รายงานวชาการ

ฉบบท สทข.3 7/2556

สนามภยจากแผนดนไหว

ส านกงานทรพยากรธรณเขต 3 (ปทมธาน)

กรมทรพยากรธรณ

รายงานวชาการ

ฉบบท สทข.3 7/2556

สนามภยจากแผนดนไหว

เดชา มณนย

ส านกงานทรพยากรธรณเขต 3 (ปทมธาน)

กรมทรพยากรธรณ

อธบดกรมทรพยากรธรณ

นายปราณต รอยบาง

ผอ านวยการส านกงานทรพยากรธรณเขต 3 (ปทมธาน)

นายนราเมศวร ธระรงสกล

จดพมพโดย ส านกงานทรพยากรธรณเขต 3 (ปทมธาน)

ถนนเลยบคลองหา คลองหลวง ปทมธาน

โทรศพท 0 2902 7937 โทรสาร 0 2902 7695

พมพครงท 1 พฤศจกายน 2556

จ านวน 5 เลม

ขอมลการลงรายการบรรณานกรม

เดชา มณนย. สนามภยจากแผนดนไหว /โดยเดชา มณนย.--ปทมธาน: ส านกงานทรพยากรธรณเขต 3 (ปทมธาน) กรมทรพยากรธรณ, 2556. หนา: 32 ภาพประกอบ: 23 ภาพ แผนท: 2 แผน ตาราง; 3 ตาราง รายงานวชาการ ฉบบท สทข.3 7/2556.

1

บทท 1บทน ำ

(Introduction)

1.1 ควำมเปนมำ

ในศตวรรษน เหนจะไมมเหตธรณพบตภยใดนาพรนพรงเทาเหตการณแผนดนไหวใตทะเลอนดามน เมอวนท 26 ธนวาคม 2547 เนองจากเปนภยพบตทสรางความเสยหายใหแกประเทศตางๆ ทอยรอบมหาสมทรอนเดยจ านวนถง 17 ประเทศ ไดแก อนโดนเซย ศรลงกา อนเดย ไทย โซมาเลย มลดฟส พมา มาเลเซย แทนซาเนย บงกลาเทศ เซเชลส มาดากสการ เคนยา โมซมบก มอรเชยส แอฟรกาใต และออสเตรเลย ซงไดสญเสยชวตเกอบสามแสนคน นบเปนความสญเสยของมวลมนษยชาตครงยงใหญในประวตศาสตรโลก ทงนในสวนของประเทศไทยนนบรเวณทสนามซดถลม คอ พนทชายฝงทะเลอนดามนใน 6 จงหวด ไดแก จงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล ปรากฏการณทางธรรมชาตเปนสงทมนษยไมสามารถควบคมได แตถาสงผลกระทบรายแรงเราสามารถลดความสญเสยได เมอไมสามารถควบคมกลไกทางธรรมชาตได สงทตองเตรยมการกคอ การสรางองคความรใหเกดขนและกระจายไปสทกคน ศกษาการเปลยนแปลงทางธรรมชาตในแตละชนดวาวงจรเปนอยางไร สงผลกระทบเชนไร ขอบเขตผลกระทบและความสญเสยทอาจจะเกดขน เพอหลบหลกและลดความสญเสย ธรรมชาตของฤดกาลจะมการเปลยนแปลงไมมากนก เชน ในฤดฝนกจะมฝนตก ฟาคะนอง และมปรมาณน าฝนโดยเฉลยในแตละปใกลเคยงกน ฤดหนาวอากาศจะแหงและเยนเพราะมวลอากาศเยนเคลอนตวลงมาปกคลม เมอถงฤดรอนอากาศรอนอบอาว ปรมาณน าในแมน าล าคลองลดลง ทงหมดคอปกตของธรรมชาตทเมอฤดหนงผานพนอกฤดกเคลอนเขามาแทนท หมนเวยนอยรอบชวตมนษยมาแตดกด าบรรพ ถาลมฟาอากาศผดปกตเราเรยกวา “เกดภยธรรมชาต”

1.2 สำธำรณะภย

ในประเทศไทย ไดก าหนดความหมายของสาธารณภยไวในพระราชบญญตปองกนภยฝายพลเรอน พ.ศ. 2522 วา “สาธารณภย คอ อคคภย วาตภย อทกภย ตลอดจนภยอนๆ อนมมาเปนสาธารณะ ไมวาจะเกดจากธรรมชาตหรอมผท าใหเกดขน ซงกอใหเกดอนตรายแกชวตรางกายของประชาชนหรอความเสยหายตอทรพยสนของประชาชนหรอรฐ” ซงมลกษณะส าคญ ดงน

เปนภยทมผลกระทบโดยตรงและโดยออมแกชวต และทรพยสนของผประสบภย

สามารถเกดขนไดทกเวลาและทกสถานท อาจเกดอยางฉบพลนหรอคอยๆ เกดขน

ท าความเสยหายตอเศรษฐกจของประเทศ

เกดความขาดแคลนสงทจ าเปนตอการด ารงชวตอยางเรงดวนของผประสบภย

2

“ภยพบต” หมายถง เหตรายรนแรงทเปนสาธารณะไมวาจะเกดจากธรรมชาตหรอการกระท าของมนษย ตลอดจนภยอนซงกอใหเกดอนตรายแกชวตและรางกายของประชาชน หรอความเสยหายตอทรพยสนของประชาชนหรอของรฐ เรยกวา “สาธารณภย”

ในชวงเกดเหตการณแผนดนไหวและสนามในทะเลอนดามน ไดมการเรยกขานเหตการณครงนวา “ธรณพบตภย” โดยใหความหมายวาค าวา “ธรณ หมายถง โลกหรอแผนดน” สวนค าวา “พบตภย” มาจากค าวา “ภยพบต” ดงนน ค าวา “ธรณพบตภย” จงหมายถง “ภยพบตทมสาเหตมาจากการเปลยนแปลงของโลกหรอแผนดน”

1.3 ภยทำงธรณ

โดยทวไปแลวภยทางธรณมหลายลกษณะเกดขนไดจาก 2 สาเหต คอ สาเหตจากธรรมชาตและสาเหตจากมนษย ดงน

1.3.1 สาเหตจากธรรมชาต เปนภยทางธรณทเกดจากกระบวนการเปลยนแปลงของโลกเพอปรบสมดล ซงอาจเกดขนจากพฤตกรรมการเคลอนทของแผนเปลอกโลกหรอการพงชนของอกกาบาตจากนอกโลก แลวสงผลกระทบใหเกดปรากฏการณตางๆ ไดแก แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด แผนดนถลม ถ าถลม หลมยบ แผนดนแยก แผนดนทรด และแผนดนยบ

1.3.2 สาเหตจากมนษย เปนการเคลอนตวของแผนดนทมาจากการทมนษยขดเจาะใตผนดนมากๆ หรอท ากจกรรมอนทรบกวนธรรมชาตมากเกนไป โดยมไดมมาตรการปองกนผลกระทบ เชน การถลมหรอยบตวของแผนดนจากการท าเหมองแรใตดน การผลตปโตรเลยม การดดทรายหรอสบน าบาดาล การทดลองระเบดนวเคลยรในอโมงคใตดนใตพนทะเลหรอมหาสมทร แผนดนไหวจากการถลมและยบตวของพนดนกนอางเกบน าเหนอคนกนเขอนทกกเกบน าไวจ านวนมาก ท าใหพนดนใตอางเกบน ารบน าหนกไมไหวจงเกดการยบหรอทรดตวลง เปนตน

1.4 ผลกระทบจำกภยทำงธรณ

ภยพบตทเปนสาธารณภยจะสงผลกระทบในวงกวาง สรางความสญเสยตอชวต ทรพยสนและกอใหเกดปญหาทางดานเศรษฐกจและสงคมทรนแรงตามมาเสมอ

1.4.1 ความเสยหายตอรางกายและจตใจ ไดแก การเจบปวยตางๆ ทงดานรางกายและจตใจ ตลอดจนการสญเสยชวตและทรพยสน

1.4.2 ความเสยหายตอเศรษฐกจและสงคม ไดแก การพงทลายของอาคาร บานเรอน สงกอสราง เสนทางคมนาคม และกจการตางๆทตองปดตวลง ท าใหประเทศตองสญเสยรายไดและเสยงบประมาณในการฟนฟบรณะจ านวนมาก

3

แผนดนไหว

สนาม

ดนถลม

หลมยบ

ตลงทรดตว

น าทวม

รปท 1 ชนดของภยธรรมชาตและผลกระทบ

…………………………………………………………………

4

บทท 2 แผนดนไหว

(Earthquake) ภายใตชนเปลอกโลกทเราอาศยอยน ลกลงไปมหนหนด ซงเปนสารเหลวหลอมละลาย

เปนแหลงสะสมพลงงานความรอนจ านวนมหาศาล พลงงานดงกลาวทอยในชนนพยายามหาทางระบายออก จงเกดการผลกดนชนหนเปลอกโลกอยตลอดเวลา ถาวนใดความรอนนนดนทะลเปลอกโลกสวนใดสวนหนงขนมาได เปลอกโลกสวนนนกจะเคลอนตวท าใหเกดความสนสะเทอนและเกดปรากฏการณตางๆ ทงบนบกและใตพนทะเล เชน แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด ซงอาจมผลกระทบท าใหเกดสนามไดในบางครง

2.1 ปรากฏการณแผนดนไหว

ในป พ.ศ. 2458 อลเฟรด เวเกเนอร นกวทยาศาสตรชาวเยอรมน ไดตงสมมตฐานเกยวกบการเคลอนทของทวป โดยกลาววาเดมโลกน เปนแผนดนกวางใหญเพยงผนเดยว เรยกวา “พนเจย” มหาสมทรทอยรอบๆ เรยกวา “พนทาลสซา” และตอมาผนแผนดนใหญน ไดแยกออกจากกนเปนทวปตางๆ ในปจจบน การแยกออกจากกนหรอการเคลอนทของเปลอกโลก เปนผลมาจากการผลกดนของพลงงานความรอนใตชนเปลอกโลก และมกพบวาท าใหเกดแผนดนไหวขนาดใหญ เปลอกโลกขนาดใหญมอย 13 แผนใหญ ไดแก แผนยเรเซย แผนแปซฟก แผนอนโด-ออสเตรเลย แผนอเมรกาเหนอ แผนอเมรกาใต แผนสโกเชย แผนแอฟรกา แผนแอนตารกตก แผนนซกา แผนโคโคส แผนแครบเบยน แผนอาหรบ และแผนฟลปปนส

แผนเปลอกโลกทง 13 แผนน มการขยบตวและเคลอนทอยางชาๆ อยตลอดเวลา เฉลยปละ 5-6 เซนตเมตร ซงชามากจงไมรสก แตเมอพลงงานสะสมมานานและมากพอทจะผลกดนชนเปลอกโลกใหขยบเคลอนตวอยางรวดเรว จะท าใหเกดความสนสะเทอนเกดขนอยางชดเจน

