวนกศลไปใหเปนเสรจพธ

36

11. บญออกพรรษา

การออกจากเขตจากด ไปพกแรมทอนไดเรยกออกพรรษา พรรษาหมายถงฤดฝน ปหนงม 4 เดอน คอตงแตแรม 1 คา

เดอน 8 ถง ขน 15 คา เดอน 12 ในระยะ 4 เดอน 3 เดอนตนใหเขาพรรษากอน เขาครบกาหนด 3 เดอน เปลยน การทาบญมให

ทานเปนตน เกยวกบการออกพรรษาน เรยกบญออกพรรษา เพราะมกาหนด การทาในระหวางเดอนสบเอด จงมชอเรยกอก

อยางหนงวา บญเดอนสบเอด

มลเหตแหงการทา เพอเปดโอกาสใหพระภกษสงฆ๑ ไดมโอกาสวากลาวตกเตอนกนได ใหพระภกษสงฆ๑เทยวอบรม

ศลธรรม และบวชกลบตรสบตออายพระพทธศาสนา ใหพระภกษสงฆ๑ไดไปเยยมยามถามสารทกข๑สกดบ บดา มารดา เปนตน

ใหพระภกษไดมเวลาหาผามาผลดเปลยน

พธทา ในวนขน 15 คา เดอน 11 ตงแตเชามดมระฆงพระสงฆ๑ไปรวมกนทโบสถ๑ แสดงอาบตแลวทาวตรเชา จบแลวไม

ตองสวดพระปาฏโมกข๑ทาปวารณาแทนการทาปวารณา คอเปดโอกาสใหวากลาวตกเตอนกนไดกอนจะปวารณาใหตงยตต

กอน จะปวารณาองค๑ละ 1-2 หรอ 3 จบ ถา 3 จบใหวาดงน

สวดญตตปวารณา พระเถระขนนงบนอาสน๑แลวตงญตตวา สณาต เม ภนเต สงโฆ อชช ปวารณา ปณณรส ยท

สงฆสส ปตตกลลง สงโฆ เตวาจกง ปวาเรยย แลวลงจากอาสน๑ นงหนหนาลงมาหาสงฆ๑ กลาวคาปวารณาตอสงฆ๑วา สงฆง

อาวโส ปวาเรม ทฏเฐน วา สเตน วาปรสงกาย วา วทนต มง อายสมนโต อนกมปง อปาทาย ปสสนโต ปฏกกรสสาม วาดงน

รปละ 3 หน แลววาตามลาดบแกออน เปลยน อาวโส เปนภนเต

พอจบคาปวารณาแลว พระเถระจะใหโอวาสตกเตอนพระสงฆ๑ ใหเลงเหนความสาคญในการปวารณาคนเราตางมทฐ

มานะดวยกนทงนน ถาไมปวารณาไวกอนเวลาไปทาผดพลาดเขา จะไปตกเตอนวากลาวกจะถอวาละลาบละลวงลวงเกน ถา

ไดปวารณากนไว วากลาวตกเตอนกนได จบโอวาทแลวกเปนอนเสรจพธออกพรรษาปวารณา

ใตประทป ในวนออกพรรษา พระสงฆ๑จะจดทาเรอไฟขนไปวด ตรงหนาโบสถ๑ใชเสาไมและตนกลวย 4 ตน พนป

ดวยกาบกลวย มหวหางคลายเรอ ตอนกลางคนนาธปเทยนไปจดบชา ถอวาทาเปนพทธบชาไดบญกศลมากมตวอยาง เชน

พระอนรทธเถระ เปนพระอรหนต๑ไดรบความยกยองวามตาทพย๑ ทงนกเกดจากอานสงฆ๑ ไดใหประทปเปนทาน

มลเหตแหงการทา มเรองเลาไวในพระธรรมบทวา ครงหนง พระภกษชาวเมองโกสมพววาทกน พระพทธเจาตกเตอน

ไมฟง พระองค๑จงเสดจไปจาพรรษาทปารกชตวน ไดชางและลงเปนอปฐาก ชางตกนาตมนาถวาย ลงหาผลไมรวงผงนาผง

