รายงานวจย

เรอง

พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา THE BUDDHIST INTERGRATION OF RELIGIOUS PROPERTY MANAGEMENT

OF MONESTRY IN BUDDHISM

โดย

พระมหาสนนท สนนโท, ดร. พระสธวรบณฑต, ดร.

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ, ดร. พระครภาวนาวชรคณ, ดร.

ผศ.ดร.อนวต กระสงข คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ.๒๕๖๐

ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย MCU RS 610760226

รายงานวจย

เรอง

พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา THE BUDDHIST INTERGRATION OF RELIGIOUS PROPERTY MANAGEMENT

OF MONESTRY IN BUDDHISM

โดย

พระมหาสนนท สนนโท, ดร. พระสธวรบณฑต, ดร.

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ, ดร. พระครภาวนาวชรคณ, ดร.

ผศ.ดร.อนวต กระสงข คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ.๒๕๖๐

ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย MCU RS 610760226

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

Research Report

THE BUDDHIST INTERGRATION OF RELIGIOUS PROPERTY MANAGEMENT OF MONESTRY IN BUDDHISM

By

Phramaha Sunan Sunandho, Dr. Phrasutriweerabuddhit, Dr.

Phramaha Krisada Kittisobhano (Saelee), Dr. Phrakhrabhavanawachirakun, Dr. Asst. Prof. Dr. Anuwat Krasang

Department of Political Science, Faculty of Social Sciences Mahachulalongkornrajavidyalaya University

B.E. 2560

Research Project Funded by Mahachulalongkornrajavidyalaya University MCU RS 610761226

(Copyright Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

(ก)

ชอรายงานการวจย: พทธบ รณา กา ร เ พอ กา ร บร ห า ร จ ดกา รศา สนส มบ ต ของ ว ด ใ นพระพทธศาสนา

ผวจย: พระมหาสนนท สนนโท และคณะ สวนงาน: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ปงบประมาณ: ๒๕๖๐ ทนอดหนนการวจย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ ๑) ศกษาระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ๒) ศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด ๓) น าเสนอพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ใชระเบยบวธวจยแบบผสานวธ ระหวางงานวจยเชงคณภาพ ดวยการสมภาษณเชงลก กบผใหขอมลส าคญ จ านวน ๑๘ รปหรอคน และการสนทนากลมเฉพาะ กบผ เชยวชาญจ านวน ๘ ทาน และงานวจยเชงปรมาณ ดวยการวจยเชงส ารวจ กบประชากรกลมตวอยาง จ านวน ๓๒๔ รป เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบสอบถาม เกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง สถตทใชในการวจย ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจยพบวา

๑. ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ของพระสงฆาธการโดยภาพรวมอยในระดบมาก ( = ๓.๙๖ , S.D. = ๐.๗๔๐) เมอพจารณาเปนรายดาน

พบวา อยในระดบมากทกดาน คอ ๑. ดานการเกบรกษาเงนของวด ( = ๔.๐๐, S.D. = ๐.๘๐๖)

๒. ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ( = ๓.๙๙, S.D. = ๐.๗๙๓) ๓. ดานการใหเชา

ทดนหรออาคาร ( = ๓.๙๗, S.D. = ๐.๗๖๔) ๔. ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด ( =

๓.๙๒, S.D. = ๐.๘๐๕) และ ๕. ดานการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ( = ๓.๙๐, S.D. = ๐.๗๘๙)

๒. กระบวนการจดการศาสนสมบตของวดเปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะสงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอเจาอาวาสชงเปนพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวนทกชนตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ (๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต ไดแก ๑) ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา ๒) ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะพอควรแกสภาพทองถน และใหกอสรางตามแบบแปลน ๓) ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทยหรอใหรกษาศลปวฒนธรรมทองถนเปนส าคญ ๔) ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต ๕) ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชนรายงานขอรบพระราชทานวสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง ๖) ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง (๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต ไดแก ๑) ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ๒) แกไขขอขดของของเจาอาวาส ๓) แนะน าภารจด

(ข)

งานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม ๔) ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ๕) ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส ๖) แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๓. พทธบรณาการเพอการบรหาร จดการศา สนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ประกอบดวย ๔ ขนตอน คอ

ขนฉนทะ (วางแผน) ไดแก มการวางแผนจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด มการเปดรบฟงความคดเหนของชาวบาน จดประชมเจาอาวาสและไวยาวจกรเพอชแจงการจดท าเอกสาร รวมถงการแตงตงคณะกรรมการดานศาสนสมบตขนหนงชดท าหนาทในการชแจง ควบคมการด าเนนการ งานดานศาสนสมบต

ขนวรยะ (ลงมอท า) ไดแก ด าเนนการตามแผนแมบทฯ จดประชมชแจงเจาอาวาสใหทราบถงแมแบบทก าหนด ใหแตละวดด าเนนการตามแบบบญชทก าหนด จดท าระบบการจดเกบเอกสารใหเจาอาวาสน าไปปฏบต ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาส

ขนจตตะ (ตร วจสอบ) ไ ดแก ตรวจสอบผลการด า เนนกา รตามแผนแมบทฯ มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน เปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบได แตงตงคณะกรรมการตรวจสอบผลการด าเนนการ ใหแตละวดสงบญชเพอตรวจสอบความถกตอง ก าหนดใหเจาอาวาสรายงานผลการด าเนนการในรอบป เพอตรวจสอบ มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบตของวดวาเปนไปตาม กฎ กระทรวง หรอไหม จดท ารายงานผลการสงเสรมการจดการศาสนสมบต ส ารวจความพงพอใจของพระสงฆาธการ

ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) ไดแก แกไขปรบปรงแผนแมบทใหทนสมย แกไขปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนระหวางการกอสรางโดยการมสวนรวมของประชาชน หากวดใดด าเนนการไมถกตอง กใหกลบไปด า เนนแกไขใหมใหถกตอง พฒนาระบบจดเก บเอกสารใหท นสมยและมประสทธภาพอยเสมอ แกไขขอขดของของเจาอาวาส ใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

(ค)

Research Report Title: Buddhism Integration for Religious Properties Management of Buddhist Monasteries

Researcher: Phramaha Sunan Sunandho and Others Division: Faculty of Social Sciences,

Mahachulalongkornrajavidhayalaya University Fiscal Year: 2560 Research Support Fund: Mahachulalongkornrajavidhayalaya University

ABSTRACT Objectives of this research were to: 1. Study management level of

religiousproperties in Buddhist monasteries of Sangha Administrators, 2. Study the religious properties management process of Buddist monasteries and 3. To propose the Buddhism integration for religious properties management of Buddhist monasteries Methodology was the mixed methods: the qualitative research collected data from 18 key informants by in-depth-interviewing and 8 participant in focus group discussion. The quantitative research collected data from 324 samples with questionnaires by the researcher and analyzed data with frequency, percentile, mean and standard deviation.

Findings were as follows: 1. The level of religious properties in monasteries management of

Sangha administrators was at high level with mean score at 3.96, SD. at 0.740 and all aspects were at high levels: 1) monastery money keeping was at 4.00, SD. At 0.806, 2) making properties from other sources the monastery properties was at 3.99, SD.at 0.793, 3) land or building rental was at 3.97, SD. 0.765, 4) Sangha, monastery land rental was at 3.92, SD.0.805 and 5) allocation of monastery land for specific benefits was at 3.90, SD. 0.789.

2. Religious properties management was the sensitive process of Sangha principles. The abbots, who are the Sangha administrators at monastery levels, have direct responsibilities. Sangha administrators at all levels have to work relatedly at 2 levels; 1) religious property control, (1) monastery lay-out plan control corresponding to development plan, (2) plan of each monastery control to be in line with economy and context of each communities and construction in line with plan, (3) controlling each monastery to build Thai style buildings or local cultural architect, (4) control of money book-keeping according to the rules, (5) abbots’ document control such as reports and document requesting for Royal grant land for the monastery church and

(ง)

(6) control and keeping the religious properties according to the rules and regulations of the Ministry.

3. Buddhism integration for religious properties management of Buddhist monasteries consisted of 4 steps:

Chanda, aspiration;(Plan) there are master plan for monastery development, opening to public hearing, abbots and monasteries lay managers meeting work on document. There should be appointment of a committee for religious properties to inform, operate, control and manage the religious properties in monasteries.

Viriya, effort; (Do) operation according to the master plan, abbots meeting to inform the set rules, accounts, book-keeping and plan to follow, visiting abbots regularly.

Chitta, attention;(Check) checking and evaluating the operation according to the master plan by checking committee, opening opportunities for public to co-check the operation, abbots submitted annual reports on religious properties management if abided by the rules and laws of the ministries, preparing plan for religious properties allocation and abbots’ satisfaction survey.

Vimamsa, examination; (Act) improve the master plan, correct the mistakes during the past operation by peoples’ participation, developing book -keeping and document and keeping them up-to-date at all times, helping solve the abbots’ problems and obstacle in line with the rules and regulations of the ministries.

(ง)

กตตกรรมประกาศ

รายงานการวจยฉบบนส าเรจลลวงไปดวยดเพราะไดรบความเมตตาอนเคราะหจากสถาบนวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ทสนบสนนทนในการวจยในครงน เพราะเลงเหนถงประโยชนและคณคาของงานวจยฉบบน ขอบพระคณพระสธรตนบณฑต (สทตย อาภากโร, ดร.) ผอ านวยการสถาบนวจยพทธศาสตร ผบรหารและเจาหนาททกทานทใหความอนเคราะหและชวยเหลอผวจยมาตลอด

ขอขอบพระคณ ผบรหารคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ทเมตตาอนเคราะหใหผวจยไดท าการวจยในครงน ขอกราบขอบพระคณผทรงคณวฒในการตรวจทานงานวจยฉบบนใหมความสมบรณมากยงขน

ผวจยหวงวารายงานการวจยฉบบนจะเปนประโยชนตอสาธารณชนและวงการศกษา บญกศลทเกดขนจากรายงานการวจยครงน อทศใหบดา มารดา พระอปชฌาย และครบาอาจารย ทกทาน

คณะนกวจย ๓๐ มถนายน ๒๕๖๑

สารบญ

บทคดยอภาษาไทย.............................................................................................................. ................ก บทคดยอภาษาองกฤษ........................................................................................................................ค กตตกรรมประกาศ.............................................................................................................. .................จ สารบญ ...............................................................................................................................................ฉ สารบญตาราง......................................................................................................................................ซ สารบญแผนภาพ................................................................................................................................ฌ

บทท ๑ บทน า .............................................................................................................................๑

๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา.......................................... ............................๑ ๑.๒ วตถประสงคของการวจย.............................................................................................๕ ๑.๓ ปญหาการวจย............................................................................. ................................๕ ๑.๔ ขอบเขตการวจยและกรอบแนวคด..............................................................................๕ ๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย.............................................. ...................................๗ ๑.๖ ขอจ ากดในการวจย......................................................................................................๗ ๑.๗ ประโยชนทไดรบจากการวจย......................................................................................๗

บทท ๒ แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ...........................................................................๘ ๒.๑ หลกธรรมทางพระพทธศาสนาส าหรบการจดการศาสนสมบตวด................................๘ ๒.๒ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหาร......................................................................๒๓ ๒.๓ แนวคดเกยวกบศาสนสมบตของวด...........................................................................๓๕ ๒.๔ งานวจยทเกยวของ........................................................ ............................................๖๔

บทท ๓ วธด าเนนการวจย........................................................................................................๗๓

๓.๑ รปแบบการวจย.......................................................................................................๗๓ ๓.๒ พนทวจย.................................................................................... ..............................๗๓ ๓.๓ ประชากรและกลมตวอยาง....................................................... ...............................๗๓ ๓.๔ เครองมอทใชในการวจย...........................................................................................๗๕ ๓.๕ การเกบรวบรวมขอมล.............................................. ...............................................๗๗ ๓.๖ การวเคราะหขอมล.............................................. ....................................................๗๘

บทท ๔ ผลการวจย…………………………………………………………………………….………………..……๘๒ ๔.๑ บรบทของวดในพระพทธศาสนาทใชเปนพนทในการวจย…...........………………...……๘๓

๔.๒ ผลการศกษาระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใน พระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ…………………............................................. .……๘๗

๔.๓ ผลการศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด……..................……......๙๕

(ช)

๔.๔ น าเสนอพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใน พระพทธศาสนา………………...............................................................................…...๑๒๑ ๔.๕ องคความรจากการวจย...........................................................................................๑๒๔

บทท ๕ สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ..........................................................................๑๒๗ ๕.๑ สรปผลการวจย................................................................................... ...................๑๒๗ ๕.๒ อภปรายผล............................................................................................................๑๒๙ ๕.๓ ขอเสนอแนะ..........................................................................................................๑๓๒

บรรณานกรม.........................................................................................................................๑๓๔ ภาคผนวก............................................................................................................... ...............๑๔๐

ภาคผนวก ก บทความวจย…………………………………………………………………....................๑๔๑ ภาคผนวก ข กจกรรมเกยวของกบการน าผลจากการวจยไปใชประโยชน………...…….....๑๕๖

ภาคผนวก ค ตารางเปรยบเทยบวตถประสงค กจกรรมทวางแผนไวและกจกรรมทได ด าเนนการและผลทไดรบของโครงการ………………...................................................…......๑๕๙ ภาคผนวก ง เครองมอวจย แบบสอบถาม / สมภาษณ / ชอผทรงคณวฒ......................๑๖๒ ภาคผนวก จ รปภาพกจกรรมด าเนนการวจย................................................................ ๑๗๔

ภาคผนวก ฉ ประวตคณะผวจย………………………………………………………….....................๑๗๗ แบบสรปโครงการวจย……………………………………...…………….....................๑๘๗

(ซ)

สารบญตาราง

ตารางท หนา ๓.๑ แสดงประชากรและกลมตวอยางการวจย................................................................. ๗๔ ๔.๑ แสดงจ านวนพระภกษ – สามเณร ในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๒ ประจ าป

๒๕๕๙........................................................................ ............................................ ๘๕ ๔.๒ แ ส ด ง จ า น ว น ว ด ใ น เ ข ต ป ก ค ร อ ง ค ณ ะ ส ง ฆ ภ า ค ๒ ป ร ะ จ า ป

๒๕๕๙..................................................................................................................... ๘๕ ๔.๓ ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม..................................................................... ๘๗ ๔.๔ ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ของ

พระสงฆาธการโดยภาพรวม........................................................................... ๘๙ ๔.๕ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสน

สมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด......................................................................................... ๙๐

๔.๖ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน................................................................................... .... ๙๑

๔.๗ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการใหเชาทดนหรออาคาร.................................................................... ......................................... ๙๒

๔.๘ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด................................................................................................ ๙๓

๔.๙ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการเกบรกษาเงนวด...... ๙๔

๔.๑๐ พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา.......... ๑๒๑

(ฌ)

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา

๑.๑ กรอบแนวคดในการวจย……………………………………………………………………………….. ๖ ๔.๑ เขตพนทการปกครองคณะสงฆ ภาค ๒………….....................................……………… ๘๓ ๔.๒ แผนทแสดงเขตปกครองคณะสงฆภาค ๒…………………..................................……… ๘๔ ๔.๓ กระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด........................………………………… ๑๑๙ ๔.๔ องคความรจากการวจย………………………………………………………………………………… ๑๒๔

บทท ๑

บทน ำ

๑.๑ ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

การพฒนาการสงคมเศรษฐกจ การเมองการปกครองอยางเปนระบบ สงผลตอการด าเนนชวตของบคคลใหมการเปลยนแปลงระบบชวตใหสอดคลองกบความเจรญกาวหนาตามสภาพความเจรญทางวตถนยม เชน ขอมลสารสนเทศเทคโนโลยและวทยาการตางๆ ท เนนคณภาพชวตทางวตถนยมมากเกนควร การพฒนาเปลยนแปลงเหลานท าใหเกดปญหาชวตขนตามมา เชน ปญหาเศรษฐกจ ปญหาความยากจน ปญหาความเครยด ปญหาการตกงาน ปญหาครอบครว และปญหาเสอมทางศลธรรมวฒนธรรมเปนตน ปญหาเหลานเปนอปสรรคท สงผลกระทบท าใหเกดปญหาดานจตใจ และสงผลกระทบใหเกดเปนปญหาดานอนๆ เมอประชาชน ไรศลธรรม คอ การเสอมศลธรรมจากจตใจชาวพทธ ความเจรญทางดานวตถนยมไดเขามาสสงคมอยางมระบบตามหลกการบรหารจดการทเหมาะสม แตความเจรญทางศลธรรมกลบไมไดรบการตอบรบจากสงคม อยางไรกตามการพฒนาศลธรรมปรากฎมในวดวาอารามเทานน จากการพฒนาเปลยนแปลงสงคมน จงน าไปสปญหาสงคมทมผลกระทบตอการด าเนนชวตอยาง รบรอน และรนแรงยงขน ปญหาทนาเปนหวงมากทสด คอปญหาดานจตใจเปนปญหาพนฐานของปญหาอนๆ เพราะจตใจเปนองคประกอบทส าคญทสด ทท าใหคนเราคดกระท ากรรมตางๆ ทงกรรมดและกรรมชว พระพทธเจา ไดตรสยนยนไวในจฬกมมวภงคสตรวา๑ “กรรมยอมจ าแนกสตวใหเลวและประณตได”

การกระท าของตนไมวาจะเปนทางกาย วาจาและใจ กลวนมอทธพล ทท าใหชวตมปญหาทงสน เมอแตละคนประสบปญหาจะมากหรอนอยเพยงใดนนกขนอยกบการกระท าของตน หรอความตองการทเกดจากตณหาเปนตวกระตนท าใหคนทมความตองการมากกมปญหามาก คนทมความตองการนอยกมปญหาชวตนอยลงไปตามสวน แตถาบคคลทยงไมไดแกไขปญหาชวตดวยวธทถกตองนนจะทนทกขทรมานตลอดไป จนเปนสาเหตของการฆาตวตายกม เพอจะหลกหนปญหา เพราะคดวาไมมใครทจะชวยปลดเปลองใหพนจากความทกขทรมานได แตหลกพทธธรรมทเปนหลกค าสงสอนทางพระพทธศาสนาไดชแนวทางการแกไขปญหาชวตท เดนชดไดผลจรง เชน หลกทฏฐธมมกตถะประโยชน๒ หมายถงหลกธรรมทเปนไปเพอประโยชนในปจจบน หรอหลกธรรมอนอ านวยประโยชนสขขนตน ประกอบดวย ๑) อฏฐานสมปทา คอ ถงพรอมดวยความหมน ๒) อารกขสมปทา คอถงพรอมดวยการรกษา ๓) กลยาณมตตา คอคบคนดเปน มตรรจกก าหนดบคคลในถนทอาศย เลอกเสวนาส าเหนยกศกษาเยยงอยางทานผทรงคณมศรทธา ๔) สมชวตา คอมความเปนอย เหมาะสม

๑อง.อฎฐก (ไทย) ๒๓/๕๘๑/๒๕๑. ๒อง.อฎฐก (ไทย) ๒๓/๑๔๔/๒๘๙.

๒

หลกธรรมหมวดนเรยกกนสนๆ วา ทฏฐธมมกตถะประโยชนหรอเรยกตดปากอยางไทยๆ วา ทฏฐธมมกตถประโยชน๓

ผบรหารไรสจจะ ประชาชนขาดศลธรรม โลกนจะเปนอะไร บคคลในโลกนไรความปราณตอกนและกน ตดอยในความโลภจนเกดการลกขโมยสงของเพอนบาน หลงตวอยในแสงสเสยงประพฤตผดในกามจนกลายเปนคนเจาชมากคหลายเมย เพอผลประโยชนของตนสามารถพดมสาไดทกเรองเพอตองการใหคนหลงเชอวาค าพดของตนนนด และนาเชอถอ โดยปกตคนทกชาตชอบดมน าโดยเฉพาะสรา เปนน าดมทมรสนาดมอยางมากส ารบผคนทมปจจยซอหาไดตามรานสะดวกซอ และสรามาคกบนาร ดมสราเปนระยะขาดสตเปนระยะ ในทสดกท าความผดไดเปนระยะเหมอนกน สงคมจะเป นอะไร สงคมปจ จบนนตกอยใ นภา วะเสยงอนตร ายส งเพราะผคนขาดหลกธรรมทา งพระพทธศาสนา คอ (๑) การขาดความพากเพยรในการท าการงานหรอการศกษา (๒) การไมรจกประหยดทรพย มการใชจายอยางฟมเฟอยเกนความจ าเปน (๓) มการคบคนพาลเปนเพอน ชอบแนะน าไปในทางทผด หรอทไมควรอาทเชน แนะน าใหไปเลนการพนน ใหไปลกขโมย ใหกนยาบา ใหเสพยา ชวนไปฉดคราอนาจารเปนตน เหลานถอวาเปนอปสรรคในการด าเนนชวต และ (๔) มการใชจายทรพยเกนฐานะ ใชชวตใหไปตามกระแสนยมของความตองการ (ตณหา ) และไมรจกเพยงพอ ไมพอใจในสงทตนมอยเกดความอยากไดอยากมอยากเปน (โลภ) เกนฐานะของตนจงท าใหเกดปญหาในการด าเนนชวตของพทธศาสนกชนไทย๔

การบรหารกจการคณะสงฆมมาตงแตสมยพทธกาล หลกการบรหารคอพระธรรมวนย พระพทธศาสนาไดเจรญรงเรองในประเทศอนเดยและกระจายไปส ประเทศตางๆ โดยไดรบการสนบสนนอปถมภจากพระมหาษตรยในอดตทผานมาอยางตอเนอง สวนประเทศไทยเรานนไดนบถอพระพทธศาสนามาเปนเวลานานจนมาถงสมยปจจบน พระบาทสมเดจพระเจาอยภมพลอดลยเดชมหาราช (ร.๙) ไดทรงตราพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕๕ และปรบปรงแกไขในป พ.ศ.๒๕๓๕ ตอมาไดทรงตราพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ แกไขเพมเตมฉบบทแลวใหเหมาะสมยงขน เพราะฉะนน พระราชบญญตคณะสงฆดงกลาวมการปรบปรงแกไขตามล าดบเพอใชบรหารกจการคณะสงฆจนถงปจจบนน ซงถอวาเปนรปแบบการปกครองคณะสงฆและเปนหลกการจดระเบยบการปกครองคณะสงฆ

การบรหารธรกจดานสงหารมทรพยและอสงหารมทรพย จะด าเนนการโดยกลมบคคลทมประสบการณรวมกลมกนเพอท างานเปนระบบ โดยมวตถประสงคทชดเจน คอเปาหมาย จะตองใชทรพยากรจากสงสภาพแวดลอม การบรหารธรกจประกอบดวย๖ คน (Man) เงน (Money) วตถดบ

๓พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนำนกรมพทธศำสตรฉบบประมวลธรรม, (กรงเทพมหานคร

: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๑๓๘. ๔นงลกษณ เทพสวสด, วเครำะหปญหำส ำคญในสงคมไทย , (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๓), หนา ๖๘. ๕ส านกเลขาธการมหาเถรสมามคม, คมอพระสงฆำธกำร, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๔), หนา ๑๖. ๖วเชยร วทยอดม, องคกำรและกำรจดกำร, (กรง เทพมหานคร : บรษท ธนธชการพมพ จ ากด,

๒๕๕๓), หนา ๖๘.

๓

(Material) เครองจกร (Machine) วธการ (Method) และการจดการ (Management) หรอทนยมเรยกกนวา 6M’s การบรหารจดการนน สามารถจ ากดความตามความเขาใจไดโดยค าวาการบรหาร (Administration) จะใชในการบรหารระดบสง โดยเนนทการก าหนดนโยบายทส าคญและการก าหนดแผนของผบรหารระดบสง เปนค านยมใชในการบรหารรฐกจ (Public Administration) หรอใชในหนวยงานราชการและค าวาผบรหาร (Administrator) จะหมายถงผบรหารทท างานอยในองคกรของรฐ หร ออง คกรท ไมม งหวงก าไ ร ส า หรบกา รจ ดกา ร (Management) หมายถงการ จดกา รสงหารมทรพยและอสงหารมทรพยทเปนธรกจเอกชนหรอการท าธรกจทวไปทเกยวของกบการจดการ หมายถงผบรหารทท างานอยในองคกรของเอกชนท มงหวงแสวงหาผลก าไรเพอกลมธรกจของตนเทานน (Business management)

การบรหารหมายถงการก าหนดวตถประสงคของธรกจทส า คญประกอบดวย ๗ การวางแผน (Planning) การจดองคกร (Organizing) การสงการ (Leading/Directing) หรอการอ านวย และการควบคม (Controlling) ซงจะมความสมพนธโดยตรงกบทรพยากรขององคกร (6 M’s) เพอน าไปใชใหเกดประโยชนและดวยจดมงหมายส าคญในการบรรลความส าเรจตามเปาหมายขององคกร สวนค าวาการจดการ (Management) จะเนนการปฏบตการใหเปนไปตามนโยบาย (แผนทวางไว) ซงนยมใชในการจดการธรกจ (Business management) สวนค าวาผจดการ (Manager) จะหมายถงบคคลในองคกรซงท าหนาทรบผดชอบตอกจกรรมในการบรหารทรพยากรและกจการงานอนๆ เพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวขององคกร การบรหารจดการ (Management) หมายถงชดของหนาทตางๆ (A set of functions) ทก าหนดทศทางในการใชทรพยากรทงหลายอยางมประสทธภาพ เพอใหบรรลถงเปาหมายขององคกร การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ (Efficient) หมายถงการใชทรพยากรไดอยางเฉลยวฉลาดและคมคา (Cost-effective) หมายถงการตดสนใจไดอยางถกตอง (Right decision) และมการปฏบตการส าเรจตามแผนทก าหนดไว

การสาธารณปการ หมายถงการก าหนดภาระกจบรหารของสงฆาธการถอวาเปนสงทส าคญเพราะถามระบบบรหารทดศาสนากมความเจรญมนคงดขน การบรหารท ดนนจะตองมรปแบบและวธการจดการทเหมาะสม มการแบงงาน กระจายงานใหผอยฝายบรหารระดบตางๆ รบผดชอบตามความรความสามารถของตน การบรหารภาระกจของสงฆ กมอ านาจรฐและจารตประเพณเขามาเกยวของ เมอมอธกรณเกดขนตองอาศยพระราชบญญตคณะสงฆเปนเกณฑจดระเบยบการปกครองคณะสงฆ การบรหารภาระกจของสงฆ๘ ประกอบดวย การปกครอง การศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผ การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะห

วดเปนหนวยงานพนฐานส าหรบรองรบการบรหารกจการคณะสงฆท เกยวของกบศลปวฒนธรรมประเพณโบราณ ซงหลกเกณฑและวธการตางๆ ท เกยวกบวดนน ทรงตราเปนพระราชบญญตคณะสงฆทงสน เชนเดยวกบบทบญญตวาดวยมหา เถรสมาคม ซงเปนสถาบนหรอองคกรบรหารกจการคณะสงฆสงสด อนง วดมฐานะเปนนตบคคลตามกฎหมาย ตามความในมาตรา ๓๑ วรรคสอง และมาตรา ๑๙ แหงพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ วดจงไดรบ

๗เรองเดยวกน, หนา ๖๘. ๘กองแผนงาน, คมอพระสงฆำธกำร, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๕๒), หนา ๑๖.

๔

ความคมครองจากบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยรวมถงกฎหมายอนๆ ดงนน วดทงหลายมสทธและหนาทตามบทกฎหมายดงเชนบคคลธรรมดา เวนแตสทธและหนาทบางอยางทท าเอง มไ ด จ าเปน ตองมผแทน เพอใชสทธและหน าทห รอแสดง เจตนา ด งเชนบทบญญ ตในพระราชบญญตคณะสงฆ มาตรา ๓๑ วรรคสามวา “เจาอาวาสเปนผแทนของวดในกจการทวไป”๙

การสาธารณปการ หมายถงผบรหารคอพระสงฆาธการไดปฏบตงานกอสรางและการบรณปฏสงขรณ การซอมแซมของเกา และการปรบปรงตบแตงศาสนวตถและศาสนสถานทมอย เดมหรอทเพมเตมขนใหมเพอใหเหมาะสมยงขน๑๐ การสาธารณปการ เปนงานทละเอยดออนเปนภาะกจของพระสงฆาธ การระดบเจาอาวาสผปฏบตงา นโดยตรง เจ าอาวาส เจาคณะทกชน ตอง มความสมพนธกบภาระกจ ๒ ประการคอ ควบคมและสงเสรม พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๓๕ ดงตอไปน๑๑ หมวด ๖ ศาสนสมบต มาตรา ๔๐ ศาสนสมบตแบงออกเปน ๒ ประเภท๑๒

๑) ศาสนสมบตกลาง ไดแกทรพยสนของพระศาสนาซงมใชของวดใดวดหนง แตเปนของสงฆสวนกลางเชน ทดน และผลประโยชนวดราง ทรพยสนทมผยกใหสงฆสวนกลาง ศาสนสมบตกลาง เปนหนาทของผปกครองสงฆระดบสงดแล รกษา ทงน การจดการศาสนสมบตภายในวด จะตองยดหลกใหถกตองตามกฎหมาย พระธรรมวนย มตมหาเถรสมาคมและจะตองไมกอใหเกดความเดอดรอน แกประชาชนโดยทวไปหากไมจ าเปน

๒) ศาสนสมบตของวด ไดแกทรพยสนของวดใดวดหนง เปนหนาทของสงฆในวดนนซงมเจาอาวาส เปนตน ชวยกนดแล รกษา ใหเปนไปตามพระธรรมวนย

การดแลรกษาและการจดการศาสนสมบตกลาง ใหเปนอ านาจหนาทของกรมการศาสนาเพอการนใหถอวากรมการศาสนาเปนเจาของศาสนสมบตกลางนนดวย

การดแลรกษาและจดกา รศาสนสมบตของวด ให เปนไปตามวธ การทก าหนดในกฎกระทรวง มาตรา ๔๑ ใหกระทรวงศกษาธการจดท างบประมาณประจ าปของศาสนสมบตกลางดวยความเหนชอบของมหาเถรสมาคม และเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชงบประมาณนนได การบรหารสาธารณปการ เปนงานส าคญละเอยดออน เปนงานประดบบารมของพระสงฆาธการ ผลงานจากการจดการสาธารณปการไดชดเจนถกตองตามรปแบบ เปนสวนหนงท าใหพระสงฆาธการไดรบการยอมรบและไดรบการพจารณาเปนพเศษตอหนาทการงาน แตบางครงกเปนเหตกอใหเกดปญหา เชน ปญหาความขดแยงระหวางวดกบชาวบานจนถงลกลามใหญโต เพราะการสาธารณปการเปนตนเหต ถาหากเจาคณะผใหญไดเหนความส าคญตราจสอบการปฏบตหนาทของเจาอาวาสไดด การขดแยงระหวางวดกบชาวบานจะลดนอยลงตามล าดบ และความสมครสมานสามคค

๙พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ), กำรคณะสงฆและกำรศำสนำ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๑๖. ๑๐เรองเดยวกน, หนา ๑๗. ๑๑กฎมหาเถรสมาคม, คมอพระสงฆำธกำร, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนา

แหงชาต, ๑๕๕๓), หนา ๒๓. ๑๒กองพทธศาสนสถาน, กำรพฒนำวดสควำมเปนมำตรฐำน , (กรง เทพมหานคร : ส านกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๕), หนา ๗.

๕

ระหวางวดกบชาวบานจะมมากขน เปนเหตใหการบรหารกจการคณะสงฆด าเนนไปด วยความเรยบรอยดงาม ดงนน ผวจยจงมความสนใจศกษาเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” เพอศกษาสภาพทวไปและปญหาอปสรรคการจดการศาสนสมบตของวดเพอศกษาแนวคด ทฤษฎและหลกพทธธรรมเพอการจดการศาสนสมบตขอวด แ ละเพอน าเสนอแนวทางพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

๑.๒ วตถประสงคของกำรวจย

๑.๒.๑ เ พอศกษาร ะดบปฏบตการในกา รบรห ารจ ดการศาสนสมบ ตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

๑.๒.๒ เพอศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด ๑.๒.๓ เพอน าเสนอพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนา

๑.๓ ปญหำกำรวจย ๑.๓.๑ พระสงฆาธการมระดบการปฏบตในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนาอยในระดบใด ๑.๓.๒ กระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวดมอะไรบาง ๑.๓.๓ พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ควร

เปนอยางไร ๑.๔ ขอบเขตกำรวจยและกรอบแนวคด

ในการศกษาวจยเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” ผวจยไดก าหนดขอบเขตการศกษาไดดงน

๑.๔.๑ ขอบเขตดำนเนอหำ การศกษาวจยเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนา” ไดจากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของประกอบดวย ๑) หลกพทธธรรม แนวคด และทฤษฎทเกยวกบการพฒนาการจดการ ๒) แนวคดทเกยวของกบศาสนสมบตของวด ๓) วดในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดอางทอง และจงหวดสระบร ๑.๔.๒ ขอบเขตดำนประชำกร ผวจยเกบขอมลแบบสอบถามจากพระสงฆาธการ ในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวด

อางทอง และจงหวดอางทอง จ านวน ๑,๗๐๙ รป กลมตวอยางทใชในการวจย ไดท าการสมมาจากประชากรจ านวน ๖๔๘ คน โดยค านวณ

ตามสตรของทาโร ยามาเน (Taro Yamane)

๖

ผใหขอมลส าคญ ประกอบดวย พระสงฆาธการ เจาอาวาส และผมสวนเกยวของกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในเขตการปกครองคณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง เปนผใหขอมลส าคญ (Key Informants) จ านวน ๑๘ รป/คน

ผเชยวชาญในการสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) ผวจยไดคดเลอกจากพระสงฆาธการ ผทรงคณวฒ นกวชาการ และผมสวนเกยวของกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง เพอยนยนพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา จ านวน ๘ รป/คน

๑.๔.๓ ขอบเขตดำนพนท ในกา ร ว จ ย คร งน ผ ว จ ย ก า หนดขอบ เขตกา ร ศกษา ดา น พนท ไว คอ จ งหว ด

พระนครศรอยธยา จงหวดอางทอง และจงหวดสระบร ๑.๔.๔ ขอบเขตดำนระยะเวลำ การศกษาวจยครงนด าเนนการวจยตงแตวนท ๑ กนยายน พ.ศ.๒๕๖๐ ถงวนท ๓๐

มนาคม พ.ศ.๒๕๖๑ รวมเปนระยะเวลา ๒๐ เดอน ๑.๔.๕ กรอบแนวคดในกำรวจย การศกษาวจย เรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนา” ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ โดยก าหนดกรอบแนวคดการวจย (Conceptual Framework) ดงน

แผนภำพท ๑ แสดงกรอบแนวคดในการศกษาวจย

หลกพทธธรรม แนวคด และทฤษฎทเกยวกบการพฒนาการจดการ

แนวคดทเกยวของกบศาสนสมบตของวด

พทธบรณาการเพอการ

บรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

แนวคดทเกยวของกบวด จงหวดพระนครศรอยธยา จงหวด

อางทอง และจงหวดสระบร

๗

๑.๕ นยำมศพทเฉพำะทใชในกำรวจย ในการศกษาวจยเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนา” ผวจยไดนยามศพทเฉพาะทใชในการวจยไวดงน พทธบรณำกำร หมายถง การน าหลกธรรมในทางพระพทธศาสนามาประยกตใชในการ

บรหารจดการ ไดแก หลกอทธบาทธรรม กำรบรหำรจดกำร หมายถง การระบพนธกจ วตถประสงคและกลยทธขององคการ การ

วเคราะหสงแวดลอมภายนอก การวเคราะหสงแวดลอมภายใน การก าหนดกลยทธ การน ากลยทธไปปฏบต และการประเมนผลงาน

ศำสนสมบต หมายถง บรรดาทรพยสนของวดทงเคลอนทไดและเคลอนทไมได ไดแก ศาสนสถานและศาสนาวตถ ประกอบดวย การไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด การกนท ดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน การใหเชาทดนหรออาคาร การใหเชาทธรณสงฆ ท กลปนาหรอทวด การเกบรกษาเงนวด

วด หมายถง วดในพระพทธศาสนา ประกอบดวยวดทไดรบพระราชทานว สงคามสมา และส านกสงฆ ในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๒ ไดแก จงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดอางทอง และจงหวดสระบร ๑.๖ ขอจ ำกดในกำรวจย ในการวจยครงนผวจยพบขอก ากดในเรองของการใหขอมลส าคญของพระเถระผใหญ เนองจากทานมภารกจมาก จงเลอกใชวธการใหเลขานการสวนตวของทานแสดดงความคดเหนเอง หรอสมภาษณแทนซงอาจจะไดขอมลไมครบถวน ซงหากแกไขไมไดท าใหสงผลกระทบตอการสรปโครงการทงทางตรงและทางออม ๑.๗ ประโยชนทไดรบจำกกำรวจย

๑.๗.๑ ท าใหทราบระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตข องวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

๑.๗.๒ ท าใหทราบกระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด ๑.๗.๓ ไดน าเสนอพทธบ รณาการ เพอการบรหารจ ดการศา สนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนา

บทท ๒

แนวคด ทฤษฏและงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาวจยเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” ผวจยไดทบทวนแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของดงน

๒.๑ หลกธรรมทางพระพทธศาสนาส าหรบการจดการศาสนสมบตวด ๒.๒ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารจดการ ๒.๓ แนวคดเกยวกบศาสนสมบตของวด ๒.๔ งานวจยทเกยวของ

๒.๑ หลกธรรมทางพระพทธศาสนาสำหรบการจดการศาสนสมบตวด หลกธรรมของพระพทธศาสนายอมท าใหเขาใจแจมแจงในเรองท เปนไปในลกษณะของ

ประโยชนสขในปจจบน ทมแงมมทางลกซงทางเศรษฐศาสตรมมตทครอบคลมการด าเนนชวตทงการอย การกน รวมถงความสมพนธทางกจกรรมของเศรษฐกจในทก ๆ เรองเลยทเดยว น าพามาซงความมนคงและสมบรณ ซงหลกธรรมทน าพาสความส าเรจนน ผวจยจะน าเสนอหลกธรรมในหวขอ “อทธบาท ๔” ซงจะน าเสนอได ดงน

ค าวา อทธบาท แปลวา บาทฐานแหงความส าเรจ หมายถง สงซงมคณธรรมเครองใหลถงความส าเรจตามทตนประสงค ผหวงความส าเรจในส งใด ตองท าตนใหสมบรณดวยสงท เรยกวา อทธบาท ซงจ าแนกไวเปน ๔ คอ๑

๑. ฉนทะ ความพอใจรกใครในสงนน ๒. วรยะ ความพากเพยรในสงนน ๓. จตตะ ความเอาใจใสฝกใฝในสงนน ๔. วมงสา ความหมนสอดสองในเหตผลของสงนน

ธรรม ๔ อยางน ยอมเนองกน แตละอยางๆ มหนาทเฉพาะของตน ฉนทะ คอความพอใจ ในฐานะเปนสงท ตนถอวา ดทสด ทมนษยเราควรจะได ขอน เปน

ก าลงใจ อนแรก ทท าใหเกด คณธรรม ขอตอไป ทกขอ วรยะคอความพากเพยร หมายถง การการะท าท ตดตอ ไมขาดตอน เปนระยะยาวจน

ประสบ ความส าเรจ ค าน มความหมายของ ความกลาหาญ เจออยดวย สวนหนง จตตะหมายถงความไ มทอดทง สงนน ไปจา กความรส ก ของ ตว ท าสง ซง เป น

วตถประสงค นนใหเดนชด อยในใจเสมอ ค าน รวมความหมาย ของค าวา สมาธอยดวยอยางเตมท

๑พระมหาสมชาย ฐานวฑโฒ, “ อทธบาท ๔”, ไมระบวนเดอนป(เทปตลบ), ๒ ตลบ.

๙

วมงสาหมายถงความสอดสองใน เหตและผล แหงความส าเรจ เกยวกบเรองนนๆใหลกซงยงๆ ขนไปตลอดเวลา ค าน รวมความหมาย ของค าวา ปญญา ไวอยางเตมท

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ไดกลาววา๒ “พงเขาใจระลกไวเสมอวาการทเพยรพยายามแสวงหารกษาและครอบครองโภคทรพยไวนนกเพอจะใชใหเปนประโยชนทงแกตนและคนอนถาไมใชทรพยสมบตใหเกดคณประโยชนแลวการหาและการมทรพยสมบตกปราศจากคณคาหาความหมายใดๆมไดดงนนเมอมทรพยหรอหาทรพยมาไดแลวตองรจกสรรทรพยนนโดยถอหลกการแบงทรพยเปน๔สวนทเรยกวาโภควภาค” คอหนงสวนใชจายเลยงตนเลยงคนทควรบ ารงเลยงไดแกบดามารดาบตรภรรยาและคนในปกครองมตรสหายผรวมกจการงานท าบญตลอดจนบ ารงราชการดวยการเสยภาษอากรเปนตนสองสวนใชเปนทนประกอบการงานสามสวนเกบไวใชในยามจ าเปน

อทธบาท ๔ เปนแนวทางการเรยน การท างาน ใหประสบความส าเรจทพระพทธองคไดทรงสดบไวอยางแยบคลาย อนประกอบดวยแนวปฏบต ๔ขอ คอ ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา ซงใครๆกทองได จ าได แตจะมสกกคนทปฏบ ตไดครบกระบวนความทง ๔ขอ อนเปน ๔ขนตอนทตอเนองหนนเสรมกน จะขาดขอใดขอหนงไมได ดวยวามนเปนกระบวนการทเชอมโยงกนทง ๔ขอ จงจะท าใหเราประสบผลส าเรจในชวตและการงานไดตามความมงหวง ขออธบายดงตอไปน

๑) ฉนทะ คอ การมใจรกในสงทท าใจทรกอนเกดจากความศรทธาและเชอมนตอสงทท า จงจะเกดผลจรงตามควร เราคงเคยไดยนค าวา "ขอฉนทามตจากประชม" บอยๆ หรอ "มฉนทะรวมกน" กอนเลกการประชมบางอนเปนเสมอนสญญาระหวางกนวาเราจะท าสงนนสงนรวมกนหรอละเวนบางสงรวมกน ซงความเขาใจในขอนคดวาถกเพยงครงเดยว เพราะความหมายของ "ฉนทะ" นน ไมใชแปลวาเปนสญญาภาษากระดาษหรอสญญาทใหไวกบมวลหมสมาชกเทานน หากแตเปนสญญาใจและเปนใจทผกพน เปนใจทศรทธาและเชอมนตอสงนนอย เตมเปยม จงจะเกดความเพ ยรตามมา เปรยบไดกบนกวจยทศรทธาและเชอมนในแนวคดแนวปฏบตของงานวจยเพอทองถนซงอาจมมากนอยตางกน คงไมมใครบอกไดนอกจากตวนกวจยเองและผลของงานทเกดขนจรงเปนทประจกษตอสาธารณะชน

หลายคนคงเคยไดยนประโยคทวา Where there is the will, there is the way.ทใดมความปรารถนาอนแรงกลา ทนนยอมมหนทางเสมอ ขอเพยงแตใหมความตงใจแนวแน ทจะประสบความส าเรจในเรองนนๆใหได ดวยความมงมน ไมทอถอย ยอมมหนทางน าเราไปสความส าเรจไดเสมอ

การมใจรก ถอวาส าคญมากไมใชท าใจใหรกเพออะไรสกอยาง หรอ หามใจไมใหรก มนกยากยงพอๆกน เพราะรกดงกลาวไมไดเกดจากความรกความศรทธาของเราจรงๆ ขนท าไปกมแตจะทกขทรมานแมจะไดบางสงทมงหวงแลวกตาม ประการส าคญเปนการแอบแฝงมาจากความคดอนศรทธาอนหรอความเปนอนทเราพยายามหาเหตและผลมาอธบายวา มนคอสงเดยวกนเพอให

๒พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), ธรรมนญชวต, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๔), หนา ๓๙.

๑๐

สามารถด าเนนไปไดหรอเพอใหตวเองสบายใจทสด แตถาเรามใจศรทธาอนแรงกลาแลว พลงสรางสรรคกจะบงเกดขนกบเราอยางมหศจรรยทเดยว

ทนมาพดถงวา "เราจะสรางฉนทะใหเกดขนไดอยางไร" พระพทธองคเคยสอนไววา มนษยเราตองเลอกทจะศรทธาบางอยางและหมนตรวจสอบศรทธาของตวเองวาดตอตวเองและดตอผอนอนรวมถงสงคมโดยรวมหรอไม เมอดทงสองอยางกจงมงมนทจะท าดวยความตงใจ และหากไมดกจงเปลยนแปลงศรทธาเสยใหม ซงเราตองเลอก ไมเชนนนเราจะกลายเปนคนทสบสนไมมแกนสารและเปนคนไรรากในทสด เมอเปนคนไมมแกนสารกจะถกชกชวนไปในทางทไมดไดงายนนเอง

หากจะฝกฝนตนเอง อาจเรมจากการตงค าถามกบตวเองวาเราศรทธาอะไรอย เพราะคนเราเมอศรทธาอะไรกจะไดพบกบสงนนเขาถงสงนน ศรทธาในเทคโนโลยเรากจะเขาถงเทคโนโลย ศรทธาตอชาวบานเรากจะเขาถงชาวบาน ศรทธาตอวตถกจะเขาถงวตถ ศรทธาตอลาภยศสรรเสรญกจะเขาถงลาภถงยศเขาถงต าแหนง ศรทธาตอความรกจะเขาถงความร หรอศรทธาตอหลกธรรมกจะเขาถงธรรม หรอไมศรทธาอะไรเลยกไมเขาถงกไมเขาถงอะไรเลย เพราะความศรทธาน ามาซงมงมนทมเทเพอท าทกอยางใหไดมาซงสงทเราศรทธานนเอง ขณะเดยวกนกลองตรวจสอบตวเองดวาสงทเราศรทธากบสงทองคกรของเราศรทธานนตรงกนหรอไม หากตรงกนกเรยนรทจะเปลยนแปลงตนหรอหากไมตรงกนกเรยนรทจะใหโอกาสตวเองไปสแหงททเหมาะสมกวา๓

๒) วรยะคอ ความมงมนทมเทเปนความมงมนทมเททงกายและใจ ทจะเรยนรและท าใหเขาถงแกนแทของสงนนเรองนน ถาหากกระท ากจะท าจนเชยวชาญจนเปนผร ถาหาก ศกษากจะศกษาใหรจนถงรากเหงาของเรองราวนนๆ ดงนน ค าวา "วรยะ" จงหมายถงความเพยรพยายามอยางสงทจะท าตามฉนทะหรอศรทธาของตวเอง หากเราไมมความเพยรแลวกอนมานไดวาเรามฉนทะหลอกๆ หรอศรทธาหลอกๆ ทงโกหกตวเองและหลอกผ อน เพออะไรนน ผลงานทเขาท าจะชชดออกมาเองวาท าเพออะไร ดงนน นกวจยทองถน จงตองมใจทรกตอคนทองถนและรกตอการท างานวจยเพอแกปญหาคนทองถน อนเปนศรทธาสงสด หากไมเปนเชนนน กไดแตเพยงศรทธาปากเปลาทไรแมเงาของความมงมนและทมเท หากแตมศรทธาอนใหครนคดและกระท าอย

วรยะนมาคกบความอดทนอดกลน เปนความรสกไมยอทอตอปญหาและมความหวงทจะเอาชนะอปสรรคทงปวง โดยมศรทธาเปนเครองยดเหนยวจตใจ น าใจ และเตอนใจ ความอดทนเปนเครองมอส าหรบคนใจเยนและใจงามดวย ไมใชมทะลดดนรบเราและรมรอน เพราะมนจะท าใหมโอกาสผดพลาดไดงาย หรอสญเสยความอดทนในทสด ดงนน ความวรยะอสาหะ จงเปนวถทางของบคคลทหาญกลาและทายทาตออปสรรคใดๆทงมวล

ถามวา "ความวรยะมนเกดจากอะไร" ค าตอบกคอ "เกดจากศรทธาหรอฉนทะนนเอง" และเปนศรทธาทมนคงดวยไมวาจะมอปสรรคใดๆมากระทบกตามกจะไมเปลยนแปลง แตอาจปลอยวางหรอวางเฉยในบางเวลาบางสถานการณบาง เพอรอสภาวะทเหมาะสมกวา ความวรยะไมใชความ

๓คณาจารยโรงพมพเลยงเชยง , แบบประกอบนกธรรมตร อธบายธรรมวภาค ปรเฉทท ๑ , (กรงเทพมหานคร : เลยงเชยง, ๒๕๓๖), หนา ๙๕-๙๖..

๑๑

ดดนอยางเอาเปนเอาตายหรอตองใหไดเสมอ แตมนคอความแยบยลและเลอกทจะท าบางอยางเพอรกษาศรทธาไวหรอเพอรอวาระทเหมาะสมอนหมายถงการบรรลผลแหงศรทธา

ถาจะฝกฝนเรองความวรยะแลวคงตองเรมจากความคดทวา ตองหมนฝกฝนตนเองบอยๆ หมนท าหมนคดหมนเขยนหมนน าเสนอและอยาขเกยจ อยากลวความผดพลาดและจงกลาแสดงออกซงความรบผดชอบตอความลมเหลวของตวเอง อยาทอตองานหนกและงานมากใหคดวาท ามากรมากเกงมากขน อยาบนวาไมมเวลาเพราะเวลามเทาเดม ฯลฯ

๓) จตตะ คอ ใจทจดจอและรบผดชอบเมอมใจทจดจอแลวกจะเกดความรอบคอบตาม ค านยงใหญมากปจจบน สงคมซบซอน มสงใหมๆ เกดขนมากมาย แตละคนมภาระหนาท ท ตองท ามากมาย ไมรจะท าอะไรกอน เวลาอานหนงสอกคดถงงานทรบผดชอบ เวลาอานท างานกคดวาตองอานหนงสอเพอเตรยมตวสอบ ไมสามารถมจตจดจออยกบสงใดสงหนงไดนาน ผลคอ ท าอะไรกไมดสกอยางท าผดๆถกๆอยอยางนน

แตถาเรามใจทจดจอตอสงทเราคดเราท าและรบผดชอบแลว ไมวาจะเปนการเรยนหรอการงานกตาม ทกอยางกจะดขนไปเอง เรากจะมความรอบรมากขนเรอยๆดวยใจทจดจอตงมนและใฝเรยนรของเรา เมอมความรอบรมากขนกจะเกดความรอบคอบตามมา เมอมความรอบคอบแลวการตดสนใจท าอะไรกจะเกดความผดพลาดนอยตามไปดวย

ความรอบคอบจะเกดขนไมไดเลยหากไมรอบร ดงนน การทคนจะรอบรไดนน ตองหมนศกษาเรยนรอยเปนเนองนจ ตดตามขาวสารบานเมองสม าเสมอ ตองอานหนงสออยาใหขาดและหลากหลายโดยไมยดตดกบเรองใดเรองหนง ประการส าคญตองฝกตงค าถามกบตวเองกบเรองราวตางๆทเกดขนรอบตวเราพรอมกบคนหาค าตอบใหได การฝกสนทนากบผรบอยๆกเปนสงจ าเปน ซงเมอเราท าไดอยางนแลว เรากจะเปนผทเขาใกลความรอบรไปโดยปรยาย

เมอเราเขาใกลความรอบรแลว กไมใชเรองยากทจะวเคราะหสงเคราะหเนอแทของเรองราวนนๆ ออกมาสการตดสนใจของหมคณะหรอแมแตเรองสวนตวของเราเอง ดงนน ความรอบคอบจงแฝงไปดวยความรอบรตามสภาพจรงของมน อนเปนแนวปฏบตทคนรนใหมตองสรางใหเกดเปนนสยแกตนเอง

ความรอบคอบนอกจากจะด ารงอยคกบความรอบรแลว ยงตองอาศยความดงามเปนเครองเตอนสตดวย ถงจะสามารถใชจตของเราพนจพจารณาและตรกตรองในเนอแทของสงตางๆนนไดอยางเหมาะสม เพราะความดงามตามแบบอยางของคณธรรมตามหลกศาสนาและจรยธรรมของสงคมนนเปนสงเดยวทจะท าใหมนษยอยรวมกนอยางปรกตสข

๔) วมงสา คอ การทบทวนในสงทไดคดไดท ามาอนเกดจาก การมใจรก (ฉนทะ) แลวท าดวยความมงมน (วรยะ) อยางใจจดใจจอและรบผดชอบ (จตตะ) โดยใชวจารณญาณอยางรอบรและรอบคอบ จงน าไปสการทบทวนตวเอง และทบทวนองคกรหรอทบทวนขบวนการ ทบทวนในสงทไดคดสงไดท าผานมาวาเกดผลดผลเสยอยางไร ทงทเปนเรองสวนตวของเราเองและเปนเรองทรวมคดรวมท ากบคนอน เพอปรบปรงปรบแกไขใหดยงขน

การทบทวนเรองราวจากภายในของตวเองเปนสงส าคญมากในยคปจจบนทผคนเรมสบสนวนวายอยางเขมขน ทบทวนความคดเพอตรวจสอบความคดและการกระท าของเราวาเราคดหรอท าจากความคดอะไร? พรอมกบถามตวเองวาเราคดอยางนนเพออะไร ? เราท าสงน เพออะไร?

๑๒

เพอความสขของตวเองหรอเพอความสงบสขของสงคม? ฯลฯ ซงจะท าใหเรารวาเราควรจะอย ณ จดไหนของสงคมหรอเปลยนแปลงตนอยางไรไปสการสรางสรรคตนเองและสงคมทงดงาม๔

ผปฏ บตง านหรอคนท างาน คอ ผ ทถกมอบหมายใหท างา นจ ากผ บร หารหร อผบงคบบญชา ซงผปฏบตงานหรอ คนท างานทกคนตางกปรารถนาทจะประสบความส าเรจในการท างานดวยกนทกคน ดงนน ชดธรรมะทเหมาะสมส าหรบผปฏบตงาน คอ อทธบาท ๔ ซงหมายถง ธรรมแหงความส าเรจ โดยหลกธรรมในอทธบาท ๔ ประกอบดวย

๑. ฉนทะ: ความพอใจ หมายถง ความรกงาน- พอใจกบงานทท าอย ผปฏบตงานจะตองชอบหรอ ศรทธางานทท าอย จะตองพอใจทจะท าและมความสขทไดท างานทไดรบมอบหมาย

๒. วรยะ: ความพากเพยร หมายถง ขยนหมนเพยรกบงาน ผปฏบตงานจะตองมคว ามขยนหมนเพยร ในการท างานทไดรบมอบหมาย รวมทง หมนฝกฝนตนเองอยางตอเนองเพอใหการท างานมประสทธภาพมากยงขน

๓. จตตะ: ความเอาใจใส หมายถง ความเอาใจรบผดชอบงาน ผปฏบตงานจะตองมจตใจ หรอ สมาธจดจอกบงานทท า รวมถง มความรอบคอบและความรบผดชอบในงานทท าอยางเตมสตก าลง

๔. วมงสา: ความสอดสองในเหตและผล หมายถง การพนจพเคราะหและใชปญญาตรวจสอบงานผปฏบตงานจะตองท างานดวยปญญา ดวยสมองคด รวมถง การมความเขาใจในงานอยางลกซงทงในแงขนตอนและผลส าเรจ/ผลสมฤทธของงาน๕

ศน ยสารสนเทศสง แวดลอม กรม สงเสร ม คณภาพ สง แวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดกลาววา นอกจากเราจะใชสตปญญาในการท างาน เพอแกปญหาและหาหนทางเจรญกาวหนาอยนน มทฤษฎมากมายทหวงใหเราปฏบตตาม ลองยอนกลบมาใชธรรมะงายๆ ทใหคณประสบความส าเรจในการท างานสงสดธรรมะทเราควรจะหยบยกมาใชในการท างานทกวนน คงหนไมพนอทธบาท๔เพราะความหมายของอทธบาท ๔คอธรรมใหถ งความส าเรจ หรอหนทางแหงความส าเรจนนเอง โดยหลกอทธบาท ๔นนเปนหลกธรรมส าคญทท าใหเกดสมาธในการท างาน ไมฟงซานไปกบสงคมและกระแสตางๆ พรอมทงตกรอบใหเราท างานอยางคงเสนคงวาอกดวย

ฉนทะ = ฉนพอใจกบงานทท าอย มใครบางไหมไมชอบงานทท าอย ใหคณลองตรวจสอบตวเองดวา คณนนมความชอบหรอศรทธากบงานแบบใด หรอพอใจกบงานแบบใดอย เหมอนกบคณเปนนกศกษาทเพงจบใหมก าลงใชความคดไตรตรองวาคณตอง การเดนไปเสนทางใด เรองเหลานไมมใครใหค าตอบคณไดเพราะเปนความชอบความศรทธาท กอเกด จากตวของคณเองจรงอยทงานแตละอยางไมมทางทคณจะชนชอบไปทงหมดทกกระบวนการ แตถาคณพอใจทจะท าใหด สบายใจทจะตองเจอมนทกวนเราเรยกวาความศรทธา เปนสงแรกทมนษยตองการและเปนพนฐาน

๔คณาจารยโรงพมพเลยงเชยง , แบบประกอบนกธรรมตร อธบายธรรมวภาค ปรเฉทท ๑ , (กรงเทพมหานคร : เลยงเชยง, ๒๕๓๖), หนา ๙๗-๙๙.

๕เรองเดยวกน, หนา ๑๐๐-๑๐๒.

๑๓

ของความส าเรจ อยางเชน คณมความศรทธาและใจรกทจะเปนพนกงานขายทดและซอสตย สงนจะเปนพลงใหคณเดนไปหาความส าเรจไดแบบเปนเสนตรง และเข าถงจตใจเนอแทในการท างานมากกวาคนทไมไดมความศรทธาใดๆ กบงานทท าคณอาจเรมตนงายๆ ดวยการตงค าถามกบตวเอง ฉนท างานเพออะไร ฉนมความสขหรอไม เพยงแคนคณกจะทราบตวเองวามความลกซงกบงานทท าอยเพยงใด เผอเราจะไดมเวลาคนหาและปรบเปลยนตวเอง หรอปรบศรทธาของตวเองใหเขากบงานทท าอย

วรยะ = ฉนขยนหมนเพยรกบงานทมคงไมมคนไหนประสบความส าเรจโดยปราศจากความเพยร เปนค าคมทแปลงายแตความหมายเหนดเหนอยยงนก เพราะความวรยะนนเปนเครองมออกอยางหนงทจะน าคณไปสความส าเรจ ได ยงคณขยนเทาไรผลตอบแทนทคณจะไดรบมนกมมากเทานน ยกตวอยางตอจากหวขอฉนทะ คณเปนพนกงานขายทมความศรทธากบงานทท า มความสขในการท างานเปนเครองยดเหนยวจตใจ รวมกบความขยนหมนเพยร ไมเฉยชาทจะตอนรบลกคา กระตอรอรนหาลกคาใหมๆ อยเสมอ มวนยในการท างาน ไมทอกบปญหาและอปสรรคทเขามา มความทมเทอยางน ต าแหนงทสงขนไปอยไมไกลเกนเออมแนนอน ทส า คญความวรยะจะเกดขนไดกดวยความศรทธาของฉนทะนนเอง และความวรยะไมใชการท างานแบบเอาเปนเอาตาย แตเปนกา รหมนฝกฝนตนเองตางหาก

จตตะ = ฉนเอาใจใสรบผดชอบกบงานทท าจตใจทจดจอกบงานไมวอกแวกไปเทยวเลนลวนเกดผลดตองานทท า จตตะเปนธรรมแสดงถงสตและจตใจทรอบคอบและความรบผดชอบทจะตามมา ซงในสงคมการท างานปจจบนนมงเนนแยงชงต าแหนงกน และขดขาจนลมคดไปวา งานทตนเองตองรบผดชอบนนคอสงใดกนแน จตตะจงมความส าคญในการท างานโดยไมวอกแวกออกไปนอกลนอกทางดงนน เมอคณมทงฉนทะและวรยะแลว จตตะจะเปนเสมอนรวของเสนทางทไมใหไขวเขวออกนอกทางสความส าเรจได รวมทงเปนสตทสอออกมาถงความมงมนทสงกวาความพอใจและความขยน หมนเพยร

วมงสา = ฉนใครครวญและใชปญญาตรวจสอบงาน สงสดทายในการท างานคอการใชปญญา ทเปนกญแจสงสดของอทธบาท๔เมอคณมความรกในงานทท า มความขยนหมนเพยร มสตรบผดชอบ การมปญญาคอการทบทวนตนเองและปญหา วาสงทเราไดท ามานนมผลดผลเสยอยางไร มสงใดทเขามากระทบใจเราหรอคนอนหรอไม เราจะไดรจดยนของเราวาท างานและอยในดานทกขหรอสข ลมเหลวหรอประสบความส าเรจ อยางเชน ทบทวนตวเองนงๆ วาวนนทงวนเราท าอะไรบาง สรปกบตวเองวาท าเพออะไร เราจะไดมก าลงใจตอในวนตอๆ ไป และไมท าผดซ าซากอกเชนเดม พรอมกนนนเราจะสามารถเหนหนทางไดวา เสนทางไหนทจะน าเราสความส าเรจไดจรงๆ

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ไดกลาววา “เมอไดใชโภคทรพยท าประโยชนอยางน แลวถงโภคะจะหมดสนไปกสบายใจไดวาไดใชโภคะนนใหเปนประโยชนถกตองตามเหตผลแลวถงโภคะเพมขนกสบายใจเชนเดยวกนเปนอนไมตองเดอดรอนใจในทงสองกรณ” การท าประโยชนปจจบนหรอการปฏบตตามหลกธรรม “อทธบาท ๔” เปนเรองเกยวกบปากทองการกนการอยปจจยการด ารงของคนถาบานเมองมเศรษฐกจดคนมความอย ดกนดตางคนตางประกอบอาชพทสจรตไมเบยดเบยนกนรฐบาลกไมตองวนวายอยกบการปราบปรามเรองทจรตสามารถพฒนาประเทศชาตใหเจรญกาวหนาไปและเศรษฐกจของชาตจะดขนจ าเปนตองมการพฒนาคอการด า เนนกจการเพอเพม

๑๔

รายไดของคนใหสงขนตอเนองกนเปนระยะยาวนานปจจยขนมลฐานทส าคญในการพฒนาเศรษฐกจคอประชากรซงเปนทรพยากรธรรมชาตทมคาสงสดและเปนปจจยมลฐานเปนตนทนเบองตนถาคนทกคนทเปนประชากรของชาตมหลกธรรมตามทกลาวมากถอได วาประเทศชาตมประชากรทมคณภาพมความสามารถในการประกอบอาชพและเปนอาชพทสจรตรฐบาลกสามารถพฒนาสงเสรมอาชพทางดานเทคโนโลยเพอคณภาพและปรมาณของผลผลตมการศกษาวจยคนควานวตกรรมใหประชากรเกดความช านาญในวชาชพการพฒนาเศรษฐกจของประเทศกยอมบรรลตามเปาหมาย

สมเดจพระมหารชชมงคลาจารย ไดพดถงวธการตางๆ มามาก ตอแตนไปจะพดถงกฎบงคบตายตวในพระพทธศาสนา อกอยางหนง ทนกปฏบตไมวาระดบใดตองยดถอเปนกฎบงคบส าหรบการปฏบต ถาทงอทธบาท ๔ น เสยแลว ไมวาจะท าอะไรกไมมทางส าเ รจผลสมความปรารถนา แตถาทานผใดทรงการปฏบตตาม ในอทธบาท ๔ นแลว สมเดจพระผ มพระภาคตรสรบรองผลวา ตองส าเรจสมความมงหมาย ทกประการ แมทานหวงพระนพพานในชาตน กหวงไดแนนอน ใจความในอทธบาท ๔ มดงน

๑. ฉนทะ มความพอใจในปฏปทาทปฏบตโดยสม าเสมอ ๒. วรยะ มความพากเพยรพยายามไมทอถอย ๓. จตตะ สนใจในขอวตรปฏบตนนเนองนตย ๔. วมงสา ใครครวญพจารณา ในขอวตรปฏบตนนโดยถกตอง๖ ทานพทธทาสภกข๗ ไดใหความหมายของอทธบาทแปลวาบาทฐานแหงความส าเรจ

หมายถง สงซงมคณธรรมเครองใหลถงความส าเรจตามทตนประสงค ผหวงความส าเรจในสงใดตองท าตนใหสมบรณ ดวยสงทเรยกวา อทธบาท ซงจ าแนกไวเปน ๔ คอ

๑. ฉนทะ ความพอใจรกใครในสงนน ๒. วรยะ ความพากเพยรในสงนน ๓. จตตะ ความเอาใจใสฝกใฝในสงนน ๔. วมงสา ความหมนสอดสองในเหตผลของสงนน ธรรม ๔ อยางน ยอมเนองกน แตละอยางๆมหนาทเฉพาะของตน ฉนทะคอความพอใจในฐานะเปนสงท ตนถอวา ดทสดทมนษยเราควรจะไดขอน เปน

ก าลงใจอนแรก ทท าใหเกด คณธรรม ขอตอไป ทกขอ วรยะคอความพากเพยร หมายถงการการะท าท ตดตอไมขาดตอนเปนระยะยาวจน

ประสบความส าเรจ ค านมความหมายของความกลาหาญเจออยดวยสวนหนง จตตะหมายถงความไมทอดทงสงนน ไปจากความรสกของตว ท าสงซงเปนวตถประสงค

นนใหเดนชด อยในใจเสมอ ค าน รวมความหมาย ของค าวา สมาธอยดวยอยางเตมท

๖สมเดจพระมหารชมงคลาจารย, คมอพระสงฆาธการวาดวยเรองการคณะสงฆและการพระศาสนา, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๕๑), หนา ๑๔๔.

๗พทธทาสภกข, ศกษาธรรมะอยางถกวธ หรอ ธรรมวภาค นวกภม, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๕๐), หนา ๗๔.

๑๕

วมงสาหมายถงความสอดสองในเหตและผลแหงความส าเรจ เกยวกบเรองนนๆใหลกซงยงๆ ขนไปตลอดเวลา ค านรวมความหมายของค าวาปญญาไวอยางเตมทบคคลเมอประกอบดวย คณธรรม ๔ อยางนแลวยอมประสบความส าเรจ ในสงทไมเหลอวสยของมนษย ซงโดยตรงทางหมายถงความดบทกขโดยสนเชง ทเรยกวา นพพาน สวนเรองอน นอกนนไป ถอวาเปนเรองพเศษ และ ไมมขอบขดจ ากดเพราะมปญหาเกยวกบ เรองนอกเหนอวสยธรรมดา อยมาก เชนเรองทวา คนเราอาจมอายยน ถงกลปดวยอ านาจแหงอทธบาททง ๔ น ซงขอนมไดมความหมายขดกน ในขอทวาอทธบาท ๔ นจะเปนสงทท าใหอายยนถงปานนนไดหรอไมแตมปญหาอยทวา คนเราจะสามารถ เจรญอทธบาทใหมากถงเทานนไดหรอไมตางหาก เพราะฉะนน ทานจงถอวา หลกเกยวกบอทธบาท น คงมความหมายไปตามตวหนงสอ โดยไมตองมขอบขดจ ากดวาอะไรบาง สรปความสนๆวาวสยของใครท าใหเขาเจรญอทธบาทไดมากเทาใด เขายอมไดรบผลเตมก าลงของอทธบาทนนแมในสงทบางคน ถอวาเปนของเหลอวสย โดยเฉพาะเชนการบรรลนพพานในทบางแหง ทานเตมค าวาอธปเตยยเขาขางทายค าเหลาน เปนฉนทาธปไตย วรยาธปไตย วมงสาธปไตย ไปดงนกม แปลวาความมฉนทะเปนใหญเปนตนซงทแท กไดแก อทธบาท อยางเดยวกนนนเอง แตใชค าวา ทมความหมาย ท เหนไดชด ยงขนวา ในการท ากจใดๆ กดยอมมฉนทะ เปนตน เหลาน เปนใหญหรอเปนประธานในความส าเรจ เปนการชวนใหสนใจในสงทเรยกวา อทธบาทนยงขน มพระพทธภาษต ยนยน อยในทหลายแหง วา การตรสร อนตรสมมาสมโพธญาณ ของพระองคเอง ส าเรจไดโดยมอทธบาท๔ น เปนประธาน แหงการกระท า ในล าดบนนๆ ฉะนน จงถอวาเปน อปกรณอนขาดเสยไมไดในความส าเรจทกชนด ผปฏบต เพอความ ความดบทกขจงตองสนใจเปนพเศษ แมการประกอบ ประโยชน ในทางโลก กใชหลกเกณฑอนเดยวกนนไดเปนอยางด โดยเทาเทยมกน แมทสด แตในกรณทเปนการท าชว ท าบาป กยงอาจน าไปใช ใหบรรลผลไดตามทตนประสงค ฉะนนทานจงจดเปน หลกธรรม ทส า คญหมวดหนง ในบรรดา โพธปกขยธรรม ทงหลายนนบวา เปนอปกรณในฐานะเปนเครองชวยใหเกดการปฏบต ด าเนนไปได โดยปราศจากอปสรรค ตงแตตน จนถงจดหมายปลายทาง

อทธบาท ๔๘ ๑ ฉนทะ แปลวา ความพอใจรกใคร หมายความวา พอใจ รกใครทจะท าความด ดวย

ความ เตมใจและตงใจอยางแรงกลา ซงความดทควรท านนมประการตางๆ ตวอยางเชน การศกษาศลปวทยา ทางโลกและทางธรรม การประกอบกจเครองเลยงชวต การปฏบตพระธรรมพระวนยคมครองจตใจใหสงบ แชมชน จนกระทงการท าจตใหหมดจดจากกเลส

๑.๑ ฉนทะในการท างาน ฉนทะ ความรกความพอใจ ทจะท างาน คอ มงานเมอไหร กจะท าดวยความเตมอกเตมใจดวยความสขใจ เตมใจท า ฉนทะน มความส าคญอยางมากๆ ตอการท างานทกๆ อยาง ลองนกถงตวเราเอง ถาเราท างานชนไหนดวยความรก สนกกบงาน งานนนยอมประสบความส าเรจไดงาย ในทางกลบกน ถามงานชนไหนท าดวยความฝนใจ ไมอยากท าเลยจรงๆ ถกบงคบใหท า ถกสงใหท า ตองจ าใจท า ผลทไดจะไมเทากน คาทเกดขนจะไมเทากน ความส าเรจก

๘ว.มหา. (ไทย) ๑/๓๕/๒๙๒.