2.2 รอยตอของแผนเปลอกโลก

จากบทเรยนทผานมา แผนดนไหวเปนภยพบตทางธรณซงเกดจากหลายสาเหต แตทพบบอย คอ ภเขาไฟระเบดและการเคลอนทของเปลอกโลก รอยตอของแผนเปลอกโลกม 3 ลกษณะ ดงน

2.2.1 รอยตอแบบแยกออกจากกน พบอยในสวนทเปนเปลอกโลกใตมหาสมทร เกดเนองจากมลาวาพงขนมาจากแนวกงกลางมหาสมทร ท าใหแผนเปลอกโลกใตมหาสมทรแยกตวออกจากกนเกดเปนแนวภเขาไฟกลางมหาสมทรมชอเรยกวา เทอกเขากลางมหาสมทร สงผลใหเปลอกโลกทอยทงสองขางของแนวภเขาไฟเคลอนทออกจากกน จากประวตแผนดนไหวพบวามขนาดไมเกน ๘ รกเตอร

2.2.2 รอยตอแบบลเขาหากน พบเกดจากการเคลอนทเขาหากนของแผนแผนเปลอกโลกใน ลกษณะการชนกน และการมดตว เชน เปลอกโลกแผนอนโด-ออสเตรเลยชนกบแผนยเรเชย

5

ท าใหเกด เทอกเขาหมาลย เปลอกโลกแผนอนโด-ออสเตรเลยมดตวลงใตแผนยเรเชยท าใหเกดรองลกกนสมทรชวาและหมเกาะภเขาไฟสมาตรา-นโคบาร-อนดามน เปนตน ซงการเคลอนทเชนนท าใหเกด

แผนดนไหวขนาดใหญ เชน การเกดแผนดนไหวขนาด 9.3 รกเตอรทใตมหาสมทรอนเดยเมอวนท 26 ธนวาคม 2547 ปากสถานเมอวนท 8 ตลาคม 2548 ขนาด 7.6 รกเตอร

2.2.3 รอยตอแบบการไถลขนานออกจากกนในแนวราบ พบในบรเวณทมเปลอกโลกเคลอนทขนานกน เมอมการเคลอนทจะท าใหเกดรอยเลอนขนาดใหญในแผนเปลอกโลกทงสองแผนนน แผนดนไหวทเกดจากกรณนจะเกดจากทงการเคลอนทของแผนเปลอกโลก และการขยบตวของรอยเลอนดงกลาว เชน แผนดนไหวทเกดจากการขยบตวของรอยเลอนซานอนเดรส ในรฐแคล ฟอรเนย ประเทศสหรฐอเมรกา แผนดนไหวทพบมขนาดไมเกน 8.5 รกเตอร

2.3 แนวแผนดนไหว

การเกดแผนดนไหว พบบอยและมขนาดใหญบรเวณรอยตอระหวางแผนเปลอกโลกทง 13 แผน ส าหรบแนวแผนดนไหวของโลกม 3 แนวหลก ไดแก

2.3.1 แนววงรอบแปซฟก เรมจากชายฝงตะวนตกของทวปอเมรกาใตขนไปทางตอนเหนอชายฝงของทวปอเมรกาเหนอ ผานปลายแหลมคมชตคาลงมา ผานประเทศญปนแลวแยกออกเปน 2 แนว แนวทหนงลงมาทางหมเกาะมาเรยนา แนวทสองผานลงมาทางหมเกาะฟลปปนส เกาะนวกน ไปจนถงนวซแลนด และมแนวตอไปจนถงปลายแหลมอเมรกาใตซงเปนจดเรมตน เปนทรวมของแผนดนไหวของโลกพบภเขาไฟเกดรวมดวย จงไดชอวา “วงแหวนแหงไฟ (The ring of fire)”

2.3.2 แนวภเขาแอลป-หมาลย มหาสมทรแปซฟก เรมจากหมเกาะชวาผานหมเกาะ สมาตราขนไปทางเหนอ ผานหมเกาะอนดามน ตะวนตกของพมา อนเดย ปากสถาน ตรก ไปจนถงยโรป

2.3.3 แนวสนภเขาไฟกลางมหาสมทรแอตแลนตก จากขวโลกเหนอเรอยลงมาผานเกาะไอซแลนดผานกลางมหาสมทรแอตแลนตกไปจนถงขวโลกใต

การเคลอนตวของเปลอกโลกทงสามแนว ท าใหเกดรอยเลอนขนาดใหญบนเปลอกโลกแผนตางๆ มากมาย รอยเลอนเหลานเมอขยบตว จะท าใหเกดแผนดนไหวดวยเชนกน

2.4 ความรายแรงของแผนดนไหว

ความรายแรงของแผนดนไหวถกก าหนดดวยขนาดและความรนแรงของแผนดนไหวนนแผนดนไหวขนาดใหญทกครง จะกอใหเกดผลกระทบหลายประการตอสงแวดลอมและวถชวตของมนษยเชน เกดการสนสะเทอนและเคลอนทของแผนดน แผนดนยบตว แผผนดนถลมแผนดนเลอน การขยายตวของหนเปลอกโลก แผนดนไหว สนาม เปนตน

6

2.4.1 ขนาดของแผนดนไหว (Magnitude) หมายถง พลงงานทปลดปลอยออกมา ณ จดเกดแผนดนไหว มาตราวดขนาดของแผนดนไหวใชหนวยเปน “รกเตอร (Richter)” ซงเปนหนวยวดทใชกนแพรหลาย คดคนและเผยแพรในปพ.ศ.2478 โดยนายซ.เอฟ.รกเตอร (C.F. Richter) นกธรณวทยาแผนดนไหวแหงสถาบนเทคโนโลยแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา รกเตอรเปนตวเลขทท าใหสามารถเปรยบเทยบขนาดของแผนดนไหว คาทบนทกไดจากเครองวดความไหวสะเทอนมไดเปนหนวยวดเพอแสดงผลของความเสยหายทเกดขน ขนาดของแผนดนไหวนอยกวา 2.0 รกเตอร เรยกวาแผนดนไหวขนาดเลกมาก โดยมากจะไมรสกไดแตวดไดดวยเครองวดแผนดนไหว แผนดนไหวขนาด 4.5-5.3 รกเตอรเรยกแผนดนไหวขนาดปานกลาง และแผนดนไหวขนาด 6.3 รกเตอรขนไป จะเรยกวาแผนดนไหวรนแรง คาของขนาดแตละขนาดจะมความแตกตางกนเปนเทาทวคณ เชน ขนาด 8 มขนาดเปน 10 เทาของขนาด 7 และขนาด 8 มคาเปน 100 เทาของขนาด 6

2.4.2 ความรนแรงของแผนดนไหว (Intensity) หมายถง ผลกระทบหรอ ความเสยหายจากแผนดนไหวทเกดบนผวโลก มาตราวดความรนแรงก าหนดไดจากความรสกของอาการตอบสนองของผคน การสนหรอแกวงของระฆง สายไฟ และเสาไฟฟา การเคลอนทของเครองเรอนเครองใชในบาน ความเสยหายของอาคาร สะพาน รางรถไฟบดงอ จนถงขนททกสงทกอยางพงพนาศ มาตราวดความรนแรงของแผนดนไหวทใชกนอยมหลายมาตรา เชน “มาตรารอสซ-ฟอเรล” แบงความรนแรงออกเปน 10 ระดบ นยมใชในกลมประเทศยโรป “มาตราเมอรคลล” แบงระดบความรนแรงออกเปน 12 ระดบ จากระดบความรนแรงทนอยมากจนไมสามารถรสกได ซงตองตรวจวดไดดวยเครองวดความไหวสะเทอนเทานน จนถงขนรนแรงทสดจนทกสงทกอยางพงพนาศ และใชหนวยระดบเปนตวเลขโรมน นยมใชในประเทศอเมรกาและประเทศไทย เปนตน ทงนความรนแรงของแผนดนไหวนนประเมนจากความเสยหายทเกดขน เชน แผนดนไหว ขนาด 5 รกเตอรความเสยหายทงชวตและทรพยสนมากมาย แตแผนดนไหวขนาดเดยวกน ถาเกดใตพนทไรนาปาเขากจะมความเสยหายนอยกวา

2.5 แผนดนไหวท าใหเกดการเปลยนแปลงบนผวโลก

แผนดนไหวครงใหญๆ ทกครง จะกอใหเกดผลกระทบหลายประการตอสงแวดลอมและวถชวตของมนษย เชน เกดการสนสะเทอนและเคลอนทของแผนดน แผนดนยบตว แผนดนถลม แผนดนเลอน การขยายตวของหนเปลอกโลก แผนดนไหว สนาม เปนตน

7

ตารางท 1 แสดงการเปรยบเทยบขนาดและความรนแรงของแผนดนไหว

2.6 แผนดนไหวในประเทศไทย

ในอดต บรรพบรษของไทยไดจารกเรองราวของแผนดนไหวครงใหญๆ เปนลายลกษณอกษรไวในพงศาวดารใหอนชนรนหลงไดศกษาเรยนร ค าบอกเลาทเลาสบตอกนมาถงเรองน าทวมฟาหรอธรณสบนน หลายคนอาจคดวาเปนเรองเหลวไหลหรอเปนนทานทผใหญสรางเรองใหดนาตนเตน แททจรงแลวไมใชเรองเหลวไหล หากแตเปนการสงผานขอมลขาวสารของเหตการณทเกดขนในอดตนนเอง เชน

8

ศลาจารกของอาณาจกรสโขทย บนทกเหตการณแผนดนไหวไว 2 ครง พงศาวดารของกรงศรอยธยา บนทกไว 7 ครง พงศาวดารของเชยงใหมบนทกไว 4 ครง เปนตน แตแผนดนไหวทรนแรงทสดของไทยทมบนทกไว คอแผนดนไหวซงเกดขนทอาณาจกรโยนกซงเปนอาณาจกรทมความเจรญรงเรองมาแตครงสมยพทธกาล ในครงนนพงศาวดารโยนกไดบนทกการเกดแผนดนไหวครงรนแรงไวซงตรงกบวนเสาร เดอน 7 แรม 7 ค า พ.ศ. 1558 เวลากลางคนไว ดงน

“....สรยาอาทตยกตกไปแลว กไดยนเสยงเหมอนดงแผนดนดงสนนหวนไหวประดจดงวาวงเวยงโยนกนครหลวงทนจกเกลอนจกพงไปนนแลแลวกหายไปครงหนง ครงถงยามมชฌมากซ าดงมาเปนค ารบสองแลวกหายนนแล ถงปจฉมยามกซ าดงมาเปนค ารบสาม หนทสามนดงกวาทกครงคราวทไดยนมาแลว กาลนนเวยงโยนกนครหลวงทนนกยบจมลงเกดเปนหนองอนใหญ ยามนนคนทงหลายอนมในเวยงนนมมหากษตรยเปนประธานกวนาศฉบหายตกไปในน าทนนสน ยงเหลออยแตเรอนยามแมหมายเฒาหลงเดยวนนแล....”

