รายงานวิจัย

เร่ือง

ศกึษาอตัราสวนของตะกอน และของธาตุอาหารหลักของพืชท่ีถูกพดัพาจากพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

ด ําเนินการโดยนางกิตติมา ศวิอาทิตยกุล

นางรัตนา จินดาพลนางรุงกานต กฤษณามระ

นายเกียรติอนันต พิทยารักษ

ทะเบียนวิจัยเลขที่ 36-39-02-31-000-37-00-10-11ชื่อกอง อนุรักษดินและนํ้ า

กรมพัฒนาที่ดิน

เดือนปที่สงรายงาน มกราคม 2542

- 1 -

แบบ วจ. 3แบบฟอรมรายงานผลการวิจัยฉบับสมบูรณ

กอง อนรัุกษดินและนํ้ า รหัสโครงการวิจัย 36-39-02-31-000-37-00-10-11 ชื่อโครงการ ศกึษาอัตราสวนของตะกอน และของธาตุอาหารหลักของพืชที่ถูกพัด พาจากพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ผูรับผิดชอบโครงการ นางกิตติมา ศิวอาทิตยกุล

ผูรวมดํ าเนินการ นางรัตนา จินดาพล นางรุงกานต กฤษณามระ

นายเกียรติอนันต พิทยารักษเร่ิมตน กุมภาพันธ 2536 สิ้นสุด พฤษภาคม 2539รวมระยะเวลาทั้งสิ้น 3 ป 4 เดือน

สถานที่ดํ าเนินการ ลุมนํ ้าหวยเขาแกแล ตํ าบลพนานิคม อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

คาใชจายในการดํ าเนินงานทั้งสิ้น

ปงบประมาณ คาจางชั่วคราว คาตอบแทนใชจายอื่นๆ รวม2536 36,000 83,600 119,600

2537 54,000 124,900 178,900

2538 54,000 124,900 178,900

2539 36,000 83,600 119,600

รวม 180,000 417,000 597,000

แหลงงบประมาณที่ใช กรมพัฒนาที่ดิน

พรอมนีไ้ดแนบรายละเอียดประกอบตามแบบฟอรมที่กํ าหนดมาดวยแลว

ลงชื่อ (นางกิตติมา ศิวอาทิตยกุล) ผูรับผิดชอบโครงการ

- 2 -

ทะเบียนวิจัยเลขท่ี 36-39-02-31-000-37-00-10-11ชื่อโครงการ ( ไทย ) ศึกษาอัตราสวนของตะกอน และของธาตุอาหารหลักของพืชที่

ถูกพดัพาจากพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคายจงัหวัดระยอง

ชือ่โครงการ ( อังกฤษ ) Study on sediment delivery ratio and enrichment ratio from Huai Kao Kae Lae watershed, Amphoe Ban Kai, Changwat Rayong

ผูรับผิดชอบโครงการ นางกิตติมา ศิวอาทิตยกุล Mrs. Kittima Sivaarthitkulผูรวมดํ าเนินการ 1) นางรัตนา จินดาพล Mrs. Ratana Jindapol 2) นางรุงกานต กฤษณามระ Mrs. Rungkarn Krishnamra 3) นายเกียรติอนันต พิทยารักษ Mr. Kiatanan Pitayarak

บทคัดยอ

การศึกษาอัตราสวนของตะกอน และอัตราสวนของธาตุอาหารหลักของพืช ทีถู่กพัดพาจากพื้นทีลุ่มนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จงัหวัดระยอง ในป พ.ศ. 2536 – 2539 โดยการทดลองแบบสังเกต (Observation trial) โดยการสํ ารวจสภาพพื้นที่และสภาพการใชที่ดิน มกีารเก็บขอมูลนํ้ าฝนรายวนัจากเครื่องวัดนํ้ าฝนแบบมาตรฐานและแบบอัตโนมัติ ขอมลูตะกอนจม เก็บตัวอยางนํ้ าและบันทึกระดับนํ้ ารายวัน จากอาคารวัดนํ้ าและตะกอน (weir) ในพืน้ทีลุ่มนํ้ าหวยเขาแกแล ซ่ึงเปนพื้นที่ลุมนํ้ าขนาดเลก็ตัวแทนลุมนํ้ าในภาคตะวันออกที่มีสภาพภูมิประเทศ สภาพภูมิอากาศ ปลูกสับปะรดเปนพืชหลักแบบเกษตรอาศัยนํ้ าฝนในชุดดินมาบบอนและชุดดินสัตหีบ ผลการศึกษาพบวา มีอัตราการชะลางพงัทลายของดินอยูในระดับรุนแรงเฉลี่ยเปน 9.21 ตนั/ไร/ป อัตราสวนของการพัดพาตะกอนจากพื้นที่ลุมนํ้ า มีคา 10.64 เปอรเซ็นต ปริมาณธาตุอาหารหลักของพืช คือ ไนโตรเจนรวม ฟอสฟอรัสที่มีประโยชน และโพแตสเซียมที่มีประโยชน สูญเสียมากับนํ้ าทาเฉลี่ยรายปเปน 239.28 4.23 และ418.0 กก./ไร/ป ตามลํ าดับ และสูญเสียมากับตะกอนจมเฉลี่ยรายปเปน 4.29 0.22 และ 0.76 กก./ไร/ป ตามลํ าดับ ปริมาณธาตุอาหารหลักของพืชสวนใหญ สูญเสยีมากับนํ้ าทามากกวาสูญเสียมากับตะกอนจม อัตราสวนการสูญเสียธาตุอาหารหลักของพืช มีคาเปน 78.41 45.40 และ 669.05 เปอรเซ็นต ตามลํ าดับ ซ่ึงเปนอัตราสวนที่สูง และสงูมากโดยเฉพาะโพแตสเซียมมีอัตราสวนการสูญเสียเกินธาตุอาหารพชืทีม่อียูในดินเดิม เนื่องจาก โพแตสเซียมที่ถูกพัดพามากับนํ้ าทา สวนใหญเปนโพแตสเซียมที่มาจากปุยที่ใสใหกับสับปะรดที่ปลูกในพื้นที่