๑๖

ไมเทากน เหมอนพวกทหารอาสากบทหารเกณฑไปสรบแลว ประสทธภาพไมเทากน พวกทหารอาสาจะท าดวยใจ และท าไดดกวา เปนตน

๑.๒ ฉนทะในแนวทางการปฏบตสมาธพระเดชพระคณพระมงคลเทพมนไดใหความหมายโดยสรปไว คอ“ปกใจ” ทานไดขยายความวา “ตองปกใจรกการนจรงๆ ประหนงชายหนมรกหญงสาว ใจจดจอ ตอหญงครก ฉะนน” การรกสมาธตองมใจเฝาคะนงถงดวยความรกอยางจรงๆ

แนวทางการวดฉนทะในใจเราวา มมาก แคไหนดวยการใหถามตวเองวา “เรารกในการเขาถงพระธรรมกายมากแคไหน” เปนการใหทบทวน ถงฉนทะในตวเราและประเมนตวเองบอยๆ เมอเราไดตระหนกถงความรกในการเขาถงพระธรรมกาย เรากจะเกดวรยะมความเพยรขน แลวเราจะเรมปฏบตเพอใหเขาถงพระธรรมกายอยางจรงจง การปฏบตธรรมตองระวงเรองของความอยาก เพราะถาความรกมมากเกนไป จนกลายเปนความอยาก ความสขในการท าสมาธกจะไมเกด จะไดความเครยดมาแทน ฉะนน ผท าสมาธจงพงสงวรและระวง อยาใหฉนทะกลายเปนตณหา คอ ความอยาก

“ฉนทะคอความรกในการปฏบตธรรม อยากเขาถงธรรมไดอยางเยนๆ มความผกสมคร รกใครในธรรม อยากใหเขาถงดวงธรรม อยากถงธรรมกาย อยากเขากลางได อยากไดสขท เกดจาก การหยดการนงภายใน มแคฉนทะพอ อยาใหฉนทะมมากจนกระทงไปเปนความอยาก ถาอยากมากเกนไปแลวกลม ถานงไมไดผลแลวเบอ พอเบอแลวกโทษนนโทษน นอยอกนอยใจกนไป เพราะฉะนนใหม ฉนทะแคนนพอ มความรกมความชอบมความพงพอใจทจะเขาถงธรรมอยางเยนๆ เบาๆ สบาย พอฉนทะซงเปนหวเรอใหญ เปนหวหนาทมตงขนได เดยววรยะความเพยรจะมาเอง”

๑.๓ เหตใหเกดฉนทะบางประการการกระท าใหเกดฉนทะมอยหลายประการอยางเชน การมองใหเหนคณคาของการปฏบตธรรม การมองใหเหนคณของการออกจากภพและการมองใหเหนภยทมอยในภพ เหมอนพระโพธสตวของเราททานมองเหนโทษของความแก ความเจบ และความตายวาเปนภย ทานจงไมอยากกลบมาเกดอก และมองเหนวาเพศสมณะมคณทจะท าใหเราออกไปจากภพทมความเกด ความแก ความเจบ และความตายน พระโมคคลลานะและพระสารบตรเมอครงททานเปนคฤหสถ ขณะทก าลงดการแสดงบนเวท ซงทกคนก าลงสนกสนานกบการแสดงอย แตทานทงสองกลบมองวาไมนานคนแสดงกตองตาย แมตวทานทงสองกตองตายจงออกบวช ตงใจปฏบตธรรม ในเรองของการมองใหเหนคณของการออกจากภพและโทษของการอยในภพน เพอใหเขาใจไดชดเจนขน จะขอน าตวอยางของพระมลลกะ ททานไดกลยาณมตรจงท าใหทานเกดฉนทะในการท าความเพยร เลากนมาวา ในเวลาเปนคฤหสถ พระเถระนนเลยงชพดวยการกระท าปาณาตบาต เปนนายพรานอยในปา วนหนง ก าลงเคยวกนเนอทปงงไวบนถาน เทยวไปในทใกลบวงถกความกระหายครอบง าจงไปสวหารของพระเถระผอยปารปหนง เปดหมอน าดมทตงอยในทไมไกลของพระเถระผก าลงจงกรมอย ไมไดเหนน าตดกนโอง เกดอารมณโกรธ กลาววา “ ภกษ พวกทานฉนโภชนะทคฤหบดใหแลวกหลบไป ไมจดตงน าไวแมเพยงนวมอหนงในหมอน า นนเปนสงไมถกตอง”

พระเถระกลาววา “ผมไดตงหมอน าดมไวเตมแลว แลวจงไปตรวจด เหนหมอน ายงเตมจงบรรจสงขส าหรบใสน าดมจนเตมไดใหแลว ทานดมน าทเตมสงขทสอง คดว า หมอเตมน าอยางน อาศยการกระท าของเราเกดเปนเหมอนกระเบองรอน ในอนาคต ตวของเราจะเปนอยางไร เมอ

๑๗

นายพรานฟงแลว มจตสลด ทงธนแลวกลาววาขอทานโปรดบวชใหกระผมเถดครบ ” พระเถระใหทานบรรพชา๙

เมอทานท าสมณธรรมอย สถานททฆาเนอและสกรเปนอนมาก และสถานทดกบวง และฟาทบเหว ยอมปรากฏ เมอทานก าลงระลกถงสถานทนนอย เกดความเรารอนในรางกาย ใจทานไมด าเนนไปตามแนว พระกมมฏฐาน เปนเหมอนโคโกง ฉะนน ทานคดวา โดยภาวะเปนภกษเราจะท าอยางไร ถกความไมยนดยงบบคน ไปหาพระเถระ ไหวแลวกลาววา “ ทานครบ ผมไมอาจท าสมณธรรมได” ล าดบนน พระเถระกลาว กบทานวา “ทานจงท าการฝมอ” ทานรบวา “ครบ” แลวตดไมสดมไมมะเดอ เปนตน ท าเปนกองใหญ แลวถามวา “ผมจะท าอยางไรตอ” “จงเผามน” ทานกอไฟในทศทง ๔ กไมสามารถ จะเผาได จงกลาววา “ ผมท าไมไดครบ” พระเถระกลาววา “ ถาเชนนน จงหลกไป” แลวใชฤทธ เอามอแหวก แผนดน หยบเศษไฟ จากมหานรก ทงไปบนกองไมสด ชวพรบตาเดยวกองไมใหญเพยงนนกไหมวบ หายไปเหมอนไมแหง พระเถระแสดงเปลวไฟแกทานแลวกลาววา “ ถาทานจะสก ทานจะไหมในทน” ทานเกดความสงเวชปนกบความกลวมหานรกอยางจบใจ ตงแตทานไดเหนเปลวไฟ ทานตวสนถามวา “ทานครบ พระพทธศาสนาเปนเหตน าออกจากทกขแนหรอครบ” พระเถระกลาววา “ อยางนน” พระมลลกะกลาววา “ทานครบ เมอพระพทธ -ศาสนาเปนเหตน าออกจากทกข มลลกภกษ จะท าตนใหพนทกข ทานอยาคดไปเลย” ตงแตนนมา ทานมลลกะเพยรพยายามท าสมณธรรม บ าเพญวตรปฏบต ไดบรรลธรรมเปนพระอรหนต ในขณะทวางฟางทชมน าไวบนศรษะ นงหยอนเทาทงสองลงในแองน านนเอง

เราจะเหนแลววา เมอเรามองใหเหนคณของการออกจากภพ และโทษภยของวฏฏะ จะท าใหเรา เกดฉนทะในการท าความเพยรขนได มก าลงใจทจะปฏบต ดงนน เราจงควรหมนท าใหฉนทะของเรา เกดขนบอยๆ ใหนอมไปในการปฏบตธรรมใหมาก เมอเรมตนดวยฉนทะอนดงามแลว นนยอมแสดง ถงความส าเรจทจะมาถง เหมอนอาทตยอทย เปนทมาของแสงสวางฉนนน

๒. วรยะโดยค าศพทแลวมาจากค าวา วระ แปลวา กลา กคอ มความกลาทจะผจญกบอปสรรค ทกชนด เหนอปสรรคแลวมความรสกเหมอนทารกเหนขนม หรอเหนอปสรรคตางๆ แลวมความรสกเหมอนทารกเหนไอศกรมเหนชอคโกแลต เหนแลวกอยากจะกน อยากจะลมลอง อยากจะพสจน วรยะเมอเกดขนกบใครแลว จะท าใหมความขยนหมนเพยรและความพากเพยรบากบนในการท างานนนๆ ไมยอมแพตอความเกยจคราน ความข เกยจ ความเฉอยชา ซมเซา คอบางทข เกยจ อยากจะพก อยากจะนอน อยากจะเลน แตกไมยอมแพตอความอยากเหลานน ไมข เกยจแขงใจส ตองท าไปไมยอมแพ นคอ วรยะ

วรยะมความส าคญตอการท างานทางใจ คอ จะใหส าเรจไดตองมวรยะความพากเพยร นงนก อยางเดยวไมส าเรจ ตองลงมอท าถงจะส าเรจ ถาคดแลวไมท ากเปนการสรางวมานในอากาศ คดแลวตองท างานทางใจ ถงจะส าเรจได ถาเรามวรยะความส าเรจทเกดขนจะเกดขนอยางเราคาดไมถงเลยทเดยว

๙ว.มหา. (ไทย) ๑/๓๕/๒๙๓.

๑๘

๒.๑ วรยะในการปฏบตสมาธวรยะ ในการท าสมาธนน บากบนทานไดขยายความไววา “ ตองบากบนพากเพยรเอาจรงเอาจง” “ขยนนงขยนท าใจหยดนง ไมวาเวลาซก ๑ หรอ ๒ นาทกฝกไปเรอย ท ายงไงจะปล าใจ ใหมนหยดนงอยภายใน ไมวาจะมเวลา ๑ นาท ๒ นาท ๕ นาท ๑๐ นาท ในรถในเรอ ทไหนกแลวแต บนเครองบน หองน าหองทา ท าหมดฝกไปเรอยๆ ฝกตงแตยงคมๆ ค าๆ นกอะไรไมออก ใจยงฟงซานอย กจะคอยๆ ฝกไปเรอยๆ นความขยนมาแลว พอความขยนมาใจกจรดจอ ขบวนท ๓ กตามมา”

๒.๒ วรยะ ๓ ระดบเราสามารถจดแบงวรยะไดเปน ๓ ระดบดงน คอ วรยะระดบเบองตน คอ การเรมตนท าสมาธตงแตเรมนงบางไมนงบาง แตกเรมตนดวย

การกลาเปลยนแปลงตวเองดวยการนงทละนอย และกลาทจะท าใหตวเองกาวหนาในการท าความด ดวยการท าสมาธ

วรยะระดบกลาง เปนการนงสมาธทกวนไมขาด นงเรอยๆ แตจะเขาถงเมอไหรนนกเปนเรองของใจ แตมความเพยรท าอยางสม าเสมอ เปนความกลาทเพมขนในการท า จะท าความดอยางตอเนอง และจรงจง ผทท าไดอยางน ไมวนใดกวนหนง ตองไดบรรลแนนอน

วรยะระดบสง คอ การท าสมาธอยางเอาชวตเปนเดมพน ตงมนวาเมอนงลงไปแลวไมไดยอมตายกนทเดยว ในทางพระพทธศาสนาจดวาเปนปรมตถบารม ถาไมไดยอมตาย เปนการนงท าความเพยรแบบเดดขาด เรยกวาไมไดตายเถด การนงแบบนจะขนอยกบบารม บางคนกตายจรง บางคนกไมตาย แตถงแม จะตายแตยงท าไมไดในภพน กจะไปไดในชาตหนา ตวอยางของบคคลผ มความเพยรอยางเอาชวตเปนเดมพน ในพระไตรปฎกกมกลาวไว ในทนจะขอ ยกกลมบคคลทมลกษณะดงกลาวน ดงตอไปน

เรองของภกษ ๗ รป๑๐ในอดตเลากนมาวา ในภทรกปน พระพทธเจาทรงพระนามวา กสสปะ ไดเสดจอบตขนแลว พระองคทรงยงศาสนธรรมใหรงโรจน ขมข เดยรถยผหลอกลวง ทรงแนะน าเวไนยสตว แลวเสดจปรนพพานพรอมทงพระสาวก ครนเมอพระโลกนาถพรอมทงพระสาวกปรนพพานแลว เมอศาสนธรรม ก าลงจะสญสนอนตรธาน ทวยเทพและมนษยพากนสลดใจ สยายผม มหนาเศราคร าครวญวา ดวงตา คอ พระธรรมจะดบแลว เราจะไมไดเหนทานผ มวตรดงามทงหลาย เราจะไมไดฟงพระสทธรรม โอหนอ พวกเราเปนคนมบญนอย ครงนน พนปฐพทงหมดน ทงใหญทงหนา ไดไหวสนสะเทอน สาครสมทร ดจเหอดแหง แมน าครวญครางนาสงสาร อมนษยตกลอ งดงทว ๔ ทศ อสนบาตอนนากลว ตกลงโดยรอบ อกกาบาตตกจากทองฟา ดาวหางปรากฏ เกลยวแหงเปลวไฟ มควนพวยพง หมสตวรองครวญคราง อยางนาสงสาร

ในขณะนนมภกษ ๗ รป เหนเหตการณเหลานน เกดความสลดใจ คดวาความอนตรธานแหงพระศาสนายงไมมเพยงใด พวกเราจะกระท าทพงแกตนเพยงนน ไหวพระเจดยทองค าแลว เขาไปสปา เหนภเขาลกหนง จงกลาววา “ ผมอาลยในชวตจงกลบไป ผไมมอาลยจงขนภเขาลกน ” พาดบนไดแลว แมทงหมดขนสภเขานน ผลกบนไดทงแลวกระท าสมณธรรม

๑๐ว.มหา. (ไทย) ๑/๓๕/๒๙๒.

๑๙

บรรดาภกษเหลานน พระสงฆเถระบรรลพระอรหตโดยลวงไปราตรเดยวเทานน พระเถระนน เคยวไมช าระฟนชอนาคลดาในสระอโนดาต น าบณฑบาตมาแตอตตรกรทวป แลวกลาวกบภกษเหลานนวา “ ผมอายทงหลาย พวกทานเคยวไมช าระฟนน บวนปากแลว จงฉนบณฑบาตน ”ภกษ ทานผเจรญกพวกเราท ากตกากนไวอยางนวา “ ภกษใดบรรลพระอรหตกอน ภกษทงหลาย ทเหลอ จะฉนบณฑบาตทภกษนนน ามาหรอ”

พระเถระกลาววา ผมอาย “ ขอนนไมมเลย” ภกษทงหลายกลาววา “ ถาเชนนน แมพวกเราจะยงคณวเศษใหเกดเหมอนทาน แลวจะ

น าอาหารมาบรโภคเอง” ดงนแลวกไมรบ ในวนท ๒ พระเถระองคท ๒ บรรลอนาคามผล พระเถระนนน าบณฑบาตมาแลวกนมนตภกษรปอนใหฉนอยางนนเหมอนกน ภกษเหลานนกลาวอยางนวา “ ทานผเจรญ กพวกเราท ากตกากนไวอยางนวาพวกเราจะไมบรโภคบณฑบาตทพระมหาเถระน ามาแตจะบรโภคบณฑบาตทพระอนเถระน ามาหรอ” พระเถระองคท ๒ กลาววา “ผมอายขอนนไมมเลย”

ภกษเหลานนกลาววา “ เมอเปนเชนนน แมพวกเรายงคณวเศษใหเกดเหมอนทานแลว อาจเพอบรโภคดวยความเพยรแหงบรษของตนได จงจะบรโภค” ดงนแลวกไมรบ บรรดาภกษเหลานน ภกษผบรรลพระอรหตปรนพพานแลว ภกษผเปนอนาคามบงเกดในพรหมโลก ภกษอก ๕ รปไมอาจยงคณวเศษใหบงเกดได ผายผอมแลว มรณภาพ ในวนท ๗ บงเกดในเทวโลก ในสมย ของพระพทธเจาองคปจจบนน จต(ตาย) แปลวา เคลอนจากเทวโลกนนแลว เกดในตระกลตางๆ

เมอไดมาเกดในภพสดทาย ภกษรปหนงไดเปนพระราชา พระนามวา ปกกสาต ฟงธรรมจากพระสมมาสมพทธเจา โดยการพบกนครงแรกกไดเปนพระอนาคาม มรณภาพแลวไดไปสพรหมโลก ทานทเหลอ ไดเกดมาเปนพระกมารกสสปะ พระทารจรยะ พระทพพมลลบตร พระสภยะ ทง ๔ องค ไดเปนพระอรหนต โดยการฟงธรรมจากพระสมมาสมพทธเจาเพยงครงเดยวเทานน

จากขางตนเราจะเหนไดวา การท าความเพยรแบบเอาชวตเปนเดมพนนน ไดผลเรวเหนทนตา แตตองใชความเพยรอยางสงจงจะท าได ดงนนในประวตศาสตรจงมเพยงไ มกคนเทานนทท าได ในยคของเรากมพระเดชพระคณพระมงคลเทพมนทเปนตวอยางแกเรา

๒.๓ วธการสรางใหมความวรยะ เราจะตองปองกนศตรตวรายทมาท ารายวรยะ คอ อบายมข ทงการสบบหร ดมเหลา การเทยวเตรเฮฮา การสบบหรตางๆ ความเจาช คบคนไมดความเกยจครานตางๆ ใครเคยดมเหลาหวราน า ตองเพลา ตองเลกตองงด ฯลฯ เพราะสงเหลานท าใหเสยสขภาพ เมอสขภาพไมดพอถงคราวจะท างาน กไมอยากท า ดมเหลาเมามาตนเชากยงมนอย ยงไมสราง ท าใหขยนไมออกเพราะสภาพรางกายไมพรอม พกผอนไมพอ รางกายไมแขงแรง ตองเวนอบายมขเสยกอน เมอสขภาพด จงจะท าการงานได

ในการคดจะท าสมาธ ตองลงมอท าทนท สวนใหญเส ยเวลาตรงตงทาเยอะ พอคด ใชเวลาตงทา หลายวน พอเรมจะท ากเหนอยเสยกอน คดจนเหนอย มลกเลนมาก ท าไดหนอยเดยวเลยเลก พอคดปบ ตองท าเลย จะรสกสนกและอยากจะท าตอ เหมอนเดกเรยนหนงสอเดกทขยนเรยนหนงสอ เรยนเสรจ กลบมาบานทบทวนแบบฝกหดทบทวนแบบเรยน การบานมท า พอถงคราวไปเรยนใหมจะอยากเรยนตอ เพราะความรเกากแนน ความรใหมกดมาลวงหนา อยากจะเรยน ถงคราวเรยนสบตาครอยางเดยว กลวครจะไมถาม อยากใหถามพรอมจะตอบ คนทท าสมาธบอยๆ จะรสกมความสขกบการท าสมาธ และอยากนงใหยงๆ ขนไป เชนน

๒๐

๓. จตตะ หมายถง มใจจดจอ ไมวอกแวก เรยกวาตงใจท า ไมใชวาขยนแตไมตงใจท า ไมใชวาขยน ไปอยางนน ใจคดโนนคดน งานกไมเกด เกดกไมเตมท คนทขาดจตตะ เปรยบเหมอนน าประปาท ไหลๆ หยดๆ เปดน าไหลกะปรบกะปรอย รองน าตงนานกวาจะเตมโอง เพราะความทมนคอยฟงซาน บางตอนมนกคด ซกพกกไปฟงถงเรองอน กวาจะไดผลงานน าสกโองรอตงนาน แตความคดของคน มจตตะ ความคดของเขาจะไหล เหนโลงโปรง เปรยบเหมอนน า กไหลโจก พกเดยว เตมโองเลย ไมมขาด ไมมหยด เตมก าลงเตมแรง ใชเวลาเทากนแตประสทธภาพอาจแตกตางกนหลายเทาตว๑๑

การท างานของจตตะเปนการท างานอยางตอเนองในกจกรรมใดกจกรรมหนง ซงคนทมจตตะอยางสมบรณไมวาจะกระท ากจใด กจะพฒนาแนวทางการท ากจกรรมนนๆ อยางตอเนอง ไปจนกวา จะส าเรจ ลกษณะการท าซ าๆ บอยๆ เปนลกษณะทส าคญของจตตะ การท าสมาธซ าๆ จนเกดเปนนสยขาดไมได ซงเปนการแสดงวาคนๆ นน มจตตะทสมบรณ ซง จะแตกตางจากวรยะทเปนความกลาในการเปลยนแปลง แตจตตะเปนการตอกย าซ าๆ ในงานนนๆ เหมอนกบการตท าลายหนทขวางทางน า ซงกวาจะไดน า กตองเอาคอนตซ าๆ ลงไป การตกอนหนใหญ ในแตละครงนนเองหมายถงความส าเรจทรออย จนในทสดการตบอยๆ นน กท าหนแตกไดน ามากน การท าสมาธกเชนกน เมอท าซ าๆ ไป ยอมใกลความส าเรจและเมอประกอบกบวมงสาในการพฒนา การปฏบตอยางตอเนอง กจะเปนเหตใหการท าสมาธประสบผลส าเรจได

ในเรองนมตวอยางในพระไตรปฎกวา ในสมยทพระพทธองคทรงเปนพระโพธสตวนน ไดเกดเปนพอคา ครงหนงไดเดนทางไปผานไปทางทะเลทราย ในวนนนเปนวนสดทายท ดจากระยะทางแลวตองพนจาก ทะเลทรายในวนนแนนอน ทกคนตางกมความมนใจวา ตองผานไปได เพราะเหลออกไมไกล ปกตการเดนทางในทะเลทรายมกจะเดนทางกนตอนกลางคน เพราะอากาศกลางวนรอนมากจงตองหลบพกผอนอย ในเตนทคนนนเปนคนสดทายททกคนกะวาอยางไรกคงพนทะเลทราย จงตางพากนพกผอนและปลอย ใหโคท างานพาเดนไปโดยมคนท าหนาทดควบคมเสนทางเอาไว ๑ คน

เนองจากความประมาท คนทท าหนาทคมเสนทางกพลอยผลอยหลบไปดวย โคซงปญญากนอย จงเดนไป ตามใจตวเอง หมนเกวยนใหเดนทางยอนกลบเสนทางเดม กวาจะร ตวตนกปรากฏวา ยอนกลบมาทเดมเรยบรอย กเชาพอด คนสวนใหญพากนเขาออนคดวา ตายแนคราวน เนองจากน าทเตรยมมาหมดพอด เมอขาดน ากไมสามารถจะหงหาอาหารได พากนนอนรอความตายอย มแตเพยงพระโพธสตวเทานน ทคดวาจะแกปญหาอยางไร ทานเดนไปเดนมาอยแถวนนกเหลอบไปเหนกอหญาอยกอหนง พลนความคดกกระจาง ทานจงใหชวยกนขดทราย เอาน าจากใตดนมาใช แตวาเมอขดไปจนจะถงน า ปรากฎวามกอนหน กอนใหญขวางทางอยจงเปนเหตใหทกคนสนหวงกลบไปนอนหมด แตพระโพธสตวไมยอมแพ ดวยจตตะ ทฝกมาดแลว ทานพจารณาเหนกอนหนมลกษณะทจะกระท าอะไรไดสกอยาง จงเรยกคนใชคนส าคญมา สงวา จงทบหนน คนใชนน เปนคนทไมมขอแม แมตนเองจะรวา แทบไมมทางเลย กทมทบลงไปในทสด หนนนกแตกจรงๆ และทกคนกรอดตายเพราะน านน เราจะเหนวา จตตะนนเปนตวท าใหเกดความเพยรม ความสม าเสมอในการท าการงาน

๑๑ว.มหา. (ไทย) ๑/๓๕/๓๐๓.

๒๑

ความเพยรทสม าเสมอ มความส าคญ ในการเปลยนแปลง ใหหลายสง หลายอยางเปนไปอยางทหวงได

๓.๑ จตตะในแนวการปฏบตสมาธ จตตะนนความหมายโดยสรปไวคอ “วจารณ” ทานไดขยายความวา “วจารณตรวจดการปฏบตใหถกตอง ตามแนวสอนของอาจารยใหดทสด” คอตองตรวจด การปฏบต ท าตามค าทครสอน ครสอนไวอยางไร กด าเนนตามแนวนนไมปฏบตผดจากกน

๓.๒ วธการสรางจตตะจตตะจะเกดขนไดตองอาศยบรรยากาศรอบตวเปนสวนชวย ลองสงเกตด ถาเรามาวด กเปนบรรยากาศของการปฏบตธรรม การนงสมาธการฟงเทศน สงน กถอเปนเรองปกต เพราะบรรยากาศ ทกอยางเออใหนกถงเรองบญ เรองธรรมะ เรองบญเรองกศล แตถาใครไปชายทะเล บรรยากาศ ความรสก กจะไปอกแบบ ใจกจะคดไปอกเรอง ฉะนน บรรยากาศรอบตวจะมผลตอความรสกนกคด ของตวเราเอง

เพราะฉะนนในการสรางจตตะ ถาเราตองการจะท าสงใด ตองสรางบรรยากาศรอบตวใหเออตอ สงนน เชน จะนงสมาธ กตองสรางบรรยากาศการปฏบตธรรม จดสถานทใหอ านวยตอการปฏบต พดคยกนเรองธรรมะ และสงส าคญประการหนงของบรรยากาศ กคอ บรรยากาศพนฐานใหใจสบาย ใจสงบ ซงจะเปนพนฐานในการท ากจกรรมทางโลกทกอยาง กตองเรมจากการรกษาความสะอาด ความเปนระเบยบเรยบรอย อยามองเปนเรองเลกนอยวาการรกษาความสะอาดไมเหนจะมอะไร ความสะอาดส าคญมาก เพราะสงท เราเหน จะสงผลตอตวเราทงความคด ค าพด และการกระท าได

๑.๔ วมงสาแปลวา ความตรตรองพจารณาเหตผลในสงนนๆ หมายความวา ใชปญญาสอดสองเทยบเคยงเปรยบเทยบ ทงเหต ทงผลในความดตางๆ ทตนกระท าแลว คอ ยอนกลบไปดวาตนไดท าเหตปลกฉนทะ ใชวรยะ ไดตงจตตะในการนนๆ ไวมากนอยเทาไรแลวไดผลเทาไร แมในปจจบนก าลงท าเหต คอ ปลกฉนทะเปนตนไวเทาไร ตอไปคงจะไดผลเทาไร

ถาไดท าเหต คอ ฉนทะ วรยะ จตตะ ไวดในเบองตน กยอมไดรบผล คอ ความส าเรจในชนนนๆ เปนล าดบมาและถาไมละเหตดงกลาวนนเสยในปจจบน กยอมไดผลคอความส าเรจในชนสงตอไปในอนาคต แมในการปฏบตธรรมสะสางกเลส ถามเหตคอฉนทะเปนตนบรบรณ กยอมจะไดรบผลดเปนชนๆ ถามเหตไมบรบรณ กยอมไดรบผลไมด คอละกเลสไมได

อกประการหนง กจกรรมใดๆ จะส าเรจมากนอยเพยงใด หรอไมส าเรจ เพราะเหตใด ตนเอง จะตองสอบสวน เปรยบเทยบดวยตนเองเปนดทสด พระพทธเจาตรสเตอนไววา ปฏม เสตมตตนา จงพจารณาสอบสวนดวยตนเอง

เมอบคคลพจารณาสอบสวนการกระท าของตนดวยตน กยอมเขาใจตนเอง สามารถปรบตนเอง ใหถกตอง ท างานใหถกตอง ทงคดโลกคดธรรม กยอมส าเรจกจตามวตถประสงคทไมเหลอวสยทกประการ๑๒

๔.๑ วมงสาในแนวทางการปฏบตสมาธในแนวทางการปฏบตของพระสมมาสมพทธเจา พระองคทรงใครครวญถงแนวทางการปฏบต ของพระองคอยเสมอ กวาการตรสรธรรมของพระองค

๑๒ว.มหา. (ไทย) ๑/๓๕/๓๐๗.

๒๒

จะเกดขนไดทรงใชวจารณญาณ ในการใครครวญ ท าการทดลองอยถง ๖ ป ในทสด กบรรลพระสพพญญตญาณ วมงสานน ความหมายโดยสรปไวคอ “ทดลอง” ทานไดขยายความวา “ทดลองในทน ไดแก หมนใครครวญสอดสองดวา วธการทท าไปนนมอะไรขาดตกบกพรองบาง รบแกไข อยางนนไมดเปลยนอยางนลองดใหม เชน นงภาวนาในทนอนมกจะงวง กเปลยนมานงเสยทอน เปนตน”

วมงสา ในแนวการปฏบต ไดขยายความค าวา วมงสา ไวดงน “วมงสามาแลว ตรวจตราปรบปรงวธการ ปรบปรงใจวา ท าไมเราถงนงแลวไมหยด ท าไมเมอวานนงด วนนท าไมนงไมด หรอวนนนงดท าอยางไรถงจะดตลอดไป หรอเราไดยนไดฟงคนนนเขาหยด เขานง เขามความสข เขาเขาถงดวงธรรมภายใน ท าอยางไรเราถงจะเขาถง เราตงเกนไป เราหยอนเกนไปไหม วมงสามนกจะมาตอนน”

ธรรมทง ๓ ประการขางตน คอ ฉนทะ วรยะ จตตะ ตองมวมงสาเปนตวชวย เพราะถามฉนทะ ไมพอด คอ หยอนเกนไป ไมคอยจะรกในการปฏบตธรรมเทาทควร หรอมฉนทะมากเกนไปจนกลายเปนความอยาก การปฏบตจะผดวธ และไมส าเรจผล เชนเดยวกนหากมความเพยรยอหยอน ไมคอยไดท า หรอมความเพยรจดเกนไปจนรางกายบอบช า การปฏบตจะสมฤทธผลไดยาก

อกประการหนง ถาหากท าไปเรอยๆ มจตตะ แตถาไมไดพฒนาแนวทางการปฏบต การปฏบตก จะไมกาวหนา

ทานโสณะเปนพระสาวกผเลศทางดานการท าความเพยร แตในชวงตน ทานท าความเพยรจดเกนไป จนรางกายบอบช า จงไมสามารถบรรลธรรมได การปฏบตของทานนน วากนวา ถงขนเลอดตกยางออก กนทเดยว มเรองเลาวา ในชวงตนทานไดท าความเพยร ทงกลางวนและกลางคน เปนเหตใหเกดความงวงอยางมาก เมอเกดความงวงขน ทานจงเรมเดนจงกรม และการเดนจงกรมของทาน กเดนเทาเปลา เนองจากพระสมยนนไมใสรองเทา เปนเหตใหเทาของทานแตก เมอเทาของทานแตก จนเดนไมได ทานกไมละความเพยรยงคงเดนตอไปด วยเขา และในทสดกตองคลาน สถานททานท าความเพยรจนพนททท า ความเพยรเปนสแดงดวยเลอดของทาน สถานทนนเปนเหมอนลานเชอดโค ทานพจารณาเหนวา ทานท าความเพยรอยางหนกประกอบดวยฉนทะ วรยะ จตตะอยางยง แตกไมท าใหทานบรรลได ดวยวมงสาทยงไมสมบรณของทาน ทานจงคดวา สงสยเรานนจะไมมบญไดบรรลเปนแน เพราะเราถงท าความเพยรอยางนแลว กยงไมบรรล เกดความทอใจ จงคดสกไปเปนคฤหสถ พระสมมาสมพทธเจาทรงเหนดวยพระมหากรณาธคณ จงทรงเสดจมาเพอเปนกลยาณมตรใหแกทาน ดวยการมาเตมวมงสาใหสมบรณ โดยใชอปมาของพณ ๓ สาย ดงเนอเรอง ทจะยกมาเปนตวอยาง

ครงนน พระผมพระภาคเจาทรงทราบปรวตกแหงใจของทานพระโสณะดวยพระทย แลวทรง หายตวจากภเขาคชฌกฏไปปรากฏตรงหนาของทานพระโสณะทปาสตวน ทรงประทบนงบนอาสนะท ไดปแลว แมทานพระโสณะถวายบงคมพระผมพระภาคเจา แลวไดนงอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวพระผมพระภาคเจาไดตรสถามทานพระโสณะวา “ดกอนโสณะ ทานหลกออกเรนอยในทลบ เกดปรวตก แหงใจอยางน หรอวาสาวกของพระผ มพระภาคเจาเหลาใดเหลาหนง เป นผปรารภความเพยร เรากเปนผหนงในจ านวนสาวกเหลานน กแตวาจตของเรายงไมหลดพนจากอาสวะ

๒๓

เพราะไมยดมนถอมน กโภคทรพยมอยในสกลของเรา เราอาจเพอใชสอยโภคทรพยและท าบญได หรอมฉะนน เราควรบอกคนสกขา สกมาเปนคฤหสถ ใชสอยโภคทรพยและท าบญดกวา”๑๓

สรปไดวา "อทธบาท ๔" จงมความหมายกบคนรนใหมท ตองการจะเดนทางไปในสความส าเรจในชวตและการงานเพราะหากท าไดตามกระบวนความแลว สงคมความร ชมชนความร และปจเจกชนความร คงอยไมไกลเกนฝน ประการส าคญ "อทธบาท ๔"ไมไดเกดขนอยางโดดเดยวจากหลกธรรมขออนๆอนเปนองครวมและเชอมโยงถงกน เพยงแตอธบายคนละบทบาทเทานน สงส าคญ เราไดใครครวญในเรองเหลานมากนอยเพยงใด เพราะ ในโลกปจจบน โลกทสงสม อวชชามามากจนเกนลน จงกลายเปนโลกทฉาบฉวยและวนวายสงสด นนแปลวาเราตอง ฝกฝนตนเองหลายเทาตวเพอจะเขาใจและเขาถงหลกธรรมท กอก าเกดการพฒนาทจดเรมตนของตนเองอยางแทจรง

๒.๒ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารจดการ

การบรหารมควบคกนมากบมนษยเปนเวลาชานานแลว แตการบรหารกจการใดๆ ทเกยวกบสาธารณะ ในยคปจจบนมความจ าเปนทจะตองอาศยผบรหารมออาชพ จงจะท าใหพนธกจตางๆ เหลานนด าเนนการไปไดดวยดและบรรลจดมงหมายทก าหนดไว ส าหรบนกบรหารกจการสาธารณะทวๆ ไป รวมทงพระสงฆาธการผบรหารงานการคณะสงฆดวย ตองศกษาท าความเขาใจเกยวกบหลกการบรหารทงทเปนแนวคดทางดานศาสนา และดานหลกการบรหารทวๆ ไป ดงน

๒.๒.๑ ความหมายของการบรหาร นกวชาการ/แหลงขอมลหลายทานใหความหมายของค าวา “การบรหาร” ไว ผศกษาจง

ใครขอน ามาประกอบการศกษา ดงน การบรหาร คอ กระบวนการจดการ และด าเนนการทกๆ ดาน เพอใหการคณะสงฆซง

ตงอยบนฐานของการวด และเปนฐานรองรบพระศาสนามความกาวหนา สามารถอ านวยประโยชน เสรมสรางความผาสก ความถกตอง ความเปนระเบยบเรยบรอยดงาม และแสดงความเมตตานเคราะหตอปวงชน ปรากฏชดทงทางรปธรรมและนามธรรม๑๔ นอกจากนยงหมายถงการปกครอง (Government) การดแลรกษาหมคณะ และการด าเนนงานหรอจดการ (Management) กจกรรมตางๆ ของหมคณะ หรอองคกรตางๆ ใหส าเรจลลวงไปตามนโยบาย ( Policy) และวตถประสงค (Purposes/Objectives) ขององคกรนนๆ ดวยด มประสทธภาพ (Efficiency)๑๕

ผบรหารงานทดจะตองมวธการบรหารงานทจะท าใหชนะใจลกนอง ธรรมะส าหรบผบรหารงาน คอ จะตองมความหนกแนนมนคง และสามารถเปนเสาหลกในการสรางความเชอมน

๑๓ว.มหา. (ไทย) ๑/๓๕/๓๑๕. ๑๔พระธรรมวรนายก (โอภาส นรตตเมธ), ธรรมปรทศน “๔๖”, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖), หนา ๗๓. ๑๕พระราชญาณวสฐ (เสรมชย ชยมงคโล), การบรหารวด, พมพครงท ๙, (นครปฐม : เพชรเกษม

การพมพ, ๒๕๕๑), หนา ๒๖.

๒๔

ใหแกลกนองได มความสามารถในการแบงงานใหลกนองท าตามความช านาญของแตละบคคลและรจกกระจายอ านาจใหแกลกนองไดชวยแบงเบาภาระของตนเอง ดงนนผบรหารงานทดจงเปนผทคอยดแลภาพรวมในการท างานของบคคลในองคการ๑๖ ดงนนการบรหารจดการ จงเปนกระบวนการของการแสวงหา และการผสมผสานทรพยากรทส า คญ ๓ ประเภท คอ มนษย การเงน และทรพยากรดานกายภาพ เพอทจะไดบรรลเปาหมายหลกขององคการในการผลตสนคาหรอบรการ ซงเปนทปรารถนาของสงคม การบรหารโดยสรปกคอ

๑. การท างานอยางใดอยางหนงใหส าเรจโดยล าพงคนเดยว ไมใชการบรหารหรอการจดการ การบรหารหรอการจดการเกดขนในบรบทของกลม โ ดยอยางนอยทสดกลมนนจะตองมจ านวนสมาชกตงแต ๒ คนขนไป

๒. กลมบคคลดงกลาวจะตองมเปาหมาย หรอวตถประสงครวมกน และผจดการจะมบทบาทส าคญในการชน าใหแนวทางในการก าหนดเปาหมายของกลมหรอเปนผทก าหนดเปาหมายของกลมเอง ในกรณทเปาหมายของกลมมไดก าหนดขนมาจากภายนอกหรอจากหนวยงานระดบเหนอขนไป

๓. การจดการเปนงานดานสมอง ใชความคด ปฏภาณ และการตดสนใจ เพอสรางเงอนไขและรกษาไวซงเงอนไขส าหรบการบรรลเปาหมายของกลม๑๗

จงกลาวไดวาการบรหารงานเปนทงศาสตรและศลปซงเปนสาขาวชาท มการจดระเบยบอยางมระบบ กลาวคอ มหลกการ กฎเกณฑและทฤษฎท เชอถอไดอนเกดจากการคนควาเชงวทยาศาสตรเพอประโยชนในการบรหารงาน โดยลกษณะเชนนการบรหารงานจงเปนศาสตรทางสงคม ทอยในกลมเดยวกบวชาจตวทยา สงคมวทยาและรฐศาสตร แตถาพจารณาการบรหารงานในลกษณะของการปฏบตทตองอาศยความร ความสามารถ ประสบการณและทกษะของผบรหารงานแตละคนทจะท างานใหบรรลเปาหมาย ซงเปนการประยกตเอาความร หลกการ และทฤษฎไปปรบใชในการปฏบตงานเพอใหเหมาะสมกบสถานการณและสงแวดลอม๑๘

นอกจากนการบรหารงานเปนการด าเนนงานใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคทก าหนดไว โดยอาศยปจจยตางๆ อนไดแก คน (Man) เงน (Money) วสดสงของ (Material) และวธการปฏบตงาน (Method) เปนอปกรณในการด าเนนงาน๑๙ หรอความพยายามทจะสง แนะและผสมผสานความพยายามของมนษย ซงมจดรวมท มงสจดหมายปลายทางหรอเปาหมายบางอยาง

๑๖พระมหาวฒชย วชรเมธ (ว.วชรเมธ), คนส าราญงานส าเรจ, พมพครงท ๓, (กรง เทพมหานคร : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชง จ ากด (มหาชน), ๒๕๕๐), หนา ๒๕-๓๒.

๑๗ธงชย วงศชยสวรรณ, วทยาการบรหารส าหรบนกบรหารมออาชพ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๐), หนา ๓-๔.

๑๘จนทราน สงวนนาม, เอกสารประกอบการสอนบรรยายหลกสตรผบรหารสถานศกษาระดบสง , (กรงเทพมหานคร : ม.ท.ป., ๒๕๓๖), หนา ๔.

๑๙สธ สทธสมบรณ และสมาน รง สโยกฤษฎ , หลกการบรหารเบองตน , (กรง เทพมหานคร : ส านกพมพ ก.พ., ๒๕๓๖), หนา ๑๒.

๒๕

การบรหารเปนกจกรรมทจ าเปนของผบรหาร ในองคการซงมหนาทสงการ ใหความสะดวกในการท างานของกลมคนทมวตถประสงคเดยวกน๒๐

การบรหารเปนทงศลป ศาสตร และอาชพ กลาวคอ กรณทเปนศลป ( art) หมายถง บคคลไดใชทกษะและความรทพฒนาขนของแตละบคคล เพอใหบรรลจดหมายใดจดหมายหนง กรณท เปนศาสตร (science) เปนองคความรในสงท เ กดจากการสบคนหาความรใหม ดวยวธเช งวทยาศาสตร มการรวบรวมขอมล การวเคราะห การประมวลผลขอมล การตงสมมตฐาน และการทดสอบสมมตฐาน กรณทเปนอาชพ (profession) นน อาชพเกดจากความเปนศลปและความเปนศาสตรโดยพจารณาจากเกณฑทแสดงถงความเปนอาชพใดๆ๒๑ และเปนกระบวนการของการวางแผน การจดองคการ การสงการ และการควบคมก าลงความพยายามของสมาชกขององคการและใชทรพยากรอนๆ เพอความส าเรจในเปาหมายขององคการทก าหนดไว๒๒

จากแนวคดดงกลาวน สรปความหมายของการบรหารวา การบรหารกคอการทบคคลตงแต ๒ คนขนไปรวมมอกนท างานโดยใชทงศาสตรและศลป พรอมทงใชทรพยากรทางการบรหารมาจดด าเนนการตามกระบวนการบรหาร เพอใหบรรลวตถประสงคทตงไวรวมกน

จากความหมายของการบรหารสามารถสรปแนวคดไดดงน ๒.๒.๒ ความหมายของผบรหาร ในการพฒนาองคกรใหมประสทธภาพนน จ าเปนจะตองอาศยผบรหาร ท มความร

ความสามารถสง ในการพฒนาองคกรใหมคณภาพตอไปได องคกรทางพระพทธศาสนากจ าเปนตองอาศยผบรหาร คอ พระสงฆาธการท มความร และความสามารถสงในการพฒนาองคกรทางพระพทธศาสนาม วด เปนตน ไดมผใหความหมายของผบรหารไวหลายทาน ดงน

นกบรหาร คอ ผท างานใหส าเรจโดยอาศยคนอน เขาบรหารงานดวยธรรมาธปไตยทถอหลกการและความส าเรจของงานเปนใหญ เขาเปนผน าทนงอยในหวใจของคนรวมงาน ๒๓ ผบรหาร คอ นกแกปญหาขององคการทงปญหาในดานงาน ดานงบประมาณ ดานเวลาและดานคน ซงรวมถงปญหาสขภาพทางรางกายและทางจตใจดวย๒๔ รวมถงผบรหารเปนบคคลทไดรบการแตงตงหรอการ

๒๐ชาญชย อาจนสมาจาร, การบรหารการศกษา, (กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรม, ๒๕๔๐) , หนา ๓๘.

๒๑วโรจน สารรตนะ, การบรหารหลกการทฤษฎ และประเดนทางการศกษา, (กรง เทพมหานคร : โรงพมพทพยวสทธ, ๒๕๔๒), หนา ๔.

๒๒สมยศ นาวการ, การบรหาร, พมพครงท ๕, (กรงเทพมหานคร : บรรณกจ, ๒๕๔๔), หนา ๑๘. ๒๓พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), คณธรรมส าหรบนกบรหาร, (กรงเทพมหานคร : โรง

พมพสหธรรมก, ๒๕๓๙), หนา ๕๖. ๒๔ถวล เกอกลวงศ, การบรหารการศกษาสมยใหม : ทฤษฎ วจย และปฏบต, (กรง เทพมหานคร :

ไทยวฒนาพานช, ๒๕๔๐), หนา ๑๗.

๒๖

เลอกตง หรอยกยองจากกลมใหท าหนาทของต าแหนงผน า เชน การชแนะ การสงการและชวยเหลอใหกลมสามารถปฏบตงานไดส าเรจตามวตถประสงคท ตงไว๒๕

ผบรหาร คอ บคคลใดๆ กตามทพยายามท าใหเกดความส าเรจในเปาหมายขององคการ โดยใชก าลงความพยายามของบคคลอน หรอบคคลทมอ านาจหนาทตอบคคลอนคอผบรหาร ๒๖ และหมายถง ผท าหนาททางการบรหารจดการไมวาจะเปนภาครฐหรอเอกชน และมความหมายในระดบเดยวกน๒๗

ผบรหาร (Administrator) คอ ผทท างานใหส าเรจโดยอาศยผ อน หรออาศยความรวมมอจากผอน (Get things done through others) ค าวา บรหารนนมาจากค า ๒ ค าคอ บร แปลวาโดยรอบ และ หาร แปลวา แบง รวมความจงแปลวา การแบงงานทอยรอบขางชวยกนท าใหส าเรจและการทจะเปนเชนนนไดผบรหารจะตองเปนทงหวหนา (Head) และผน า (Leader) ในคนเดยวกน จากค าจ ากดความขางตนจะเหนไดวา ผบรหารทสมบรณจะตองใหคนอนท างานแทนตนจนส าเรจอยาไปลงมอท างานดวยตนเองทงหมด ถาใครลงมอท างานดวยตนเองแมแตเรองเลกนอยจงมกถกเหนบแนมวาเปน “ผบรหารสนดานเสมยน”๒๘

ความหมายของค าวา นกบรหาร โดยปกตค าวา นก จะหมายถงตวบคคลถาไปอย กบค าอนโดยเฉพาะทเปนอาชพจะแสดงใหเหนวาคนๆ นน มความเปนมออาชพ เชน นกมวย นกฟตบอลนกรอง นกแสดง นกพด นกเขยน เปนตน ค าวา มออาชพ เปนค าทใชกบบคคลหรอองคกรซงท าสงใดสงหนงอยางเปนผรจรงในสงนน และเชยวชาญกวาสงอน อยางเชนครมออาชพ แสดงวาครผนนมความรความสามารถสง และมความเชยวชาญในการสอนเปนอยางมาก ในขณะทค าวา อาชพครมความหมายเพยงวาคนๆ นนมอาชพเปนครบาอาจารย มหนาทสงสอนลกศษยแตจะมความรและมความเชยวชาญหรอไมนนเปนอกเรองหนง นกบรหาร (Professional Administrator) จงหมายถงผบรหารมออาชพทมความรเกยวกบการบรหารจดการอยางดเยยมและมความเชยวชาญในการบรหารงาน โดยดจากประสบการณการท างาน ดานการบรหารมาอยางยาวนานและประสบความส าเรจ

ดงนนการเปนนกบรหารจงไมใชเรองงายใครทเปนไดถอวายอดเยยม เพราะจะมทงความเปนผน าหวหนาและผบรหารอยในคนๆ เดยวอยางสมบรณเกยวกบการเปนนกบรหารคนทจะเปนไดจะตองสอลกษณะหรอฉายแววใหปรากฏพอสรปเฉพาะหวขอได ๙ ประการดงน๒๙

ประการท ๑ แสดงออกอยางแรงกลาตองการประสบความส าเรจ

๒๕เศาวนต เศาณานนท, ภาวะผน า (Leadership) , พมพครง ท ๓ , (นครราชสมา : ภาควชาพนฐานการศกษา คณะวชาครศาสตร สถาบนราชภฏนครราชสมา, ๒๕๔๑), หนา ๒.

๒๖สมยศ นาวการ, การบรหาร, หนา ๒๒. ๒๗สาคร สขศรวงศ, ดร., การจดการ : จากมมมองนกบรหาร, พมพครง ท ๖ , (กรง เทพมหานคร :

บรษท จ. พ. ไซเบอรพรนท จ ากด, ๒๕๕๓), หนา ๒๘. ๒๘สเมธ แสงนมนวล, ภาวะผน ากบธรรมาภบาลในการบรหารองคกรปกครองสวนทองถน ,

(กรงเทพมหานคร : ส เจรญ การพมพ, ๒๕๕๒), หนา ๘-๙. ๒๙เรองเดยวกน, หนา ๙.

๒๗

ประการท ๒ สนใจใครรใฝรใฝฝน ประการท ๓ เปนทพงของคนอนได ประการท ๔ ใหคนอนท างานแทนตนจนส าเรจ ประการท ๕ ตดสนใจไดด ประการท ๖ แกปญหาเองได ประการท ๗ ท าอะไรไดมากเปนพเศษและรวดเรว ประการท ๘ ประสานงานคลองแคลว ประการท ๙ ท างานไดดกวาเดมเสมอมการคดปรบปรงไมพอใจในผลงานจะท าใหดขน

เรอยๆและมกประสบผลส าเรจ ผบรหาร ( The Administrators ) เปรยบไดวาเปนจอมทพส าคญทจะน าพาองคการให

กาวไปในกระแสของการปฏรปไดอยางมเกยรตและศกดศร ผบรหารในยคของการเปลยนแปลงทางบรบท ( Context ) หลากหลายสวนนน นาจะเปรยบไดกบ “ผบรหารมออาชพ” จงจะเหมาะสมกบสภาพการณปจจบน ซงบคลากรดงกลาวท หมายรวมถง “ผบรหารโรงเรยน/สถานศกษามออาชพ” และ “ผบรหารการศกษามออาชพ” เหลาน ประดจหวรถจกรส าคญของขบวนรถไฟยคปฏรปการศกษาท จะท าหนาทส าคญตอการขบเคลอนขบวนรถไฟไปส เปาหมายทพงประสงคได โดยการก าหนดเปนยทธศาสตร การจดการศกษาส การปฏบตทแสดงใหเหนทงคณภาพ ศกยภาพ เกดประโยชนสงสดในเขตพนทการศกษานนเอง๓๐

จากแนวคดดงกลาว สรปความหมายของผบรหาร กคอ ผทด ารงต าแหนงในการบรหาร และเปนผจดกระบวนการบรหารโดยท าหนาท เกยวกบการอ านวยการ การจงใจ การรเ รม การประนประนอม การประสานงาน และควบคมบคคลอนใหปฏบตหนาท

จากความหมายของผบรหารสามารถสรปไดดงน ๒.๒.๓ ทฤษฎเกยวกบการบรหาร องคกรหนงๆ ตองอาศยทฤษฎการบรหาร เพอประโยชนในการจดการองคกร ม

นกวชาการ/แหลงขอมลหลายทานไดเสนอทฤษฎการบรหารไวแตกตางกน ทงนผบรหารจ าเปนตองศกษาทฤษฎนนๆ ใหทองแท และน ามาประยกตใชกบองคกรของตน ไวดงน

การบรหารองคกรตางๆ จงเปนงานในหนาทรบผดชอบเกยวกบ ๑) การปกครองบงคบบญชา (Supervision and Control) การพจารณาวนจฉ ย

(Consideration) การตดสนใจ (Decision) และการสงงาน (Command/Ordering) ตามล าดบชน ในสา ยกา รบ ง คบบญชา ( Chain of Command) ของแ ตละอง คกร หร อหน วยงา น (Organization) ในระดบตางๆ

๒) การจดการ (Management) กจกรรมตางๆ ของวด ไดแก การจดการเกยวกบการใหการศกษาหลกธรรม (พระปรยตสทธรรม) การใหการศกษาอบรม ศล สมาธ ปญญา (พระปรยต

๓๐สรศกด ปาเฮ, “สมตการเปนนกบรหารการศกษามออาชพ”, วารสารวชาการ, ปท ๓ ฉบบท ๖ (มถนายน, ๒๕๔๓) : ๗๐-๗๕.

๒๘

สทธรรม) และการเผยแผพระสทธรรม การสาธารณปการ การศกษาสงเคราะห การสาธารณสงเคราะห และศาสนพธตางๆ เปนตน

การก าหนดวตถป ระสงค (Objectives) กา รวางนโยบาย ( Policy) การจดล าดบความส าคญเรงดวน (Priority) ของโครงงาน การวางแผนและการบรหารโครงงาน ( Project Planning and Administration) อนเปนกจกรรมขององคกร หรอหนวยงานในระดบตางๆ การแบงงาน (Division of Works) และการมอบหมายหนาทการงาน (Delegation of Authority) การจดการ (Management) ตามแผนงานใหบรรลวตถประสงคและนโยบายทก าหนดเอาไว ใหไดผล คอ “ประสทธผล” (Effectiveness) ด อยางม “ประสทธภาพ” (Efficiency) สง และรวมทง การตรวจงาน (Inspection) การตดตามผล (Follow-up) และการประเมนผลงาน (Evaluations)

๓) การจดการทางดานบคลากร (Personnel Management) การเงนหรอการคลง (Financial Management) และทรพยสน (Assets) ขององคกรหรอหนวยงานแตละระดบ

เครองวดผลของการบรหารงาน (Administrative Measurement) กคอ ประสทธภาพ (Efficiency) ซงหมายถ ง อตร า สวนแหง ค า ลงท น ( Investment Value) ตอปร ะสทธ ผล (Effectiveness) ของการบรหารงานของนกบรหารหรอหนวยงานหนง เมอเทยบกบอตราสวนแหงคาลงทน ตอประสทธผลของการบรหารงานอยางเดยวกนของนกบรหารหรอหนวยงานเดยวกน แตตางระยะเวลากน หรอ เมอเทยบกบอตราสวนแหงคาลงทนตอประสทธผลของการบรหารงานอยางเดยวกนของนกบรหารอกคนหนงหรออกหนวยงานหนง

กลาวอกนยหนง การบรหารงานทไดผลส าเรจมประสทธภาพสง คอ การบรหารงานทไดผลผลต หรอ ผลงานทไดส าเรจดวยดมาก ดวยตนทนหรอคาลงทนทต าทสด ซงกหมาย ความวา นกบรหารทดกจะตองรจกเลอกใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงทสด อยางประหยดทสด และใหไดผลงานทดมากทสดนนเอง๓๑

หลกกระบวนการบรหารมอย ๕ ประการ คอ๓๒ ๑) การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดนโยบายและมาตรการอนเปนแนวทาง

ปฏบตเพอบรรลเปาหมายทวางไว ๒) การจดองคการ (Organizing) คอ การก าหนดต าแหนงสายบงคบบญชาใน องคการ ๓) การแตงตงบคลากร (Staffing) หมายถงการสรรหาบคลากรมาบรรจแตงตงใน

ต าแหนงทก าหนดไว ๔) การอ านวยการ (Directing) คอ ก ากบ สงการและมอบหมายใหแตละฝายไ ด

ปฏบตงานตามแผนทวางไว ๕) การควบคม (Controlling) คอ การตดตามดวาแตละฝายปฏบตงานไปถงไหน ม

ปญหาและอปสรรคเกดขนทใด ซงสอดคลองกบกระบวนการของหลกการบรหาร ซงมอย ๕ ขนตอน ดงน๓๓

๓๑พระราชญาณวสฐ (เสรมชย ชยมงคโล), การบรหารวด, หนา ๒๖-๒๗. ๓๒พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), คณธรรมส าหรบนกบรหาร, หนา ๓.

๒๙

๑. การวางแผน (Planning) ๒. การจดระบบองคการ (Organizing) ๓. การจดบคลากร (Staffing) ๔. การเปนผน าในองคการ (Leading) ๕. การควบคมการดแล (Controlling) หลกการบรหารเหลานอาจจะเคยปฏบตโดยผบรหารกอนม Fayol แต Fayol เปนบคคล

แรกทประมวลหลกการเหลานขนมา ท าใหผบรหารทกคนสามารถเรยนรได เขาไดวางรากฐานของการบรหารในฐานะทเปนวชาชพอยางหนง

ทฤษฎการบรหารโดยมความเชอวาเปนไปไดทจะหาทางศกษาถงศาสตรท เกยวกบการบรหา ร (Administrative) ซงสามารถใช ไดกบการบรหารทกชน ด ไ มวาจ ะเปนการบรหา รอตสาหกรรมหรองานรฐบาล โดยมสาระส าคญเกยวกบการบรหาร (Management Functions) ซงประกอบดวยหนาททาง การบรหาร ๕ ประการ คอ๓๔

๑. การ วางแผน (Planning) หมายถง ภาระหนาทของผบรหา รทจะตองท ากา รคาดการณลวงหนาถงเหตการณตางๆ ทจะมผลกระทบตอธรกจ และก าหนดขนเปนแผนปฏบตงาน หรอวถทางทจะปฏบตเอาไวเพอเปนแนวทางของการท างานในอนาคต

๒. การจดองคการ (Organizing) หมายถง ภาระหนาททผบรหารจ าตองจดใหมโครงของงานตางๆ และอ านาจหนาท ทงน เพอใหเครองจกร สงขอ ง และตวคน อยในสวนประกอบทเหมาะสมในอนทจะชวยใหงานขององคการบรรลผลส าเรจได

๓. การบงคบบญชาสงการ (Commanding) หมายถง หนาทในการสงการงานตางๆ ของผอยใตบงคบบญชา ซงจะกระท าใหผลส าเรจดวยด โดยทผบรหารจะตองกระท าตนเปนตวอยางทด จะตองเขาใจคนงานของตน จะตองเขาใจถงขอตกลงในการท างานของคนงานและองคการทมอย รวมถงจะตองมการตดตอสอสารกบผใตบงคบบญชาอยางใกลชดทงขนและลอง นอกจากนยงตองท าการประเมนโครงสรางขององคการและผอยใตบงคบบญชาของตนเปนประจ าอกดวย หากโครงสรางขององคการทเปนอยไมเหมาะสมกจ าเปนตองปรบปรงเชนเดยวกน ถาผอยใตบงคบบญชาคนใดหยอนประสทธภาพ การไลออกเพอปรบปรงก าลงคนทมอยใหเหมาะสมยงขนกเปนสงจ าเปนตองท า

๔. การประสานงาน (Coordinating) หมายถง ภาระหนาทจะตองเชอมโยงงานของทกคนใหเขากนได และก ากบใหไปสจดมงหมายเดยวกน

๕. การควบคม (Controlling) หมายถง ภาระหนาทในการทจะตองก ากบใหสามารถประกนไดวากจกรรมตางๆ ทท าไปนนสามารถเขากนไดกบแผนทไดวางไวแลว

๓๓Koontz, Harold and Heize Weihrich, Essential of management, 5th, (Singapore : McGraw-Hall, 1990), pp. 26-27.

๓๔Price, Alan, Human Resource Management In a Business Context, 2 edition, (London : Thomson Learning, 2004), p. 110.

๓๐

นอกจากนหลกการในการบรหารจดการยงแบงออกเปน ๑๔ ประการเปนสวนประกอบส าคญในการเพมประสทธภาพของกระบวนการบรหารจดการ ดงน

๑. การแบงงานกนท า (Division of Labor) ฟาโย ไดเสนอวา คนงานควรจะไดรบการมอบหมายหนาทใหปฏบตมากขน หรอไดรบการกระตนใหมความรบผดชอบในผลลพธของงานมากขน ซงหลกการนจะสามารถน าไปประยกตใชในองคการยคปจจบนได

๒. อ านาจหนาทและความรบผดชอบ (Authority and Responsibility) แวปเบอรและฟาโย ไดใหความส าคญของอ านาจหนาทและความรบผดชอบ อ านาจหนาทแบบเปนทางการของแวปเบอรจะไดมาจากต าแหนงหนาทของผบรหารในสายการบงคบบญชา สวนอ านาจหนาทแบบไมเปนทางการจะไดรบจากความช านาญงานของบคคล (Expertise) ความรทางดานเทคนค (Technical Knowledge) ความมคณคาทางศลธรรม (Moral Worth) และความสามารถในการน า (Leading) และสรางความผกพนกบผใตบงคบบญชา ตลอดจนเนนวาอ านาจหนาทและความรบผดชอบควรอยคกน

๓. การมผบงคบบญชาคนเดยว (Unity of Command) ฟาโย กลาววาค าสงสองค าสง (Dual Command) อาจกอใหเกดปญหาในการท างาน เชน การรายงานจะมความเกยวของในเมอผควบคมสองคนไดใหค าสงกบผใตบงคบบญชาเพยงคนเดยว ท าใหเกดการสบสนในบางสถานการณ ค าสงสองค าสงนท าใหเกดความยงยากแกผบงคบบญชา และท าใหเกดการสบสนในล าดบขนของอ านาจหนาทแบบเปนทางการ (Formal Hierarchy of Authority) การประเมนอ านาจหนาท และความรบผดชอบของผบรหารในระบบผบงคบบญชาสองคนจะเปนการยาก และผบรหารจะไมสนใจในควา มร สกของผใ ตบ งคบบญชา มกจะโกรธ และอา จไ มใหความรวมมอในอนาคตถ าผใตบงคบบญชาไมเชอฟง

๔. สายการบงคบบญชาตามอ านาจหนาท (Line of Authority) เปนสายการบงคบบญชาจากผบรหารในระดบบนสผปฏบตงานในระดบลางขององคการ ความสมพนธของการจ ากดความยาวของสายการบงคบบญชา โดยการควบคมจ านวนของระดบในล าดบขนของการบรหารจดการ จ านวนทดทสดในล าดบขนการบงคบบญชา (Hierarchy) คอ ความยาวของการตดตอสอสารระหวางผบรหารระดบสง และพนกงานระดบลาง รวมถงความลาชาในการวางแผน (Planning) และการจดการ (Organizing) ซงการจ ากดจ านวนของระดบขนการบงคบบญชาใหนอยลงจะท าใหปญหาในการตดตอสอสารลดลง และองคการจะมการปฏบตงานทรวดเรวและมความยดหยนมากขน ภายในองคการไดมการแบงแยกแผนกตางๆ ซงแตละแผนกจะมระดบขนการบงคบบญชาโดยผบรหารในระดบกลาง และระดบตนของสายการบงคบบญชาแตละแผนก ตองมปฏสมพนธกบผจดการในระดบเดยวกนในแผนกอนๆ ซงปฏสมพนธนชวยในการตดสนใจใหเรวขน เนองจากผบรหารจะรจกบคคลอน และรวธการในการแกปญหาเพมมากขน ส าหรบการท างานขามแผนกหรอการท างานขามสายนนเปนการสรางทมงานขามสาย ซงสามารถควบคมโดยผน าของแตละทม

๕. การรวมอ านาจ (Centralization) เปนการรวมอ านาจของการบงคบบญชาไวทผบรหารระดบสงขององคการ ซงอ านาจหนาทจะไมไดรวมไวทผบรหารระดบสงของสายการบงคบบญชา แตเปนการก าหนดวา ควรมการรวมอ านาจไวทผบรหารระดบสงเทาไรอยางไร และมการ

๓๑

กระจายอ านาจใหกบผใตบงคบบญชาและคนงานในระดบลางอยางไร สงนถอวามความส าคญ เนองจากวาจะมผลกระทบตอพฤตกรรมของพนกงานในทกระดบขององคการ

๖. การมเปาหมายเดยวกน (Unity of Direction) เปนการออกแบบหรอก าหนดแผนในการปฏบตงานของผบรหาร และคนงานทใชทรพยากรขององคการ องคการใดทไมมการวางแผนจะท าใหขาดประสทธภาพและขาดประสทธผล ซงจะไมมการมงไปสกจกรรมของกลมหรอกจกรรมของบคคล แตการวางแผนจะเรมทผบรหารระดบสงท างานเปนทมรวมกบกลยทธขององคการ ซงจะตองมการตดตอกบผบรหารในระดบกลางทมสวนในการตดสนใจวาจะใชทรพยากรขององคการอยางไรเพอใหบรรลวตถประสงคตามกลยทธ หลกการในขอนยดหลกวา กจกรรมของแตละกลมตองมจดหมายและแผนเดยวกน

๗. หลกความเสมอภาค (Equity) ความเสมอภาคคอ ความเปนธรรม ( Justice) ความยตธรรม (Impartiality) และความเหมาะสม (Fairness) ส าหรบสมาชกทกคนภายในองคการซงในปจจบนพนกงานมความตองการความเสมอภาคมากขนเปนการจดการทใชหลกความเทาเทยมกน

๘. การออกค าสง (Order) วธการจดการซงอยในต าแหนงนนในการจดหาเพอใหองคการไดรบประโยชนสงสด และเปนการจดหางานใหแกพนกงานโดยใชผงองคการ (Organization Chart) เพอแสดงใหเหนถงต าแหนง และหนาทของพนกงานแตละคน และเปนการชวดวาต าแหนงของพนกงานแตละคนอาจจะมการเลอนขนไดในอนาคต การวางแผนเกยวกบอาชพไดรบความสนใจมากขนในองคการยคปจจบน เนองจากทรพยากรมนษยถอวามความจ าเปนทจะตองใหการฝกอบรม (Training) และการพฒนาก าลงแรงงาน (Developing) โดยองคการจะก าหนดต าแหนงหนาทส าหรบคนทกคน และทกคนจะเขาใจต าแหนงหนาทของตน

๙. ความคดรเรม (Initiative) เปนความสามารถของบคคลในการกระท าสงตางๆ โดยปราศจากการสงการจากผบงคบบญชา ผบรหารจะตองกระตนใหพนกงานมความค ดรเรมซงความคดรเรมนนบถอวาเปนจดแขงขององคการ เนองจากจะสามารถสรางนวตกรรมใหมๆ ไดผบรหารมความตองการทกษะ (Skill) และไหวพรบ (Tact) เพอใหเกดความสมดลระหวางองคการและความตองการของพนกงาน และความสามารถ (Ability) จะท าใหเกดความสมดล ซงเปนสงทชวดผบรหารระดบสงในการพฒนาและการบรหารงาน

๑๐. ความมระเบยบวนย (Discipline) เปนการมงใหความส าคญเกยวกบเรองการเชอฟง (Obedience) อ านาจ (Energy) ค าขอรอง (Application) และลกษณะของการแสดงความนบถอออกมา ส าหรบอ านาจของผบงคบบญชา ความมระเบยบวนยเปนบคลกลกษณะทเกยวของกบผบรหารหลายๆ คนทสามารถสรางความนาเชอถอใหกบผปฏบตงานทงหมดและท างานอยางเขมแขง เพอใหบรรลเปาหมายขององคการ ความมระเบยบวนยจะเปนความสมพนธระหวางสมาชกภายในองคการกบคณสมบตของผน าภายในองคการ และเปนความสามารถของผบรหารในการทจะปฏบตตามอยางยตธรรมอกดวย

๑๑. คาตอบแทน (Remuneration of Personnel) การใหรางวลประกอบดวยโบนส และแผนการแบงก าไร เปนการชวยกระตนการท างานของพนกงานได การใหหรอการจายคาตอบแทนใหแกพนกงานมความส าคญอยางมากตอความส าเรจขององคการ ระบบรางวลท มประสทธภาพสามารถใหความยตธรรมทงพนกงาน และองคการ รวมทงสามารถกระตนผลผลตเพม

๓๒

โดยการใหรางวล เพอเปนการสนบสนนใหมผลผลตเพมขน โดยยดหลกวาการจายคาตอบแทนควรยตธรรมและตอบสนองความพงพอใจสงสดทงนายจาง และลกจางเทาทจะท าได

๑๒. ความมนคงในงาน (Stability of Tenure of Personnel) ความมนคงในงานมความส าคญตอการจางงานระยะยาว เมอพนกงานอยในองคการซงมแนวโนมจะท างานเปนทมเปนระยะเวลานาน โดยพยายามพฒนาทกษะ และปรบปรงความสามารถในการใชประโยชนจากทรพยากรขององคการ การจางงานระยะยาวเปนปจจยส าคญทใชอธบายการประสบความส าเรจของบรษทขนาดใหญในญปน

๑๓. ผลประโยชน ส วน ตว มควา มส า คญน อยกว า ผลประโยชนขององ คกา ร (Subordination of individual interests to the common interest) ผลประโยชนขององคการถอวาเปนประโยชนของทกๆ คนหรอของทกกลมในองคการ ในขณะทองคการยงด าเนนกจการอยจะตองมการก าหนดผลประโยชนเพอใหเกดความยตธรรมระหวางองคการ และสมาชกภายในองคการ

๑๔. ความสามคค (Sprit de corps) เปนความรสกรวมกนของสมาชกภายในองคการทชวยสนบสนนการท างานของสมาชกในกลม ในการออกแบบประยกตของอ านาจหนาทตามล าดบขนภายในองคการ และสทธในการสงการ หรอการบรโภค และความรวมมอกนถอวาเปนสวนประกอบส าคญในการทท าใหองคการบรรลผลส าเรจ และมการพฒนาความสามคคจะสามารถบรรลผลส าเรจไดหากมการตดตอกนระหวางผบรหาร และคนงานโดยการตดตอเพอแกไขปญหาในสถานการณทส าคญ เพราะความสามคคคอพลง เมอสมาชกมความสามคคกนสงกจะท าใหองคการมความแขงแกรง๓๕

และมผน าเสนอกระบวนการบรหารงาน ๗ ประการ เรยกโดยยอวา “POSDCoRB” เปนกระบวนการบรหารงานทน าเสนอไวในหนงสอ “Papers on the Science of Administration” ในป พ.ศ.๒๔๗๙ โดยมกระบวนการบรหารงาน ดงน๓๖

๑. การวางแผน (Planning) หมายถง การวางแนวทางในการปฏบตงานตลอดจนวธการปฏบตงานทมประสทธภาพ เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทวางไว

๒. การจดหนวยงาน (Organizing) หมายถง การจดโครงสราง อ านาจหนาทและการแบงสวนของงานใหเหมาะสมและลงตว

๓. การจดสายงานและการจดตวบคคล (Staffing) หมายถง การบรหารงานดานบคลากรอนไดแก การจดอตราก าลง การสรรหา การรกษาสภาพการท างาน และการควบคมการปฏบตงานของบคลากร

๓๕ฟาโย, อางใน ศรวรรณ เสรรตนและคณะ, ทฤษฎองคการ : ฉบบมาตรฐาน, (กรงเทพมหานคร : ธรรมสาร, ๒๕๔๕), หนา ๖๘-๖๙.

๓๖Luther Gulick and Lyndall Urwick, Papers on the Science of Administration, (New York : Institute of Public Administration, 1937), pp. 37-38.

๓๓

๔. การอ านวยการ (Direction) หมายถง การด าเนนการตดสนใจ และสงการในการปฏบตงานของสวนตางๆ ใหด าเนนไปอยางมระเบยบแบบแผน ทงในลกษณะงานทวไปและในลกษณะงานเฉพาะ ตลอดจนการใหค าแนะน า และควบคมการปฏบตงานในทกภาคสวน

๕. การประสานงาน (Coordinating) หมายถง การรวมมอกนของบคลากรในการปฏบตงานตามสวนตางๆ ใหประสานสอดคลองกนอยางกลมกลน

๖. การรายงาน (Reporting) หมายถง การรายงานผลการปฏบตงานของหนวยงานใหผบรหารงานและสมาชกของหนวยงานไดทราบถงความเคลอนไหว และความกาวหนาของกจการตางๆ ภายในหนวยงาน

๗. งบประมาณ (Budgeting) หมายถง การควบคมการใชจายใหรอบคอบ และรดกมรวมถงการจดสรรงบประมาณและการจดท าบญช

นกวชาการ/แหลงขอมลในประเทศไทยไดเสนอภารกจส าคญในการบรหารไว ๗ ประการ คอ๓๗

๑. การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดโครงการอยางกวางๆ วามอะไรทจะตองปฏบตตามล าดบ วางแนววธปฏบตพรอมดวยวตถประสงคของการปฏบตงานนน กอนลงมอปฏบตการ

๒. การจดองคการ (Organizing) หมายถง การจดรปโครงสรางหรอเคาโครงการบรหาร โดยก าหนดอ านาจหนาทของหนวยงานยอยหรอต าแหนงตางๆ ของหนวยงานใหชดเจนพรอมดวยก าหนดลกษณะ และวธการตดตอสมพนธตามล าดบชนแหงอ านาจหนาทสงต าลดหลนลงไป

๓. การจดคนเขาท างาน (Staffing) หมายถง การบรหารงานเกยวกบตวบคคลของหนวยงานการบรหารบคคลดงกลาว รวมตงแตการแสวงหาคนมาท างาน การบรรจ การแตงตงการฝกอบรม และการพฒนาบคคล การบ ารงขวญ การเลอนขน ตลอดจนการพจารณาใหพนจากงาน การบ ารงรกษาสภาพของการท างานใหด และมประสทธภาพใหคงอยตอไป

๔. การสงการ (Directing) หมายถง การอ านวยการ หรอการวนจฉยสงการหลงการไดวเคราะห และพจารณาโดยรอบคอบ รวมทงตดตามดแลใหมการปฏบตตามค าสงนนๆ

๕. การประสานงาน (Coordinating) หมายถง การประสานงาน หรอตดตอสมพนธกบหนวยงานยอยหรอต าแหนงตางๆ ในองคกร เพอกอใหเกดการท างานท มประสทธภาพ ไมมการท างานทซ าซอนหรอขดแยงกน สามารถท างานประสานความกลมกลนกนเพอวตถประสงคหลกขององคการ

๖. การรายงาน (Reporting) หมายถง การเสนอรายงานไปยงผบงคบบญชาหรอยงหนวยงานทเกยวของทงบนและลาง เพอทราบความกาวหนาของงานทกระยะ สะดวกแกการประสานงานอนจะเปนการสรางความเขาใจอนดตอกน ตลอดจนเปนการบ ารงขวญก าลงใจไปในตวดวย

๓๗ตน ปรชญพฤทธ, หลกการจดการ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร , ๒๕๓๙), หนา ๒๔-๒๖.

๓๔

๗. การ งบประมาณ ( Budgeting) หมายถง กา รจดสร รทร พยา กร หร อกา รท างบประมาณการเงน วางแผนหรอโครงการในการจายเงน การบญช และการควบคมดแลการใชจายเงนโดยรอบคอบ และรดคม

หลกเกณฑไดพฒนาการบรหารทมหลกเกณฑซงมพนฐานอยในหลกการ (Principles) ทส าคญ ๔ ประการ คอ

๑. ตองมการคดคนและก าหนดวธทดทสด ส าหรบงานแตละอยางคอ ตองมการก าหนดวธการท างานทดทสดทชวยใหสามารถท างานเสรจลลวงไปดวยดตามวตถประสงคมาตรฐานของงานจะตองมการจดวางเอาไว โดยมหลกเกณฑทไดพสจนมาแลววาเปนวธท ดทสดจรง และในเวลาเดยวกนการจายผลตอบแทนแบบจงใจตางๆ กจายใหตามผลผลตทงหมด

๒. ตองมคดเลอกและพฒนาคนงาน โดยตระหนกถงความส าคญ และคณคาของกา รรจกงานใหเหมาะสมสอดคลองกบคนงาน นอกจากนตองมการอบรมคนงานใหรจกวธการท างานทถกวธดวย และในการคดเลอกคนงานจะตองมการพจารณาเปนพเศษทจะใหไดคนทมคณสมบตท ดทสดตรงตามงานทจะใหท า

๓. ดวยวธการพจารณาอยางรอบคอบเกยวกบวธการท า งาน ควบคกบการพจารณาคนงานน คนงานจะไมคดคานตอวธท างานใหมทไดก าหนดขน เพราะโดยหลกเหตผลคนงานทกคนจะเหนจรงถงโอกาสทเขาจะไดรบรายไดสงขนจากการท างานถกวธทจะชวยใหไดผลตผลสงขน

๔. การประสานรวมมอกนอยางใกลชดระหวางผบรหารและคนงาน ฝายบรหารควรจะไดประสานอยางใกลชดเปนประจ ากบคนงานทเปนผปฏบตงาน แตตองไมใชโดยการลงมอปฏบตงานทควรจะเปนงานของคนงานเทานน๓๘

ส าหรบแนวคดการบรหารไดรบการพฒนาขนมาตามแบบวธการทางวทยาศาสตร จนเกดเปนทฤษฎการบรหารทมงจะวเคราะหศกษาถงการบรหารอยางเปนระบบ โดยเฮนร ฟาโย นกบรหารชาวฝรงเศส ซงไดวางรากฐานส าคญของทฤษฎการบรหารทวไปอนเปนทยอมรบกนอยางกวางขวาง ทฤษฎอนหนงทวาดวยหนาทในการบรหาร ๕ ประการคอ การวางแผน การจดองคการ การบงคบบญชา การประสานงาน และการควบคม ตอมาไดพฒนาและปรบปรงจนกลายเปนต าราการบรหาร เชน ทฤษฎของลเธอร กลค ศาสตราจารยการบรหารรฐกจชาวอเมรกน ทไดขยายแนวคดของฟาโย ก าหนดหนาทในการบรหารทเรยกกนวา POSDCoRB : Planning (การวางแผน) Organizing (การจดองคการ) Staffing (การจดบคคลเขาท างาน) Directing (การสงการหรออ านวยการ) Coordinating (การประสานงาน) Reporting (การรายงานผลการปฏบตงาน) Budgeting (การงบประมาณ)๓๙

๓๘เทเลอร, อางใน ธงชย สนตวงษ, องคการและการบรหาร, พมพครงท ๑๑, (กรง เทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๔๓), หนา ๔๗-๔๘.