บรเวณทตงอาณาจกรโยนกไดกลายเปนหนองน า ปจจบนเรยกวา “เวยงหนองหลม” ตงอยในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

2.7 กลมรอยเลอนในประเทศไทย

ในพนทประเทศไทยมกลมรอยเลอนของแผนเปลอกโลกทยงขยบตวอย และจากสถตของกรมอตนยมวทยาบนทกไววา มแผนดนไหวขนาดปานกลางเกดขนในกลมรอยเลอนของแผนเปลอกโลก บรเวณภาคเหนอและบรเวณชายแดนทางตะวนตกของประเทศไทยมากมายหลายครง แตทรนแรงจนท าใหประชาชนรสกถงความสนสะเทอนได มจ านวน 9 แหง ไดแก

2.7.1 กลมรอยเลอนเชยงแสน-แมจน รอยเลอนนผานประเทศไทย มความยาวประมาณ 150 กโลเมตร ในทศทางตะวนตก-ตะวนตกเฉยงเหนอ เรมจากประเทศลาวผานอ าเภอเชยงแสน อ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย ตอเน องไปตามแนวแมน ากกจนถงอ าเภอฝาง จงหวดเชยงใหม มแผนดนไหวระดบตนเกดขนเมอป 2521 มขนาด 4.5 รกเตอรขนไปหลายครงในชวง 18 ปทผานมา

2.7.2 กลมรอยเลอนแพร ประกอบดวยรอยเลอนแพร รอยเลอนเถน และรอยเลอนลอง มแนวกระจายกวางจากจงหวดล าปางถงจงหวดแพร และมแนวยาวจากอ าเภอเถน จงหวดล าปาง ไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ผานจงหวดแพรและจงหวดเลยไปตอกบกลมรอยเลอนเดยนเบยนฟบรเวณเมองไชยบรและหลวงพระบางประเทศลาว มความยาวประมาณ 250 กโลเมตร มแผนดนไหวขนาด 3-4 รกเตอรเกดขนหลายครงในรอบ 10 ปทผานมา

2.7.3 กลมรอยเลอนแมทา โดยทวไปวางตวอยในแนวเหนอ-ใต เรมทอ าเภอฝาง จงหวดเชยงใหม ผานอ าเภอพราวลงไปทางดานดานตะวนออกของอ าเภอดอยสะเกดและสนก าแพง จงหวดเชยงใหม มแนวอยในรปโคงตามแนวล าน าแมออนแลล าน าแมทา ในเขตจงหวดเชยงใหมและล าพน

9

ยาวทงสนประมาณ 200 กโลเมตร มความสมพนธกบการเกดแผนดนไหวทเกดขนบอยครง ในจงหวดเชยงใหมและล าพน

2.7.4 กลมรอยเลอนแมสะเรยง เปนกลมรอยเลอนทตดผานเขามาในประเทศไทยในแนวเหนอ-ใตจากพมา รวมถงรอยเลอนขนยวมผ านอ าเภอเมอง ขนยวม และแมสะเรยง จงหวดแมฮองสอน ไปสนสดทกลมรอยเลอนแมปง มความยาว 200 กโลเมตร และเกดแผนดนไหวบอยครง

2.7.5 กลมรอยเลอนแมปง เดมเรยกรอยเลอนเมย-อทยธาน เปนกลมรอยเลอนทรวมเอารอยเลอนตางๆ เขาดวยกน เชน รอยเลอนเมย-อทยธาน รอยเลอนวงเจา และรอยเลอนลานสาง เปนตน วางตวในแนวตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต โดยเรมตนจากรอยเลอนสะแกงหรอกลมรอยเลอนขอบอนทวปฉานในประเทศพมา ผานเขามาในประเทศไทยบรเวณแมน าเมยดานตะวนตกเฉยงใตของอ าเภอแมสะเรยง จงหวดแมฮองสอน ผานบานลานสาง จงหวดตาก แมน าปง จงหวดก าแพงเพชร อทยธาน และนครสวรรค ตอเลยไปถงจงหวดสระแกวและประเทศกมพชา มความยาวทผานประเทศไทยประมาณ 750 กโลเมตร มแผนดนไหวเกดขนในกลมรอยเลอนนหลายครง โดยขนาดใหญทสดเกดขน เมอวนท 17 กมภาพนธ 2518 มศนยกลางอยทอ าเภอทาสองยาง จงหวดตาก มขนาด 5.6 รกเตอร

2.7.6 กลมรอยเลอนศรสวสด กลมรอยเลอนนวางตวขนานและอยระหวางแนวกลมรอยเลอนแมปงและกลมรอยเลอนเจดยสามองค เรมตนจากอ าเภอศรสวสดและบรเวณตอนเหนอของอ าเภอบอพลอย จงหวดกาญจนบร ผานแมน าแควใหญไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอ เขาไปในประเทศพมาไปตอกบกลมรอยเลอนแมปงและกลมรอยเลอนสะแกง ความยาวประมาณ 200 กโลเมตร ในชวง 10 ปทผานมามรายงานการเกดแผนดนไหวหลายรอยครง โดยมแผนดนไหวขนาดใหญวดได 5.9 รกเตอร เมอวนท 22 เมษายน 2526

2.7.7 กลมรอยเลอนเจดยสามองค เปนกลมรอยเลอนอกกลมหนงทวางตวขนานกบกลมรอยเลอนแมปงและกลมรอยเลอนศรสวสด รอยเลอนวางตวในแนวตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใตตอเนองมาจากรอยเลอนสะแกงในประเทศพมาผานเขามาในประเทศไทยบรเวณดานเจดยสามองค ตามแนวล าน าแควนอยตลอดสายผานจงหวดราชบรตอเนองไปจนถงอาวไทยทจงหวดสมทรสงคราม ความยาวในประเทศไทย 350 กโลเมตร มรายงานแผนดนไหวหลายครงในชวง 50 ปทผานมา ขนาดใหญวดได 7.6 รกเตอร เมอวนท 7 มกราคม 2480 และขนาด 5.8 รกเตอร เมอวนท 11 มกราคม 2503

2.7.8 กลมรอยเลอนระนอง เปนกลมรอยเลอนทวางตวอยในแนวตะวนออกเฉยง เหนอ-ตะวนตกเฉยงใต ประกอบดวยรอยเลอนตางๆ แผกระจายเปนบรเวณกวางขนานกนไปจากฝงทะเลอนดามน โดยเรมตนจากจงหวดระนองวางตวไปตามแนวแมน ากระบรตอเนองไปยงอาวไทยในทศตะวนออกเฉยงเหนอทอดผานจงหวดประจวบครขนธและชมพร มความยาว 300 กโลเมตร มรายงานการเกดแผนดนไหวเมอวนท 30 กนยายน 2521 มขนาด 5.6 รกเตอร

10

2.7.9 กลมรอยเลอนคลองมะรย เปนกลมรอยเลอนทวางตวขนานกบกลมรอยเลอนระนอง แผกระจายเปนวงกวางจากดานตะวนออกของเกาะภเกต ผานอาวพงงาไปตามแนวคลองมะรยและลองพมดวง จนถงอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน มความยาวประมาณ 150 กโลเมตร มรายงานแผนดนไหวเมอวนท 16 พฤษภาคม 2476 และเมอวนท 7 เมษายน 2519

2.8 พนทเสยงภยจากแผนดนไหวของประเทศไทย

พนทเสยงภยจากแผนดนไหวในประเทศไทย มอย 3 ภาค ดงน

2.8.1 ภาคเหนอ มโอกาสไดรบผลกระทบจากแผนดนไหว 2 แหลง คอ

2.8.1.1 จากศนยกลางแผนดนไหวนอกประเทศ แถบประเทศพมาและลาวทมขนาดตงแต 5 รกเตอรขนไป และตอนลางของประเทศจนทมขนาดตงแต 6 รกเตอรขนไป

2.8.1.2 จากศนยกลางแผนดนไหวภายในประเทศ แถบกลมรอยเลอนเชยงแสน กลมรอยเลอนแมสะเรยง กลมรอยเลอนแมทา กลมรอยเลอนแพร ซงอยในบรเวณจงหวด เชยงราย แมฮองสอน เชยงใหม ล าปาง และแพรตามล าดบ จากสถตมแผนดนไหวขนาดต ากวา 4 รกเตอร เกดขนบอยครง โดยมสถตสงสด 5.6 รกเตอร ทอ าเภอทาสองยาง จงหวดตาก เมอวนท 17 กมภาพนธ 2518

2.8.2 ภาคกลางและตะวนตก มโอกาสไดรบผลกระทบจากแผนดนไหว 2 แหลงคอ

2.8.2.1 จากศนยกลางแผนดนไหวนอกประเทศ ทเกดในทะเลอนดามน ซงเปนแนวแผนดนไหวใหญของโลกทมขนาดมากกวา 7 รกเตอรขนไป ถาศนยกลางแผนดนไหวอยไกลมากความสนสะเทอนทมาถงกลดลงเชนกน

2.8.2.2 จากศนยกลางแผนดนไหวในประเทศ แถบกลมรอยเลอนแมปง กลมรอยเลอนศรสวสด กลมรอยเลอนเจดยสามองค บรเวณจงหวดตาก อทยธาน และกาญจนบร จากสถตมแผนดนไหวขนาดต ากวา 4 รกเตอรบอยครง โดยสถตสงสด 5.9 รกเตอรทอ าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร เมอวนท 22 เมษายน 2526 สงคลนความสนสะเทอนไปทวภาคกลางของประเทศไทย

2.8.3 ภาคใต มโอกาสไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวได 2 แหลงคอ

2.8.3.1 จากศนยกลางแผนดนไหวนอกประเทศ มโอกาสไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวทเกดใตทะเลอนดามน ซงมขนาดตงแต 7 รกเตอรขนไป เคยมสถตสงสด 8.7 รกเตอร ทดานตะวนตกของหมเกาะอนดามนเมอวนท 26 มถนายน 2484 เกดสนามขนาดใหญซดชายฝงตะวนตกของหมเกาะอนดามน แตคลนไดออนก าลงลงเพราะเคลอนทเขาปะทะแนวเกาะ แนวสนดอน และแนวปะการงใตน า ท าใหคลนใตน ายกตวขนพนผวน าในทนททปะทะแนวขวางกนดงกลาว แลวจงออนก าลงลงกอนจะเคลอนทเขามาถงชายฝงของประเทศไทย แตเมอวนท 26 ธนวาคม 2547 เกดแผนดนไหวบรเวณ