ถวาย รวงผงทคนเอานานาถวายแลวนนผมศรทธาทาเทยนไปถวายเปนพทธบชา ไดบญกศลมาก จงมประเพณทาตนดอกเผง

ไปถวายสบมาจนทกวนน

37

พธทา ในวนออกพรรษานน ผมศรทธาจะนาหอผาสาทเผง คอจดหาไมไผมาจกตอกสานใหเปนหอ เอากาบกลวยมา

แทงหยวก แอมและมงดวยกาบกลวย เอาผงตมใหเปอยแลวจมทาเปนดอกๆ แลวนาไปเสยบตามหลงปราสาท ขางในหอม

ขนม ขาวตม กลวย ออย สาด หมอน ฝาย ขางนอกแขวนดวยกระดาษดนสอ ไมขดไฟ ไดเวลาทมเศษๆ กแหออกไปทอดทวด

เวยนรอบศาลาโรงธรรม 3 รอบ แลวนาไปถวายพระ พระทานรบแลวอนโมทนาเปนเสรจพธ

ปลอยเฮอไฟ เรอททาดวยทอนกลวยหรอไมไผตอเปนลาเรอยาวประมาณ 5-6 วา ขางในมขนม ขาวตม เปนตน ขาง

นอกเรอมดอกไม ธป เทยน ตะเกยง กะไต สาหรบจดใหสวางไสวกอนจะปลอยเรอไป เรอชนดนโบราณเรยก เฮอไฟ

มลเหตแหงการทา การทาเรอไฟทาเพอบชารอยพระพทธเจา เรองเดมมปรากฏอรรถกถาปณโณวาทสตรวา ครงเมอ

พระพทธเจาเสดจไปยงฝงแมนานมมทาแมนานเปนทอยอาศยของพระยานาค พระยานาคไดตอนรบและอาราธนาให

พระพทธเจาเสดจไปเมองนาค แลวพระยานาคทาการบชาพระพทธเจา พระองค๑ไดแสดงธรรมโปลดพระยานาค กอนจะเสดจ

พระยานาคไดทลขอใหพระองค๑ประทบรอยพระบาทไว ณ รมฝงแมนานมมทา พระองค๑ไดประทบรอยพระบาทไว รอยพระ

บาททพระองค๑ไดประทบไวน เปนสถานททสกการบชาของเทวดาและมนษย๑ตลอดถงสตว๑ ผซงตองการบญกศลพากนไป

กราบไหวสบมาจนกระทงทกวนน

พธทา สาหรบบานทอยใกลแมนา เมอถงวนออกพรรษา จะพากนหาทอนกลวยหรอไมไผมาตอเปนลาเรอยาว

ประมาณ 5-6 วา ทาทายหวเหมอนเรอธรรมดา แคมเรอยกขนสงหนงเมตร ทาราวทงสองขางไวเพอจดกะไตตะเกยงหรอโคม

ไฟ จดอาหารการมขาวปลา ฝายในไหมหลอด เสอผน แพรวาไวขางใน พอเวลาบายหาโมง นมนต๑พระสงฆ๑สวดมนต๑จบแลว

ญาตโยมประดบตกแตงเรอดวยดอกไมธปเทยน พอเวลายาคากจดไฟในเรอแลวปลอยไปตามแมนา

เมองใหญ ๆ เชนเมองอบล ประชาชนจะพากนทาเรอไฟถอถอเปนประจาทามาตลอด ทกวนนยงทาเปนกรณพเศษ คอทา

เปนเรอลาใหญและยาว การประดบตกแตงแตกอนใชกะไต เดยวนใชไฟฟาดแลวสวางไสวนาดนาชมยงนก วดในเทศบาล 20

วด ประชาชนแตละวดจะทาในนามของวด ทกคมจะขนสมภาระไปทาเรอไฟอยเหนอทานาวดสปฏน๑ ไดเวลาหนงทมจะ