ปริมาณตะกอนแขวนลอยและตะกอนจม ทีถู่กพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ า เฉลี่ยรายปเปน 154.66และ 22.47 ตัน/ป ตามล ําดับ ตะกอนทั้งหมดที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ า เฉลี่ยรายปเปน 177.12 ตัน/ป

- 3 -

โดยสวนใหญจะถูกพัดพามาในรูปตะกอนแขวนลอยถึง 87.3 เปอรเซ็นต และในรูปตะกอนจม 12.7เปอรเซ็นตของตะกอนทั้งหมด ตะกอนจมจะถูกพัดพามาเปน 14.5 เปอรเซ็นตของตะกอนแขวนลอย

ปริมาณนํ้ าทาที่ไหลผานอาคารวัดนํ้ าและตะกอน เฉลี่ยรายปเปน 469.2 มม./ป โดยจะเริ่มไหลในชวงเดือนมิถุนายนถึงเดือนพฤศจิกายนของทุกป เปนระยะเวลา 6 เดือน เดือนที่มีปริมาณนํ้ ามากจะอยูในเดือนกันยายนถึงเดือนตุลาคมของทุกป และบางปจะมีปริมาณนํ้ ามากในชวงเดือนมิถุนายนถึงเดอืนกรกฎาคมดวย ทั้งนี้เนื่องจากมีการกระจายของฝนเปน 2 ชวงในปนั้น สัมประสิทธิ์การอํ านวยนํ ้าเฉลี่ยรายปเปน 34.21 เปอรเซ็นต

ABSTRACT

Huai Kao Kae Lae watershed was studied as a small representative watershedof topography , climate , landuse and soil series in rainfed area of Eastern region of Thailand .The observation trial from weir was designed and data as topography and landuse weresurveyed . Daily rainfall from both standard and automatic raingauges had been collected . Bedload , recorded water level and water samples at the weir were analysed for sediment , runoffand nutrient loss from watershed .

The result found that the sediment delivery ratio was average at 10.64 percent ofcomputed onsite erosion . Nutrient loss as total nitrogen , available phosphorus and availablepotassium by runoff was 239.28 , 4.23 and 418.0 kg./rai/yr. , respectively . And nutrient loss withbed load was 4.29 , 0.22 and 0.76 kg./rai/yr., respectively . Nutrient loss by runoff was greaterthan loss with bed load . Enrichment ratio of total nitrogen , available phosphorus and availablepotassium was 78.41 , 45.40 and 669.05 percent , respectively . These enrichment ratios wererather high and very high over 100 percent expecially available potassium which indicated thatlarge amount of potassium loss with runoff was from fertilizer application .

Sediment loss as total residue and bed load from watershed was 154.66 and 22.47ton/yr. , respectively . Total sediment loss from the watershed was 177.12 ton/yr. Total residueand bed load was 87.3 and 12.7 percent of total sediment , respectively and bed load was 14.5percent of total residue .

Runoff from watershed was 469.2 mm./yr. Streamflow started between June toNovember for 6 months in each year . The peak runoff was usually flow between September toOctober in each year and also the first peak runoff started between June to July in which yearthat occurred bi-modal rainfall distribution .The runoff coefficient was 34.21 percent of rainfall.

- 4 -

ความสํ าคัญและที่มาของปญหาที่ทํ าการวิจัย การท ําการเกษตรบริเวณพื้นที่ที่มีความลาดเทหรือบริเวณลาดเขา โดยขาดความระมัดระวังยอมท ําใหเกดิการชะลางพังทลายของดินอยางรุนแรง เนื่องจากฝนและนํ้ าไหลบาหนาดิน ซ่ึงนอกจากจะทํ าใหสูญเสยีหนาดินแลว ยังพัดพาธาตุอาหารพืชไปจากพื้นที่เปนผลใหดินเสื่อมโทรมและขาดความอุดมสมบรูณของดิน ผลผลิตของพืชที่ปลูกบนดินนั้นๆ ก็จะลดลง โดยเฉพาะในพื้นที่ของภาคตะวันออกปจจบุนัมพีืน้ที่ซ่ึงปลูกสับปะรดเปนพืชหลักขยายตัวมากขึ้น ในพื้นที่ดินที่เสื่อมโทรมจากการปลูกมันสํ าปะหลงัแลว ประกอบกับดินสวนใหญเปนดินทรายและรวนทรายที่มีความอุดมสมบูรณตํ่ าอยูโดยธรรมชาติ ทรัพยากรที่เปนปญหาหลัก คือพื้นที่เกษตรกรรมซึ่งเปนพื้นฐานของการพัฒนาอุตสาหกรรมการเกษตรกํ าลังเสื่อมโทรมอยางมาก เนื่องจากการชะลางพังทลายของดิน ดงันัน้การศกึษาในครั้งนี้ จึงคัดเลือกพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแลซึ่งเปนพื้นที่ลุมนํ้ าขนาดเล็กตัวแทนลุมนํ ้าในภาคตะวันออก เพื่อศึกษาสัดสวนการพัดพาตะกอนและของธาตุอาหารหลักของพืชจากพืน้ทีลุ่มนํ้ าในภาคตะวันออกวา เกิดขึ้นมากนอยเพียงไร