11

เกาะสมาตรามขนาด 9.3 รกเตอร ท าใหเกดสนามเคลอนทผานแนวเกาะ แนวสนดอน และแนวปะการงใตน า มาซดถลมชายฝงทะเลอนดามน ไดสงผลใหเกดความสญเสยทงชวตและทรพยสนอยางมหาศาล

2.8.3.2 จากศนยกลางแผนดนไหวในประเทศ แถบกลมรอยเลอนระนอง และรอยเลอนคลองมะรย ในอดตมผลกระทบไมรนแรง ขนาดของแผนดนไหวอยระหวาง 2-3 รกเตอร

รปท 2 ลกษณะทางกายภาพของโลก

รปท 3 ภาพพนผวของเปลอกโลกเมอปราศจากน าทะเล (ทมา: www.earth.usc.edu)

12

รปท 4 แผนเปลอกโลกทง 13 แผนและทศทางการเคลอนตว (ดดแปลงจาก www.earth.usc.edu)

รปท 5 การแยกตวและมดเกยของเปลอกโลก (ดดแปลงจาก www.earth.usc.edu)

รปท 6 เปลอกโลกลเขาหากน (ดดแปลงจาก www.earth.usc.edu)

รปท 7 เปลอกโลกไถลขนานออกจากกนในแนวราบ (ดดแปลงจาก www.earth.usc.edu)

13

รปท 8 แนววงรอบแปซฟกหรอแนววงแหวนแหงไฟ (ทมา: www.earth.usc.edu)

ยอดเจดยหก

อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม, 2088 ตกอ านวยการโรงพยาบาลแตกราว อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย, 2537

อาคารโรงเรยนแตกราว อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย, 2537

ทางดวนถลม ประเทศสหรฐอเมรกา

เขอนพงทลาย ประเทศจน

ไฟไหมเมอง ประเทศญปน

รปท 9 ความเสยหายจากเหตการณแผนดนไหวในประเทศไทยและในตางประเทศ

14

รปท 10 แผนทแสดงแนวรอยเลอนมพลงในประเทศไทย (กรมทรพยากรธรณ, 2549)

15

รปท 11 แนวก าเนดแผนดนไหวของโลก (ทมา: www.bishopmuseum.org)

รปท 12 แผนทแสดงพนทเสยงภยแผนดนไหวของประเทศไทย (กรมทรพยากรธรณ, 2548)

……………………………………………………………………

16

บทท 3 สนาม

(Tsunami) ในศตวรรษน เหนจะไมมเหตธรณพบตภยใดนาพรนพรงเทาเหตการณแผนดนไหวใต

ทะเลอนดามน เมอวนอาทตยท 26 ธนวาคม 2547 เนองจากเปนภยพบตทสรางความเสยหายใหแกประเทศตางๆ ทอยรอบมหาสมทรอนเดยจ านวนถง 17 ประเทศ ไดแก อนโดนเซย ศรลงกา อนเดย ไทย โซมาเลย มลดฟส พมา มาเลเซย แทนซาเนย บงกลาเทศ เซเชลส มาดากสการ เคนยา โมซมบก มอรเชยส แอฟรกาใต และออสเตรเลย ซงไดสญเสยชวตเกอบสามแสนคน นบเปนความสญเสยของมวลมนษยชาตครงยงใหญในประวตศาสตรโลก ทงนในสวนของประเทศไทยนนบรเวณทสนามซดถลม คอ พนทชายฝงทะเลอนดามน ไดแก จงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล

3.1 การเกดสนาม

เนองจากประเทศไทยไมเคยมบนทกวาเคยพบภยพบตสนาม จงมค าถามวา “สนาม คอ อะไร และมสาเหตมาจากอะไร ท าไมจงเกดการสญเสยตอชวตและทรพยสนมากมายขนาดนน” ค าวา “สนาม” เปนค าในภาษาญปนทใชเรยกคลนใตน า ซงเขาท าลายชายฝงประเทศญปน โดยค าวา “ส แปลวา ทาเรอ” และค าวา “นาม แปลวา คลน” เนองจากประเทศญปนเปนเกาะอยในมหาสมทรแปซฟกมทาเรอจ านวนมากและเคยเผชญเหตแผนดนไหวใตทะเลขนาดใหญ ทกอใหเกดสนามท าความเสยหายแกทาเรอ “สนาม จงแปลวา คลนททาเรอ” จากการทประเทศญปนประสบภยสนามหลายครง จงท าใหค าวาสนามถกน ามาใชกนบอยจนกลายเปนชอทไดรบการยอมรบในระดบสากล แตอยางไรกตามในอดตมผเรยกชอดงกลาววา “คลนทเกดจากน าขนน าลง” ซงเปนความหมายทไมถกตอง เนองจากน าขนน าลงเกดจากแรงดงดดระหวางโลก ดวงจนทร และดวงอาทตย บางประเทศเรยกวา “คลนทะเลทเกดจากการไหวสะเทอนของแผนดน”

สนามเปนปรากฏการณธรรมชาต ทเกดจากผลของการสนสะเทอนของแผนดนใตทองทะเลอยางฉบพลนและรนแรง อนเนองมาจากหลายสาเหต ไดแก แผนดนไหวบรเวณขอบทวป ภเขาไฟบรเวณชายฝงเกดการระเบด ถ าขนาดใหญใกลชายฝงหรอในมหาสมทรเกดการถลม แผนดนหรอภเขาน าแขงถลมลงทะเล อกกาบาตขนาดใหญตกลงไปในมหาสมทร และผลจากการทดลองระเบดนวเคลยรใตมหาสมทร ท าใหน าทะเลปรมาณมหาศาลถกดดลงไปในชองวางทเกดขนกอนทจะถกผลกกลบขนมากอตวเปนคลน และมวนตวกลงขนสชายฝงโดยรอบ ความเสยหายทเกดขนจะมากหรอนอยขนกบสภาพพนทและการใชประโยชนทดน

3.2 บนทกสนาม มนษยทกชาตพนธ จะมประสบการณกบภยธรรมชาตอยเสมอ แตกตางกนเพยง

เวลา รปแบบ เหตการณ พนท ผลกระทบทเกดขน ซงเปนลกษณะของการประสบชะตากรรมรวมกน

17

เหตการณสนาม มใชเพงเกดในยคปจจบนแตมมาตงแตยคกอนประวตศาสตร สวนใหญเกดบรเวณเดยวกบยานทเกดแผนดนไหวในทะเลหรอชายฝง โดยรอยละ 80 ของสนามทเกดขนในโลก พบเกดอยในมหาสมทรแปซฟก มสถตพอสงเขปดงน

ตารางท 2 สนามทเคยเกดในมหาสมทรแปซฟก

เวลา เหตการณ ผลกระทบ

2143 ป กอนพ.ศ.

เกดภเขาไฟระเบดท เกาะอเจยน เมองทรา ประเทศกรซ

เกดสนาม ในทะเลเมดเตอรเรเนยน สนนษฐานวามคลนสง 6 เมตร เมอเคลอนเขากระทบฝงอสราเอล

พ.ศ. 2298

แผนดนไหวทเมองลสบอน ประเทศโปรตเกส

เกดสนามตามแนวชายฝงประเทศโปรตเกส สเปน โมรอกโก เสยชวตจากเหตการณ 60,000 คน

1 เม.ย. 2489

แผนดนไหวบรเวณชายฝงของรฐอะแลสกา

ประภาคารบนเกาะยนแมกพง ตอมา 5 ชวโมง สนามเคลอนทไปถงเมองฮโล รฐฮาวาย คลนสง 16 เมตร สรางความเสยหายอยางรนแรง เสยชวต 160 คน

23 พ.ค. 2503

แผนดนไหวบรเวณชายฝงประเทศชล ขนาด ๙.๕ รกเตอร

เกดสนาม ทวมหาสมทรแปซฟก เสยชวตมากกวา 1,000 คน คลนใชเวลา 14.9 ชวโมง เดนทางจากประเทศชลถงเมองฮโล รฐฮาวาย ซงอยหาง 10,600 กโลเมตร และ 24 ชวโมงถงประเทศญปน ซงอยหาง 17,000 กโลเมตร เมอกระทบฝงคลนสง 7 เมตร

27 ม.ค. 2507

แผนดนไหวรองลกอะลเชยน ชายฝงรฐอะแลสกาขนาด 9.2 รกเตอร

เกดสนามบรเวณอาวแวลดซ มยอดสง 30 เมตร และชายฝงรฐฮาวาย คลนสง 5 เมตร

2 ก.ย. 2535

แผนดนไหวทประเทศนการากว เกดสนาม มยอดสง 10 เมตร เสยชวต 170 คน บาดเจบ 500 คน ไรทอยอาศย 13,000 ครอบครว

17 ก.ค. 2541

แผนดนไหวชายฝงตะวนออกของปาปวนวกน ขนาด 7.1 รกเตอร

เกดดนถลมใตทะเลและสนาม เสยชวต 2,200 คน บาดเจบ 473 คน

11ม.ค.2554

แผนดนไหวในทะเลนอกชายฝ งแปซฟก ประเทศญปน ขนาด 9.0 รกเตอร

เกดสนามสง 40.5 เมตร คลนเขาไปในแผนดน 14 กโลเมตร ชายฝงดานแปซฟก 20 ประเทศ กอใหเกดอบตเหตขนในโรงไฟฟานวเคลยรของญปนเกาะฮอนชเลอนไปทางตะวนออก 2.4 เมตร แกนโลกเคลอน

18

ตารางท 3 สนามทเคยเกดในมหาสมทรอนเดย

เวลา เหตการณ ผลกระทบ

กอน ค.ศ.