ปลอยเรอไฟใหไหลลงไปตามแมนามล ในการทาเรอไฟนกมการประกวดชงรางวลเหมอนกบตนเทยน

การทาเรอไฟของคนโบราณ จดประสงค๑กเพอบชารอยพระพทธเจาทพระองค๑ประทานใหแกพระยานาค ณ ฝงแมนานม

ทานทโนน แตขาพเจาคดวาบรรพบรษของเราชาวอสาน ทานทาเรอไฟฝากเปนปรศนาไวใหลกหลานของทานวา ตอจากนไป

บานอน เมองอน เขาจะตอเรอยนต๑ทาเรอกลไฟ เรอเดนสมทรทะเลเดนไดรอบโลก ไปมาคาขายรบราฆาฟนกนสะดวกสบาย

ไมตองใชถอใชพายไมทาดวยทอนกลวยหรอไมไผ เขาจะใชเหลกหรอโลหะด ๆ นพอทาไวใหดเปนตวอยาง เมอวนนนมาถง

ลกจะไมโงงมขอนเทจจรงโปรดพจารณาด

38

ลอยกระทง การลอยกระทงกทาเพอบชารอยพระพทธบาทเชนกน แตเปนประเพณทางภาคกลาง เขาทาในระหวาง

เพญเดอนสบสอง เมอคนภาคกลางมาอยภาคอสานกเอาประเพณลอยกระทงมาทาพรอมกบปลอยเรอไฟในวนเพญเดอนสบ

เอดดวย

สวงเฮอ การนาเรอมาแขงกน เรยกสวงเฮอ วดทอยใกลแมนามกจะมเรอแขง การแขงกาหนดเอาเดอน 11 จะเอาวนไหน

กได การแขงเรอเปนการสนกสนามากเปฯการวสาสะพบปะกนในระหวางเพอนบาน

ผาจานาพรรษา ผาทพระภกษจะรบไดตอเมอจาพรรษาแลว มเวลาทจะถวายและภกษจะรบได ตงแตแรม 1 คา เดอน 11

ซงเปนวนออกพรรษา จนถงวนขน 15 คา เดอน 4 มเวลาถวายถง 5 เดอน ถาถวายหรอรบเลยกาหนดน ไมเรยกวาผาจานา

พรรษา ผานทายกทายกานยมถวายในวนออกพรรษา

12. บญกฐน

ผาทใชสดงทาเปนกรอบขงเยบจวร เรยกผากฐน ผากฐนนมกาหนดเวลาทาถวายเพยง 1 เดอน คอ ตงแต แรม 1 คา

เดอน 11 ถงเพญเดอน 11 เพราะมกาหนดทาในระหวาเดอน ๑12 จงมชอเรยกอกอยางหนงวาบญเดอนสบสอง

มลเหตแหงการทา มเรองเลาไววา ภกษชาวเมองปาฐา 30 รป พากนไปเฝาพระผมพระภาคเจา ณ พระเชตวนมหา

วหาร ไปไมทนวนเขาพรรษา จงพกจาพรรษาทเมองสาเกต ออกพรรษาแลวพากนเดนกราฝนทนแดดมจวรเปยกชมไปดวย

นาฝน พอไปถงแลวกเขาเฝาพระองค๑ทรงเหนความลาบากของภกษเหลานน จงทรงอนญาตใหรบผากฐนได

ฝายนางวสาขามหาอบาสกา เมอไดรบพทธประสงค๑แลว กนาผากฐนไปถวายแดพระสงฆ๑ มพระพทธเจาเปน

ประธาน นางจงเปนคนแรกทถวายผากฐน การทาบญกฐนจงถอเปนประเพณตลอดมาจนถงทกวนน

พธทา ผมศรทธาปรารถนาจะถวายกฐน ณ วดใดวดหนงให เขยนสลาก (ใบจอง) ไปตดไวผนงโบสถ๑บอกชอตว ชอ

สกล ตาแหนงและทอยของตน ใหชดเจนการทาดงนเพอไมใหผอนจองทบ เพราะในปหนงวดจะรบกฐนไดเพยงกองเดยว เมอ