๓๙สปรชา กมลาศน, กลยทธการบรหาร, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรกจบณฑต , ๒๕๔๕) , หนา ๒.

๓๕

การบรหารงานดวยวงจรคณภาพ (PDCA) ตามแนวคดของเดมมง ปจจบนจดเปนกระบวนการสากลททกคนทราบกนด และถอเปนเครองมอการบรหารทจดเปนแกนรวมของการบรหารทหลากหลายบนพนฐานเดยวกน ผวจยไดศกษาคนควาแนวคดของเดมมงและนกการศกษาทงในประเทศและตางประเทศทไดกลาวถงวงจรคณภาพ (PDCA) ไว ดงน

จากการศกษาทฤษฎกา รบรห าร จ งสร ปไดว า กา รบรห า รมความจ าเปน ตอง มกระบวนการทส าคญ ๕ ประการ คอ ๑) การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดนโยบายและมาตรการอนเปนแนวทางปฏบตเพอบรรลเปาหมายทวางไว ๒) การจดองคการ (Organizing) คอ การก าหนดต าแหนงสายบงคบบญชาใน องคการ ๓) การแตงตงบคลากร (Staffing) หมายถงการสรรหาบคลากรมาบรรจแตงตงในต าแหนงทก าหนดไว ๔) การอ านวยการ (Directing) คอ ก ากบ สงการและมอบหมายใหแตละฝายไดปฏบตงานตามแผนทวางไว และ ๕) การควบคม (Controlling) คอ การตดตามดวาแตละฝายปฏบตงานไปถงไหน มปญหาและอปสรร คเกดขนทใด เปนตน

๒.๓ แนวคดเกยวกบศาสนสมบตของวด

จากการทบทวนแนวคดทเกยวของกบการพฒนาการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยาผวจยจะไดน าเสนอขอมลทเกยวของซงมรายละเอยดดงตอไปน

๒.๓.๑ ความหมายของศาสนสมบต ค าวา “ศาสนสมบต” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมายไววา

ทรพยสนของพระพทธศาสนา ทงทเปนศาสนสถาน ศาสนวตถ และหมายความรวมถงศพทเฉพาะทางพระพทธศาสนา ซงใชเรยกพระศาสดา ศาสนธรรม ศาสนศกษา ศาสนบคคล ศาสนสถาน ศาสนวตถ ศาสนสมบต และศาสนพธ“๔๐

พระราชบญญตคณะสงฆตามมาตรา๓๗ (๑) วาเจาอาวาสมหนาทบ ารงรกษาวดจดกจกรรมและการศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยดการสาธารณปการตามความหมายทกลาวมานจะมลกษณะของการกระท าการสาธารณปการใน๓ประการคอ

๑. การกระท าดวยแรงความคดแรงงานและทนทรพยรวมถงการควบคม ๒. การกระท าดวยเอกสารรายงาน ๓. การกระท าโดยการจดประโยชน การกระท าใน๓ลกษณะนบางอยางเปนกจการเฉพาะในหนาทของเจาอาวาสเพราะเจา

อาวาสจะตองปฏบตโดยตรงเจาอาวาสเปนผจดการโดยเฉพาะงานบางอยางเรมแลวผานการพจารณาตามล าดบทงฝายคณะสงฆและฝายราชอาณาจกรบางอยางเรมตนจากเจาคณะและหรอเจาหนาททางราชอาณาจกรหรอผมศรทธามงชวยการวดและการคณะสงฆทงนยอมเปนไปตามระเบยบแบบแผนคณะสงฆ ดงนน ผจดการสาธารณปการไดแก

๔๐ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ , (กรง เทพมหานคร : บรษทนานมบคสพบลเคชนส จ ากด, ๒๕๕๒), หนา ๑๑๖๐.

๓๖

๑. เจาอาวาส ๒. เจาคณะ ๓. เจาหนาททางราชอาณาจกร ๔. ผเจรญดวยศรทธามงชวยการวดและการคณะสงฆ การจดการศาสนสมบต หมายถงการลงมอปฏบตงานองคกร ๖ ประการ ซงมวธปฏบต

แตกตางกนตามลกษณะงานการกอสรางและการบรณปฏสงขรณไดแกการกอสราง ศาสนวตถขนใหมการซอมแซมของเกาและการปรบปรงตกแตงศาสนวตถและศาสนสถานทมอย เดมหรอท เพมเตมขนใหมเพอใหเหมาะสมยงขน๔๑

พระพทธวรญาณ (ทองยอย กตตทนโน) ไดกลาวถงงานปกครองเปนงานน า เปนงานลกซงกวางขวางยงใหญละเอยดออนยงกวางานทงหลายและเปนงานทท าไมเสรจ ตองคอยปรบปรงเปลยนแปลงใหเหมาะสมแกสถานการณปจจบนอยตลอดเวลา ถางานปกครองด าเนนไปอยางใดงานอนๆ กจะด าเนนไปอยางนน ถางานปกครองด าเนนไปไมได งานบรหารลกษณะอนๆ กด าเนนไปไมไดเชนกน ผปกครองวดกคอ เจาอาวาส ซงเปนพระสงฆาธการอนดบท ๙ เปนผ มความรบผดชอบตอการพระศาสนาอยางยงใหญ เพราะตองปกครองวด ค าวา “วด” มความหมาย ๒ ประการ คอ หมายถง ศนยกลางแหงการพระศาสนาทงปวง และหมายถงแหลงรวมของสวนประกอบทส า คญของพระศาสนา ๕ ประการ คอ ศาสนสถาน ศาสนวตถ ศาสนบคคล ศาสนธรรมและศาสนกจเปนตน๔๒

พระราชญาณวสฐ (เสรมชย ชยมงคโล) ไดใหความหมายการจกการศาสนสมบต วา หมายถงกระบวนการบ าเพญสาธารณะประโยชน เนนกจกรรมการพฒนาภายในวดเปนงานหลก งานอนๆ เปนงานรองภายใตหลกการ ๓ ประการ คอ ดแลรกษาของเกาไวใหได สรางสรรคพฒนาของใหมใหงอกเงย๔๓

กรมการศาสนา ไดใหความหมายศาสนสมบต๔๔ หมายถงการด าเนนการเกยวกบการพฒนาวดดานอาคารสถานทและสงแวดลอม เพอใหวดเออประโยชนตามภารกจของเจาอาวาสดานอนๆ การพฒนาเหลานไดแก การดแล การท านบ ารงรกษาสาธารณสมบตของวด การดแลและรกษา การกอสรางอาคารสถานทเชน พระอโบสถ เมร อาคารเรยน หอธรรม กฎสงฆ ศาลาการเปรยญเปนตน งานสาธารณปการแตละวดจะไมเทาเทยมกน มากหรอนอยขนอยกบขนาดของเศรษฐกจ ความตองการของชมชน และบารมของเจาอาวาสหรอพระสงฆในวดเปนส าคญ

๔๑พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโ ), เอกสารประกอบการบรรยายเรองการคณะสงฆและการพระศาสนา, หนา ๕๖-๕๗.

๔๒พระพทธวรญาณ (ทองยอย กตตทนโน , ธรรมญาณนพนธ : ๑๐๐ ป พระพทธวรญาณ , (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๑) , หนา ๓๐..

๔๓พระราชญาณวสฐ (เสรมชย ชยมงคโล), การบรหารวด , (ราชบร : เพชรเกษมการพมพ, ๒๕๕๒) , หนา ๑๗๔.

๔๔กรมการศาสนา, หลกการบรหารและการจดการวดในยคโลกาภ วตน, (กรง เทพมหานคร : กรมการศาสนา, ๒๕๕๓), หนา ๗.

๓๗

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ไดใหแนวความคดเกยวของกบการบรหารวดสมยใหมดงน๔๕

๑) การสรางคานยม ๒) จดโครงสราง ๓) จดระบบงาน ๕) บคลากร ๖) เสรมทกษะ ๗) กลยทธ และส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ไดใหความหมายของการสาธารณปการวาคอ

การกอสรางและการบรณปฏสงขรณศาสนสถานภายในวด ความส าคญของการสาธารณปการโดยรวมหมายถงการพฒนาวดในดานวตถทกอยาง ไมเฉพาะแตศาสนสถานเทานน หากรวมไปถงการท าใหวดมความสะอาด รมรน สะดวก สบาย การท าถนนทางเดนในว ด และการตกแตงวดใหดสวยงามใหสบายตาแกผพบเหน นอกจากนการสาธารณปการเปนงานประจ าของเจาอาวาสอยางหนงซงถอวาเปนหนาททจะตองท า ทงนเพอสรางสงทจ าเปน รกษาสงทมอยแลวไว และซอมแซมสงทช ารดทรดโทรมใหคงสภาพไวเพอประโยชนแกชมชน และพระสงฆในวด ในการนใหรวมถงการดแลรกษาศาสนสมบตของพระพทธศาสนาทเปนสมบตสวนรวมของสงฆ มใชสมบตสวนตวของผใดผหนงโดยเฉพาะ มพระพทธาณญาตใหสงฆชวยกนดแลรกษาเชน ทรงตงพระภกษท าหนาท ดแลรกษาวตถสงของของสงฆซงเรยกวา ภณฑาคารก โดยเฉพาะศาสนสมบตแบงเปน ๒ อยางคอ ๑.ศาสนสมบตของวดคอวดใดวดหนงเปนหนาทสงฆในวดนนซงมเจาอาวาสเปนตน ชวยกนดแลรกษาใหเปนไปตามพระธรรมวนย ๒.ศาสนสมบตกลางคอทรพยสนอนมใชเปนศาสนสมบตวดแตเปนของสงฆสวนกลาง เชนทดน และผลประโยชนวดราง ทรพยสนทมผยกใหสงฆสวนกลาง ศาสนสมบตกลางเปนหนาทของผปกครองสงฆระดบสงดแลรกษา ทงนการจดการศาสนสมบตภายในวดจะตองยดหลกใหถกตองตามกฎหมาย พระธรรมวนย มตหมาเถรสมาคม และไมใหเกดความเดอดรอนแกประชาชนโดยทวไป

หลกการด าเนนการสาธารณปการ เปนภารกจทวดหรอพระภกษด าเนนการเกยวกบการพฒนาวดดานอาคาร สถานท และสงแวดลอม การบรณปฏสงขรณในเขตพทธาวาสและเขตสงฆาวาสสวนกลาง งายๆกคอภารกจดานการกอสรางซอมแซม การจดใหมการบ ารงดแลรกษาถาวรวตถสาธารณสมบตของวด เชนการสรางอโบสถ วหาร อาคารเรยน ศาลาการเปรยญ หอธรรม กฏ เมร การจดการสาธารณสมบตใหเปนไปดวยดดวยการจดท าบญชเสนาสนะและศาสนสมบตของวดเปนตน

๔๕ส านกพระพทธศาสนาแหงชาต, วดพฒนาตวอยาง, (กรง เทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนา, ๒๕๕๓), หนา ๔๖.

๓๘

ระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยวธปฏบตเกยวกบการปลกสรางอาคารในวดหรอทธรณสงฆของวดอนมผเชาอย พ.ศ.๒๕๓๗ ดงตอไปน๔๖

ขอ ๔ วดใดมความประสงคจะปลกสรางอาคารพาณชยของวดขนใหมในทวด หรอทธรณสงฆของวดอนมผเชาปลกสรางอาคารอยกอนกด จะปรบปรงแกไขอาคารของวด ซงปลกสรางอยในวด หรอทธรณสงฆของวดอนมผเชาอยกอนใหเปนอาคารพาณชยกด ใหด าเนนการตามวธการดงตอไปน

(ก) วดด าเนนการปลกสรางเปนอาคารของวด โดยขอใหผเชาทดนหรออาคารนนบรจาคคาปลกสรางตามราคาทปลกสราง และใหไดสทธการเชามก าหนดจ านวนปตามสมควรแกทองทในกรณเชนน ถาผเชาบรจาคมลคาบ ารงวดดวยกใหขยายเวลาการเชาออกไปอกตามสมควรแกจ านวนมลคาบ ารงวดในการเกบคาเชา ใหจดเกบตามความเหมาะสมของอาคารและทองถน สวนการท าสญญาเชาใหเปนไปตามมาตรา ๔๐ วรรคสาม แหงพระราชบญญตคณะสงฆพ.ศ.๒๕๐๕

(ข) ในกรณดงกลาวใน (ก) ถาผเชาทดนหรออาคารนนไมสามารถบรจาคคาปลกสรางอาคารไดกด ไมมความประสงคจะเชาทดนหรออาคารนนตอไปกดวดจะมอบใหผอนปลกสรางอาคารกได โดยยกกรรมสทธใหแกวดทนท พรอมกบมเงอนไขตามทตกลงกนไวในสญญา และใหวดชวยรอยายอาคารจากทเชา หรอคาขนยายออกจากอาคารใหแกผเชาตามจ านวนอนควร

(ค) เมอวดไดด าเนนการสงเคราะหชวยเหลอผเชาทดนหรออาคารดงกลาวใน (ก) หรอ (ข) แลวแตกรณ แตผเชาทดนหรออาคารนนไมยอมตกลงดวย ใหวดหรอผจดประโยชนแทนวดเสนอขอขดแยงไปยงคณะกรรมาตามความในขอ ๖ ในกรณเชนนผเชามสทธทจะเสนอขอขดแยงนนเองกได

ทานพทธทาสภกข (เงอมอนทปญโญ) ไดกลาวถงการบรหารวา เปนการด าเนนไปไดแหงกจการทกระท าดวยปญญา กระท าดวยความหวงและตองท าเพอสงคมหรอนอยทสดท าเพอตวเอง ตองมการปองกนและแกไขปญหาอปสรรคดวยสตปญญา๔๗

พระเทพปรยตสธ (วรวทยคงคปญโญ)กลาวถง ศาสนสมบต ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕ กลาววาเปน “ค านาม” หมายถง การกอสรางและการบรณปฏสงขรณ ส าหรบ ศาสนสมบต ทจดเปนระเบยบบรหารการคณะสงฆสวนกลาง นนหมายถง

๑. การกอสรางและการบรณปฏสงขรณ ศาสนวตถและศาสนสถาน ๒. กจการอนเกยวกบวด คอ การสราง การตง การรวม การยาย การยบเลก

การขอรบพระราชทานวสงคามสมา การยกวดรางเปนวดทมพระภกษอยจ าพรรษา และการยกวดราษฎขนเปนพระอารามหลวง

๓. กจการของวดอนๆ เชนการจดงานวด การรบบรจาค

๔๖กองแผนงาน, คมอพระสงฆาธการ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๔), หนา ๒๗๙.

๔๗พทธทาสภกข (เงอม อนทปญโญ), การบรหารธรกจแบบพทธ, (กรงเทพมหานคร :เคลดไทย , ๒๕๕๓), หนา ๙.

๓๙

๔. การศาสนสมบตของวด การควบคมและสงเสรม การสาธารณปการ เปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของ

การคณะสงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอ เจาอาวาส ซงเปนพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวน ทกชน ตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ ควบคมการจดการศาสนสมบตและสงเสรมการพฒนาจดการศาสนสมบตของวด

การควบคมดแลวดนน เจาคณะจะเพกเฉยมได ถาเพกเฉยจะเปนการละเวนการปฏบตตองสอดสอง ดแล ชแจง แนะน า ในการสาธารณปการของเจาอาวาส ดงตอไปน

๑. ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา ๒. ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวดใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะพอควร

แกสภาพทองถนและกอสรางตามแบบแปลน ๓. ควบคมใหแตละวดสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทย หรอใหรกษาศลปวฒนธรรม

ทองถนเปนส าคญ ๔. ควบคมการเงนและบญช รบ – จาย ของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญช ๕. ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชน รายงานขอรบพระราชทาน

วสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง ๖. ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตามกฎกระทรวง๔๘ พระพะยอม กลยาโณ ไดกลาวถงการจดการศาสนสมบตของวด๔๙ หมายถงการ

บรหารงานคณะสงฆ ผบรหารตองตงอยในธรรม มศล มความร มความกลาหาญ มความขยน และรจกละสงทควรละ เพอประโยชนเกอกลและความสข ความเจรญแกสงคม

พระธรรมปรยตโสภณ (วรวทย คงคปญโญ) ไดกลาวถงการบรหารการคณะสงฆในปจจบนวา๕๐ประกอบดวยองคกรปกครองคณะสงฆตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๓๕ ดงน การสาธารณปการ หมายถงการชวยเหลอ อดหนน หรอเกอกล คนสวนมากหรอคนทวไป หรอกจการเกยวกบการดแลรกษา และจดการวดใหอยในความเรยบรอย เปนงานเกยวกบการพฒนาอาคารสถานทและสงแวดลอมของวด ไดแก การกอสราง และบรณปฏสงขรณศาสนวตถ ศาสนสถานใหวดเรยบรอยดงาน ซงไดแก การพฒนาวดใหเปนศนยรวมจตใจของประชาชน โดยมพระภกษสงฆเปนผน าในการพฒนาทงดานวตถและดานจตใจ

๔๘พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโ ), การคณะสงฆและการพระศาสนา , เ รอง เดยวกน , หนา ๔๑.

๔๙พระพะยอม กลยาโณ, การบรหารเชงพทธในการบรหารธรกจแบบพทธ , (กรง เทพมหานคร :เคลดไทย, ๒๕๕๓), หนา ๒๙.

๕๐พระธรรมปรยตโสภณ (วรวทย คงคปญโญ), การพฒนาพระสงฆาธการภาค ๒ ภาคปฏบตการ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๙.

๔๐

พระสธวรญาณ (ณรงค จตตโสภโณ) ไดกลาวถงบทบาทสาธารณปการ ๕๑ หมายถงการพฒนาสาธารณปการ โดยแบงออกเปน ๓ ระดบไดแก พฒนาวด พฒนาคนในวด และพฒนาชมชน เมอกลาวโดยสรปแลว ความมงหมายของการสาธารณปการ กเพอบ ารงรกษาและสงเสรมวดใหเปนทอ านวยประโยชนแกประชาชน หรอแกสงคมผ เปนเจาของวดใหพฒนาสถาพรสบไป ในปจจบนการกจการคณะสงฆ และการพฒนาพระศาสนาดานสาธารณปการของวดแบงไดเปน ๓ เรองดงตอไปน การบรณะและพฒนาวด การกอสรางและบรณะปฏสงขรณเสนาสนะ และการดแลรกษาและจดการศาสนสมบตของวด

สรปไดวา การจดการศาสนสมบต เปนภาระหนาทของเจาอาวาสตามพระราชบญญตคณะสงฆมาตรา๓๗ (๑) วา เจาอาวาสมหนาทบ ารงรกษาวดและศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด เปนหนาทของผบรหารวดและคณะสงฆโดยตรง ในสวนรฐและพทธบรษทจะตองอปถมภดวยไมวาจะกอสรางหรอบรณะรกษาเสนาสนะของสงฆพระสงฆาธการทกรปตองมองเหนความส าคญการจดท าแผนแมบทการกอสรางและรจกวธการบรหารงานสาธารณปการเปนอยางดมเทคนคและวธการขอค าปรกษากบหนวยงานราชการทรบผดชอบข นตอนการด าเนนการกอสรางการบรหารจดการงานสาธารณปการทดและตองรจกวธการบรณปฏสงขรณศาสนวตถและพฒนาวดใหสงบรมรนเปนศนยกลางพฒนาของชมชน โดยก าหนดยดหลกการบรหารบรณปฏสงขรณการรกษาดแลทะนบ ารง ศาสนวตถ และการจดท าวดใหเปนวดพฒนาตวอยางถงกระนนกตามพระสงฆจะมเพยงหนาทในการท านบ ารงรกษาเพยงอยางเดยวไมได ตองมการอนรกษศาสนสถานคอดแลรกษาศาสนสถานใหมนคงถาวรและเปนการอนสรณสถานแกอนชนรนหลงได

๒.๓.๒ ปญหาขอกฎหมายของการพฒนาการจดการศาสนสมบต จากการทบทวนวตถประสงคทเกยวกบการจดการศาสนสมบต พบวา ทรพยสนท เปน

ของพระศาสนาเรยกวาศาสนสมบต กฎหมายสงฆแบงศาสนสมบตเปนสองประเภทคอ ศาสนสมบตกลาง ไดแกทรพยสนของพระศาสนาซงมใชของวดใดวดหนง อกประเภทคอศาสนสมบตของวดไดแกทรพยสนของวดใดวดหนง เชนโฉนดทดนของวด อาคารเสนาสนะของวด ฯลฯ ส าหรบผ มอ านาจดแลจดการศาสนสมบตของวดกคอเจาอาวาส สวนการดแลรกษาและจดการศาสนสมบตกลางเปนอ านาจหนาทของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

ศาสนสมบตของวด คอ ทรพยสนของวดใดวดหนง และเนองจากวดเปนนตบคคลตามพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ การดแลรกษาและจดการกเปนอ านาจหนาทของเจาอาวาส ซงเปนผแทนของนตบคคล คอ วด แตแมวาการดแลรกษาและจดการทรพยสนของวดใดๆ จะเปนอ านาจหนาทของเจาอาวาสวดนนๆ กตามการดแลรกษาและจดการศาสนสมบตของวดทเจาอาวาสจะกระท าไดนน จะตองไมขดตอกฎหมาย และจ าตองเปนไปตามวธการทก าหนดในกฎกระทรวง ฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๑๑) ออกตามความในพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ ซง

๕๑พระสธวรญาณ (ณรงค จตตโสภโณ), พทธศาสตรปรทรรศน, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๐), หนา ๒๗๔.

๔๑

ก าหนดวธการปฏบตในการดแลรกษาและจดการศาสนสมบตของวดไวเปนแม บทใหเจาอา วาสถอปฏบต ซงการจดการทรพยสนของวดในดานการลงทะเบยนทรพยสน การจ าหนายออกจากทะเบยน การท าทะเบยนทจดประโยชน ทะเบยนผเชา วดสามารถกระท าไดโดยเรยบรอย เพราะมขนตอนการด าเนนงานทชดเจน ประกอบกบแบบทะเบยน แบบบญช และแบบพมพอนๆ กรมศาสนา กไดก าหนดไวใหแลว แตอยางไรกตาม การบรหารจดการดแลและจดประโยชนในอสงหารมทรพยของวด ใหเกดประโยชนสงสดทงดานพระศาสนาเอง และการจดหารายไดเพอท านบ ารงรกษาวด กยงประสบปญหาในการด าเนนการหลายประการ อาทปญหาอนเนองดวยกฎหมายทเกยวของ๕๒

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ กฎกระทรวงทออกตามความในพระราชบญญตคณะสงฆ และกฎหมายเถรสมาคม บางสวนไมเหมาะสมกบสภาพการณในปจจบน เนองจากกฎหมายตางๆ เหลาน มพนฐานมาจากพระราชบญญตลกษณะการปกครองคณะสงฆ ร.ศ. ๑๒๑ และพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๑๔๘๔ แมจะมการแกไขปรบปรงมาตามล าดบกตาม กยงคงมลกษณะบางประการไมเหมาะสมกบสภาพการณในปจจบน ซงจะไดกลาวตอไป คอ๕๓

๑.การเปนผแทนของวดของเจาอาวาสในการจดการศาสนสมบตของวดวดมฐานะเป นนตบคคล๑ ตามความในมาตรา ๓๑ แหงพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ ดงนน จงตองตกอยภายใตบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยและกฎหมายอนๆ ดวย วดทงหลายยอมมสทธและหนาทตางๆ ตามบทบญญตแหงกฎหมายเชน เรองสถานะนตบคคลของวด เวนแตสทธและหนาททจะพงมไดเฉพาะบคคลธรรมดา การแสดงเจตนาในการใชสทธและหนาทจงจ าเปนตองมผแทน ซงพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดบญญตไวในมาตรา ๓๑ วรรคสามวา “เจาอาวาสเปนผแทนของวดในกจการทวไป” ดงนนเจาอาวาสจงเปนทงผปกครองของวด ตามมาตรา ๓๗ (๒) และเปนผแทนวดตามมาตรา ๓๑ วรรคสาม ทงมฐานะเปนเจาพนกงานตามความในประมวลกฎหมายอาญา ตามมาตรา ๔๕ ต าแหนงเจาอาวาส จงเปนต าแหนงท มความส าคญยง หนาททส าคญอยางหนงของเจาอาวาส คอ บ ารงรกษาวด จดกจการและศาสน สมบตของวดใหเปนไปดวยด ตามมาตรา ๓๗ (๑) การจดการศาสนสมบตของวดในปจจบนจ าเปนตองใชความรความสามารถสงใน การบรหารจดการเพอใหเกดประโยชนทงดานศาสนาและดานรายไดของวด เจาอาวาสในฐานะผแทนของวดมทงบทบาทของสงฆทจะตองจรรโลงพระพทธศาสนา รวมไปถงการปกครองสงฆ ซงเปนผใตบงคบบญชาในวดและปกครองสอดสองคฤหสถทมทอยหรอ พ านกพกอาศยอยในวดอกทงยงท าหนาทในการจดการกจการตางๆ อนเกยวเนองกบวดทงสน โดยเฉพาะในฐานะผแทนของวดในการบรหารจดการอสงหารมทรพยท เปนศาสนสมบตของวด เจาอาวาสตองมผลผกพนทางกฎหมายตามประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และกฎหมาย

๕๒กรมการศาสนา, พ.ร.บ. คณะสงฆพ.ศ. ๒๕๐๒ แกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๕๐), หนา ๒๑๐.

๕๓ส านกพระพทธศาสนาแหงชาต, วดพฒนาตวอยาง, (กรง เทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนา, ๒๕๕๒), หนา ๔๘.

๔๒

อนๆ แตการก าหนดคณสมบตของเจาอาวาส ตามกฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๑๖ (พ.ศ. ๒๕๓๕) วาดวยการแตงตงถอดถอนพระสงฆาธการ เปนการใหความส าคญในการปกครองคณะสงฆเท านนไมไดก าหนดคณสมบตดานการ ศกษาในทางโลกเอาไวดวย การจดประโยชนในอสงหารมทรพย อนเปนศาสนสมบตของวด กรณนผเขยนเหนวามประเดนท ตองเกยวของกบกฎหมาย เชน นตกรรมสญญา เปนตน รวมไปถงศาสตรในการบรหาร ซงหากขาดความรความเขาใจการศกษาทางโลกแลว อาจเปนผลเสยและสงผลไปถงการมอบอ านาจใหบคคลอนทจะเขามารองรบอ านาจ ของเจาอาวาสในฐานะผรบมอบอ านาจ รวมไปถงการวางมาตรการหรอการมอบอ านาจใหบคคล คณะกรรมการ หรอคณะบคคล ด าเนนการบรหารจดการฯ แทนเจาอาวาส กอาจเกดผลเสย และไมมประสทธ ภาพในการบรหารและจดการได นอกจากนต าแหนงเจาอาวาส มาตรา ๔๕ ถอวาเปนเจาพนกงาน ตามประมวลกฎหมายอาญา๒ ถาเจาอาวาสหรอผแทนเจาอาวาสหรอผจดประโยชนฝายใดฝายหนงด าเนน การจดประโยชนแทนวดโดยมชอบ โดยหลกปฏบตดงกลาวทงรและไมรเทาถงการณ ถอวามความผดทางกฎหมาย เมอเปนเชนนแลว หากขาดการบรหารจดการอสงหารมทรพยของวดทเหมาะสม เจาอาวาสอาจจะมความผดในฐานะเจาพนกงานปฏบตหนาทโดยมชอบได

๒.การแตงตงไวยาวจกรหรอผจดประโยชนของวด เปนผจดการศาสนสมบตของวดการแตงตงถอดถอนไวยาวจกร อาศยอ านาจตามความในมาตรา ๑๕ ตร แหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ และมาตรา ๒๓ แหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ มหาเถรสมาคมตรากฎมหาเถรสมาคม วาดวยการแตงตงและถอดถอนไวยาวจกร ทงน ค าวา“ไวยาจกร” หมายถง คฤหสถผไดรบการแตงตงใหมหนาท เบกความจาย “นตยภต” และมอ านาจดแลรกษาจดการทรพยสนของวดไดตามทเจาอาวาสมอบหมายเปน หนงสอ นตยภตตามระเบยบกรมการศาสนาวาดวยการเบกจายนตยภต พ.ศ. ๒๕๑๔ หมายถง เงนงบประมาณทกรมการศาสนาไดรบเปนประจ าปเพอจายถวายอปถมภ ใหแกพระภกษผไดรบแตงตง หรอพระภกษผปฏบตหนาทพเศษตามทก าหนดไวในบญชอตรานตยภต พระภกษผ มต าแหนงหลายต าแหนง ทางราชการจะถวายนตยภตในต าแหนงทสงกวาเพยงต าแหนงเดยว พระภกษผไดรบแจงการถวายนตยภต ในเขตจงหวดพระนคร ธนบร นนทบร และสมทรปราการ ใหไวยาวจกร ไปขอเบกนตยภตทกรมการศาสนา ในเขตจงหวดอนใหไวยาวจกรไปขอเบกนตยภตทจงหวดซงพระภกษรปนน สงกดอยภายในเดอนกนยายนของป

การจดหาประโยชนจากศาสนสมบตวด ในกรณทวดมทดนมากพอจะน ามาหาประโยชนได กใหวดเหลานนจดหาประโยชนเขาวดจากทดนเหลานนได โดยการตงไวยาวจกรเปนตวแทนของเจาอาวาส หรอแตงตงผจดหาประโยชนของวดขนด าเนนการ เหตทตองแตงตงไวยาวจกร กเพราะวาการจดประโยชนในศาสนสมบตวด โดยเฉพาะอสงหารมทรพยเปนเรองธรกจการคาเชงพาณชย และการเงน ซงไมเหมาะสมทจะใหเจาอาวาสเขามาจดการดวยตนเอง กฎหมายจงตงใหไวยาวจกรเปนตวแทนเจาอาวาส และเปนตวแทนของวด ซงวดตองรบผดชอบในการกระท านน ถาไดกระท าภายในของเขตอ านาจทไดรบมอบหมาย ดงนน ต าแหนงไวยาวจกร จงเปนต าแหนงทส า คญส าหรบกจการของคณะสงฆต าแหนงหนง ตามบทบญญตก าหนดใหชวยงานเจาอาวาส หรอ แทนเจาอาวาสเมอไดรบมอบหมายหนาทจากเจาอาวาส จงจะมอ านาจโดยสมบรณในการด แลรกษาและจดการทรพยสนของวดตามทไดรบ มอบหมาย จากคณสมบตของคฤหสถ ผทจะไดรบการแตงตงเปน

๔๓

ไวยาวจกร กรณนผเขยนเหนวายงไมไดก าหนดคณสมบตบางประการของไวยาวจกรท เหมาะสมกบสภาพปจจบน เชน ไมไดก าหนดคณสมบตทางการศกษาของไวยาวจกร อกทงวาระในการด ารงต าแหนง และการสรรหาตวบคคลทเหมาะสมกบกจการทไดรบมอบอ านาจเฉพาะเรอง อ านาจในการแตงตงไวยาวจกร นน คอ เจาอาวาสของวดนนปรกษาสงฆในวดพจารณาคดเลอกคฤหสถผ มคณสมบต ตามทก าหนดไว และโดยทวไปแลวเจาอาวาสมกจะแตงต งบคคลทมความคนเคย หรอญาต พน อง ใหเป นผ จดกา รประโยชนในศาสนสมบตของว ด และในกา รจดปร ะโยชนในอสงหารมทรพยบางประการจะตองเกยวของกบตวบท กฎหมาย เชน การท านตกรรมสญญาตางๆ ซงจะตองรเรองกฎหมายอยางถองแท ดงนนหากไวยาวจกร ไมมคณสมบตท เหมาะสมยอมท าใหเกดผลเสยในการบรหารจดการอสงหารมทรพย ซงเปน ศาสนสมบตของวดได

๓.การควบคมตรวจสอบและการถวงดลอ านาจของผ เกยวของจากกรณผมอบอ านาจและผรบมอบอ านาจ ในฐานะทวดเปนนตบคคลตามกฎหมาย ตามความในมาตรา ๓๑ แหงพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ และตามความในมาตรา ๓๗ (๑) เจาอาวาสมหนาทด าเนนการดแลรกษาประโยชนในศาสนสมบตของวด และเจาอาวาสมอ านาจในการแตงตงไวยาวจกร ไดตามกฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๑๘ (พ.ศ. ๒๕๓๖) วาดวยการแตงตงถอดถอนไวยาวจกร ซงอาศยอ านาจตามความในมาตรา ๑๕ ตร แหงพรราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕

ผแทนและตวแทนในการจดการดแลรกษาศาสนสมบตในอสงหารม ทรพย ซงเปนศาสนสมบตของวด คอ เจาอาวาส และไวยาวจกร หรอผจดประโยชนตองดแลรกษา และจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตามกฎ กระทรวง ฉบบท ๒ (๒๕๑๑) ซงขอ ๓ ก าหนดใหการเชาท ดนหรออาคาร เจาอาวาสตองจดใหไวยาวจกร หรอผจดประโยชนของวด ซงเจาอาวาสแตงตง ท าทะเบยนทรพยสนทจดประโยชน ทะเบยนผเชาหรอผอาศยไวใหถกตอง และเกบรกษาทะเบยนและหนงสอสญญาเชาไวเปนหลกฐาน โดยทกฎกระทรวง ฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๑๑) ขอ ๓ น ไมไดบญญตการควบคมตรวจสอบของเจาอาวาสไว และในขอ ๖ ก าหนดใหเจาอาวาสจดใหไวยาวจกรหรอผจดประโยชนของวดซงเจาอาวาส แตงตงท าบญชรบจายเงนของวด และเมอสนปปฏทน ใหท าบญชเงนรบจายและคงเหลอ ทงนใหเจาอาวาสตรวจตราดแลใหเปนไปโดยเรยบรอยและถกตอง โดยตรวจไดเสมอในเมอมความประสงคจะตรวจ แตไมควรทงระยะเวลานานเกนไป และอาจมอบหมายใหภกษรปอนทมความรทางบญชท าการตรวจแทนได อนเปนการตรวจสอบเบองตนของเจาอาวาส ซงถาพบวาไวยาวจกรทจรตตอหนาท หรอไมปฏบตหนาทจนเปนเหตใหเกดความเสยหายอยางรายแรง หรอประมาทเลนเลอในหนาทเปนเหตใหเกดความเสยหายแกวดอยางรายแรง เจาอาวาสอาจสงถอดถอนไวยาวจกรผนนออกจากหนาทได โดยอนมตของเจาคณะอ าเภอตามกฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๑๘ (พ.ศ. ๒๕๓๖) วาดวยการแตงตงถอดถอนไวยาวจกรส าหรบผจดประโยชนเปนอ านาจในการแตง ตงของเจาอาวาส จงอาจถอนคนการจดประโยชนจากผนนได โดยแจงการถอนคนแกผนนเปนหนงสอไวเปนหลกฐาน อนเปนการควบคมตรวจสอบของเจาอาวาสไดอยางสมบรณ แตส าหรบเจาอาวาสซงมหนาทบ ารงรกษาวด จดกจการและศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด ตามมาตรา ๓๗ (๑) แหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ นน ในบทก าหนดโทษ หมวด ๗ กรณนผ เขยนเหนวา ไมไดบญญตไว จงไมอาจควบคมตรวจสอบไดโดยตรง อกทงกฎกระทรวง ฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๑๑) ใน

๔๔

การดแลรกษาจดการศาสนสมบตของวด กไมไดก าหนดอ านาจใหผใดในการตรวจสอบการปฏบตหนาทของเจาอาวาส ดงนนถาเจาอาวาสฝาฝนหรอไมปฏบตตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ และกฎกระทรวง ยอมเกดปญหาในทางปฏบตในการควบคมตรวจสอบ แตผบงคบบญชาตามล าดบชนอาจใชกฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๑๖ (พ.ศ. ๒๕๓๕) วาดวยการแตงตงถอดถอนพระสงฆาธการ ในหมวด ๔ จรยาพระสงฆาธการ ในขอ ๔๓ ซงบญญตไววา “พระสงฆาธการตองเออเฟงอตอพระราชบญญตคณะสงฆ กฎกระทรวง กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง ประกาศ พระราชบญญตสมเดจพระสงฆราชสงวร และปฏบตตามหลกพระธรรมวนยโดยเครงครด ” ในการควบคมดแล แนะน า ชแจง หรอสงใหเจาอาวาสผอยในบงคบบญชาปฏบตตามจรยาพระสงฆาธการได เนองจากการดแลรกษาจดการศาสนสมบตของเจาอาวาสนน ตองปฏบตตามพระราชบญญตคณะสงฆ และกฎกระทรวง๕๔

๔.การจดการศาสนสมบตของวดตามวธการทก าหนดไวในกฎกระทรวงมาตรา ๔๐ วรรคสามแหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ ไดบญญตไววา “การดแลรกษาและจดการศาสนสมบ ตของว ด ให เป น ไปตา มว ธ กา รท ก า หนดในกฎ กร ะทร วง ” ซงร ฐมนตร ว า กา รกระทรวงศกษาธการ ไดอาศยอ านาจตามความในพระราชบญญตน ออกกฎกระทรวง ฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๑๑) วาดวยการดแลรกษา และ จดการศาสนสมบตของวด ซงผกพนใหวดตองปฏบตตามวธการทก าหนด และบางกรณการด าเนนการจดการศาสนสมบตของวดตองไดรบความเหนชอบ จากกรมการศาสนากอน ไดแก กฎกระทรวง ฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๑๑) ขอ ๒ ก าหนดวา “การกนท ดนซงเปนทวด ใหเปนทจดประโยชน จะกระท าไดกตอเมอกรมการศาสนาเหนชอบและไดรบอนมตจากมหาเถรสมาคม” ในขอ ๔ “การใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนา หรอทวดทกนไวเปนทจดประโยชน ท มก าหนดระยะเวลาการเชาเกนสามป จะกระท าไดกตอเมอไดรบความเหนชอบจากกรมการศาสนา ” และในขอ ๕ “การเกบรกษาเงนของวดในสวนทเกนสามพนบาทขนไปใหเกบรกษาโดย ฝากกรมการศาสนา จงหวด อ าเภอ หรอ ธนาคาร หรอนตบคคลทกรมการศาสนาใหความเหนชอบ ทงนใหฝากในนามของวด” ขอก าหนดดงกลาวน ผเขยนเหนวา ไมเออประโยชนในการพฒนาอสงหารมทรพยทเปนศาสนสมบตของวด เกดความลาชาและไมสะดวกในการลงทนเพอประโยชนตอบแทนของวด อกทงไมมขอบญญตใดทงในพระราชบญญตคณะสงฆ และกฎกระทรวง เปนบทลงโทษ ถาไมปฏบต ดงนนถาเจาอาวาสฝาฝน กรมการศาสนากไมมอ านาจบงคบ แตวดอาจมปญหาทางกฎหมายในสญญาเชาเกนสามปในทธรณสงฆ ท กลปนา หรอทจดประโยชนกบผ เชา ได ๕๕ นอกจากน น

๕๔พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต), พทธวธการบรหาร, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๕.

๕๕ค าพพากษาฎกาท ๒๗๔๑/๒๕๔๑, ทดนพพาทเปนทรพยสนทพระภกษ ส. ไดมาในระหวางเวลาทอยในสมณเพศ และพระภกษ ส. ไมไดจ าหนายไปในระหวางมชวตหรอท าพนยกรรมอยางอน ทดนพพาทจงตกเปนกรรมสทธของวด ซงเปนวดทเปนภมล าเนาของพระภกษ ส. ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๖๒๓ ดงน ไมวาโจทกจะชอมาโดยสจรตไมกตาม โจทกกยอมไมไดกรรมสทธในทดนพพาท เพราะตาม พ.ร.บ.คณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ มาตรา ๓๔ ทวดจะโอนกรรมสทธไดกแตโดยพระราชบญญตโจทยยอมไมมอ านาจฟองขบ ไลจ าเลยซงอาศยอยในทดนพพาทได.

๔๕

กฎกระทรวงกไมไดบญญตถงรายละเอยด และวธการจดหาประโยชนในอสงหารมทรพยของวดอยางชดแจง ใหเปนอ านาจของเจาอาวาสหรอตวแทนทจะจดการหาประโยชนในทดนของวดไป โดยล าพง ไมตองอยในความควบคมของหนวยงานทางราชการ ซงถาเจาอาวาสไมสอดสองดแลไวยาว จกร ผจดประโยชนอยางทวถง หรอตวแทนทแตงตงท าหนาทไดไมดพอ เปนบคคลทไมเหมาะสม หรอไมมความรความสามารถในการบรหารจดการวด อาจสญเสยผลประโยชนเปนจ านวนมากได

๕.ลกษณะ ของการผกพนในนตกรรมสญญาตางๆ และผลผกพนตามกฎกระทรวง ฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๑๑) ออกตามความในพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ ตอผมอบอ านาจและผรบมอบอ านาจเจาอาวาสซงเปนผแทนโดยชอบดวยกฎหมายของวด ในฐานะทวดมสถานภาพเปนนตบคคลตามความในพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๓๕ มความชอบธรรมทจะบรหารจดการศาสนสมบตของวด โดยเฉพาะอสงหารมทรพยของวด กจการบางอยางท ตองอาศยรปการบรหารจดการในเชงพาณชยอนเกยวเนอง ดวยอสงหารมทรพยของวดตามกฎหมาย มรปแบบการจดการตามกฎหมายในเรองของ นตกรรมสญญาเชาตางๆ ไมวาจะเปนการใหเชาท ดน หรออาคาร ซงเปนศาสนสมบตของวด ดงนนเจาอาวาสซงเปนผแทนของวดจงมผลผกพนตามกฎมายในอนทจะลงนาม ในฐานะคสญญาทเขาผกพนในนตกรรมสญญาตางๆ ของวด จากความไมเหมาะสม รวมถงขอจ ากดในดานวฒนธรรมประเพณสงคมไทยทเคารพเทดทนพระภกษสงฆ จงใหอ านาจเจาอาวาสทจะมอบอ านาจใหกบบคคลภายนอกเขามาด าเนนการแทนเจา อาวาสได กฎกระทรวงฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๑๑) ออกตามความในพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ แตเนองจากเจาอาวาสในฐานะตวการผมอบอ านาจเฉพาะ ซงไดกระท าไปในขอบเขตของอ านาจตามกฎหมายอนจะตองรบผดตอบคคลภายนอก ซงเขามาเปนคสญญากบวดผลผกพนดงกลาวระหวางผมอบอ านาจ และผรบมอบอ านาจ กรณนผเขยนเหนวา ยงมไดมการก าหนดไวอยางเดนชดในพระราชบญญตพระสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ และกฎหมายทเกยวของอนเปนอปสรรคอยางอนในการบรหารจดการศาสนสมบต ของวด โดยเฉพาะอสงหารมทรพยใหเหมาะสมกบสภาพปจจบน ในการจดการดแลรกษา และหาประโยชนในศาสนสมบต เนองจากวดเปนเจาของอสงหารมทรพย เชน ทดน ซงตามกฎกระทรวงฉบบท ๒ ไดก าหนดใหผมหนาทในการดแลรกษาและจดประโยชนในศาสนสมบตของวด หลายฝายดวยกน ซงอาจจะอยในฐานะ “ผแทน” ของวด หรอ “ตวแทน” ของวด ถาไดกระท ากจการใดๆ ในหนาททไดรบมอบหมายโดยชอบดวย กฎกระทรวง ฉบบท ๒ แลว กถอวาไดกระท าภายในกจการเพอประโยชนแกวด โดยชอบดวยกฎหมาย วดจงมหนาทตองผกพนในกจการนนๆ

๖.อ านาจหนาทของผบงคบบญชาในคณะสงฆในการควบคมดแลการจดประโยชนในศาสนสมบตของวดการปกครองคณะสงฆ ตามพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดก าหนดไวในมาตรา ๒ “คณะสงฆตองอยภายใตการปกครองของมหาเถรสมาคม การจดระเบยบการปกครองคณะสงฆใหเปนไปตามทก าหนดในกฎหาเถรสมาคม” และมาตรา ๒๐ ทว ไดบญญตไววา “เพอประโยชนแกการปกครองคณะสงฆสวนกลางและสวนภมภาค ใหมเจาคณะใหญปฏบตหนาทในเขตปกครองคณะสงฆ” ส าหรบการปกครองคณะสงฆสวนภมภาค ไดจดแบงเขตปกครองเปนภาค จงหวด อ าเภอ และต าบล โดยมเจาคณะภาค เจาคณะจงหวด เจาคณะอ า เภอ และเจาคณะต าบล เปนผปกครองตามล าดบชน การปกครองคณะสงฆมขนตอนทตองใชระยะเวลาในการด าเนนการคอนขางยาวนาน อาจจะกอใหเกดปญหาในการควบคมดแลในปกครองของสงฆได โดยเฉพาะการ

๔๖

บรหาร จดการผลประโยชนในอสงหารมทรพยซงเปนศาสนสมบตของวด อกทงไม มขอบญญตถงอ านาจและหนาทของพระสงฆาธการทเปนผบงคบ บญชาของเจาอาวาส ในการควบคมดแลการจดประโยชนในศาสนสมบตของวดกฎกระทรวงก าหนดไวเปน เพยงการเสนอเรองตามล าดบชนถงกรมการศาสนา

๗.วด ส านกสงฆ และทพกสงฆวดในประเทศไทย ตามสถตขอมลของกรมการศาสนามวดซงไดรบพระราชทานวสงคามสมา และยงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมา จ านวนทงสน ๓๒,๗๑๐ วด๖ โดยไมไดกลาวถงจ านวนส านกสงฆ ซงวดตามมาตรา ๓๑ แหงพระบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ มสองอยางคอ วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา และส านกสงฆ และมาตรา ๓๒ กลาววา “การสราง การตง การรวม การยาย การยบเลกวด และการขอรบพระราชทานวสงคามสมา ใหเปนตามวธการทก าหนดในกฎกระทรวง” ซงกฎกระทรวง ฉบบท ๑ (พ.ศ.๒๕๐๗) ทอาศยอ านาจตามความในมาตรา ๖ และมาตรา ๓๒ แหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ ไดบญญตถงการสรางวด การตงวด การรวมวด การยายวด การยบเลกวด และการขอรบพระราชทานวสงคามสมา โดยไมไดกลาวถงการสรางส านกสงฆ ดงนน ส านกสงฆทกระจายอยทวประเทศไทย ยอมเปนการใชเรยกชอพองเปนเพยงทพกสงฆ คอ เปนทพ านกของพระภกษท ไมไดขออนญาตสรางวดและตงวดเพราะส านกสงฆ ตามมาตรา ๓๑ นน อาจแปลตามเจตนารมณของกฎหมาย คอ วดทยงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมา ซงถาเกดคดความขน๗ กรณนผเขยนเหนวา ทพกสงฆทไมไดขออนญาตในการสรางวดและการตงวดยอมไมอยในความ คมครองหรอในบงคบของพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ ดงเชนมาตรา ๓๔ บญญตวา “ทวด และทธรณสงฆ จะโอนกรรมสทธไดกแตโดยพระราชบญญต๘ และหามมใหบคคลใดยกอายความขนตอส กบวดในเรองทรพยสนอนเปนท วด และทธรณสงฆ” มาตรา ๓๕ บญญตวา “ทวดและทธรณสงฆเปนทรพยสนซงไมอยในความรบผดชอบแหงการ บงคบคด๙” เมอทพกสงฆไมใชวด ยอมไมอยในสายการปกครองของคณะสงฆ ทงฝายสงฆ และฝายบานเมองจงควบคมไดยาก อกทงการจดประโยชนในอสงหารมทรพย กอาจไมถกตองตามกฎหมาย อาจกอใหเกดกรณพพาทขนได ซงอาจเปนทเสอมเสยแกพระศาสนาไดเหมอนกน๕๖

สรปไดวาเจาอาวาส มอ านาจหนาทจดการดแลศาสนสมบตของวด และมาตรา ๕๗ แหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๔๘๔ ทวา “พระภกษซงไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงตามพระราชบญญตนใหถอวา เปนเจาพนกงานตามกฎหมายลกษณะอาญา” ซงจ าเลยโตแยงวาเปนเพยงการใหอ านาจไว เพอควบคมและคมครองวดอยางเดยวกบเจาพนกงานเทานน มไดมผลบงคบวา ถาท าผดจะตองเปนเรองเจาพนกงานกระท าผดดวยโดยตรง ดงทกฎหมายลกษณะอาญาบญญตไว ในเรองเจาพนกงานกระท าผดนน ฯลฯ ค าวา “ใหถอวาเปนเจาพนกงานตามกฎหมายลกษณะอาญา”

๕๖ค าพพากษาฎกาท ๗๔๙๐/๒๕๔๒, ระหวางวดโนนสง และนายสมร บญคน กบพวกจ าเลยวา วดทไดรบอนญาตใหสรางเปนวดได แตยงไมด าเนนการจดตงเปนวด เปนเพยงส านกสงฆไมมอ านาจฟองคด จง ถอวายงไมเปนนตบคคล.

๔๗

นน บงชดวา อ านาจ และหนาท พรอมมลทง ๒ ประการ กลาวคอ เมอมอ านาจในวดเหมอนเจาพนกงานแลว หากกระท าผดในหนาทกตองผดฐานเจาพนกงานกระท าผดดวย โดยนยเชนเดยวกน

๒.๓.๓ ลกษณะงานของการจดการศาสนสมบตของวด การกอสรางละการบรณปฏสงขรณ ไดแกการกอสรางศาสนาวตถขนใหม การซอมแซม

ของเกาและการปรบปรงตบแตงศาสนวตถและศาสนสถานทมอย เดมหรอท เพมเตมขนใหม เพอใหเหมาะสมยงขน ขอเรยนแนะน า ดงน

ระยะเรมสรางวด กอนแตจะสรางวดควรจดหาสถานทตงวดใหใดกอนโดยเจาของท ดนยอมยกใหเมอไดทดนแลวควรเขยนแผนผงวดและแบบแปลนสงกอสรางใหเหมาะสมกบสภาพทดนและเหมาะสมแกชมชนผจะบ ารงวด รวบรวมทรพยสนและวสดอปกรณทจะใชกอสรางใหไดพอควร แลวจดท าเอกสารขออนญาตสรางวดตามแบบของทางราชการ เมอไดรบอนญาตใหสรางวดและไดสรางเสนาสนะพอควรแลวจงขอตงวดตามแบบของทางราชการ เมอกระทรวงศกษาธการประกาศตงวดแลวคณะสงฆจงแตงตงเจาอาวาส รบโอนทดนและรบถวายเสนาสนะเปนของสงฆ พรอมบ นทกประวตวดไวเปนหลกฐาน การจดการระยะนเปนภาระคนอนด าเนนการ มากอนเจาอาวาสจะไดปฏบตกตอเมอไดรบแตงตงแลว

ระยะตงวดแลว เมอตงวดแลวหรอกรณทเจาอาวาสรบชวงต าแหนงจากรปอนชงมวดมานานกตามควรด าเนนการดงน ถาเดมไมมแผนผงวดเลยควรเรงเขยนแผนผงวดและแบบแปลนเสนาสนะใหม ถามอยแลวตองด าเนนการกอสราง หรอซอมแชซมหรอปรบปรงตามแผนผงวดและแบบแปลนเดม เวนแตมการขยายทตงวดใหกวางขวางขน ในกรณเชนนหากตองการแผนผงวดใหม กเขยนใหมโดยอาสยนแผนผงเดมเปนหลกและควรขออนญาตจากเจาคณะผปกครองและด าเนนการเพออนมตจากมหาเถรสมาคม แบบแปลนเสนาสนะนนควรยดทรงไทยอนเปนเอกลกษณของชาตเปนหลกหรอยดศลปวฒนธรรมทองถนเปนส าคญ การกอสรางหรอบรณปฏสงขรณหรอตบแตงบรเวณวด เจาอาวาสควรรบฟงความคดเหนพระภกษสามเณรในวดละทายกทายกาผบ ารงวดเปนหลกประกอบการตดสนใจและการกอสรางใด ๆในวดควรค านงถงแหลงมาแหงทรพยสนและความเหมาะสมกบชมชนเปนหลก และควรระมดระวงอยาใหมการแตกแยกความคดระหวางบานกบวดเพราะการสาธารณปการเปนเหต๕๗

แผนผงวด การก าหนดแผนผงวดมใชเรองยตตายตวยอมมขอยกยายถายเทไปตามเหตการณ ขอใหค านงขนาดของวดและชมชนพรอมสภาพทดนท ตงวดและความเหมาะสมเปนส าคญ๕๘

วดขนาดเลก วดขนาดเลกและตงอยในชมชนขนาดเลกควรจดแผนผงขนาดยอม โดยใหมถนนหนทางเชอมพองามกบใหมสนามหญาและทปลกตนไมไวสวนหนง เสนาสนะควรมเฉพาะท

๕๗พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต), พทธวธบรหาร, พมพครงท ๔, (กรง เทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๙), หนา ๓.

๕๘พระธรรมปรยตโสภณ (วรวทย คงคปญโญ), การพฒนาพระสงฆาธการภาค ๒ ภาคปฏบตการ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๙.

๔๘

ขาดไมใดคอ กฎ ศาลาการเปรยญและอโบสถและควรกนบรเวณไวเปนเขตฌาปนสถาน พรอมกะสงกอสรางไวในแผนผงคอ เมรเผาศพ ( แบบใหม) ศาลาบ าเพญกศล สวนเสนาสนะอนๆ ถาจ าเปนจรงจงใหม เพราะถอนโยบายประหยด

วดขนาดกลาง วดขนาดกลางและตงอยในชมชนขนาดกลาง ท ตงวดกวางขวาง ควรจดแบงออกเปนเขต คอ เขตพทธาวาส เขตสงฆาวาส เขตการศกษา และเขตสาธารณสงเคราะห ปนเขตดวยถนนหรอล าคลอง จดเปนสนามหญาบรเวณปลกตนไม (สวนปา) และแดนอภยทาน ตามควรแกทตงวดและชมชน เสนาสนะควรมมากกวาวดขนาดเลก คอ กฏเปนหม ศาลาการเปรยญ อโบสถ โรงเรยนพระปรยตธรรม โรงเรยนการศกษาสงเคราะห เขตสาธารณสงเคราะหหรอฌาปนสถาน ควรแยกเปนสวนหนง ก าหนดสกอสรางใหชด เชน เมรเผาศพ (แบบใหม) ศาลาบ าเพญกศล ทเกบศพ โรงครว

วดขนาดใหญ วยขนาดใหญและตงอยในชมชนขนาดใหญ ควรจดแบงเขตใหเหมาะสมกวาวดขนาดกลาง หรออาจเพมเขตจดประโยชนเขาอก เสนาสนะกอาจมมากกวาและประณตขนตามสมควรแกขนาดวดและชมชน

การเขยนแผนผงวดน ขออปถมภอปกรณบางสวนไดจากกรมการศาสนา เพอใหไดมาตราฐานแบบเดยวกน เมอเขยนเสรจแลว เสนอตามล าดบถงกรมการศาสนาใหความเหนชอบ และเสนอมหาเถรสมาคม เพออนมตเปนหลกตอไป

การตบแตงวดจะขนาดเลก ขนาดกลาง หรอขนาดใหญกตาม ควรไดมการตกแตงใหน ารนรมยเหมาะสมกบ ค าวา “ อาราม”เชน จดท าถนนเขาวดและภายในวด จดท าความสะอาดวดเปนประจ าทกสปดาห จดปลกไมยนตนรมถนนหนทาง จดท าปายบอกชอวด ท ตงระยะทาง ททางแยกเขาวด ถนนสายหลก จดท าปายหนาวด ท าปายประชาสมพนธกจการภายในวด เขยนแผนผ งวดลงในกระดานขนาดใหญตดไวไนทเปดเผย การท าปายชอวดนน ขอใหบอกชอทางราชการและใหถกตองตรงกนทงปายถนนแยกเขาและปายหนาวด

การจดการศาสนสมบตของวดเปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะสงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอ เจาอาวาสชงเป นพระสงฆ าธการร ะดบวด เจาคณะทกสวนท กชนตอง มความสมพนธกน ๒ ประการ คอ

(๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต (๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต การควบคมนนเจาคณะจะเพกเฉยมไดถาเพกเฉยเสยเปนการละเวนการปฏบตตอง

สอดสองดแลชแจงแนะน าในการสาธารณปกาของเจาอาวาส ดงน ๑) ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา ๒) ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะพอควร

แกสภาพทองถน และใหกอสรางตามแบบแปลน ๓) ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทยหรอใหรกษาศลปวฒนธรรม

ทองถนเปนส าคญ ๔) ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต

๔๙

๕) ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชนรายงานขอรบพระร าชทานวสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง

๖) ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง๕๙ การสงเสรม เจาคณะทกชนควรสงเสรมเจาอาวาสในการจดการศาสนสมบต ดงน ๑) ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ๒) แกไขขอขดของของเจาอาวาส (๑) ในการจดหาชางด าเนนการกอสราง (๒) ในการดแบบแปลนอาคารตลอดแผนผงวด (๓) ในการทนกอสรางดวยการขอเงนงบประมาณอดหนนจากทางราชการ (๔) ชแจงแนะน าการปฏบตงานสาธารณปการเพอให เขาใจ ถกตอง (๕) ขจดความขดแยงระหวางวดกบชาวบานซงมการสาธารณปการเปนเหต ๓) แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม ๔) ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ๕) ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวย

เจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส ๖) แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง๖๐ สรปไดวาการบ ารงรกษาวดและศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด เปนหนาทของ

ผบรหารวดและคณะสงฆโดยตรง ในสวนของรฐและพทธบรษทจะตองอปถมภดวยไมวาจะกอสรางหรอบรณะรกษาเสนาสนะของสงฆ พระสงฆาธการทกรปตองมองเหนความส าคญการจดท าแผนแมบทการกอสราง และรจกวธการบรหารงานสาธารณปการ เปนอยางด มเทคนคและวธการขอค าปรกษากบหนวยงานราชการทรบผดชอบ ขนตอนการด าเนนการกอสราง การบรหารจดการงานสาธารณปการทด และตองรจกวธการบรณปฏสงขรณ ศาสนวตถและพฒนาวดใหสงบรมรน เปนศนยกลางพฒนาของชมชน โดยก าหนดยดหลกการบรหารบรณปฏสงขรณ การรกษาดแลทนบ ารงศาสนวตถ และการจดท าวดใหเปนวดพฒนาตวอยาง ถงกระน นกตามพระสงฆจะมเพยงหนาทในการท านบ ารงรกษาเพยงอยางเดยวไมได ตองมการอนรกษศาสนสถาน คอ ดแลรกษาศาสนสถานใหมนคงถาวรและเปนการอนสรณสถานแกอนชนรนหลงได แนวคดเกยวกบการพฒนาวดเปนการปรบปรงสภาพวดและการด าเนนกจกรรมตางๆ ของวด โดยเ นนการปรบปรงและแกไขขอบกพรองเดมภายในวดรวมทงสงเสรมกระบวนการด าเนนงานกจกรรมพระศาสนาในวดใหมคณภาพและประสทธภาพสมบรณ เพอสรางวดใหเปนศนยกลางของชมชนและเปนแหลงอารยะธรรมอนเจรญรงเรอง มศาสนวตถ ศาสนสถานอนเปนเครองหมายแหงศลปวฒน ธรรมอนดงาม

๕๙พระธรรมปรยตโสภณ (วรวทย คงคปญโญ), การพฒนาพระสงฆาธการภาค ๒ ภาคปฏบตการ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๙.

๖๐พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโ ), การคณะสงฆและการพระศาสนา , เ รอง เดยวกน , หนา ๔๘.

๕๐

บคลากรทางศาสนามความประพฤตด เปนแบบอยางแกประชาชนในสงคม สามารถแนะน าใหประชาชนในสงคม พนจากความลมหลงฟงเฟอและด ารงอยไดอยางเปนสข มการสงเสรมกจกรรมทเปนประโยชนอยางหลากหลาย ทงในดานศาสนพธ การใหการศกษาการเผยแผ ศาสนธรรมแ ละการสาธารณสงเคราะหเพอสนบสนนสงเสรมใหวดมความเจรญรงเรองเปนศนยรวมจตใจของประชาชนและทส าคญเพอใหพระศาสนาสรางความสงบสขไดอยางแทจรง

๒.๓.๔ ปญหาอปสรรคการพฒนาการจดการศาสนสมบต จากการทบทวนปญหาอปสรรคทเกยวของกบการพฒนาการจดการศาสนสมบต จะ

พบวา ปญหาอปสรรคเรอ งการ พฒนา วด กคอโครงสรางการบรหา รคณะสงฆ เปนไปตา มพระราชบญญตคณะสงฆ ๒๕๐๕ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ เปนการปกครองตามนโยบายของมหาเถรสมาคมเปนผก าหนดเปาหมาย เปนผท าหนาทก า กบดแลคณะสงฆ มอ านาจหนาทในการปกครองคณะสงฆใหเปนไปดวยความเรยบรอย แตปญหาอปสรรคในการบรหารงานของคณะสงฆกยงมปญหาอยมากมาย โดยกรมการศาสนาไดกลาวถงปญหาของพระพทธศาสนา วด สงฆ และองคกรสงฆในประเทศไทย วามปญหาอปสรรคดงตอไปน

การบรหารจดการศาสนสมบตของวดเปนบทบาทหนาทโดยตรงของพระสงฆาธการผปกครองดแลวด ซงในการศกษาครงน ผจดท า มงศกษาการบรหารจดการศาสนสมบตของพระสงฆาธการ ใน ๔ ดาน คอดานบคลากรดานงบประมาณดานวสดอปกรณ และดานการบรหารจดการ ดงตอไปน

ก. ดานบคลากร การบรหารงานในทกองคกรใหประสบความส าเรจไดนน จ าเปนตองอาศยสมาชกหรอ

ทรพยากรมนษยเปนผขบเคลอนงานตางๆ ใหด าเนนไปตามแผนงานเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนด ทรพยากรมนษยจงถอเปนทรพยากรทมคณคาทสดขององคกรในบรรดาปจจยขนพนฐานทงหมด๖๑ การสรรหาบคคลซงมคณสมบตเหมาะสมกบต าแหนงหรองานทมอบหมาย มระบบการสรรหาอย ๒ ระบบ๖๒ ดงน

๑) ระบบอปถมภ (Patronage System) เปนการสรรหาบคคลเขาท างานโดยไดใหความสนใจเกยวกบความรความสามารถวาเหมาะสมกบงานหรอไม เพยงแตเหนวาเปนพรรคพวกกน วธนจะท าใหขวญของคนในองคการเสย ไมมความเชอมนในการท างานในองคกร จงท าใหความจงรกภคดตอองคกรมนอย วธนอาจเรยกวา “การใชเสนสาย”

๒) ระบบคณธรรม (Merit System) เปนการสรรหาบคคลเขาท างานโดยพจารณาจากความรความสามารถ ประสบการณ และปจจยอนๆ เขามาชวยในการตดสนใจ โดยอาศยเครองมอใน

๖๑สาคร สขศรวงศ, Management การจดการ : จากมมมองนกบรหาร , พมพครง ท ๕ , (กรงเทพมหานคร : บรษท จ พ ไซเบอรพรนท จ ากด, ๒๕๕๒), หนา ๒๖๖.

๖๒ศรวรรณ เสรรตน และคณะ, องคการและการจดการ (Organization and Management) , หนา ๑๘๓.

๕๑

การวเคราะห เชน การวเคราะหงาน (Job Analysis) การประเมนคาของงาน ( Job Evaluation) เปนตน

ข. ดานงบประมาณ งบประมาณ หมายถงบญชแบบก าหนดรายรบรายจาย ดงนน ภาระงานดานการจดการ

งบประมาณเกยวกบการบรหารจดการศาสนสมบต จงเปนเรองของการจดท าบญชของวด ทงนรวมถงคาใชจายในกจกรรมตางๆ ดวย

คาใชจาย คอ มลคาเงนทใชเปนคาบรการหรอสนคาตองจายเมอท าก จกรรมใดๆ โดยอาจจายในรปแบบเงนสดหรอเครดต

งบประมา ณ เป นแผนทางกา รเ งนขององ คการทก าหนดขนเ พอ ให บร รล ตา มวตถประสงคขององคการดงนน งบประมาณจงมความจ าเปนและส าคญอยางมากและอยางกวางขวาง เพราะงบประมาณจะตองจดสรรเพอใหสอดคลองตามนโยบาย วตถประส งค รวมไปถงการใชงบประมาณจะตองสอดคลองกบการจดสายงาน

สรปกคอ งบประมาณ เปนภาระงานเกยวกบการจดท าบญชทงรายรบ รายจาย ทเกดขนภายในวด ในสวนของกจกรรมทเกดขนโดยวตถประสงคเพอกอสรางและรกษาสมบตของวด เชน งบประมาณในการบรณปฏสงขรณเสนาสนะภายในวด เปนตน ซงทงนยอมหมายรวมถง การบรหารจดการเงนของวดจากการบรจาคของพทธศาสนกชน ตลอดจนระบบและกรรมวธในการบรหารเกยวกบงบประมาณและการเงนตลอดจนการใชงบประมาณในการควบคมงานดวย

ค. ดานวสดอปกรณ องคประกอบของการบรหารทส าคญและมความจ าเปนตอทกองคการ คอ ทรพยากรใน

การบรหาร ไดแก วตถและเครองใชเพอประกอบการด าเนนงาน รวมไปถงความสามารถในการจดการทรพยากรในการบรหารทง ๔ หรอ ๔Msคอ มนษย (Man) เงน (Money) วสดอปกรณ (Material) และความสามารถในการจดการ (Management) หรอ๖Msทมเครองจกร (Machine) และตลาด (Market) เพมเขามาซงในปจจบนมความจ าเปนมาก๖๓

วสดอปกรณ เครองมอ เครองจกร เครองทนแรงในการท างาน ถอเปนสงท มความจ าเปน อยา งย งในกา รท างานของทกองคกร ซ งแมบคลา กรขององ คกร จะเป นผ มความร ความสามารถ ทกษะ และประสบการณ แตหากขาดซงวสดอปกรณในการท างานทด มประสทธภาพ การปฏบตงานนนอาจไมสมฤทธผลตามตองการได

ง. ดานการบรหารจดการ ระบบบรหารจดการ (Management System) หมายถง กลไก หรอระบบทเกยวของ

กบการใหทศทางและการควบคมองคการ อาท นโยบาย แผนงาน ขนตอนวธปฏบต การด าเนนงาน การควบคม ซงมองคประกอบ คอ บคลากร ทรพยากรตางๆในองคการทมความเกยวเนองเชอมโยงกน เพอใหขอก าหนดแหงมาตรฐานหรอการจดการใดๆไดรบการปฏบตอยางครบถวนและสามาร ถบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทก าหนดไว

๖๓สมคด บางโม, การบรหาร, (กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานชย, ๒๕๔๕), หนา ๖๑.

๕๒

สรปไดวาปญหาอปสรรคการพฒนาการจดการศาสนสมบตของวด คอ เจาคณะควรจะเหนวางานจดการศาสนสมบตเปนงานส าคญโดยเฉพาะเปนงานประดบบารมเจาอาวาสและเปนงานละเอยดออน เปนงานประดบทองถนเเละพระศาสนาสวนหนง เปนงานทใหมองเหนความส าคญของเจาอาวาสไดเรวกวาอยางอน แตกมกเปนเหตกอปญหา เชน บางแหงเกดความขดแยงระหวางวดกบชาวบานจนถงลกลามใหญโต กเพราะการสาธารณปการเปนเหต หากเจาคณะไดเหนความส าคญเรงรดตรวจตราชแจงแนะน าการปฏบตหนาทเจาอาวาสไดดแลวการขดแยงระหวางวดกบบานจะนอยลงตามล าดบ และความสมครสมานสามคคระหวางบานกบวดจะมมากขน เปนเหตใหการคณะสงฆละการพระศาสนาด าเนนไปดวยความเรยบรอยดงาม การควบคมและสงเสรมการจดการ ศาสนสมบตของวดจงถอเปนหนาทอนส าคญของเจาคณะทกระดบชน

๒.๓.๕ พทธวธในการพฒนาการบรหารจดการศาสนสมบต จดก าเนดองคกรตามแนวพระพทธศาสนาเมอพระพทธเจาไดตรสร เปนพระสมมา

สมพทธเจาแลว มด ารทจะเผยแผพระสงฆกรรมแกเวไนยสตว จงทรงด ารถงอาจารยคอ อาฬารดาบสและอทกดาบสเมอรวาทานทงสองไดเสยชวตแลว พระพทธองคจงไดเสดจไปโปรดปญจวคคย มพระอญญาโกณฑญญะ พระวปปะ พระภททยะ พระมหานามะและพระอสสช ทอาศยอยปา อสปตนมฤคทายวนเขตกรงพาราณส เมอเสดจไปถงทรงแสดงธรรมชอวาธมมจกกปปวตตน สตรโปรดทานเหลานน พอจบพระธรรมเทศนาพระอญญาโกณฑญญะไดดวงตาเหนธรรมวา “สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดาสงทงปวงนมความดบไปเปนธรรมดา” และทลขอบรรพชาอปสมบทในวนขน ๑๕ ค า เดอน ๘ เรยกวา วนอาสาฬหบชา ซงเปนวนทพระรตนไตรครบ ๓ ประการ คอ พระพทธ พระธร รมและพระสงฆ จ งน บไ ดวา พร ะอญญา โกณฑญญะเปนพระสงฆอ งคแ รกทเ กดขน ในพระพทธศาสนา สวนอก ๔ คนทเหลอพระพทธเจาทรงสงสอนอบรมจนไดดวงตาเหนธรรมและบรรลอรหนตผลในเวลาตอมา พระพทธองคทรงประทานการบรรพชาดวยเอหภกขอปสมปทาโดยตรสวา “เธอทงหลายจงเปนภกษมาเถด”๖๔ ดวยพระด ารสนท าใหพระสงฆในพระพทธศาสนาเพมขนเปนจ านวนมาก

จากประเดนทกลาวมานจะเปนไดวาว นอาสาฬหบชานนเป นจดก าเนดองคกา รพระพทธศาสนาขนอยางสมบรณ โดยมพระพทธเจาเปนผน าหรอผบรหารองคการ และพระสงฆสาวกเปนสมาชก ซงไดรวมแรงรวมใจกนท างานเพอขบเคลอนองคการใหเปนไปตามนโยบาย ทก าหนดไวคอ การประการพระธรรมวนย ตอมาพระพทธเจาไดทรงแสดงธรรมแกยสะกลบตร และสหายของ ยสะอก ๔ คน คอ วมละ สฬาห ปณณช ควมปต ซงเปนบตรของเศรษฐในกรงพาราณสนนเอง เมอ ๔ คนนไดรบการบรรพชาแลว สหายอก ๕๐ คน ของพระยสะทเปนชาวชนบททราบขาวแลวมความคดวา ธรรมวนยและการบรรพชาทยสะกลบตรโกนผมและนงหมผากาสายะออกจากเรอนไปบวชเปนบรรพชตนน คงจะไมต าทรามเปนแน จงไดพากนเดนทางมาหาพระยสะและไดเขาเฝาพระพทธเจารบฟงพระธรรมเทศนาจนไดดวงตาเหนธรรมและส าเรจอรหนตผลในเวลาตอมาท า

๖๔ว.ม. (ไทย) ๔/๑๘/๒๕.