วัตถุประสงค 1. เพือ่ประเมินการชะลางพังทลายของดินในพื้นที่ลุมนํ้ าโดยอาศัยสมการสูญเสียดินสากล

(Universal Soil Loss Equation) และคํ านวณหาอัตราการพัดพาตะกอน (Sediment Delivery Ratio)จากพื้นที่ลุมนํ้ า

2. เพือ่ศึกษาปริมาณธาตุอาหารหลักของพืช ที่สูญเสียมากับนํ้ าและตะกอนซึ่งถูกพัดพาจากพื้นทีลุ่มนํ ้า และคํ านวณหาอัตราการสูญเสียธาตุอาหารพืชจากพื้นที่ลุมนํ้ ากับธาตุอาหารพืชที่มีอยูเดิมในลุมนํ้ า (Enrichment Ratio)

3. เพือ่ศกึษาปริมาณตะกอนแขวนลอย และตะกอนจมที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ า และค ํานวณหาตะกอนรวมทั้งหมดของลุมนํ้ า 4. เพื่อศึกษาปริมาณนํ้ าและลักษณะการไหลของนํ้ าในลํ าธารที่ไหลจากพื้นที่ลุมนํ้ า จากอาคารวดันํ้ าและตะกอน (weir)

ผลงานวิจัยท่ีเก่ียวของการชะลางพังทลายของดิน

กระบวนการชะลางพังทลายของดิน นอกจากจะพัดพาเคลื่อนยายอนุภาคดินและอินทรียวัตถุออกจากพืน้ที่แลว ยังเคลื่อนยายธาตุอาหารในรูปของสารละลายไปกับนํ้ าไหลบาหนาดินและตะกอน การใชประโยชนที่ดินเพื่อทํ าการเกษตร หากไมมีความระมัดระวัง และใชไมถูกวิธี โดยเฉพาะพื้นที่ที่มีความลาดเท ปริมาณตะกอนที่เกิดจากการชะลางพังทลายของดินจะเคลื่อนยายไปกับนํ้ าไหลบา

- 5 -

หนาดนิไปยังลํ าธาร ทํ าใหเกิดการตกตะกอนทับถมในพื้นที่ตอนลางและตามลํ าธาร ทํ าใหลํ านํ้ าตื้นเขิน เกษม (2525) รายงานวาอัตราการพัดพาตะกอนจากพื้นที่เกษตรกรรมเปน 1,408 ตัน/กม.2/ป

การชะลางพังทลายของดิน มักมีสาเหตุจากความรุนแรงของเม็ดฝนที่ตกกระทบและแรงนํ้ าไหลบาหนาดนิซึ่งเปนตัวการที่สํ าคัญที่สุดในการพัดพาเศษหิน แร และดินจากที่หนึ่งไปสูอีกที่หนึ่ง Hudson (1981) กลาววา ปจจัยที่มีอิทธิพลตอปริมาณตะกอน คือ ชนิดดิน การใชประโยชนที่ดิน ขนาดของพื้นทีลุ่มนํ้ า ลักษณะภูมิประเทศ และฝน

การพัดพาตะกอน ในการศกึษาการพัดพาตะกอนไปตามลํ าธารนั้น ตะกอนทั้งหมดที่ถูกพัดพามา คือ ตะกอน

แขวนลอยและตะกอนจม ซ่ึงมีความสํ าคัญตอคุณภาพของนํ้ า สัดสวนการพัดพาตะกอน (Sediment Delivery Ratio) เปนสดัสวนระหวางปริมาณตะกอนที่เคลื่อนตัวไปตามลํ านํ้ า (sediment yield) กับปริมาณดินที่ถูกชะลางพังทลายทั้งหมดจากพื้นที่ ( Wischmeier,1976) มหีนวยเปนเปอรเซ็นต โดยเขียนเปนรูปสมการไดดังนี้

SDR = S X 100 โดย SDR เปนสัดสวนการพัดพาต SS เปนปริมาณตะกอนทั้งห

A เปนปรมิาณดินที่สูญเสีย นํ้ าหนักหนวยเดียวกับ S

Livessey (1975) ไดอธิบายถึงกระบวนทลายของดนิทัง้หมดจากพื้นที่นั้น โดยสวนหนไปนอกพืน้ที่ลุมนํ้ า จะตกตะกอนทับถมตามฐานพื้นที่ลุมนํ้ า Piest และ คณะ (1975) กลาววา ปหนทางในระหวางที่ตะกอนเคลื่อนที่ผานไป เช

Renfro (1975) กลาวถึง การกํ าหนดสประเมนิคาปริมาณตะกอนที่ถูกพัดพาในลํ านํ้ า ในการหามาตรการลดปริมาณตะกอนในลํ านํ้ า และปญหาการชะลางพังทลายของดินในทองถ่ินตออัตราการเกิดการชะลางพังทลายของดินในพนอกพืน้ทีลุ่มนํ้ า และกลาวอีกวา การประเมประเมินถึงปญหาการพัดพาตะกอนในพื้นที่เฉพการอนุรักษ