จองแลวกจดหาเครองบรขารและบรวารกฐนไว บอกญาตเหลาพนองใหมารวมทาบญถงวนงานกนมนต๑พระสงฆ๑มาเจรญพระ

พทธมนต๑ฟงเทศน๑ตอนกลางคนกมหมอลาแสพงนตลอดคน รงขนถวายอาหารบณฑบาต แลวแหกฐนไปทอดทวด แหรอบ

ขวาศาลาโรงธรรม 3 รอบ แลวนากฐนไปรวมไวทศาลาโรงธรรม หวหนานาไหวพระรบศลวาคาถวายกฐนแลวยกผากฐนไป

ถวายพระสงฆ๑รบแลวถาเปนผาสาเรจรปคอไมตองเยบยอมพระสงฆ๑รบแลวจะทาการอปโลกน๑ ยกใหภกษรปใดรปหนงเปน

ผรบ ตอจากนนยกผาบรวารไปถวาย แลวพระทานจะทาการอนโมทนาเปนเสรจพธ สาหรบผถวายตอจากนนพระสงฆ๑จะนา

ผากฐนไปในโบสถ๑ เพอทาการกรานอนโมทนากฐนเปนเสรจพธผรบ

39

แตถาผากฐนจะตองตดเยบยอมกอน พอพระสงฆ๑รบแลวทานจะอนโมทนา แลวไปทาพธอปโลกน๑ ในโบสถ๑จงตดเยบ

ยอมจวร แลวทาการกรานกฐนและอนโมทนากฐน ภายหลงเปนอนเสรจพธฝายผรบ

เนองจากกฐนเปนพทธบญญต ผถวายกฐนไดบญกศลมาก ผรบกไดอานสงฆ๑มาก ผรบกไดอานสงฆ๑มาก การทาแตละ

อยางตองใหถกตอง ถาทาไมถกตองแทนทจะไดบญ กลบเปนการทาบาปกฐน จงจาตองศกษาใหเขาใจ พธทาเกยวแกบญกฐน

ดงตอไปน

การจอง ใหเขยนใสกระดาษแผนผาวา ขาพเจา มศรทธา จกนากฐนมาถวายแดพระภกษสงฆ ในอาวาสนภายในเดอน

สบสอง ขอพระภกษจงอยรบกฐนของขาพเจาดวยเทอญ แลวเขยนชอ นามสกล ตาแหนงทอยของตนลงขางทาย ถาวนบญได

กาหนดลงไปแนนอนแลว กใหเขยนวนท เดอน พ.ศ. ลงไปใหชดเจนดวย

กฐน กฐนม 2 อยาง คอ จลกฐนและมหากฐนจลกฐนเปนกฐนเลก หรอกฐนแลน มหากฐนเปนกฐนใหญ จลกฐนทาให

เสรจในวนเดยวเรมแตการปนดาย ทอผาเยบ ยอมถวาย ตองทาใหเสรจในวนเดยว กฐนชนดนนานๆ จงจะมคนทา มหากฐน

เปนกฐนทมบรวารมากมเวลาทามาก มคนนยมทามาก เพราะถอวาไดบญกศลมาก

ขนาดผากฐน ผากฐนตองทาใหไดขนาด สาหรบผาสบงใหยาว 6 ศอก กวาง 2 ศอก ผาจวรและสงฆาฏยาว 6 ศอก กวาง

4 ศอก ถาผรบเลกใหลดลงตามสวน

ผาทควรทากฐน ผาทควรทาเปนกฐน คอ

1. ผาใหม

2. ผากลางเกากลางใหม

3. ผาเกา

4. ผาบงสกล

5. ผาตกตามรานตลาด

สวนผาทไมควรทาผากฐน คอ

1. ผายมเขามา

2. ผาทานมตรไดมา

3. ผาทพดเลยบเคยงไดมา

40

4. ผาเปนนสสคคย๑

5. ผาทขโมยเขามา เปนตน

บรขารบรวารกฐน บรขาร ๙ เปนบรขารทจาเปนขาดไมได คอ

1. บาตร

2. ผาสงฆาฏ

3. ผาจวร

4. ผาสบง

5. มดโกน

6. เขม

7. ผาประคตเอว

8. ผากรองนา สวนบรขารไดแกเครองใชสอยเชนผาปนง ผาอาบนา ผาหมหนาว เสอ หมอน ถวย โถ โอ จาน เปนตน สง