๕๓

ใหองคการพระพทธศาสนามสมาชกเพมมากขนรวมมพระอรหนตเกดขนในโลก ๖๑ รป เมอพระสงฆสาวกมจ านวนมากพอสมควรแลว จงมพระด ารสทจะสงพระสาวกออกไปปฏบตหนาท คอ การประกาศเผยแผพระพทธศาสนาโดยไดตรสรบสงกบภกษทงหลายวา “ดกอน ภกษทงหลาย พวกเธอจงจารกไปเพอประโยชนสขแกชนจ านวนมาก เพออนเคราะหชาวโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษย จงแสดงธรรมมความงามในเบองตน มความงามในทามกลางและมความงามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะบรสทธบรบรณครบถวน ”๖๕ พระด ารสนนบวาเปนนโยบายในการเผยแผพระพทธศาสนาขององคการพระพทธศาสนาในกาลตอมาเมอมผเลอมใสใครจะบวชพระพทธองคกจะทรงประทานการบวชใหดวยพระองคเองเรยกวา “เอหภกขอปสมปทา” และไดท าการสงสอนพระสาวกในชนตนจนไดบรรลคณธรรมเปนพระอรยบคคลพรอมกบไดสงพระสาวกเหลานนออกประกาศเผยแผพระพทธศาสนายงทตางๆ

ซงจะเหนไดวาการบรหารองคการในขณะนนทกอยางขนตรงตอพระพทธเจา ฉะนนการประพฤตปฏบตหนาทของพระสาวกทงหลายจงยดถอปฏบตตามพระพทธองคเทานน เนองจากในกาลนนพระพทธองคยงไมไดบญญตพระวยเพอเปนเครองมอในการปกครองคณะสงฆ

ดงนนโครงสรางองคการพระพทธศาสนาในชวงระยะตนของพทธกาลนจงมลกษณะเรยบงาย ซงสามารถแสดงได ดงน

๑) การบญญตพระธรรมวนย พระธรรมวนย เปนค าทใชเรยกพระพทธศาสนาในสมยพทธกาล ซงเปนค าประสมมา

จากค าวา ธรรม + วนย พระธรรมคอความจรงของสงทงหลาย เปนเรองธรรมดามอยแลวในธรรมชาต ไมวาพระพทธเจาจะเกดหรอไมเกด มนกมอยอยางนนเปนธรรมดาเปนธรรมชาต เมอพระพทธเจาคนพบธรรมนนแลวกทรงน ามาเผยแผเพอเกดประโยชนแกหมมนษย จากนนกอาศยหลกความจรงทมอยในธรรมชาตซงเปนเรองของกฎแหงเหตปจจยนนมาจดตงวางเปนระบบระเบยบในหมมนษยเรยกวาวนย๖๖ หรอเรยกอกอยางหนงวา สกขาบทหรอศล ในคมภรสมนตปาสาทกา อรรถกถาพระวนยปฎก อธบายความหมายของค าวา วนยไววา “พระวนยอนบณฑตผรอรรถแหงวนยทงหลาย กลาววา วนยเพราะมนยตางๆ เพราะมนยพเศษและเพราะฝกกายและวาจา”

ดงนนจงสามารถแยกความหมาย วนย ออกเปน ๓ นย คอ๖๗ ๑) วนย หมายถง นยตางๆ (ววธ+นย) เพราะมปาตโมกข ๒ คอ ภกขปาตโมกขและ

ภกขนปาตโมกข มวภงค ๒ คอ ภกขวภงคและภกขนวภงคและมอาบต ๗ กอง ๒) วนย หมายถง นยพเศษ (วเสส+นย) เพราะมพระอนบญญตเพมเตมใหสกขาบทท

ทรงบญญตไวแลวมความรดกมมากยงขน หรอผอนผนใหเหมาะสมแกการกระท าความผดหรอการลวงละเมด

๖๕ว.ม. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐. ๖๖พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), วนยเรองทใหญกวาทคด , พมพครง ท ๒ , (กรง เทพมหานคร :

บรษทสหธรรมก จ ากด, ๒๕๓๘), หนา ๒-๓. ๖๗แสวง อดมศร, เรยบเรยง, พระวนยปฎก ๑ วาดวยมหาวภงคหรอภกขนภวงค, (กรงเทพมหานคร

: บรษทประยรวงศ พรนตง จ ากด, ๒๕๔๖), หนา ๖-๗.

๕๔

๓) วนย หมายถง กฎหรอขอบงคบส าหรบการฝกอบรมกายและวาจา เพราะเปนเครองปองกนการประพฤตทไมเหมาะสมทางกายและวาจา

ค าวา วนย นนมค าทเปนไวพจนหรอค าทเขยนตางกน แตความหมายเหมอนกนหรอใกลเคยงกนมาก ม ๓ ค า คอ ศล สกขาบท และพระบญญต ซงมความหมายเดยวกนคอ เปนขอทพระพทธเจาทรงบญญตไว เพอใชเปนเครองมอในการศกษาและการปกครอง โดยเฉพาะในหมพระสงฆ

ในชวงแรกของการกอตงองคการพระพทธศาสนา พระพทธเจายงไมไดบญญต พระวนยทงทเปนปาฎโมกขและอภสมาจารพระภกษเมอเขามาบวชในพระพทธศาสนากถอปฏบตตามรปแบบทเปนธรรมเนยมของพระพทธเจา มทงธรรมและวนย ค าสงและค าสอนอยดวยกน ซงจดเปนจารตศลเรยกวาโอวาทปาตโมกข มใจความส าคญดงน

“การไมท าบาปทงปวง การท ากศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว นคอค าสอนของพระพทธเจาทงหลาย ความอดทน ความอดกลนเปนตบะอยางยง พระพทธเจาทงหลายตรสวา นพพานเปนปรมธรรม ผท ารายผอน ไมชอวาเปนบรรพชต ผเบยดเบยนผอน ไมชอวาเปนสมณะ การไมกลาวรายผอน การไมเบยดเบยนผอน ความส ารวมในพระปาตโมกข ความเปนผรจกประมาณในอาหาร การอยในเสนาสนะทสงด การประกอบความเพยรในอธจต นคอค าสอนของพระพทธเจาทงหลาย”๖๘ ตอมาเมอพระพทธศาสนาเจรญเตบโตไดมผศรทธาเขามาบวชเปนจ านวนมาก ท าให

สงคมสงฆมความหลากหลาย เปนเหตใหมการประพฤตแตกตางกนออกไป ตามฐานะและความเชอของแตละทองถน ชนบททตนอาศยอย การประพฤตผดทงทเจตนาและไมเจตนา จงเกดมขน อนเปนเหตใหพระพทธเจาทรงบญญตพระวนยขนเพอใชเปนเครองมอในการปกครองและใหการศกษาแกพระภกษโดยแบงออกเปน ๒ สวน คอ

๑) อาทพรหมจรยสกขา หมายถง หลกการศกษาในฝายบทบญญต หรอขอปฏบตอนเปนเบองตนของพรหมจรรยทพระพทธเจาทรงบญญตเปนพทธอา ณาเพอปองกนความประพฤตเสยหายและวางโทษแกผลวงละเมดโดยปรบอาบตหนกบาง เบาบางและมการสวดทกกงเดอน เรยกวา พระปาตโมกข

๖๘ท.ม. (ไทย) ๑๐/๑๘๓/๙๐-๙๑.

๕๕

๒) อภสมาจารกาสกขา หมายถง หลกการศกษาอบรมในฝายขนบธรรมเนยมเกยวกบมารยาทและความเปนอยทดงาม ส าหรบชกน าความประพฤต ความเปนอยของพระสงฆใหดงาม มคณคา นาเลอมใสศรทธามากยงขน

การบญญตพระวนยนน พระพทธองคทรงค านงถงเหตปจจยตางๆ ท เปนองคประกอบหลกดงทพระพทธองค ทรงตรสกบพระสารบตรเมอครงพระสารบตรไดทลขอรอง ใหทรงบญญตวนยหรอสกขาบท และแสดงปาตโมกขแกพระสาวก อนจะเปนเหตใหพรหมจรรย ด ารงอยไดนาน ซงพระพทธองคทรงตรสวา เวลาและเหตทจะทรงบญญตสกขาบทนน จะตองประกอบไปดวยปจจย ๕ ประการ คอ๖๙

(๑) สงคมสงฆตงไดเปนเวลานานพอสมควร (๒) สงคมสงฆขยายตวใหญขน (๓) มผลประโยชนเกดมากขน (๔) มผทรงความรมากขน (๕) มผประพฤตผดใหเปนทเสอมเสย จะเหนไดวาการทพระพทธเจาทรงบญญตวนยนน พระองคไมไดบญญตลวงหนา

เหมอนกบการบญญตกฎหมายหรอกฎระเบยบขององคการโดยทวไป แตทรงค านกถงกาลเวลาและความเหมาะสมของเหตการณเปนหลกและพทธวธในการบญญตสขาบทนนประกอบดวย

(๑) เมอมเรองไมดไมงามเกดขน ทรงรบสงใหประขมสงฆ (๒) ตรสถามภกษผเกยวของกบเหตการณทเกดขน (๓) ทรงต าหนภกษทกอเรอง (๔) ชโทษแหงการลวงละเมด (๕) แสดงอานสงสแหงการส ารวมระวง (๖) บญญตสกขาบทใหภกษถอปฏบตตาม๗๐ ๒.๓.๖ พทธวธในการบรหารจดการองคกรพระพทธศาสนาสมยพทธกาล ในชวงระยะกาล ๔๕ ป ทพระพทธเจาทรงพระชนชพบ าเพญพทธกจอยนน ท าใหการ

ปกครององคกรพระพทธศาสนามววฒนาการทเจรญขนตามล าดบกาล โดยเฉพาะองคกรคณะสงฆ เมอพระสาวก ๖๐ รปแรก ออกประกาศพระพทธศาสนาปรากฏวามผศรทธาเลอมใสจะขอบวชดวยจ านวนมาก พระสงฆสาวกไดน ากลบตรเหลานน มาเฝาพระพทธเจาเพอทจะใหพระองคทรงบร รพชาให พระสาวกเหลานนตางไดรบความล าบากในการเดนทาง เพราะการคมนาคมยงไมสะดวก ท าใหงานเผยแผเปนไปอยางลาชา พระพทธองคทรงค านงถงเหตเหลาน จงทรงอนญาตใหพระสาวกผใหญทมคณสมบตเหมาะสมเปนพระอปชฌาย ใหการบรรพชาอปสมบทแกกลบตรท มศรทธา ดวยวธ “ตสรณคมนปสมปทาหรอไตรสรณคมน” และใหการปกครองดและกนเองในกลม

๖๙ว.มหา. (ไทย) ๑/๒๑/๑๓. ๗๐ว.มหา. (ไทย) ๑/๑๙/๒๗.

๕๖

การทพระพทธองคทรงอนญาตใหพระสาวกเปนพระอปชฌายใหการบรรพชา แกกลบตรผมศรทธาทวไปนน เปนการมอบอ านาจบางประการใหพระสาวกไดปกครองนน ในลกษณะของอปชฌายปกครองสทธวหารกและอาจารยปกครองอนเตวาสกของตน โดยพระพทธองคทรงแสดงหลกของพระศาสนาทเรยกวา“โอวาทปาฎโมกข” เพอเปนหลกการบรหารปกครองของพระพทธศาสนาและการด าเนนชวตรวมกนของพระสาวก

ในกาลน พระพทธองคทรงด าเนนการปกครองและบรหารจดการใหการศกษาแกพระสาวกดวยตวพระองค เองและมอบหนา ทให พระอปชฌาย ดแลบาง เพร าะล กษณะของงา นพระพทธศาสนานนไดมงเนนไปในดานการประกาศเผยแผหลกค าสอนของพระพทธองคเปนสวนมาก พระภกษในพระพทธศาสนามสถานะเปนอนาคารกทเรรอนไปตามทตางๆ เพอประกาศหลกค าสอนของพระพทธเจา ไมมทอยเปนหลกแหลงอาศยบณฑบาตเลยงชพ จงท าใหพระพทธศาสนาเผยแผไปอยางรวดเรวและเขาถงประชาชนไดอยางทวถง

ตอมาพระพทธเจาทรงมพระพทธานญาต ใหภกษท าการอปสมบทแกสตรทประสงคจะบวชเปนนางภกษณ อนสบเนองมากจากการรองขอของพระนางมหาปชาบดโคตมและมพระอานนทเปนผทลชวยเหลอใหผไดรบการอปสมบท พระนางมหาปชาบดโคตมจงไดเปนภกษณรปแรงในพระพทธศาสนา เปนการบวชดวยการรบครธรรม ๘ ประการ จากพระพทธองคและตอมากบวชใหแกเหลาบรวารของพระนางมหาปชาบดโคตม ท าใหมพทธบรษทเปน ๔ ฝาย ท าใหรปลกษณการปกครององคกรในชวงระยะกาลน เปนงานดานการปกครองเพอใหการศกษาและการเผยแผพระพทธศาสนาเสยเปนสวนมาก

เมอทรงอนญาตการบวชใหเปนกจของสงฆหรอมอบหมายความเปนใหญใหสงฆอยางเตมทแลว พระองคกทรงงดการอปสมบทใหแกใครๆ ทรงท าหนาทสงสอนและดแลภายในองคกรพระพทธศาสนาโดยทวไปมาถงตอนนจะเหนไดวาพระพทธองคทรงมพระพทธประสงคทจะใหสงฆปกครองกนเองอยางแนนอน โดยใหยดพระธรรมวนยเปนหลกหรอเปนใหญ ในการปกครองไมทรงปรารถนาใหพระเถระรปหนงรปใดมอ านาจหนาทในการปกครอง ดงปจฉมโอวาทททรงตรสกบพระอานนทกอนใหพระปรนพพานวา “อานนท พระธรรมวนยใด ท เราแสดงและบญญตไว เมอเราลวงลบไปแลว พระธรรมและพระวนยนนแหละ จกเปนพระศาสดาของเธอทงหลาย ”๗๑เปนตนเพราะฉะนน มาถงชวงปลายๆ สมยพทธกาลพระพทธองคจงไดทรงมอบภาระการบรหารการปกครองใหแกคณะสงฆเปนผปกครองกนเองโดยยดหลกพระธรรมวนยเปนใหญในการปกครอง ดงนน เมอแสดงรปลกษณการปกครององคกรพระพทธศาสนาสมยพทธกาล จงสามารถเขยนเปนแผนภมได ดงน

การปกครองคณะสงฆในสมยพทธกาลในชวงระยะกาล๔๕ปทพระพทธเจาทรงพระชนมาชพบ าเพญพทธกจอยนนมววฒนาการตามล าดบกาลขององคกรคณะสงฆเรมจากทพระพทธองคทรงตรสรและตดสนพระทยท าการประกาศเผยแผพระศาสนาใหแกประชาชนทวไปเมอมผ เลอมใสใครจะบวชพระพทธองคกจะทรงประทานการบวชใหดวยตวพระองคเองเรยกการบวชแบบนวา

๗๑ว.มหา. (ไทย) ๑/๑๙/๒๗.

๕๗

“เอหภกขอปสมปทา” และไดท าการสงสอนพระสาวกในชนตนจนไดบรรลคณธรรมเปนพระอรยบคคลพรอมกบไดสงพระสาวกเหลานนออกประกาศเผยแผพระศาสนายงท ตางๆเมอพระสาวก๖๐รปแรกออกประกาศพระศาสนาปรากฏวามผมศรทธาเลอมใสจะขอบวชดวยจ านวนมากพระสงฆสาวกไดน ากลบตรเปลานนมาเฝาพระพทธเจาเพอทจะใหพระองคทรงบรรพชาใหพระสาวกเหลานนตางไดรบความล าบากในการเดนทางเพราะการคมนาคมยงไมสะดวกท าใหงานการเผยแผเปนไปอยางลาชาพระพทธองคทรงค านงถงเหตเหลานจงทรงอนญาตใหพระสาวกผใหญท มคณสมบตเหมาะสมเปนพระอปชฌายใหการบรรพชาอปสมบทแกกลบตรท มศรทธาดวยวธ “ตสรณคมนปสมปทาหรอไตรสรณคมน”และใหการปกครองดแลกนเองในกลมการทพระพทธองคทรงอนญาตใหพระสาวกเปนพระอปชฌายใหการบรรพชาแกกลบตรผมศรทธาทวไปนนเปนการมอบอ านาจบางประการใหพระสาวกไดปกครองกนในลกษณะของอปชฌายปกครองสทธวหารกและอาจารยปกครองอนเตวาสกของตนโดยพระพทธองคทรงแสดงหลกการของพระศาสนาทเรยกวา “โอวาทปาฎโมกข” เพอเปนหลกการของพระศาสนาและการด าเนนชวตรวมกนของพระสาวกปกครองคณะสงฆในระยะเรมแรกจงเปนการปกครองในรปลกษณท ขนตรงตอพระพทธเจาพระพทธองคทรงท าด าเนนการปกครองและใหการศกษาแกพระสาวกดวยตวพระองคเองและมอบหนาทใหพระอปชฌายดแลบางเพราะลกษณะของงานของพระศาสนาระยะกาลนเปนงานดานการประกาศเผยแผหลกค าสอนของพระพทธองคเสยเปนสวนมากพระภกษในพระพทธศาสนามสถานะของเปนอนาคารกทเรรอนไปตามทตางๆเพอประกาศหลกค าสอนของพระพทธเจาไมมทอย เปนหลกแหลงอาศยบณฑบาตเลยงชพการณของพระศาสนาจงแผไปอยางรวดเรวและเขาถงประชาชนไดอยางทวถงตอมาพระพทธองคทรงมพระพทธานญาตใหภกษใหการอปสมบทแกสตรทป ระสงคจะบวชเปนนางภกษณอนสบเนองมากจากการรองของพระนางมหาปชาบดโคตมและมพระอานนทเปนผทลชวยเหลอใหไดรบการอปสมบทพระนางมหาปชาบดโคตรมจงนบไดวาเปนภกษณรปแรกในพระพทธศาสนาเปนการบวชดวยการรบครธรรม๘ประการจากพระพทธองคและตอมากบวชใหแกเหลาบรวารของพระนางมหาปชาบดโคตมท าใหมพทธบรษทเปน๔ฝายท าใหรปลกษณการปกครองคณะสงฆในชวงระยะกาลทสองเปนงานดานการปกครองเพอใหการศกษาและการเผยแผพระศาสนาเสยเปนสวนมากตอมาเมอพระพทธองคทรงเหนวามพระสงฆสาวกเพมมากขนเปนจ านวนมากงานการของพระศาสนาเปนไปอยางกวางขวางสงคมสงฆกลายเปนสงคมทมขนาดใหญสมควรทจะมอบหมายภาระใหหมสงฆไดปกครองกนเองเพอเปนการปพนฐานการปกครองคณะสงฆโดยหมสงฆเองพระพทธองคจงไดทรงยกเลกการบวชดวยวธไตรสรณคมนและทรงอนญาตใหมการบวชดวยวธ “ญตตจตตถกรรมวาจา” และไดน าวธการบวชแบบไตรสรณคมนไปใชกบการบวชของสามาเณรแทนซงการณนสบทอดมาถงปจจบน

เมอทรงอนญาตการบวชใหเปนกจของสงฆหรอมอบหมายความเปนใหญใหสงฆอยางเตมทแลวพระองคกทรงงดการอปสมบทใหแกใครๆทรงท าหนาทสงสอนและดแลภายในองคกรคณะสงฆโดยทวไปมาถงตอนนจะเหนไดวาพระพทธองคทรงมพระพทธประสงคอยางแนนอนทจะใหสงฆปกครองกนเองโดยทรงบญญตพระธรรมวนยเปนหลกในการปกครองไมทรงปรารถนาใหพระเถระรปหนงรปใดมอ านาจหนาทในการปกครองดงปจฉมโอวาทททรงตรสกบพระอานนทกอทจะพระปรนพพานวา “อานนทพระธรรมวนยใดทเราแสดงและบญญตไวเมอเราลวงลบไปแลวพระธรรมและ

๕๘

วนยนนแหละจกเปนพระศาสดาของเธอทงหลาย” เปนตน การปกครองคณะสงฆในสมยพทธกาลจงเปนการจดการปกครองใหเปนไปตามสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกการเกดขนและด ารงอยขององคกรคณะสงฆในสมยพทธกาลมพฒนาการเปนไปอยางตอเนองการปกครองระยะเรมแรกพระพทธองคจงทรงด าเนนการดวยตวพระองคเองโดยอาศยรปแบบการประพฤตของนกบวชทมอยในสมยนนทเรยกวาจารตศลและเมอมจ านวนพระภกษเพมมากขนกทรงปกครองเองบางใหพระสาวกชวยการปกครองบางโดยทรงบญญตพระธรรมวนยเปนเครองมอในการปกครองเพอใหการศกษาจนตอมาเมอการณคณะสงฆไดกลายเปนสงคมทมขนาดใหญซงกอยในชวงปลายๆสมยพทธกาลพระพทธองคจงไดทรงมอบภาระการปกครองใหแกคณะสงฆปกครองกนเองดวยการยดหลกพระธรรมวนยเปนหลกในการปกครอง

๒.๓.๗ พทธวธในการบรหารจดการคณะสงฆสมยพทธกาล การจดองคกรคณะสงฆคอการทพระพทธเจาทรงบญญตพระวนยใชเปนระเบยบและ

เครองมอในการปกครองใหการศกษาแกภกษทเปนสมาชกในองคกรคณะสงฆเปนการจดสภาพการณเพอใหเอออ านวยตอการศกษาแกพระภกษไดมากทสดซงวนยจะระบถงขอบเขตและอ านาจหนาทในการด าเนนชวตรวมกนใหเปนไปตามจดมงหมายสงสดของพระพทธศาสนาโดยการศกษาเปนการน าหลกวธการจดองคกรตามแนวคดสมยใหมเขาไปวเคราะหเทยบเคยงกบพทธวธในการจดองคกรคณะสงฆของพระพทธเจาสมยพทธกาลแลวจะเหนไดถงพระอจฉรยภาพของพระพทธองคไดเปนอยา งดคอ

ทรงมการก าหนดวตถประสงควตถประสงคหลกของพระพทธศาสนาเพอสลดตนออกจากทกขทงปวงและเพอท านพพานใหแจงซงเปนจดมงหมายสงสดในพระพทธศาสนาพระพทธเจาทรงจดตงหรอจดองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลกดลวนเปนการจดสภาพการณเพอใหสมาชกในองคกรคณะสงฆไดบรรลวตถประสงคในขอดงกลาวดวยการอาศยอ านาจประโยชนเกอกลแกสมาชกและองคกรคณะสงฆจะพงไดรบรวมกน

๑) ทรงมการจดแบงงาน การแบงงานในองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลแลวจะเหนไดวาพระพทธองคกทรงมพทธ

วธการจดแบงงานในการจดองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลคลายๆกนกบการจดแบงงานเหมอนการจดองคกรในปจจบนโดยลกษณะงานทพระพทธองคทรงจดแบงในองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลนนสามารถพจารณาได ๓ลกษณะคอ

๑. ลกษณะทเปนงานหลกคอเปนงานทมการด าเนนการอย เปนประจ าในองคกรคณะสงฆซงสามารถแยกไดเปน ๔ ประเภทคอ

๑.๑ งานดานการปกครองเปนงานทจะตองด าเนนการเพอใหเกดความเรยบรอยดงามในองคกรคณะสงฆอนประกอบไปดวยงานทเกยวกบสงตอไปน คอการรบบคลเขาเปนสมาชกองคกรคณะสงฆ การบญญตพระธรรมวนย การวางระเบยบการลงโทษ การตดสนอธกรณ การสงเสรมความสามคค การท าสงฆกรรมประเภทตางๆ

๑.๒ งานดานการใหการศกษาเปนการสงเสรมใหพระภกษไดรบประโยชนในสวนของตนเองดวยการปฏบตตามหลกไตรสกขาทเปนไปตามกระบวนการหรอตามล าดบขนของการศกษามการจดสภาพการณทเอออ านวยตอการศกษาของพระภกษดงน การแตงตงผใหการ

๕๙

อบรมศกษาหรอแสดงธรรม การใหถออปชฌายและอาจารย การใหถอนสย สทธวหารกวตร อนเตวาสกวตร

๑.๓ งานดานการเผยแผศาสนาเปนการประกาศเผยแผค าสอนดวยการสงเสรมใหมการศกษาและการปฏบต การสงเสรมงานดานการเผยแผ การจดสงบคคลไปท างานดานการเผยแผยงทตางๆ การตรวจเยยมแนะน าวธการเผยแผ

๑.๔ งานดานสาธารณปการคอการดแลการกอสรางเสนาสนะทอยอาศยและการใชคนวดใหท างานเปนตน

๒. ลกษณะงานทจดเปนแผนก (Departmentation) ดวยการพจารณาลกษณะงานทเกดขนในองคกรคณะสงฆเมอเหนวามกจกรรมทเหมอนกนกจดไวดวยกนเปนหมวดหมของงานซงลกษณะงานเชนนในองคกรคณะสงฆไดแกการสมมตแตงตงเจาหนาทท าการแทนสงฆใหเปนผ มหนาทอยางใดอยางหนงตามแตสงฆจะเหนสมควรดวยกจนนๆทเกดขนในองคกรคณะสงฆการแตงตงสมมตผท าการแทนสงฆคอการมมตรวมกนหรอการยอมรบรวมกนโดยการทประชมสงฆตกลงมอบหมายหรอแตงตงภกษใหท ากจหรอเปนเจาหนาทในเรองอยางใดอยางหนงเพอทจะด าเนนการแทนคณะสงฆตามทไดรบมอบหมายหนาทนนๆ เป นการแบงงานแกบคคลทเหนวามคณสมบตเหมาะสมพระภกษรปเดยวแตเปนผมความรและความสามารถอาจไดรบการแตงตงใหท าหนาทหลายๆอยางพรอมกนกไดโดยประเภทของผท าการแทนสงฆตามพระพทธาองคทรงมพทธานญาตไวเชน เจาอธการแหงจวรเจาอธการแหงอาหารเจาอธการแหงเสนาสนะเจาอธการแหงอารามเปนตน การแตงตงสมมตพระภกษเพอท าหนาทแทนสงฆในสงฆกรรมตางๆพระพทธเจาทรงวางหลกการก าหนดคณสมบตไวแตกตางกนตามแตละชนดโดยหลกกวางๆนนจะตองเปนผ มคณสมบตคอเวนจากอคต๔และเปนผฉลาดและรจกกจนนๆเปนอยางดเปนตนจงจะไดรบการแตงตงจากสงฆใหท าหนาทตามกจทเกดมนนๆ

๓. ลกษณะงานทตองอาศยความช านาญเฉพาะดาน (Specialization of work) เปนการจดแบงงานใหสมาชกในองคกรเพอปฏบตงานโดยพจารณาถงความถนดและความสามารถสวนบคคลเปนหลกซงในองคกรคณะสงฆตรงกบลกษณะงานในต าแหนง เอตทคคะทพระพทธองคทรงแตงตงใหแกพระสาวกในฐานะทเปนผ มความรความสามรถและมคณธรรมในดานนนๆเปนการเฉพาะเชนพระสารบตรเปนผมปญญามากทรงแตงตงเปนผเลศกวาภกษทงปวงในดานมปญญาและยงไดชอวาเปนพระธรรมเสนาบดสวนพระโมคคลลานะเปนผ มฤทธมากกไดรบการตางตงเปนผ เลศกวาภกษทงหลายในดานมฤทธท างานชวยในดานการปกครองสงฆเปนตนต าแหนงเอตทคคะทไดรบการแตงตงจากพระพทธเจาถานบโดยต าแหนงจะม๔๗ ต าแหนงแตถานบตามบคคลทไดรบการแตงตงจะมเพยง๔๑ทานเพราะพระเถระบางรปอาจไดรบการแตงตงดวยเหตผลเพยงขอเดยวกมหรอมากกวานนกมเชนพระอานนทเปนผไดรบการยกยองจากพระพทธองคถงสประการเปนตนต าแหนงเหลานในระยะกาลแรกๆมไมมากนกแตเมอพระองคทรงเหนวามความส าคญตอพระสาวกและ เหลาพทธบรษทจงไดทรงแตงตงใหทงพทธบรษท๔ทมความรความสามารถแตละดานทแตกตางกนเพอเปนการใหก าลงใจและสงเสรมการปฏบตใหเปนแบบอยางของพระภกษรนหลงๆ งานในต าแหนงเอตทคคะนพระพทธองคทรงแตงตงใหกบพระภกษทเปนผมความรและความช านาญเปนการเฉพาะนนบรหารดแลกนเองเพราะเปนคณลกษณะงานทสบเนองมาจากคณพเศษบางอยางของสวนบคคล

๖๐

หรอสวนคณะนนๆ การปกครองดแลจงขนอยกบผน าทเปนหวหนาของกลมนนๆทจะจดการปกครองดแลกนเองซงเปนลกษณะงานเฉพาะอยางทพระผ มพระภาคไดจ ดใหมการปฏบตโดยไดทรงวางหลกการทเปนเกณฑในการปฏบตของงานไวเปนการเฉพาะเพอใหงายตอการปฏบตและดแลไดทวถง

๒) การมอบอ านาจหนาทและความรบผดชอบ การมอบหมายหนาทในองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลเรมจากทพระพทธองคทรงสงพระ

สาวกออกประกาศเผยแพรพระศาสนาปรากฏวามกลบตรตองการบวชดวยจ านวนมากและเมอมผตองการจะบวชพระสาวกกจะน ามาเฝาพระพทธองคเพอบวชใหซงเปนความล าบากแกพระสาวกและผทตองการจะบวชพระพทธองคจงทรงประทานอนญาตใหพระสาวกเปนพระอปชฌายบวชกลบตรทมศรทธาในทองถนและชนบทนนๆไดโดยไมตองน ามาเฝาพระองคดวยวธ “ตสรณคมนปสมปทา” ทงนเพอเปนการอ านวยความสะดวกใหแกพระสาวกในการด าเนนการเผยแผพระศาสนาและมพฒนาการเปนไปตามล าดบตามความเจรญขององคกรคณะสงฆแตอยางไรกตามเมอประมวลตามหลกวธการจดองคกรแลวลกษณะการมอบหมายหนาทในองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลมดงน

๑. การมอบหนาทดวยการใหต าแหนงเมอสงฆจะมอบหนาทใหพระภกษรปใดรปหนงเปนผกระท าหนาทแทนสงฆสงฆจะใชวธการสวดสมมตหรอการสอบถามความพอใจและมการก าหนดคณสมบตโดยอาศยความยนยอมพรอมใจของภกษสงฆทเขารวมประชมกนทงหมดวาจะมอบหนาทในการท ากจนนๆแกภกษสงฆรปใดถาหากมภกษรปใดเหนวาไมเหมาะสมกสามารถคดคานทวงตงได

๒. การ สรางพน ธะตอหน าทหรอท เรยกวา ความรบผดชอบใหเกดมตอผทไดร บมอบหมายหนาทดงจะเหนไดจากทพระพทธองคทรงอนญาตใหภกษท มคณสมบตเหมาะสมเปนพระอปชฌายใหการบวชกลบตรเพอมใหเปนปญหาในการปกครองจงทรงใหภกษถอพระอปชฌายอนเปนขอปฏบตระหวางอปชฌายและสทธวหารกจะพงปฏบตตอกนเรยกวาอปชฌายวตรและสทธวหารกวตรอปชฌายทรงมพระประสงคจะมอบหนาทในการปกครองพระสงฆในเบองตนใหเปนภาระโดยตรงของพระอปชฌายจะตองรบผดชอบทงนเพราะพระอปชฌายแตละรปเปรยบเหมอนเปนบดาบงเกดเกลาทใหก าเนดแกบตรผเปนสทธวหารก

๓) การจดสายการบงคบบญชาและชวงของการบงคบบญชา ผบงคบบญชา (Commander) ตามนยทางพระพทธศาสนาเทยบเคยงไดกบค าใน

ความหมายของค าวาอปชฌายาจารยทหมายถงเปนผรบใหการพงพงเปนผฝกสอนและเปนผปกครองคอยดแลรบผดชอบสวนผใตบงคบบญชานนไดแกสทธวหารก(แปลวาผอย ดวย) หรออนเตวาสก (แปลวาผอยในส านกหรอภกษผขออยรวมดวย) สวนกรยาท พงพงนนชอวา “นสย” ในกรณทพระภกษทเปนพระนวกะทถออปชฌายในส านกหนงเมอมเหตทนสยตองระงบจากพระอปชฌายเดมนนพระภกษทเปนพระนวกะจะตองไปขอนสยกบพระภกษรปอนผสามารถใหพงพงไดโดยภกษทใหทพงพงนชอวา “อาจารย” แปลวาผฝกมารยาทพระภกษท เปนผ พงพงนนชอวา “อนเตวาสก”คณลกษณะของผทจะเปนผบงคบบญชาในองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลนนพระพทธองคทรงใหความส าคญเปนอยางมากโดยผทจะเปนผบงคบบญชาปกครองคนอนจะตองเปนผทปกครองตนเองใหไดเสยกอนเพราะถาไมมความสามารถปกครองตนเองไดแลวกยอมไมสามารถปกครองคนอนไดดงทมพทธพจนไววา “บณฑตพงตงตนไวในคณธรรมทเหมาะสมกอนแลวสอนคนอนในภายหลงจงจะ

๖๑

ไมมวหมองบคคลสอนผอนอยางไรกพงท าตนอยางนนผทฝกตนดแลวจงควรฝก(ผ อน) เพราะตนนนแลฝกไดยาก” ผทจะเปนผบงคบบญชาในองคกรคณะสงฆจงตองเปนผทผานกระบวนการในการฝกหดพฒนาตนเองจนสามารถครองตนหรอปกครองตนเองไดจงจะสมควรท าหนาทปกครองคนอนตอไป ลกษณะการจดสายการบงคบบญชาในองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลนนมพฒนาการเปนไปตามล าดบของการขยายตวขององคกรคณะสงฆโดยในระยะกาลเรมแรกทมการจดตงองคกรคณะสงฆพระพทธองคทรงเปนผปกครองดแลและจดการบรหารกจการขององคกรคณะสงฆดวยตวพระองคเองทกอยางนบตงแตการคดเลอกการรบบคคลทจะเขาเปนสมาชกองคกรคณะสงฆโดยการบวชใหดวยวธ “เอหภกขอปสมปทา” เมอบวชใหแลวกทรงอบรมใหการศกษาแกพระสาวกดวยตวพระองคเองซงการทพระองคทรงท าเชนนไดกเพราะสมาชกในองคกรคณะสงฆขณะนนมจ านวนนอยแตตอมาเมอองคกรคณะสงฆมจ านวนสมาชกเพมมากขนตลอดจนผทแสดงความประสงคทจะขอบวชเขาเปนสมาชกในองคกรคณะสงฆกมจ านวนมากขนตามล าดบพระพทธองคจงไดทรงอนญาตพระภกษทมคณสมบตเหมาะสมเปนพระอปชฌายใหการอปสมบทแทนพระองคท าใหกจการของพระศาสนามความเจรญขนเปนล าดบ

ในกาลตอมาเมอพระพทธองคทรงรบเวฬวนเปนวดแหงแรกในพระพทธศาสนาและทรงมพทธานญาตใหภกษรบเสนาสนะและอยจ าพรรษาเปนทไดท าใหเกดมเจาอาวาสและคณาจารยเปนผดแลสมาชกในองคกรคณะสงฆเพมขนโดยต าแหนงเหลานพระเถระรปเดยวอาจจะด ารงด ารงต าแหนงอปชฌายอาจารยเจาอาวาสและคณาจารยในขณะเดยวกนกไดจะตางกนกแตลกษณะงานเทานนพระเถระทรบผดชอบงานพระศาสนาทงหมดจะขนตรงตอพระพทธเจาจงมธรรมเนยมวาหลงจากออกพรรษาแลวพระทจ าพรรษาอยในสวนตางๆของชมพทวปจะมาเฝาพระพทธเจาเพอกร าบทล ร าย งา น เห ตการ ณ ตา งๆ กา รจ ดระบบควา มส มพน ธร ะหวา งผบ งคบบญชา กบผใตบงคบบญชาในองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลจงเปนไปในลกษณะอาจารยปกครองศษยบดาปกครองบตรตางมความเมตตาเคารพรกใครและเปนกลยาณมตรของกนและกนดงทพระพทธองคทรงตรสวา “ภกษทงหลายเราอนญาตอปชฌายอปชฌายจกเขาไปตงจตสนทสนมในสทธวหารกฉนบตร สทธวหารกจกเขาไปตงจตสนทสนมในอปชฌายฉบบดาเมอเปนเชนนอปชฌายและสทธวหารกจกมความเคารพย าเกรงประพฤตกลมเกลยวกนจกถงซงความไพบลยในพระธรรมวนยน ” กาจดระบบความสมพนธแบบนเปนการจดตามระบบโครงสรางพนฐานทมการรวมกลมกนทางสงคมโดยเรมจากระบบครอบครวท าใหการอยรวมกนหรอการท างานรวมกนของสมาชกในองคกรคณะสงฆเปนไปอยางสมานฉนทมความสามคคปฏบตตอกนดวยการเพงทประโยชนเกอกลตอกนและกนเปนหลกและเพอไมใหเปนปญหาทางการปกครองทเกดจากการถอพระอปชฌายตางกนพระพทธองคทรงอนญาตใหมการถออปชฌายวตรและสทธวหารกวตรกลาวคอขอปฏบตทพระอปชฌายและภกษ (สทธวหารก) ทไดรบการอปสมบทจากพระอปชฌายรปนนๆจะตองประพฤตตอกน๔๗ทรงใหอ านาจแกพระอปชฌายและอาจารยในการทจะลงโทษแกสทธวหารกหรออนเตวาสกของตนทประพฤตมชอบไดตามแตจะเหนสมควรเชนการประณามเปนตน

๔) การประสานงาน องคกรคณะสงฆสมยพทธกาลทมสมาชกประกอบดวยบคคลทมพนฐานสภาพแวดลอม

ทางสงคมทมความแตกตางกนทงชาตชนวรรณะและการศกษาเมอมาอยรวมกนเปนหมคณะจง

๖๒

จ าเปนตองอาศยหลกการทเปนตวประสานท าความเขาใจซงกนและกนเพอใหการด ารงอยรวมกนเปนไปดวยดมความสามคคกลมเกลยวกนสมานฉนทสงส าคญในการประสานงานจงเปนการประสานความสมพนธระหวางสมาชกในองคกรคณะสงฆใหคนทงหลายเขากนคอพระธรรมวนยกลาวคอเพอใหการอยรวมกนเปนไปอยางปกตสขจ าเปนตองอาศยหลกธรรมเพอเปนเครองนอมน าจตใจของพระสาวกใหมความกลมเกลยวกนและนอกจากนนยงตองอาศยคณธรรมของพระสงฆสาวกเชนความเปนกลยาณมตรของกนและกนความหวงดในทางธรรมตอกนความสามคคกนในทางธรรมความพรอมเพรยงกนท าหนาทโดยเหนแกธรรมเปนหลกและยงตองเคารพลทธนยมหรอประเพณนยมของกนและกนโดยมจดมงหมายรวมกนคอพระนพพาน พระพทธเจาทรงตรสถงหลกธรรมทเกยวกบการทจะชวยใหคนมาประสานกนไปดวยกนไวอยางมากมายเชนสงคหวตถ๔ธรรมเครองยดเหนยวน าใจและสาราณยธรรม ๖ธรรมอนเปนทตงแหงความระลกถงหรอธรรมเปนเหตใหระลกถงกนท าใหเปนทรกท าใหเปนทเคารพเปนไปเพอสงเคราะหกนเพอความไมววาทเพอความความสามคคเพอความเปนอนหนงอนเดยวกนเปนตน ในสวนของพระวนยกไดสรางบรรทดฐานทเปนรปแบบของการด าเนนชวตทเปนไปอยางเดยวกนมการสรางเปาหมายใหคนในองคกรไดรบรและกระท ารวมกนพระวนยจงเปนการจดสรรโอกาสท าใหชวตและสงคมมระบบระเบยบคณะสงฆในสมยพทธกาลจงเปนคณะทเพยบพรอมประกอบไปดวยสลสามญญตาและทฎฐสามญญตาอนท าใหการเปนอยรวมกนเปนไปอยางเรยบรอยดงามแมจะมความเหนทเปนการขดแยงกนบางในบางครงบางเรองกใชหลกธรรมวนยในการตดสนโดยมรปแบบทเปนกระบวนการมการแตงตงผท าหนาทในการตดสนอธกรณการ ขอมตจากทประชมการเปดโอกาสใหทงจ าเลยและผฟองไดกลาวแกตางในทประชมนอกจากนนการแตงตงผประสานงานเปนการเฉพาะยงเปนอกรปแบบหนงทพระพทธองคทรงจดใหมในองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลโดยเปนการแตงตงใหมพระภกษเปนผท าหนาท เปนการเฉพาะเป นตวแทนหรอเปนสอกลางในการอ านวยความสะดวกตามกาลเวลาและสถานทเชนการทสงฆแตงตงพระอานนทเปนผอปฏฐากพระพทธเจาเปนตนซงถาเปรยบในสมยปจจบนกคอเลขาสวนตวนนเองถามกรณพเศษหรอเกดปญหาทเปนอธกรณขนในองคกรคณะสงฆพระพทธองคทรงอนญาต ใหคณะสงฆแตงตงผประสานงานเปนการเฉพาะเรยกวาทตเปนผท าหนาทคอยประสานงานระหวางทงสองฝายโดยผทจะไดรบการแตงตงจะตองเปนบคคลทเปนกลางและมความรความสามารถเปนอยางดมคณสมบตเหมาะสมเปนทยอมรบของทกฝายเปนตน หลกในการประสานงานในองคกรคณะสงฆสมยพทธกาลนนพระพทธองคทรงวางหลกการของพระธรรมวนยกลาวคอศลยอมน ามาซงบรรทดฐานในการอยรวมกนมการปฏบตตอกนอยางมแบบแผนและธรรมยอมนอมน าจตใจใหมความสามคคกลมเกลยวกนมความพรอมเพรยงรวมจตรวมความคดมงตรงตอจดมงหมายอนเดยวกนการด ารงอยและการปฏบตกจการตางๆในองคกรคณะสงฆเปนไปอยางถกตองและเรยบรอยดงาม

สรปพทธวธการบรหารจดการคณะสงฆของพระพทธเจาในสมยพทธกาลคอการทพระพทธองคทรงบญญตพระธรรมวนยเพอใชเปนเครองมอในการปกครองและใหการศกษาพฒนาตนเองของสมาชกในองคกรคณะสงฆใหไดบรรลจดมงหมายสงสดของพระพทธศาสนาโดยพระธรรมวนยจะครอบคลมระบบการด าเนนชวตทกอยางเรมตงแตก าหนดคณสมบตสทธหนาทและวธการรบสมาชกใหมเขาสชมชนคอสงฆการดแลสมาชกใหมการแตงตงเจาหนาทท า กจการสงฆพรอมดวยคณสมบตและหนาททท าก าหนดใหและรวมถงระเบยบเกยวกบการแสวงหาการจดท าการเกบรกษาและการ

๖๓

แบงสรรปจจย๔โดยเปนระเบยบปฏบตเพอใหสงฆไดหมายรรวมกนในสงคมสงฆเชนระเบยบการรบและจดแบงสวนอาหารการท าจวรและขอปฏ บตเกยวกบจวรการจดสรรทอยอาศย ระเบยบวธด าเนนการประชมการโจทกหร อฟองคดขอปฏบตของการโจทกจ าเลยและผวน จฉยค ดวธด าเนนการและตดสนคดการลงโทษแบบตางๆ เปนตน

๒.๓.๘ พทธวธในการบรหารจดการองคกรคณะสงฆหลงยคพทธกาล ๑) สภาพเหตการณหลงพทธปรนพพาน เหตการณตอนหลงสมยพทธกาล คณะสงฆไดแตกแยกออกเปน ๒ นกายใหญๆ ซงแบง

ไดถง ๑๘ นกายยอย เหตการณอนเปนรอยราวของคณะสงฆกเรมเกดขนจากพระสภททะบรรพชตผเฒาและพระปราณะกบพวกอนน าไปสการสงคายนาพระธรรมวนยครงแรกในมหาปรนพพานสตรมขอความตอนหนงกลาวถงโอวาททพระสมมาสมพทธเจาตรสกบพระอานนทวา "อานนทบางทพวกเธออาจจะคดวา ปาพจนมพระศาสดาลวงลบไปแลว พวกเราไมมพระศาสดาขอนพวกเธอไมพงเหนอยางนน ธรรมและวนยทเราแสดงแลวบญญตแลวแกเธอทงหลาย หลงจากเราลวงลบไปกจะเปนศาสดาของเธอทงหลาย"พระพทธด ารสน เปนสงยนยนอยางชดเจนวาพระผ มพระภาคทรงใหความส าคญกบธรรมและวนยทพระองคไดทรงแสดงไวดแลวอยางสงยงทรงยกธรรมและวนยนนไวในฐานะศาสดาแทนพระองคเอง นนหมายความวาเมอพระผมพระภาคเจาเสดจดบขนธปรนพพานไปแลวธรรมและวนยถอเปนสงแทนพระศาสดาและเปนตวพระศาสนาทแทจรงทพทธบรษทจะตองชวยกนรกษาใหด ารงคงอยสบไป

การปรารภทจะสงคายนาพระธรรมวนยนนเรมมมาแลวตงแตสมยพทธกาล ในปาสาทกสตร กลาววาภายหลงจากทนครนถนาฏบตรผ เปนศาสดาของศาสนาเชน ไดสนชวตสานศษยไดทะเลาะกนขนานใหญจนแตกแยกนกายกน พระพทธองคทรงปรารภเหตนตรสแนะน าใหพระสงฆทงปวงรวมกนสงคายนาพระธรรมวนยไวเพอใหพรหมจรรยคอพระศาสนานด ารงอยไดนาน และเพอประโยชนและความสขแกมหาชน ทงนเพราะไมทรงปรารถนาใหสาวกทงหลายตองแตกแยกทะเลาะววาทกนเหมอนอยางสาวกของศาสนาเชนทตางทมเถยงกนวากอนนศาสดาของตนไดสอนไวอยางไร ฉะนน ในเวลาตอมาพระสารบตรจงไดแสดงวธการสงคายนารอยกรองพระธรรมวนยไวเปนแบบแผนโดยทานไดรวบรวมค าสอนทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงไวเป นขอธรรมตางๆมาแสดงตามล าดบหมวด ตงแตหมวดหนงถงหมวดสบมตวอยางดงปรากฏในสงคตสตร

๒) การท าสงคายนา สงคายนา ( Buddhist Council) หรอสงคต มาจากค าวา ส (พรอมกน) +คต (การสวด)

ซงแปลตามตวอกษรวาการสวดพรอมกน แปลตามรปศพทวา รอยกรองคอประชมสงฆจดระเบยบหมวดหมพระพทธวจนะแลวรบทราบทวกนในทประชมนนวาตกลงกนอยางนแลวกมการทองจ าสบตอกนมาแตเดมนนการสงคายนาปรารภเหตความมนคงแหงพระพทธศาสนาจงจดระเบยบหมวดหมพระพทธวจนะไว ในครงตอๆ มา ปรากฏวามการถอผดตความหมายผด กมการช าระวนจฉยขอทถอผดหรอตความหมายผดนนชขาดวาทถกควรเปนอยางไร แลวกท าการสงคายนา โดยการทบทวนระเบยบเดมบางเพมเตมของใหมอนเปนท านองบนทกเหตการณบาง จดระเบยบใหมในบางขอบางในชนหลงๆ เพยงการจารกลงในใบลาน การสอบทานขอผด ในใบลาน กเรยกกนวาสงคายนาไมจ าเปนตองมเหตการณถอผดหรอเขาใจผดเกดขนส าหรบการสงคายนาทเกดขนในประเทศอนเดยนน

๖๔

มดวยกน ๔ครง การสงคายนาทเปนทยอมรบกนของทกนกาย คอการสงคายนาครงท ๑และครงท ๒สวนการสงคายนาครงท ๓ยอมรบกนเฉพาะฝายเถรวาทสวนมหายานและหนยานนกายอนไมมการกลาวถงการสงคายนาครงนส าหรบการสงคายนาครงท ๔ทท ากนในอนเดยภาคเหนอโดยมพระเจากนษกะทรงอปถมภนน ฝายเถรวาทไมยอมรบเพราะถอวาเปนสวนของฝายมหายานทสบสายแยกกนไปตลอดจนภาษาทรองรบคมภรกใชตางกน คอฝายเถรวาทใชภาษาบาลสวนฝายมหายานใชภาษาสนสกฤต

สรปปจจยพนฐานท าใหพระพทธเจาท าการจดตงองคกรคณะสงฆมดวยกน๒ ประการคอปจจยภายนอกและปจจยภายในองคกรคณะสงฆเองปจจยภายนอกคอสภาพแวดลอมทงทางธรรมชาตและการเจรญเตบโตทางดานวทยาการทสงผลตอการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจและสงคมสวนปจจยภายในคอเปนการใหบรการแกสงคมหรอบคคลทตองการจะเขามาสองคกรคณะสงฆและเปนการจดระบบระเบยบความเปนอยซงเปนการจดสภาพการณเพอใหเอออ านวยตอการบรรลถงจดมงหมายสงสดทางศาสนาทเรยกวาพระนพพาน การจดตงองคกรคณะสงฆคอการก าหนดรปแบบกฎเกณฑระเบยบวธการปฏบตการในการด าเนนชวตอยรวมกนของพระภกษสงฆระเบ ยบกฎเกณฑทเปนหลกการเหลานนเรยกวาพระธรรมวนยโดยมจดมงหมาย (Objective) ของการจดตงองคกรคณะสงฆเปนจดมงหมายจ าเพาะมดวยกน๕ประการคอ ๑.เพอประโยชนแกสงฆสวนรวม ๒.เพอประโยชนแกตวบคคล ๓. เพอประโยชนแกชวตของมนษยเอง๔. เพอประโยชนแกประชาชนทวไปทเปนสงคมใหญ ๕. เพอประโยชนแกพระศาสนา การบญญตพระธรรมวนยเพอใชเปนแกนกลางในการด าเนนกจกรรมตางๆขององคกรคณะสงฆจะเปนสวนท าใหพระภกษสงฆไดรบการศกษาและมแนวปฏบตพรอมกนนนกสามารถทจะน าพระธรรมค าสงสอนของพระพทธ เจาไปเผยแผใหเจรญและมนคงตอไปอนเปนเหตใหพระศาสนาด ารงอยไดนาน ๒.๔ งานวจยทเกยวของ

จากการศกษาวจยเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” ผวจยไดท าการทบทวนงานวจยทเกยวของ จากงานวจยและวทยานพนธซงไดมผศกษาไวมากมาย ดงน

ณดา จนทรสม๗๒ ไดวจยเรอง “การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย” การศกษานมวตถประสงคทส าคญ ๔ ประการ คอ (๑) ศกษารปแบบและวธการปจจบนของ การบรหารการเงนของวดไทย (๒) วเคราะหจดออนและจดแขง ปญหาและอปสรรคของรปแบบการบรหาร การเงนของวดไทยทเปนอย (๓) ศกษารปแบบการบรหารการเงนของวดไทยตามหลกการบรหารการเงนทพง ปฏบตตามหลกสากล และ (๔) เสนอแนะเชงนโยบาย เพอการก ากบดแลการบรหารการเงนของวด เพอความ โปรงใสตรวจสอบได โดยมขอบเขตการวจย เพอศกษารปแบบในการบรหารการเงนของ

๗๒ณดา จนทรสม, “การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย” , รายงานวจย, (คณะพฒนาการเศรษฐกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, ๒๕๕๕).

๖๕

วดในประเดนตางๆ ไดแก การศกษาโครงสรางการบรหารการเงนขององคกร การจดท ารายงานทางการเงนตามมาตรฐานบญชท ยอมรบกนโดยทวไป การตรวจสอบรายงานทางการเงนจากผสอบบญชรบอนญาต การวางแผนการลงทน การจดการแหลงรายได การบรหารจดการรายจาย และการก ากบดแลจากหนวยงานทเกยวของ รวมถงประเดน อนๆ ทเกยวของ

๑. วดโดยสวนมากยงไมมโครงสรางในการบรหารการเงนของวดไวอยางเปนระบบ ๒. การจดท ารายงานทางการเงนตามมาตรฐานบญชของวดยงไมมหลกฐานเด นชดวา

วดม การด าเนนการไดอยางถกตอง โดยแมวาวดจะมการบนทกรายรบ-รายจาย และจดท าบญชเปนประจ า แตอาจ เปนบญชทจดท าขนอยางงายหรอตามความเขาใจของผจดท าเทานน ยงไมสอดคลองกบหลกมาตรฐานบญชท รบรองกนโดยทวไป รวมถงยงไมมการตรวจสอบจากผสอบบญชรบอนญาต

๓. การเผยแพรใหสาธารณะรบทราบขอมลทางการเงนของวดยงอยในวงจ ากด และ ยงขาด การรวบรวมขอมลอยางเปนระบบโดยหนวยงานของรฐทมหนาทในการก ากบดแลการบรหารการเงนของวด อยางเปนระบบ

๔. วดยงไมกระบวนการตดสนใจการลงทนเพอใชประโยชนจากศาสนสมบตของวดท มการ จดท าเขตจดประโยชนอยางเปนระบบ

๕. ภาพรวมอาจกลาวไดวา มเงนหมนเวยนในรปของรายไดและรายจายของระบบวดอย ประมาณ ๑๐๐,๐๐๐-๑๒๐,๐๐๐ ลานบาทตอป ในขณะทการจดท าบญชและตรวจสอบยงไมมระบบทชดเจนนก

๖. การบรหารจดการทางดานการเงนของวดควรยดหลกธรรมาภบาลหรอการบรหารกจการ ทด ในการบรหารจดการ

๗. หนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตยงขาดบทบาทในการก าหนดกรอบในการก ากบดแลการบรหารจดการเงนของวดสอดคลองกบหลกธรรมาภบาล

๘. องคประกอบส าคญของหลกธรรมาภบาลทสอดคลองกบการด าเนนกจการของวด ไดแก ความรบผดรบชอบ การมสวนรวม ความโปรงใส หลกนตธรรม และหลกคณธรรม ในขณะท องคประกอบ อยางหลกความเสมอภาค หลกสนองตอบรบ และหลกความคมคา อาจจะมน าหนกไมมากนกกบการบรหารจดการของวด

๙. การศกษาความสอดคลองของกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบทมอย พบวา ยงมกรอบใน การก ากบดแลทขาดแนวทางในการปฏบตเพอใหผบรหารวดสามารถทจะด าเนนการไดสอดคลองตามหลกธรรมาภบาล รวมถงปญหาอปสรรคส าคญของการบรหารจดการทางดานการเงนใหสอดคลองตามหลกธรรมาภบาล คอ การขาดความรความเขาใจทถกตองเกยวกบการบรหารจดการทด และหลกการบรหารการเงนของผมอ านาจหรอผทไดรบมอบหมายใหด าเนนการภายในวด

การศกษานมขอเสนอแนะเพอการพฒนาแนวทางในการบรหารจดการทางดานการเงนของ วดใหมความสอดคลองตามหลกธรรมาภบาลในฐานะวดเปนนตบคคลทเปนองคการไมแสวงหาก าไร ดงน

๑. หนวยงานทเกยวของโดยเฉพาะส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรก าหนดใหวดไดมการจดท ารายงานทางการเงนเปนประจ าทกป และน าสงใหส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดเปนผรวบรวม และก าหนดใหมการตรวจสอบอยางสม าเสมอ

๖๖

๒. ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตควรด าเนนการใหมการออกกฎขอบงคบทเกยวของ เพอก าหนดการไดมาองคประกอบและอ านาจหนาทของคณะกรรมการวดใหชดเจนและสะทอนการมสวนรวม และสามารถยดหลกธรรมาภบาลและการบรหารกจการท ดในการบรหารจดการวดได

๓. ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตและหนวยงานทเกยวของ ควรเรงชวยกนพฒนา บคลากรทจะมความรความสามารถในการบรหารจดการทางดานการเงนใหแกวดใหมระบบการท างานทม ประสทธภาพมากยงขน การจดอบรมไวยาวจกร และกรรมการวดอย างสม าเสมอ และ เพมแรงจงใจและ มาตรการเพอกระตนใหบคลากรเหลานนไดเขารบการอบรม เชน การใหโล เกยรตบตร หรอก าหนดมาตรการ คณสมบตของผทจะท าหนาทดงกลาวใหสามารถทจะสนองตอบความตองการในการพฒนาการบรหารจดการ วดใหมประสทธภาพ และสอดคลองกบหลกธรรมาภบาลได

๔. ประชาชน และชมชนในฐานะพทธศาสนกชนควรตองมบทบาทในการเขาไปมสวนรวมกบ การบรหารจดการวดมากขน การกระตนใหมจตอาสาท างานเพอชมชนและสงคมตองมการด าเนนการอยาง ตอเนองโดยหนวยงานภาครฐท เกยวของ เชน กระทรวงศกษาธก าร กระทรวงวฒนธรรม เปนตน

พระมหาสหส ฐตสาโร๗๓ ไดวจยเรอง “การศกษาวจยการบรหารองคกรคณะสงฆ ” ผลการวจยพบวา การบรหารงานบคคลในองคกรคณะสงฆ การแตงตงและถอดถอนเปนอ านาจหนาทของบรหารชนตนหรอผบรหารทสงกวา ยงขาดการบรหารอยางเปนระบบและมการพฒนาไมทนกบการเปลยนแปลง แตการมอบอ านาจในการตดสนใจยงขนอยกบผบรหารทมล าดบชนสงกวา การจดการบรหารในแตละวดยงไมเดนชด รวมทงการบรหารจดกจการคณะสงฆในระดบตางๆ ตงแตระดบภาค จนถงระดบวดการปกครองมการรวมศนย และเปนไปในการสงการจากบนลงลาง การศกษาของวดและของคณะสงฆโดยรวมขาดระบบบรหารจดการทดและไมเปนระบบ การเผยแผยงเปนรปแบบเดมและขาดการปรบใหสอดคลองกบยคสมย การบรหารงานสาธารณปการ กขาดระบบแบบแผนทชดเจนขาดระบบการจดการทด การศกษาสงเคราะหขาดการก าหนดรปแบบการใหการสงเคราะหทด และไมเปนระบบและดานการสาธารณสงเคราะหมรปแบบและระบบทดตอการใหการอนเคราะหแกประชาชน

พระมหาธฤต วโรจโน๗๔ ไดศกษาวจยเรอง “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ” ผลการวจยพบวา

การพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทวไปเปนการพฒนาทรพยากรมนษยทส า คญ ๔ ประการ (VETS) คอ ๑) การสรางวสยทศน (Vision) ๒) การศกษา (Education) ๓) การอบรม (Training) และ ๔) การดงาน ( Study Tour) สวนการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทา ง

๗๓พระมหาสหส ฐตสาโร, “การบรหารองคกรคณะสงฆ”, รายงานการวจย, (คณะครศาสตร , มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๕๑), บทคดยอ ก.

๗๔พระมหาธฤต วโรจโน, “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชารฐประศาสนศาสตร), (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๖๗

พระพทธศาสนาในการวจยครงนไดแก สกขา ๓ พรหมวหาร ๔ สงคหวตถ ๔ ภาวนา ๔ อทธบาท ๔ และสปปรส ธร รม ๗ สวน รปแบบกา รพฒนา พระสงฆา ธกา รตามแนวทวไปและตามแนวพระพทธศาสนาทจะใหมประสทธภาพในการบรหารกจการคณะสงฆทง ๖ ดาน ควรมการบรณาการการพฒนาพระสงฆาธการตามแนวทวไปและพระพทธศาสนาเพอใหเกดประสทธภาพในการบรหารกจการคณะสงฆมากยงขน ไดแก ๑) ดานการปกครอง ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมคอ พรหมวหาร ๔ ทถอวาเปนหลกธรรมทเหมาะสมกบการปกครองมากทสด ๒) ดานการศาสนศกษา ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมคอ สกขา ๓ ทถอวาเปนหลกธรรมในการพฒนาทรพยากรมนษยใหเปนผอยอยางประเสรฐ ๓) ดานการศกษาสงเคราะห ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยทวไป ( VETS) รวมกบหลกธรรมคอ สงคหวตถ ๔ ทถอวาเปนหลกธรรมทเปนเครองยดเหนยวจตใจบคคล และประสานหมชนไวใหสามคค เปนหลกการสงเคราะหซงกนและกน ๔) ดานการเผยแผ ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมคอ ภาวนา ๔ ทถอวาเปนหลกธรรมส าหรบการพฒนา ฝกอบรมมนษย ใหมความสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข ๕) ดานกา รสาธารณปการ ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมคอ อทธบาท ๔ ทถอวาเปนหลกธรรมทท าใหประสบผลส าเรจ ๖) ดานสาธารณสงเคราะห ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมคอ สปปรสธรรม ๗ ทถอวาเปนหลกธรรมทสามารถพมนามนษยไดเปนอยางด และดวยการประยกตหลกการพฒนาทรพยากรมนษยทวไป (VETS) และหลกธรรม แตละหวขอสามารถยงการบรหารกจการคณะสงฆของพระสงฆาธการไดอยางมประสทธภาพสงสด

พระมหาวระชย ชยวโร (มตะสทธ) ๗๕ ไดวจยเรอง การพฒนาประสทธภาพการจดการศาสนสมบตวดของคณะสงฆไทย ผลการวจยพบวา ๑) ในทางคมภรทางพระพทธศาสนามขอบเขตของการ ครอบครองและจดการทรพยสนท เปนศาสนสมบตหรอทรพยสนของสงฆท เปนสวนรวมและจดการ ไปตามหลกการทางพระธรรมวนย ๒) พระสงฆเองควรตระหนกวาการบรหาร จดการศาสนสมบต แมจะอยในอ านาจหนาท แตเปนลกษณะของทางโลกซงมปญหาในขอกฎหมายหลายประการทเกยวของ ดงนนพระสงฆโดยเฉพาะทเปนพระสงฆาธการตองระมดระวงและจดการใหตงอยบนฐานของความสจรตและโปรงใส ๓) ปญหาในการจดการศาสนสมบตวดของคณะสงฆไทยนน พบวาเปนสงทยากจะหลกเลยง เพราะเปนลกษณะตามธรรมชาตของกจการทางโลก ท มตนตอของปญหาจากคณภาพ และคณธรรมของบคลากร ดงนนขอเสนอทไดรบจากการประชมกลม และการสมภาษณเชงลกพบวาตอง ยดหลกการท างานตามความถนด และคดเลอกคนใหเหมาะกบงาน ดวยเหตนจงควรใหเจาอาวาสจดหามออาชพมารบงานดานศาสนสมบตไปท าแทน ซงจะท าใหพระสงฆไมตองมภาระมาท างานดานน แตจะไดรบประโยชนจากภาระงานทตองรบผดชอบอย ซง

๗๕ พระมหาวระชย ชยวโร, “การพฒนาประสทธภาพการจดการศาสนสมบตวดของคณะสงฆไทย” , วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๕๖) หนา บทคดยอ.

๖๘

อาจมผลผลตดขนกวาเดมกเปนได วธนเปนระบบเกอกลทมคณภาพ ทใชอยในวงการตางๆ ของทางโลก

กนก แสนประเสรฐ และคณะ๗๖ ไดวจยเรอง “การจดการดแลทรพยสนและศาสนสมบตขอวด”

โดยไดสรปวา สภาพเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยวา ในปจจบนเปนยคของ

สงคมทนนยม และสงคมบรโภคนยม และสถานการณดงกลาวไมอาจนะยกเวนวดวาอาราม รวมทงเขาไปแทรกอยในสงคมไทย โดยเฉพาะพระภกษ – สามเณร ซงเปนนกบวช ยอมจะตองเผชญกบปญหาการจดการดแลทรพยสน และศาสนสมบตของวดทตนพ านกอาศย ในสวนของคณะสงฆ ไดจดเปนรปแบบขององคการรปแบบหนงทมคณลกษณะการด าเนนงานประกอบดวย ๑.การวางแผนประสานงาน ๒.คณะสงฆซงเปนสมาชก มกจวตรรวมกนอยางสม าเสมอ ๓.มโครงสรางการแบงงาน และมอบหมายงาน มล าดบชนในดานการปกครอง เปนตน ๔.มเปาหมายในการด าเนนกจกรรมของสมาชก หรอคณะสงฆ

ดนย ปรชาเพมประสทธ๗๗ ไดวจยเรอง พระสงฆกบทรพยสนสวนตว โดยมองวา การ

บวชของพระสงฆนนมงจะประพฤตปฏบตเพอการหลดพน และไมสะสมทรพยสวนตวไดเนองจากขดกบวถชวตของนกบวช โดยสรปวาปจจบนพระสงฆมทรพยสนเงนทองเปนสมบตสวนตวกนมากซงทผานมากลบไมมการศกษาวจยวาการสะสมทรพยสนเงนทองดงกลาวของพระสงฆในปจจบนนนขดกบหลกพระธรรมวนยหรอไม และมองวามความจ าเปนอะไรทท าใหพระสงฆตองท า เชนนน เปนตน และสรปประเดนทนาศกษาอกประการหนงวา “หากพระสงฆไมมทรพยสนเงนทองเพราะวาขดกบหลกพระธรรมวนยแลว สถาบนสงฆควรมวธการจดการอยางไรในเรองนเพอใหพระสงฆสามารถด ารงตนอยไดในบรบทของสงคมไทยปจจบนโดยไมขดกบหลกพระธรรมวนย”

พระอ านวย หมอกเมฆ๗๘ ไดวจยเรอง กลยทธการบรหารวดในพระพทธศาสนาส าหรบเจาอาวาสวดราษฎรในเขตหนเหนอ ภาค ๔ ผลการวจยพบวา โดยเฉลยเจาอาวาสมการปฏบตหนาทดมาก ซอสตยสจรต บรหารวดโปรงใส แตยงใหความสาคญกบหลกความประหยด ความคมคา และการทางานเปนทมนอย จงนาไปสการพฒนากลยทธสาหรบเจาอาวาสวดราษฎร เรยกวา “ปญจบรหาร” ประกอบดวย (๑) กลยทธการถอธรรมเปนใหญ (๒) กลยทธการปองกนความเสอมน าไปสความเจรญรงเรอง (๓) กลยทธปฏบตหนาทศลธรรม (๔) กลยทธการท างานทดใหส าเรจความประสงค และ (๕) กลยทธการสงเคราะหสงอนเปนความเออเฟงอเกอกล

๗๖ กนก แสนประเสรฐ และคณะ, “การจดการดแลทรพยสนและศาสนสมบตของวด” รายงานวจย (สมมนาเชงปฏบตการเกยวกบการจดการส าหรบนกบรหาร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, ๒๕๔๕), ค าน า.

๗๗ดนย ปรชาเพมประสทธ, “พระสงฆกบทรพยสนสวนตว”, รายงานวจย, ( ศนยพทธศาสน ศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๒), หนา ๔๕.

๗๘พระอ านวย หมอกเมฆ, “กลยทธการบรหารวดในพระพทธศาสนาส าหรบเจาอาวาสวดราษฎรในเขตหนเหนอ ภาค ๔”, วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยภาคกลาง , ๒๕๕๓) , หนา บทคดยอ.

๖๙

พรณฏฐ ยาทพย และกรรณการ จะกอ๗๙ ไดศกษาเรอง การจดท าบญชของพระอารามหลวงในเขตพนทปรมณฑณของกรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวา หลกเกณฑการจดท าบญชของพระอารามหลวงสวนใหญท าตามกฎระเบยบของพระอารามหลวงเอง สวนผทจดท าบญชและออกรายงานของพระอารามหลวง คอ ไวยาวจกร ผตรวจสอบความถกตองของบญชภายในพระอารามหลวงสวนใหญ คอ เจาอาวาส มการจดเกบเอกสารการรบเงนอยางเปนระเบยบ มการแยกประเภททรพยสนออกเปนหม การจดสรรทดนจะใหการเชาทดนเพอจดงานตาง ๆ และเพอสรางทอยอาศยของชาวบาน การเกบรกษาหนงสอส าคญของทดน

พล อารยะชาตกล๘๐ ไดศกษาเรอง การบรหารจดการพนทวดเพอปลอยเชา ผลการวจยพบวา กจกรรมการปลอยเชาขนอย กบลกษณะทางกายภาพของพนทวดรวมไปถงกจกรรมการปลอยเชาในเชงสรางสรรคกจกรรมดงกลาวเปนกจกรรมทประชาชนมสวนรวมดวยการปลอยเชาเพอสรางโรงเรยนหรอวทยาลยการปลอยเชาใหกบหนวยราชการเพอเปนประโยชนกบชมชนหรอการปลอยเชาเพอใหบรเวณวดประกอบอาชพเชาเพอท าการตลาดประกอบการคาการท าหนาการท าสวนกจกรรมทเกดขนนนขนอยกบความสามารถในการบรหารจดการของวด

เพมศกด โคตรชมพ๘๑ ไดศกษาเรอง บทบาทในการพฒนาสงคมของวดในจงหวดหนองคาย ผลการวจยพบวา การบรหารจดการวด โดยภาพรวม อยในระดบปานกลาง เมอพจารณาจ าแนกเปนรายดาน พบวาดานการปฏบตตามกฎ ระเบยบมหาเถรสมาคม มคาเฉลยการปฏบตมากกวา ดานการวางแผนการท างาน การสนบสนนทางสงคมของวด โดยภาพรวม อยในระดบปานกลาง เมอพจารณาจ าแนกเปนรายดาน พบวาดานการสนบสนนจากชมชน มคาเฉลยการปฏบตมากทสด รองลงมา คอ ดานความรวมมอกบชมชน และดานการไดรบการสนบสนนจากหนวยงานอนๆ ตามล าดบ บทบาทในการพฒนาสงคมของวด โดยภาพรวม อยในระดบปานกลาง เมอพจารณาจ าแนกบทบาทในการปฏบตการพฒนาสงคมของวด เปนรายดาน โดยเรยงตามล าดบคาเฉลยจากมากไปหานอย ดงน ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ดานการเมองการปกครอง ดานการสงเสรมและอนรกษศลปวฒนธรรม ดานการอนรกษสงแวดลอม ดานการสงคมสงเคราะห ดานสาธารณสขพนฐาน และดานการศกษา ทกดานมบทบาทในการปฏบต อยในระดบปานกลาง

อดมพร พลด๘๒ ไดศกษาเรอง การจดการศาสนสมบตของวด ผลการวจยพบวา ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ วดในพระพทธศาสนาเปนนตบคคลตามกฎหมาย ดงนน กจการและทรพยสนของนตบคคล ซงผมหนาทรบผดชอบในการปกครองดแลกคอ เจาอาวาสจะตอง

๗๙ พรณฏฐ ยาทพย และกรรณการ จะกอ, “การจดท าบญชของพระอารามหลวงในเขตพนทปรมณฑณของกรงเทพมหานคร”, รายงานวจย, (วทยาลยราชพฤกษ, ๒๕๕๔), หนา บทคดยอ.

๘๐ พล อารยะชาตกล, “การบรหารจดการพนทวดเพอปลอยเชา” , รายงานวจย, ( บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๔), หนา บทคดยอ.

๘๑ เพมศกด โคตรชมพ, “บทบาทในการพฒนาสงคมของวดในจงหวดหนองคาย”. รายงานการวจย, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน, ๒๕๔๙), หนา บทคดยอ.

๘๒ อดมพร พลด, “การจดการศาสนสมบตของวด”, รายงานวจย, ( สราษฎรธาน : ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดสราษฎรธาน, ๒๕๕๔), หนา ๒.