การศึกษาสัดสวนการพัดพาตะกอน สของพื้นที่ลุมนํ้ า (Renfro, 1975) ซ่ึงจะใชศึกษาก

S A

ะกอน มีหนวยเปนเปอรเซ็นตมดในลํ าธาร มีหนวยเปนนํ้ าหนักจากการชะลางพังทลายในพื้นที่ทั้งหมด มีหนวยเปนSการเกิดตะกอนในลํ านํ้ าวา เปนผลจากการชะลางพังึ่งจะถูกพัดพาไปกับลํ านํ้ า และอีกสวนหนึ่งที่ไมไดออกของความลาดเท หรือที่ราบลุมหรือตามรองนํ้ าภายในริมาณความมากนอยของการพัดพาขึ้นกับสิ่งกีดขวาง และน พืชที่ขึ้นปกคลุมดินและการเกิดรองร้ิว เปนตนัดสวนการพัดพาตะกอนเปนสิ่งสํ าคัญมาก และใชเปนตัวหรือตะกอนรวมที่ถูกกัดเซาะในพื้นที่ลุมนํ้ า หรือเพื่อใช Piest และ คณะ (1975) กลาววา การเกษตรในปจจุบัน จะสามารถแกไขปญหาไดดีขึ้น ถามีความเขาใจอยางดีื้นที่ลุมนํ้ า และปริมาณตะกอนที่สูญเสียไปกับลํ านํ้ าออกินถึงสัดสวนการพัดพาตะกอนนั้น เปนวิธีที่ดีมากในการาะเจาะจง และใชสํ าหรับการออกแบบโครงสรางดาน

วนใหญมักจะไดจากกราฟความสัมพันธ ที่มีตอขนาดับคาเฉลี่ยของชวงระยะยาวของตลอดป และใชนอยมาก

- 6 -

กบัการประเมินในชวงสั้นๆ แต Piest และ คณะ (1975) ไดประยุกตวิธีการนี้มาใชวิเคราะหความเปลี่ยนแปลงไปของสัดสวนการพัดพาตะกอนเปนรายครั้งของพายุฝนที่ตกในรูปงายๆ ของการชะลางพังทลายของดินแบบเปนแผนและแบบริ้ว (sheet and rill erosion)อิทธิพลของการชะลางพังทลายของดินท่ีมีตอการสูญเสียธาตุอาหารพืช กระบวนการชะลางพังทลายของดิน นอกจากจะพัดพาเคลื่อนยายอนุภาคของดินและอินทรียวัตถุออกจากพืน้ที่แลว ยังเคลื่อนยายธาตุอาหารพืชในรูปสารละลายไปกับนํ้ าไหลบาหนาดิน และติดไปกับอนภุาคของดินหรือตะกอนอีกดวย Burwell และ คณะ (1975) พบวาการสูญเสียธาตุอาหารหลักของพืช คือ ฟอสฟอรัส ไนโตรเจนและโพแตสเซยีมในรูปที่เปนประโยชน เคลื่อนยายไปกับตะกอนไดมากกวานํ้ าไหลบาหนาดิน Barrow และ Kilmer (1963) กลาววา สวนใหญไนโตรเจนที่สูญเสียอยูในสวนประกอบของอินทรียวตัถุในดิน ซ่ึงงายตอการพังทลายของดิน ซ่ึงคลายกับการศึกษาของ Bhatt (1977) ไดสรุปวาการสญูเสียไนโตรเจนโดยกระบวนการชะลางพังทลายของดิน มักจะสูญเสียในรูปอินทรียวัตถุตางๆ และสารละลายอินทรีย สํ าหรับการสูญเสียในรูปออิอนมีนอยมาก Glymph (1975) พบวา ไนโตรเจนจะติดไปกบัตะกอนมีปริมาณ 86 เปอรเซ็นตของไนโตรเจนที่สูญเสียทั้งหมดจากพื้นที่ลุมนํ้ า แต Bedell และคณะ (1946) พบวา ปริมาณการสูญเสียไนโตรเจนในนํ้ าไหลบาหนาดิน มีความสัมพันธอยางมากกับปริมาณนํ้ าไหลบาทั้งหมดมากกวากับการสูญเสียดินทั้งหมด

จากการศึกษาของ Bhatt (1977) สรุปวา ฟอสฟอรัสจะสูญเสียไมมากนัก เนื่องจากเคลื่อนยายไดนอยมาก เพราะฟอสฟอรัสในดินมักถูกตรึง (fixed) อยูกับดินเหนียวและอินทรียวัตถุ ดังนั้นฟอสฟอรัสจะสูญเสียไปกับดินเหนียวและอินทรียวัตถุ Bedell และ คณะ (1946) ไดสังเกตวาเกือบ 60เปอรเซ็นตของฟอสฟอรัสที่สูญเสียโดยการชะลางพังทลายของดินจะสูญเสียในรูปอินทรีย Owens (1980)ไดศกึษาลุมนํ้ าที่มีพื้นที่สวนใหญเปนทุงหญาในรัฐโอไฮโอ ประเทศสหรัฐอเมริกา พบวา 85 ถึง 100เปอรเซ็นตของฟอสฟอรัสที่เปนประโยชนสูญเสียไปในรูปสารละลายกับนํ้ าไหลบาหนาดินมากกวาตะกอน และสูญเสียฟอสฟอรัสทั้งหมดที่ละลายไดเปน 0.5-2.3 ปอนด/เอเคอร/ป สวนฟอสฟอรัสที่สูญเสยีไปกับนํ้ าไหลบาหนาดินจากทุงหญาแพรี่ ซ่ึงเปนดิน Bornes loam ในภาคตะวันตกของ Minnesotaสูญเสยีฟอสฟอรัสทั้งหมด 0.1 กก./เฮกแตร/ป และปริมาณนํ้ าประกอบดวยอินทรียฟอสฟอรัส 82เปอรเซ็นต