แผนดนไหวใกลสามเหลยมปากแมน าสนธ ประเทศอนเดย

เกดสนามท าความเสยหายแกกองทพเรอของอะเลกซานเดอรมหาราช ขณะกลบประเทศกรซ

2305 แผนดนไหวชายฝงอาระกนของพมา เกดสนามท าความเสยหายแกชายฝงในอาวเบงกอล

2340 แผนดนไหวในทะเลทางทศตะวนตกของเกาะสมาตราขนาด 8.4 รกเตอร

เกดสนามเขาท าความเสยหายแกชายฝงเมองปาดง ประเทศอนโดนเซย มผเสยชวตมากกวา 300 คน

2376 แผนดนไหวนอกชายฝงตะวนตกของเกาะสมาตรา ขนาด 8.7 รกเตอร

เกดสนามเขาท าความเสยหายแกชายฝงบรเวณดงกลาว มผเสยชวตจ านวนมาก

2424 แผนดนไหวทหมเกาะอนดามน ขนาด 7.9 รเตอร

เกดสนามมคลนสง 1 เมตร เขากระแทกชายฝงดานตะวนออกของคาบสมทรอนเดย

27 ส.ค. 2426

การระเบดของภเขาไฟกรากะตว เกดสนามทวมหาสมทรอนเดย เกาะชวาและสมาตรา คลนสง 15-42 เมตร เสยชวตมากกวา 36,000 คน

26 ม.ย. 2484

แผนดนไหวทหมเกาะนโคบาร ขนาด 7.7 รกเตอร

สนสะเทอนตลอดแนวชายฝงทวปอนเดย เกดสนามความสง 1 เมตร เสยชวตไมนอยกวา 5,000 คน

27 พ.ย. 2488

แผนดนไหวบรเวณชายฝงเมองมกราน ประเทศปากสถานขนาด 8.9 รกเตอร

เกดสนาม ท าความเสยหายแกชายฝงทะเลดานตะวนตกของประเทศอนเดย

26 ธ.ค. 2547

แผนดนไหวในทะเลนอกชายฝงดานตะวนตกของเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย ขนาด 9.3 รกเตอร

เกดสนามท าความเสยหาย ๑๗ ประเทศทอยรอบมหาสมทรอนเดย เสยชวตมากกวา 230,000 คน และสญหายหลายหมนคน

จะเหนไดวาชวงของการเกดสนามแตละครงแมจะหางกนยาวนานและผลกระทบเกดขน

เฉพาะบรเวณชายฝง แตเพอความไมประมาทเราควรเรยนรวธทจะท าใหตนเองปลอดภยจากสนาม

19

รปท 14 ผลกระทบจากเหตการณแผนดนไหวทประเทศชล 23 พฤษภาคม 2503

รปท 15 ผลกระทบจากเหตการณแผนดนไหวทประเทศอนโดนเซย 26 ธนวาคม 2547

3.2 เหตการณ 26 ธนวาคม 2547

กรณเหตการณแผนดนไหวเมอวนท 26 ธนวาคม 2547 เวลา 07.58 น. เปนโศกนาฏกรรมทเรมตนจากจดศนยกลางแผนดนไหวทผวโลก บรเวณนอกชายฝงเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย ซงเกดมาจากพลงงานอนมหาศาลในชนเนอโลก ผลกดนใหแผนเปลอกโลกอนโด-ออสเตรเลย ซงอยใตมหาสมทรอนเดยขยบตวมดลงไปใตแผนเปลอกโลกยเรเชย เปนแนวยาวกวา 1,200 กโลเมตร ผานหมเกาะนโคบารขนไปทางเหนอจนถงหมเกาะอนดามน ท าใหเกดการสนสะเทอนอยางรนแรง

การขยบตวของรอยแยกของชนหนเปลอกโลกใตพนมหาสมทร เปนเหตใหเกดการมวนตวของน าทะเลเปนคลนใตน าใกลรอยแยกของชนหนดงกลาว เรมจากขนาดเลกมวนตวเคลอนทไปตามผวพนกนมหาสมทรกระจายออกไปโดยรอบอยางรวดเรวและทวก าลงแรงขน โดยมพนทองทะเลทลาดเอยง

20

เปนตวสงเสรมพลงงาน สนามเคลอนตวพงออกไปโดยรอบจดเกด ดวยความเรวระหวาง 500-1,000 กโลเมตรตอชวโมง (เทยบเทาความเรวของเครองบนไอพน) ซงขนอยกบความลกของพนมหาสมทร ในระดบลกสนามจะมความยาวคลนมาก ความสงของคลนนอยแตจะมความเรวสงมาก ความยาวและความเรวของคลนจะลดลงเมอเคลอนตวเขาชายฝง แตความสงของคลนจะเพมมากขนอยางตอเนอง

รปท 16 สนามเคลอนตวเขาโจมตชายฝง

รปท 17 สภาพของเมองหลงจากประสบภย

รปท 18 ศนยเกดแผนดนไหวและสนามเมอวนท 26 ธนวาคม 2547

21

รปท 19 ความสมพทธระหวางความลกกบสนาม

ก. น าทะเลถดถอยจากฝง ข. คลนลกแรกโถมเขาโจมต ค. คลนลกใหญโถมเขาโจมต

รปท 20 สนามเคลอนเขาโจมตเมองกาลทารา ประเทศศรลงกา (ทมา: www.crisp.nus.edu.html)

3.3 เหตการณสนามป 2554 ประเทศญปน

เมอวนท 11 มนาคม พ.ศ. 2554 เกดแผนดนไหวนอกชายฝงแปซฟกโทโฮะก ประเทศญปน เปนแผนดนไหวขนาด 9.0 รกเตอร เกดขนเมอเวลา 14.46 น. ตามเวลามาตรฐานญปน มศนยกลางอยนอกชายฝงตะวนออกของคาบสมทรโอชกะโทโฮะก โดยมจดเกดลก 32 กโลเมตร นบเปนเหตการณแผนดนไหวครงรนแรงทสดในประวตศาสตรญปน และเปนหนงในหาแผนดนไหวครงรนแรงทสดของโลกเทาทมการบนทกสมยใหมมาตงแต พ.ศ. 2443 และกอใหเกดสนามสงถง 40.5 เมตร บางพนทพบวาคลนเคลอนเขาไปในแผนดนถง 14 กโลเมตร และมคลนทเลกกวาพดไปยงอกหลายประเทศหลายชวโมงหลงจากนน ไดมการประกาศเตอนภยสนามและค าสงอพยพตามชายฝงดานแปซฟกของญปนและอกอยางนอย 20 ประเทศ รวมทงชายฝงแปซฟกท งหมดของประเทศอเมรกาเหนอและอเมรกาใต ซ งนอกเหนอไปจากการสญเสยชวตและการท าลายลางโครงสรางพนฐานของญปนแลว สนามดงกลาวยงกอใหเกดอบตเหตนวเคลยรขน ซงหลก ๆ เปนอบตเหตแกนปฏกรณปรมาณหลอมละลายระดบ 7 ในโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะไดอช และการก าหนดพนทอพยพไดมผลกระทบถงราษฎรนบหลายแสน

22

คน แผนดนไหวดงกลาวรนแรงเสยจนท าใหเกาะฮอนชเลอนไปทางตะวนออก 2.4 เมตร พรอมกบเคลอนแกนหมนของโลกไปเกอบ 10 เซนตเมตร

นายนาโอโตะ คง นายกรฐมนตรญปนกลาววา “ในชวงเวลาหกสบหาปนบตงแตสนสดสงครามโลกครงทสอง วกฤตการณครงนนบวารายแรงและยากล าบากทสดส าหรบญปน” ส านกงานต ารวจแหงชาตญปน ระบวา มผเสยชวต 15,729 ราย บาดเจบ 5,719 ราย และสญหาย 4,539 ราย ในพนท สบแปดจงหวด เชนเดยวกบอาคารทถ กท าลายหรอได รบความเสยหายกว า 125 ,000 หลง แผนดนไหวครงนสรางความเสยหายอยางใหญหลวงตอประเทศญปน รวมทงความเสยหายอยางหนกตอถนนและรางรถไฟ เชนเดยวกบเหตเพลงไหมในหลายพนท และเขอนแตก บานเรอนราว 4.4 ลานหลงคาเรอนทางตะวนออกเฉยงเหนอของญปนไมมกระแสไฟฟาใช และอก 1.5 ลานคนไมมน าใช เครองก าเนดไฟฟาหลายเครองไมสามารถใชการได และเครองปฏกรณนวเคลยรอยางนอยสามเครองไดรบความเสยหาย เนองจากแกสไฮโดรเจนทเกดขนในอาคารคลมเครองปฏกรณชนนอก และยงไดมการประกาศสถานการณฉกเฉน โรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะไดอชเกดระเบดขนเกอบ 24 ชวโมงหลงเหตแผนดนไหวครงแรก อยางไรกตาม แรงระเบดในพนทไมรวมสารกมมนตรงสอยดวย ประชาชนซงอยอาศยในรศม 20 กโลเมตรรอบโรงไฟฟานวเคลยรถกสงอพยพ

ประมาณการความเสยหายเบองตนเฉพาะทเกดขนจากแผนดนไหวอยางเดยว อยระหวาง 14,500-34,600 ลานดอลลารสหรฐ ธนาคารกลางญปนอดฉดเงนเขาสระบบอยางนอย 15 ลานลานเยน เมอวนท 14 มนาคม พ.ศ. 2554 เพอพยายามฟนฟสภาพการตลาดใหกลบคนสสภาพปกต เมอวนท 21 มนาคม ธนาคารโลกประมาณการความเสยหายระหวาง 122,000-235,000 ลานดอลลารสหรฐ

รฐบาลญปนประกาศวาความเสยหายจากภยพบตอาจมมลคาสงถง 309,000 ลานดอลลารสหรฐ ซงท าใหเหตการณในครงนมนเปนภยธรรมชาตทสรางความเสยหายมากทสดเทาทมการบนทกมา

……………………………………………………………………………………

23

บทท 4 ระบบแจงเตอนสนาม

(Tsunami warning systems) การอยรวมกบธรรมชาตเปนสงทมนษยไดปฏบตมาโดยตลอด การด ารงชวต สบทอดเผาพนธ

มนษยไดอาศยธรรมชาตมาโดยตลอดและธรรมชาตมไดเคยโหดรายตอมนษยชาตเลย เพยงแตการเปลยนแปลงตามธรรมชาตตองเกดขนเสมอบนโลก สงนเปนธรรมดาของโลก กอนเกดภยพบตทกชนดธรรมชาตจะสงสญญาณเตอนในหลากหลายรปแบบกอนเสมอ ปญหาอยทการรบรถงสญญาณเตอนลวงหนาของภยทจะตามมามอยมากหรอนอยเพยงใด ซงขนอยกบสญชาตญาณและประสบการณของแตละบคคล

4.1 สญญาณเตอนจากธรรมชาต สนามจะเกดขนเมอมความสนสะเทอนอยางรนแรงทพนกนทะเล โดยจะมสญญาณเตอนให

ระวงวาอาจมคลนใตน าเกดขน ไดแก มความสนสะเทอนจากภเขาไฟใตทะเลระเบด เกดแผนดนไหวใตพนทะเล และอกกาบาตขนาดใหญพงตกลงในทะเล เปนตน ปรากฏการณทเกดในทะเลเชนนจะสงผลใหเกดสนามขนไดทงสน ซงจะตองหมนสงเกตถงปรากฏการณทเกดในธรรมชาตอยางใกลชด ไมมใครสามารถคาดการณไดวาจะเกดแผนดนไหวอยางรนแรงทพนมหาสมทรในเวลาใด รวมทงไมทราบวาอกกาบาตขนาดใหญจะพงสโลกและตกกระแทกในมหาสมทรอยางรวดเรวรนแรงในวนเวลาใด หรอเกดความสนสะเทอนอยางรนแรงทกนพนมหาสมทรเมอใดเชนกน แตเมอเหตการณนนเกดขน ประชาชนทอาศยอยในบรเวณชายฝงใกลเคยงจดก าเนดความสนสะเทอน จะรสกวาพนดนทยนอยมการสนไหวรนแรง อาจจะมระยะเวลาสนๆ ในการอพยพหลบภย