เหลานมกได ถอวาไมหาม

ผควรทอดกฐน ผมศรทธา จะเปนภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา หรอเทวดา มาร พรหมคนใดกได ซงม บรขาร สามารถ

จะถวายใหแกภกษไดรบประโยชน๑ทางพระวนยได ยอมเปนผทควรทอดกฐนไดทงนน

ผทควรไดรบทอดกฐน ภกษผจาพรรษาครบ 3 เดอน และมจานวนไมตากวา 5 รป ถาตากวาใชไมได แมจะไปนมนต๑มา

จากวดอนกไมได ภกษผควรรบผาองค๑กฐนไดแกพระเถระผใหญในสงฆ๑ 1 เปนผมจวรเกากวาเพอน 1 เปนผฉลาดสามารถท

จะทาการกรานกฐนใหถกตอง

ผประกอบดวยลกษณะ 3 อยาง ใดอยางหนง สมควรไดรบผาองค๑กฐน

การทอดกฐน การถวายกฐนไมเหมอนการถวายทานอยางอน ผถวายจะพอใจในพระภกษรปใด จะยกไปถวายรปนน

ไมได ตองมอบใหเปนหนาทของพระภกษสงฆ๑ทานจะใหใครทานจะอปโลกน๑ให ถาสงฆ๑พรอมกนจงจะทอดใหรปนนได

คาอปโลกน รปท 1 วา ผากฐนกบทงผาบรวารนเปนของปจจยทานาธบดผวเศษ มเจตนานอมนามาถวายแดพระภกษ

สงฆ๑ ผจาพรรษาในโอวาสน สนไตรมาส 3 เดอน กแลผากฐนนเปนของบรสทธสะอาด อากาสโตโอตณณสะทสะเอวะ เปรยบ

41

ประดจผาทพย๑อนเลอนลอยตกมาจากอากาศ จะไดจาเพาะเจาะจงแกพระภกษสงฆ๑รปใดรปหนงหามได บดนสงฆ๑จะ

เหนสมควรแกพระภกษรปใดขอจงสมมตใหแกพระภกษรปนนเถด

รปท 2 วา ผากฐนทานกบทงบรวารน ขาพเจาพจารณาเหนสมควรแก........ ซงเปนพระเถระเปนประมขประธานในสงฆ๑

ทรงไวซงสลสตาทคณ มความฉลาดรอบรในอนทจะกระทากฐนนตถารกจ ใหถกตองตามวนยนยมบรมพทธนญาต ถาภกษ

รปใดไมเหนสมควรขอไดทกทวงขนทามกลางระหวางสงฆ๑ ถาเหนสมควรขอใหอนโมทนาสาธขนพรอม ๆ กน

เมอวา คาอปโลกน๑เสรจแลว จะทาการสวดญตตตอ พระสงฆ๑นงให ไดหตถบาสวางผาไวตรงหนา ภกษสองรปสวดญตต

คาสวดญตต สณาต เม ภนเต สงโฆ , อทง สงฆสส กฐนทสสง อปปนนง , ยท สงฆสส ปตตกล ลง , สงโฆ อมง กฐน

ทสสง (อตถนนามสส ภกขโน) ทเทยย กฐนง อตถรตง , เอสา ญตตฯ สณาต เม ภนเต สงโฆ อทง สงฆสส กฐนทสสง อป

ปนนง , สงโฆ อมง กฐนทสสง (อตถนนามสล ภขโน) เทต , กฐนง อตถรตง ยสสายสมโต ขมต , อมสส กฐนทสสสส (อถน

นามสส ภกขโน) ทานง กฐนง อตถรตง , โส ตณหสส ยสส นกขมต , โส ภาเสยยฯ ทนนง อทง สงเฆน , กฐนทสสง (อตถน