ธาตุอาหารหลักอีกตัวหนึ่ง คือ โพแตสเซียม Barrows และ Kilmer (1963) กลาววาโพแตสเซยีมสามารถเคลื่อนยายไปกับกระบวนการชะลางพังทลายของดินในปริมาณมาก จากการศึกษาของสมศกัดิ์(2530) จากแปลงทดลองนํ้ าไหลบา อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง บนชุดดินมาบบอนพบวา ความเขมขนของธาตุโพแตสเซียมที่แลกเปลี่ยนได (exchangable potassium) ในตะกอนมีมากกวาในนํ้ าไหลบา ซ่ึงสอดคลองกับการศึกษาของสุภาภรณ (2524) และ Burwell และคณะ (1975)

- 7 -

ระยะเวลาและสถานที่ดํ าเนินการ

ระยะเวลาดํ าเนินการ เร่ิมตั้งแตเดือนกุมภาพันธ พ.ศ.2536 ส้ินสุดเดือนพฤษภาคม พ.ศ.2539สถานที่ดํ าเนินการขอบเขตและที่ตั้ง พืน้ทีลุ่มนํ ้าหวยเขาแกแลที่ใชในการศึกษานี้ ตั้งอยูบริเวณเขาแกแล ตํ าบลพนานิคมอํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง เขาทางซอย 14 ถนนสายบางละมุง-ระยอง เปนพื้นที่ลุมนํ้ าขนาดเล็กที่มีขนาดของพื้นที่ 180 ไร (0.29 ตารางกิโลเมตร หรือ 29 เฮกแตร) มีความสูงของพื้นที่อยูระหวาง 119 ถึง159 เมตร จากระดับนํ้ าทะเลปานกลาง อยูระหวางเสนรุง ที่ 12° 51′ 40″– 12° 52′ 12″ N และเสนแวงที่ 101° 04′ 20 ″ -- 101° 05′ 02″ E ( ภาพที่ 1 ) อยูในระวางแผนที่ 5234 I٧ มาตราสวน 1 : 50,000 ทิศเหนือ จรด ถนนดินจากบานมาบทรายโสมบน ทิศใต จรด ถนนนิคมสรางตนเองบานคายสาย 1 ทิศตะวันตก จรด ลุมนํ้ าแกแลสาขา 2 ทิศตะวันออก จรด เขาแกแลสภาพภูมิประเทศ สภาพพื้นที่โดยทั่วไปมีลักษณะเปนลูกคลื่นลอนลาด พื้นที่สวนใหญมีความลาดชันประมาณ 3-8 เปอรเซ็นต บริเวณตอนกลางของพื้นที่จะมีความลาดชันนอย การชะลางพังทลายจะมีนอยกวาบรเิวณทางดานทิศเหนือและทิศใต สวนบริเวณที่เปนหวยและไหลเนินเขาแกแลจะมีการชะลางพังทลายสงูในฤดูนํ้ าหลาก สังเกตไดจากรองรอยของการชะลางพังทลายเปนรองลึก (กํ าพล , 2528) จากขอบเขตพืน้ที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแลที่ทํ าการศึกษานี้ มีพื้นที่หินโผล จํ านวน 11 ไร (1.76 เฮกแตร)สภาพภูมิอากาศ พืน้ทีลุ่มนํ ้าหวยเขาแกแลจัดเปนพื้นที่ตัวแทนของพื้นที่ลุมนํ้ าภาคตะวันออก ที่มีสภาพภูมิอากาศแบบทุงหญา (savanna climate) และทํ าการเกษตรโดยอาศัยนํ้ าฝน ( ดวงตา , 2528 ) มีลักษณะภูมิอากาศ ซ่ึงพิสบุษ ( 2531 ) สรุปไวดังนี้

จากขอมูลสถิติอากาศสัตหีบ ในคาบ 30 ป (2494-2523) ของกรมอุตุนิยมวิทยามีปริมาณฝนตกโดยเฉลี่ย 1,321.6 มิลลิเมตรตอป จํ านวนวันที่ฝนตกเฉลี่ย 114.1 วันในรอบป และมีการกระจายของฝนเปนสองชวง (bi-modal distribution) คอื ตกมากชวงแรกในเดือนพฤษภาคม และชวงที่สองในเดือนตลุาคม ฤดูฝนจะเริ่มตั้งแตปลายเดือนเมษายน และสิ้นสุดฤดูฝนราวตนเดือนพฤศจิกายน

ความชื้นสัมพันธเฉลี่ยตลอดป 77 เปอรเซ็นต เดือนตุลาคมมีความชื้นสัมพัทธเฉลี่ยสูงสุด 83เปอรเซ็นต เดือนธันวาคมและเดือนมกราคม มีความชื้นสัมพัทธเฉลี่ยนอยที่สุด คือ 71 เปอรเซ็นต อุณหภมูเิฉลี่ยตลอดป 27.9 องศาเซลเซียส อุณหภูมิเฉลี่ยทั้งปตางกันไมเกิน 4 องศาเซลเซียสเดอืนธนัวาคม อุณหภูมิเฉลี่ยตํ่ าสุด 26.0 องศาเซลเซียส และเดือนที่รอนที่สุดคือเดือนเมษายน อุณหภูมิเฉลีย่สูงสดุ 29.7 องศาเซลเซียส ในชวงฤดูฝนอุณหภูมิจะลดลงเพียงเล็กนอย อยูในระหวาง 27.1 – 29.2องศาเซลเซียส