๗๐

ด าเนนการใหเปนไปตามขอกฎหมายคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ และกฎกระทรวง ฉบบท ๒ (พ.ศ.๒๕๑๑) ขอ ๖ ใหเจาอาวาสจดใหไวยาวจกรหรอผจดประโยชนของวดซงเจาอาวาสแตงตงท าบญชจายเงนของวด และเมอสนปปฏทนใหท าบญชเงนรบจายและคงเหลอ ทงนใหเจาอาวาสตรวจตราดแลใหเปนไปโดยเรยบรอยและถกตอง

ธญญวฒน ชาญพนจ๘๓ ไดศกษาเรอง “วด” กบ “ทสาธารณประโยชน” ผลการศกษาพบวา การสรางวดใหวดขออนญาตใชทดนตามมาตรา ๙ และเสยคาตอบแทนใหแกองคกรปกครองสวนทองถนตามมาตรา ๙/๑ แหงประมวลกฎหมายทดน โดยปฏบตตามหลกเกณฑและเงอนไขทก าหนดไวตามระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการอนญาตตามมาตรา ๙ แหงประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. ๒๕๔๓ ซงกรณน ขอเรยนวา หนงสออนญาตใหเขาอยอาศย หรอใชประโยชนในทดนของรฐเปนการชวคราวตามมาตรา ๙ มใชหนงสอแสดงกรรมสทธหรอสทธครอบครองตามประมวลกฎหมายทดนแตอยางใดและจะใชเปนหลกฐานในการขออนญาตสรางวดไมได หากจะขอใชประโยชนในทดนของรฐตามแนวทางน กควรเปนการแกไขปญหา กรณทดนบรเวณดงกลาว ใชเปนท ตงถาวรวตถท มลกษณะไมมนคงถาวร อาจรอถอนได เนองจากการอนญาตใหใชประโยชนตามมาตรา ๙ แหงประมวลกฎหมายทดน เปนการอนญาตใหใชชวคราว ทดนยงคงมสถานะทางกฎหมายเปนทสาธารณสมบตของแผนดนส าหรบพลเมองใชรวมกนอย

พล อารยะชาตกล๘๔ ไดศกษาเรอง การบรหารจดการพนทวดเพอปลอยเชา ผลการวจยพบวา กจกรรมการปลอยเชาขนอย กบลกษณะทางกายภาพของพนทวด รวมไปถงกจกรรมการปลอยเชาในเชงสรางสรรค กจกรรมดงกลาวเปนกจกรรมทประชาชนมสวนรวมดวย การปลอยเชาเพอสรางโรงเรยน ปลอยเชาใหกบหนวยงานราชการ เพอเปนประโยชนกบชมชน แนวทางการบรหารจดการพนทวดท ดจะสอดคลองกบลกษณะทางกายภาพของพนทวดท มการจดการพนท ทงภายในวดและพนทโดยรอบวด การแบงลกษณะพนทใหชดเจน พนทเขตพทธาวาส เขตสงฆาวาส และเขตธรณสงฆ การจดท าแผนผงภายในวด พนทวดทวดเปนอสงหารมทรพยลกษณะพเศษทไมเนนเรองก าไรสงสด แตเนนเรองความมสวนรวมกบชมชนของวดเปนส าคญ

พระมหาสนนท สนนโท๘๕ ไดศกษาวจยเรอง “การพฒนารปแบบการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา” ผลการศกษาพบวา ๑. ปจจยทมผลตอการจดการศาสนสมบตของวด ในจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแก ๑) ปจจยดานการบรการศาสนสมบตวด ใหเกดการบรการเชงสงเคราะหประชาชน ประชาชนรบรถงความมเมตตาธรรมตามหลกพระพทธศาสนา

๘๓ ธญญวฒน ชาญพนจ, “วด” กบ “ทสาธารณประโยชน”, รายงานวจย, (กรง เทพมหานคร : ส านกงานจดการทดนของรฐ, ๒๕๔๗), หนา บทคดยอ.

๘๔ พล อารยะชาตกล , “การบรหารจดการพนทวดเพอปลอยเชา” , รายงานวจย, (คณะสถาปตยกรรมศาตรและการผงเมอง มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๔), หนา บทคดยอ.

๘๕พระมหาสนนท สนนโท , “การพฒนารปแบบการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) , ( บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๗๑ ๒) ปจจยดานการควบคมศาสนสมบตวด เปนใชการควบคมตรวจสอบใหเกดการจดการศาสนสมบตตอบความตองทกภาคสวน ๓) ปจจยดานการแตงตงบคลากรทดแลรกษาและด าเนนการ เปนการดงบคคลเขาชวยเหลองานจดการศาสนสมบตวดของเจาอาวาส ๔) ปจจยดานการท าบญชรกษาศาสนสมบตวดและเงนผลประโยชนของวด เปนวธการแบบแผนทเปนฐานขอมลชวยใหเจาอาวาสตดสนใจจดการศาสนสมบตวดไดเหมาะสม ๕) ปจจยจดท าบญชใหเปนรปแบบทเหมาะสม เปนการปรบรปแบบบญชตามความเหมาะสมกบสภาพทผปฏบตสามารถจดท าบญชได ปจจยทง ๕ มความจ าเปนตอการปฏบตงานจดการศาสนาสมบตวดของเจาอาวาส ซงใชศลปะใหเกดการจดการศาสนสมบตวดใหส าเรจโดยอาศยคนอน วางแผน จดการความสมพนธบคคล อ านวยการและควบคมทรพยากรบคคลและทรพยากรอน ๆ ใหด าเนนงานจดการศาสนสมบตวดไปในทศทางเดยวกน เพอบรรลเปาหมายทวางไว ๒. สภาพทวไปในการจดการศาสนสมบตของวด ในจงหวดพระนครศรอยธยา การจดการเรองทดนของวดในจงหวดพระนครศรอยธยาในภาพรวมทวไป การจดการทวไปอยในสภาพทเหมาะสมแตขาดการชแนะแนวทางทถกตอง โดยเฉพาะการจดท าแผนงานระเบยบการจดการศาสนสมบตใหเปนระบบมตนแบบใหเจาอาวาสสามารถปฏบตงานจดการศาสนสมบตไดทนทรปแบบการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยามรปแบบการจดการ ๒ รปแบบ คอ ๑) รปแบบการจดการศา สนสมบตของว ดตามหลกกฎหมาย ด าเนนการตา มคมอส าน กงา นพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ๒) รปแบบการจดการศาสนสมบตของวดตามจารตประเพณซงไมมการจดท าเปนลายลกษณอกษร อนงการด าเนนการจดการศาสนสมบต ทง ๒ รปแบบสงผลใหเกดการรกษาศาสนสมบตและผลประโยชนตอบแทนแกวดแตกตางกน และมผลประโยชนและปญหาความตองการทเกดขนกบวดแตกตางกนตามสภาพพนท

๓. การน าเสนอการพฒนา รปแบบการจ ดกา รศา สนสมบตของวด ในจ งหว ดพระนครศรอยธยาการพฒนารปแบบการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยาตามกระบวนการจดการ คอ กระบวนการทเจาอาวาสและคณะบคคลจดการใชศลปะและกลยทธตาง ๆ ด าเนนตามขนตอนตาง ๆ โดยความรวมแรงรวมใจของเจาอาวาสกบผ มสวนเกยวของในองคการ การตระหนกถงความสามารถ ความถนด ความตองการและความมงหวงดานความเจรญกาวหนาในการปฏบตงานการจดการศกษาศาสนสมบตของวดตามเป าหมายทก าหนดไว โดยรปแบบการพฒนาการจดการศาสนสมบตวดทง ๕ รปแบบ ดงน ๑)รปแบบการบรการศาสนสมบตวด เนนการบรการในลกษณะสงเคราะหประชาชนตามหลกเมตตาธรรมใชท ดนวดใหเกดประโยชนสงสด ๒) รปแบบการควบคมศาสนสมบตวด เนนการควบคมตรวจสอบโดยปรบเปลยนไปตามความส าคญของปจจย ๓)รปแบบการแตงตงบคลากรท ดแลรกษาและด าเนนการ เนนการแตงตงตามความเหมาะสมกบปจจยดานใดดานหนงทมความส าคญตอการจดการศาสนสมบตของวด ๔)รปแบบการท าบญชรกษาศาสนสมบตวดและเงนผลประโยชนของวดเนนวธการจ ดท าบญชตามทกฎหมายก าหนด ๕. รปแบบบญชใหเปนรปแบบทเหมาะสม โดยด าเนนการปรบรปแบบบญชตามความเหมาะสมกบสภาพทผปฏบตสามารถจดท าบญชได

๗๒

Bunnag๘๖ ไดศกษาเรอง พระสงฆ ฆราวาส การศกษาการจดระเบยบวดเขตเมอง ในประเทศไทยภาคกลาง กลาวถง ระบบสงคมของไทยทางดานการปกครอง ความเกยวดองกนทางญาต และศาสนาในสงคมไทย วถชวต และสถานะทางสงคมของพระสงฆ ความสมพนธระหวางพระสงฆกบชมชนวด และระเบยบการปฏบตภายในวด รายไดของวดจากเทศกาลทางศาสนา บทบาทของคณะกรรมการวดในการเชอมโยงวดกบชมชน ใหรายละเอยดเกยวกบสถานะทางการเงนของชาวบานกบการใชจายเพอการศาสนา กลาวถงอทธพลของพทธศาสนานกายเถรวาทกบโครงสรางสงคมหลวม ๆ ของไทยทแสดงถงอสรภาพของคนไทยแมแตในวงการสงฆ

จากการทบทวนงานวจยท เกยวของกบการจดการศาสนสมบตสรปวาชใหเหนวางานวจยสวนใหญยงขาดการบรณาการหลกพทธธรรมในการบรหารจดการทมคณภาพ ดงนนงานวจยฉบบนจงมงศกษาเนอหาในลกษณะของการวเคราะหและสงเคราะหหลกพทธธรรมเปนสวนใหญ เพอน าเสนอในมมมมองการบรหารจดการในทางพระพทธศาสนาตอไป

๘๖ Bunnag, J. Buddhist Monk Buddhist Laymay : A Study of Urban Monastic Organization in Central Thailand, (London : Cambridge University Press, 1973) p. 180

บทท ๓

วธการด าเนนการวจย

การ วจ ยเรอ ง “พทธบรณา กา รเ พอการบร หา รจ ดการศา สนสมบตของว ดในพระพทธศาสนา” มรายละเอยดเกยวกบวธการด าเนนการวจย ดงน

๓.๑ รปแบบการวจย ๓.๒ พนทวจย ๓.๓ ประชากร กลมตวอยางและผใหขอมลหลก ๓.๔ เครองมอทใชในการวจย ๓.๕ การเกบรวบรวมขอมล ๓.๖ การวเคราะหขอมล

๓.๑ รปแบบการวจย

ในการศกษาวจยครงน เปนการศกษาวจยแบบผสมผสานทงในเชงคณภาพและปรมาณทเชอมโยงขอมลความคดเหน และกระบวนการจดการดานพระพทธศาสนาและการบรหารจดการ เขาดวยกน โดยมวธการศกษาใน ๓ ลกษณะ ไดแก

๑. การศกษาวจยในเชงเอกสาร (Documentary Research) เพอคนหาขอมลความรเกยวกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา รวมทงแนวคดทฤษฎทเกยวของ

๒. การศกษาวจยในเชงปรมาณ (Quantitative Research) ศกษาความคดเหนจากพระสงฆาธการกลมตวอยาง โดยใชแบบสอบถาม (questionnaire) เปนเครองมอเพอทราบถงระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ๓. การศกษาวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยการสมภาษณ ( Inter view)และการสนทนากลมยอย (Focus Group) รวมกบพระสงฆาธการ ผทรงคณวฒ นกวชาการ และผมสวนเกยวของกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง เพอยนยนพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา จ านวน ๘ รป/คน

๓.๒ พนทวจย

ในกา ร ว จ ย คร งน ผ ว จ ย ก า หนดขอบ เขตกา ร ศกษา ดา น พนท ไว คอ จ งหว ดพระนครศรอยธยา จงหวดอางทอง และจงหวดสระบร

๓.๓ ประชากร กลมตวอยางและผใหขอมลหลก

๓.๓.๑ ประชากรทใชในการวจยเชงปรมาณ ผวจยเกบขอมลแบบสอบถามจากพระสงฆาธการ ในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดอางทอง และจงหวดอางทอง จ านวน ๑,๗๐๙ รป

๗๔

๓.๓.๒ กลมตวอยาง ไดแก กลมตวอยางทใชในการวจย ไดท าการสมมาจากประชากรจ านวน ๖๔๘ คน โดยค านวณตามสตรของทาโร ยามาเน (Taro Yamane) ดงน๑

n =

n = ขนาดของกลมตวอยาง N = จ านวนประชากร e = ความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนในการวจยครงน เทากบ ๐.๐๕

แทนคาในสตร n = 1709

1 + 1709 (0.05)2 = 324 ไดกลมตวอยางจ านวน ๓๒๔ คน จากจ านวนกลมตวอยางขางตนผวจยจงน ามาค านวณตามสดสวนทเหมาะสม โดยการสมตวอยางแบบชนภมตามสดสวน (Proportional Stratified Random Sampling) ดงน

สตร n = 𝑛𝑁𝑁๑

โดยท n = ขนาดของกลมตวอยางทงหมด N = จ านวนประชากรในแตละกลม N๑ = จ านวนประชากรทงหมด

ตวอยางเชน จงหวดพระนครศรอยธยา = ๖๗๗ x๓๒๔ ๑๗๐๙ = ๑๒๘

ตารางท ๓.๑ แสดงประชากรและกลมตวอยางการวจย

กลมประชากรทศกษา จ านวนประชากรและกลมตวอยาง (คน)

ประชากร กลมตวอยาง ๑) พระสงฆาธการจงหวดพระนครศรอยธยา ๒) พระสงฆาธการจงหวดสระบร ๓) พระสงฆาธการจงหวดอางทอง

๖๗๗ ๗๖๓ ๒๖๙

๑๒๘ ๑๔๕ ๕๑

รวม ๑,๗๐๙ ๓๒๔ ๓.๓.๓ ผใหขอมลส าคญ ผใหขอมลส าคญ ประกอบดวย พระสงฆาธการ เจาอาวาส และผมสวนเกยวของกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในเขตการปกครองคณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง เปนผใหขอมลส าคญ (Key Informants) จ านวน ๑๘ รป/คน

๑สวรย ศรโภคาภรมย, การวจยทางการศกษา, (ลพบร : ฝายเอกสารการพมพสถาบนราชภฎเทพ

สตร, ๒๕๔๖), หนา ๑๒๙-๑๓๐.

N

1 + N (e)2

๗๕

๓.๓.๔ ผเชยวชาญในการสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) ผวจยไดคดเลอกจากพระสงฆาธการ ผทรงคณวฒ นกวชาการ และผมสวนเกยวของกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง เพอยนยนพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา จ านวน ๘ รป/คน

๓.๔ เครองมอทใชในการวจย ก) เชงคณภาพ (Qualitative Research) ๑) แบบสมภาษณ ( Interview) เป นแบบสมภาษณเชงล กแบบ มโคร งสร า ง (Structured Interview Form) เพอศกษาแนวคดเกยวกบพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาใน ๒ ประเดน คอ ๑) กระบวนการบรหารจดการศาสนสมบตของวด และ ๒) พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

๒) การสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) เพอศกษาแนวคดเกยวกบพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ในการน ดวยรปแบบการจดสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) จะเปนไปในลกษณะของการประชมกลมเพอใหไดขอเทจจรงและขอมลตรงตามทก าหนดไว หรอเปนขอคนพบใหม ซงเกดจากการสนทนา โดยมประเดนปญหาทเจาะจงกบกลมตวอยางประชากร คอ เจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ และผเชยวชาญดานคณะสงฆ จ านวนทงสน ๘ รป/คน ทงนกลมประชากรทกลาวมาไดรบการคดเลอกตามเกณฑทก าหนดเรยบรอยแลว ดงนนการจดสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) จงเปนไปในลกษณะของการสนทนาแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน

๓) การสรางเครองมอการวจย ผวจยไดศกษาแนวคด และทฤษฎเ กยวกบพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา แลวน ามารางขอค าถามทจะใชในการสมภาษณ และสนทนากลมเฉพาะ ปรบปรงแกไขแบบสมภาษณ ตอจากนนน าแบบสมภาษณและขอค าถามในการสนทนากลมเฉพาะมาปรบปรงแกไขใหสมบรณและน าไปใชเกบรวบรวมขอมล ข) เชงปรมาณ (Quantitative Research) เครองมอทใชในการวจยในครงน เปนแบบสอบถาม (Questionnaire) ผวจยไดสรางขนโดยศกษาจากเอกสาร หนงสอ ต ารา วารสาร สงพมพ และงานวจยทเกยวของ โดยเฉพาะประเดนศกษาเกยวกบพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ก. การสรางเครองมอ ๑. ศกษาหลกการและเอกสารแนวคด ทฤษฎ งานวจยท เกยวของกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ๒. ก าหนดกรอบแนวคดในการสรางเครองมอการวจย ๓. ก าหนดวตถประสงคในการสรางเครองมอการวจยโดยขอค าปรกษาจากทปรกษาโครงการวจย ๔. สรางเครองมอการวจย

๗๖

๕. น าเสนอรางเครองมอการวจยตอท ปรกษาโครงการวจ ยและผ เชยวชาญเพอตรวจสอบและปรบปรงแกไข ๖. น าเครองมอการวจยไปทดลองใชกบประชากรเพอหาคาสมประสทธความเทยงตรงของเครองมอ ๗. ปรบปรงแกไขเครองมอการวจย ๘. จดพมพแบบสอบถามฉบบสมบรณและน าไปใชจรงเพอเกบรวบรวมขอมล ข. ลกษณะสรางเครองมอ การวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) เครองมอทใชในการวจยในครงน เปนแบบสอบถาม (Questionnaire) เกยวกบพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ซงแบงออกเปน ๓ ตอน คอ ตอนท ๑ เปนแบบสอบถามเกยวกบขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม มลกษณะเปนแบบเลอกตอบ (Check List) หรอตรวจสอบรายการโดยถามเกยวกบ สถานภาพ อาย จ านวนพรรษา วฒการศกษาสามญ วฒการศกษาทางธรรม และวฒการศกษาทางเปรยญธรรม ตอนท ๒ เปน แบบสอบถามเก ยวกบการบรห ารจดกา รศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา โดยแบบสอบถามมลกษณะเปนมาตราสวนประเมนคา (Rating Scale) ม ๕ ระดบ ตามหลกการของลเครท (Likert)๒ โดยมเกณฑการใหคะแนน ดงน ๕ หมายถง ระดบการบรหารจดการศาสนสมบตของวด มากทสด ๔ หมายถง ระดบการบรหารจดการศาสนสมบตของวด มาก ๓ หมายถง ระดบการบรหารจดการศาสนสมบตของวด ปานกลาง ๒ หมายถง ระดบการบรหารจดการศาสนสมบตของวด นอย ๑ หมายถง ระดบการบรหารจดการศาสนสมบตของวด นอยทสด ตอนท ๓ ปญหา อปสรรคและขอเสนอแนะเกยวกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ค. การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ผวจยน าเครองมอทสรางไวไปด าเนนการตรวจสอบหาคณภาพเครองมอ ดงน ๑) การวเคราะห Face validity (ความตรงเชงพนจ) ซงเปนการตรวจสอบประเมนคณภาพของเครองมอการวจย โดยทปรกษาโครงการวจย ทง ๒ ทาน ดวยการตรวจสอบประเมนกรอบเนอหา ขอบเขตของแบบสอบถามประเดนส าคญของการสอบถาม ตลอดจนการใชถอยค าส านวนภาษาเชงวชาการทเหมาะสมและเปนประโยชนในการเกบขอมล ๒) การวเคราะหความตรงเชงเนอหา (Contents validity) โดยการหาคาดชนความสอดคลองของประเดนค าถามการวจยกบวตถประสงคของการวจยในรปแบบของเทคนคการวเคราะห

๒สดาภรณ อรณด, ความรพนฐานเกยวกบการวจย, (เลย : รงแสงธรกจการพมพ, ๒๕๕๑) , หนา ๗๒.

๗๗

IOC (Index of Congruence)๓ โดยผเชยวชาญการตรวจสอบเครองมอการวจยและเนอหาวจยไมนอยกวา ๕ ทาน ไดผลการหาคา IOC เทากบ ๑.๐๐ ทกขอ โดยมรายชอผเชยวชาญตรวจสอบการหาคา IOC จ านวน ๕ ทาน ๓) การหาคาความเทยง (Reliability) ของแบบสอบถามโดยน าแบบสอบถามทไดปรบปรงจากขนตอนการหาคา IOC แลวไปแจกใหกลมบคคลทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางทไมใชประชากรของงานวจย จ านวน ๓๐ ชด ไดแก พระสงฆาธการในจงหวดปทมธาน เพอหาคาความเช อ มน ดวยว ธ กา รหา คา สมประส ทธ แ อลฟา (α coefficient) ตา มวธ ก าร ของครอนบา ค (Cronbach’s Alpha coefficient)๔ ใชโปรแกรมส าเรจรปทางสถต ไดคาสมประสทธแอลฟาของความเชอมนแบบสอบถาม (Try Out) ทงฉบบเทากบ ๐.๙๘๘ ๔) ด าเนนการปรบปรงแกไขเครองมอการวจยทวเคราะหผลไดจากการทดลองใช (Try Out) ตามค าแนะน าของทปรกษาโครงการวจย ๕) สรางเครองมอการวจยฉบบสมบรณและน าเสนอตอทปรกษาโครงการวจย เพอขอความเหนและจดพมพใชเปนแบบสอบถามและแบบสมภาษณ ในการเกบขอมลการวจยก บกลมตวอยางจรงตอไป ๓.๕ การเกบรวบรวมขอมล ก. เชงคณภาพ การวจยครงน ใชการสมภาษณแบบไมเปนทางการ (Informal interview) ด าเนนการสมภาษณกลมผใหขอมลส าคญ ซงมขนตอนด าเนนการ ดงน ๑) ขนเตรยมการสมภาษณ ไดแก กอนลงสนามเพอรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณ ผวจยไดเรมตนดวยการนดหมายวนเวลาทจะสมภาษณกบกลมตวอยางพรอมกบขอเอกสารตางๆ พรอมกนนน ผวจยจะตองศกษาประเดนค าถามทใชในการสมภาษณผใหขอมลส าคญ เตรยมและศกษาวธใชเครองบนทกเสยง กลองถายรป เตรยมสมดจดบนทกและอปกรณตางๆ ใหพรอมกอนด าเนนการสมภาษณ ๒) ขนด าเนนการสมภาษณ ไดแก กอนการสมภาษณผวจยจะสนทนาสรางความคนเคยกบผใหสมภาษณ แจงวตถประสงคของการสมภาษณ อธบายเหต ผลและขออนญาตใชเครองบนทกเสยงในขณะทสมภาษณ ขออนญาตใชกลองถายรปเพอใชอางองในการสมภาษณ รวมทงแจงใหทราบวาขอมลตางๆ ทบนทกเสยงไวผวจยจะเกบไวเปนความลบ ๓) การสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) วตถประสงคของการจดสนทนากลมเฉพาะเพอเกบรวบรวมขอมลขอเทจจรงและขอมลตรงตามทก าหนดไว หรอเปนขอคนพบใหม ซงเกดจากการสนทนา เปนไปในลกษณะของการสนทนาแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน และเปนการยนยนรบรองพทธบรณาการเพอการบรหาร

๓สวรย ศรโภคารภรมย, การวจยทางการศกษา, (ลพบร : ฝายเอกสารการพมพ สถาบนราชภฎเทพสตร, ๒๕๕๖), หนา ๑๒๙-๑๓๐.

๔สน พนธพนจ, เทคนคการวจยทางสงคมศาสตร, (กรงเทพมหานคร : บรษทจนพบลชซง จ ากด, ๒๕๔๗), หนา ๑๙๑.

๗๘

จดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ตามทผวจยเสนอไว โดยมขนตอนในการด าเนนการตามระเบยบวธ ดงตอไปน (๑) การนดหมายวนเวลาจดกจกรรมสนทนากลมเฉพาะ คณะผวจยจะท าการนดหมายวนเวลาทจะจดกจกรรมสนทนาดงกลาว (๒) หลงจ ากตกลงดงทน ดหมายแลว คณะผ ว จย จะเ ดนทาง ไปย งพนทกลมเปาหมายกอนอยางนอย ๑ วน ทงนเพอตระเตรยมความพรอมของการจดกจกรรมสนทนากลมเฉพาะ (๓) ด าเนนการจดสนทนากลมเฉพาะ โดยทคณะผวจยเปนผด าเนนรายการของกจกรรม (๔) ขณะสนทนากลมเฉพาะ มการบนทกการด าเนนกจกรรมดวยเครองบนทก (Recorder) และภาพ (Camera) (๕) สรปผลจากการสนทนากลมเฉพาะ ข. เชงปรมาณ ผวจยไดก าหนดกลมประชากรจากพระสงฆาธการในเขตจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทองทมตอพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา จ านวนประชากร ๑,๗๐๙ รป วเคราะหค านวณขนาดของกลมตวอยาง ไดกลมตวอยาง จ านวน ๓๒๔ คน แลวด าเนนการสมตวอยางแบบงาย (Simple Random sampling) ผวจยด าเนนการแจกจายดวยตนเองกบกลมตวอยางในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง มการนดหมายใหมผรบผดชอบเกบรวบรวมสงคนภายใน ๓ สปดาห ไดแบบสอบถามกลบคนมา ๓๒๔ คน คดเปน ๑๐๐ % ในงานวจยในครงน ผวจยด าเนนการจดเกบขอมลในเชงปรมาณตามขนตอนดงตอไปน ๑) จดเตรยมเครองมอตามจ านวนกลมตวอยางโดยใชแบบสอบถาม (Questionnaire) ตรงตามจ านวนกลมตวอยางทตองการแจกแบบสอบถาม ๒) ผวจยเสนอตดตอขอหนงสอจากสถาบนวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอขออนญาตและขอความรวมมอถงผวาราชการจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง ทเปนกลมตวอยางเพอเขาแจกแบบสอบถาม (Questionnaire) ๓) น าสงหนงสอขออนญาตและขอความรวมมอถง ผใหญบานจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง เพอขอแจกแบบสอบถาม (Questionnaire) และด าเนนการแจกและรบกลบคนดวยตนเอง ๔) ตรวจสอบความสมบรณครบถวนของแบบสอบถาม (Questionnaire) ทรบกลบมาแลวน าไปวเคราะหขอมลตามวธการทางสงคมศาสตร ๓.๖ การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลการวจยเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” แบงออกเปน ๒ สวน คอ ๑. การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ และ ๒. การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ดงน

๗๙

๑. การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ๑) วเคราะหและสงเคราะหขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร ใชวธการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) น าเสนอขอมลดวยวธการพรรณนา ๒) วเคราะหและสงเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณ ( Interview) ผใหขอมลส าคญ (Key Informant) ทเปนผทรงวฒ ๑๘ ทาน มาจ าลองเปน พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาชนตน (Basic Model) กอนจะน าไปขอค าชแนะจากทปรกษาโครงการวจย ๓) หาขอสรปและขอเสนอแนะจากทปรกษาโครงการวจยถงกลยทธเบองตน (Basic Model) กอนทจ ะพฒนาไปเป นค า ถามหลกส าหร บกา รสนทนา กลม เฉพาะ ( Focus Group Discussion) เพอรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะของผเชยวชาญทไมใชกลมผถกสมภาษณเชงลก จ านวน ๘ ทาน ๔) สรปปญหาและข อเสนอแนะจากการสนทนากล มเฉพาะ ( Focus Group Discussion) มาวเคราะหและสงเคราะห กอนทจะมการประมวลผลและสรปกลยทธตอไป ๒. การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ผวจยจะไดน าขอมลทไดทงหมดไปท าการตรวจสอบความถกตอง การลงรหส และประมวลผลขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรปเพอท าการค านวณคาสถตตางๆ ทใชในการวเคราะหการน าเสนอและสรปผลการวจย ๑) สถตพรรณนา (Descriptive Statistics) ส าหรบอธบายลกษณะสวนบคคลของกล มตวอยา ง และพร รณนา ความเป นไปไ ดของการบร หา รจ ดกา รศาสนสมบ ตของวด ในพระพทธศาสนา โดยสถตดงน ๑. ขอมลทวไปเกยวกบปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถามคาความถ (Frequency) และคารอยละ (Percentage) ๒. ระดบความคดเหนของประชาชนตอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ใชสถตการวเคราะหคอ คาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) แตละหวขอค าถามในแบบสอบถาม โดยมเกณฑพจารณาใหคาเฉลย๕ ดงน คาเฉลยตงแต ๔.๕๐-๕.๐๐ หมายถง ระดบความคดเหน มากทสด คาเฉลยตงแต ๓.๕๐-๔.๔๙ หมายถง ระดบความคดเหน มาก คาเฉลยตงแต ๒.๕๐-๓.๔๙ หมายถง ระดบความคดเหน ปานกลาง คาเฉลยตงแต ๑.๕๐-๒๔๙ หมายถง ระดบความคดเหน นอย คาเฉลยตงแต ๑.๐๐-๑.๔๙ หมายถง ระดบความคดเหน นอยทสด ๓. ขอมลจากแบบสอบถามปลายเปด ผวจยท าการรวบรวมจากแบบสอบถามแลวจดกลมตามประเดนทก าหนดไว จากนน จงท าการวเคร าะหโดยใชการ แจกแจงความถ (Frequency) และคารอยละ (Percentage)

๕สน พธพนจ, เทดนคการวจยทางสมคมศาสตร, (กรงเทพมหานคร : บรษทจนพบลชซง จ ากด, ๒๕๔๗), หนา ๑๙๒.

๘๐

๔. น าขอมลทไดจากการรวบรวมมาวเคราะหและสงเคราะห สรปผ ล และน าเสนอเขยนเปนความเรยง หรอตาราง ๓. สถตทใชในการวจย ๑) การหาคาดชนความสอดคลองระหวางขอค าถามกบเนอหาหรอลกษณะเฉพาะกลมพฤตกรรม โดยน าเครองมอทสรางขนไปใหผเชยวชาญในเนอหา (อยางนอย ๕ ทาน) ใหแตละทานพจารณาลงความเหนและใหคะแนน ดงน + ๑ หมายถง เมอแนใจวาขอค าถามนนเปนตวแทนลกษณะเฉพาะกลมพฤตกรรมนน ๐ หมายถง เมอไมแนใจวาขอค าถามนนเปนตวแทนลกษณะเฉพาะกลมพฤตกรรมนน – ๑ หมายถง เมอแนใจวาขอค าถามนนไมเปนตวแทนลกษณะเฉพาะกลมพฤตกรรมนน แลวน าคะแนนมาแทนคาในสตร๖ การตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content validity) โดยอาศยผเชยวชาญทางดานเนอหา (Subject matter specialists) อยางนอยสามคนแลวหาคาดชนความสอดคลองระหวาง ขอค าถามกบคณลกษณะตามวตถประสงคของการวจยทตองการวด ดงน

IOC = N

R

เมอ IOC หมายถง ดชนความสอดคลอง ( Index of Item Objective Congruence) ระหวางขอค าถามกบเนอหาหรอวตถประสงค

R หมายถง ผลรวมของคะแนนความคดเหนของผ เชยวชาญเนอหาทงหมด N หมายถง จ านวนผเชยวชาญ เกณฑการแปลความหมาย มดงน

ถาดชน IOC ค าน วณไ ดมากกวา หรอ เทากบ ๐.๐๕ ขอค าถา มนนเปนตวแทนลกษณะเฉพาะกลมพฤตกรรมนน ถาขอค าถามใดมคาดชน IOC ค านวณไดต ากวา ๐.๐๕ ขอค าถามนนถกตดออกไปหรอตองปรบปรงใหม ๒. คาความเชอมนของแบบสอบถามโดยวธหาสมประสทธแอลฟา (α coefficient) ของ (Cronbach)๗ โดยคะแนนทไดจากเครองมอวจยไมใชเปนระบบ 0 กบ 1 แตอาจเปน 5,4,3,2,1 จากมาตราสานประมาณคา หรอคะแนนจากแบบทดสอบอตนย

๖สวรย ศรโภคารภรมย, การวจยทางการศกษา, (ลพบร : ฝายเอกสารการพมพ สถาบนราชภฏเทพสตร, ๒๕๕๖), หนา ๑๒๙-๑๓๐.

๗ Lee J. Cronbach, Essentials of Psychological Testing, 4th ed., (New York : Harper & Row, 1971), p. 67.

๘๑

=

2

2

11

t

i

s

s

n

n

เมอ หมายถง สมประสทธของความเชอมน n หมายถง จ านวนขอของเครองมอวด

2

is หมายถง คะแนนความแปรปรวนแตละขอ

2

ts หมายถง คะแนนความแปรปรวนของเครองมอทงฉบบ ๓. คารอยละ (%)

รอยละ (Percentage) = f x 100 n

เมอ f หมายถง ความถ n หมายถง จ านวนผตอบแบบสอบถามทงหมด ๔. คาเฉลย ( X ) ๕. คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

S.D. = 21

2

)(

)(

XN

Xfk

i

ii

เมอ i หมายถง ๑.๒.๓...................k เมอ S.D หมายถง สวนเบยงเบนมาตรฐาน K หมายถง จ านวนกลม f หมายถง ความถ X หมายถง คะแนนแตละขอท i N หมายถง จ านวนขอมลทงหมด หมายถง ผลรวมของคะแนน

n

k

1iii

f

)x(

n

k

1i

2ii

f

บทท ๔ ผลการวจย

จากการศกษาวจยเรอง“พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนา” นน ผวจยไดด าเนนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) ระหวางงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ดวยการสมภาษณเชงลก ( In depth Interview) กบผใหขอมลส าคญซงเปนพระสงฆาธการและผทรงคณวฒ จ านวน ๑๘ รปหรอคน เพอวเคราะหสภาพทวไปในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาและวเคราะหพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ในเบองตน หลงจากนนน าผลการวจยไปจดสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) กบผเชยวชาญจ านวน ๘ ทาน เพอยนยนรปแบบทผวจยเสนอ และเพมเตมในสวนทยงขาดอยใหบรบรณมากยงขน กอนน าเสนอสสาธารณชน และงานวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ดวยการวจยเช งส ารวจ (Survey Research) กบประชากรกลมตวอยางซงเปนพระสงฆาธการ จ านวน ๓๒๔ รป เพอหาระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการวาอยในระดบใด เพอสนบสนนงานวจยเชงคณภาพใหสมบรณมากกยงขน ผลการวจยมดงน

๔.๑ บรบทของวดในพระพทธศาสนาทใชเปนพนทในการวจย ๔.๒ ผลการศกษาระดบปฏบตการในการบรห ารจดการศาสนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ๔.๓ ผลการศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด ๔.๔ น า เสนอพทธบ รณา การ เ พอกา รบร ห า รจ ดการศา สนสม บตของว ด ใน

พระพทธศาสนา ๔.๕ องคความรจากการวจย

๘๓ ๔.๑ บรบทของวดในพระพทธศาสนาทใชเปนพนทในการวจย งา นว จย เร อง “ พทธบ รณาการ เพอการบร หา รจ ดการศา สนสมบตของว ดในพระพทธศาสนา” ผวจยไดก าหนดขอบเขตไวเฉพาะในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๒ ภายใตการดแลของพระเดชพระคณพระพรหมบณฑต (ประยร ธมมจตโต) ศ.ดร. เจาคณะภาค ๒ ซงทานไดปกครองดแลคณะสงฆ ๓ จงหวด ไดแก จงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดอางทอง จงหวดสระบร โดยมรายละเอยดการปกครองคณะสงฆ ดงแผนภาพภาพตอไปน

แผนภาพท ๔.๑ เขตพนทการปกครองคณะสงฆ ภาค ๒

เจาคณะภาค ๒

รองเจาคณะภาค ๒

เจาคณะอ าเภอ คณะสงฆ ๑๖ อ าเภอประกอบดวย ๑. อ าเภอพระนครศรอยธยา ๒. อ าเภอมหาราช ๓. อ าเภอทาเรอ ๔. อ าเภอนครหลวง ๕. อ าเภอบางประหน ๖. อ าเภออทย ๗. อ าเภอภาช ๘. อ าเภอวงนอย ๙. อ าเภอบางประอน ๑๐. อ าเภอผกไห ๑๑. อ าเภอบางไทร ๑๒. อ าเภอลาดบวหลวง ๑๓. อ าเภอเสนา ๑๔. อ าเภอบางบาล ๑๕. อ าเภอบางซาย ๑๖. อ าเภอบานแพรก

เจาคณะอ าเภอ คณะสงฆ ๗ อ าเภอประกอบดวย ๑. อ าเภอเมองอางทอง ๒. อ าเภอวเศษชยชาญ ๓. อ าเภอโพธทอง ๔. อ าเภอไชโย ๕. อ าเภอปาโมก ๖. อ าเภอแสวงหา ๗. อ าเภอสามโก

เจาคณะอ าเภอ คณะสงฆ ๑๓ อ าเภอประกอบดวย ๑. อ าเภอเมองสระบร ๒. อ าเภอแกงคอย ๓. อ าเภอหนองแค ๔. อ าเภอบานหมอ ๕. อ าเภอพระพทธบาท ๖. อ าเภอวหารแดง ๗. อ าเภอเสาไห ๘. อ าเภอหนองแซง ๙. อ าเภอหนองโดน ๑๐. อ าเภอมวกเหลก ๑๑. อ าเภอดอนพด ๑๒. อ าเภอวงมวง ๑๓. อ าเภอเฉลมพระเกยรต

เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เจาคณะจงหวดสระบร เจาคณะจงหวดอางทอง

รองเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา รองเจาคณะจงหวดอางทอง

รองเจาคณะจงหวดสระบร

๘๔ ขอมลทวไปของคณะสงฆภาค ๒

แผนภาพท ๔.๒ แผนทแสดงเขตปกครองคณะสงฆภาค ๒

๘๕ ตารางท ๔.๑ แสดงจ านวนพระภกษ – สามเณร ในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๒ ประจ าป ๒๕๕๙

ท จงหวด พระภกษ สามเณร

มหานกาย ธรรมยต รวม มหานกาย ธรรมยต รวม ๑. พระนครศรอยธยา ๕,๐๕๒ ๒๐๔ ๕,๒๕๖ ๒๘๘ ๕๐๘ ๗๙๖ ๒. อางทอง ๑,๖๕๔ ๔๔ ๑๖๙๘ ๒๘๑ - ๒๘๑ ๓. สระบร ๓,๗๕๓ ๒๖๑ ๔,๐๑๔ ๑๘๗ ๗๙ ๒๖๖ รวม ๑๐,๔๕๙ ๕๐๙ ๑๐,๙๖๘ ๗๕๖ ๕๘๗ ๑,๓๔๓ ตารางท ๔.๒ แสดงจ านวนวด ในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๒ ประจ าป ๒๕๕๙

ท จงหวด

วดมหานกาย วดธรรมยต พระ

อารามหลวง

วดราษฎร

รวม พระ

อารามหลวง

วดราษฎร

รวม

๑. พระนครศรอยธยา ๑๒ ๔๘๑ ๔๙๓ ๓ ๑๔ ๑๗ ๒. อางทอง ๓ ๒๐๘ ๓๐๑ - ๘ ๘ ๓. สระบร ๓ ๔๘๕ ๔๘๘ - ๒๔ ๒๔ รวม ๑๖ ๑,๑๗๔ ๑,๑๙๐ ๓ ๔๖ ๔๙

กา รปกครองคณะสงฆ ภ าค ๒ ในป จ จ บ น ปรพกอบ ดวย คณะสงฆ จ งหว ด

พระนครศรอยธยา คณะสงฆจงหวดอางทอง และคณะสงฆจงหวดสระบร โดยมส านกงานเจาคณะภาค ๒ อยท วดประยรวงศาวาสวรวหาร กรงเทพมหานคร ม พระพรหมบณฑต (ประยร ธมมจตโต) เปนเจาคณะภาค ม พระเทพวสทธโสภณ วดราชคฤห กรงเทพมหานคร เปนรองเจาคณะภาค มพระราชวรเมธ เปนเลขานการเจาคณะภาค ๒ มวดจ านวนทงสน ๑,๑๙๐ วด แบงเปนวดราษฎร จ านวน๑,๑๗๔ วด และเปนพระอารามหลวง จ านวน ๑๖ วด มพระภกษจ าพรรษา ๑๐,๔๕๙ รป มสามเณรจ านวน ๕๐๙ รป

คณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา มพระธรรมรตนมงคล วดพนญเชงวรวหาร เปนเจาคณะจงหวด มพระญาณไตรโลก และพระเมธวราภรณ เปนรองเจาคณะจงหวด แบงเขตปกครองออกเปน ๑๖ อ าเภอ มวดจ านวนทงสน ๔๙๓ วด แบงเปนวดราษฎร จ านวน ๔๘๑ วด และเปนพระอารามหลวง จ านวน ๑๒ วด มพระภกษจ าพรรษา ๕,๐๕๒ รป มสามเณรจ านวน ๒๐๔ รป มส านกงานเจาคณะจงหวดอยทวดพนญเชงวรวหาร

คณะสงฆจงหวดอางทอง มพระเทพสวรรณมน วดตนสน เปนเจาคณะจงหวด มพระราชพฒนาภรณเปนรองเจาคณะจงหวด แบงเขตปกครองออกเปน ๗ อ าเภอ มวดจ านวนทงสน ๓๐๑ วด แบงเปนวดราษฎร จ านวน ๒๐๘ วด และเปนพระอารามหลวง จ านวน ๓ วด มพระภกษจ าพรรษา ๑,๖๕๔ รป มสามเณรจ านวน ๔๔ รป มส านกงานเจาคณะจงหวดอยทวดตนสน

๘๖

คณะสงฆจงหวดสระบร มพระธรรมปฎก วดพระพทธบาท เปนเจาคณะจ งหวด มพระราชธราภรณ และพระวสฐคณาภรณ เปนรองเจาคณะจงหวด แบงเขตปกครองออกเปน ๑๓ อ าเภอ มวดจ านวนทงสน ๔๘๘ วด แบงเปนวดราษฎร จ านวน ๔๘๕ วด และเปนพระอารามหลวง จ านวน ๓ วด มพระภกษจ าพรรษา ๓,๗๕๓ รป มสามเณรจ านวน ๒๖๑ รป มส านกงานเจาคณะจงหวดอยทวดพระพทธบาท ราชวรมหาวหาร

๘๗

๔.๒ ผลการศกษาระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

๑) ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ผลการวเคราะหขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ทงในสวนของสถานภาพ อาย

จ านวนพรรษา วฒการศกษาสามญ วฒการศกษาทางธรรม และวฒการศกษาทางเปรยญธรรม ไดปรากฏผลดงรายละเอยดของผตอบแบบสอบถาม จ าแนกตามปจจยสวนบคคล

ตารางท ๔.๓ ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม จ านวน รอยละ ๑. สถานภาพ เจาอาวาส ๒๖๖ ๘๒.๑ ผชวยเจาอาวาส ๕๘ ๑๗.๙ รวม ๓๒๔ ๑๐๐.๐ ๒. อาย

๒๐ – ๓๐ ป ๔๙ ๑๕.๑ ๓๑ – ๔๐ ป ๘๔ ๒๕.๙ ๔๑ – ๕๐ ป ๙๙ ๓๐.๖ ๕๑ – ๖๐ ป ๖๔ ๑๙.๘ ๖๑ ปขนไป ๒๘ ๘.๖

รวม ๓๒๔ ๑๐๐.๐ ๓. จ านวนพรรษา

๑ – ๕ พรรษา ๖๙ ๒๑.๓ ๖ – ๑๐ พรรษา ๘๑ ๒๕.๐ ๑๑ – ๑๕ พรรษา ๗๙ ๒๔.๔ ๑๖ – ๒๐ พรรษา ๒๕ ๗.๗ ๒๑ พรรษาขนไป ๗๐ ๒๑.๖

รวม ๓๒๔ ๑๐๐.๐ ๔. วฒการศกษาสามญ ต ากวาปรญญาตร ๒๑๒ ๖๕.๔ ปรญญาตร ๗๙ ๒๔.๔ สงกวาปรญญาตร ๓๓ ๑๐.๒ รวม ๓๒๔ ๑๐๐.๐

๘๘ ตารางท ๔.๓ ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม (ตอ)

ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม จ านวน รอยละ ๕. วฒการศกษาทางธรรม

นกธรรมชนตร ๗๔ ๒๒.๘ นกธรรมชนโท ๕๑ ๑๕.๗ นกธรรมชนเอก ๑๙๙ ๖๑.๔

รวม ๓๒๔ ๑๐๐.๐ ๖. วฒการศกษาทางเปรยญธรรม

ประโยค ๑ – ๒ - ป.ธ. ๓ ๕๔ ๑๖.๗ เปรยญธรรม ๔-๖ ๕๒ ๑๖.๐ เปรยญธรรม ๗–๙ ๙ ๒.๘ ไมมวฒเปรยญธรรม ๒๐๙ ๖๔.๕

รวม ๓๒๔ ๑๐๐.๐

จากตารางท ๔.๓ พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ เปนเจาอาวาส จ านวน ๒๖๖ รป คดเปนรอยละ ๘๒.๑ มอายระหวาง ๔๑-๕๐ ป จ านวน ๙๙ รป คดเปนรอยละ ๓๐.๖ มพรรษา ๖-๑๐ พรรษา จ านวน ๘๑ รป คดเปนรอยละ ๒๕.๐ มวฒการศกษาต ากวาปรญญาตร จ านวน ๒๑๒ รป คดเปนรอยละ ๖๕.๔ มวฒการศกษานกธรรมชนเอก จ านวน ๑๙๙ รป คดเปนรอยละ ๖๑.๔ ไมมวฒเปรยญธรรม จ านวน ๒๐๙ รป คดเปนรอยละ ๖๔.๕

๘๙ ๔.๒ ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

กา ร ว เคร า ะห ร ะดบปฏ บตกา รในกา รบร ห าร จ ดกา รศาสนสมบ ตของว ด ในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการโดยภาพรวมใน ๕ ดาน ไดแก ๑) การไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ๒) การกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ๓) การใหเชาทดนหรออาคาร ๔) การใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด ๕) การเกบรกษาเงนของวด ดงรายละเอยดทแสดงตวอยางคาเฉลย (Mean = X) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation = S.D.) ในตารางท ๔.๔ – ๔.๙ ตามล าดบดงน

ตารางท ๔.๔ ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระ

สงฆาธการโดยภาพรวม n = ๓๒๔

ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบต ของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

X S.D. แปลผล

๑) ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ๓.๙๙ ๐.๗๙๓ มาก ๒) ดานการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ๓.๙๐ ๐.๗๘๙ มาก ๓) ดานการใหเชาทดนหรออาคาร ๓.๙๗ ๐.๗๖๔ มาก ๔) ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด ๓.๙๒ ๐.๘๐๕ มาก ๕) ดานการเกบรกษาเงนของวด ๔.๐๐ ๐.๘๐๖ มาก

ภาพรวม ๓.๙๖ ๐.๗๔๐ มาก

จากตารางท ๔.๔ พบวา ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการโดยภาพรวมอยในระดบมาก (x = ๓.๙๖ , S.D. = ๐.๗๔๐) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน เรยงล าดบจากมากไปหานอยไดดงน ๑. ดานการเกบรกษาเงนของวด (x = ๔.๐๐, S.D. = ๐.๘๐๖) ๒. ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด (x = ๓.๙๙, S.D. = ๐.๗๙๓) ๓. ดานการใหเชาทดนหรออาคาร (x = ๓.๙๗, S.D. = ๐.๗๖๔) ๔. ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด (x = ๓.๙๒, S.D. = ๐.๘๐๕) ๕. ดานการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน (x = ๓.๙๐, S.D. = ๐.๗๘๙)

๙๐ ตารางท ๔.๕ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสน

สมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด

(n = ๓๒๔) การบรหารจดการศาสนสมบต

ของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ระดบปฏบตการ

X S.D. แปลผล ๑. ทานมความร ความเขาใจเกยวกบทรพยสนของวด

และการแบงประเภททรพยสนของวดเปนอยางด ๔.๑๖ ๐.๙๐๒ มาก ๒. ทานมการควบคมดแลเงนผลประโยชน เงนการ

กศลของวดอยางโปรงใส ตรวจสอบได ๓.๘๘ ๐.๘๙๖ มาก ๓. ทานมการออกใบเสรจรบเงน แสดงการรบทกครง

และลงเลขทใบเสรจไวในบญชรบอกครง เมอรบเงนผลประโยชนไมวากรณใด ๆ ๓.๙๓ ๐.๙๘๗ มาก

๔. ทานมการเกบรกษาเงนผลประโยชนของวดไมเกน ๓,๐๐๐ บา ทสวนทเ กน ๓,๐๐๐ บาทน าฝา ก ธนาคาร ทกครง ๓.๘๕ ๐.๙๕๓ มาก

๕. ทานไดด าเนนการเปดบญชธนาคารอยางถกตองโดยมเจาอาวาสเปนหลก ๔.๑๓ ๐.๙๗๓ มาก

รวมคาเฉลยทงหมด ๓.๙๙ ๐.๗๙๓ มาก

จากตารางท ๔.๕ พบวา ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด อยในระดบมาก (X = ๓.๙๙, S.D. = ๐.๗๙๓) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวาอยในระดบมากทกขอ

๙๑ ตารางท ๔.๖ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสน

สมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการกนท ดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน

(n = ๓๒๔) การบรหารจดการศาสนสมบต

ของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ระดบปฏบตการ

X S.D. แปลผล ๑. ทานมความรเกยวกบการกนท ดนซงเปนทวดให

เปนทจดประโยชน เปนอยางด ๓.๙๖ ๐.๘๖๘ มาก ๒. ทานขอความเหนชอบเรองการกนท ดนซงเปนท

วดใหเปนทจดประโยชน จากส านกพทธศาสนาแลว และด าเนนการตามมตมหาเถรสมาคมเรองการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชนอยางเครงครด ๓.๙๓ ๐.๘๗๒ มาก

๓. ทานมการจดท าแผนผงท ดนไดมาตรฐาน ตามทส านกงานพระพทธศาสนาก าหนดและท ารายงานขอกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ๓.๘๗ ๐.๘๙๓ มาก

๔. ทานมการแตงตงไวยาวจกรเปนผจดประโยชนแทนเจาอาวาส ๓.๘๕ ๐.๙๗๗ มาก

๕. ทานมการจดท าทะเบยนทรพยสนทจดประโยชน และ ท า ส ญญา เช า ตา ม แบบ ท ส า น ก งา นพระพทธศาสนาแหงชาตก าหนด ๓.๙๐ ๐.๙๐๓ มาก

รวมคาเฉลยทงหมด ๓.๙๐ ๐.๗๘๙ มาก

จากตารางท ๔.๖ พบวา ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน อยในระดบมาก (X = ๓.๙๐, S.D. = ๐.๗๘๙) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวาอยในระดบมากทกขอ

๙๒ ตารางท ๔.๗ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสน

สมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการใหเชาทดนหรออาคาร (n = ๓๒๔)

การบรหารจดการศาสนสมบต ของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

ระดบปฏบตการ X S.D. แปลผล

๑. ทานมความร เกยวกบหลกการใหเชาท ดนหรออาคารทถกตอง ๔.๐๐ ๐.๘๓๕ มาก

๒. ทานมการจดท าทะเบยนทรพยสนทจดประโยชน และมการแตงตงคณะกรรมการในการด าเนนงานเกยวกบการใหเชาทดนหรออาคาร ๓.๙๖ ๐.๙๐๗ มาก

๓. ทานมการจดท าหนงสอสญญาเชาและหนงสอสญญาอยอาศย ๓.๙๖ ๐.๘๗๙ มาก

๔. ทานแตงตงผจดประโยชนของวด มหนาทจดท าและเกบรกษาเอกสารส าคญของวด มการจดท าบญช เงนทใหเชาท ดนหรออาคารอยางโปรงใส ตรวจสอบได ๔.๐๐ ๐.๙๖๔ มาก

๕. ทานด าเนนการตอสญญาเชา และตงราคาคาเชา เปนไปตามส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ก าหนดทกประการ ๓.๙๓ ๐.๘๗๓ มาก

รวมคาเฉลยทงหมด ๓.๙๗ ๐.๗๖๔ มาก

จากตารางท ๔.๗ พบวา ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการใหเชาทดนหรออาคาร อยในระดบมาก ( X = ๓.๙๗, S.D. = ๐.๗๖๔) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวาอยในระดบมากทกขอ

๙๓ ตารางท ๔.๘ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสน

สมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด

(n = ๓๒๔) การบรหารจดการศาสนสมบต

ของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ระดบปฏบตการ

X S.D. แปลผล ๑. ทานมความรการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอท

วดเปนอยางด ๔.๐๔ ๐.๘๗๒ มาก ๒. ทานมการจดท ารายงานขอรบความเหนชอบใน

กา รท าสญญาเช าน านป เสนอ ตอ เจ าคณะตามล าดบและผานทางราชการจนถงกรมการศาสนา เพอพจารณาใหความเหนชอบ ๓.๘๖ ๐.๙๕๔ มาก

๓. ทานมการจดท าหนงสอแสดงเหตผลในการใหเชาทดนและมการจดท าแผนผงวด แสดงททจะใหเชา ๓.๘๔ ๐.๙๕๒ มาก

๔. ทานมการ จดท าเก ยวกบหนงสอส าคญแสดงกรรมสทธทธรณสงฆ ท กลปนาหรอทวด และจดท ารางสญญาเชาพรอมดวยเอกสารแนบทายสญญา ๓.๘๕ ๐.๘๙๑ มาก

๕. ทานมการจดท างบเดอนแสดงรายรบ – รายจาย และยอดเงนคงเหล อของใหเชา ทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด เสนอส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เพอน าเสนอ พศป. และ มส. ตามล าดบ และแจงกระทรวงการคลง ตอไป ๔.๐๑ ๑.๐๐๘ มาก

รวมคาเฉลยทงหมด ๓.๙๒ ๐.๘๐๕ มาก

จากตารางท ๔.๘ พบวา ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด อยในระดบมาก (X = ๓.๙๒, S.D. = ๐.๘๐๕) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวาอยในระดบมากทกขอ

๙๔ ตารางท ๔.๙ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสน

สมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการเกบรกษาเงนวด (n = ๓๒๔)

การบรหารจดการศาสนสมบต ของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

ระดบปฏบตการ X S.D. แปลผล

๑. ทานมความร ดานการเกบรกษาเงนของวดเปนอยางด ๔.๐๒ ๐.๘๖๐ มาก

๒. ทานมการดแลรกษาศาสนสมบตของวดใหเปนไปตามกฎกระทรวงและพระธรรมวนย ๔.๐๑ ๐.๘๘๐ มาก

๓. ทานทานใบอนโมทนาบตร รบเงนแลว ลงบญชรายรบและอางเลขทใบอนโมทนาบตรไวทกครง ๓.๙๓ ๐.๙๐๕ มาก

๔. ทานมการจดท าสมดบญชแยกรายจาย ทกครงท มการรบ – จายเงน ๔.๐๒ ๐.๙๓๙ มาก

๕. ทานมการจดท าสมดบญชงบประจ าป และจดท าเล ม ร า ย ง า น งบป ระ จ า ป แ ละร า ย งา น ใ หผบงคบบญชารบทราบเปนประจ าทกป ๔.๐๔ ๐.๙๑๐ มาก

รวมคาเฉลยทงหมด ๔.๐๐ ๐.๘๐๖ มาก

จากตารางท ๔.๙ พบวา ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ดานการเกบรกษาเงนวด อยในระดบมาก (X = ๔.๐๐, S.D. = ๐.๘๐๖) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวาอยในระดบมากทกขอ

๙๕ ๔.๓ ผลการศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด

จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา กระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด มอย ๒ ประการคอ ๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต และ ๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต ดงน

การจดการศาสนสมบตของวดเปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะสงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอเจาอาวาสชงเปนพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวนทกชนตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ (๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต (๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต การควบคมนนเจาคณะจะเพกเฉยมไดถาเพกเฉยเสยเปนการละเวนการปฏบตตองสอดส องดแลชแจงแนะน าในการสาธารณปกาของเจาอาวาส ดงน

๑) ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา แผนผงวด วดทสรางขนใหมตามกฎกระทรวงยอมมปญหานอยเพราะกอนจะขออนญาต

สรางวด กฎกระทรวงก าหนดใหเสนอแผนทแสดงเขตทตงวด แผนผง สงกอสรางของวดตามแ ผนผงแบบ ก.หรอ ข.หรอ ค. สงไปพรอมกบค าขอแตสวนมากทางวดไมคอยเกบแผนผงดงกลาวไว จงควรน าแผนผงวดตดกรอบไวทกฎเจาอาวาสเพอประโยชนในการกอสราง เสนาสนะถาวรวตถ และอนๆ ตอไป๑

ดวยเหตนผวจยแบงเขตแบบแผนของวดเพอเปนประโยชนตอการดแลควรท าแผนผงวดไวเพอความเปนระเบยบเรยบรอยปองกนการโตแยงทจะเกดขนวา อะไรควรจะปลกสรางใหมจะสรางทตรงไหนแผนผงวดควรก าหนดการปลกสรางภายในวดเปน ๔ เขต คอ ๒

๔.๑) เขตพทธวาส เปนทตงอโบสถ เจดย วหาร ศาลาการเปรยญและสถานประกอบพธกรรมทางศาสนา เปนแดนทสงบเรยบรอย

๔.๒) เขตสงฆาวาส เปนทตงกฎ โรงครว หอฉน โรงเกบพสด ศาลารบแขก ๔.๓) เขตสาธารณสงเคราะห เปนบรเวณทกนเขตไวเพอสงเคราะหประชาชนเปน

ทตงโรงเรยน ภาษาไทย สขศาลา สถานพยาบาล สมาคมทางศาสนา หองพสด พพธภณฑ ศาลาประชาชน สสาน ฌาปนสถาน ศาลาบ าเพญบญกศล เปนตน

๔.๔) เขตจดประโยชน วดทมทดนเหลอ ควรจะจดประโยชน หารายไดบ ารงวด กควรแบงเขตไวตางหากจากเขตอนๆ ใหเปนสดสวน

ในการขออนญาตสรางวดตามกฎกระทรวง ฉบบท ๑ (พ.ศ.๒๕๐๗ ) ออกตามความพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ ไดก าหนดใหผอนญาตสรางวดแสดงแผนผง สงกอสรางของวดตามความเหมาะสมของสภาพทดน โดยอาศยตวอยางแผนผง ซงใหไวเปนหลกฐานทายกฎกระทรวงและเมอผไดรบอนญาตสรางวดไดสรางเสนาสนะขนเปนหลกฐานพรอมทจะเปนทพ านกของพระภกษสงฆไดแลวจงไดขออนญาตสรางวดไดเสนาสนะและสงกอสรางในวดทส า คญตามล าดบ คอ กฏสงฆ

๑ สมภาษณ พระครภาวนารตนาภรณ, ดร., เจาคณะต าบลภเขาทอง จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๒ สมภาษณ พระนนทชย จารว โส, วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐.

๙๖ ศาลาการเปรยญ หรอวหารอโบสถ ศาลาโรงฉน ศาลาพก หอไตรหรอหองสมด โรงเรยนปรยตธรรมเจดย รวหรอก าแพงอาคารปชนยสถานตางๆ และสงสาธารณประโยชนอนๆ๓

เสนาสนะทจ าเปนตองสรางและบ ารงรกษาตลอดจนบรณปฏสงขรณใหแขงแรงปลอดภยใชการไดดอยทกโอกาสเพอไหวดเปนวดทสมบรณ คอกฎสงฆ ศาลาการเปรยญหรอวหารและพระอโบสถหรอทเรยกกนทวไปวาโบสถ กฎเปนทพ านกอาศยของพระภกษสามเณรมวดตองมพระภกษสามเณรๆ ตองมกฎ ศาลาการเปรยญหรอวหารส าหรบเปนทคฤหสถมาท าบญบ าเพญกศลรวมกนเปนทพระไดสอนธรรมแกประชาชนจะเปนวดทใดกตามตองมเสนาสนะ ๒ อยางน กอนจงจะเปนวดได และเพอไหวดเปนวดโดยสมบรณมทส าหรบพระสงฆท าสงฆกรรมตามพระพทธบญญตจงต องมโบสถหรออโบสถดวย ปจจบนมวดทสรางและตงขนใหมหลายแหง ท ากฏคอทพ านกอาศยของพระภกษสามเณรกบศาลาการเปรยญ ทท าบญฟงเทศฟงธรรมของชาวบานอยในอาคารเดยวกนซงกไมนาจะขดของอะไรเปนการประหยดเพราะคากอสรางและคาวสดกอสรางในเวลานแพงมาก และกมวดบางแหงรวมเอาอโบสถไวในอาคารเดยวกนกบกฏหรอศาลาการเปรยญดวย ซงไมมพระธรรมวนยขอใดหามไว แตในเวลาท า สงฆกรรมจะตองระวงมาก สวนสงกอสรางอนๆ อาจจะสรางหรอมผ กอสรางถวายดวยศรทธาไมไดท าใหวดสมบรณหรอไมสมบรณไปได๔

การบรณปฏสงขรณหรอปลกสรางเสนาสนะและศาสนวตถ เชน พระอโบสถ วหาร ศาลาการเปรยญเปนตน ควรรกษาศลปกรรมของไทยอนเปนการแสดงออกและเปนแหลงฝากไว ซงวฒนธรรมของธรรมชาตและของทองถนมขนาดและจ านวนเทาทจ า เปนมใชวา วดใหญจะตองสรางเสนาสนะหรอถาวรวตถใหญโตเสมอไปกอนสรางควรไหนายชางเขยนแบบแปลนแผนผงไหเรยบรอยกอนเงนทนอยางนอยควรมอยประมาณครงหนงหรอ ๓ ใน ๔ ของราคากอสรางหรอมครบจ านวนแลว จงเรมลงมอกอสราง มใชวาสรางไปหาทนไปโบสถบางหลงใชเวลากอสรางสนอายของวดของเจาอาวาสถง ๓- ๔ องคจงส าเรจกม ๕

ส าหรบการบรณปฏสงขรณวตถทเปนศลปะ ทควรอนรกษไวเพราะเปนของโบราณ เจาอาวาสพงสงวรไวดวยวา สวยงามกบสวยศลปมความหมายใหประโยชนตางกน ดงเชนวดทจะบรณศาลาวตถของวดอนเปนศลปะและโบราณวตถมชนสวนท ลงรกปดทองไวชานานแตเกดช ารดเสยหายไปบางชน เมอวดจดซอมแซม กควรลงรกปดทองเฉพาะสวนท ซอมใหม ถาลงรกปดทองทงของเกาและของใหม มองดจะเหนเปนของใหมทงหมดหาดของเกาไมไดท าไหคณคาศลปวตถและโบราณวตถเสยไปจรงอยการลงรกปดทองทงของเกาดสวยงามด แตไมสวยศลปะการกระท าเชนน เปนทต านตเตยนของนกโบราณคดทางวดจงควรรกษาศลปวตถและโบราณวตถไว ใหเปนสมบตของวด เปนประโยชนแกประเทศชาตสบไป๖

๓ สมภาษณ พระปลดสรยต สรวณโณ, เจาอาวาสวดเขาแกว จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. ๔ สมภาษณ พระสมหสมชาย สรสมปนโน, เจาอาวาสวดหนองคาบญ จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๕ สมภาษณ พระพพฒน โสภณจตโต, วดไชโยวรวหาร จงหวดอางทอง, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. ๖ สมภาษณ พระครอรณวฒนากร, เจาอาวาสวดแจง จงหวดอางทอง, ๒๑ กนยายน ๒๕๖๐.

๙๗

๒) ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะพอควรแกสภาพทองถน และใหกอสรางตามแบบแปลน

การสรางวดมมาแตโบราณกาล เมอประชาชนมจตศรทธาในบวรพทธศาสนา ไดอพยพไปตงถนฐานอย ณ ทใด กมกจะสรางวดขนแลวนมนตพระสงฆไปพ านก เพอบ าเพญบญกศลประกอบศาสนกจ ตามประเพณทสบตอกนมา ในอดตวดเปนสถานทท พทธศ าสนกชนทวไปไดใชเป นสถานศกษาอบรม ใหมความรในดานวชาชพต าราแพทยแผนไทย และศลปกรรมแขนงตาง ๆ เปนสถานทท าบญบ าเพญกศล๗ เปนศนยกลางการบรหารและการปกครอง รวมทงเปนท พงทางจตใจของประชาชน ดงนน วดจงเปนสถานททส าคญยงในการสบทอดพระพทธศาสนาตลอดมา จงถอไดวาวดเปนศนยกลางของชมชนไทยทงอดตและปจจบน ปจจบนการสรางวดตงวดจะตองด าเนนการใหถกตองตามขนตอนของทางราชการ เมอการสรางวดตงวดไดเสรจสน ไดรบพระราชทานวสงคามสมาเปนวดทถกตอง และส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดขนทะเบยนไวในทะเบยนวดของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตแลว จงถอวาวดนนเปนวดโดยสมบ รณ โดยเจาอาวาสมหนาทท า นบ ารงรกษาวด จดกจการและศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด ในการน ตองดแลบรหารกจการภายในวดอยางตอเนอง ทงดานการปกครอง การศกษา การปฏบต และอน ๆ ใหมความกาวหนา ถกตอง เปนระเบยบ เพอใหวดเปนศนยกลางการจดกจกรรมตาง ๆ ของพทธศาสนกชนทวไป ซงหมายถง การพฒนากจการพระพทธศาสนาหรอการพฒนาวดนนเอง๘

ในวดจ านวนหนงปจจบนมศลปะโบราณวตถสถาน อนมคณคาทางศลปะโบราณคดและประวตศาสตรของชาต เชน อาคารเสนาสนะตางๆ มกฏ ศาลาการเปรยญ วหาร และอโบสถ ตลอดจนสงกอสรางอนๆ เชน หอระฆงหอไตร พระสถปเจดย และปชนยวตถตางๆ เชน พระพทธรปเครองบรรจพระบรมธาตเปนแบบอยางสถาปตยกรรม ปฏมากรรมของไทย ในเสนาสนะและอาคารเหลานนอาจมลวดลายแกะสลกหรอภาพผนงทเปนภาพเขยนอนมคณคาทางศลปะ ประวตศาสตรและวรรณคดของชาตสง สมควรททางวดพระภกษสามเณรและประชาชนจะไดชวยกนอนรกษไว เมอคดจะแกไขปรบปรงเปลยนแปลงแกไขบรณปฏสงขรณขนใหมในฐานะทปชนยะสถา นดงกลาวไดรวงโรยเสอมโทรมลงดวยกาลเวลาหรอดวยประการประการหนงกตามยอมสมควรหรอไมทจะคดกระท าการโยกยาย แกไข เปลยนแปลงหรอปรบปรงตามชอบใจของเราในปจจบนโดยทไมเออเฟอตอสภาพเดมของโบราณสถานนนๆท านองน นอกจากจะเปนการท าลายโบราณสถานหรอปชนยสถานโดยตรงแลว ยงเปนการท ารายจตใจของทานผสรางอทศไวในพระพทธศาสนานอกสวนหนงดวย

การอนรกษศลปะโบราณวตถสถานของวดทควรปฏบตกคอ การแจงใหกรมศลปากรกระทรวงศกษาธการทราบเพอสงเจาหนาทมาส ารวจและศกษาเมอเหนวา สงใดมคณคาท างโบราณคดและประวตศาสตรทางกรมศลปากรกจะประกาศขนทะเบยนเปนศลปะโบราณวตถ สถานทมเจาของหรอผครอบครอง (วด) โดยชอบดวยกฎหมาย เมอเกดการช ารดหกพงหรอเสยหายไมวาดวย

๗ สมภาษณ พระครภาวนาวชรคณ, ดร., เจาอาวาสวดตก จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๘ สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล ปญญาพโล, เจาอาวาสวดอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๐ กนยายน ๒๕๖๐.

๙๘ ประการใดๆ กจะไดแจงใหกรมศลปากรทราบ มาดแลอนรกษ หรอชวยเหลอในการบรณปฏสงขรณใหถกตองตามหลกและกฎหมายได๙

วดเปนของชมชนหรอของสงคมในแตละทองถน เปนศนยรวมทางจตใจและทางกจกรรมของสงคมนนเปนทอปการะคอ ชวยเหลอเกอหนน ประชาชนชาวบานของทองถนนนดวยประการตางๆ และเปนทภาคภมใจของประชาชนในแตละทองถนนนดวย วดหนงๆ มประวตการกอสรางเพอเปนหลกฐานใหอนชนรนหลงจะไดทราบหรอไดศกษาคนควา วดทสรางใหม พอจะคนควาไมไดยากแตวดทสรางมาชานาน หากไมมผใดเขยนประวตไวควรเปนหนาท เจาอาวาสองคปจจบนทจะรเรมบนทกสภาพของวดในปจจบน แลวสบสาวความเปนมาของวดในอดตเทาทจะสบได ประวตของวดควรใหมหวขอ เรยงตามล าดบ คอ ต าบลท ตงวด - อาณาเขตของวด- ผสรางและปฏสงขรณ- ถาวร วตถ ในว ด- ปชนยว ตถ- ทธรณสงฆ และท กลปนา - ควา มเจรญและความเส อมของว ดขนบธรรมเนยม ประเพณของวด- กจกรรมภายในวดเชน งานปกครอง งานศกษา งานเผยแผ งานสาธารณปการ งานศกษาสงเคราะห งานสาธารณสงเคราะห –ล าดบเจาอาวาสและประวตเจาอาวาส

กรมการศาสนาไดมระเบยบวาดวย การท าทะเบยนวดในพระพทธศาสนา พ.ศ.๒๕๐๘ เพอใหการคมครองรกษาวดในพระพทธศาสนาและการด าเนนงานดานศาสนปถมภตลอดจนการเกบรกษาเอกสารของแตละวดเปนไปอยางรดกม ตามระเบยบนไดขอใหวดตางๆ มแฟมประวตของแตละวด วดละ ๒ แฟม เพอเกบไวทกรมการศาสนา ๑ แฟม และเกบไวทวด ๑ แฟม แตเทาทปฏบตอยปรากฏวาไมคอยสมบรณ เพราะทางวดสวนใหญไมคอยทราบ และทางกรมไมมหนาทโดยเฉพาะเรองนการท าประวตวดจงไมคอยทวถงและเปนปจจบน ๑๐

การดแลรกษาและจดการศาสนสมบตของวด การจดดแลศาสนสมบตวด เปนเรองทส าคญอกเรองหนง ศาสนสมบตวดกคอ สมบตของพระศาสนา วดจงเปนหนวยงานทตองมความรบผดชอบโดยตรงเกยวกบเรองน ตองจดการดแลใหเรยบรอยตามระเบยบปฏบต และรกษาผลประโยชนของวดของพระศาสนาใหไดมากทสด การไดมาของศาสนสมบตของแตละวด ไดมาดวยแรงศรทธาเปนสวนมาก ดงนน จงตองบรหารจดการดแลใหเปนประโยชนแกวดแกพระศาสนา และเปนการฉลองศรทธาของชาวบานดวย ๑๑

การจดดแลศาสนสมบตวด มหลายประการทตองจดการ เชน๑๒ ๑) การจดท าบญชอสงหารมทรพย เชน โฉนดทดน อาคารเสนาสนะตางๆ ๒) การจดท าทะเบยนครภณฑ เชน ต โตะ ตง เกาอ พระพทธรป เปนตน ๓) การจดท าบญชการเงน ๔) การรบ – การจายเงนของวด

๙ สมภาษณ พระครพนตธรรมานวตร, เจาอาวาสวดปนแกว จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๑๐ สมภาษณ พระพศาลวหารกจ, เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๓ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๑๑ สมภาษณ พระครวสทธสลาภวฒน, เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๑๒ สมภาษณ พระอธการรตน รตโน, เจาอาวาสวดโพธวงษ จงหวดอางทอง, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐.

๙๙

๕) การแตงตงไวยาวจกรวด มอบหมายหนาทความรบผดชอบตามค าสงเปนหนงสอ ๖) การเกบรกษาเอกสารสทธ ตางๆ เชน โฉนดทดน ควรมอบใหส านกงาน

พระพทธศาสนาจงหวดเปนผดแล ๗) การเกบรกษาเงน ควรฝากธนาคาร และตองมคณะกรรมการรบทราบดวย ๘) การออกใบอนโมทนาบตร ควรออกใหทกครงท มผบรจาค เพอเปนการรกษา

ศรทธาและเปนการตรวจสอบรายรบรายไดดวย ๙) การจดท าแผนผงเขตจดประโยชน ถาวดมธรณสงฆแลวด า เนนการจดประโยชน

ในทดนนน ควรท าแผนผงใหชดเจนเพอความสะดวกในการตรวจสอบและการจดประโยชน ๑๐) การจดประโยชนวด ภายในบรเวณถามทดนวางเปลา ไมไดใชประโยชน กสามารถกนเปนทจดประโยชนได โดยท าขอบเขตใหชดเจน ๑๑) การปฏบตเกยวกบหนงสอส าคญแสดงกรรมสทธทดนของวด ๑๒) การดแลรกษาโบราณสถาน - โบราณวตถ ศลปวตถ ๑๓) การจดพพธภณฑในวด สรปรวมทงหมดนลวนแตเปนการจดและดแลศาสนสมบตวดทงสน การวางแผนในการกอสรางอาคารเสนาสะนะภายในวด จากการสงเคราะหขอมลเชง

คณภาพ พบวาการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง ซงวดควรวางผงวดตามแบบคตโบราณ คตภมศาสตร โดยแบงเปน เขตพทธาวาส เขตธรรมวาส เขตสงฆาวาส มการปรกษาหารอกบคณะกรรมการวด และชาวบาน และตกลงกนวาจะท าอยางไร จดระเบยบแผนผงของวดออกแบบใหเขากบสภาพของวดเดม และประยกตใหใชประโยชนมากทสด ถา มการกอสราง เชญคณะกรรมการชาวบานรวมกบพระภกษสงฆหาความจ าเปน และความเหมาะสม๑๓ จดหางบประมาณขนตอนการกอสราง การวาจางผด าเนนการสราง เชน หอสวดมนตท าเปนสองชน ชนบนใชสวดมนตไหวพระ ดานลางใชเปนหองอบรมเดก เยาวชน หองประชม มการจดแบงวดออกเปนสวนๆ มสวนของพระพทธ (อโบสถ) สวนของพระสงฆ (กฏ) สวนของญาตโยม (ศาลา) และมทปฏบตธรรม (สวน และศาลาปฏบตธรรม) วางแผนเปนระยะ (๑) เรมตน (๒) ระยะกลาง (๓) ระยะยาว วดไดด าเนนจดท าแผนผงของวด จดแบงเขตพทธาวาส เขตสงฆาวาส จดสถานทใหเปนหมเขตพทธาวาส - ใหเปนระเบยบและสะอาดเรยบรอย การกอสรางอาคารเสนาสะนะภายในวด ควรปรกษาหารอทงทางคณะสงฆและชาวบานวาจะสรางหรอบรณะดวยวธใด แลววางผงการกอสรางให มนคงถาวรสวยงามดเปนระเบยบเรยบรอย ๑๔

การจดสาธารณปโภค น า ไฟ ภายในวด จากการสงเคราะหขอมลเชงคณภาพพบวาการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง ซงมการจดแทงประปาของวดโดยเฉพาะ สวนไฟฟามการตดหมอมเตอรทกกฏเพอรบผดชอบการใชกระแสไฟฟา จดเปนระเบยบ กฏใคร กฏมน แยก พระอโบ สถ

๑๓ สมภาษณ พระมหาเฉลมพล อชโต, เจาอาวาสวดโคกหรญ จงหวดพระนครศรอยธย า, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐. ๑๔ สมภาษณ พระอธการสมชาย อนทโชโต, เจาอาวาสวดหนองคลา จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน

๒๕๖๐.