แตส าหรบคนทอยหางไกลออกไป ความสนสะเทอนของแผนดนจะเปนสญญาณใหทราบกอนลวงหนา เชน ความสนสะเทอนทเกดจากแผนดนไหวใตทะเลอยางรนแรง จะท าใหคนทอยหางไกลออกไปรสกถงความสนสะเทอนไดเบาๆ แตจะมเวลานานพอทจะท าใหผซงอาศยอยชายฝงทะเลอพยพออกหางจากชายทะเล หรอขนไปสทสงๆ ใหปลอดภยจากสนามทอาจจะเกดขนได

บางครงบทเรยนจากประสบการณชวตและภมปญญาชาวบาน สามารถน ามาปรบใชเพอความอยรอดได เชน ชาวเลหรอมอแกนทอาศยอยตามเกาะในทะเล ไมมภาษาเขยนแตเคยเจอสนามในอดต ใชวธเลาสบตอกนมาสลกหลานดวยบทเพลงกลอมลก ชวยใหชาวบานปลอดภยไดเชนกน

สตวปาและสตวเลยง โดยทวไปจะมสญชาตญาณการหนภยเพอเอาตวรอด โดยจะสอรบการเปลยนแปลงของธรรมชาตไดดเปนพเศษ เชน สนข แมว ชาง ปลา มา หม ง หน แมลงสาบ ถาแสดงอาการแตกตนหนภยจากทอย บาน กระชง คอก หรอรทเคยอยออกมาเพนพานไปทว ใหเราตงขอสงเกตและระวงวาอาจจะเกดแผนดนไหวหรอภยพบตทางธรณอนๆ เกดขน ใหทกคนในพนทสยงภยเตรยมพรอมทจะอพยพออกหางจากชายฝงทะเลไดในทนททรสกวาแผนดนสนสะเทอน หรอระดบน าในบอบาดาลสงขนหรอน าพรอนรอนขนกวาเดมและพงสงขนมากกวาปกต แสดงวาจะมแผนดนไหวขนาดใหญเกดขน อกกรณหนงทธรรมชาตสงสญญาณเตอนใหทราบกคอ น าทะเลจะลดเหอดแหงอยางรวดเรวและยาวไกลจนผดปกตกวาทเคยเปนในชวงเวลาน าลดของวนเวลาปกต ท าใหปลาและสตวทะเลจ านวนมากตดคางอยบนชายหาด นนคอสญญาณเตอนภยทชดเจนวาเกดสนามขนแลวและก าลงจะเขาโจมตชายฝงนน วธสงเกตการเปลยนแปลงของธรรมชาต

24

อยางใกลชด จะท าใหมนษยสามารถรบรสญญาณเตอนภยจากระบบธรรมชาตไดเปนอยางด และมโอกาสเอาชวตรอดจากภยนนได

4.2 ระบบเตอนภยในตางประเทศ ประเทศทเคยเผชญเหตสนามมากอน จะท าใหเกดภมปญญาในการแสวงหาเครองมอส าหรบ

การปองกนและแจงเตอนภยจากสนามในหลากหลายรปแบบ การลงทนเรยนร คนควา และคดคนเครองมอเตอนภย ถกพฒนาและทดสอบมาอยางตอเนอง รวมถงการจดตงศนยเตอนภยแหงชาตอยางเปนระบบ

ปจจบนประเทศสหรฐอเมรกาไดกอตงศนยเตอนภยจากสนามในแถบแปซฟก (The Richard H. Hagemayer Pacific Tsunami Warning Center or PTWC) ซงตงอยทรฐฮาวาย ท าหนาทเปนศนยเตอนภยนานาชาตส าหรบภยทเกดจากสนาม ซงอาจจะสงผลกระทบไปสประเทศในแถบมหาสมทรแปซฟกและอกแหงทมการจดตงกคอ ศนยเตอนภยสนามในอะแลสกา (The U.S. West Coast /Alaska Tsunami Warning Center: WC/ATWC) ซงดแลการเกดสนามในยานอเมรกาเหนอ ไดแก อะแลสกา วอชงตน บรตชโคลมเบย ออรกอน และแคลฟอรเนย ในแถบมหาสมทรแปซฟกเปนศนยกลางส าคญในการเตอนภยสนามมาอยางยาวนานกวา 50 ปแลว แตในมหาสมทรอนเดยยงไมมการน าเทคโนโลยมาใชกบระบบเตอนภยสนาม

สญญาณเตอนภยจากศนยเตอนภยสนามนน เปนการรวมเทคโนโลยทหลากหลายมาประยกตใชกบสญญาณดงกลาว โดยใชขอมลทางดานธรณวทยาจากแหลงตางๆทหลากหลาย เชน ใชขอมลจากสถานตรวจวดแผนดนไหวในเครอขาย และขอมลจากศนยเตอนภยสนามทอะแลสกา สหรฐอเมรกา เพอประเมนขนาดแผนดนไหววามขนาดกรกเตอร ถาเกน 7.5 รกเตอรกจะประกาศแจงเตอนประเทศสมาชกใหทราบวา ศนยกลางสนามเกดขนทใด เพอใหประเทศสมาชกไดแจงเตอนประชาชน ใหอพยพหนภยตามแผนปองกนภยของแตละประเทศทไดเตรยมด าเนนการปองกนไว

ปจจบนไดมการคดคนเครองมอสงสญญาณเตอนภยจากสนามไดส าเรจ เรยกวา ระบบประเมนและรายงานสนามในมหาสมทรระดบลก (Deep Ocean Assessment and Reporting on Tsunami System) เรยกยอๆ วา DART System ระบบ DART นเปนทนลอยประกอบไปดวยอปกรณตรวจวดความกดดน ณ พนทะเล ทมความลกประมาณ 6 กโลเมตร ถวงใหจมอยใตทะเล โดยมน าหนกประมาณ 327 กโลกรม เหนอผวน าจะมทนลอยลอยอย ทนจะผกยดอยกบสมอทมน าหนกราว 3.1 ตน

วธการท างานของเครองเตอนภยจากสนาม กคอ บรรดาขอมลความกดดนจากพนทะเล เชน ความกดดนของน าทะเล การสนสะเทอนของเปลอกโลก การเปลยนแปลงของคลนทะเลจะถกสงไปยงอปกรณรบสญญาณบนทนลอย ซงทนลอยกจะจดเกบขอมลความเรวกระแสลม อณหภม และความกดอากาศ จากนนขอมลจะถกสงสญญาณตอไปยงสถานภาคพนดนผานดาวเทยม GOES สถานภาคพนดนจะมผเชยวชาญดานสมทรศาสตร อทกศาสตร และธรณวทยา จะประเมนสถานการณ และวเคราะหขอมลทไดรบจากดาวเทยมโดยใชคอมพวเตอรจ าลองสถานการณ เพอท านายแนวโนมวาจะเกดสนามหรอไม ถาผลวเคราะหออกมาวาเกดขนแน กจะแจงเตอนใหหนวยงานทเกยวของ ชาวประมง และประชาชนทราบโดยดวน

4.3 ระบบเตอนภยในประเทศไทย สญญาณเตอนภยสนามทยกมาเปนกรณศกษานน เปนสญญาณ

เตอนภยในบรเวณมหาสมทรแปซฟก ซงในบรเวณมหาสมทรอนเดยทเปนจดลอแหลมในการเกดย งไมม

25

เครองมอดงกลาว ภายหลงจากสนามโถมซดถลม 6 จงหวดชายฝงทะเลอนดามนของไทยแลว รฐบาลไดจดตงศนยเตอนภยพบตแหงชาตขนทจงหวดนนทบร และไดจดท าแผนฟนฟบรณะพนทประสบธรณพบตภย 6 จงหวดภาคใต ซงเปนมาตรการเสรมสรางระบบการเตอนภยธรรมชาตไว 3 ขนตอนดงน

ขนท 1 ใหกรมอตนยมวทยา กรมทรพยากรธรณ กรมอทยานแหงชาต กรมควบคมมลพษ และหนวยงานทตรวจขอมลภยธรรมชาตวเคราะห และพยากรณเบองตนสงขอมลใหแกผเชยวชาญ นกวชาการ เพอท าหนาทกลนกรองขอมล และพจารณาตดสนใจในการประกาศการเตอนภยลวงหนา โดยมขอมลจากหนวยงานในตางประเทศมาประกอบการพจารณาดวย จากนนสงขอมลการเตอนภยเขาสหองสตดโอเพอกระจายขาวผานสถานวทยโทรทศน สงค าเตอนผานระบบ SMS ผานโทรศพทมอถอประมาณ 20 ลานเครอง รวมทงผานระบบเสยงตามสายของหมบานตางๆ

ขนท 2 ใหมการวางแผนและตดตงหอกระจายขาวส าหรบการแจงเตอนภยลวงหนาในบรเวณพนทเสยงภย โดยจะเรมด าเนนการทบรเวณชายฝงทะเลของภาคใตฝงตะวนตก บรเวณชายฝงทะเลอาวไทย และในบรเวณลมน าตางๆ ทเคยเกดอทกภยรนแรง คาดวาจะแลวเสรจภายใน 6-12 เดอน

ขนท 3 ใหจดท ารายละเอยดขอมลการเกดภยธรรมชาตแตละชนดโดยสงเขป และใหการศกษาแกเยาวชน ประชาชน และนกทองเทยว รวมทงวธปฏบตตนเองใหรอดพนจากภยธรรมชาตตางๆ ในขณะทอยในบรเวณพนทเสยงภยหรอประสบภยธรรมชาตแตละชนดโดยกะทนหน

เนองจากประเทศไทยไมเคยเผชญกบสนามเลย ดงนนตามชายหาดตางๆ ของไทย จงไมมปายหรอค าเตอนใหประชาชนหรอนกทองเทยวทราบวา ณ บรเวณดงกลาวเปนพนทเสยงสนามหรอไม

ส าหรบประเทศไทย ณ วนนชายหาดตางๆของ 6 จงหวดชายฝงทะเลอนดามน ไดมการจดท าปายเขตเสยงภย ปายบอกเสนทางอพยพหนภย ปายพนทหลบภย หอสญญาณเตอนภย และหอกระจายขาวแจงเตอนภยเรยบรอยแลว โดยจะมเสยงสญญาณในรศม 1 กโลเมตร โดยไดมการทดสอบเสนทางอพยพการหนภยทจงหวดภเกตเปนจงหวดแรก มการทดสอบระบบเมอเดอนพฤษภาคม 2548 สวนการใชเทคโนโลยระดบสงทจะตองลงทนอยางมหาศาล รวมไปถงการระดมปญญาจากประเทศตางๆ ในการเตรยมพรอมปองกนภยสนามนน ไดมการจดประชมรวมกบนานาชาตเพอแสวงหาแนวทางในการพฒนาระบบปองกนและแจงเตอนภยในภมภาค กบหลายประเทศและหลายหนวยงาน ซงจะตองใชเวลาในการก าหนดกรอบแนวคดและทศทางการด าเนนงานรวมกนตอไป