- 8 -

- 9 -

ลมมรสมุทีพ่ัดผานเปนลมมรสุมตะวันตกเฉียงใตตามบริเวณชายฝงแถบนี้ โดยปกติจะเริ่มพัดตัง้แตเดอืนมถุินายน มีทิศทางลมจากทิศตะวันตกเฉียงใตและลมตะวันตก ตอเนื่องไปจนถึงเดือนกนัยายน ลมเหลานี้มีทิศทางที่แนนอน และมีความเร็วเฉลี่ย 8.4 น็อต (16 กิโลเมตรตอช่ัวโมง) ลมเหนือเร่ิมพดัในเดือนตุลาคม และพัดตอเนื่องไปจนถึงเดือนมกราคม มีความเร็วเฉลี่ย 6.1 น็อต (11.4 กิโลเมตรตอช่ัวโมง) ลมจะเปลี่ยนทิศเปนลมใตตั้งแตเดือนกุมภาพันธ และมีทิศทางลมแนนอนจนถึงเดอืนพฤศจิกายน โดยมีความเร็วเฉลี่ย 7.1 น็อต (13.4 กิโลเมตรตอช่ัวโมง)

อุปกรณและวิธีการอุปกรณในการวิจัย

ก. อุปกรณที่จํ าเปนในการวิจัย1. อาคารวัดนํ้ าและตะกอน (weir) แบบผสม 1 อาคาร

(แบบ 90 ° V-notch และแบบ rectangular) 2. เครื่องวัดระดับนํ้ าอัตโนมัติ 1 เครื่อง 3. เครื่องวัดนํ้ าฝนอัตโนมัติ 1 เครื่อง 4. เครื่องวัดนํ้ าฝนมาตรฐาน 1 เครื่อง 5. ขวดพลาสติกขนาด 500 ซีซี. ในการเก็บตัวอยางนํ้ าที่ไหลผานปากอาคารวัดนํ้ า และตะกอน

6. อุปกรณในการเก็บตัวอยางดินในพื้นที่ลุมนํ้ า ไดแก สวานเจาะดิน moisture can ถุงพลาสติก หนังยาง ปากกาเมจิก

7. แผนทีด่ินพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล มาตราสวน 1: 4,000 8. อุปกรณและสารเคมีในหองปฏิบัติการสํ าหรับวิเคราะหปริมาณตะกอนแขวนลอย และตะกอนจม ไดแก บกิเกอร เครื่องชั่งไฟฟา ตูอบดิน

9. อุปกรณและสารเคมีในหองปฏิบัติการสํ าหรับวิเคราะหธาตุอาหารพืช ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแตสเซียม ในนํ้ าและตะกอนจม 10. ไมโครคอมพิวเตอร ขนาด Pentium III 800 MHz และโปรแกรม intergraph

ข.อุปกรณวิจัยที่มีอยูแลว อุปกรณวิจัยที่มีอยูแลวในการวิจัยคร้ังนี้ ไดแก อุปกรณที่จํ าเปนในการวิจัยขอ 1-7 และขอ 10วิธีการ ใชแผนการทดลองแบบ observation trial ซ่ึงด ําเนินการสํ ารวจสภาพพื้นที่และการใชประโยชนทีด่นิในภาคสนาม การเก็บรวมรวมขอมูลทางอุตุ-อุทกวิทยา การวิเคราะหขอมูล สรุปผลและวิจารณผล

- 10 -

การทดลอง โดยทํ าการศึกษาในพื้นที่ลุมนํ้ าขนาดเล็ก คือลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง มีขนาดพื้นที่ประมาณ 180 ไร (0.29 ตารางกิโลเมตร)

1. การเก็บรวบรวมขอมูล1.1 สํ ารวจสภาพพื้นที่และสภาพการใชประโยชนที่ดินในภาคสนาม เพื่อจัดทํ าแผนที่

สภาพการใชที่ดิน มาตราสวน 1:4,0001.2 ปรับปรุงอาคารวัดนํ้ าและตะกอน ( weir ) เดิมกอนทํ าการวิจัย ( ภาพที่ 2 ) เมื่อ

ปรับปรุงเรียบรอยแลวจึงเริ่มทํ าการวิจัย ( ภาพที่ 3 )1.3 ขอมูลนํ้ าฝน เก็บบันทึกขอมูลนํ้ าฝนทุกวันจากเครื่องวัดนํ้ าฝนมาตรฐาน และ

เครือ่งวดันํ ้าฝนอัตโนมัติที่ติดตั้งอยูในพื้นที่ลุมนํ้ า หางจากอาคารวัดนํ้ าและตะกอน ประมาณ 50 เมตร 1.4 ขอมูลปริมาณนํ้ าทา เก็บขอมูลทุกวันจากเครื่องวัดระดับนํ้ าอัตโนมัติที่ติดตั้งอยูในgage house ( ภาพที่ 4 ) ขางอาคารวัดนํ้ าและตะกอน (weir) แบบผสมของ 90 ° V-notch และแบบrectangular ( ภาพที่ 5 )

1.5 ขอมูลปริมาณตะกอนแขวนลอยและธาตุอาหารพืช เก็บขอมูลทุกสัปดาหในชวงหนาแลงหรือชวงที่ฝนไมตก และเก็บทุกวันหลังฝนตกติดตอกันเปนเวลา 5 วัน โดยใชขวดพลาสติกรองรับนํ ้าทีไ่หลผานปากอาคารวัดนํ้ าและตะกอน วันละ 1 ขวด เพื่อนํ าไปวิเคราะหตะกอนแขวนลอยและธาตุอาหารหลักของพืช คือ ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และโพแตสเซียมในนํ้ า ในหองปฏิบัติการ