๑๐๐ มณฑป แตทางวดจะเปนคนช าระให จดตดตงอปกรณความปลอดภยภายในวด ตามกฏ ทดสอบ ตรวจสอบการใชงาน ชอมแซมอยเสมอ ตดตงเครองกรองน า เดมสะอาด เพอใหพระภกษ สามเณร ชาวบาน ไดใชน าเดมทสะอาด จดตดตงไฟฟาใหสวาง บรเวณวดเพอใหเกดความปลอด ภย และปองกนอาชญากรรม มความร ความสามารถในการท างานสาธารณปโภค แลวท าการวางแผน และจดท าสาธารณปโภคในวด เพอความสะดวกในการใช และใหเกดความปลอดภยในภายหนา น า – ไฟภายในวด พระภกษ – สามเณรใชโดยไมเสยคาใชจาย โดยทางวดจดดอกผลมลนธ และจากผท บรจาคมาเปนคาน า – ไฟ มการจดสาธารณปโภค เรองน า – จดใหมน าฉนและน าใชใหเปนระเบยบ ตดตงไฟฟาสาธารณะ การจดการสาธารณปโภค น า ไฟ ภายในวด หาผช านาญตรวจสอบความมนคงถาวรเสมอ เชนไฟฟา พดลมใหอยสภาพเรยบรอย ถาเกาจะโดนไฟลดวงจร ท าความเสยหายเปนเรองใหญได๑๕

การดแล ซอมแซม ปฏสงขรณถาวรวตถภายในวด จากการสงเคราะหขอมลเชงคณภาพพบวาการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง ควรดความช ารดของอาคารแลวประชมกรรมการจากนนใหประมลราคาแลวเลอกราคากลาง สวนมากจะวางแผนเปนรายป แตละปวาจะซ อมอะไร เมอไหร ตามอายของอาคารเปนแผนพฒนาวด คอถาเกดอะไรขน ช ารดทรดโทรม เรากเรยกคณะกรรมการมาคย และจะรบก าเนนการ บรณะปฏสงขรณ จดตรวจสอบถงสภาพความคงทนทจะด าเนนการตอไปถามสภาพทจะใชงานไดตอกปรบปรงซอมแซมใหพรอมใชงานไดตอไป และดดแปลงใหเหมาะสมกบการใชงาน และเขากบสภาพแวดลอมของทางวดพยายามท าใหเกดประโยชนในการใชงานใหมากทสด๑๖และทกสงทกอยางของถาวรวตถจะตองใชใหเปนประโยชน ท าใหมคามา ก ตรวจสอบถาวรวตถในวด เปนประจ าเมอมการช ารด จดหาชางมาซอมแซม สวนคาใชจ ายจดหามาจากการบอกบญ จากศาสนกชน และเงนกองทนของวด โดยจดประชมกรรมการวด จดหาชาง จดหางบประมาณทอดผาปา – กฐน จดคณะกรรมการดแลควบคมการกอสราง การดแล ซอมแซม ปฏสงขรณถาวรวตถภายในวด๑๗ การดแลนนดโดยการเชงอนรกษ การซอมแซม ปฏสงขรณนน จะพยายามปฏสงขรณมากกวาการกอสราง พยายามอนรกษ รกษาโบราณวตถ โบราณสถาน และพจารณาในสวนทมความส าคญมากนอยอยางไร มความจ าเปนอยางไร และควรเปนระเบยบและสะอาด เสนาสนะ ถาวรวตถของเกาในวด ดแลท าความสะอาด บางอยางจะบรณะ ซอมแซม ควรรกษาสภาพของเกาไว เพออนรกษโบราณสถานไวใหมนคงสบไป (ของเกาหายาก ของใหมท าเมอไรกได ๑๘

๑๕ สมภาษณ พระอธการทรงศกด ถรธมโม, เจาอาวาสวดอนทาราม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๖

กนยายน ๒๕๖๐. ๑๖ สมภาษณ พระอธการมาโนชค สรปญโญ, เจาอาวาสวดหนองนาค จงหวดสระบร, ๒๔ กนยายน

๒๕๖๐. ๑๗ สมภาษณ พระครภาวนาคณาภรณ, เจาอาวาสวดปาบ าเพญธรรม จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐. ๑๘ สมภาษณ พระครปลดถรธมม ถรธมโม, เจาอาวาสวดใหญวนนา จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐.

๑๐๑

การจดการปรมาณพนทปลกตนไมในวด จากการสงเคราะหขอมลเชงคณภาพพบวาการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง มการปลกตนไม เขยนเปนแผนผงของวดวางเปนกลมของไมเบญจพรรณ เวนจากอาคารทเหลอจดเปนโซนปลกตนไมทงหมด วางระบบทงไวเพอดแลรกษา แบงเปนโซนไว วาทตรงไหน เหมาะจะปลกตนไมเพราะมนจะท าใหจดรมรน การจดปลกตนไมบรเวณรอบวหารศกดสทธเพอเปนทพกผอนปฏบตธรรมใหเปนสวนปาเปนแถวเปนแนวบรเวณวด เพอทจะไดเปนทพกผอนของประชาชน และเปนสถานทใหพระ- เณร ไดอานหนงสอ ทองหนงสอ สรางความรมเยนใหแกประชาชนทมาท าบญ๑๙ จดพนทเปนสวนๆ ในการปลกตนไมเพอความรมรนภายในวด พยายามท าใหวดรมรนมากทสด ปลกตนไมเพมในวนส าคญ ปลกตนไมในบรเวณวดไวหลายขนาด มตนใหญและเลก ใชเนออยเวลานประมาณสามไรเศษ ปลกเสรมอยตลอดเพราะน าทวมทกป ตนไมตายบาง การปลกตนไมในวดจดการปรมาณพนทตามความเหมาะสมกบอาคารสถานททจะอ านวย สถานทเปนไมยนตนกควรจะปลกใหไกลอาคาร ปลกไมประดบเพอความรมรนสดชน เฉพาะทวดในเขตอทกภย น าจะทวมทกป บางป ปลกตนไม พอจะงอกงามน าทวมตายเสมอ แตกพยายามปลกเพอความรมรน สวยงาม และความเปนระเบยบเรยบรอย เจรญตาแกผพบเหน ๒๐

การจดท าปายชอ แผนผง และประวตวด จากการสงเคราะหขอมลเชงคณภาพพบวาการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง มการท าปายชอวดไวหนาวด แผนผงและประวตวดท าเปนปายใหญๆ ไวกลาง เพอสะดวกมองเหนชดเจน ท าปายวดตดกบถนนไวหลายท ทางเขาวด ปายใหญสง ปายบอกทาง ตามถนน และท าเวปไซน และไดท าประวตวด ไวทมณฑป๒๑ ท าปายชอวดบอกทางตามทางทไปไกลจากวดนก รศมประมาณ ๕๐ กม. เพอใหเกดความสะดวก แกผทจะมาท าบญ จดท าแผนผงของวดเพอใหคนทเขามาจะไดรถงวาสถานทนนเปนอะไร จดท าประวตวดใหอานชดเจนไวส าหรบไดศกษาความเปนมาของวด จดท าแผนปายกระดาษขนาดใหญตดไว ใหผท เขามาในวดไดมองเหนอยางชดเจน เปนปายประชาสมพนธในวดจดท าเปนโบชวรแจก พมพเปนหนงสอเอกสารประวตวด มการจดท าแผนผงและปายชอวด บรเวณวดทงหมด และเขตวดไวใหด จดท าปายชอวด ปายชอสถานทนน และท าแผงผงของวดตามอตราสวน และจดท าประวตของวด ความส าคญของวดวา วดส าคญอยางไร มเนอทเทาไร มใครด ารงต าแหนงเจาอาวาสวดมาบาง ท าเปนปายชอสแตนเลส ท าปายรายงานสถานทของวตถ อาคารทกอสรางบรณะ กวาง ยาว เทาไร ๒๒ หมดคาบรณะกอสรางเทาไร สรางเมอไรมใครเปนเจาภาพ การจดท าปายชอ แผนผง และประวตวด มการท าปายชอวด ท า ซมทางเขา เปนหนแกรนต เพอความมนคง สวนแผนผง อาคารสถานท เปนแผนปายใหคนไปมาเหนชดเจน ประวตวด ของเดมไมมหลกฐานอะไร จงสบถามจากคนเกา รวบรวมเปนรปเลม จดพมพแจกใหผไปมาไดทราบ

๑๙ สมภาษณ พระครวสทธสลาภวฒน, เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๒๐ สมภาษณ พระนนทชย จารว โส, วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. ๒๑ สมภาษณ พระครวสทธสลาภวฒน, เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๒๒ สมภาษณ พระครพนตธรรมานวตร, เจาอาวาสวดปนแกว จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐.

๑๐๒

การจดบรเวณวดเพอพฒนาเปนวดพฒนาตวอยาง จากการสงเคราะหขอมลเชงคณภาพพบวาการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง มการท าเปนแผนผงการบรหารจดการแผน ๑ ป ๓ ป ๕ ป แลวด าเนนการไปตามแผน มการดแล พฒนาอยางตอเนองโดยพระภกษ – สามเณรและประชาชนชาวบาน ชวยกนดแลมาตลอด จดบรเวณวดใหสะอาดรมรน รวมทงเสนาสนะใหสะอาดพรอมใชงานไดตลอด จดท าหองน าหองสขาใหถกสขลกษณะอนามย สะอาด รองรบผสงอาย และคนพการ จดท าพพธภณฑสถานเรยนร วถชวตของชาวบาน๒๓ จดสาธตการท าเกษรแบบพอเพยง และปลอดสารพษจดแหลงเรยนร เชงอนรกษไวให ศกษาหาความร และความส าคญเ กยวกบทา งพระพทธศาสนา จดแบบถาวรวตถ และสวนปาปฏบตธรรม การท าวดใหสะอาด รมรนดวยตนไมอาคารสถานท สะดวก สะอาด รมรน การจดบรเวณวดเพอพฒนาเปนวดพฒนาตวอยางนน จดการบรณะกอสรางวดใหเปนระเบยบ วดตองเปนอทยานการศกษา ตองจดใหภกษ สามเณรมการศกษา ตองปฏบตศาสนกจ ท าวตรสวดมนตเชา - เยน ตองลงอโบสถสงกรรม ตองท าแผนผงของวด ตองจดท าปายวด ปายอาคารตางๆ และตองใหมกจกรรมในวนส า คญทางพระพทธศาสนา วนเฉลม วนสงกรานต วนขนปใหม และมสาธารณสงเคราะห รปแบบการจดการจากผง อะไรควรสรางตรงไหน เปนหมวดหม เชนกฏสงฆ รวมเปนหม มก าแพงเปนสดสวน เพอการปกครองดแลงาย เสนาสะนะทมอยแลว ตองหมนดแบซอมแซม ท าความสะอาดเสมอ ๒๔

๓) ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทยหรอใหรกษาศลปวฒนธรรมทองถนเปนส าคญ

การจดบรเวณวด คอการพฒนาศาสนสถานและศาสนวตถ เชน โบสถ วหาร กฎ ล ใหสวยงามประหยด เรยบงาย สอดคลองตอศลปะวฒนธรรมประเพณของชาต และทองถน ปรบปร งสภาพแวดลอมภายในวดใหมความสะอาดรมรน จดท าแผนผงวดเพอใหใชประโยชนไดอยางเตมทเปนศนยกลางในการจดกจกรรมในชมชน ๒๕

การพฒนาจะเรมขนและส าเรจลลวงไปได เจาอาวาสจะตองเปนผประสานทส า คญจงควรจะไดศกษาสภาพแวดลอม และองคประกอบตางๆ ของวดเพอใหไดขอมลเปนพนฐานไวกอน โดยมจดหมายแหงการพฒนาวดเลงสเปาหมาย ๓ ประการ อนเปนหลกความมนคงแหงพระพทธศาสนา คอ๒๖

๑. การพฒนาดานศาสนวตถ คอ ทตงวดและทรพยสนของวดซงแบงเปน ๓ ประเภท ดงน ๑.๑ เสนาสนะ ไดแก ท ดนท ตงวดจดใหมหนงสอส าคญขนทะเบยนไวกบทาง

ราชการใหเรยบรอย และวดจะตองมแผนผงก าหนดการปลกสรางภายในวด แยกเปน ๓ เขต หลก

๒๓ สมภาษณ พระมหาเฉลมพล อชโต, เจาอาวาสวดโคกหรญ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐. ๒๔ สมภาษณ พระครปลดถรธมม ถรธมโม, เจาอาวาสวดใหญวนนา จงหวดสระบร , ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐. ๒๕ สมภาษณ พระครภาวนาคณาภรณ, เจาอาวาสวดปาบ าเพญธรรม จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐. ๒๖ สมภาษณ พระพพฒน โสภณจตโต, วดไชโยวรวหาร จงหวดอางทอง, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐.

๑๐๓ และ ๑ เขตจดประโยชน (ส าหรบวดมทดนเหลอพอทจะจดประโยชนหารายไดบ ารงวดอย อก กใหก าหนดเขตเพมขนอกหนงเขต)

(๑) เขตพทธาวาส เปนทตงอโบสถ เจดย วหาร สถป ศาลาการเปรยญและสถานทประกอบพธกรรมทางศาสนา เปนแดนทสงบเรยบรอย

(๒) เขตสงฆาวาส เปนทตงกฏทอยของพระภกษสามเณร โรงครว หอฉน โรงเกบพสด โรงไฟฟา โรงประปา ศาลารบแขก

(๓) เขตสาธารณสงเคราะห เปนบรเวณททางวดกนไวเพอสงเคราะหแกประชาชน เชน เปนทตงโรงเรยน สขศาลา สถานพยาบาล สมาคมทางศาสนา โรงเรยนพระปรยตธรรม หองสมด พพธภณฑ สสาน ฌาปนสถานตามความเหมาะสมแกวดนนๆ

(๔) เขตจดประโยชน ซงไดมาจากการแบงเขตทง ๓ เขตหลกไปกอน โดย

เขตจดประโยชนนจะตองกนไวใหหางจากเขตพทธาวาส และเขตสงฆาวาสเพอมใหมกจการอยางใดอยางหนงอนเปนปฏปกษตอความสงบเรยบรอยภายในวด

หลกการจดเสนาสนะตองค านงถงสงตางๆ ดงตอไปน (๑) ในบรเวณวดมการปลกตนไมผล ไมดอกไมใบ ไมท เกยว กบการเรยน

พทธประวต และไมทเปนสญลกษณของหมบานนน ท าใหวดเปนแหลงศกษาและเปนสถานทรนรมยพนลานวดปดกวาดใหสะอาดตามธรรมชาต จะท าเปนสนามหญา หรอท าลานปนกแลวแตความเหมาะสมตองรกษาความสะอาดปราศจากมลฝอย และสงปฏกล มถงรองรบเศษขยะตงไวเปนระยะ มถนนหรอทางเทาภายในวด

(๒) วดควรมประตปดเปดตามเวลา เพอความปลอดภยแกทรพยสนของวด และเพอความศกดสทธแหงปชนยสถาน ทงท าใหเกดความเปนระเบยบในการปกครอง

(๓) มปายแสดงสงส าคญๆเพอดงดดศรทธาของประชาชนตามสมควร เชน ปายวด ปายบอกเวลาปดเปดวด ปายชอสงปลกสราง นอกจากน ควรมแผนปายพเศษบอกต านานหรอประวตส าคญๆ ของวดนน

(๔) การใชส ไมฉดฉาดเกนไป การปลกสรางเสนาสนะภายในวดใหรกษาไวซศลปกรรมของไทย เปนทแสดงออกซงวฒนธรรมของชาต และของทองถนนนๆกบควรใหมขนาด และจ านวนเทาทจ าเปน มใชวาวดทเจรญจะตองมสงกอสรางใหญโต และราคาแพงเสมอไปแตหากอยทความเหมาะสมพอดกบฐานะของวด และความสะอาดเรยบรอยเปนส าคญ และถาเปนไปไดกควรใชวสดทผลตในทองถนในการปลกสราง และตกแตงด วยกจะท าใหเกดความนานยมมาก นอกจากน การกอสรางถาวรวตถขนาดใหญจะตองใหสถาปนกและวศวกรตรวจแบบแปลนเพอความมนคงดวย

๑.๒ คณสมบ ตของวด ไ ดแก ทร พยส นของวด เชน พระพทธรป ศลปวตถโบราณวตถ ตลอดจนทดนอนเปนทตงวด มการควบคมดแล เปนอยางดและบ ารงรกษาตามหลกวชา ทรพยสนของวดสวนทจดประโยชนทางวดไดด าเนนการใหเปนไปตามกฎหมายกฎกระทรวง ค าสงมหาเถรสมาคม และระเบยบแบบแผนของทางราชการ ทงไดด าเนนการไปในทางทชอบทควร

๑๐๔ ทะเบยนบญชพสด บญชเงน เอกสารการรบจายเงนถกตองตามแบบของทางราชการ และบรรดาหนงสอสญญา นตกรรม หนสน วดไดปฏบตไปตามเงอนไขโดยสจรตใจ ๒๗

๑.๓ สวสดการ โดยวดจะตองจดใหมระบบการสงเสรมสวสดภาพของพระภกษสามเณร และคนในวดตลอดจนผไปตดตอกบวดเปนอยางด เชน มน า ดม น าใช มไฟแสงสวางมทอยอาศยอน เหมาะสม มระบบก าจ ดสงปฏก ล จดกา รเลยงดพระภก ษสามเณร ตลอดจนกา รรกษาพยาบาลใหทวถง จดการเลยงดพระภกษสามเณร ตลอดจนการรกษาพยาบาลใหทวถงจดใหพระภกษสามเณรไดรบความผาสข ในการบ าเพญสมณธรรม และการศกษาเลาเรยนโดยททางวดสนบสนน มเจาหนาทสวสดการตามพระพทธานญาต เชน ภตตทเทศก และเจาหนาท เสนาสนะคหาปกะ เปนตน และจดสวสดการส าหรบคนเขาวด๒๘

นอกจากน ผวจยขอเสนอการปรบปรงพฒนาวดในดานการจดบรเวณวด มแนวทางการด าเนนการดงน

๑.๑ บรเวณสถานท๒๙ ภายในบรเวณวด มสงตาง ๆ ทจ าเปนเหมาะสม สงเสรมสภาพความเปนรมณยสถานโดย

ด าเนนการในสงตาง ๆ ดงเชน๓๐ - ปายชอวด ตงอยในททเหมาะสม มขนาดทเหมาะสมกบสภาพพนท มความสงางาม - แผนผง ตดตงไวในทเปดเผย เหนไดชดเจน แสดงอาณาเขตและรายละเอยดสถานท ตาง

ๆ ภายในวดชดเจน ๓๑ - ปายเผยแพรกจกรรมตาง ๆ ของวด แสดงหรอเผยแพรการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ของ

วด ๓๒ - ปายประวตวดโดยยอ เพอแสดงประวตวดเผยแพรแกบคคลทวไป - ปายนเทศขอมล เพอแสดงจ านวนสถต ขอมลตาง ๆ ของวด - ปายคตธรรม พทธภาษต เพอเผยแพรคตธรรมหรอพทธภาษต เพอเปนแหลงเรยนรหร

อคตธรรมสอนใจแกบคคลทเขามาในวด ๓๓ - มมหนงสอเพอสงเสรมการอาน เพอเปนชองทางในการเรยนรแกบคคลทวไปทสนใจ ๑.๒ การปรบปรง พฒนา ดแลรกษาสงแวดลอมและภมทศนภายในวด

๒๗ สมภาษณ พระครอรณวฒนากร, เจาอาวาสวดแจง จงหวดอางทอง, ๒๑ กนยายน ๒๕๖๐. ๒๘ สมภาษณ พระครภาวนาวชรคณ, ดร., เจาอาวาสวดตก จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๒๙ สมภาษณ พระครภาวนารตนาภรณ, ดร., เจาคณะต าบลภเขาทอง จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๓๐ สมภาษณ พระนนทชย จารว โส, วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. ๓๑ สมภาษณ พระปลดสรยต สรวณโณ, เจาอาวาสวดเขาแกว จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. ๓๒ สมภาษณ พระสมหสมชาย สรสมปนโน, เจาอาวาสวดหนองคาบญ จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๓๓ สมภาษณ พระครพนตธรรมานวตร, เจาอาวาสวดปนแกว จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐.

๑๐๕

- บรเวณวดสงบ รมรน ๓๔ - มการจดบรเวณวด สถานท เปนระเบยบ - มภาชนะรองรบขยะมลฝอย - มบรเวณปลกดอกไม ไมประดบ เพอความรมรน สวยงาม - มการจดพนทส าหรบนงพกผอน ๑.๓ ความสะอาด/มนคงแขงแรงของอาคารเสนาสนะตาง ๆ - ความสะอาด ของอาคารเสนาสนะและภายในบรเวณวด๓๕ - ความมนคงแขงแรง ของอาคารเสนาสนะมความมนคงปลอดภยตอการพ านก

อาศย ใชประโยชน หรอด าเนนกจกรรมตาง ๆ๓๖ ๑.๔ วดบรณะสงปลกสราง และอาคารเสนาสนะตาง ๆ เพยงพอและเหมาะสมตอการใช

ประโยชนสภาพสะอาด มนคงแขงแรง การบรณะและพฒนาวดวดวาอารามเมอสรางขนแลวจ าเปนตองดแลรกษาอยเสมอ เสนาสนะศาสนวตถใดทช ารดทรดโทรกบรณซอมแซมใหคอคงสภาพเดมสมควรรอปลกสรางใหมกตองรอ เปนหนาทของเจาอาวาสทจะตองยดหลกอปฐานสมปทา๓๗ ถ งพรอมดวยความหมน อารกขาสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา มมหาเถรคตวา วดอาศยสมภาร วดสวย สมภารอาศยวด วดเสอม เพราะเจาอาวาสนงดดาย เนองจากขาดอปฐานสมปทา และอารกขาสมปทานนเอง๓๘

๔) ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต วธรบและเกบรกษาเงนของวด วธรบเงนของวด การรบเงนผลประโยชนไมวากรณ ใด

ๆ วดจะตองออกใบเสรจรบเงน (ศบว.๗) แสดงการรบทกครง แลวจงน ายอดเงนตามใบเสรจนนเขาบญชรบและลงเลขทใบเสรจไวในบญชรบอกครง แมการรบดอกเบยเงนฝากธนาคารเขาบญชรบ กตองปฏบตเชนเดยวกน ส าหรบอนโมทนาบตรจะมหรอไมกได สวนการรบเงนการกศล ควรออกอนโมทนาบตรแลวลงบญชรบและอางเลขทอนโมทนาบตรในบญชรบอกครงหนง วธเกบรกษาเงนของวด วดจะเกบรกษาเงนผลประโยชนของวดเองไดเพยง ๓,๐๐๐ บาท สวนทเกน ๓,๐๐๐ บาท ใหน าฝากกรมการศาสนา จงหวด อ าเภอ ธนาคาร หรอนตบคคลทกรมการศาสนาใหความเหนชอบ ทางปฏบตนน ควรฝากธนาคารโดยระบชอบญชวา “วด” อยาฝากเปนชอเจาอาวาสหรอใคร ๆ การเบกเงนจากธนาคาร ควรก าหนดเงอนไขใหลงนามรวมกน ๓ คน คอ เจาอาวาส ๑ ไวยาวจกรหรอผจด

๓๔ สมภาษณ พระพศาลวหารกจ, เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๓ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๓๕ สมภาษณ พระครวสทธสลาภวฒน, เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๓๖ สมภาษณ พระอธการรตน รตโน, เจาอาวาสวดโพธวงษ จงหวดอางทอง, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. ๓๗ สมภาษณ พระอธการสมชาย อนทโชโต, เจาอาวาสวดหนองคลา จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน

๒๕๖๐. ๓๘ สมภาษณ พระมหาเฉลมพล อชโต, เจาอาวาสวดโคกหรญ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐.

๑๐๖ ประโยชน ๑ ผทเจาอาวาสเหนควร ๑ จงถอนได หรอเมอฝากลงนามรวมกน ๓ คน เมอจะถอนลงนาม ๒ ใน ๓ มเจาอาวาสเปนหลก๓๙

วธท าบญชรบจาย ใหเจาอาวาสมอบใหไวยาวจกรหรอผจดประโยชนของวด จดท าบญชรบจายประจ าเดอน โดยใชแบบกรมการศาสนา (ศบว.๕) ทกเมอสนเดอน ใหรวบรวมยอดรบจายหกยอดคงเหลอและยอดยกไปเดอนตอไป ผท าบญชลงนามรบ รองแลว เสนอเจาอาวาสตรวจ และควรใหตรวจทกเดอน วดใหญ ๆ มรายรบรายจายมาก อาจมบญชรบจายหลายเลมตามประเภทแหงงาน หรออาจใชบญชรบจายแบบทวไป เพอใหความสะดวกในการจดท าบญชกได๔๐

วธท าบญชงบป เจาอาวาสตองตงใหไวยาวจกรหรอผจดประโยชนของวด จดท าบญชงบมตามแบบ ศบว.๖ ตดยอดวนท ๓๑ ธนวาคม โดยปฏบตดงน (๑) แยกรายรบทงปออกเปนประเภท เชน ยอดเงนยกมาจากปเกา,เงนคาเชา,เงนคาบ ารง,เงนคาดอกเบย,เงนการกศลตาง ๆ และรายรบอน ๆ แตละประเภทเปนเงนเทาใดและรวมทกประเภทเปนเงนเทาใด (๒) แยกรายจายทงปออกเปนประเภท เชน คากอสรางและบรณะ,คา ตอบแทน,คาภาษ,คาน าปะปา -ไฟฟา -โทรศพท , คาคนงานวด และรายจายอน ๆ แตละ ประเภทเปนเงนเทาใด และรวมทกประเภทเปนเงนเทาใด (๓) เมอหกแลว คงเหลอเงนเทาใด (๔) เงนทเหลอ เปนเงนสดเทาใด ฝากธนาคารไหน เทาใด

การท าบญชรกษาศาสนสมบตวดและเงนผลประโยชนของวดจดลงรายการในบญชงบปเรยบรอยแลว ใหผจดท าบญชลงนามรบรอง แลวเสนอเจาอาวาสลงนาม และเกบไวใหผสอบบญชตรวจสอบอกครงหนงชวยใหการจดการศาสนสมบตวดมความนาเชอถอ สรางความมนใจแกผ มสวนเกยวของ๔๑ ปจจยจดท าบญชใหเปนรปแบบทเหมาะสมเปนสงเจาอาวาสน ามาใชตามบทบาทหนาทบ ารงรกษาวด จดกจการและศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด การจดท าบญชของวด ยงมวดอกหลายๆ วดไมมการจดท าบญชเอาไว บางทานกวาไมมความรเรองการบญชจงไมไดท า เรองนถอเปนเรองส าคญและเปนหนาทของเจาอาวาสวดตองด าเนนการตามกฎกระทรวงฉบบท ๒ (พ.ศ.๒๕๑๑) ออกตามความในพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ ซงหากวดใดไมมความรเรองการท าบญช สามารถรองขอเจาหนาทส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดมาชวยได เจาอาวาสวดไมอยากจดท าบญชศาสนสมบตของวด เกรงวาจดท าแลวจะมคนนอกมารเหนทรพยสนของวด ถอเปนความเขาใจผดทอนตรายมาก ถาหากทรพยสนของวดถกโจรกรรมหรอสญหาย ยอมไมสามารถตรวจสอบ เพราะวาไมมบญชแสดงทรพยสนเอาไว อกอยางเมอทานแตงตงไวยาวจกรแลวกใชใหเหมาะสมกบหนาท ไวยาวจกรบางวดเปนอดตขาราชการชนผใหญมลกนองเกาทเกงบญช หรอไวยาวจกรนนมศกยภาพในการบรหารจดการเรองการท าบญชจงถอวางายมากส าหรบจดท าบญชใหเปนรปแบบทเหมาะสมมลกษณะจดท าบญชใหเปนรปแบบกฎหมาย แตหากวดรสกจดท าบญชใหเปนรปแบบกฎหมายมความยงยาก

๓๙ สมภาษณ พระอธการทรงศกด ถรธมโม, เจาอาวาสวดอนทาราม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๖

กนยายน ๒๕๖๐. ๔๐ สมภาษณ พระอธการมาโนชค สรปญโญ, เจาอาวาสวดหนองนาค จงหวดสระบร, ๒๔ กนยายน

๒๕๖๐. ๔๑ สมภาษณ พระครปลดถรธมม ถรธมโม, เจาอาวาสวดใหญวนนา จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐.

๑๐๗ ไวยาวจกรวดไมมความรเรองการท าบญช การปรบรปแบบทางบญชสามารถปรบไดแตเนนขอมลทส าคญการรบ การจาย ไมมการลบ ปรบแตงขอมล๔๒

การจดการศาสนสมบตของวด ผวจยไดด าเนนการส ารวจควบคกบการสมภาษณเชงลกดานการท าบญชรกษาศาสนสมบตวดและเงนผลประโยชนของวดพบวา๔๓

มการจดท าบญชเชา บญชรบจายไวชดเจน ส าหรบการจดเกบคาเชาจะด าเนนการจดเกบในวนท ๑-๑๕ มกราคม ของทกป เมอผเชาสงลาชาทางวดไดออกกฎระเบยบใหผ เชาจายคาปรบ กรณสงคาเชาลาชาวนละ ๑ บาท ซงการจดท าสญญาเชาด าเนนการมาแลวในสมยเจาอาวาสองคเกา ปจจบนมการปรบปรงสญญาใหเปนไปตามสภาพปจจบน โดยอาศยความรวมมอระหวางผเชาและเจาอาวาสพรอมกบคณะกรรมการวดในการจดท าขอตกลงรวมกน ๔๔

มการจดท าบญชเชา บญชรบจายไวชดเจน ส าหรบการจดเกบคาเชาจะด าเนนการจดเกบทกป ผานการด าเนนการของพระเขาชวยเหลอภารกจเจาอาวาสกบคณะกรรมการวด สงผลใหมประชาชนเขาท าประโยชนในทดนของวดและทางวดเนนจดการกบผเขาประโยชนในลกษณสงเคราะห การจดท าสญญาเชาทวดเปนไปตามความประสงคของผ เชา ๔๕

มการจดท าบญชมอบหมายไวยาวจกรใหดแลและการมสวนรวมของประชาชนผ เชา โดยผเชาน าเงนคาเชามาจายดวยตนเองตามวนเวลาซงผเชาเปนผก าหนด ใชหลกจารตประเพณมากกวากฎหมายฝกประชาชนใหมความรบผดชอบ๔๖

๕) ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชน รายงานขอรบพระราชทาน

วสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง การควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส พบวา ใชเทคนคการแตงตงคณะกรรมการ เลอกไวยาวจกรกอนคณะกรรมการทานอนๆ ทงนเพราะไวยาวจกรมหนาทโดยตรง และเลอกคณะกรรมการทานอนๆ โดยพจารณาจากบคคลทมสถานภาพทางสงคมทนาเชอถอเขามาเปนคณะกรรมการ มอบหมายใหคณะกรรมการไปตดตามดแลทดนของวด ๔๗

ควบคมดแลเอกสารเกยวกบการท าสญญาเชาทดนของวดระบขอตกลงระหวางผ เชา กบผใหเชาไวในสญญาเชาชดเจน แตมการตกลงรวมกนวา ผ เขาท าผลประโยชนในทธรณสงฆตองม

๔๒ สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล ปญญาพโล, เจาอาวาสวดอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. ๔๓ สมภาษณ พระครภาวนารตนาภรณ, ดร., เจาคณะต าบลภเขาทอง จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๔๔ สมภาษณ พระนนทชย จารว โส, วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. ๔๕ สมภาษณ พระปลดสรยต สรวณโณ, เจาอาวาสวดเขาแกว จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. ๔๖ สมภาษณ พระสมหสมชาย สรสมปนโน, เจาอาวาสวดหนองคาบญ จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๔๗ สมภาษณ พระมหาเฉลมพล อชโต, เจาอาวาสวดโคกหรญ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐.

๑๐๘ หนาทรบผดชอบในการดแลรกษาทธรณสงฆ ไดแก การท าความสะอาด การเสยภาษ การแบงปนรายไดทเกดจากการท ากจกรรมในทดนใหแกวด อาจปรบปรงคาเชาไดเหมาะสม ๔๘

ควบคมดแลเอกสารเกยวกบบญช มการจดท าสมดควบคมการรบและจายเงนรายไดจากคาเชาทธรณสงฆ มการออกบลใหผเชาไวเปนหลกฐาน๔๙ สวนการจดท าบญชรายได รายจาย มการแบงจดสรรเงนไปตามลกษณะการใชจายเงนของวด เชน บญชการศกษาของพระสงฆ บญชคาน า คาไฟ บญชคาใชจายเบดเตรด เปนตนเพอปองกนปญหาการใหรายแกทางวดหรอคณะกรรมการ การสรางความไวใจตอสาธารณชนสรางความโปรงใสทางการเงน๕๐

ควบคมดแลเอกสารเกยวกบพนทวางเปลาของวดใหเกดประโยชนสงสด โดยแบงเปน ๒ สวน ไดแก ๑. แบงเชาส าหรบสรางทอยอาศย จดใหปลกสรางไดตามความเหมาะสม และนดพบผเชาทกวนท ๓๐ เมษายนของทกป พรอมด าเนนการจายคาเชา ควบคการจดท าสญญาใหม แบบปตอป มการสนทนาเกยวกบปญหาการอยอาศยรวมกนของผ เชาท ดนวดแตละราย เชน ผ เชามปญหาทะเลาะกนหรอไม มปญหายาเสพตดหรอไม เปนตน ๒. แบงเชาส าหรบท าการเกษตร รปแบบใหเชาท านา ผลการด าเนนการมผเชาจ านวนนอยราย ทงนเพราะการจดสรรท ดนท านาเปนแปลงนน แตละแปลงเนนไมใหกอสงปลกสรางในทดนของวด๕๑

ควบคมดแลเอกสารเชงบรณาการณ ใชกฎหมายจารต ประเพณมากกวาระเบยบกฎหมายทวไป โดย ด าเนนการตามทเคยปฏบตกนมา ผ เชารายเดมเสยชวตไปหรอไมท าผลประโยชนในท ดนวดแลว ลกหลานญาตมา ท าตอเปลยนมอโดยชอบธรรม กถอวาถกตอง สาธารณชนรบร ถอวาถกตอง ไมมเอกสารการท าสญญา ใหหลกศลธรรมเปนแบบในการท าสญญาใจ เมอถงเวลาจายเงนผลประโยชนผเชาจะน าเงนหรอสวนแบงมาสงใหวด แตรปแบบนจะด าเนนการได วดตองมเอกสารการครอบครองทดนสมบรณแลว ๕๒

เจาอาวาสผท าหนาทบรหารจดการศาสนาสมบตของวดตองรวบรวมขอมลเกยวกบศาสนาสมบตของวดบนพนฐานของสภาพปจจบนวาจ านวนผเชาทดนทราบรายชอผเชาทดนของวด ระบไดวามรายใดบางทปรบเปลยนไปจากเดม เปนไปตามจารตประเพณทสบตอมาหรอไม มลคาตอบแทนทางเศรษฐกจตามสภาพเศรษฐกจทเกดขนจรงในปจจบนเจาอาวาสเปนผรวบรวมขอมลทางเศรษฐกจทเกดขนหลงฤดท านา เพอใหเกดจายคาตอบแทนแกวดไดเหมาะสมตามจรง

๔๘ สมภาษณ พระอธการสมชาย อนทโชโต, เจาอาวาสวดหนองคลา จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน

๒๕๖๐. ๔๙ สมภาษณ พระอธการทรงศกด ถรธมโม, เจาอาวาสวดอนทาราม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๖

กนยายน ๒๕๖๐. ๕๐ สมภาษณ พระอธการมาโนชค สรปญโญ, เจาอาวาสวดหนองนาค จงหวดสระบร, ๒๔ กนยายน

๒๕๖๐. ๕๑ สมภาษณ พระครปลดถรธมม ถรธมโม, เจาอาวาสวดใหญวนนา จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐. ๕๒ สมภาษณ พระครภาวนาคณาภรณ, เจาอาวาสวดปาบ าเพญธรรม จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐.

๑๐๙

การจดการศาสนสมบตของวดมการใชเทคนคการจดการทแตกตางกนทงทางดานกฎหมาย และจารตประเพณ แตการใชเทคนคขนอย กบสภาพของแตละวดท ตองด าเนนการตามความประสงคของผเชาและปกปองผลประโยชนของวดใหด ารงอยได๕๓

๖) ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง การจดการศาสนสมบตของวด ผวจยไดด าเนนการส ารวจควบคกบการสมภาษณเชงลก

ดานการควบคมศาสนสมบตวด พบวา มการควบคมดแล เจาอาวาสด าเนนการควบดแลในขนตอนแรก ออกค าสง แตงตง

คณะกรรมการ ๒ ทาน ท าหนาทแทนวด ตดตาม มอบหมายใหคณะกรรมการไปตดตามดแลทดนของวด วามการด าเนนการตามทระบไวในสญญาหรอไม หากผเชาละเมดสญญา คณะกรรมการจะเปนตวแทนเจรจาใหเกดการด าเนนตามสญญาหรอบอกยกเลกสญญา๕๔

มการควบคมดแล เจาอาวาสด าเนนการควบดแลในขนตอนแรก ออกค าสง แตงตงคณะกรรมการ ท าหนาทเปนตวแทน ตดตามจะมอบหมายใหคณะกรรมการไปตดตามก ากบดแล วามการด าเนนการตามทระบไว ในสญญาหรอไม หากผ เชาละเมดสญญา คณะกรรมการจะเปนตวแทนเจรจาใหเกดการด าเนนตามสญญาหรอบอกยกเลกสญญา๕๕

มการควบคมดแล เจาอาวาสด าเนนการควบดแล ในขนตอนแรก ออกค าสง แตงตงคณะกรรมการผท าหนาทแทนวด ตดตาม มอบหมายใหคณะกรรมการไปตดตามดแลทดนของวด วามการด าเนนการตามทระบไวในสญญาหรอไม หากผ เชาละเมดสญญา คณะกรรมการจะเปนตวแทนเจรจาใหเกดการด าเนนตามสญญาหรอบอกยกเลกสญญา๕๖

บคคลทเปนกลไกหลกในการจดการศาสนสมบตใหเปนไปตามกฎหมายและแนวคดทฤษฎการจดการและแนวทางการจดการศาสนสมบตของส านกงานพระพทธศาสนา พบวา เจาอาวาส ผปฏบตงานจดการศาสนสมบตของวดภายใตขอกฎหมาย ระเบยบ และแนวทางก ารจดการทกฎกระทรวงฉบบท๒ (พ.ศ. ๒๕๑๑)ออกตามความในพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ไดแก๕๗ ๑. ดานการบรการศาสนสมบตวด ๒. ดานการควบคมศาสนสมบตวด ๓. ดานการแตงตงบคลากรทดแลรกษาและด าเนนการ ๔. ดานการท าบญชรกษาศาสนสมบตวดและเงนผลประโยชนขอ งวด๕.จดท าบญชใหเปนรปแบบทเหมาะสมท าใหมองคความรเทคนคการการจดการศาสนาสมบตของวด ทด แตขาดเวทแลกเปลยนเรยนร ทงนอาจเปนเพราะกลววาแทรกแซงการบรหารวดหรอการจบผดการบรหารวด สงผลใหการจดการศาสนาสมบตของวด ไมเหมาะสม และประสทธภาพลดลง เจา

๕๓ สมภาษณ พระครพนตธรรมานวตร, เจาอาวาสวดปนแกว จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐. ๕๔ สมภาษณ พระพศาลวหารกจ, เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๓ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๕๕ สมภาษณ พระครวสทธสลาภวฒน, เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๕๖ สมภาษณ พระอธการรตน รตโน, เจาอาวาสวดโพธวงษ จงหวดอางทอง, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. ๕๗ สมภาษณ พระมหาเฉลมพล อชโต, เจาอาวาสวดโคกหรญ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐.

๑๑๐ อาวาสทด าเนนการจดการ ศาสนสมบตของวดไดเหมาะสมจะปฏบตงานรวมกบหนวยงานทเกยวของ เชน ส านกงานพระพทธศาสนา ส านกงานพระคลงขางท นกธรกจ เจาหนาทรฐ เจาคณะผปกครอง เปนตน การจดการศาสนสมบตของวดควรจดการไปตามร ะเบยบและวธการทกฎหมายก าหนดไว ชวยลดปญหาความขดแยงระหวางวดกบผ เขาท าประโยชนกบวด และหากมความขดแยงเกดขน เจาอาวาสสามารถน าขอกฎหมาย ระเบยบ ขอสญญาเชาทระบไวในสญญา แนวทางการจดการ หลกธรรมมาปรบใชควบคกบการเจรจาแกไขปญหาขอข ดแยงได อกทงขอสญญาทวดไดด าเนนการจดการอนญาตใหผเขาท าประโยชนในทดนของวดจะระบในขอสญญาวาไมอนญาตใหสรางสถานเรงรมยในพนททดนของวดมการควบคมดแล ศาสนสมบตของวดดวยการจดท าบญช รายรบ รายจาย รายชอผเชาทดนโดยละเอยด๕๘

บคคลทเปนกลไกรองในการจดการศาสนสมบตของวด พบวา เปนบคคลทมศรทธาตอเจาอาวาส ตองการชวยเหลอวดใหเกดการจดการศาสนสมบตของวด ใหเกดประโยชนสงสดแกทกฝาย ไดแก เจาหนาทจากหนวยงานของรฐ บคคลผทสงคมใหการยอมรบนบถอ คณะกรรมการวด เปนตน ซงท าหนาทแทนเจาอาวาสในการจดการตรวจสอบควบคมใหผเขาท าประโยชนในท ดนของวดด าเนนกจกรรมไปตามทระบไวในสญญาหรอตามทแจงความประสงคไว๕๙

การสงเสรม เจาคณะทกชนควรสงเสรมเจาอาวาสในการจดการศาสนสมบต ดงน ๑) ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด๖๐ ๒) แกไขขอขดของของเจาอาวาส๖๑

(๑) ในการจดหาชางด าเนนการกอสราง๖๒ (๒) ในการดแบบแปลนอาคารตลอดแผนผงวด๖๓ (๓) ในการทนกอสรางดวยการขอเงนงบประมาณอดหนนจากทางราชการ๖๔ (๔) ชแจงแนะน าการปฏบตงานสาธารณปการเพอให เขาใจ ถกตอง๖๕

๕๘ สมภาษณ พระนนทชย จารว โส, วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. ๕๙ สมภาษณ พระครภาวนารตนาภรณ, ดร., เจาคณะต าบลภเขาทอง จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๖๐ สมภาษณ พระครภาวนาวชรคณ, ดร., เจาอาวาสวดตก จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๖๑ สมภาษณ พระครวสทธสลาภวฒน, เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๖๒ สมภาษณ พระนนทชย จารว โส, วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. ๖๓ สมภาษณ พระอธการรตน รตโน, เจาอาวาสวดโพธวงษ จงหวดอางทอง, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. ๖๔ สมภาษณ พระอธการทรงศกด ถรธมโม, เจาอาวาสวดอนทาราม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๖

กนยายน ๒๕๖๐. ๖๕ สมภาษณ พระมหาเฉลมพล อชโต, เจาอาวาสวดโคกหรญ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐.

๑๑๑

(๕) ขจดความขดแยงระหวางวดกบชาวบานซงมการสาธารณปการเปนเหต๖๖

๑. แ ตง ต งกรรมกา ร ในกา ร พฒนา วด ควรจ ะไ ดด า เน นงา นไปในร ปแบบของคณะกรรมการ เพอระดมความคดและความรวมมอรวมใจกน ซงอาจประกอบดวยพระสงฆภายในว ด ประมาณ ๕ – ๗ รป คฤหสถประมาณ ๗ – ๑๐ คน โดยคดเลอกบคคลทมความรความสามารถ และทส าคญจะตองพรอมทจะใหความรวมมอดวยด เมอตดตอทาบทามเปนการภายในเรยบรอยแลว จงประกาศแตงตงเปนลายลกษณอกษร แลวปดประกาศใหทราบทวกนทงวดและหมบาน และจดท าส าเนาเอกสารสงใหเจาคณะปกครองเหนอตนตามล าดบทราบดวย ๖๗

๒. ชแจงพระภกษสามเณรและศษยวด โดยการจดใหมการประชมเพอชแจงแกพระภกษสามเณรและศษยวดเปนสงจ าเปนทเจาอาวาสควรกระท าเปนระยะๆ ประมาณปกษละ๑ ครง การชแจงนน คอ การแจงความเปลยนแปลงของวดและความกาวหนาในการพฒนาใหทราบโดยทวกนและขอความรวมมอจากบคคลในวดทกประเภท ถาวดมโรงเรยนตงอยในวดกใหแนะน าแกครและนกเรยนดวย ๖๘

๓. ประชมกรรมการ ซงในการประชมครงแรกถอวาเปนครงทส า คญมากดงนนควรนดประชมในวนทกรรมการจะมาประชมไดพรอมเพรยงกน โดยมเรองทควรน าเขาวาระการประชมครงแรก ควรมดงน๖๙

๓.๑ เรองทประธานแจงใหทประชมทราบ แจงใหทประชมทราบถงนโยบายของรฐบาล และคณะสงฆในการพฒนาวดวา มงทจะสงเสรมใหวด พฒนาทางดานวตถและดานจตใจควบคกนไป ส าหรบเปาหมายในการพฒนาวดกคอมงพฒนาวดใหเปนศนยกลางของชมชนซงเจาอาวาสจะตองมความเขาใจในเรองดงกลาวดพอ เพอสมาชกจะไดมความเขาใจทถกตองและตรงกน การพฒนาวดจะไดด าเนนไปอยางถกตองตามเปาหมาย

๓.๒ เรองอาณาเขตของวด ควรจะพจารณากนถงการจดใหมหนงสอส าคญแสดงกรรมสทธทดนของวดใหเรยบรอย การก าหนดเขตวด เพอการจดท าแผนผงวด ไดแกการก าหนดหนาวด หลงวด ควรอยทศทางใดจงเหมาะสม จะแบงเนอทวดออกเปนเขตพทธาวาสเขตสงฆาวาส เขตสาธารณสงเคราะหตรงไหน อยางไร จ าเปนตองจดท ารวหรอก าแพง เปนตน ๗๐

๖๖ สมภาษณ พระอธการสมชาย อนทโชโต, เจาอาวาสวดหนองคลา จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน

๒๕๖๐. ๖๗ สมภาษณ พระอธการมาโนชค สรปญโญ, เจาอาวาสวดหนองนาค จงหวดสระบร, ๒๔ กนยายน

๒๕๖๐. ๖๘ สมภาษณ พระครปลดถรธมม ถรธมโม, เจาอาวาสวดใหญวนนา จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐. ๖๙ สมภาษณ พระครภาวนาคณาภรณ, เจาอาวาสวดปาบ าเพญธรรม จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐. ๗๐ สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล ปญญาพโล, เจาอาวาสวดอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐.

๑๑๒

๓.๓ เรองการจดท าโครงการพฒนาวด สมาชกตองชวยกนเสนอความคดเหน เชนทางวดควรจะตองท าอะไรบาง สงไหนจ าเปนจะตองท ากอนหรอหลง จะท าเมอไร ใชเวลาเทาใดใชก าลงงานและงบประมาณจากไหน งานนนๆ ควรมอบหมายใหใครเปนผรบผด ชอบด าเนนงาน รวบรวมไดแลวจดท าเปนแผนงานของวด เรยงตามล าดบงานทส าคญและความจ าเปนกอนหลงไวเพอเปนเครองก าหนดแนวทางในการปฏบตงานและตดตามประเมนผล ๗๑

๓.๔ จดท าแผนผงวด ในการจดท าแผนผงวด ควรหาผทมความรในการท าแผนผงมาชวยจดท าให แผนผงวดควรจดท าเปน ๒ แบบคอ ผงสภาพปจจบนแสดงรายละเอยดตางๆของสภาพปจจบนทงหมด และผงโครงการ เปนผงทควรจดท าขนเพอพฒนาวด ตามมตทประชมกรรมการพฒนาวดในการประชมครงท ๑ วาระท ๒ เรองการก าหนดเขตวดเพอจดท าผงผงโครงการน เปนผงทสมบรณทคาดการณลวงหนาวา เมอพฒนาดานวตถเบดเสรจแลวสภาพของวดในอนาคตจะเปนเชนไร หนาวด หลงวด จะหนไปทางทศไหนอาคารเสนาสนะแตละหลงจะตงเปนหมวดหมอยางไร สงใดจะตองรอทง สงใดจะตองเคลอนยายสงกอสรางทจะปลกใหม จะปลกตรงไหน บรเวณวดจ ะตกแตงและจะตดถนนเชนไร การนผท าผงจะตองมความรในเรองการจดวางผงและตกแตงบรเวณ จงจะสามารถท าไดเหมาะสมสวยงามตามสภาพของพนทตงวดและสภาพแวดลอมเกยวกบเศรษฐกจและสงคมของละแวกนน๗๒

ในการจดท าผงโครงการ ควรจดเปนหมวดหม โดยค านงถงผลประโยชนใชสอยและความเปนระเบยบเรยบรอย ซงสามารถแบงเนอทของวดออกเปนเขตตางๆ ดงน๗๓

(๑) เขตพทธาวาส ไดแก เขตทตงวหาร อโบสถ ศาลาการเปรยญ หอไตร เจดย

(๒) เขตสงฆาวาส ไดแก เขตทตงกฏ ครว เรอนไฟ ทสรงน า (๓) เขตสาธารณสงเครา ะห ไดแ ก บรเวณโรงเร ยน บาน พกคนชร า

บรเวณฌาปนสถาน ๓.๕ จดท าโครงการพฒนาวด เมอคณะกรรมการ ไดประชมหารอกนในเรอง

แผนงานพฒนาของวดวาจะตองท างานหรอกจกรรมใดบางตามล าดบความส าคญกอนหลงแลวผทไดรบมอบหมายใหรบผดชอบในงานหรอกจกรรมนนๆ ควรจะได เขยนโครงการกจกรรมใหชดแจง เสนอกรรมการเพอพจารณาอนมตโครงการกอนทจะด าเนนการ กจกรรมของวดทจะพฒนาแยกไดเปน ๒ ทาง คอ๗๔

(๑) การพฒนาทางดานวตถ หมายถง การพฒนาสภาพวดใหเกดศรทธาทางรปธรรม ไดแก อาคารเสนาสนะ มเอกลกษณของการเปนวดไทย ปลกสรางอย เปนหมวดหมสวยงามและไมใหมโตเกนความจ าเปนแหงประโยชนใชสอยและสภาพแวดลอมของวดและชมชน ถนนบรเวณ

๗๑ สมภาษณ พระครภาวนารตนาภรณ, ดร., เจาคณะต าบลภเขาทอง จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๗๒ สมภาษณ พระปลดสรยต สรวณโณ, เจาอาวาสวดเขาแกว จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. ๗๓ สมภาษณ พระสมหสมชาย สรสมปนโน, เจาอาวาสวดหนองคาบญ จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๗๔ สมภาษณ พระพพฒน โสภณจตโต, วดไชโยวรวหาร จงหวดอางทอง, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐.

๑๑๓ วดสะอาด รมรน ตกแตงดวยไมยนตน ไมดอก ไมประดบอยางเหมาะสมอาณาเขตของวดแบงเปนหมวดหม การกอสรางอาคารสถานทตางๆ ควรด าเนนการใหสอดคลองกบแผนผงโครงการทจดท าไว๗๕ (๒) การพฒนาทางดานจตใจ หมายถง การพฒนาทางนามธรรมเชน การปลกฝงคณธรรม จรยธรรมแก ศาสนกชนในทองถน รวมถงกจกรรมตางๆ ทวดควรจะเปนศนยกลางจดขน เพออ านวยประโยชนตอชมชนหมบานนน การพฒนาทางดานน ควรจะไดน าหนงสอหรอพฒนาควบคไปกบการปรบปรงสภาพวดทางดานวตถหรอรปธรรม๗๖

๓.๖ ด าเนนการพฒนาวด เมอไดจดแผนผงวดจดท าแผนและโครงการพฒนาวดไดแก กจกรรมตางๆ เสรจและผานควรเหนชอบจากกรรมการในการประชมครงตอๆ มาเรยบรอยแลว เรมพฒนาไดเลย โดยอาจจะก าหนดวนชมนมสปปรษและประชาชนในทองถนเพอประกาศชแจงความมงหมายในการพฒนาวด และโครงการตางๆ ทวดจะด าเนนการใหทราบโดยทวกน พรอมทงเชญชวนและขอความรวมมอจากประชาชน ในการทด าเนนการพฒนาวดในโครงการตางๆ นนดวย จากนนจะรวมกนท าความสะอาด ปลกตนไมท ารววด ไวเปนทระลกจะเปนการดยง ซงในโอกาสขางหนาวดจะไดรบความรวมมอจากชาวบานอกตอไปดวยด๗๗

ฉะนน ในการพฒนาวดเจาอาวาสตองด าเนนการใหพระภกษสามเณรปฏบตตามพระธรรมวนย จดการดานศาสนสมบตวดใหเกดความเรยบรอยดงาม จดหรอสนบสนนการศกษาใหกบบคลากรภายในวด สงเสรมเยาวชนในดานการศกษา ดานการเผยแผหลกธรรมค าสอนเพอใหประชาชนเกดการพฒนาจตใจ จดการบรณปฏสงขรณสงกอสรางในวดใหอยในสภาพมนคงเหมาะสม แกการใชงาน ท าการสงเคราะหประชาชนตามสมควรเชน การสงเคราะหคนชราบรจาคสงของใหกบผประสบภย ใหประชาชนไดใชสถานท เปนตน สามารถจ าแนกงานดงกลาวออกมาเปนบทบาทดานการปกครอง ดานการศกษา ดานการศกษาสงเคราะห ดานการเผยแผดานการสาธารณปการดานการสาธารณสงเคราะห๗๘

๓) แนะน าภารจดงานวด และการเร ยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม๗๙

๔) ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง๘๐

๗๕ สมภาษณ พระครอรณวฒนากร, เจาอาวาสวดแจง จงหวดอางทอง, ๒๑ กนยายน ๒๕๖๐. ๗๖ สมภาษณ พระครพนตธรรมานวตร, เจาอาวาสวดปนแกว จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐. ๗๗ สมภาษณ พระพศาลวหารกจ, เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๓ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๗๘ สมภาษณ พระครภาวนาวชรคณ, ดร., เจาอาวาสวดตก จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๗๙ สมภาษณ พระครภาวนาคณาภรณ, เจาอาวาสวดปาบ าเพญธรรม จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐. ๘๐ สมภาษณ พระครปลดถรธมม ถรธมโม, เจาอาวาสวดใหญวนนา จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐.

๑๑๔

เสนอแนวทางการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง ดานการจดบรเวณวด ทางวดควรแบงสรรงบประมาณบางสวนเพอใชในการจดท าทะเบยนครภณฑ ซงจะท าใหวดทราบวามครภณฑใดบางภายในวด รวมทงทราบวามครภณฑใดบางทจะตองจดซอหรอจ าหนายออกไป ควรจดใหมการท าความสะอาดและปรบทศนยภาพภายในและรอบนอกบรเวณวดใหมความสวยงาม รมรน เพอใหวดเปนททรมเยนส าหรบพระภกษ สามเณร และญาตโยมทเขามาภายในวด โบราณสถานและโบราณวตถ ถอวาเปนสงทมคณคาทางประวตศาสตร และบงบอกถงวฒนธรรมและความเปนมาของชมชนไดเปนอยางด จงควรใหหนวยงานทเกยวของ เชน กรมศลปกร เขามามสวนรวมในการดแลและซอมแซม เพอใหโบราณสถานและโบราณวตถยงคงอยควดตอไป๘๑

เสนอแนวทางการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง ดานการจดการปกครองพระภกษ สามเณรและศษยวด ควรมการจดประชมอยางนอยเดอนละครง เพอใหเกดความตอเนองในการปฏบตงานและท าใหการบรหารงานมประสทธภาพมากยงขน ควรมการกระจายอ านาจการปกครองออกไปยงผทมสวนรวมในการบรหารและการปกครอง เพอท าใหการบรหารและการปกครองมประสทธภาพมากยงขน๘๒

เสนอแนวทางการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง ดานการจดการศกษาแกพระภกษ สามเณรและประชาชน ควรสงเสรมใหมการจดการเรยนการสอนนกธรรมภายในวด และควรสนบสนนใหผทมความรความสามารถขนมาเปนครสอนนกธรรม ควรจดใหมการอบรมครพระทก ๖ เดอน รบรองโดยกรมศาสนารวมทงพระวทยากร ตามแผนกหนาทตางๆ เปนประจ าอยางตอเนอง ซงจะท าใหไดบคลากรทางศาสนาทมประสทธภาพ๘๓

เสนอแนวทางการบรหารจดการวดพฒนาตวอยาง ดานการจดกจกรรมเพอสงเสรมศลธรรม ควรมการจดตงหนวยงานหรอส านกงานและจดใหมผรบผดชอบ เพอใหความสะดวกแกญาตโยมทมาตดตอประสานงานกบทางวด ควรจดใหมผทรบผดชอบในการจดควกจนมนต เพอไมใหเกดความซ าซอนและคลาดเคลอน และควรมการวางกฎระเบยบทชดเจน ควรมการจดอบรมพธกร หรอมคคทายกขนในจงหวดเพอใหมคคทายกมความรและความเขาใจในเรองตางทจ า เปน เพอใหสามารถปฏบตหนาทไดอยางถกตองและเปนรปแบบเดยวกน ควรจดใหมสถานทจอดรถอยางเพยงพอเพออ านวยความสะดวกแกญาตโยมทมาท าบญหรอตดตอในการบ าเพญกศลตางๆ โดยบรณาการใหสอดคลองกบภารกจ ๖ ดานของคณะสงฆ ดงน๘๔ ๑.การปกครอง หมายถง การดแล คมครอง บรหาร ความส าคญ การปกครองของคณะสงฆไทย เปนการปกครองในระบอบประชาธปไตยโดยมสมเดจพระสงฆราชสกลมหาสงฆปรณายก ทรงเปนประธาน มการบงคบบญชากนไปตามล าดบ

๘๑ สมภาษณ พระครวสทธสลาภวฒน, เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๘๒ สมภาษณ พระนนทชย จารว โส, วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. ๘๓ สมภาษณ พระอธการรตน รตโน, เจาอาวาสวดโพธวงษ จงหวดอางทอง, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. ๘๔ สมภาษณ พระมหาเฉลมพล อชโต, เจาอาวาสวดโคกหรญ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐.

๑๑๕ ชนนบตงแตระดบมหาเถรสมาคมลงไปจนถงเจาอาวาส พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ แกไขปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดล าดบชนการปกครองคณะสงฆไว ดงน๘๕ มาตรา ๒๐ คณะสงฆตองอยภายใตการปกครองของมหาเถรสมาคม การจดระเบยบการ ปกครองคณะสงฆใหเปนไปตามทก าหนดไวใน กฎมหาเถรสมาคม๘๖ หลกการปกครอง เปน ภารกจทวดโดยพระภกษผเปนเจาอาวาส หรอเจาคณะปกครองด าเนนการสอดสอง ดแล รกษาความเรยบรอยดงาม เพอใหพระภกษสามเณรทอยในวด หรอในปกครองปฏบตตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎ ขอบงคบ ระเบยบ ค า สง ประกาศของมหาเถรสมาคม หรอพระบญชาของสมเดจพระสงฆราช ภารกจดานนครอบคลมถงการทพระภกษผท าหนาทเปนเจาคณะปกครองทกระดบนบตงแตผชวยเจาอาวาส รองเจาอาวาส เจาอาวาส เจาคณะต าบล เจาคณะอ าเภอ เจาคณะจงหวด เจาคณะภาคเจาคณะใหญ (หน) นอกจากน ยงรวมถงการทพระภกษท าหนาทเปนพระกรรมวาจาจารย เปนพระอปชฌายในการอปสมบทกลบตร ๒. การศาสนศกษา หมายถง การเลาเรยน ฝกฝน และอบรม ความส าคญ การศกษาในทางพระพทธศาสนา เปนการศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมทงแผนกธรรม และบาล นอกจากจะเปนการศกษาหลกธรรมค าสงสอนแลว ยงไดชอวาเปนการสบตออายพระพทธศาสนาไวอกดวย โดยเฉพาะการศกษาภาษาบาล เพราะถาไมรภาษาบาลแลว กจะไมมผใดสามารถรและเขาใจพระพทธวจนะในพระไตรปฎก ถาขาดความร เรองพระไตรปฎกแล ว พระพทธศาสนา กจะตองเสอมสญไปดวย ดวยเหตนพระมหากษตรยผเปนศาสนปถมภกตงแตโบราณมา จงทรงท าการท านบ ารงสนบสนนการเลาเรยนพระปรยตธรรม และทรงยกยอง พระภกษ สามเณร ทเรยนรพระพทธวจนะใหมฐานนดรพระราชทานราชปการตางๆ มนตยภต เปนตน หลกการศาสนศกษา เปนภารกจดานการจดการศกษาพระปรยตธรรมของ คณะสงฆทงแผนกธรรม – บาล แผนสามญ การอดมศกษาในมหาวทยาลยสงฆทงสองแหง ภารกจ ดานนครอบคลมถงการทพระภกษท าหนาทเปนครสอน เปนกรรมการตรวจขอสอบธรรมบาลสนามหลวง เปนเลขานการสอบธรรม –บาลสนามหลวง เปนผอ านวยการหรอเปนประธานจดสอบธรรม – บาลสนามหลวง และเปนเจาส านกเรยนในฐานะทเปนเจาอาวาส๘๗ ๓. การศกษาสงเคราะห หมายถง การใหการสงเคราะหดานการฝกฝน อบรมแกประชาชน ความส าคญ การศกษาสงเคราะห เปนการจดการศกษาทวด คณะสงฆด าเนนการขนเพอสนองตอนโยบายของภาครฐ ในอนทจะสงเสรมใหประชาชน เยาวชน ไดรบการศกษา หลกการศกษาสงเคราะห เปนภารกจดานการด าเนนการจดการศกษาทเนนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมแกเดกและเยาวชน ใหมความรความเขาใจหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเพอ

๘๕ สมภาษณ พระอธการสมชาย อนทโชโต, เจาอาวาสวดหนองคลา จงหวดสระบร , ๒๓ กนยายน

๒๕๖๐. ๘๖ สมภาษณ พระอธการทรงศกด ถรธมโม, เจาอาวาสวดอนทาราม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๖

กนยายน ๒๕๖๐. ๘๗ สมภาษณ พระอธการมาโนชค สรปญโญ, เจาอาวาสวดหนองนาค จงหวดสระบร, ๒๔ กนยายน

๒๕๖๐.

๑๑๖ สามารถด ารงตนและด าเนนชวตในสงคมไดอยางมความสขและเปนพลเมองท มความร คคณธรรมของประเทศ โดยมความ มงหมาย ๔ ลกษณะ คอ๘๘ ๑. การจดการศกษาเปนโรงเรยนตามแผนการศกษาแหงชาต โดยมงให พระภกษสามเณรนกเรยน ไดศกษาเพอชวตและสงคม ไดแก โรงเรยนราษฎรการกศลของวด ศนยการเรยนรศลธรรมในวด(ศนยศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตยเดม หรอวนหยดอน ๆ) ศนยอบรมเดกกอนเกณฑในวด วทยาลยและมหาวทยาลยสงฆ ๒. การสงเคราะหใหเดกและประชาชนไดรบการศกษาในสถานศกษาของรฐหรอเอกชน ตามแผนการศกษาแหงชาต เชน การเปนผน าในการตงโรงเรยนในชนบ ทท ตงวด การใหสรางสถานศกษาในบรเวณวด การใหใชหรอใหเชาทดนวด หรอทธรณสงฆในการสรางสถานศกษาของรฐ หรอทองถน การเปนผอปการะโรงเรยนตางๆ การใหความอปถมภแกเดกวด ๓. การสอนศลธรรมแกนกเรยน นกศกษาในระบบโรงเรยนตามแผนการศกษาชาต เชน การสอนธรรมศกษา การสอนศลธรรม หนวยงานพระธรรมทต และหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล ในการเผยแพรศลธรรมในโรงเรยน และสถานศกษาตางๆ๘๙ ๔. การสงเคราะหเกอกลแกการศกษา สถาบนการศกษา หรอบคลากรทางการศกษา เชน มอบทนการศกษา มอบอปกรณการศกษา ล ภารกจดานน ครอบคลมถงการทพระภกษผ เปนเจาอาวาสได บรจาคทนทรพยสวนตวเพอการศกษาแกเดกในระบบโรงเรยนของรฐหรอของเอกชน หรอสรางหรอซอมแซมอาคารสถานศกษา หรอการด าเนนการใด ๆ ของพระภกษท มความสามารถโดยไมขดตอพระธรรมวนยทเปนไป เพอการสงเสรมการศกษาแกเดกและเยาวชนทอยในวยเรยน จดวาเปนภารกจดานการศกษาสงเคราะหทงสน๙๐ ๔. การเผยแผ หมายถง ท าใหขยายออกไป ท าใหขยาย กวางขวางออกไป ความส าคญ การเผยแผ คอการท าใหแพรหลายในลกษณะตดแนน กระจายไปเชน เผยแผศาสนา เผยแผธรรม องคการเผยแผ สวนค าวา เผยแพร ใชในความหมายวา ประกาศ โฆษณา ท าใหแพรหลาย ในลกษณะกระจายใหเปนรปธรรมหรอใหสมผสไดทางตา ห เปนตน๙๑ หลกการเผยแผ เปนภารกจดานการด าเนนการประกาศพระพทธศาสนาใหประชาชนไดรบทราบในทก ๆ วธ ทไมขดตอพระธรรมวนย โดยมงเนนใหประชาชนไดมความรความเขาใจ ในหลกธรรมแลวนอมน าไปปฏบตในชวตประจ าวน ไดแก การเทศนา การปาฐกถาในโอกาสและสถานทตาง ๆ ทงในวด และนอกวด การบรรยายธรรมทงทางวทยและโทรทศน การเผยแผธรรมดวยสอตาง ๆ เชน หนงสอ หนงสอพมพหรอวดทศน ภารกจดานนครอบคลมถงการทวดหรอพระภกษจดกจกรรมตาง ๆ ขนในวด โดยมวตถประสงคเพอการเผยแผธรรมหรอตองการใหประชาชนเขาวดปฏบตธรรม

๘๘ สมภาษณ พระครปลดถรธมม ถรธมโม, เจาอาวาสวดใหญวนนา จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐. ๘๙ สมภาษณ พระอธการทรงศกด ถรธมโม, เจาอาวาสวดอนทาราม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๖

กนยายน ๒๕๖๐. ๙๐ สมภาษณ พระนนทชย จารว โส, วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. ๙๑ สมภาษณ พระครภาวนาคณาภรณ, เจาอาวาสวดปาบ าเพญธรรม จงหวดสระบร, ๒๒ กนยายน

๒๕๖๐.

๑๑๗ หรอมงเนนสบสานวฒนธรรมไทยทไดรบอทธพลมาจากหลกพระพทธศาสนา เชน การจดงานเทศนมหาชาต การจดงานในวนส าคญทางพระพทธศาสนาการจดงานในวนทก าหนดเปนวนส าคญของไทย (วนขนปใหม วนสงกรานต เปนตน) การจดโครงการบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน การจดโครงการ บวชเนกขมมจารณ (ชพราหมณ) การจดอปสมบทหมหรอจดใหมการปฏบตธรรมเฉลมพระเกยรตเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจา พระบรมราชนนาถ การจดพธแสดงตนเปน พทธมามกะ การจดใหมการแสดงธรรมในวนธมมสวนะ (วนพระ) การจดสงพระภกษไปสอนศลธรรมแกนกเรยนตามโรงเรยนตาง ๆ นอกจากนยงมการเผยแผธรรมทคณะสงฆรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตจดใหด าเนนการในรปแบบ “หนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล (อ.ป.ต.)” “การอบรมจรยธรรมนกเรยน ขาราชการ และประชาชน ” “การอบรมครจรยศกษา” “การสงเสรมหนวยเผยแพรศลธรรม” “การสงเสรมหนวยสงเคราะหพทธมามกะ ผเยาว” เชน โครงการอทยานการศกษาในวด โครงการสวนสมนไพรในวด โครงการลานวด ลานใจ ลานกฬาโครงการวดพฒนาตวอยาง เปนตน๙๒ กลาวโดยสรป การด าเนนการใด ๆ ของพระภกษในพระพทธศาสนา ท เปนไปเพอการเผยแผธรรมทางพระพทธศาสนาทงในวด นอกวด ชอวา ภารกจดานการเผยแผทงสน ปจจบนการเผยแผตองด าเนนงานตามระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการเผยแผพระพทธศาสนา พ.ศ. ๒๕๕๐ ๕. การสาธารณปการ หมายถง การกอสรางและการบรณปฏสงขรณศาสนสถานภายในวด ความส าคญ การสาธารณปการโดยรวม หมายถง การพฒนาวดในดานวตถทกอยางไมเฉพาะแตศาสนสถานเทานน หากรวมไปถงการท าวดใหสะอาด รมรน สะดวก สบาย การท าถนน ทางเดนในวด และการตบแตงวดใหดสวยงามใหสบายตาแกผพบเหน นอกจากน การสาธารณปการ เปนงานประจ าของเจาอาวาสอยางหนงซงถอวาเปนหนาททจะตองท า ทงน เพอสรางสงทจ า เปน รกษา สงทมอยแลวไว และซอมแซมสงทช ารดทรดโทรมใหคงสภาพไวเพอประโยชนแกชมชนและพระสงฆ ภายในวด ในการน ใหรวมถงการดและรกษาศาสนสมบตของพระพทธศาสนาทเปนสมบตสวนรวมของสงฆ มใชสมบตสวนตวของผใดผหนงโดยเฉพาะ มพระพทธานญาตใหสงฆ ชวยกนดแลรกษา เชน ใหตงพระภกษท าหนาทดแลรกษาวสดสงของของสงฆ ซงเรยกวา ภณฑาคารก โดยเฉพาะ ศาสนสมบต แบงเปน ๒ อยาง คอ๙๓ - ศาสนสมบตวด คอ ทรพยสนของวดใดวดหนง เปนหนาทของสงฆในวดนนซงมเจาอาวาส เปนตน ชวยกนดแล รกษา ใหเปนไปตามพระธรรมวนย - ศาสนสมบตกลาง คอ ทรพยสนอนมใชเปนศาสนสมบตวด แตเปนของสงฆสวนกลาง เชน ทดน และผลประโยชนวดราง ทรพยสนทมผยกใหสงฆสวนกลาง ศาสนสมบตกลาง เปนหนาทของผปกครองสงฆระดบสงดแล รกษา ทงน การจดการศาสนสมบตภายในวด จะตองยด

๙๒ สมภาษณ พระครพนตธรรมานวตร, เจาอาวาสวดปนแกว จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐. ๙๓ สมภาษณ พระพศาลวหารกจ, เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๓ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐.