แมวนนประเทศไทยจะยงไมมเทคโนโลยระดบสงทจะใชเตอนภยสนามกตามท แตกมสญญาณเตอนภยทมประสทธภาพอยางเพยงพอ ไดแก ปายเขตเสยงภย ปายบอกเสนทางหนภย ปายสถานทรวมตวผหลบภย หอสญญาณเตอนภย และหอกระจายขาว

ในสภาวการณเรมตน ถาผเสยงภยปฏบตตนอยางเครงครดเมอไดรบสญญาณแจงวาก าลงจะเกดสนาม ดวยการท าตามค าแนะน าในทกขนตอนอยางเครงครดแลวทกชวตกจะอยรอดปลอดภย ตรงกนขาม แมจะมเครองมอและเทคโนโลยเตอนภยทมประสทธภาพมากเพยงใดกตาม หากเราไมปฏบตตนตามขนตอน และค าแนะน าของทางราชการและไมสนใจเรยนรไมตระหนก เครองมอและเทคโนโลยททนสมยกไมสามารถชวยอะไรได เราคงเปนไดเพยงหนงในผเผชญเหตและ/หรอผสญเสย

26

รปท 21 ก าแพงคลนเคลอนทเขาโจมตชายฝง

รปท 22 ปายเตอนภย เสนทางหนภย และสถานทปลอดภย

รปท 23 สญญาณเตอนระบบ DART

รปท 24 หอสงสญญาณเตอนภย

27

บทท 5 แนวทางการลดผลกระทบจากภยสนาม ทกครงทเกดภยพบตทางธรรมชาต เมอเหตการณผานพนไปแลว นอกเหนอจากความสญเสย

ดานชวตและทรพยสนแลว สงทสงผลกระทบตอวถชวตของผประสบภยทรอดชวตอยางหลกเลยงไมพนคอ ผลกระทบดานสขภาพรางกายและสขภาพจต

5.1 ผลกระทบดานสขภาพ หลงเผชญเหตภยพบตสงทเกดขนตามเสมอคอการเจบปวย บาดเจบ และเสยชวต ไดแก

โรคตดตอของระบบทางเดนอาหาร ไดแก โรคทองเดน ทองรวง อหวาตกโรค ไทฟอยด อาหารเปนพษ ตบอกเสบ

โรคตดเชอของระบบทางเดนหายใจ ไดแก ไขหวด หลอดลมอกเสบ ปอดอกเสบ

โรคทเกดจากการสมผสกบนา ไดแก โรคนากดเทา ผนคน

โรคเยอตาอกเสบหรอตาแดง

โรคทนาโดยยง ไดแก โรคมาลาเรย ไขเลอดออก ไขสมองอกเสบ และเทาชาง

อบตเหตจากการจราจรและอนตรายจากสตวมพษ

อบตเหตและอนตรายจากจากอาคารทไมแขงแรงหลงจากถกคลนซด ตองตรวจสอบความแขงแรงและปลอดภยกอนเขาไปพกอาศย

อบตเหตและอนตรายจากของมคม เชน มบาดแผลจากเศษแกว สงกะส ตะป ปลายไมทแหลม ตองรบใหแพทยรกษา เพราะอาจเกดการตดเชอทเปนอนตรายถงชวตได

ความสญเสยและความตายของผประสบภยนน อาจมสวนทาใหผรอดชวตปวยดวยโรคทางจตไดหลายลกษณะ เชน ชอบแยกตว เฉยชา หลกเลยงกจกรรมทเคยชอบ ไมยอมรบรรบฟงเหตการณรายนนอก และอกลกษณะหนงคอเกดความแปรปรวนทางอารมณ เชน ตนเตนตกใจงาย หวาดผวา หงดหงด โมโหงาย ขาดสมาธ เยนชาตอผ อน รสกผดทตนเองรอดขณะทคนอนตาย หวาดกลวเหตการณนนจะเกดซาอกจนไมยอมเขาใกลสถานทหรอสถานการณทชวนใหนกถงเหตรายนนซาอกเลย เปนตน

28

5.2 การปฏบตตนภายหลงเผชญเหต เพอเปนการปองกนมใหเกดโรคและอนตรายใดๆ หลงเผชญเหต ควรปฏบตตนดงน

ดมนาสะอาดทกครง รบประทานอาหารทปรงสกและสะอาดปราศจากฝนละอองหรอแมลงวนไตตอม หลกเลยงการรบประทานอาหารทปรงไวแลวทงไวนานๆ และควรอนอาหารกอนทกครง ควรลางมอกอนรบประทานอาหารและตรวจสอบวนหมดอายและสภาพบรรจภณฑกอนบรโภคทกครง

ถายอจจาระลงในสวมและลางมอใหสะอาดหลงถายอจจาระทกครง ในกรณท ไมมสวมใหถายอจจาระใสถงพลาสตกแลวใสปนขาวจานวนพอสมควร ปดปากถงใหแนนแลวนาไปใสถงขยะอกครงกอนนาทง

สวมใสเสอผาทแหงและมความหนาพอทจะรกษารางกายใหอบอนอยเสมอ หลกเลยงการเดนลยนาโคลนโดยเทาเปลา ถามความจาเปนใหสวมรองเทา ในกรณทเดนลยนาลยโคลนโดยเทาเปลาใหลางเทาใหสะอาดและใชผาทสะอาดเชดใหแหง

หลกเลยงการใชมอ แขน หรอผาทสกปรกขยตาหรอเชดตา และระมดระวงมใหนาสกปรกกระเดนเขาตา รบลางตาดวยนาสะอาดทกครงทถกนาสกปรก

ระมดระวงการเกดอบตเหตจราจรในการเดนทางในพนททประสบสาธารณภย อนเนองมาจากการชารดเสยหายของถนนและสงกดขวางผวการจราจร

หลกเลยงการเขาพกอาศยหรอเขาไปในบรเวณบานเรอนหรอสงปลกสรางทสภาพทรดโทรมจากสาธารณภย เนองจากอาจเกดอนตรายจากวสดกอสรางรวงหลนทบได

ดแลทาความสะอาดบานใหเรยบรอย ไมปลอยใหรกรงรงและควรนอนในทสงกวาระดบพนดนเพอปองกนอนตรายจากสตวมพษ และควรนอนในมงปองกนยง

รบไปพบแพทยเมอมอาการเจบปวย ควรรบการฉดวคซนตามคาแนะนาของเจาหนาทสาธารณสขหรอตามประกาศของทางราชการ

พยายามเขารวมกจกรรมทตนเองเคยทาปกตหรอเคยชนชอบ เชน งานอาชพ งานบาน พบปะญาตหรอเพอน ดหนง ฟงเพลง เปนตน ถามโอกาสควรพดคยถงเรองทเกดขนอยางจรงจง เพอระบายความรสกฝงใจตางๆ

ในยามทกขโศก การดแลสขภาพกาย สขภาพจต ทงของตนเองและผรวมชะตากรรม จงเปนสงสาคญยงสาหรบผทผานการเผชญภย เพอจะไดมพลงกายพลงใจทเขมแขงสาหรบการเรมตงตนใหมของชวต

29

5.3 การบรรเทาผลกระทบ ประเทศไทยมพระราชบญญตปองกนภยฝายพลเรอน พ.ศ. 2522 และแผนปองกน

ภยฝายพลเรอน กาหนดภารกจและอานาจหนาทในการชวยเหลอผประสบภยของหนวยงานราชการไวอยางชดเจน ดงน

คณะกรรมการปองกนภยฝายพลเรอนและผอานวยการปองกนภยฝายพลเรอนระดบชาต ระดบทองถน เปนผอานวยการตามแผนปองกนภยฝายพลเรอน

กระทรวง ทบวง กรม ราชการบรหารสวนทองถน หนวยงานของรฐและรฐวสาหกจ เปนหนวยสนบสนนและใหความรวมมอ

หนวยงานภาคเอกชนเปนหนวยงานสนบสนน โดยมหนาทปฏบตงานรวมกบกองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอนทกระดบ

นอกจากนประเทศไทยยงมหนวยงานทเกยวของกบการเตรยมความพรอม สาหรบ การปองกนและแกไขปญหาเกยวกบธรณพบตภยและสาธารณภยตางๆ เชน กรมทรพยากรธรณ กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กรมชลประทาน กรมพฒนาทดน กรมอตนยมวทยา เปนตน

หลงจากเกดแผนดนไหวทจงหวดกาญจนบร ขนาด 5.9 รกเตอร เมอวนท 22 เมษายน 2526 ทาใหเกดความตนตระหนกทวประเทศ จงไดมการเสนอคณะรฐมนตรแตงตงคณะกรรมการแผนดนไหวแหงชาตเมอวนท 10 กนยายน 2528 โดยมผแทนจากหนวยงานตางๆ ทเกยวของกบแผนดนไหวเปนกรรมการคณะกรรมการแผนดนไหวแหงชาตมอานาจหนาทดงน

ตดตอและประสานงานกบสมาคม องคกร หรอหนวยงานทเกยวของดานแผนดนไหวทง ในประเทศและตางประเทศ เพอแลกเปลยนความร ขอคดเหนและขอมล เชน จดใหมการประชมสมมนาและอภปรายดานแผนดนไหว เปนตน

สงเสรมการศกษา วจยดานแผนดนไหวและดานอนๆทเกยวของ รวมทงเผยแพรองคความรดานแผนดนไหวใหสาธารณชนทราบ

เสนอแนะมาตรการและแนวทางปองกน เตอนภย และบรรเทาภยทเกดจากแผนดนไหว พรอมแตงตงคณะอนกรรมการไดตามความจาเปน รายงานคณะรฐมนตรทก 6 เดอน

เ พอเปนการปองกนและแกไขกรณ เกดธรณพบตภยจากแผนดนไหว กรมอตนยมวทยาไดรวมมอกบองคกรตางๆ อาท ศนย สานกงาน และสมาคมตางๆ เชน

30

ศนยแผนดนไหวระหวางประเทศ (International Seismological Centre: ISC) ณ ประเทศองกฤษ ซ งศนยด งกล าวนจะรายงานผลการตรวจแผนดนไหวทวโลกเปนรายเดอนและรายป

กรมสารวจธรณวทยา สหรฐอเมรกา (The U.S. Geological Survey: USGS) เ พอแลกเปลยนขอมลแผนดนไหวระหวางประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตและสหรฐอเมรกา ผานทางโทรทศนในทกๆวน นอกจากนแลวทางกรมสารวจธรณวทยา สหรฐอเมรกา ไดจดทารายงานศนยกลางแผนดนไหวทวโลกออกมาเปนรายสปดาหและรายเดอนสาหรบการเผยแพรดวย