1.6 ขอมูลปริมาณตะกอนจม เก็บขอมูลโดยทํ าการเก็บตะกอนจมในบอดักที่อยูหนาอาคารวดันํ ้าและตะกอน ในชวงหนาแลงหรือชวงที่ฝนไมตก หากมีตะกอนจมในบอดักมากพอก็จะทํ าการเกบ็ตะกอนจม วิธีการเก็บ คือ ทํ าการวัดความลึกของปริมาณตะกอนจมในบอดักตะกอนที่ปาดหนาเรียบ จากนั้นสุมเก็บตัวอยางในบอดัก 3 จุด แลวเก็บใส moisture can เพือ่นํ ามาหาคาสัดสวนนํ้ าหนักตะกอนตอปริมาตรในหองปฏิบัติการ 1.7 ขอมลูสมบัติของดิน เก็บตัวอยางดินในพื้นที่ลุมนํ้ ากอนฤดูการปลูกที่ระดับชั้นไถพรวน 0 - 15 ซม. ในปเร่ิมตนของการทดลอง โดยใชสวานขนาดเสนผาศูนยกลาง 5 ซม.ทํ าการสุมโดยการเกบ็ตวัอยาง ใหกระจายทั้งพื้นที่ จากนั้น นํ าไปวิเคราะหหาธาตุอาหารหลักของพืช คือ ไนโตรเจนฟอสฟอรัส โพแตสเซียมในดิน ในหองปฏิบัติการ 2. การวิเคราะหขอมูล 2.1 ฝน คํ านวณหาปริมาณนํ้ าฝนจากเครื่องวัดนํ้ าฝนมาตรฐานเปนรายวัน รายเดือนและรายป ( ตารางผนวกที่ 1,2 และ 3 ) และคาความหนักเบาของฝนแตละชวง (intensity,cm./hr.) จากเครื่องวดันํ้ าฝนอัตโนมัติ

- 11 -

ัย

ัย

ภาพที่ 3 อาคารวัดนํ้ าและตะกอน ( weir ) เมือ่ปรับปรุงเรียบรอยแลว และเริ่มทํ าการวิจ

ภาพที่ 2 ปรับปรุงอาคารวัดนํ้ าและตะกอน ( weir ) กอนทํ าการวิจ

- 12 -

ภาพที่ 5 gage house ขางอาคารวัดนํ้ าและตะกอน (weir) แบบผสม ของ 9000 VV--nnoottcchh แแลละะ แแบบบบ rreeccttaanngguullaarr

ภาพที่ 4 เครือ่งวัดระดับนํ้ าอัตโนมัติที่ติดตั้งอยูใน gage house

- 13 -

2.2 ปริมาณนํ้ าทา วิเคราะหหาปริมาณนํ้ าจากกระดาษกราฟบันทึกขอมูลของเครื่องวัดระดับนํ้ า

อัตโนมตั ิ โดยเปลี่ยนคาความสูงของนํ้ าที่ไหลผานปากอาคารวัดนํ้ าและตะกอน ใหเปนคาอัตราการไหลของนํ้ าจากสูตร Q = 0.0138 H 5/2 (90 ° V-notch) และ Q = 0.0184 (L-0.2H) H 3/2 (rectangular) เมื่อ Q เปนอัตราการไหลของนํ้ า, ลิตรตอวินาที H เปนความสูงของนํ้ า , เซนติเมตร

L เปนความยาวของฐาน rectangular, เซนติเมตร จากอัตราการไหลของนํ้ าที่ได (Q ) คณูดวยชวงเวลาการไหลของนํ้ า จะไดคาปริมาณนํ้ าทั้งหมด ในชวงเวลาที่ตองการ (วิบูลย, 2526) เปนรายวัน รายเดือน และรายป( ตารางผนวกที่ 4 , 5 และ6 ) 2.3 ปริมาณตะกอนแขวนลอย

นํ าตัวอยางนํ้ าที่เก็บทุกสัปดาหในชวงหนาแลงหรือชวงที่ฝนไมตก และรายวันหลังฝนตกมาวิเคราะหหาความเขมขนของตะกอนแขวนลอยในหองปฏิบัติการ โดยคนตัวอยางนํ้ าจนกระทั่งตะกอนกระจายสมํ่ าเสมอดีแลว จึงใช pipette ดดูตวัอยางนํ้ ามา 50 มิลลิลิตรใสบิกเกอร แลวอบใหแหงที่อุณหภูมิ 105° เซลเซยีส แลวช่ังนํ้ าหนักแหง เพื่อนํ าคาไปคํ านวณเทียบกับปริมาณนํ้ าทาทั้งหมดในชวงเวลานั้น ๆ 2.4 ปริมาณตะกอนจม

นํ าปริมาณตะกอนจมที่เก็บใส moisture can มาหานํ้ าหนักแหงของตะกอนในหองปฏิบัติการ โดยอบแหงที่อุณหภูมิ 105° เซลเซียส เปนเวลา 24 ช่ัวโมง แลวช่ังหานํ้ าหนักแหงเพื่อนํ าไปค ํานวณเทียบหานํ้ าหนักตะกอนจมทั้งหมด

2.5 ปริมาณธาตุอาหารพืชในนํ้ า น ําตวัอยางนํ้ าที่เก็บใสขวดพลาสติก ซ่ึงผานการกรองดวยกระดาษกรองมาวเิคราะหหาปริมาณธาตุอาหารในหองปฏิบัติการดังนี้

2.5.1 ปริมาณไนโตรเจนรวม วิเคราะหโดยวิธี Kjeldahl method 2.5.2 ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน วิเคราะหโดยใช ascorbic acid blue color เปนตัว reducing agent จะไดสีนํ้ าเงินที่เกิดขึ้น ซ่ึงความเขมขนของสีจะเปนปฏิภาคโดยตรงกับปริมาณของฟอสฟอรัสที่มีอยูในนํ้ า จากนั้นวัดความเขมขนของสีดวย Colorimeter

2.5.3 โพแตสเซียมที่เปนประโยชน โดยเครื่องวัด Flame photometer 2.6 ปริมาณธาตุอาหารพืชในตะกอนจม นํ าตะกอนจมที่ตากแหงและเก็บรวบรวมไว