๑๑๘ หลกใหถกตองตามกฎหมาย พระธรรมวนย มตมหาเถรสมาคมและจะตองไมกอใหเกดความเดอดรอน แกประชาชนโดยทวไปหากไมจ าเปน หลกการด าเนนการสาธารณปการ เปนภารกจทวดหรอพระภกษด าเนนการเกยวกบการพฒนาวด ดานอาคารสถานทและสงแวดลอม การบรณปฏสงขรณในเขตพทธาวาส และเขตสงฆาวาส หรอกลาวงาย ๆ กคอ ภารกจดานการกอสราง การซอมแซม การจดใหมการบ ารงดแลรกษาถาวรวตถหรอสาธารณสมบตของวด เชน การสรางอโบสถ วหาร อาคารเรยน ศาลาการเปรยญ หอธรรม กฏเมร การจดการศาสนสมบตใหเปนไปดวยด การจดท าบญชเสนาสนะและศาสนสมบตของวด เปนตน๙๔ ๖. การสาธารณสงเคราะห หมายถง การชวยเหลอเพอประชาชนทวไป ความส าคญ การสาธารณสงเคราะห นอกจากเปนการใหความชวยเหลอประชาชน ผยากไรและประสบภยแลว ยงหมายรวมถงการเผยแพรขอมล ขาวสารทางราชการ เปนศนยกลางการเรยนร การฝกอาชพแกประชาชน การใหใชสถานทวดส าหรบด าเนนกจกรรมเพอประโยชนสวนรวม หลกการสาธารณสงเคราะห เปนภารกจทวด หรอพระภกษสงฆด าเนนการชวยเหลอสงคมในรปแบบตาง ๆ ทไมขดตอพระธรรมวนย ทงน โดยมงเนนเพอประโยชนและความสข แกประชาชนเปนส าคญ ไดแก การสงเคราะหพระภกษสามเณร และวดทประสบภยและขาดแคลน การใหวดเปนสถานทประกอบการ กศลเกยวกบเรองเกด แก เจบ ตาย เชน การสวดศพ การเผาศพ การท าบญอทศ การถวายสงฆทาน เปนตน การใหวดเปนสถานทจดฝกอบรมประชาชนดานอาชพตาง ๆ การสงเคราะหผปวยโรครายหรอผปวยยากไรการจดใหมโรงทาน การบรจาคทรพยสวนตว หรอชกชวนญาตโยมบรจาคทรพยจดสรางโรงพยาบาล การใหความรขาวสารแกชมชนดานตาง ๆ เชน การศกษา การสาธารณสขมลฐาน การปกครอง การชวยเหลอผประสบอทกภยหรอการบ าเพญสาธารณประโยชนตาง ๆ เปนตน สรปไดวา การรกษาระเบยบประเพณทโบราณกระท ามาคอ พระพทธศาสนามวนพระ ชาวบานจะมารกษาศล ถวายทาน ฟงธรรม เปนประจ าอยแลว และแตละวดกมการแนะน าอบรม สงสอน ศลธรรมประจ าอยแลว ขนอยวาเจาอาวาสมความสามารถกจดกจกรรมในโครงการตางๆ มากขน บางวดความพรอม เชน อาคาร สถานท อปกรณ และทนสนบสนนนอยจดความส าคญของแตละวด บางวดสภาพชาวบานกยากจน ตองหาผอยนอกพนทสนบสนน เรยกวาจดตามหนาทสงเสรมศลธรรมกนอยแลว มากนอยตามก าลงของแตละวด เขาขายทวา ท าไดท าไป ไมมหนวยงานใดจะสนใจใหการสนบสนน บางทผมความรความสามารถขาดการสนบสนนกหมดก าลงใจ กจการใดกไมกาวหนา

๕) ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส๙๕

๙๔ สมภาษณ พระอธการสมชาย อนทโชโต, เจาอาวาสวดหนองคลา จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน

๒๕๖๐. ๙๕ สมภาษณ พระอธการรตน รตโน, เจาอาวาสวดโพธวงษ จงหวดอางทอง, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐.

๑๑๙

แผนภาพท ๔.๓ กระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด

กระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด

ควบคมการจดการศาสนสมบต สงเสรมการจดการศาสนสมบต

ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา

ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะ

พอควรแกสภาพทองถน และใหกอสรางตามแบบแปลน

ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชนรายงานขอรบพระราชทาน

วสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง

ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง

ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทยหรอใหรกษาศลปวฒนธรรม

ทองถนเปนส าคญ

ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต

ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด

แกไขขอขดของของเจาอาวาส

ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง

แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถร

สมาคม

ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยอง

ดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส

๑๒๐

จากแผนภาพท ๔.๓ พบวา กระบวนการจดการศาสนสมบตของวดเปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะสงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอเจาอาวาสชงเป นพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวนทกชนตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ

(๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต (๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต การควบคมนนเจาคณะจะเพกเฉยมไดถาเพกเฉยเสยเปนการละเวนการปฏบตตอง

สอดสองดแลชแจงแนะน าในการสาธารณปกาของเจาอาวาส ดงน ๑) ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา ๒) ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะ

พอควรแกสภาพทองถน และใหกอสรางตามแบบแปลน ๓) ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทยหรอใหรกษาศลปวฒนธรรม

ทองถนเปนส าคญ ๔) ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต ๕) ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชนรายงานขอรบพระราชทาน

วสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง ๖) ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง

การสงเสรม เจาคณะทกชนควรสงเสรมเจาอาวาสในการจดการศาสนสมบต ดงน ๑) ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ๒) แกไขขอขดของของเจาอาวาส

(๑) ในการจดหาชางด าเนนการกอสราง (๒) ในการดแบบแปลนอาคารตลอดแผนผงวด (๓) ในการทนกอสรางดวยการขอเงนงบประมาณอดหนนจากทางราชการ (๔) ชแจงแนะน าการปฏบตงานสาธารณปการเพอให เขาใจ ถกตอง (๕) ขจดความขดแยงระหวางวดกบชาวบานซงมการสาธารณปการเปนเหต

๓) แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม

๔) ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ๕) ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอ

ผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส ๖) แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๑๒๑ ๔.๔ น า เสนอพทธบรณาการ เ พอการบรหาร จดการศาสนสมบตของ วดในพระพทธศาสนา

ตารางท ๔.๑๐ พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

การบรหารจดการศาสนสมบตของวด

ในพระพทธศาสนา

พทธบรณาการ ฉนทะ

(วางแผน) วรยะ

(ลงมอท า) จตตะ

(ตรวจสอบ) วมงสา

(ปรบปรงแกไข) ควบคมการจดการศาสนสมบต ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา

วา งแผน จ ดท าแผ นแ ม บท ใ นการพฒนาวด๙๖

ด าเนน การตา มแผนแมบท

ตร ว จ ส อ บ ผ ลการด าเน นกา รตามแผนแมบท

แ ก ไขปร บปร งแผ น แ มบ ท ใ หทนสมย

ค ว บ ค ม แ บ บ แ ป ล นเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะพอควรแ กสภา พทองถ น และใหก อสรา งตามแบบแปลน

วา งแผน จ ดท าพมพ เขย ว กอนก อ ส ร า งเสนาสนะ เปดรบ ฟงควา มค ด เ ห น ข อ งชาวบาน๙๗

ด า เ น น ก า รก อ ส ร า ง ต า มพมพเขยวซงระบร า ย ล ะ เ อ ย ดตา ง ๆไ ว อย า งครบครน

มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน เป ด โ อก า ส ใ หป ร ะ ช า ช นตรวจสอบได

แ ก ไขปร บปร งข อ ผ ด พล า ด ทเก ดข นร ะหวา งการกอสรางโดยกา ร มส วน ร ว มของประชาชน

ควบ ค มให แ ตล ะว ด ทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไ ท ย ห ร อ ใ ห ร ก ษ าศลปวฒนธรรมทองถนเปนส าคญ

วา งแผน จ ดท าแมแบบในกา รสรา งถ าวร วตถ ๙๘

จดประชมชแจงเจ า อา ว า ส ใ หทราบถงแมแบบทก าหนด

แ ต ง ต งคณะกรรมกา รตร ว จ ส อ บ ผ ลการด าเนนการ

แ ก ไขปร บปร งข อ ผ ด พล า ด ทเก ดข นร ะหวา งการกอสราง โดยกา ร มส วน ร ว มของประชาชน

ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต

วา งแผน จ ดท าต น แ บ บ ห ร อโปรแกรมบญช

ใ ห แ ต ล ะ ว ดด าเนน การตา มแ บ บ บ ญ ช ท

ใ ห แ ตล ะว ดส งบ ญ ช เ พ อตรวจสอบความ

ห า ก ว ด ใ ดด า เน น ก า ร ไ มถ ก ต อ ง ก ใ ห

๙๖ สมภาษณ พระครพนตธรรมานวตร, เจาอาวาสวดปนแกว จงหวดพระ นครศรอยธยา, ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐. ๙๗ สมภาษณ พระพศาลวหารกจ, เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๓ จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๑

กนยายน ๒๕๖๐. ๙๘ สมภาษณ พระครภาวนาวชรคณ, ดร., เจาอาวาสวดตก จงหวดพระนครศรอยธยา , ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐.

๑๒๒

ตารางท ๔.๑๐ พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

การบรหารจดการศาสนสมบตของวด

ในพระพทธศาสนา

พทธบรณาการ ฉนทะ

(วางแผน) วรยะ

(ลงมอท า) จตตะ

(ตรวจสอบ) วมงสา

(ปรบปรงแกไข) ต า ง ๆ เ พ อแจกจาย๙๙

ก าหนด ถกตอง กล บ ไปด า เน นแ ก ไ ข ใ ห ม ใ หถกตอง

ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชนรายงานขอรบพระราชทานวสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง

จ ดปร ะ ช มเ จ าอ า ว า ส แ ล ะไวยา ว จกรเ พอชแจงการจดท าเอกสาร๑๐๐

จดท าระบบการจด เกบเอกสา รให เ จ า อ า ว า สน าไปปฏบต

ก า หนด ให เจ าอาวา สรา ยงา นผ ล ก า รด า เ น น ก า ร ใ นร อ บ ป เ พ อตรวจสอบ

พ ฒ น า ร ะ บ บจดเกเอกสารใหท น ส ม ยแ ล ะ มประสทธภาพอยเสมอ

ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง

แ ต ง ต งคณะกรรมกา รดานศาสนสมบตข น หน ง ช ด ท าห น า ท ใ น ก า รช แ จ ง ควบ ค มก า รด าเนนการ๑๐๑

ช แ จ ง แ ล ะค ว บ ค ม ก า รจ ด ก า ร ศ า ส นสมบตของวดใหเปนไปตา ม กฎ กระทรวง

มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบตของวดว า เ ป น ไ ปตา ม กฎ กร ะ ทร ว ง หรอไหม

แกไขข อขดขอ งของเจาอาวาสใหเปน ไปตาม กฎ กระทรวง

สงเสรมการจดการศาสนสมบต ออกตรวจตราเยยมเยยนเจ า อ า วา ส ผ เ ร ง ร ดกา รพฒนาวด

แ ต ง ต งคณะกรรมการในการสงเสรมการ

ออกตร วจตร าเย ย มเยยน เจ าอา วาสผ เร ง ร ด

จดท ารายงานผลการสงเสรมการจ ด ก า ร ศ า ส น

แกไขข อขดขอ งของเจาอาวาส แนะน าภา ร จ ด

๙๙ สมภาษณ พระครวสทธสลาภวฒน, เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร, ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๑๐๐ สมภาษณ พระนนทชย จารว โส , วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร , ๒๐ กนยายน

๒๕๖๐. ๑๐๑ สมภาษณ พระอธการรตน รตโน, เจาอาวาสวดโพธวงษ จงหวดอางทอง, ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐.

๑๒๓

ตารางท ๔.๑๐ พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

การบรหารจดการศาสนสมบตของวด

ในพระพทธศาสนา

พทธบรณาการ ฉนทะ

(วางแผน) วรยะ

(ลงมอท า) จตตะ

(ตรวจสอบ) วมงสา

(ปรบปรงแกไข) แกไขขอขดของของเจาอาวาส

จ ด ก า ร ศ า ส นสมบต๑๐๒ ม ก า ร ป ร ะ ช มคณ ะ ก ร ร ม อ ยประจ า๑๐๓

การพฒนาวด ชวยยกฐานวดทได พฒนา ดแล วเป น ว ด พฒ น าตวอยาง ชวยยกยอง เจ าอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรอง เจ าอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แ ตอย า ให เ ก นกวาเจาอาวาส

สมบต ส ารวจความพงพอใจของพร ะสงฆาธการ

งานวด และการเรยไ รใหเปนไปตามระเบยบและค า ส ง มห า เ ถ รสมาคม แนะน าแจงกา รจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

แนะน า ภา ร จดงานว ด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ชวยยกยองเจาอาวาสผ มผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอา วาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส แ น ะ น า แ จ ง ก า ร จ ดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๑๐๒ สมภาษณ พระปลดสรยต สรวณโณ, เจาอาวาสวดเขาแกว จงหวดสระบร, ๒๓ กนยายน

๒๕๖๐. ๑๐๓ สมภาษณ พระครอรณวฒนากร , เจาอาวาสวดแจง จงหวดอางทอง , ๒๑ กนยายน

๒๕๖๐.

๑๒๔ ๔.๕ องคความรจากการวจย

จากการศกษาวจยเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” นน ผวจยสามารถสรปองคความรจากการวจย ไดดงน

แผนภาพท ๔.๔ องคความรจากการวจย ทมา : จากการสงเคราหของผวจยเอง

ฉนทะ (วางแผน)

วรยะ (ลงมอปฏบต)

จตตะ (ตรวจสอบ)

วมงสา (ปรบปรง)

แตงตงคณะกรรมการดานศาสนสมบตขนหนงชดท าหนาทในการชแจง ควบคมการ

ด าเนนการ

มการประชมคณะกรรมอยประจ า

วางแผนจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด

ด าเนนการตามแผนแมบท

จดประชมชแจงเจาอาวาสใหทราบถง

แมแบบทก าหนด

จดท าระบบการจดเกบเอกสารใหเจาอาวาสน าไปปฏบต

เปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบได

มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน

มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบต

ของวดวาเปนไปตาม กฎ กระทรวง หรอไหม

แกไขขอขดของของเจาอาวาส

แกไขปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนระหวางการกอสราง โดยการมสวนรวมของ

ประชาชน

๑๒๕

จากแผนภาพท ๔.๔ พบวา พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ประกอบดวย ๔ ขนตอน คอ

๑. ขนฉนทะ (วางแผน) ๒. ขนวรยะ (ลงมอท า) ๓. ขนจตตะ (ตรวจสอบ) ๔. ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) ขนฉนทะ (วางแผน) ไดแก วางแผนจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด วางแผนจดท า

พมพเขยวกอนกอสรางเสนาสนะ เปดรบฟงความคดเหนของชาวบาน วางแผนจดท าแมแบบในการสรางถาวรวตถ วางแผนจดท าตนแบบหรอโปรแกรมบญชตางๆ เพอแจกจาย จดประชมเจาอาวาสและไวยาวจกรเพอชแจงการจดท าเอกสาร๑๐๔ แตงตงคณะกรรมการดานศาสนสมบตขนหนงชดท าหนาทในการชแจง ควบคมการด าเนนการ แตงตงคณะกรรมการในการสงเสรมการจดการศาสนสมบต๑๐๕

ขนวรยะ (ลงมอท า) ไดแก ด าเนนการตามแผนแมบท ด าเนนการกอสรางตามพมพเขยวซงระบรายละเอยดตางๆไวอยางครบครน๑๐๖ จดประชมชแจงเจาอาวาสใหทราบถงแมแบบทก าหนด ใหแตละวดด าเนนการตามแบบบญชทก าหนด จดท าระบบการจดเกบเอกสารใหเจาอาวาสน าไปปฏบต ชแจง และควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง มการประชมคณะกรรมอยประจ า๑๐๗ ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส๑๐๘

ขนจตตะ (ตรวจสอบ) ไดแ ก ตรวจสอบผลการด าเนนกา รตามแผนแมบท มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน เปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบได๑๐๙ แตงตงคณะกรรมการตรวจสอบผลการด าเนนการ ใหแตละวดสงบญชเพอตรวจสอบความถกตอง ก าหนดใหเจาอาวาส

๑๐๔ สนทนากลมเฉพาะ พระมหาค าพนธ รณญชโย, เจาอาวาสวดเวฬวนาราม จงหวดราชบร , ๑๙

ธนวาคม ๒๕๖๐. ๑๐๕ สนทนากลมเฉพาะ พระปลดระพน พทธสาโร, อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต

สาขาวชาการจดการเชงพทธ, ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. ๑๐๖ สนทนากลมเฉพาะ พระครวโรจนอนทคณ, เจาคณะต าบลพลว จงหวดจนทบร , ๑๙ ธนวาคม

๒๕๖๐. ๑๐๗ สนทนากลมเฉพาะ พระคร พศษฎประชานาถ , เจาอา วาสวดใหญอนทาราม จงหวด

สมทรสงคราม, ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. ๑๐๘ สนทนากลมเฉพาะ พระปลดระพน พทธสาโร, อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต

สาขาวชาการจดการเชงพทธ, ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. ๑๐๙ สนทนากลมเฉพาะ พระมหาอ านาจ อจฉรยเมธ , เจาอาวาสวดบางหลวงอนกจวธ จ งหวด

ปทมธาน, ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐.

๑๒๖ รายงานผลการด าเนนการในรอบป๑๑๐ เพอตรวจสอบ มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบตของวดวาเปนไปตาม กฎ กระทรวง หรอไหม จดท ารายงานผลการสงเสรมการจดการศาสนสมบต ส ารวจความพงพอใจของพระสงฆาธการ๑๑๑

ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) ไดแก แกไขปรบปรงแผนแมบทใหทนสมย แกไขปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนระหวางการกอสรางโดยการมสวนรวมของประชาชน๑๑๒ หากวดใดด าเนนการไมถกตอง ก ใหกล บไปด าเน นแก ไขให มให ถกตอง พฒนา ระบบจดเ กเอกสาร ใหทน สมยและมประสทธภาพอยเสมอ แกไขขอขดของของเจาอาวาส แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง๑๑๓

พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ใน ๗ ขนตอนตามหลกสปปายะ คอ

ดานอาวาสสปปายะ คอ การจดหมวดหมศาสนสมบตใหเปนระเบยบ ดานโคจรสปปายะ คอ การจดศาสนสมบตของวดใหสบคนงาย ใชสะดวก ดานกสสสปปายะ คอ การจดปายแสดงลกษณะ ความเปนมาของศาสนสมบตของวด ดานปคคลสปสสยะ คอ การจดผดแลศาสนสมบตของวดใหรบผดชอบเปนการเฉพาะ ม

ความรความเขาใจศาสนสมบตของวดเปนอยางด ดานโภชนสปปายะ คอ ศาสนสมบตของวดทมเพยงพอตอการใชประโยชน ดานอตสปปายะ คอ ศาสนสมบตของวดทกชนสามารถใชงานได และไดรบดแลรกษา

เปนอยางด ดานอรยาปาถสปปายะ คอ สามารถตรวจสอบและตรวจทานศาสนสมบตของวดได

๑๑๐ สนทนากลมเฉพาะ พระปลดระพน พทธสาโร, อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต

สาขาวชาการจดการเชงพทธ, ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. ๑๑๑ สนทนากลมเฉพาะ พระครวโรจนอนทคณ, เจาคณะต าบลพลว จงหวดจนทบร , ๑๙ ธนวาคม

๒๕๖๐. ๑๑๒ สนทนากลมเฉพาะ พระมหาค าพนธ รณญชโย, เจาอาวาสวดเวฬวนาราม จงหวดราชบร , ๑๙

ธนวาคม ๒๕๖๐. ๑๑๓ สนทนากลมเฉพาะ พระคร พศษฎประชานาถ , เจาอา วาสวดใหญอนทาราม จงหวด

สมทรสงคราม, ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐.

บทท ๕ สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

จากการศกษาวจยเรอง“พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” นน ผวจยไดด าเนนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) ระหวางงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ดวยการสมภาษณเชงลก ( In depth Interview) กบผใหขอมลส าคญซงเปนพระสงฆาธการและผทรงคณวฒ จ านวน ๑๘ รปหรอคน เพอวเคราะหสภาพทวไปในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาและวเคราะหพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาในเบองตน หลงจากนนน าผลการวจยไปจดสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) กบผเชยวชาญจ านวน ๘ ทาน เพอยนยนรปแบบทผวจยเสนอ และเพมเตมในสวนทยงขาดอยใหบรบรณมากยงขน กอนน าเสนอสสาธารณชน และงานวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ดวยการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) กบประชากรกลมตวอยางซงเปนพระสงฆาธการ จ านวน ๓๒๔ รป เพอหาระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการวาอยในระดบใด เพอสนบสนนงานวจยเชงคณภาพใหสมบรณมากกยงขน ทงนจากผลการวจยสามารถสรปผลการวจย อภปรายผล และมขอเสนอแนะดงน ๕.๑ สรปผลการวจย

ผลการวจยครงน ผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญใน พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาตามวตถประสงคในการวจยดงน

๕.๑.๑ ผลการศกษาระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

การวเคราะหระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการโดยภาพรวมใน ๕ ดาน ไดแก ๑) การไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ๒) การกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ๓) การใหเชาทดนหรออาคาร ๔) การใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด ๕) การเกบรกษาเงนของวด พบวา ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการโดยภาพรวมอยในระดบมาก ( x = ๓.๙๖ , S.D. = ๐.๗๔๐) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน ดงน ๑. ดานการเกบรกษาเงนของวด (x = ๔.๐๐, S.D. = ๐.๘๐๖) ๒. ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ( x = ๓.๙๙, S.D. = ๐.๗๙๓) ๓. ดานการใหเชาทดนหรออาคาร (x = ๓.๙๗, S.D. = ๐.๗๖๔) ๔. ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด (x = ๓.๙๒, S.D. = ๐.๘๐๕) และ ๕. ดานการกนท ดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน (x = ๓.๙๐, S.D. = ๐.๗๘๙)

๑๒๘

๕.๑.๒ ผลการศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด กระบวนการจดการศาสนสมบตของวดเปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะ

สงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอเจาอาวาสชงเปนพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวนทกชนตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ

(๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต (๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต การควบคมนนเจาคณะจะเพกเฉยมไดถาเพกเฉยเสยเปนการละเวนการปฏบตตอง

สอดสองดแลชแจงแนะน าในการสาธารณปกาของเจาอาวาส ดงน ๑) ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา ๒) ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะ

พอควรแกสภาพทองถน และใหกอสรางตามแบบแปลน ๓) ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทยหรอใหรกษาศลปวฒนธรรม

ทองถนเปนส าคญ ๔) ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต ๕) ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชนรายงานขอรบพระราชทาน

วสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง ๖) ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง

การสงเสรม เจาคณะทกชนควรสงเสรมเจาอาวาสในการจดการศาสนสมบต ดงน ๑) ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ๒) แกไขขอขดของของเจาอาวาส

(๑) ในการจดหาชางด าเนนการกอสราง (๒) ในการดแบบแปลนอาคารตลอดแผนผงวด (๓) ในการทนกอสรางดวยการขอเงนงบประมาณอดหนนจากทางราชการ (๔) ชแจงแนะน าการปฏบตงานสาธารณปการเพอให เขาใจ ถกตอง (๕) ขจดความขดแยงระหวางวดกบชาวบานซงมการสาธารณปการเปนเหต

๓) แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม

๔) ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ๕) ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอ

ผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส ๖) แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๕.๑.๓ น า เสนอพทธบรณาการ เพอการบร หารจดการศาสนสม บตของวดใ น

พระพทธศาสนา พทธบ รณาการ เพอการบรห าร จดกา รศาสนสมบ ตของว ดในพระพทธศาสนา

ประกอบดวย ๔ ขนตอน คอ

๑๒๙

๑. ขนฉนทะ (วางแผน) ๒. ขนวรยะ (ลงมอท า) ๓. ขนจตตะ (ตรวจสอบ) ๔. ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) ขนฉนทะ (วางแผน) ไดแก วางแผนจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด วางแผนจดท า

พมพเขยวกอนกอสรางเสนาสนะ เปดรบฟงความคดเหนของชาวบาน วางแผนจดท าแมแบบในการสรางถาวรวตถ วางแผนจดท าตนแบบหรอโปรแกรมบญชตางๆ เพอแจกจาย จดประชมเจาอาวาสและไวยาวจกรเพอชแจงการจดท าเอกสาร แตงตงคณะกรรมการดานศาสนสมบตข นหนงชดท าหนาทในการชแจง ควบคมการด าเนนการ แตงตงคณะกรรมการในการสงเสรมการจดการศาสนสมบต

ขนวรยะ (ลงมอท า) ไดแก ด าเนนการตามแผนแมบทฯ ด าเนนการกอสรางตามพมพเขยวซงระบรายละเอยดตางๆไวอยางครบครน จดประชมชแจงเจาอาวาสใหทราบถงแมแบบทก าหนด ใหแตละวดด าเนนการตามแบบบญชทก าหนด จดท าระบบการจดเกบเอกสารใหเจาอาวาสน าไปปฏบต ชแจง และควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง มการประชมคณะกรรมอยประจ า ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส

ขนจตตะ (ตร วจสอบ) ไ ดแก ตรวจสอบผลการด า เนนกา รตามแผนแมบทฯ มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน เปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบได แตงตงคณะกรรมการตรวจสอบผลการด าเนนการ ใหแตละวดสงบญชเพอตรวจสอบความถกตอง ก าหนดใหเจาอาวาสรายงานผลการด าเนนการในรอบป เพอตรวจสอบ มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบตของวดวาเปนไปตาม กฎ กระทรวง หรอไหม จดท ารายงานผลการสงเสรมการจดการศาสนสมบต ส ารวจความพงพอใจของพระสงฆาธการ

ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) ไดแก แกไขปรบปรงแผนแมบทใหทนสมย แกไขปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนระหวางการกอสรางโดยการมสวนรวมของประชาชน หากวดใดด าเนนการไมถกตอง ก ใหกล บไปด าเน นแก ไขให มให ถกตอง พฒนา ระบบจดเ กเอกสาร ใหทน สมยและมประสทธภาพอยเสมอ แกไขขอขดของของเจาอาวาส แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๕.๒ อภปรายผล การอภปรายผลการวจยครงน จะกลาวถงพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสน

สมบตของวดในพระพทธศาสนา โดยผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญและนาสนใจและน ามาอภปรายดงน

๑) ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ของพระสงฆาธการโดยภาพรวมอยในระดบมาก (x = ๓.๙๖ , S.D. = ๐.๗๔๐) เนองจากพระสงฆาธการมความรและความเขาใจเปนอยางด ท าใหการปฏบตงานดดวยสอดคลองกบงานวจยของ พระมหา

๑๓๐

สนนท สนนโท๑ ไดศกษาวจยเรอง “การพฒนารปแบบการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา” ผลการศกษาพบวา ๑. ปจจยทมผลตอการจดการศาสนสมบตของวด ในจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแก ๑) ปจจยดานการบรการศาสนสมบตวด ใหเกดการบรการเชงสงเคราะหประชาชน ประชาชนรบรถงความมเมตตาธรรมตามหลกพระพทธศาสนา ๒) ปจจยดานการควบคมศาสนสมบตวด เปนใชการควบคมตรวจสอบใหเกดการจดการศาสนสมบตตอบความตองทกภาคสวน ๓) ปจจยดานการแตงตงบคลากรท ดแลรกษาและด าเนนการ เปนการดงบคคลเขาชวยเหลองานจดการศาสนสมบตวดของเจาอาวาส ๔) ปจจยดานการท าบญชรกษาศาสนสมบตวดและเงนผลประโยชนของวด เปนวธการแบบแผนทเปนฐานขอมลชวยใหเจาอาวาสตดสนใจจดการศาสนสมบตวดไดเหมาะสม ๕) ปจจยจดท าบญชใหเปนรปแบบทเหมาะสม เปนการปรบรปแบบบญชตามความเหมาะสมกบสภาพทผปฏบตสามารถจดท าบญชได ปจจยทง ๕ มความจ าเปนตอการปฏบตงานจดการศาสนาสมบตวดของเจาอาวาส ซงใชศลปะใหเกดการจดการศาสนสมบตวดใหส าเรจโดยอาศยคนอน วางแผน จดการความสมพนธบคคล อ านวยการและควบคมทรพยากรบคคลและทรพยากรอน ๆ ใหด าเนนงานจดการศาสนสมบตวดไปในทศทางเดยวกนเพอบรรลเปาหมายทวางไว

๒) กระบวนการจดการศาสนสมบตของวดเปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะสงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอเจาอาวาสชงเปนพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวนทกชนตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ (๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต และ (๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต สอดคลองกบงานวจยของ ณดา จนทรสม๒ ไดวจยเรอง “การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย” การศกษานมวตถประสงคทส าคญ ๔ ประการ คอ (๑) ศกษารปแบบและวธการปจจบนของ การบรหารการเงนของวดไทย (๒) วเคราะหจดออนและจดแขง ปญหาและอปสรรคของรปแบบการบรหาร การเงนของวดไทยทเปนอย (๓) ศกษารปแบบการบรหารการเงนของวดไทยตามหลกการบรหารการเงนทพง ปฏบตตามหลกสากล และ (๔) เสนอแนะเชงนโยบาย เพอการก ากบดแลการบรหารการเงนของวด เพอความ โปรงใสตรวจสอบได โดยมขอบเขตการวจย เพอศกษารปแบบในการบรหารการเงนของวดในประเดนตางๆ ไดแก การศกษาโครงสรางการบรหารการเงนขององคกร การจดท ารายงานทางการเงนตามมาตรฐานบญชท ยอมรบกนโดยทวไป การตรวจสอบรายงานทางการเงนจากผสอบบญชรบอนญาต การวางแผนการลงทน การจดการแหลงรายได การบรหารจดการรายจาย และการก ากบดแลจากหนวยงานทเกยวของ รวมถงประเดน อนๆ ท เกยวของ และสอดคลองกบงานวจยของ พระมหาวระชย ชยวโร (มตะสทธ) ๓ ไดวจยเรอง การพฒนาประสทธภาพการจดการศาสนสมบตวดของคณะสงฆไทย ผลการวจยพบวา ๑) ในทางคมภรทาง

๑พระมหาสน นท สนน โท , “การ พฒนารปแบบการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) , ( บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๒ณดา จนทรสม, “การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย” , รายงานวจย, (คณะพฒนาการเศรษฐกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, ๒๕๕๕).

๓ พระมหาวระชย ชยวโร, “การพฒนาประสทธภาพการจดการศาสนสมบตวดของคณะสงฆไทย” , วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖) หนา บทคดยอ.

๑๓๑

พระพทธศาสนามขอบเขตของการ ครอบครองและจดการทรพยสนท เปนศาสนสมบตหรอทรพยสนของสงฆทเปนสวนรวมและจดการ ไปตามหลกการทางพระธรรมวนย ๒) พระสงฆเองควรตระหนกวาการบรหาร จดการศาสนสมบต แมจะอยในอ านาจหนาท แตเปนลกษณะของทางโลกซงมปญหาในขอกฎหมายหลายประการทเกยวของ ดงนนพระสงฆโดยเฉพาะทเปนพระสงฆาธการตองระมดระวงและจดการใหตงอยบนฐานของความสจรตและโปรงใส ๓) ปญหาในการจดการศาสนสมบตวดของคณะสงฆไทยนน พบวาเปนสงทยากจะหลกเลยง เพราะเปนลกษณะตามธรรมชาตของกจการทางโลก ทมตนตอของปญหาจากคณภาพ และคณธรรมของบคลากร ดงนนขอเสนอทไดรบจากการประชมกลม และการสมภาษณเชงลกพบวาตอง ยดหลกการท างานตามความถนด และคดเลอกคนใหเหมาะกบงาน ดวยเหตนจงควรใหเจาอาวาสจดหามออาชพมารบงานดานศาสนสมบตไปท าแทน ซงจะท าใหพระสงฆไมตองมภาระมาท างานดานน แตจะไดรบประโยชนจากภาระงานทตองรบผดชอบอย ซงอาจมผลผลตดขนกวาเดมกเปนได วธนเปนระบบเกอกลทมคณภาพ ทใชอยในวงการตางๆ ของทางโลก และสอดคลองกบงานวจยของ อดมพร พลด๔ ไดศกษาเรอง การจดการศาสนสมบตของวด ผลการวจยพบวา ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ วดในพระพทธศาสนาเปนนตบคคลตามกฎหมาย ดงนน กจการและทรพยสนของนตบคคล ซงผมหนาทรบผดชอบในการปกครองดแลกคอ เจาอาวาสจะตองด าเนนการใหเปนไปตามขอกฎหมายคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ และกฎกระทรวง ฉบบท ๒ (พ.ศ.๒๕๑๑) ขอ ๖ ใหเจาอาวาสจดใหไวยาวจกรหรอผจดประโยชนของวดซงเจาอาวาสแตงตงท าบญชจายเงนของวด และเมอสนปปฏทนใหท าบญชเงนรบจายและคงเหลอ ทงนใหเจาอาวาสตรวจตราดแลใหเปนไปโดยเรยบรอยและถกตอง

๓) พทธบรณาการเพอกา รบรหารจดการศาสนสมบ ตของวดในพระพทธศาสนา ประกอบดวย ๔ ขนตอน คอ ๑. ขนฉนทะ (วางแผน) ๒. ขนวรย ะ (ลงมอท า ) ๓. ขนจตตะ (ตรวจสอบ) ๔. ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) สอดคลองกบงานวจยของ พระมหาธฤต วโรจโน๕ ไดศกษาวจยเรอง “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ ” ผลการวจยพบวา การพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทวไปเปนการพฒนาทรพยากรมนษยทส า คญ ๔ ประการ (VETS) คอ ๑) การสรางวสยทศน (Vision) ๒) การศกษา (Education) ๓) การอบรม (Training) และ ๔) การด งาน ( Study Tour) สวนการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทา งพระพทธศาสนาในการวจยครงนไดแก สกขา ๓ พรหมวหาร ๔ สงคหวตถ ๔ ภาวนา ๔ อทธบาท ๔ และส ปป รส ธร รม ๗ ส วน รปแบบการ พฒนา พระส งฆ าธ กา รตามแนวท วไปและตา มแนวพระพทธศาสนาทจะใหมประสทธภาพในการบรหารกจการคณะสงฆทง ๖ ดาน ควรมการบรณาการการพฒนาพระสงฆาธการตามแนวทวไปและพระพทธศาสนาเพอใหเกดประสทธภาพในการบรหารกจการคณะสงฆมากยงขน ไดแก ดานการสาธารณปการ ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมคอ อทธบาท ๔ ทถอวาเปนหลกธรรมทท าใหประสบผลส าเรจ

๔ อดมพร พลด, “การจดการศาสนสมบตของวด”, รายงานวจย, ( สราษฎรธาน : ส านกงาน

พระพทธศาสนาจงหวดสราษฎรธาน, ๒๕๕๔), หนา ๒. ๕พระมหาธฤต วโรจโน, “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะ

สงฆ”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชารฐประศาสนศาสตร) , ( บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๑๓๒

๕.๓ ขอเสนอแนะ

ผลการว จยเรอง “พทธบ รณา การ เพอการบรห ารจ ดกา รศา สนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” ผวจยขอเสนอแนะดงน

๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนานนตองอาศยแรงขบเคลอน

นโยบายจากทงภาครฐและภาคคณะสงฆ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน ๑. มหาเถรสมาคม ก าหนดกฎเกณฑ และมาตรการใหวดทกวดทวประเทศบรหาร

จดการศาสนสมบตของวดใหโปรงใสตรวจสอบได ๒. ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรสนบสนนงบประมาณใหคณะสงฆ ในการ

บรหารจดการศาสนสมบตของวดอยางทวถง ๓.มหาเถรสมาคมรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต รวมกนก ากบ ตดตาม และ

ประเมนผลการด าเนนงานในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดอยางตอเนอง ๕.๓.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบต ในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาตองอาศยความรวมมอจากเจา

อาวาส เจาคณะผปกครอง และหนวยงานทเกยวของ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน ๑. วดควรวางแผนจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด วางแผนจดท าพมพเขยวกอน

กอสรางเสนาสนะ เปดรบฟงความคดเหนของชาวบาน วางแผนจดท าแมแบบในการสรางถาวรวตถ วางแผนจดท าตนแบบหรอโปรแกรมบญชตางๆ เพอแจกจาย จดประชมเจาอาวาสและไวยาวจกรเพอชแจงการจดท าเอกสาร แตงตงคณะกรรมการดานศาสนสมบตขนหนงชดท าหนาทในการชแจง ควบคมการด าเนนการ แตงตงคณะกรรมการในการสงเสรมการจดการศาสนสมบต

๒. วดควรด าเนนการตามแผนแมบทฯ ด าเนนกา รกอสรางตามพมพเขยวซงระบรายละเอยดตางๆไวอยางครบครน จดประชมชแจงเจาอาวาสใหทราบถงแมแบบทก าหนด ใหแตละวดด าเนนการตามแบบบญชทก าหนด จดท าระบบการจดเกบเอกสารใหเจาอาวาสน าไปปฏบต ชแจง และควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง มการประชมคณะกรรมอยประจ า ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส

๓. วดควรมการตรวจสอบผลการด าเนนการตามแผนแมบทฯ มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน เปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบได แตงตงคณะกรรมการตรวจสอบผลการด าเนนการ ใหแตละวดสงบญชเพอตรวจสอบความถกตอง ก าหนดใหเจาอาวาสรายงานผลการด าเนนการในรอบป เพอตรวจสอบ มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบตของวดวาเปนไปตาม กฎ กระทรวง หรอไหม จดท ารายงานผลการสงเสรมการจดการศาสนสมบต ส ารวจความพงพอใจของพระสงฆาธการ

๔. วดตองแกไขปรบปรงแผนแมบทใหทนสมย แกไขปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนระหวางการกอสรางโดยการมสวนรวมของประชาชน หากวดใดด าเนนการไมถกตอง กใหกลบไปด าเนนแกไขใหมใหถกตอง พฒนาระบบจดเกเอกสารใหทนสมยและมประสทธภาพอย เสมอ แกไข

๑๓๓

ขอขดของของเจาอาวาส แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๕.๓.๓ ขอเสนอเพอการวจยครงตอไป ผลการว จยเรอง “พทธบ รณา การ เพอการบรห ารจ ดกา รศา สนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนา” ผวจยขอเสนอแนะในสวนทสามารถตอยอดจากงานวจยฉบบนดงน ๑. ควรศกษาเรองกลไกการพฒนาจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ๒. ควรศกษาประสทธภาพและประสทธผลการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนา

บรรณานกรม ๑. ภาษาไทย : ก. ขอมลปฐมภม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย .

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๓๙. ข. ขอมลทตยภม

(๑) หนงสอ : กฎมหาเถรสมาคม. คมอพระสงฆาธการ . กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนา

แหงชาต. ๑๕๕๓. กรมการศา สนา . พ.ร.บ. คณะสงฆพ.ศ , ๒๕๐ ๒ แกไขเพมเตม ฉบบ ท ๒ พ.ศ, ๒๕๓๕ .

กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๕๐. ________. หลกการบรหารและการจดการวดในยคโลกาภตน. กรงเทพมหานคร : กรมการศาสนา ,

๒๕๕๓. กองแผนงาน. คมอพระสงฆาธการ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ,

๒๕๕๔. กองพทธศาสนสถาน. การพฒนาวดสความเปนมาตรฐาน . กร งเทพมหานคร : ส านกงา น

พระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๕. คณาจ ารยโ รงพมพเลย งเชย ง . แบบประกอบนกธรรมตร อธบายธรรมวภ าค ปรเฉท ท ๑ .

กรงเทพมหานคร : เลยงเชยง, ๒๕๓๖. จนทราน สงวนนาม. เอกสารประกอบการสอนบรรยายหลกสตรผบรหารสถานศกษาระดบสง .

กรงเทพมหานคร : ม.ท.ป., ๒๕๓๖. ชาญชย อาจนสมาจาร. การบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรม, ๒๕๔๐. หนา ๓๘. ดนย ปรชาเพมประสทธ. “พระสงฆกบทรพยสนสวนตว”. รายงานวจย . ศนยพทธศาสน ศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๒. ตน ปรชญพฤทธ. หลกการจดการ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๙. ถวล เกอกลวงศ. การบรหารการศกษาสมยใหม : ทฤษฎ วจย และปฏบต . กรงเทพมหานคร : ไทย

วฒนาพานช, ๒๕๔๐. ธงชย วงศชยสวรรณ. วทยาการบรหารส าหรบนกบรหารมออาชพ . กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๐. ธงชย สนตวงษ. องคการและการบรหาร . พมพครงท ๑๑. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช ,

๒๕๔๓. นงลกษณ เทพสวสด . วเคร าะหปญหาส า คญใน สงคมไทย . กร งเทพมหานคร : ส า นกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๓. พระเทพปรยตสธ วรวทย คงคปญโญ. การคณะสงฆและการศาสนา . กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓.

๑๓๕

พระธรรมโกศาจารย ประยร ธมมจตโต. พทธวธการบรหาร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓.

พระธรรมปรยตโสภณ วรวทย คงคปญโญ . การพฒนาพระสงฆาธการภาค ๒ ภาคปฏบตการ . กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓.

พระธรรมปฎก ป.อ.ปยตโต. วนยเรองทใหญกวาทคด. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : บรษทสหธรรมก จ ากด, ๒๕๓๘.

พระธรรมวรนายก โอภาส นรตตเมธ. ธรรมปรทศน “๔๖”. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖.

พระพรหมคณาภรณ ป.อ.ปยตโต. ธรรมนญชวต. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๔.

________. พจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลธรรม . กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓.

พระพะยอม กลยาโณ. การบรหารเชงพทธในการบรหารธรกจแบบพทธ . กรงเทพมหานคร :เคลดไทย, ๒๕๕๓.

พระพทธวรญา ณ ทองยอย ก ตตทน โน . ธรรมญาณนพนธ : ๑๐ ๐ ป พระพทธวรญาณ . กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๑ .

พระมหาวฒชย วชรเมธ ว.วชรเมธ. คนส าราญงานส าเรจ. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชง จ ากด มหาชน, ๒๕๕๐.

พระเมธธรรมาภรณ ประยร ธมมจตโต. คณธรรมส าหรบนกบรหาร . กรงเทพมหานคร : โรงพมพสหธรรมก, ๒๕๓๙.

พระราชญาณวสฐ เสรมชย ชยมงคโล. การบรหารวด . ราชบร : เพชรเกษมการพมพ, ๒๕๕๒ . พระสธวรญาณ ณรงค จตตโสภโณ. พทธศาสตรปรทรรศน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลง

กรณราชวทยาลย, ๒๕๕๐. พทธทาสภกข เงอมอนทปญโญ. การบรหารธรกจแบบพทธ. กรงเทพมหานคร :เคลดไทย, ๒๕๕๓. ________. ศกษาธรรมะอยางถกวธ หรอ ธรรมวภาค นวกภม . กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

กรมการศาสนา, ๒๕๕๐. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒. กรงเทพมหานคร : บรษทนาน

มบคสพบลเคชนส จ ากด, ๒๕๕๒. วเชยร วทยอดม. องคการและการจดการ. กรงเทพมหานคร : บรษทธนธชการพมพจ ากด, ๒๕๕๓. วโรจน สารรตนะ. การบรหารหลกการทฤษฎ และประเดนทางการศกษา . กรงเทพมหานคร : โรง

พมพทพยวสทธ, ๒๕๔๒. ศรวรรณ เสรรตนและคณะ. ทฤษฎองคการ : ฉบบมาตรฐาน. กรงเทพมหานคร : ธรรมสาร, ๒๕๔๕. เศาวนต เศาณานนท. ภาวะผน า Leadership. พมพครงท ๓. นครราชสมา : ภาควชาพนฐาน

การศกษา คณะวชาครศาสตร สถาบนราชภฏนครราชสมา, ๒๕๔๑. สมคดบางโม. การบรหาร. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานชย, ๒๕๔๕.

๑๓๖

สมเดจพระมหารชมงคลาจารย. คมอพระสงฆาธการวาดวยเรองการคณะสงฆและการพระศาสนา . กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๕๑.

สมยศ นาวการ. การบรหาร. พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร : บรรณกจ, ๒๕๔๔. สา คร ส ขศร วง ศ . Management การจดการ : จากมมมอง นกบร หาร . พมพครงท ๕ .

กรงเทพมหานคร : บรษท จ พ ไซเบอรพรนท จ ากด, ๒๕๕๒. ส านกพระพทธศาสนาแหงชาต . วดพฒนาตวอยาง . กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงา น

พระพทธศาสนา, ๒๕๕๓. ส านกเลขาธการมหาเถรสมามคม. คมอพระสงฆาธการ . กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๔. สน พธพนจ. เทดนคการวจยทางสมคมศาสตร . กรงเทพมหานคร : บรษทจนพบลชซง จ ากด ,

๒๕๔๗. สดาภรณ อรณด. ความรพนฐานเกยวกบการวจย. เลย : รงแสงธรกจการพมพ, ๒๕๕๑. สธ สทธสมบรณ และสมาน รงสโยกฤษฎ. หลกการบรหารเบองตน . กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ

ก.พ., ๒๕๓๖. สปรชา กมลาศน. กลยทธการบรหาร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรกจบณฑต, ๒๕๔๕. สเมธ แสงนมนวล . ภาวะผน า กบธรรมาภบาลในการบรหารองคกรปกครองสวนทองถน .

กรงเทพมหานคร : ส เจรญ การพมพ, ๒๕๕๒. สวรย ศรโภคาภรมย. การวจยทางการศกษา. ลพบร : ฝายเอกสารการพมพสถาบนราชภฎเทพสตร ,

๒๕๔๖. แสวง อดมศร. เรยบเรยง. พระวนยปฎก ๑ วาดวยมหาวภงคหรอภกขนภวงค. กรงเทพมหานคร :

บรษทประยรวงศ พรนตง จ ากด, ๒๕๔๖. (๒) วทยานพนธ/รายงานการวจย : กนก แสนประเสรฐ และคณะ. “การจดการดแลทรพยสนและศาสนสมบตของวด” รายงานวจย

สมมนาเชงปฏบตการเกยวกบการจดการส าหรบนกบรหาร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, ๒๕๔๕.

ณดา จนทรสม. “การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย”. รายงานวจย. คณะพฒนาการเศรษฐกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, ๒๕๕๕.

ธญญวฒน ชาญพนจ . “วด” กบ “ทสาธารณประโยชน” . รายงานวจย . กรงเทพมหานคร : ส านกงานจดการทดนของรฐ, ๒๕๔๗.

พระมหาธฤต วโรจโน. “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร . บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระมหาวระชย ชยวโร. “การพฒนาประสทธภาพการจดการศาสนสมบตวดของคณะสงฆไทย” . วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖.

๑๓๗

พระมหาสหส ฐตสาโร. “การบรหารองคกรคณะสงฆ”. รายงานการวจย. คณะครศาสตร . มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๕๑.

พระมหา ส นนท สนนโท . “ กา รพฒนา รปแบบกา รจ ดกา รศา สนสมบตของวด ในจ งหว ดพระนครศรอยธยา” . วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการจดการเชงพทธ. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระอ านวย หมอกเมฆ. “กลยทธการบรหารวดในพระพทธศาสนาส าหรบเจาอาวาสวดราษฎรในเขตหนเหนอ ภาค ๔”. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยภาคกลาง, ๒๕๕๓.

พล อารยะชาตกล. “การบรหารจดการพนทวดเพอปลอยเชา” . รายงานวจย . บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๔.

พรณฏฐ ยาทพย และกรรณการ จะกอ. “การจดท าบญชของพระอารามหลวงในเขตพนทปรมณฑณของกรงเทพมหานคร”. รายงานวจย. วทยาลยราชพฤกษ, ๒๕๕๔.

เพมศกด โคตรชมพ. “บทบาทในการพฒนาสงคมของวดในจงหวดหนองคาย”. รายงานการวจย . บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน, ๒๕๔๙.

อดมพร พลด. “การจดการศาสนสมบตของวด” . รายงานวจย . สราษฎรธาน : ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดสราษฎรธาน, ๒๕๕๔.

(๓) บทความ : สรศกด ปาเฮ. “สมตการเปนนกบรหารการศกษามออาชพ” . วารสารวชาการ . ปท ๓ ฉบบท ๖

มถนายน, ๒๕๔๓. (๔) ซด พระมหาสมชาย ฐานวฑโฒ. “ อทธบาท ๔”. ไมระบวนเดอนปเทปตลบ. ๒ ตลบ. ๒. ภาษาองกฤษ : I. Book Koontz. Harold and Heize Weihrich. Essential of management. 5th. Singapore :

McGraw-Hall. 1990. Lee J. Cronbach. Essentials of Psychological Testing. 4th ed.. New York : Harper &

Row. 1971. Luther Gulick and Lyndall Urwick. Papers on the Science of Administration. New

York : Institute of Public Administration. 1937. Price. Alan. Human Resource Management In a Business Context. 2 edition.

London : Thomson Learning. 2004Bunnag. J. Buddhist Monk Buddhist

๑๓๘

Laymay : A Study of Urban Monastic Organization in Central Thailand. London : Cambridge University Press. 1973.

๓. สมภาษณ พระครปลดถรธมม ถรธมโม. เจาอาวาสวดใหญวนนา จงหวดสระบร. ๒๒ กนยายน ๒๕๖๐. พระครพนตธรรมานวตร. เจาอาวาสวดปนแกว จงหวดพระนครศรอยธยา. ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. พระครภาวนาคณาภรณ. เจาอาวาสวดปาบ าเพญธรรม จงหวดสระบร. ๒๒ กนยายน ๒๕๖๐. พระครภาวนาวชรคณ. ดร.. เจาอาวาสวดตก จงหวดพระนครศรอยธยา. ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. พระครวสทธสลาภวฒน. เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร. ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. พระครสงฆรกษปญญาพล ปญญาพโล . เจาอาวาสวดอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา. ๒๐

กนยายน ๒๕๖๐. พระครอรณวฒนากร. เจาอาวาสวดแจง จงหวดอางทอง. ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. พระนนทชย จารว โส. วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร, ๒๕ กนยายน ๒๕๖๐. พระปลดสรยนต สรวณโณ. เจาอาวาสวดเขาแกว จงหวดสระบร. ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. พระพพฒน โสภณจตโต. วดไชโยวรวหาร จงหวดอางทอง. ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. พระพศาลวหารกจ. เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๓ จงหวดพระนครศรอยธยา. ๒๑ กนยายน

๒๕๖๐. พระมหาเฉลมพล อชโต. เจาอาวาสวดโคกหรญ จงหวดพระนครศรอยธยา. ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐. พระอธการทรงศกด ถรธมโม. เจาอาวาสวดอนทาราม จงหวดพระนครศรอยธยา. ๒๖ กนยายน

๒๕๖๐. พระอธการมาโนชค สรปญโญ. เจาอาวาสวดหนองนาค จงหวดสระบร. ๒๔ กนยายน ๒๕๖๐. พระอธการรตน รตโน. เจาอาวาสวดโพธวงษ จงหวดอางทอง. ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐. พระอธการสมชาย อนทโชโต. เจาอาวาสวดหนองคลา จงหวดสระบร. ๒๓ กนยายน ๒๕๖๐.

พระครภาวนารตนาภรณ, ดร. เจาคณะต าบลภเขาทอง จงหวดพระนครศรอยธยา . ๒๐ กนยายน ๒๕๖๐.

๔. สนทนากลมเฉพาะ พระครกตตเขมาภรมณ เจาอาวาสวดหงสทอง จงหวดปทมธาน. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระครกตตวรานวตร เจาอาวาสวดบอ จงหวดปทมธาน. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระครนนทกจโกศล เจาอาวาสวดอวมอองประชานฤมต จงหวดนนทบร. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระครพศษฎประชานาถ. เจาอาวาสวดใหญอนทาราม จงหวดสมทรสงคราม. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระครวโรจนอนทคณ. เจาคณะต าบลพลว จงหวดจนทบร. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระครอาทรยตกจ รองเจาอาวาสวดพยคฆาราม จงหวดสพรรณบร. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระปลดระพน พทธสาโร. อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการจดการเชง

พทธ. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระมหาค าพนธ รณญชโย. เจาอาวาสวดเวฬวนาราม จงหวดราชบร. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐.

๑๓๙

พระมหาจนตวฒน จารวฑฒโณ. เจาคณะต าบลไมดด จงหวดสงหบร. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระมหาสนนท สนนโท. ดร.. อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการจดการ

เชงพทธ. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระมหาอ านาจ อจฉรยเมธ. เจาอาวาสวดบางหลวงอนกจวธ จงหวดปทมธาน. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๖๐. พระสธวรบณฑต. อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการจดการเชงพทธ . ๑๙

ธนวาคม ๒๕๖๐.

๑๔๐

ภาคผนวก ก บทความวจย

๑๔๑

พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

THE BUDDHIST INTERGRATION OF RELIGIOUS PROPERTY MANAGEMENT OF MONESTRY IN BUDDHISM

พระมหาสนนท สนนโท, ดร.๑ พระสธวรบณฑต, ดร.๒ พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ, ดร.๓ พระครภาวนาวชรคณ, ดร. ๔ ผศ.ดร.อนวต กระสงข๕

Phramaha Sunan Sunandho, Phrasutriweerabuddhit, Dr., Dr. Phramaha Krisada Kittisobhano (Saelee), Dr. Phrakhrabhavanawachirakun, Dr.

Asst. Prof. Dr. Anuwat Krasang

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอ ๑) ศกษาระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสน

สมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ๒) ศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด ๓) น าเสนอพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ใชระเบยบวธวจยแบบผสานวธ ระหวางงานวจยเชงคณภาพ ดวยการสมภาษณเชงลก กบผใหขอมลส าคญ จ านวน ๑๘ รปหรอคน และการสนทนากลมเฉพาะ กบผ เชยวชาญจ านวน ๘ ทาน และงานวจยเชงปรมาณ ดวยการวจยเชงส ารวจ กบประชากรกลมตวอยาง จ านวน ๓๒๔ รป เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบสอบถาม เกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง สถตทใชในการวจย ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจยพบวา

๑) ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ของพระสงฆาธการโดยภาพรวมอยในระดบมาก (x = ๓.๙๖ , S.D. = ๐.๗๔๐) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน คอ ๑. ดานการเกบรกษาเงนของวด ( x = ๔.๐๐, S.D. = ๐.๘๐๖) ๒. ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด (x = ๓.๙๙, S.D. = ๐.๗๙๓) ๓. ดานการใหเชาทดนหรออาคาร (x = ๓.๙๗, S.D. = ๐.๗๖๔) ๔. ดานการใหเชาทธรณสงฆ ท กลปนาหรอ

๑Department of Political Science, Faculty of Social Sciences, Mahachulalongkorn-

rajavidyalaya University ๒Department of Political Science, Faculty of Social Sciences, Mahachulalongkorn-

rajavidyalaya University ๓Department of Political Science, Faculty of Social Sciences, Mahachulalongkorn-

rajavidyalaya University ๔Department of Political Science, Faculty of Social Sciences, Mahachulalongkorn-

rajavidyalaya University ๕Department of Political Science, Faculty of Social Sciences, Mahachulalongkorn-

rajavidyalaya University

๑๔๒

ทวด (x = ๓.๙๒, S.D. = ๐.๘๐๕) และ ๕. ดานการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ( x = ๓.๙๐, S.D. = ๐.๗๘๙)

๒. กระบวนการจดการศาสนสมบตของวดเปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะสงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอเจาอาวาสชงเปนพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวนทกชนตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ (๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต ไดแก ๑) ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา ๒) ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะพอควรแกสภาพทองถน และใหกอสรางตามแบบแปลน ๓) ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทยหรอใหรกษาศลปวฒนธรรมทองถนเปนส าคญ ๔) ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต ๕) ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชนรายงานขอรบพระราชทานวสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง ๖) ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง (๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต ไดแก ๑) ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ๒) แกไขขอขดของของเจาอาวาส ๓) แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม ๔) ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ๕) ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส ๖) แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๓. พทธบรณาการเพอการบรหาร จดการศา สนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ประกอบดวย ๔ ขนตอน คอ

ขนฉนทะ (วางแผน) ไดแก มการวางแผนจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด มการเปดรบฟงความคดเหนของชาวบาน จดประชมเจาอาวาสและไวยาวจกรเพอชแจงการจดท าเอกสาร รวมถงการแตงตงคณะกรรมการดานศาสนสมบตขนหนงชดท าหนาทในการชแจง ควบคมการด าเนนการ งานดานศาสนสมบต

ขนวรยะ (ลงมอท า) ไดแก ด าเนนการตามแผนแมบทฯ จดประชมชแจงเจาอาวาสใหทราบถงแมแบบทก าหนด ใหแตละวดด าเนนการตามแบบบญชทก าหนด จดท าระบบการจดเกบเอกสารใหเจาอาวาสน าไปปฏบต ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาส

ขนจตตะ (ตร วจสอบ) ไ ดแก ตรวจส อบผลการด า เนนกา รตามแผนแมบทฯ มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน เปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบได แตงตงคณะกรรมการตรวจสอบผลการด าเนนการ ใหแตละวดสงบญชเพอตรวจสอบความถกตอง ก าหนดใหเจาอาวาสรายงานผลการด าเนนการในรอบป เพอตรวจสอบ มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบตของวดวาเปนไปตาม กฎ กระทรวง หรอไหม จดท ารายงานผลการสงเสรมการจดการศาสนสมบต ส ารวจความพงพอใจของพระสงฆาธการ

ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) ไดแก แกไขปรบปรงแผนแมบทใหทนสมย แกไขปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนระหวางการกอสรางโดยการมสวนรวมของประชาชน หากวดใดด าเนนการไมถกตอง กใหกลบไปด า เนนแกไขใหมใหถกตอง พฒนาระบบจดเกบเอกสารใหท นสมยและมประสทธภาพอยเสมอ แกไขขอขดของของเจาอาวาส ใหถกตองตาม กฎ กระทรวง ค าส าคญ : พทธบรณาการ, การบรหารจดการ, ศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

๑๔๓

ABSTRACT Objectives of this research were to: 1. Study management level of

religiousproperties in Buddhist monasteries of Sangha Administrators, 2. Study the religious properties management process of Buddist monasteries and 3 . To propose the Buddhism integration for religious properties management of Buddhist monasteries

Methodology was the mixed methods: the qualitative research collected data from 18 key informants by in-depth-interviewing and 8 participant in focus group discussion. The quantitative research collected data from 324 samples with questionnaires by the researcher and analyzed data with frequency, percentile, mean and standard deviation.

Findings were as follows: 1. The level of religious properties in monasteries management of

Sangha administrators was at high level with mean score at 3.96, SD. at 0.740 and all aspects were at high levels: 1) monastery money keeping was at 4.00, SD. At 0.806, 2) making properties from other sources the monastery properties was at 3 .99, SD.at 0.793, 3) land or building rental was at 3.97, SD. 0.765, 4) Sangha, monastery land rental was at 3.92, SD.0.805 and 5) allocation of monastery land for specific benefits was at 3.90, SD. 0.789.

2. Religious properties management was the sensitive process of Sangha principles. The abbots, who are the Sangha administrators at monastery levels, have direct responsibilities. Sangha administrators at all levels have to work relatedly at 2 levels; 1) religious property control, (1) monastery lay-out plan control corresponding to development plan, (2) plan of each monastery control to be in line with economy and context of each communities and construction in line with plan, (3) controlling each monastery to build Thai style buildings or local cultural architect, (4) control of money book-keeping according to the rules, (5) abbots’ document control such as reports and document requesting for Royal grant land for the monastery church and (6) control and keeping the religious properties according to the rules and regulations of the Ministry.

2) religious properties management promotion; (1) monitoring and visiting abbots who are eager to develop monasteries, (2) helping solve abbots’ problems, (3) advising abbots for monastery events and solicitation must be in line with the rules and order of Shanga Supreme Council, (4) helping up-grading the developed monasteries to be the model developed monasteries, (5) abbots who have good construction work should be praised and honored. The assistant abbots or

๑๔๔

subordinates who have good construction work should also be praised and honored but not more outstanding than the abbots, (6) advising abbots to allocate the monastic benefits in line with the rules and laws of the Ministry.

3. Buddhism integration for religious properties management of Buddhist monasteries consisted of 4 steps:

Chanda, aspiration;(Plan) there are master plan for monastery development, opening to public hearing, abbots and monasteries lay managers meeting work on document. There should be appointment of a committee for religious properties to inform, operate, control and manage the religious properties in monasteries.

Viriya, effort; (Do) operation according to the master plan, abbots meeting to inform the set rules, accounts, book-keeping and plan to follow, visiting abbots regularly.

Chitta, attention;(Check) checking and evaluating the operation according to the master plan by checking committee, opening opportunities for public to co-check the operation, abbots submitted annual reports on religious properties management if abided by the rules and laws of the ministries, preparing plan for religious properties allocation and abbots’ satisfaction survey.

Vimamsa, examination; (Act) improve the master plan, correct the mistakes during the past operation by peoples’ participation, developing book-keeping and document and keeping them up-to-date at all times, helping solve the abbots’ problems and obstacle in line with the rules and regulations of the ministries. Keyword : Buddhism Integration , Management

๑. บทน า

การบรหารกจการคณะสงฆมมาตงแตสมยพทธกาล หลกการบรหารคอพระธรรมวนย พระพทธศาสนาไดเจรญรงเรองในประเทศอนเดยและกระจายไปสประเทศตางๆ โดยไดรบการสนบสนนอปถมภจากพระมหาษตรยในอดตทผานมาอยางตอเนอง สวนประเทศไทยเรา นนไดนบถอพระพทธศาสนามาเปนเวลานานจนมาถงสมยปจจบน พระบาทสมเดจพระเจาอยภมพลอดลยเดชมหาราช (ร.๙) ไดทรงตราพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕๖ และปรบปรงแกไขในป พ.ศ.๒๕๓๕ ตอมาไดทรงตราพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ แกไขเพมเตมฉบบทแลวใหเหมาะสมยงขน เพราะฉะนน พระราชบญญตคณะสงฆดงกลาวมการปรบปรงแกไขตามล าดบเพอใช

๖ส านกเลขาธการมหาเถรสมามคม, คมอพระสงฆาธการ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๔), หนา ๑๖.

๑๔๕

บรหารกจการคณะสงฆจนถงปจจบนน ซงถอวาเปนรปแบบการปกครองคณะสงฆและเปนหลกการจดระเบยบการปกครองคณะสงฆ

การบรหารธรกจดานสงหารมทรพยและอสงหารมทรพย จะด าเนนการโดยกลมบคคลทมประสบการณรวมกลมกนเพอท างานเปนระบบ โดยมวตถประสงคทชดเจน คอเปาหมาย จะตองใชทรพยากรจากสงสภาพแวดลอม การบรหารธรกจประกอบดวย ๗ คน (Man) เงน (Money) วตถดบ (Material) เครองจกร (Machine) วธการ (Method) และการจดการ (Management) หรอทนยมเรยกกนวา 6M’s การบรหารจดการนน สามารถจ ากดความตามความเขาใจไดโดยค าวาการบรหาร (Administration) จะใชในการบรหารระดบสง โดยเนนทการก าหนดนโยบายทส าคญและการก าหนดแผนของผบรหารระดบสง เปนค านยมใชในการบรหารรฐกจ (Public Administration) หรอใชในหนวยงานราชการและค าวาผบรหาร (Administrator) จะหมายถงผบรหารทท างานอยในองคกรของรฐ หร ออง คกรท ไมม งหวงก าไ ร ส า หรบกา รจ ดกา ร ( Management) หมายถงการ จดกา รสงหารมทรพยและอสงหารมทรพยทเปนธรกจเอกชนหรอการท าธรกจทวไปทเกยวของกบการจดการ หมายถงผบรหารทท างานอยในองคกรของเอกชนท มงหวงแสวงหาผลก าไรเพอกลมธรกจของตนเทานน (Business management)

การดแลรกษาและจดกา รศาสนสมบตของวด ใหเปนไปตา มวธ การทก าหนดในกฎกระทรวง มาตรา ๔๑ ใหกระทรวงศกษาธการจดท างบประมาณประจ าปของศาสนสมบตกลางดวยความเหนชอบของมหาเถรสมาคม และเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชงบประมาณนนได การบรหารสาธารณปการ เปนงานส าคญละเอยดออน เปนงานประดบบารมของพระสงฆาธการ ผลงานจากการจดการสาธารณปการไดชดเจนถกตองตามรปแบบ เปนสวนหนงท าใหพระสงฆาธการไดรบการยอมรบและไดรบการพจารณาเปนพเศษตอหนาทการงาน แตบางครงกเปนเหตกอใหเกดปญหา เชน ปญหาความขดแยงระหวางวดกบชาวบานจนถงลกลามใหญโต เพราะการสาธารณปการเปนตนเหต ถาหากเจาคณะผใหญไดเหนความส าคญตราจสอบการปฏบตหนาทของเจาอาวาสไดด การขดแยงระหวางวดกบชาวบานจะลดนอยลงตามล าดบ และความสมครสมานสามคคระหวางวดกบชาวบานจะมมากขน เปนเหตใหการบรหารกจการคณะสงฆด าเนนไปดวยความเรยบรอยดงาม ดงนน ผวจยจงมความสนใจศกษาเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” เพอศกษาสภาพทวไปและปญหาอปสรรคการจดการศาสนสมบตของวดเพอศกษาแนวคด ทฤษฎและหลกพทธธรรมเพอการจดการศาสนสมบตขอวด และเพอน าเสนอแนวทางพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

๒. วตถประสงคของการวจย ๒.๑ เ พอศกษา ร ะดบปฏ บ ตกา ร ในการบรห า รจ ดการศาสนสมบ ตของว ด ในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ๒.๒ เพอศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด

๗วเชยร วทยอดม, องคการและการจดการ , (กรง เทพมหานคร : บรษทธนธชการพมพจ ากด ,

๒๕๕๓), หนา ๖๘.

๑๔๖

๒.๓ เพอน าเสนอพทธบรณากา รเ พอการบรห ารจ ดกา รศาสนสมบ ตของว ดในพระพทธศาสนา ๓. วธด าเนนการวจย

๓.๑ รปแบบการวจย ในการวจยครงน เปนงานวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) ระหวาง

งานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ดวยการสมภาษณเชงลก ( In depth Interview) และการสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) และงานวจยเชงปรมาณ ( Quantitative Research) ดวยการวจยเชงส ารวจ (Survey Research)

๓.๒ ประชากร กลมตวอยางและผใหขอมลหลก ๓.๒.๑ ประชากรทใชในการวจยเชงปรมาณ ผวจยเกบขอมลแบบสอบถามจากพระ

สงฆาธการ ในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดอางทอง และจงหวดอางทอง จ านวน ๑,๗๐๙ รป กลมตวอยางทใชในการวจย ไดท าการสมมาจากประชากรจ านวน ๖๔๘ คน โดยค านวณตามสตรของทาโร ยามาเน (Taro Yamane) ดงน๘

n =

n = ขนาดของกลมตวอยาง N = จ านวนประชากร e = ความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนในการวจยครงน เทากบ ๐.๐๕

แทนคาในสตร n = 1709

1 + 1709 (0.05)2 = 324 ไดกลมตวอยางจ านวน ๓๒๔ คน จากจ านวนกลมตวอยางขางตนผวจยจงน ามาค านวณตามสดสวนทเหมาะสม โดยการสมตวอยางแบบชนภมตามสดสวน (Proportional Stratified Random Sampling) ดงน

สตร n = 𝑛𝑁

𝑁๑

โดยท n = ขนาดของกลมตวอยางทงหมด N = จ านวนประชากรในแตละกลม N๑ = จ านวนประชากรทงหมด

ตวอยางเชน จงหวดพระนครศรอยธยา = ๖๗๗ x๓๒๔ ๑๗๐๙ = ๑๒๘

๘สวรย ศรโภคาภรมย, การวจยทางการศกษา, (ลพบร : ฝายเอกสารการพมพสถาบนราชภฎเทพสตร, ๒๕๔๖), หนา ๑๒๙-๑๓๐.