สมาคมแผนดนไหวและวศวกรรมแผนดนไหวภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Southeast Asia Association of Seismological and Earthquake Engineering: SEASEE) วตถประสงคเพอพฒนาความรวมมอดานแผนดนไหว ความเขาใจทางวทยาศาสตรแผนดนไหวและวศวกรรมแผนดนไหวในประเทศอาเซยน มาตรการเตรยมความพรอมดานบรรเทาภยแผนดนไหว

ความรวมมอดานแผนดนไหวของประเทศตางๆทวโลก นบเปนความจาเปนอยางยงทประเทศตางๆ จะตองรวมมอเปนเครอขายซงกนและกน ทงน เพราะการเกดแผนดนไหวแตละครง จะมการสญเสยชวตและทรพยสนจานวนมาก

ระบบการตดตอสอสารทรวดเรวในปจจบน ทาใหการแจงเตอนภยการเกดแผนดนไหวจาก ทกมมโลก สามารถรบรขอมลขาวสารในเวลาทเกอบจะพรอมกน ทาใหสามารถประเมนสถานการณไดวาแผนดนไหวตามทไดรบแจงนนมผลกระทบถงประเทศไทยหรอไม และจะมความรนแรงมากนอยเพยงใด ถามผลกระทบทอาจจะกอใหเกดอนตราย กจะมประกาศเตอนภยหรออพยพประชาชนไดทนทวงท

กรณเหตการณสนามเมอวนท 26 ธนวาคม 2547 เปนตวอยางซงทกภาคสวนตงแตภาครฐ เอกชนจนถงประชาชนควรจดจา ไมวาจะเปนผประสบเหตหรอไมกตาม ผลลพธของความไมพรอมและขาดการตระหนกในภยแลกมาดวยการสญเสยทประเมนคามได แตอยางไรกตามภายหลงจากเหตการณสนามผานพนไปไมกวน ประเทศไทยกสามารถเขาชวยเหลอผประสบภยและบรรเทาภยพบตไดอยางรวดเรว เพราะความมนาใจและความเอออาทรของคนไทยอนเปนเอกลกษณของชาตจนไดรบคาชมเชยจากทวโลก ผประสบภยไดรบการชวยเหลออยางดทสดจากหนวยงานภาครฐและเอกชนอยางตอเนอง เชน

กระทรวงมหาดไทยไดดาเนนการชวยเหลอผประสบภยตามแผนปองกนภยฝายพลเรอน กระทรวงการตางประเทศต งศนยประสานชวยเหลอชาวตางชาต 24 ชวโมง กระทรวงยตธรรมจดสงเจาหนาทสถาบนนตวทยาศาสตร เพอตรวจสอบรหสพนธกรรมและรปพรรณสณฐานของ

31

ผเสยชวต และอาสาสมครกภยภายในและตางประเทศไดรวมกนคนหาผประสบภยและผสญหาย

กระทรวงสาธารณสขและมหาวทยาลยทงภาครฐและเอกชนไดระดมแพทย พยาบาล พรอมรถพยาบาลฉกเฉน โดยมกระทรวงกลาโหมและสานกงานตารวจแหงชาตสนบสนนเครองบนเฮลคอปเตอรและเรอ พรอมทงนายา เวชภณฑ และอปกรณการแพทยไปชวยเหลอผประสบภยทงบนฝงและตามเกาะตางๆ

กระทรวงศกษาธการไดนาสงของบรจาคเพอชวยเหลอผประสบภย พรอมจดสถานทของโรงเรยนและมหาวทยาลยเปนทพกชวคราว

คายเพลงและศลปนตางคายมดรอยดวงใจเปนหนงเดยว รวมกนสรางสรรคผลงานเพลงดวยการจดคอนเสรตระดมทนชวยเหลอผประสบภยพบตกนอยางนาชนชม และประชาชนทวประเทศไดรวมกนบรจาคเสอผา อาหาร ยารกษาโรค โลหต และเงน

ประเทศตางๆ และองคกรการกศลระหวางประเทศ เชน แคนาดา เดนมารก องกฤษ ฝรงเศส นอรเวย สวเดน เยอรมน อตาล ตรก กรซ จน ญปน เกาหลใต ไตหวน สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย อสราเอล สหประชาชาต และธนาคารโลก ไดใหความชวยเหลอทงในดานความร เทคโนโลย และผเชยวชาญแกประเทศไทย

กรณเหตการณสนามเมอวนท 26 ธนวาคม 2547 เปนตวอยางซงทกภาคสวนตงแตภาครฐ เอกชนจนถงประชาชนควรจดจา ไมวาจะเปนผประสบเหตหรอไมกตาม ประชาชนมความตนกลวตอเหตการณทเกดขน จงตองมการเยยวยาประชาชนในจงหวดภาคใตทประสบภย และหลงจากนนรฐบาลไดตระหนกถงภยพบตตางๆมากขนและไดดาเนนการโครงการหลายๆโครงการทเปนความชวยเหลอประชาชนอยางตอเนอง เชน การใหความรประชาชนในรปแบบการฝกอบรม การซกซอมการหนภย โครงการลดผลกระทบพบตภย โครงการสงเสรมการใหความรแกประชาชนโดยการจดตงเครอขายเฝาระวงดนถลม จดทาแผนทเสยงภย การสารวจตรวจสอบพนทเสยงภยตอการเกดแผนดนไหว รอยเลอนมพลง และโครงการสารวจตรวจสอบพนทเสยงภยดานธรณวทยาทวประเทศ พรอมสนบสนนงบประมาณเพอปองกนบรรเทาสาธารณะภยตางๆแกประชาชนทงประเทศทมความเสยงภยตอไป

…………………………………………………………………………………..

33

บรรณานกรม

กรมทรพยากรธรณ. กองธรณวทยาสงแวดลอมและธรณพบตภย. (๒๕๔๖). การเปลยนแปลงพนทชายฝงทะเลดานอนดามน. (พมพครงท ๓). กรงเทพฯ : บรษท โมเดรน ฟลมเซนเตอร จ ากด.

กรมทรพยากรธรณ. (ม.ป.ป.). คลนยกษสนาม. กรงเทพฯ : กลมงานประชาสมพนธ กรมทรพยากรธรณ. กรมอตนยมวทยา. (๒๕๓๓). เรองนารเกยวกบแผนดนไหว. กรงเทพฯ : ฝายภมฟสกส กองการศกษาและวจย

กรมอตนยมวทยา. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรมทรพยากรธรณ. ขาวสารการธรณ ปท ๕๐ ฉบบท ๒.

กรงเทพฯ : กรมทรพยากรธรณ. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรมทรพยากรธรณ. กรมทรพยากรธรณ ปท ๑๑๑. กรงเทพฯ

: กรมทรพยากรธรณ. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรมทรพยากรธรณ. (๒๕๔๗). แผนดนไหวภยใกลตว.

กรงเทพฯ : กรมทรพยากรธรณ. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรมทรพยากรธรณ. (๒๕๔๘). แหลงทองเทยวทางธรณวทยา.

(พมพครงท ๒). กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรมทรพยากรธรณ. (๒๕๔๘). การลดความเสยงจากธรณพบต

ภย คลนยกษสนาม. กรงเทพฯ : กรมทรพยากรธรณ. กระทรวงมหาดไทย. กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย. คมอการพฒนาระบบความปลอดภยใหกบองคกร

ปกครองสวนทองถนทมผงเมองรวม. กรงเทพฯ : กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย. กระทรวงมหาดไทย. กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน. (ม.ป.ป.). มาตรฐานการปองกนและระงบอคคภย.

กรงเทพฯ : ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน).

(๒๕๔๘). การใชขอมลภมสารสนเทศในการตดตามพนทประสบภยคลนสนามของประเทศไทย. กร ง เทพฯ : ส าน กงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน) . กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

กระทรวงอตสาหกรรม. กรมทรพยากรธรณ . (๒๕๔๔). ธรณวทยาประเทศไทยเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในวโรกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธนวาคม ๒๕๔๒. กรงเทพฯ : กองธรณวทยา กรมทรพยากรธรณ.

กระทรวงอตสาหกรรม. กรมทรพยากรธรณ. (๒๕๔๔). เอกสารประกอบภาพชดท ๑ ธรณวทยาและทรพยากรธรณประเทศไทย. กรงเทพฯ : กองธรณวทยา กรมทรพยากรธรณ.

พงศกฤษณ เสนวงศ. (ม.ป.ป.). ภมฟสกส เลม ๑ ภาคพนดน ก าเนดและความสนสะเทอน. กรงเทพฯ : ฝายภมฟสกส กองการศกษาและวจย กรมอตนยมวทยา.

34

พงศกฤษณ เสนวงศ. (ม.ป.ป.). เอกสารประกอบค าบรรยาย ตอบปญหาเรองแผนดนไหว. กรงเทพฯ : กรมอตนยมวทยา. (เอกสารอดส าเนา).

พงศกฤษณ เสนวงศ. (ม.ป.ป.). แผนดนไหวและสวนภายในของโลก. กรงเทพฯ : โรงพมพกรมอตนยมวทยา. พงศกฤษณ เสนวงศ. (ม.ป.ป.). แผนดนไหวคออะไร. กรงเทพฯ : โรงพมพกรมอตนยมวทยา. ราชบณฑตยสถาน. (๒๕๔๔). พจนานกรมศพทธรณวทยาฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ : อรณการ

พมพ สภากาชาดไทย. ส านกงานบรรเทาทกขและประชานามยพทกษ. (๒๕๔๓). คมอปฐมพยาบาล. (พมพครงท

๔). กรงเทพฯ : บรษท เซเวน พรนตง กรป จ ากด. สยามจดหมายเหต CD-ROM. สทธพนธ ขทรานนท. (๒๕๓๙). บนทกขอมลแผนดนไหวในประวตศาสตรไทย. http://www.earth.usc.edu http://www.gees.usc.edu http://www.geopubs.wr.usgs.gov http://www.gwu.edu http://www.ology.amnh.org http://www.pubs.usgs.gov http://www.soc.soton.ac.uk Kenji Satake , AIST/GSJ . (2005). Tsunami warning and mitigation systems in Japan and

the Pacific Ocean. International seminar on tsunami “How Thailand and neighboring countries will become ready for tsunami”, January 31-Febuary 1, 2005, document no. 7.

Philipp Schmidt-Thome, GTK. (2005). Natural Hazard Maps and Policy Recommendations. International Seminar on tsunami “How Thailand and neighboring countries will become ready for tsunami”’ January 31- February 1, 2005, document no.17.

Unesco, ioc, 2005.