นามสส ภกขโน) กฐนนง อตถรตง , ขมต สงฆสส , ตสมา ตณห, เอวเมตง ธารยามฯ ในวงเลบ อตถนนามสส ภกขโน ถาจะ

เปลยน ถาผรบ ฉายาวา สวณโณ กเปลยนเปน สวณณสส ภกขโน

ถาผายงมไดตดกเอาไปตด ตดแลวเยบยอมตากใหแหงแลวนามากราน ถาเปนผาสาเรจรป พอสวดญตตแลวกรานกฐน

ตอไปทเดยว

การกรานผากฐน เมอผาพรอมแลว ภกษกจะรบกฐน กระทาการถอนผาเกาทงหมด แลวพนทและอธษฐานผาใหมทกตว

จะกรานสบง จวร หรอ สงฆาฏตวใดตวหนงกได ใหกรานเพยงตวเดยว ถาเปนผาสาเรจรปกรานสงฆาฏกได ถาเปนผาตดใหม

ใชตดผาสบง เพราะสบงตดเยบยอมงายกวา เวลากรานกเอาผาสบงกราน คอภกษผรบกฐนหนหนามายงสงฆ๑ วา นโม 3 จบ

แลวกรานสบงวา อมนา อนตรวาสเกน กฐนง อตถราม 3 หน เปนอนเสรจพธกราน ตอไปวาคาอนโมทนา

คาอนโมทนา ภกษผรบกฐนเปนผนาวา นโม ๓ จบ พรอมกนเสรจแลวผรบกฐนหนหนาลงมายงสงฆ๑ กลาวคาอนโมทนา

วา อตถตง อาวโส สงฆสส กฐนง ธมมโก กฐนนตถาโร อนโมทาม 3 จบ แลวพระสงฆ๑วาคาอนโมทนาพรอมกนวา อตถตง

ภนเต สงฆสส กฐนง ธมมโก , กฐนตถาโร อนโมทาม 3 หน เปนอนเสรจพธ เกยวแกการกรานกฐนเพยงเทาน

อานสงสกฐน ภกษผรบและอนโมทนากฐนไดอานสงส๑ 5 คอ

1. เทยว ไปไมบอกลาภกษรปใดรปหนงกได

2. อย ปราศจากไตรจวรกได

3. ฉนอาหารเปนวงลอมตงแต 5 รปขนไปกได

42

4. เกบจวรไดตามปรารถนา

5. ลาภทเกดขนในวดไดแก ภกษทจาพรรษาในวดและไดอานสงส๑ทง 5 นยนออกไปถงเพญเดอน 4

ผถวายไดอานสงส๑ 5 คอ 1 เปนทรกใครของคนทงหลาย

2. มเกยรตฟงไปในสารทศ

3. เปนผแกลวกลาอาจหาญ

4. ไมหลงตาย

5. ตายแลวไปสสวรรค๑

กปหรอกลป โบราณแสดงอานสงส๑แหงการทาดไววาอานสงส๑เทานนเทานกป พงทราบคาวากป ทานอปมาไววา มภเขา

ลกหนงสงและใหญ 1 โยชน๑ รอยปเทพเจานาเอาผาทพย๑เนอละเอยดมากวาด จนภเขาลกนนราบเรยบเสมอพนดน เรยกกป

หนง อกอปมาหนง มเมอง ๆ หนงกวาง 4 โยชน๑ สง 1 โยชน๑ รอยปเทพเจานาเอาเมลดผกกาดมาทงลง 1 เมลด จนเตมเปนกป

หนง

บญผาปา ผาไตรจวรหรอสมณบรขารอยางใดอยางหนง ทผมศรทธานาไปทงไวตามปา ตามถนนหนทาง ตามปาชา หรอ

แขวนไวตามกงไม เรยกวาผาปานยมทาตงแตออกพรรษาแลวเปนตนไป

เมอพระภกษหาบงสกลใชเอง ภกษจะเทยวเรรอนไปหาผาทเขามดศพ ทเขาทงไวตามกองขยะ มาเยบเปนจวร ตอมา