N

1 + N (e)2

๑๔๗

ตารางท ๓.๑ แสดงประชากรและกลมตวอยางการวจย

กลมประชากรทศกษา จ านวนประชากรและกลมตวอยาง (คน)

ประชากร กลมตวอยาง ๑) พระสงฆาธการจงหวดพระนครศรอยธยา ๒) พระสงฆาธการจงหวดสระบร ๓) พระสงฆาธการจงหวดอางทอง

๖๗๗ ๗๖๓ ๒๖๙

๑๒๘ ๑๔๕ ๕๑

รวม ๑,๗๐๙ ๓๒๔ ๓.๓.๓ ผใหขอมลส าคญ ผใหขอมลส าคญ ประกอบดวย พระสงฆาธการ เจาอาวาส และผ มสวนเกยวของกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในเขตการปกครองคณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง เปนผใหขอมลส าคญ (Key Informants) จ านวน ๑๘ รป/คน ๓.๓.๔ ผเชยวชาญในการสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) ผวจยไดคดเลอกจากพระสงฆาธการ ผทรงคณวฒ นกวชาการ และผมสวนเกยวของกบการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง เพอยนยนพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา จ านวน ๘ รป/คน

๓.๓ เครองมอทใชในการวจย ก) เชงคณภาพ (Qualitative Research) ๑) แบบสมภาษณ ( Interview) เป นแบบสมภาษณเชงล กแบบ มโคร งสร า ง (Structured Interview Form) เพอศกษาแนวคดเกยวกบพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาใน ๒ ประเดน คอ ๑) กระบวนการบรหารจดการศาสนสมบตของวด และ ๒) พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

๒) การสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) เพอศกษาแนวคดเกยวกบพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ในการน ดวยรปแบบการจดสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) จะเปนไปในลกษณะของการประชมกลมเพอใหไดขอเทจจรงและขอมลตรงตามทก าหนดไว หรอเปนขอคนพบใหม ซงเกดจากการสนทนา โดยมประเดนปญหาทเจาะจงกบกลมตวอยางประชากร คอ เจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ และผเชยวชาญดานคณะสงฆ จ านวนทงสน ๘ รป/คน ทงนกลมประชากรทกลาวมาไดรบการคดเลอกตามเกณฑทก าหนดเรยบรอยแลว ดงนนการจดสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) จงเปนไปในลกษณะของการสนทนาแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน ข) เชงปรมาณ (Quantitative Research) เครองมอทใชในการวจยในครงน เปนแบบสอบถาม (Questionnaire) ผวจยไดสรางขนโดยศกษาจากเอกสาร หนงสอ ต ารา วารสาร สงพมพ และงานวจยทเกยวของ โดยเฉพาะประเดนศกษาเกยวกบพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

๑๔๘

๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล ก. เชงคณภาพ

การวจยครงน ใช การสมภาษณแบบไมเปนทางการ ( Informal interview) ด าเนนการสมภาษณกลมผใหขอมลส าคญ ซงมขนตอนด าเนนการ ดงน ๑) ขนเตรยมการสมภาษณ ไดแก กอนลงสนามเพอรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณ ผวจยไดเรมตนดวยการนดหมายวนเวลาทจะสมภาษณกบกลมตวอยางพรอมกบขอเอกสารตางๆ พรอมกนนน ผวจยจะตองศกษาประเดนค าถามทใชในการสมภาษณผใหขอมลส าคญ เตรยมและศกษาวธใชเครองบนทกเสยง กลองถายรป เตรยมสมดจดบนทกและอปกรณตางๆ ใหพรอมกอนด าเนนการสมภาษณ ๒) ขนด าเนนการสมภาษณ ไดแก กอนการสมภาษณผวจยจะสนทนาสรางความคนเคยกบผใหสมภาษณ แจงวตถประสงคของการสมภาษณ อธบายเหตผลและขออนญาตใชเครองบนทกเสยงในขณะทสมภาษณ ขออนญาตใชกลองถายรปเพอใชอางองในการสมภาษณ รวมทงแจงใหทราบวาขอมลตางๆ ทบนทกเสยงไวผวจยจะเกบไวเปนความลบ ๓) การสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) วตถประสงคของการจดสนทนากลมเฉพาะเพอเกบรวบรวมขอมลขอเทจจรงและขอมลตรงตามทก าหนดไว หรอเปนขอคนพบใหม ซงเกดจากการสนทนา เปนไปในลกษณะของการสนทนาแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน และเปนการยนยนรบรองพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ตามทผวจยเสนอไว โดยมขนตอนในการด าเนนการตามระเบยบวธ ดงตอไปน (๑) การนดหมายวนเวลาจดกจกรรมสนทนากลมเฉพาะ คณะผวจยจะท าการนดหมายวนเวลาทจะจดกจกรรมสนทนาดงกลาว (๒) หลงจ ากตกลงดงทน ดหมายแลว คณะผ ว จย จะเ ดนทาง ไปย งพนทกลมเปาหมายกอนอยางนอย ๑ วน ทงนเพอตระเตรยมความพรอมของการจดกจกรรมสนทนากลมเฉพาะ (๓) ด าเนนการจดสนทนากลมเฉพาะ โดยทคณะผวจยเปนผด าเนนรายการของกจกรรม (๔) ขณะสนทนากลมเฉพาะ มการบนทกการด าเนนกจกรรมดวยเครองบนทก (Recorder) และภาพ (Camera) (๕) สรปผลจากการสนทนากลมเฉพาะ ข. เชงปรมาณ ผวจยไดก าหนดกลมประชากรจากพระสงฆาธการในเขตจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทองทมตอพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา จ านวนประชากร ๑,๗๐๙ รป วเคราะหค านวณขนาดของกลมตวอยาง ไดกลมตวอยาง จ านวน ๓๒๔ คน แลวด าเนนการสมตวอยางแบบงาย (Simple Random sampling) ผวจยด าเนนการแจกจายดวยตนเองกบกลมตวอยางในจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง มการนดหมายใหมผรบผดชอบเกบรวบรวมสงคนภายใน ๓ สปดาห ไดแบบสอบถาม

๑๔๙

กลบคนมา ๓๒๔ คน คดเปน ๑๐๐ % ในงานวจยในครงน ผวจยด าเนนการจดเกบขอมลในเชงปรมาณตามขนตอนดงตอไปน ๑) จดเตรยมเครองมอตามจ านวนกลมตวอยางโดยใชแบบสอบถาม (Questionnaire) ตรงตามจ านวนกลมตวอยางทตองการแจกแบบสอบถาม ๒) ผวจยเสนอตดตอขอหนงสอจากสถาบนวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอขออนญาตและขอความรวมมอถงผวาราชการจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง ทเปนกลมตวอยางเพอเขาแจกแบบสอบถาม (Questionnaire) ๓) น าสงหนงสอขออนญาตและขอความรวมมอถง ผใหญบานจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระบร และจงหวดอางทอง เพอขอแจกแบบสอบถาม (Questionnaire) และด าเนนการแจกและรบกลบคนดวยตนเอง ๔) ตรวจสอบความสมบรณครบถวนของแบบสอบถาม (Questionnaire) ทรบกลบมาแลวน าไปวเคราะหขอมลตามวธการทางสงคมศาสตร ๓.๕ การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลการวจยเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” แบงออกเปน ๒ สวน คอ ๑. การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ และ ๒. การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ดงน ๑) การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ๑) วเคราะหและสงเคราะหขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร ใชวธการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) น าเสนอขอมลดวยวธการพรรณนา ๒) วเคราะหและสงเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณ ( Interview) ผใหขอมลส าคญ (Key Informant) ทเปนผทรงวฒ ๑๘ ทาน มาจ าลองเปนพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาชนตน (Basic Model) กอนจะน าไปขอค าชแนะจากทปรกษาโครงการวจย ๓) หาขอสรปและขอเสนอแนะจากทปรกษาโครงการวจยถงกลยทธเบองตน ( Basic Model) กอนทจ ะพฒนาไปเป นค า ถามหลกส าหร บกา รสนทนา กลม เฉพาะ ( Focus Group Discussion) เพอรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะของผเชยวชาญทไมใชกลมผถกสมภาษณเชงลก จ านวน ๘ ทาน ๔) สรปปญหาและขอเสนอแนะจากการสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) มาวเคราะหและสงเคราะห กอนทจะมการประมวลผลและสรปกลยทธตอไป ๒) การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ผวจยจ ะไดน า ขอมลท ไดทงหมดไปท าการตรวจสอบความถกตอง กา รลงรห ส และประมวลผลขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรปเพอท าการค านวณคาสถตตางๆ ทใชในการวเคราะหการน าเสนอและสรปผลการวจย ๑) สถตพรรณนา (Descriptive Statistics) ส าหรบอธบายลกษณะสวนบคคลของกลมตวอยาง และพรรณนาความเปนไปไดของการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา โดยสถตดงน

๑๕๐

๑. ขอมลทวไปเกยวกบปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถามคาความถ ( Frequency) และคารอยละ (Percentage) ๒. ระดบความคด เห นของประชาชนตอการบร หา รจ ดการศา สนสมบตของว ดในพระพทธศาสนา ใชสถตการวเคราะหคอ คาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) แตละหวขอค าถามในแบบสอบถาม โดยมเกณฑพจารณาใหคาเฉลย๙ ดงน คาเฉลยตงแต ๔.๕๐-๕.๐๐ หมายถง ระดบความคดเหน มากทสด คาเฉลยตงแต ๓.๕๐-๔.๔๙ หมายถง ระดบความคดเหน มาก คาเฉลยตงแต ๒.๕๐-๓.๔๙ หมายถง ระดบความคดเหน ปานกลาง คาเฉลยตงแต ๑.๕๐-๒๔๙ หมายถง ระดบความคดเหน นอย คาเฉลยตงแต ๑.๐๐-๑.๔๙ หมายถง ระดบความคดเหน นอยทสด ๓. ขอมลจากแบบสอบถามปลายเปด ผวจยท าการรวบรวมจากแบบสอบถามแลวจดกลมตามประเดนทก าหนดไว จากนนจงท าการวเคราะหโดยใชการแจกแจงความถ (Frequency) และคารอยละ (Percentage) ๔. น าขอมลทไดจากการรวบรวมมาวเคราะหและสงเคราะห สรปผล และน าเสนอเขยนเปนความเรยง หรอตาราง ๔. ผลการวจย ผลการวจยครงน ผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญในกลยทธการบรหารองคกรสงฆทเขมแขงในยคโลกาภวตนตามวตถประสงคในการวจยดงน

๔.๑ ผลการศกษาระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใ นพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

การวเคราะหระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการโดยภาพรวมใน ๕ ดาน ไดแก ๑) การไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ๒) การกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ๓) การใหเชาทดนหรออาคาร ๔) การใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด ๕) การเกบรกษาเงนของวด พบวา ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการโดยภาพรวมอยในระดบมาก ( x = ๓.๙๖ , S.D. = ๐.๗๔๐) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน ดงน ๑. ดานการเกบรกษาเงนของวด (x = ๔.๐๐, S.D. = ๐.๘๐๖) ๒. ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ( x = ๓.๙๙, S.D. = ๐.๗๙๓) ๓. ดานการใหเชาทดนหรออาคาร (x = ๓.๙๗, S.D. = ๐.๗๖๔) ๔. ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด (x = ๓.๙๒, S.D. = ๐.๘๐๕) และ ๕. ดานการกนท ดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน (x = ๓.๙๐, S.D. = ๐.๗๘๙)

๔.๒ ผลการศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด

๙สน พธพนจ, เทดนคการวจยทางสมคมศาสตร, (กรง เทพมหานคร : บรษทจนพบลชซง จ ากด, ๒๕๔๗), หนา ๑๙๒.

๑๕๑

กระบวนการจดการศาสนสมบตของวดเปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะสงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอเจาอาวาสชงเปนพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวนทกชนตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ

(๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต (๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต การควบคมนนเจาคณะจะเพกเฉยมไดถาเพกเฉยเสยเปนการละเวนการปฏบตตอง

สอดสองดแลชแจงแนะน าในการสาธารณปกาของเจาอาวาส ดงน ๑) ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา ๒) ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอเหมาะ

พอควรแกสภาพทองถน และใหกอสรางตามแบบแปลน ๓) ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทยหรอใหรกษาศลปวฒนธรรม

ทองถนเปนส าคญ ๔) ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต ๕) ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชนรายงานขอรบพระราชทาน

วสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง ๖) ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง

การสงเสรม เจาคณะทกชนควรสงเสรมเจาอาวาสในการจดการศาสนสมบต ดงน ๑) ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ๒) แกไขขอขดของของเจาอาวาส

(๑) ในการจดหาชางด าเนนการกอสราง (๒) ในการดแบบแปลนอาคารตลอดแผนผงวด (๓) ในการทนกอสรางดวยการขอเงนงบประมาณอดหนนจากทางราชการ (๔) ชแจงแนะน าการปฏบตงานสาธารณปการเพอให เขาใจ ถกตอง (๕) ขจดความขดแยงระหวางวดกบชาวบานซงมการสาธารณปการเปนเหต

๓) แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม

๔) ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ๕) ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอ

ผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส ๖) แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๔. ๓ น าเสนอพทธบรณาการ เพอการบร หารจดการศาสนสมบตของ วดใ นพระพทธศาสนา

พทธบ รณาการ เพอการบรห าร จดกา รศา สนสมบ ตของว ดในพระพทธศาสนา ประกอบดวย ๔ ขนตอน คอ

๑. ขนฉนทะ (วางแผน) ๒. ขนวรยะ (ลงมอท า)

๑๕๒

๓. ขนจตตะ (ตรวจสอบ) ๔. ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) ขนฉนทะ (วางแผน) ไดแก วางแผนจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด วางแผนจดท า

พมพเขยวกอนกอสรางเสนาสนะ เปดรบฟงความคดเหนของชาวบาน วางแผนจดท าแมแบบในการสรางถาวรวตถ วางแผนจดท าตนแบบหรอโปรแกรมบญชตางๆ เพอแจกจาย จดประชมเจาอาวาสและไวยาวจกรเพอชแจงการจดท าเอกสาร แตงตงคณะกรรมการดานศาสนสมบตขนหนงชดท าหนาทในการชแจง ควบคมการด าเนนการ แตงตงคณะกรรมการในการสงเสรมการจดการศาสนสมบต

ขนวรยะ (ลงมอท า) ไดแก ด าเนนการตามแผนแมบทฯ ด าเนนการกอสรางตามพมพเขยวซงระบรายละเอยดตางๆไวอยางครบครน จดประชมชแจงเจาอาวาสใหทราบถงแมแบบทก าหนด ใหแตละวดด าเนนการตามแบบบญชทก าหนด จดท าระบบการจดเกบเอกสารใหเจาอาวาสน าไปปฏบต ชแจง และควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง มการประชมคณะกรรมอยประจ า ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส

ขนจตตะ (ตร วจสอบ) ไ ดแก ตรวจสอบผลการด า เนนกา รตามแผนแมบทฯ มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน เปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบได แตงตงคณะกรรมการตรวจสอบผลการด าเนนการ ใหแตละวดสงบญชเพอตรวจสอบความถกตอง ก าหนดใหเจาอาวาสรายงานผลการด าเนนการในรอบป เพอตรวจสอบ มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบตของวดวาเปนไปตาม กฎ กระทรวง หรอไหม จดท ารายงานผลการสงเสรมการจดการศาสนสมบต ส ารวจความพงพอใจของพระสงฆาธการ

ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) ไดแก แกไขปรบปรงแผนแมบทใหทนสมย แกไขปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนระหวางการกอสรางโดยการมสวนรวมของประชาชน หากวดใดด าเนนการไมถกตอง ก ใหกล บไปด าเน นแก ไขให มให ถกตอง พฒนา ระบบจดเ กเอกสาร ใหทน สมยและมประสทธภาพอยเสมอ แกไขขอขดของของเจาอาวาส แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๕. อภปรายผล

การอภปรายผลการวจยครงน จะกลาวถงพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา โดยผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญและนาสนใจและน ามาอภปรายดงน

ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ของพระสงฆาธการโดยภาพรวมอยในระดบมาก (x = ๓.๙๖ , S.D. = ๐.๗๔๐) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน ดงน ๑. ดานการเกบรกษาเงนของวด (x = ๔.๐๐, S.D. = ๐.๘๐๖) ๒. ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด (x = ๓.๙๙, S.D. = ๐.๗๙๓) ๓. ดานการใหเชาทดนหรออาคาร (x = ๓.๙๗, S.D. = ๐.๗๖๔) ๔. ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด ( x =

๑๕๓

๓.๙๒, S.D. = ๐.๘๐๕) และ ๕. ดานการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ( x = ๓.๙๐, S.D. = ๐.๗๘๙) สอดคลองกบงานวจยของ พระมหาสนนท สนนโท๑๐ ไดศกษาวจยเรอง “การพฒนารปแบบการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา” ผลการศกษาพบวา ๑. ปจจยท มผลตอการจดการศาสนสมบตของวด ในจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแก ๑) ปจจยดานการบรการศาสนสมบตวด ใหเกดการบรการเชงสงเคราะหประชาชน ประชาชนรบรถงความมเมตตาธรรมตามหลกพระพทธศาสนา ๒) ปจจยดานการควบคมศาสนสมบตวด เปนใชการควบคมตรวจสอบใหเกดการจดการศาสนสมบตตอบความตองทกภาคสวน ๓) ปจจยดานการแตงตงบคลากรท ดแลรกษาและด าเนนการ เปนการดงบคคลเขาชวยเหลองานจดการศาสนสมบตวดของเจาอาวาส ๔) ปจจยดานการท าบญชรกษาศาสนสมบตวดและเงนผลประโยชนของวด เปนวธการแบบแผนทเปนฐานขอมลชวยใหเจาอาวาสตดสนใจจดการศาสนสมบตวดไดเหมาะสม ๕) ปจจยจดท าบญชใหเปนรปแบบทเหมาะสม เปนการปรบรปแบบบญชตามความเหมาะสมกบสภาพทผปฏบตสามารถจดท าบญชได ปจจยทง ๕ มความจ าเปนตอการปฏบตงานจดการศาสนาสมบตวดของเจาอาวาส ซงใชศลปะใหเกดการจดการศาสนสมบตวดใหส าเรจโดยอาศยคนอน วางแผน จดการความสมพนธบคคล อ านวยการและควบคมทรพยากรบคคลและทรพยากรอน ๆ ใหด าเนนงานจดการศาสนสมบตวดไปในทศทางเดยวกนเพอบรรลเปาหมายทวางไว ๖. ขอเสนอแนะ

ผลการว จยเรอง “พทธบ รณา การ เพอการบรห ารจ ดกา รศา สนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” ผวจยขอเสนอแนะดงน

๖.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนานนตองอาศยแรงขบเคลอน

นโยบายจากทงภาครฐและภาคคณะสงฆ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน ๑. มหาเถรสมาคม ก าหนดกฎเกณฑ และมาตรการใหวดทกวดทวประเทศบรหาร

จดการศาสนสมบตของวดใหโปรงใสตรวจสอบได ๒. ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรสนบสนนงบประมาณใหคณะสงฆในการ

บรหารจดการศาสนสมบตของวดอยางทวถง ๓.มหาเถรสมาคมรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต รวมกนก ากบ ตดตาม และ

ประเมนผลการด าเนนงานในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดอยางตอเนอง ๖.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบต ในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาตองอาศยความรวมมอจากเจา

อาวาส เจาคณะผปกครอง และหนวยงานทเกยวของ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน ๑. วดควรวางแผนจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด วางแผนจดท าพมพเขยวกอน

กอสรางเสนาสนะ เปดรบฟงความคดเหนของชาวบาน วางแผนจดท าแมแบบในการสรางถาวรวตถ วางแผนจดท าตนแบบหรอโปรแกรมบญชตางๆ เพอแจกจาย จดประชมเจาอาวาสและไวยาวจกรเพอ

๑๐พระมหาสนนท สนนโท , “การพฒนารปแบบการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) , ( บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๑๕๔

ชแจงการจดท าเอกสาร แตงตงคณะกรรมการดานศาสนสมบตขนหนงชดท าหนาทในการชแจง ควบคมการด าเนนการ แตงตงคณะกรรมการในการสงเสรมการจดการศาสนสมบต

๒. วดควรด าเนนการตามแผนแมบทฯ ด าเนนกา รกอสรางตามพมพเขยวซงระบรายละเอยดตางๆไวอยางครบครน จดประชมชแจงเจาอาวาสใหทราบถงแมแบบทก าหนด ใหแตละวดด าเนนการตามแบบบญชทก าหนด จดท าระบบการจดเกบเอกสารใหเจาอาวาสน าไปปฏบต ชแจง และควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง มการประชมคณะกรรมอยประจ า ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส

๓. วดควรมการตรวจสอบผลการด าเนนการตามแผนแมบทฯ มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน เปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบได แตงตงคณะกรรมการตรวจสอบผลการด าเนนการ ใหแตละวดสงบญชเพอตรวจสอบความถกตอง ก าหนดใหเจาอาวาสรายงานผลการด าเนนการในรอบป เพอตรวจสอบ มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบตของวดวาเปนไปตาม กฎ กระทรวง หรอไหม จดท ารายงานผลการสงเสรมการจดการศาสนสมบต ส ารวจความพงพอใจของพระสงฆาธการ

๔. วดตองแกไขปรบปรงแผนแมบทใหทนสมย แกไขปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนระหวางการกอสรางโดยการมสวนรวมของประชาชน หากวดใดด าเนนการไมถกตอง กใหกลบไปด าเนนแกไขใหมใหถกตอง พฒนาระบบจดเกเอกสารใหทนสมยและมประสทธภาพอย เสมอ แกไขขอขดของของเจาอาวาส แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๖.๓ ขอเสนอเพอการวจยครงตอไป ผลการว จยเรอง “พทธบ รณา การ เพอการบรห ารจ ดกา รศา สนสมบตของวดใน

พระพทธศาสนา” ผวจยขอเสนอแนะในสวนทสามารถตอยอดจากงานวจยฉบบนดงน ๑. ควรศกษาเรองกลไกการพฒนาจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

๒. ควรศกษาประสทธภาพและประสทธผลการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

บรรณานกรม

๑. ภาษาไทย : ก. ขอมลปฐมภม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย .

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๓๙. ข. ขอมลทตยภม

(๑) หนงสอ :

๑๕๕

ส านกเลขาธการมหาเถรสมามคม. คมอพระสงฆาธการ . กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๔.

วเชยร วทยอดม. องคการและการจดการ. กรงเทพมหานคร : บรษทธนธชการพมพจ ากด, ๒๕๕๓. สน พธพนจ. เทดนคการวจยทางสมคมศาสตร . กรงเทพมหานคร : บรษทจนพบลชซง จ ากด ,

๒๕๔๗. สวรย ศรโภคาภรมย. การวจยทางการศกษา. ลพบร : ฝายเอกสารการพมพสถาบนราชภฎเทพสตร ,

๒๕๔๖. พระมหาสนนท สนนโท. “การพฒนารปแบบการจดการศาสนสมบตของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา ” .

วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการจดการเชงพทธ . บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

๑๕๖

ภาคผนวก ข กจกรรมเกยวของกบการน าผลจากการวจยไปใชประโยชน

๑๕๗

๑๕๘

๑๕๙

ภาคผนวก ค ตารางเปรยบเทยบวตถประสงค กจกรรมทวางแผนไว และกจกรรมทได

ด าเนนการและผลทไดรบของโครงการ

๑๖๐

ตารางเปรยบเทยบวตถประสงค กจกรรมทวางแผนไว และกจกรรมทไดด าเนนการและผลทไดรบของโครงการ

กจกรรม ผลทไดรบ บรรลวตถประสงค โดยท าให

๑. ศกษาข อมลจ า กเอกสาร ต ารา แนวคด ทฤษฎทเกยวของ

-ทราบหลกธรรมทางพ ร ะ พ ท ธ ศ า ส น าส าหรบการจดการศาสนสมบตวด -ทร า บแน ว คดแล ะทฤษฎ เ ก ย ว กบกา รบรหารจดการ -ท ร า บ แ น ว ค ดเกยวกบศาสนสมบ ตของวด -ทรา บผลงา นว จยทเกยวของ -สามารถก าหนดกรอบแนวคดในการวจยได

ขอ ๑ ท าใหสามารถน าไปสการก าหนดแนวทา งและกรอบด าเนนการวจยได

๒. ศกษาข อมลจ า กก า ร ส า ร ว จ ก บประชากรกลมตวอยาง จ านวน ๓๒๔ คน

-ท ร า บ ร ะ ด บปฏ บ ต ก า ร ใ น ก า รบรหารจดการศาสนส ม บ ต ข อ ง ว ด ใ นพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

ขอ ๑ สรปองคความร จา กการส ารวจ

๓. ศกษาข อมลจ า กกล มเปา หมาย ดวยกา รส มภ า ษ ณผ ใ หขอมลส าคญ

-ทราบกระบวนการในกา ร จ ด ก า ร ศ า ส นสมบตของวด -ทราบพทธบรณาการเ พ อ ก า ร บ ร ห า รจดกา รศา สนสมบ ตข อ ง ว ด ใ นพระพทธศาสนา

ขอ ๒-๓ สามารถวเคราะห พทธบ รณา กา ร เ พอกา รบรหารจดการศาสนส ม บ ต ข อ ง ว ด ใ นพระพทธศาสนาได

๔. การเกบขอมลดวย กา ร จดสนทนากล มเ ฉ พ า ะ ( Focus

ยนยนพทธบรณาการเ พ อ ก า ร บ ร ห า รจดกา รศา สนสมบ ต

ขอ ๓ ไดพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบ ตของว ด ใน

๑๖๑

กจกรรม ผลทไดรบ บรรลวตถประสงค โดยท าให Group Discussion) กบผเชยวชาญจ านวน ๘ ทาน

ข อ ง ว ด ใ นพร ะพ ทธ ศา สน า ทผ ว จ ย เ ส น อ แ ล ะเพมเตมในส วนท ย งขาดอยใหบรบรณมากยงขน

พร ะพ ทธ ศา สน า ทถกตอง

๕ . ร า ย ง า น ฉ บ บสมบรณ

ไ ด ร า ย ง า น ฉ บ บสมบ ร ณ ท ส า ม า ร ถตอบวตถประสงคของโครงการวจยทง ๓ ขอ คอ ๑. เ พอ ศกษา ร ะดบปฏ บ ต ก า ร ใ น ก า รบรหารจดการศาสนส ม บ ต ข อ ง ว ด ใ นพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ๒ . เ พ อ ศ ก ษ ากระบวนการ ใน กา รจดกา รศา สนสมบ ตของวด ๓. เพอน าเสนอพทธบ รณา กา ร เ พอกา รบรหารจดการศาสนส ม บ ต ข อ ง ว ด ใ นพระพทธศาสนา

ขอ ๑ – ๓ ไดรายงานการวจยท มคณคาสา มา รถตอบวตถประสงคของการว จ ย แล ะน า ไ ป ใ ชประโยชนได -ไดช ดอง คควา มร ทสามารถเผยแพรได

๑๖๒

ภาคผนวก ง เครองมอวจย แบบสแบถาม / สมภาษณ / ชอผทรงคณวฒ /

๑๖๓

แบบสอบถามเพอการวจย

เรอง ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบต ของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

ค าชแจง แบบสอบถามเพอการวจยน มวตถประสงคเพอการศกษาระดบปฏบตการในการบรหาร

จดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ อนจะเปนประโยชนในการบรหารจดการศาสนสมบตของวด ทงยงสามารถใชเปนแนวทางแกไขปญหา อปสรรค และพฒนาการบรหารจดการศาสนสมบตของวด

ขอมลทได จะแปลผลวจยในภาพรวม ผวจยจะเกบขอมลของทานเปนความลบ และใชประโยชนเฉพาะการวจยเทานน ไมมผลกระทบตอทานหรอหนวยงานของทานแตอยางใด

แบบสอบถามน แบงเปน ๓ ตอน คอ ตอนท ๑ เปนแบบสอบถามเกยวกบสถานภาพสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ตอนท ๒ เปนแบบสอบถามเกยวกบระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสน

สมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ตอนท ๓ เปนแบบสอบถามเกยวกบปญหา อปสรรค และขอเสนอแน ะ เกยวกบ

ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ผวจย หวงเปนอยางยงวา คงจะไดรบความอนเคราะหในการตอบแบบสอบถามเปน

อยางด จงขอกราบขอบพระคณมา ณ โอกาสน

คณะนกวจย

๑๖๔

แบบสอบถามเพอการวจย

เรอง การบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

ตอนท ๑ สถานภาพทวไปของผตอบแบบสอบถาม ค าชแจง โปรดเขยนเครองหมายลงใน � หนาขอความทเปนจรงท เกยวของกบผตอบ

แบบสอบถาม ๑. สถานภาพ

� พระสงฆาธการ � ผชวยเจาอาวาส ๒. อาย

� ๒๐ – ๓๐ ป � ๓๑ – ๔๐ ป � ๔๑ – ๕๐ ป � ๕๑ – ๖๐ ป � ๖๑ ปขนไป

๓. จ านวนพรรษา � ๑ – ๕ พรรษา � ๖ – ๑๐ พรรษา � ๑๑ – ๑๕ พรรษา � ๑๖ – ๒๐ พรรษา � ๒๑ พรรษาขนไป

๔. วฒการศกษาสามญ � ต ากวาปรญญาตร � ปรญญาตร � สงกวาปรญญาตร

๕. วฒการศกษาทางธรรม � นกธรรมชนตร � นกธรรมชนโท � นกธรรมชนเอก � ไมมวฒทางธรรม

๖. วฒการศกษาทางเปรยญธรรม � ประโยค ๑ – ๒ - ป.ธ. ๓ � เปรยญธรรม ๔-๖ � เปรยญธรรม ๗–๙

� ไมมวฒเปรยญธรรม

๑๖๕

ตอนท ๒ แบบสอบถามเกยวกบระดบปฏบตการในการบรหา รจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ทง ๕ ดาน คอ

๑) การไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ๒) การกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ๓) การใหเชาทดนหรออาคาร ๔) การใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด ๕) การเกบรกษาเงนของวด

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย / ลงในชองวางตามระดบปฏบตการดงน ๕ หมายถง มการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา อยในระดบมากทสด ๔ หมายถง มการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา อยในระดบมาก ๓ หมายถง มการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา อยในระดบปานกลาง ๒ หมายถง มการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา อยในระดบนอย ๑ หมายถง มการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา อยในระดบนอยทสด

ขอท การบรหารจดการศาสนสมบต

ของวดในพระพทธศาสนา

ระดบการปฏบต

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด

๑. ทานมความร ความเขาใจเกยวกบทรพยสนของวดและการแบงประเภททรพยสนของวดเปนอยางด

๒. ทานมการควบคมดแลเงนผลประโยชน เงนการกศลของวดอยางโปรงใส ตรวจสอบได

๓. ทานมการออกใบเสรจรบเงน แสดงการรบทกครง และลงเลขทใบเสรจไวในบญชรบอกครง เมอรบเงนผลประโยชนไมวากรณใด ๆ

๔. ทานมการเกบรกษาเงนผลประโยชนของวดไมเกน ๓,๐๐๐ บาทสวนทเกน ๓,๐๐๐ บาทน าฝาก ธนาคาร ทกครง

๕. ทานไดด าเนนการเปดบญชธนาคารอยางถกตองโดยมเจาอาวาสเปนหลก

ดานการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ๑. ทานมความรเกยวกบการกนท ดนซงเปนทวดให

เปนทจดประโยชน เปนอยางด

๒. ทานขอความเหนชอบเรองการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน จากส านกพทธศาสนาแลว

๑๖๖

ขอท การบรหารจดการศาสนสมบต

ของวดในพระพทธศาสนา

ระดบการปฏบต

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

และด าเนนการตามมตมหาเถรสมาคมเรองการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชนอยางเครงครด

๓. ทานมการจดท าแผนผงทดนไดมาตรฐาน ตามทส านกงานพระพทธศาสนาก าหนดและท ารายงานขอกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน

๔. ทานมการแตงตงไวยาวจกรเปนผจดประโยชนแทนเจาอาวาส

๕. ทานมการจดท าทะเบยนทรพยสนทจดประโยชน และท าสญญาเชาตามแบบท ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตก าหนด

ดานการใหเชาทดนหรออาคาร ๑. ทานมความรเกยวกบหลกการใหเชาทดนหรอ

อาคารทถกตอง

๒. ทานมการจดท าทะเบยนทรพยสนทจดประโยชน และมการแตงตงคณะกรรมการในการด าเนนงานเกยวกบการใหเชาทดนหรออาคาร

๓. ทานมการจดท าหนงสอสญญาเชาและหนงสอสญญาอยอาศย

๔. ทานแตงตงผจดประโยชนของวด มหนาทจดท าและเกบรกษาเอกสารส าคญของวด มการจดท าบญช เงนทใหเชาทดนหรออาคารอยางโปรงใส ตรวจสอบได

๕. ทานด าเนนการตอสญญาเชา และตงราคาคาเชา เปนไปตามส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ก าหนดทกประการ

ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด

๑. ทานมความรการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวดเปนอยางด

๒. ทานมการจดท ารายงานขอรบความเหนชอบใน

๑๖๗

ขอท การบรหารจดการศาสนสมบต

ของวดในพระพทธศาสนา

ระดบการปฏบต

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

การท าสญญาเชานานป เสนอตอเจาคณะตามล าดบและผานทางราชการจนถงกรมการศาสนา เพอพจารณาใหความเหนชอบ

๓. ทานมการจดท าหนงสอแสดงเหตผลในการใหเชาทดนและมการจดท าแผนผงวด แสดงททจะใหเชา

๔. ทานมการจดท าเกยวกบหนงสอส าคญแสดงกรรมสทธทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด และจดท ารางสญญาเชาพรอมดวยเอกสารแนบทายสญญา

๕. ทานมการจดท างบเดอนแสดงรายรบ – รายจาย และยอดเงนคงเหลอของใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด เสนอส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เพอน าเสนอ พศป. และ มส. ตามล าดบ และแจงกระทรวงการคลง ตอไป

ดานการเกบรกษาเงนวด ๑. ทานมความรดานการเกบรกษาเงนของวดเปน

อยางด

๒. ทานมการดแลรกษาศาสนสมบตของวดใหเปนไปตามกฎกระทรวงและพระธรรมวนย

๓. ทานทานใบอนโมทนาบตร รบเงนแลว ลงบญชรายรบและอางเลขทใบอนโมทนาบตรไวทกครง

๔. ทานมการจดท าสมดบญชแยกรายจาย ทกครงทมการรบ – จายเงน

๕. ทานมการจดท าสมดบญชงบประจ าป และจดท าเลมรายงานงบประจ าปและรายงานใหผบงคบบญชารบทราบเปนประจ าทกป

๑๖๘

ตอนท ๓ ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะอนๆในระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

๑)ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด

ปญหาอปสรรค ............................................................................................................................. .................. ................................................................................................................ ............................... ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................. .................. ................................................................................................................ ............................... ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................. .................. ................................................................................................................ ............................... ............................................................................................................................. .................. ...............................................................................................................................................

๒) ดานการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน

ปญหาอปสรรค ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .................. .......................................................................................... ..................................................... ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................................... ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................................ ... ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................... ................................................

๑๖๙

๓) ดานการใหเชาทดนหรออาคาร

ปญหาอปสรรค ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................. .................. ................................................................................................................ ............................... ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................................... ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .................. .................................................................................................................................. ............. ...............................................................................................................................................

๔) ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด

ปญหาอปสรรค ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................................... ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ..................

๕) ดานการเกบรกษาเงนของวด

ปญหาอปสรรค ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................. .................. ................................................................................................................ ............................... ............................................................................................................................. ..................

๑๗๐

ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .................. ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ..................

ขอขอบพระคณทกทานทไดเมตตาตอบแบบสอบถาม

๑๗๑

แบบสมภาษณเพอการวจย เรอง

การบรหารจดการศาสนสมบต ของวดในพระพทธศาสนา

******************** สวนท ๑ ขอมลเบองตนของผใหขอมลส าคญ นามผใหสมภาษณ.......................................................................................................................... ต าแหนงผใหสมภาษณ................................................................................................................... วนทสมภาษณ................................................................................................................................. สถานทสมภาษณ............................................................................................................................. วธการสมภาษณ บนทกเสยง/จดบนทก หมายเหต......................................................................................................................................... สวนท ๒ ขอค าถามเกยวกบกระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด ขอท ๑ ทานคดวากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวดเปนอยางไร ขอท ๒ ทานคดวาการควบคมการจดการศาสนสมบตของวดควรท าอยางไร ขอท ๓ ทานคดวาการสงเสรมการจดการศาสนสมบตของวดควรท าอยางไร ขอท ๔ ทานคดวาพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาควร

เปนอยางไร

๑๗๒

รายชอผใหขอมลส าคญ

ท ชอ ต าแหนง หมายเหต ๑. พระพศาลวหารกจ เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๓ จงหวด

พระนครศรอยธยา

๒. พระครสงฆรกษปญญาพล ปญญาพโล

เจาอาวาสวดอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๓. พระครภาวนารตนาภรณ, ดร. เจาคณะต าบลภเขาทอง จงหวดพระนครศรอยธยา

๔. พระครพนตธรรมานวตร เจาอาวาสวดปนแกว จงหวดพระนครศรอยธยา

๕. พระมหาเฉลมพล อชโต เจาอาวาสวดโคกหรญ จงหวดพระนครศรอยธยา

๖. พระนนทชย จารว โส วดศรบรรตนาราม จงหวดสระบร ๗. พระปลดสรยต สรวณโณ เจาอาวาสวดเขาแกว จงหวดสระบร ๘. พระอธการทรงศกด ถรธมโม เจาอาวาสวดอนทาราม จงหวด

พระนครศรอยธยา

๙. พระอธการมาโนชค สรปญโญ เจาอาวาสวดหนองนาค จงหวดสระบร ๑๐. พระครวสทธสลาภวฒน เจาคณะต าบลสวนดอกไม จงหวดสระบร ๑๑. พระสมหสมชาย สรสมปนโน เจาอาวาสวดหนองคาบญ จงหวดสระบร ๑๒. พระพพฒน โสภณจตโต วดไชโยวรวหาร จงหวดอางทอง ๑๓. พระครปลดถรธมม ถรธมโม เจาอาวาสวดใหญวนนา จงหวดสระบร ๑๔. พระครภาวนาคณาภรณ เจาอาวาสวดปาบ าเพญธรรม จงหวด

สระบร

๑๕. พระครอรณวฒนากร เจาอาวาสวดแจง จงหวดอางทอง ๑๖. พระอธการสมชาย อนทโชโต เจาอาวาสวดหนองคลา จงหวดสระบร ๑๗. พระอธการรตน รตโน เจาอาวาสวดโพธวงษ จงหวดอางทอง ๑๘. พระครภาวนาวชรคณ, ดร. เจาอาวาสวดตก จงหวด

พระนครศรอยธยา

๑๗๓

รายชอผเขารวมสนทนากลมเฉพาะ

ท ชอ ต าแหนง หมายเหต ๑. พระครพศษฎประชานาถ เจาอาวาสวดใหญอนทาราม จงหวด

สมทรสงคราม

๒. พระครวโรจนอนทคณ เจาคณะต าบลพลว จงหวดจนทบร ๓. พระมหาจนตวฒน จารวฑฒโณ เจาคณะต าบลไมดด จงหวดสงหบร ๔. พระมหาอ านาจ อจฉรยเมธ เจาอาวาสวดบางหลวงอนกจวธ

จงหวดปทมธาน

๕. พระมหาค าพนธ รณญชโย เจาอาวาสวดเวฬวนาราม จงหวดราชบร

๖. พระครนนทกจโกศล เจาอาวาสวดอวมอองประชานฤมต จงหวดนนทบร

๗. พระครกตตเขมาภรมณ เจาอาวาสวดหงสทอง จงหวดปทมธาน

๘. พระครกตตวรานวตร เจาอาวาสวดบอ จงหวดปทมธาน ๙. พระครอาทรยตกจ รองเจาอาวาสวดพยคฆาราม จงหวด

สพรรณบร

๑๐. พระปลดระพน พทธสาโร อาจารยประจ าหลกสตร ๑๑. พระสธรตนบณฑต อาจารยประจ าหลกสตร ๑๒. พระมหาสนนท สนนโท อาจารยประจ าหลกสตร

๑๗๔

ภาคผนวก จ รปภาพกจกรรมด าเนนการวจย

๑๗๕

๑๗๖

๑๗๗

ภาคผนวก ฉ ประวตคณะผวจย

แบบสรปโครงการวจย

๑๗๘

ประวตผวจย

ชอ/ฉายา/นามสกล พระมหาสนนท สนนโท, ดร. ๑. ต าแหนง อาจารย สงกด หลกสตรบณฑตศกษา สาขาวชาการจดการเชงพทธ และสาขาวชารฐประศาสน

ศาสตรภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒. ประวตการศกษา

คณวฒ ปทส าเรจ ชอสถานทศกษา พธ.บ. (การจดการเชงพทธ) ๒๕๕๒ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พธ.ม. (การจดการเชงพทธ) ๒๕๕๕ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พธ.ด. (การจดการเชงพทธ) ๒๕๕๗ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓. ภาระงานในความรบผดชอบ (ภายใน ๓ ปยอนหลง) ๓.๑ ประสบการณในการสอนระดบปรญญาตร ท วชา มหาวทยาลย ๑ พระพทธศาสนากบการพฒนาชวต มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒ การวางแผนและควบคมงานบรหาร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓ พระสตตนตปฎก มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓.๒ ประสบการณในการสอนระดบปรญญาโท

ท วชา มหาวทยาลย ๑ สาระนพนธ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒ การจดการกจการพระพทธศาสนาเปรยบเทยบ

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓ การศกษาแนวแนะทางการจดการเชงพทธ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓.๓ ประสบการณในการสอนระดบปรญญาเอก

ท วชา มหาวทยาลย ๑ การบรหารการพฒนาองคการเชงพทธ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔. ผลงานทางวชาการ (งานวจย/บทความทางวชาการ/หนงสอ/ต ารา) ๔.๑ งานวจย

๑๗๙

พระมหาสนนท สนนโท และพระมหาก าพล คณงกโร. (๒๕๕๘). พทธบรณาการเพอการจดการโรงเรยนวถพทธ. สถาบนวจยพทธศาสตร : มหาวทยาลยจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๔.๒ บทความทางวชาการ

๔.๒.๑ พระมหาสนนท สนนโทและคณะ. (๒๕๕๘). กลวธปกครองคน = Power, Influence, and Persuasion. วารสาร มจร สงคมศาสตร ปรทรรศน. ปท ๔ ฉบบท ๒ (ฉบบพเศษ) (พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๕๘).

๔.๒.๒ พระมหาสนนท สนนโทและคณะ. (๒๕๕๙). พระพทธศาสนาในจน ทเบต เวยดนาม ญปน : มองผานงานพระศรคมภรญาณ. วารสาร มจร สงคมศาสตร ปรทรรศน . ปท ๕ ฉบบท ๒ (พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๕๙).

๔.๓ หนงสอ/ต ารา

-

๕. กรรมการทปรกษาดษฎนพนธระดบบณฑตศกษา - มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๘๐

ประวตคณะนกวจย ชอ/ฉายา/นามสกล พระสธวรบณฑต, ดร. (โชว ทสสนโย) ๑. ต าแหนง อาจารย สงกด หลกสตรบณฑตศกษา สาขาวชาการจดการเชงพทธ และสาขาวชารฐประศาสน

ศาสตรภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒. ประวตการศกษา

คณวฒ ปทส าเรจ ชอสถานทศกษา พธ.บ. (พระพทธศาสนา) ๒๕๓๕ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย ศศ.ม. (การบรหารองคการ) ๒๕๔๕ มหาวทยาลยเกรก DM. (การจดการภาครฐ) ๒๕๕๓ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

๓. ภาระงานในความรบผดชอบ (ภายใน ๓ ปยอนหลง) ๓.๑ ประสบการณในการสอนระดบปรญญาตร ท วชา มหาวทยาลย ๑ การจดการเผยแผพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓.๒ ประสบการณในการสอนระดบปรญญาโท

ท วชา มหาวทยาลย ๑ ยทธศาสตรการจดการเชงพทธ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๒ ทฤษฎองคการและการจดการเชงพทธ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓.๓ ประสบการณในการสอนระดบปรญญาเอก

ท วชา มหาวทยาลย ๑ องคการการบรหารและพฤตกรรมองคการเชง

พทธ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒ การบรหารการพฒนาองคการเชงพทธ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๓ สนตวธและสมานฉนทเชงพทธ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔. ผลงานทางวชาการ (งานวจย/บทความทางวชาการ/หนงสอ/ต ารา) ๔.๑ งานวจย

ดร.อนวต กระสงข, ดร.นพดล ดไทยสงค, พระมหาโชว ทสสนโย และพระครสงฆรกษจกรกฤษณ ภรปญโ . (๒๕๕๘). การจดการสงแวดลอมของวดตามหลกนเวศวทยาเชงพทธบรณา

๑๘๑

การของคณะสงฆจงหวดสระบร. สถาบนวจยพทธศาสตร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

๔.๒ บทความทางวชาการ ๔.๒.๑ พระมหาโชว ทสสนโยและคณะ. (๒๕๕๘). กลวธปกครองคน = Power,

Influence, and Persuasion. วารสาร มจร สงคมศาสตร ปรทรรศน. ปท ๔ ฉบบท ๒ (ฉบบพเศษ) (พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๕๘).

๔.๒.๒ พระมหาโชว ทสสนโยและคณะ. (๒๕๕๙). พระพทธศาสนาในจน ทเบต เวยดนาม ญปน : มองผานงานพระศรคมภรญาณ. วารสาร มจร สงคมศาสตร ปรทรรศน. ปท ๕ ฉบบท ๒ (พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๕๙).

๔.๓ หนงสอ/ต ารา -

๕. กรรมการทปรกษาดษฎนพนธระดบบณฑตศกษา - มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๘๒

ประวตคณะนกวจย

๑. ชอ – นามสกล (ภาษาไทย) พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล)

ชอ – นามสกล (ภาษาองกฤษ) Phramaha Krisada Kittisobhano (Saelee)

๒. เลขหมายบตรปะจ าตวประชาชน ๑ ๘๐๙๙ ๐๐๐๕๔ ๙๘ ๐

๓. ต าแหนงปจจบน อา จ า รย ป ร ะจ า หล กส ตร พทธศา สตร ดษฎ บณฑ ต ภ า คว ช า ร ฐศา สต ร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔. หนวยงานและสถานทอ ยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทร ศพท โทรสาร และไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail) ทอยปจจบน หล กส ตรพทธศาสตร ดษฎ บณฑ ต ภ า คว ชา ร ฐศาสตร คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย สถานทท างาน หล กส ตรพทธศาสตร ดษฎ บณฑ ต ภ า คว ชา ร ฐศาสตร คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย โทรศพท ๐๙๘๘๖๘๙๘๙๖ E-mail maha_krisada@hotmail.com

๕. ประวตการศกษา ๕.๑ ปรญญาเอก พทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๘ ๕.๒ ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๕ ๕.๓ ปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) (เกยรตนยมอนดบหนง) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๔ ๕.๔ นกธรรมชนเอก, เปรยญธรรม ๖ ประโยค

๖. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการท าการวจยวาเปนผอ านวยการแผนงานวจย หวหนาโครงการวจยหรอผรวมวจยในแตละงานวจย

๑. การวางแผนกลยทธการจดการบรหารจดการ ๒. พระไตรปฎก ภาษาบาล พระพทธศาสนา ๓. เปนวทยากรฝกอบรมไดหลายหลกสตร เชน การบรหารองคกร คณธรรมจรยธรรม

เปนตน ๔. มความเชยวชาญในการสอน การบรรยาย การฝกอบรม

๑๘๓

๕. มความเชยวชาญในการท างานวจยทงเชงปรมาณ และคณภาพ ๖. ใชคอมพวเตอรไดด สามารถจดการระบบฐานขอมลไดเปนอยางด ๗. สามารถใชภาษาองกฤษได

๗. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ โดยระบสถานภาพในการ พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ และพระมหาก าพล คณงกโร. (๒๕๕๘). การสรางความปรองดอง

สมานฉนทดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา. สถาบนวจยพทธศาสตร : มหาวทยาลยจฬาลงกรณราชวทยาลย. ตพมพในวารสาร มจร สงคมศาสตรปรทรรศน, ปท 5 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559 . หนา 55-62.

๑๘๔

ประวตคณะนกวจย

๑. ชอ – นามสกล (ภาษาไทย) พระครภาวนาวชรคณ

ชอ – นามสกล (ภาษาองกฤษ) Phrakhrubhavanawachirakun

๒. เลขหมายบตรปะจ าตวประชาชน -

๓. ต าแหนงปจจบน อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรบณฑต มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาลยสงฆชยภม

๔. หนวยงานและสถานทอ ยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทร ศพท โทรสาร และไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail) ทอยปจจบน หลกสตรพทธศาสตรบณฑต มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาลย

สงฆชยภม จงหวดชยภม สถานทท างาน หลกสตรพทธศาสตรบณฑต มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาลย

สงฆชยภม จงหวดชยภม โทรศพท ๐๘-๑๙๓๑-๔๙๙๗ E-mail maha_krisada@hotmail.com

๕. ประวตการศกษา ๕.๑ ปรญญาเอก พทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๘ ๕.๒ ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๕ ๕.๓ ปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๔ ๕.๔ นกธรรมชนเอก, เปรยญธรรม ๕ ประโยค

๑๘๕

ประวตคณะนกวจย ผศ.ดร.อนวต กระสงข/ Asst.Prof.Dr.Anuwat Krasang ๑. ประวตการศกษา : นกธรรม ชนเอก : เปรยญธรรม ๓ ประโยค : ประกาศนยบตรวชาชพคร (ป.วค.) : พทธศาสตรบณฑต (พระพทธศาสนา) เกยรตนยมอนดบ ๒ : พทธศาสตรมหาบณฑต (พระพทธศาสนา) : พทธศาสตรดษฎบณฑต (รฐประศาสนศาสตร) ๒. ประวตการท างาน – อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการเชงพทธ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เมอวนท ๑ มถนายน ๒๕๕๗ – ปจจบน ๓. ผลงานทางวชาการ ๑) หนงสอ อนวต กระสงข, ดร.. การจดการทรพยากรมนษยเชงกลยทธ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗. อนวต กระสงข, ดร.. การจดการกจการพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๘. ๒) เอกสารประกอบการสอน ดร.อนวต กระสงข, การจดการทรพยากรมนษยเชงกลยทธ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๘. ผศ.ดร.อนวต กระสงข,. การบรทรพยากรมนษยเชง. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐. ๓) งานวจย ๑. งานวจยเรอง (นกวจยรวม) “การประเมนความพงพอใจของผใชมหาบณฑตตอการปฏบตงาน : กรณศกษาหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการจดการเชงพทธและสาขาวชารฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย” (ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย) :๒๕๕๗ ๒. งานวจยเรอง (นกวจยรวม) “คณลกษณะของบณฑตท มผลตอการจางงานของบณฑตหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการจดการเชงพทธและสาขาวชารฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย” (ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย) :๒๕๕๗

๑๘๖

๓. งานวจยเรอง (หวหนาโครงการวจย) “การจดการสงแวดลอมของวดตามหลกนเวศวทยาเชงพทธบรณาการของคณะสงฆจงหวดสระบร” (ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย) :๒๕๕๘ ๔. งานวจยเรอง (นกวจยรวม) “มรดกโลกจงหวดพระนครศรอยธย า: ปญหา อปสรรคและกระบวนการจดการของภาคเครอขายในพนท” (ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย) :๒๕๕๙ ๕. งานวจยเรอง (นกวจยรวม) “โรงเรยนผสงอาย: การจดการสขภาวะและสวสดการผสงอายในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ” (รอการอนมตงบประมาณ) :๒๕๕๙

๑๘๗

แบบสรปโครงการวจย (เพออนมตจบโครงการวจย) สถาบนวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

-------------------------------- ๑. สญญาเลขท ว.๒๒๓/๒๕๖๐ ๒. ชอโครงการ พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา ๓. หวหนาโครงการวจย/นกวจย พระสธวรบณฑต, ดร. พระมหาสนนท สนนโท, ดร. พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ, ดร. พระครภาวนาวชรคณ, ดร. ผศ.ดร.อนวต กระสงข

หนวยงานทสงกด คณะสงคมสาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย โทรศพท ๐๙๘-๘๖๘๙๘๙๖ อเมลล maha_krisada@hotmail.com ๔. ความส าคญ/ความเปนมา/ประเดนปญหากอนการวจย

การพฒนาการสงคมเศรษฐกจ การเมองการปกครองอยางเปนระบบ สงผลตอการด าเนนชวตของบคคลใหมการเปลยนแปลงระบบชวตใหสอดคลองกบความเจรญกาวหนาตามสภาพความเจรญทางวตถนยม เชน ขอมลสารสนเทศเทคโนโลยและวทยาการตางๆ ท เนนคณภาพชวตทางวตถนยมมากเกนควร การพฒนาเปลยนแปลงเหลานท าใหเกดปญหาชวตขนตา มมา เชน ปญหาเศรษฐกจ ปญหาความยากจน ปญหาความเครยด ปญหาการตกงาน ปญหาครอบครว และปญหาเสอมทางศลธรรมวฒนธรรมเปนตน ปญหาเหลานเปนอปสรรคทสงผลกระทบท าใหเกดปญหาดานจตใจ และสงผลกระทบใหเกดเปนปญหาดานอนๆ เมอประชาชน ไรศลธรรม คอ การเส อมศลธรรมจากจตใจชาวพทธ ความเจรญทางดานวตถนยมไดเขามาสสงคมอยางมระบบตามหลกการบรหารจดการทเหมาะสม แตความเจรญทางศลธรรมกลบไมไดรบการตอบรบจากสงคม อยางไรกตามการพฒนาศลธรรมปรากฎมในวดวาอารามเทานน จากการพฒนาเปลยนแปลงสงคมน จงน าไปสปญหาสงคมทมผลกระทบตอการด าเนนชวตอยาง รบรอน และรนแรงยงขน ปญหาทนาเปนหวงมากทสด คอปญหาดานจตใจเปนปญหาพนฐานของปญหาอนๆ เพราะจตใจเปนองคประกอบทส า คญทสด ทท าใหคนเราคดกระท ากรรมตางๆ ทงกรรมดและกรรมชว พระพทธเจา ไดตรสยนยนไวในจฬกมมวภงคสตรวา๑๑ “กรรมยอมจ าแนกสตวใหเลวและประณตได”

การกระท าของตนไมวาจะเปนทางกาย วาจาและใจ กลวนมอทธพล ทท าใหชวตมปญหาทงสน เมอแตละคนประสบปญหาจะมากหรอนอยเพยงใดนนกขนอยกบการกระท าของตน หรอความตองการทเกดจากตณหาเปนตวกระตนท าใหคนทมความตองการมากกมปญหามาก คนทมความตองการนอยกมปญหาชวตนอยลงไปตามสวน แตถาบคคลทยงไมไดแกไขปญหาชวตดวยวธทถกตองนนจะทนทกขทรมานตลอดไป จนเปนสาเหตของการฆาตวตายกม เพอจะหลกหนปญหา เพราะคดวาไมมใครทจะชวยปลดเปลองใหพนจากความทกขทรมานได แตหลกพทธธรรมทเปนหลกค าสงสอนทางพระพทธศาสนาไดชแนวทางการแกไขปญหาชวตท เดนชดไดผลจรง เชน หลกทฏฐธมมกตถะประโยชน๑๒ หมายถงหลกธรรมทเปนไปเพอประโยชนในปจจบน หรอหลกธรรมอนอ านวยประโยชนสขขนตน ประกอบดวย ๑) อฏฐานสมปทา คอ ถงพรอมดวยความหมน ๒) อารกขสมปทา คอถง

๑๑อง.อฎฐก (ไทย) ๒๓/๕๘๑/๒๕๑. ๑๒อง.อฎฐก (ไทย) ๒๓/๑๔๔/๒๘๙.

๑๘๘

พรอมดวยการรกษา ๓) กลยาณมตตา คอคบคนดเปนมตรรจกก าหนดบคคลในถนทอาศย เลอกเสวนาส าเหนยกศกษาเยยงอยางทานผทรงคณมศรทธา ๔) สมชวตา คอมความเปนอย เหมาะสม หลกธรรมหมวดนเรยกกนสนๆ วา ทฏฐธมมกตถะประโยชนหรอเรยกตดปากอยางไทยๆ วา ทฏฐธมมกตถประโยชน๑๓

ผบรหารไรสจจะ ประชาชนขาดศลธรรม โลกนจะเปนอะไร บคคลในโลกนไรความปราณตอกนและกน ตดอยในความโลภจนเกดกา รลกขโมยสงของเพอนบาน หลงตวอยในแสงสเสยงประพฤตผดในกามจนกลายเปนคนเจาชมากคหลายเมย เพอผลประโยชนของตนสามารถพดมสาไดทกเรองเพอตองการใหคนหลงเชอวาค าพดของตนนนด และนาเชอถอ โดยปกตคนทกชาตชอบดมน าโดยเฉพาะสรา เปนน าดมทมรสนาดมอยางมากส ารบผคนทมปจจยซอหาไดตามรานสะดวกซอ และสรามาคกบนาร ดมสราเปนระยะขาดสตเปนระยะ ในทสดกท าความผดไดเปนระยะเหมอนกน สงคมจะเป นอะไร สงคมปจ จบนนตกอยใ นภา วะเสยงอนตร ายส งเพราะผคนขาดหลกธรรมทา งพระพทธศาสนา คอ (๑) การขาดความพากเพยรในการท าการงานหรอการศกษา (๒) การไมรจกประหยดทรพย มการใชจายอยางฟมเฟอยเกนความจ าเปน (๓) มการคบคนพาลเปนเพอน ชอบแนะน าไปในทางทผด หรอทไมควรอาทเชน แนะน าใหไปเลนการพนน ใหไปลกขโมย ใหกนยาบา ใหเสพยา ชวนไปฉดคราอนาจารเปนตน เหลานถอวาเปนอปสรรคในการด าเนนชวต และ (๔) มการใชจายทรพยเกนฐานะ ใชชวตใหไปตามกระแสนยมของความตองการ (ตณหา ) และไมรจกเพยงพอ ไมพอใจในสงทตนมอยเกดความอยากไดอยากมอยากเปน (โลภ) เกนฐานะของตนจงท าใหเกดปญหาในการด าเนนชวตของพทธศาสนกชนไทย๑๔

การบรหารกจการคณะสงฆมมาตงแตสมยพทธกาล หลกการบรหารคอพระธรรมวนย พระพทธศาสนาไดเจรญรงเรองในประเทศอนเดยและกระจายไปสประเทศตางๆ โดยไดรบการสนบสนนอปถมภจากพระมหาษตรยในอดตทผานมาอยางตอเนอง สวนประเทศไทยเรานนไดนบถอพระพทธศาสนามาเปนเวลานานจนมาถงสมยปจจบน พระบาทสมเดจพระเจาอยภมพลอดลยเดชมหาราช (ร.๙) ไดทรงตราพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕๑๕ และปรบปรงแกไขในป พ.ศ.๒๕๓๕ ๒๕๓๕ ตอมาไดทรงตราพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ แกไขเพมเตมฉบบทแลวใหเหมาะสมยงขน เพราะฉะนน พระราชบญญตคณะสงฆดงกลาวมการปรบปรงแกไขตามล าดบเพอใชบรหารกจการคณะสงฆจนถงปจจบนน ซงถอวาเปนรปแบบการปกครองคณะสงฆและเปนหลกการจดระเบยบการปกครองคณะสงฆ

การบรหารธรกจดานสงหารมทรพยและอสงหารมทรพย จะด าเนนการโดยกลมบคคลทมประสบการณรวมกลมกนเพอท างานเปนระบบ โดยมวตถประสงคทชดเจน คอเปาหมาย จะตองใช

๑๓พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลธรรม, (กรงเทพมหานคร

: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๑๓๘. ๑๔นงลกษณ เทพสวสด, วเคราะหปญหาส าคญในสงคมไทย , (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๓), หนา ๖๘. ๑๕ส านกเลขาธการมหาเถรสมามคม, ค มอพระสงฆาธการ , (ก รงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๔), หนา ๑๖.

๑๘๙

ทรพยากรจากสงสภาพแวดลอม การบรหารธรกจประกอบดวย๑๖ คน (Man) เงน (Money) วตถดบ (Material) เครองจกร (Machine) วธการ (Method) และการจดการ (Management) หรอทนยมเรยกกนวา 6M’s การบรหารจดการนน สามารถจ ากดความตามความเขาใจไดโดยค าวาการบรหาร (Administration) จะใชในการบรหารระดบสง โดยเนนทการก าหนดนโยบายทส าคญและการก าหนดแผนของผบรหารระดบสง เปนค านยมใชในการบรหารรฐกจ (Public Administration) หรอใชในหนวยงานราชการและค าวาผบรหาร (Administrator) จะหมายถงผบรหารทท างานอยในองคกรของรฐ หร ออง คกรท ไมม งหวงก าไ ร ส า หรบกา รจ ดกา ร ( Management) หมายถงการ จดกา รสงหารมทรพยและอสงหารมทรพยทเปนธรกจเอกชนหรอการท าธรกจทวไปทเกยวของกบการจดการ หมายถงผบรหารทท างานอยในองคกรของเอกชนท มงหวงแสวงหาผลก าไรเพอกลมธรกจของตนเทานน (Business management)

การบรหารหมายถงการก าหนดวตถประสงคของธรกจทส า คญประกอบดวย ๑๗ การวางแผน (Planning) การจดองคกร (Organizing) การสงการ (Leading/Directing) หรอการอ านวย และการควบคม (Controlling) ซงจะมความสมพนธโดยตรงกบทรพยากรขององคกร (6 M’s) เพอน าไปใชใหเกดประโยชนและดวยจดมงหมายส าคญในการบรรลความส าเรจตามเปาหมายข ององคกร สวนค าวาการจดการ (Management) จะเนนการปฏบตการใหเปนไปตามนโยบาย (แผนทวางไว) ซงนยมใชในการจดการธรกจ (Business management) สวนค าวาผจดการ (Manager) จะหมายถงบคคลในองคกรซงท าหนาทรบผดชอบตอกจกรรมในการบรหารทรพยากรและกจการงานอนๆ เพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวขององคกร การบรหารจดการ (Management) หมายถงชดของหนาทตางๆ (A set of functions) ทก าหนดทศทางในการใชทรพยากรทงหลายอยางมประสทธภาพ เพอใหบรรลถงเปาหมายขององคกร การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ (Efficient) หมายถงการใชทรพยากรไดอยางเฉลยวฉลาดและคมคา (Cost-effective) หมายถงการตดสนใจไดอยางถกตอง (Right decision) และมการปฏบตการส าเรจตามแผนทก าหนดไว

การสาธารณปการ หมายถงการก าหนดภาระกจบรหารของสงฆาธการถอวาเปนสงทส าคญเพราะถามระบบบรหารทดศาสนากมความเจรญมนคงดขน การบรหารท ดนนจะตองมรปแบบและวธการจดการทเหมาะสม มการแบงงาน กระจายงานใหผอยฝายบรหารระดบตางๆ รบผดชอบตามความรความสามารถของตน การบรหารภาระกจของสงฆ กมอ านาจรฐและจารตประเพณเขามาเกยวของ เมอมอธกรณเกดขนตองอาศยพระราชบญญตคณะสงฆเปนเกณฑจดระเบยบการปกครองคณะสงฆ การบรหารภาระกจของสงฆ๑๘ ประกอบดวย การปกครอง การศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผ การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะห

วดเปนหนวยงานพนฐานส าหรบรองรบการบรหารกจการคณะสงฆท เกยวของกบศลปวฒนธรรมประเพณโบราณ ซงหลกเกณฑและวธการตางๆ ท เกยวกบวดนน ทรงตราเปนพระราชบญญตคณะสงฆทงสน เชนเดยวกบบทบญญตวาดวยมหาเถรสมาคม ซงเปนสถาบนหรอองคกรบรหารกจการคณะสงฆสงสด อนง วดมฐานะเปนนตบคคลตามกฎหมาย ตามความในมาตรา

๑๖วเชยร วทยอดม, องคการและการจดการ, (กรงเทพมหานคร : บรษทธนธชการพมพจ ากด, ๒๕๕๓), หนา ๖๘. ๑๗เรองเดยวกน, หนา ๖๘. ๑๘กองแผนงาน, คมอพระสงฆาธการ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๕๒), หนา ๑๖.

๑๙๐

๓๑ วรรคสอง และมาตรา ๑๙ แหงพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ วดจงไดรบความคมครองจากบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยรวมถงกฎหมายอนๆ ดงนน วดทงหลายมสทธและหนาทตามบทกฎหมายดงเชนบคคลธรรมดา เวนแตสทธและหนาทบางอยางทท าเอง มไ ด จ าเปน ตองมผแทน เพอใชสทธและหน าทห รอแสดง เจตนา ด งเชนบทบญญ ตในพระราชบญญตคณะสงฆ มาตรา ๓๑ วรรคสามวา “เจาอาวาสเปนผแทนของวดในกจการทวไป”๑๙

การสาธารณปการ หมายถงผบรหารคอพระสงฆาธการไดปฏบตงานกอสรางและการบรณปฏสงขรณ การซอมแซมของเกา และการปรบปรงตบแตงศาสนวตถและศาสนสถานทมอย เดมหรอทเพมเตมขนใหมเพอใหเหมาะสมยงขน๒๐ การสาธารณปการ เปนงานทละเอยดออนเปนภาะกจของพระสงฆาธ การระดบเจาอาวาสผปฏบตงา นโดยตรง เจ าอาวาส เจาคณะทกชน ตอง มความสมพนธกบภาระกจ ๒ ประการคอ ควบคมและสงเสรม พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๓๕ ดงตอไปน๒๑ หมวด ๖ ศาสนสมบต มาตรา ๔๐ ศาสนสมบตแบงออกเปน ๒ ประเภท๒๒

๑) ศาสนสมบตกลาง ไดแกทรพยสนของพระศาสนาซงมใชของวดใดวดหนง แตเปนของสงฆสวนกลางเชน ทดน และผลประโยชนวดราง ทรพยสนทมผยกใหสงฆสวนกลาง ศาสนสมบตกลาง เปนหนาทของผปกครองสงฆระดบสงดแล รกษา ทงน การจดการศาสนสมบตภายในวด จะตองยดหลกใหถกตองตามกฎหมาย พระธรรมวนย มตมหาเถรสมาคมและจะตองไมกอใหเกดความเดอดรอน แกประชาชนโดยทวไปหากไมจ าเปน

๒) ศาสนสมบตของวด ไดแกทรพยสนของวดใดวดหนง เปนหนาทของสงฆในวดนนซงมเจาอาวาส เปนตน ชวยกนดแล รกษา ใหเปนไปตามพระธรรมวนย

การดแลรกษาและการจดการศาสนสมบตกลาง ใหเปนอ านาจหนาทของกรมการศาสนาเพอการนใหถอวากรมการศาสนาเปนเจาของศาสนสมบตกลางนนดวย

การดแลรกษาและจดกา รศาสนสมบตของวด ใหเปนไปตามวธ การทก าหนดในกฎกระทรวง มาตรา ๔๑ ใหกระทรวงศกษาธการจดท างบประมาณประจ าปของศาสนสมบตกลางดวยความเหนชอบของมหาเถรสมาคม และเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชงบประมาณนนได การบรหารสาธารณปการ เปนงานส าคญละเอยดออน เปนงานประดบบารมของพระสงฆาธการ ผลงานจากการจดการสาธารณปการไดชดเจนถกตองตามรปแบบ เปนสวนหนงท าใหพระสงฆาธการไดรบการยอมรบและไดรบการพจารณาเปนพเศษตอหนาทการงาน แตบางครงกเปนเหตกอใหเกดปญหา เชน ปญหาความขดแยงระหวางวดกบชาวบานจนถงลกลามใหญโต เพราะการสาธารณปการเปนตนเหต ถาหากเจาคณะผใหญไดเหนความส าคญตราจสอบการปฏบตหนาทของเจา

๑๙พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ), การคณะสงฆและการศาสนา, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๑๖. ๒๐เรองเดยวกน, หนา ๑๗. ๒๑กฎมหาเถรสมาคม, คมอพระสงฆาธการ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ,

๑๕๕๓), หนา ๒๓. ๒๒กองพทธศาสนสถาน, การพฒนาวดสความเปนมาตรฐาน , (กรง เทพมหานคร : ส านกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๕), หนา ๗.

๑๙๑

อาวาสไดด การขดแยงระหวางวดกบชาวบานจะลดนอยลงตามล าดบ และความสมครสมานสามคคระหวางวดกบชาวบานจะมมากขน เปนเหตใหการบรหารกจการคณะสงฆด าเนนไปดวยความเรยบรอยดงาม ดงนน ผวจยจงมความสนใจศกษาเรอง “พทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา” เพอศกษาสภาพทวไปและปญหาอปสรรคการจดการศาสนสมบตของวดเพอศกษาแนวคด ทฤษฎและหลกพทธธรรมเพอการจดการศาสนสมบตขอวด และเพอน าเสนอแนวทางพทธบรณาการเพอการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

๕. วตถประสงคของการวจย

๕.๑ เ พอศกษา ร ะดบปฏ บ ตกา ร ในการบรห า รจ ดการศาสนสมบ ตของว ด ในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ

๕.๒ เพอศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด ๕.๓ เพอน าเสนอพทธบรณากา รเ พอการบรห ารจ ดกา รศาสนสมบ ตของว ดใน

พระพทธศาสนา

๖. ผลการวจย/การแกปญหาโดยการวจย ผลการวจยครงน ผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญในเพอน าเสนอพทธบรณาการเพอการ

บรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาตามวตถประสงคในการวจยดงน ๖.๑ ผลการศกษาระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดใ น

พระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ การวเคราะหระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนา

ของพระสงฆาธการโดยภาพรวมใน ๕ ดาน ไดแก ๑) การไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ๒) การกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน ๓) การใหเชาทดนหรออาคาร ๔) การใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด ๕) การเกบรกษาเงนของวด พบวา ระดบปฏบตการในการบรหารจดการศาสนสมบตของวดในพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการโดยภาพรวมอยในระดบมาก ( x = ๓.๙๖ , S.D. = ๐.๗๔๐) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน ดงน ๑. ดานการเกบรกษาเงนของวด (x = ๔.๐๐, S.D. = ๐.๘๐๖) ๒. ดานการไดทรพยสนมาเปนศาสนสมบตของวด ( x = ๓.๙๙, S.D. = ๐.๗๙๓) ๓. ดานการใหเชาทดนหรออาคาร (x = ๓.๙๗, S.D. = ๐.๗๖๔) ๔. ดานการใหเชาทธรณสงฆ ทกลปนาหรอทวด (x = ๓.๙๒, S.D. = ๐.๘๐๕) และ ๕. ดานการกนท ดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชน (x = ๓.๙๐, S.D. = ๐.๗๘๙)

๖.๒ ผลการศกษากระบวนการในการจดการศาสนสมบตของวด กระบวนการจดการศาสนสมบตของวดเปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะ

สงฆ แตผปฏบตโดยตรงคอเจาอาวาสชงเปนพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวนทกชนตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ

(๑) ควบคมการจดการศาสนสมบต

๑๙๒

(๒) สงเสรมการจดการศาสนสมบต การควบคมนนเจาคณะจะเพกเฉยมไดถาเพกเฉยเสยเปนการละเวนการปฏบตตอง

สอดสองดแลชแจงแนะน าในการสาธารณปกาของเจาอาวาส ดงน ๑) ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา ๒) ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวด ใหอยในหลกประหยดและพอ เหมาะ

พอควรแกสภาพทองถน และใหกอสรางตามแบบแปลน ๓) ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทยหรอใหรกษาศลปวฒนธรรม

ทองถนเปนส าคญ ๔) ควบคมการเงนและบญชรบ - จายของแตละวดใหเปนไปตามหลกบญญต ๕) ควบคมดแลการเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชนรายงานขอรบพระราชทาน

วสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง ๖) ควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง

การสงเสรม เจาคณะทกชนควรสงเสรมเจาอาวาสในการจดการศาสนสมบต ดงน ๑) ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ๒) แกไขขอขดของของเจาอาวาส

(๑) ในการจดหาชางด าเนนการกอสราง (๒) ในการดแบบแปลนอาคารตลอดแผนผงวด (๓) ในการทนกอสรางดวยการขอเงนงบประมาณอดหนนจากทางราชการ (๔) ชแจงแนะน าการปฏบตงานสาธารณปการเพอให เขาใจ ถกตอง (๕) ขจดความขดแยงระหวางวดกบชาวบานซงมการสาธารณปการเปนเหต

๓) แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม

๔) ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ๕) ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอ

ผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส ๖) แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๖.๓ น าเสนอพทธบรณาการ เพอการบร หารจดการศาสนสมบตของ วดใ น

พระพทธศาสนา พทธบ รณาการ เพอการบรห าร จดกา รศาสนสมบ ตของว ดในพระพทธศาสนา

ประกอบดวย ๔ ขนตอน คอ ๑. ขนฉนทะ (วางแผน) ๒. ขนวรยะ (ลงมอท า) ๓. ขนจตตะ (ตรวจสอบ) ๔. ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข)

๑๙๓

ขนฉนทะ (วางแผน) ไดแก วางแผนจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด วางแผนจดท าพมพเขยวกอนกอสรางเสนาสนะ เปดรบฟงความคดเหนของชาวบาน วางแผนจดท าแมแบบในการสรางถาวรวตถ วางแผนจดท าตนแบบหรอโปรแกรมบญชตางๆ เพอแจกจาย จดประชมเจาอาวาสและไวยาวจกรเพอชแจงการจดท าเอกสาร แตงตงคณะกรรมการดานศาสนสมบตขนหนงชดท าหนาทในการชแจง ควบคมการด าเนนการ แตงตงคณะกรรมการในการสงเสรมการจดการศาสนสมบต

ขนวรยะ (ลงมอท า) ไดแก ด าเนนการตามแผนแมบทฯ ด าเนนการกอสรางตามพมพเขยวซงระบรายละเอยดตางๆไวอยางครบครน จดประชมชแจงเจาอาวาสใหทราบถงแมแบบทก าหนด ใหแตละวดด าเนนการตามแบบบญชทก าหนด จดท าระบบการจดเกบเอกสารใหเจาอาวาสน าไปปฏบต ชแจง และควบคมการจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม กฎ กระทรวง มการประชมคณะกรรมอยประจ า ออกตรวจตราเยยมเยยนเจาอาวาสผเรงรดการพฒนาวด ชวยยกฐานวดทไดพฒนาดแลวเปนวดพฒนาตวอยาง ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการดหรอแมรองเจาอาวาสและหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวย แตอยาใหเกนกวาเจาอาวาส

ขนจตตะ (ตร วจสอบ) ไ ดแก ตรวจสอบผลการด า เนนกา รตามแผนแมบทฯ มคณะกรรมการจดจางและตรวจรบงาน เปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบได แตงตงคณะกรรมการตรวจสอบผลการด าเนนการ ใหแตละวดสงบญชเพอตรวจสอบความถกตอง ก าหนดใหเจาอาวาสรายงานผลการด าเนนการในรอบป เพอตรวจสอบ มการตรวจสอบผลการจดการศาสนสมบตของวดวาเปนไปตาม กฎ กระทรวง หรอไหม จดท ารายงานผลการสงเสรมการจดการศาสนสมบต ส ารวจความพงพอใจของพระสงฆาธการ

ขนวมงสา (ปรบปรงแกไข) ไดแก แกไขปรบปรงแผนแมบทใหทนสมย แกไขปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนระหวางการกอสรางโดยการมสวนรวมของประชาชน หากวดใดด าเนนการไมถกตอง ก ใหกล บไปด าเน นแก ไขให มให ถกตอง พฒนา ระบบ จดเ กเอกสาร ใหทน สมยและมประสทธภาพอยเสมอ แกไขขอขดของของเจาอาวาส แนะน าภารจดงานวด และการเรยไรใหเปนไปตามระเบยบและค าสงมหาเถรสมาคม แนะน าแจงการจดประโยชนของวดใหถกตองตาม กฎ กระทรวง

๘. การเผยแพร/การประชาสมพนธ จดท ารายงานฉบบสมบรณมอบใหหองสมดของมหาวทยาลยทวประเทศ จดท าผลการวจยฉบบยอ จ านวน ๑๐๐ เลม ตพมพในวารสาร มจร สงคมศาสตรปรทรรศน , ปท ๗ ฉบบท ๑ มกราคม-มนาคม

๒๕๖๐. ๙. ภาพประกอบกจกรรมการวจย/การเผยแพรผลงานวจย การเผยแพรผลงานวจยตพมพในวารสาร มจร สงคมศาสตรปรทรรศน, ปท ๗ ฉบบท ๑ มกราคม-มนาคม ๒๕๖๐.