พระองค๑ทรงอนญาตใหใชผาบงสกล ญาตโยมจงทาเปนผาบงสกล มอบถวายเองบาง แขวนไวตามกงไมบาง ทเรยกกนวา

ผาปาทกวนน เมอภกษไปพบเขากถอวาเปนบญลาภ จงชกผานนมาใชเปนผาบงสกล

คาชกผาปา อมง บงสกล จวรง อสสามกง มยหง ปาปณาต วาดงน 3 หน แลวนามาใชเปนผาบงสกล

บญอฏฐะ อฏฐะ เปนชอของบรขาร 8 มบาตร เปนตน ผมศรทธาอยากจะถวายเปนกฐนกทาไมไดเพราะขดของดวย

สถานท คอไมมวดจะทอดบาง ทาไมทนเวลาบาง จงนยมทาเปนอฏฐะ บรขาร บรวารคลายกฐนแตการทอดการถวาย เหมอน

ทานธรรมดาสามญ การทอดทานโดยมากมกอทศใหญาตทลวงลบไปแลว

คองสบส คอง คอระบบการปกครอง ไดแก ตวบทกฎหมายโบราณ ม 14 ขอ เรยกวาครองสบสคอ

1.ทรงแตงตงผซอสตย๑สจรต เคารพยาเกรง ขยนหมนเพยร ใหเปนอปฮาชราชมนตร เปนตน

43

2. หมนประชมอปฮาชราชมนตร ชวยกนบรหารบานเมองใหเจรญรงเรอง

3. ทรงตงอยในทศพธราชธรรม 10 ประการ คอ

- ทาน บรจาคทานแกสมณพราหมณาจารย๑ ยาจก คนอนาถา

- ศล ดารงมนในปญจศล และอโบสถศลเปนเนองนตย๑

- บรจาค สละทรพย๑สรางวดวาอารามขดนาบอกอศาลา เปนตน

- อาชชวะ มใจเทยงตรงดารงมนในศลธรรม

- มททวะ ออนโยน ไมแขงกระดาง

- ตบะ ชาระความชวจากจตใจ

- อกโกธะ ไมดราย

- อวหงสา ไมเบยดเบยน

- ขนต อดทนตอเหตการณ๑ณ๑ตาง ๆ

- อวโรธนะ ไมยนดยนรายในสงทควรยนดยนราย

4. ถงวนขนปใหม นมนต๑พระสงฆ๑มาเจรญพระพทธมนต๑ และนานาอบนาหอมมาสรงพระภกษสงฆ๑

5. ถงวนขนปใหม ใหเสนาอามาตย๑นาเครองบรรณาการ นาอบนาหอมมามธาภเศกหดสรงเจาชวตของตน

6. ถงเดอนหก นมนต๑พระสงฆ๑มาเจรญพระพทธมนต๑ ถอนาพพฒสตยาตอเจามหาชวต

7. ถงเดอนเจดใหเลยงมเหสกข๑หลกเมอง บชาเทวดาทง 4 คอ ทาวจาตโลกบาล อนไดแก ทาวธตรฐ ทาว

วรฬหก ทาววรปกข๑ ทาวกเวร

8. ถงเดอนแปด นมนต๑พระสงฆ๑ มาชาฮะบาเบกหวาน แฮทรายตอกหลกบานเมอง

9. ถงเดอนเกาปาวเตนใหประชาชนทาบญขาวประดบดน อทศสวนกศลแกญาตทลวงลบไปแลว

10. ถงเดอนสบ ปาวเตนใหประชาชนทาบญขาวสาก อทศสวนกศลแกญาตทลวงลบไปแลว

11. ถงเดอนสบเอด ใหประชาชนไปทาบญออกพรรษา

44

และไปนมสการ และมธาภเษกธาตหลวง

12. พอถงเดอนสบเอด ใหทาบญทอดกฐนตามวดวาอารามตางๆ

13. ถงเดอนสบสอง ใหไพรฟาขาแผนดนมารวมทหนา พระลานหลวง แหเจาชวตไปสรงนาในแมนา เพยวด

จดใหวด ทอยใกลแมนา มเฮอสวงวดละหนงลา ขนสบสามคา เปนวนสวงเฮอ

14. ใหมสมบตคณเมอง หรอคาควรเมอง ครบ 14 อยางคอ

(1) หเมอง มทตานทตผฉลาดมปญญาด

(2) ตาเมอง มนกปราชญ๑สอนอรรถ สอนธรรม

(3) แกนเมอง มพระสงฆ๑ผแตกฉานในพระธรรมวนย

(4) ประตเมอง มอาวธยทโธปกรณ๑ปองกนอรราชศตร

(5) ฮากเมอง มหฮาทายเหตรายและด

(6) เหงาเมอง มเสนาอามาตย๑ผเทยงธรรม

(7) ขอเมอง มโยธาทหารผแกลวกลา

(8) ฝาเมอง มตากวนตาแสงผซอสตย๑

(9) ขาง (แป) เมอง มเจานายตงอยในศลธรรม

(10) เขตเมอง มผฉลาดดพนททตงเมอง

(11) สตเมอง มคหบดเศรษฐและทวยคา

(12) ใจเมอง มแพทย๑ผฉลาดเชยวชาญ

(13) คาเมอง มภมภาคด มราคาคางวด

(14) เมฆเมอง มเทวดาอาฮกหลกเมอง

45

คองสบสอก

ครองสบสทกลาวมาแลวขางตน เปนครองทพระเจาแผนดนจะทาตอไพรฟาขาแผนดนของทาน สวนคองสบส

เปนครองทราษฎรจะทาตอราษฎรดวยกน

1. เมอไดขาวใหมหรอผลหมากรากไมใหม ใหบรจาคทานแดทานผมศล แลวตนเองจงบรโภค และใหแจก

แบงแกญาตพนองดวย

2. อยาโลบลายตาชงตายอย อยาจายเงนแดง อยาแปลงเงนกวาง และอยากลาวคาหยาบชากลาแขงตอกน

3. ใหเฮดตายหรอกาแพงเฮอนของตน แลวปลกหอบชาเทวดาไวในสแจบานหรอแจเฮอน

4. ใหลางตนกอนขนเฮอน

5. เมอถงวนศล 7- 8 คา 14-15 คา ใหสมมากอนเสา สมมาแมคงไฟ สมมาแมขนบนใด สมมาปกต เฮอน

ตนอยอาศย

6. ใหลางตนกอนจกนอนในเวลากลางคน

7. เถงวนศล เมยใหเอาดอกไม ธปเทยน สมมาผว และใหเอาดอกไมธปเทยนไปถวายสงฆเจา

8. เถงวนศลดบ ศลเพง ใหนมนต๑พระสงฆ๑มาสวดมนต๑เฮอน แลวทาบญใสบาตร

9. เมอภกษมาบณฑบาต อยาใหเพนคอย เวลาใสบาตร อยาซนบาตร อยาซนภกษสามเณร ยามใสบาตร

อยาใสเกบ อยากงฮม อาเอาผาปกหว อยาอมลกจงหลาน อยาถอศาสตราอาวธ ตาง ๆ

10. เมอภกษเขาปรวาสกรรม ใหมขนขาวตอกดอกไม ธปเทยน และเครองอฏฐะบรขารไปถวายทาน

11. เมอเหนพระภกษสงฆ๑ผานมา ใหนงลงยกมอไหวแลวจงคอยเจรจา

12. อยาเหยยบเงาเจาภกษ ตนมศลบรสทธ

13. อยาเอาอาหารเงอน ทานใหแกสงฆเจา และอยาเอาอาหารเงอนใหผวตนกน

14. อยาเสพกามคณในวนศล วนเขาพรรษา วนออกพรรษา วนมหาสงกรานต๑ และวนเกดของตน

(จากคมอพาเพงบญกศล คาผน พลาวงศ๑ วดองค๑ตอเวยงจนทน๑)