สงวิเคราะหธาตุอาหารในหองปฏิบัติการ ดังนี้

- 14 -

i=1

n

2.6.1 ปริมาณไนโตรเจนรวม วิเคราะหโดยวิธี Kjeldahl method 2.6.2 ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน โดยวิธีสกัดดวยนํ้ ายา Bray II ใช

ascorbic color เปนสารทํ าใหเกิดสี แลววัดปริมาณดวยเครื่อง Colorimeter (Jackson, 1958) 2.6.3 โพแตสเซียมที่เปนประโยชน โดยใช 1 N ammonium acetate ที่เปน

กลาง (Pratt, 1965) แลววัดปริมาณดวยเครื่อง Flame Photometer 2.7 การประเมินการสูญเสียดินในพื้นที่ลุมนํ้ า

การประเมินการสูญเสียดินในพื้นที่ลุมนํ้ า โดยใชสมการสูญเสียดินสากล( Universal Soil Loss Equation ) คือ

A = RKLSCP เมื่อ A เปนปริมาณดินที่สูญเสียไปตอเนื้อที่ มีหนวยเปนตัน/เฮกแตร/ป

R เปนปจจัยเกี่ยวกับฝนและนํ้ าที่ไหลบาตามผิวดินมีหนวยเปน เมตร-ตัน/ เฮกแตร

K เปนปจจัยเกี่ยวกับความยากงายในการชะลางพังทลายของดิน L เปนปจจัยเกี่ยวกับความยาวของความลาดเท S เปนปจจัยเกี่ยวกับความชันของความลาดเท C เปนปจจัยเกี่ยวกับการจัดการพืช P เปนปจจัยการปฏิบัติในการควบคุมการชะลางพังทลายของดิน

การวิเคราะหหาคาปจจัยตางๆ ในสมการสูญเสียดินสากล ดังนี้ 2.7.1 คาปจจัยฝน (Rainfall factor,R) ปรับคาปริมาณนํ้ าฝนรายวันจากเครื่องวดันํ ้าฝนอัตโนมัติ เทียบกับเครื่องวัดนํ้ าฝนแบบมาตรฐาน (สมเจตน , 2526) ในวันที่ฝนตกมากกวา 12.5มลิลิเมตร และตองตกหางจากฝนครั้งที่ผานมาอยางนอย 6 ช่ัวโมง (นิพนธ, 2528 Wischmeier andSmith,1978) แลวจงึน ําปริมาณที่ปรับแลวนี้ ไปคํ านวณหาความหนักเบาของฝนแตละชวงเวลาที่อานจากกราฟ แลวคํ านวณหาคาพลังงานของฝนเปนคาปจจัยฝนในสมการสูญเสียดินสากล ( ตารางผนวกที่ 7 , 8และ 9 )ตอไป ดังนี้

E = 210.3+89 log I และ R = ∑ xI30-max ) i

เมื่อ E เปนพลังงานจ m-ton/ha-cm

I เปนความหน KE เปนพลังงาน I 30-max เปนความห

storm , cm

0

(KE 10 ลนตอหนวย cm ของฝนในแตละชวงเวลา,

ักเบาของฝนที่ตกในแตละชวงเวลา,cm/hr จลนรวมของฝนในแตละ storm, m-ton/haนักเบาของฝนสูงสุดที่ตกใน 30 นาทีของแตละ/hr

- 15 -

R เปนคาปจจัยของฝน, m-ton/ha i เปน storm ของฝนลํ าดับที่ 1

n เปน storm ของฝนลํ าดับสุดทาย 2.7.2 คาปจจัยความยากงายในการชะลางพังลายของดินหรือความคงทนตอการชะลางพังทลายของดิน (soil erodibility factor,K) วเิคราะหโดยอาศัยวิธี Nomograph (Wischimeierand Smith, 1978 แลวคณูดวย 1.292 ใหเปนหนวยในระบบ metric 2.7.3 คาปจจัยความยาวและความชันของความลาดเท (Slope length factorand Slope steepness factor, L and S ) โดยอาศัยสมการของ Wischmeier and Smith , 1978 S = (0.43 + 0.30 s +0.043 s2)/6.613

หรือ S = 0.065 + 0.045s + 0.0065 s2 และ L = ( λ/22.13) m

เมื่อ s เปนเปอรเซ็นตความลาดเท λ เปนความยาวของความลาดเท , เมตร m เปนคายกกํ าลังตั้งแต 0.2- 0.5 ซ่ึงขึ้นกับความลาดเท

ถา s > 5% m = 0.5 s = 3.5 – 4.5 % m = 0.4 s = 1 – 3 % m = 0.3 s < 1 % m = 0.2

2.7.4 คาปจจัยวิธีการอนุรักษหรือมาตรการที่ใชในการควบคุมการชะลางพังทลายของดิน (conservation practice or erosion control factor , P) (Wischmeier and Smith, 1978) 2.7.5 คาปจจัยการจัดการพืช (Cropping management factor, C) ใชคาปจจัยการจัดการพืชของพืชแตละชนิดที่อางอิงจาก Watanasak ( 1978 )

2.7.6 ประเมินการชะลางพังทลายของดิน หรือการสูญเสียดินในพื้นที่ดวยระบบGIS โดยใชโปรแกรม intergraph โดยสราง layer ของแผนที่ดิน แผนที่การใชที่ดินและแผนที่เสนระดบัความสูงของพื้นที่ แลววิเคราะหการชะลางพังทลายของดินโดยสมการสูญเสียดินสากลและจัดทํ าแผนที่การชะลางพังทลายของดินในพื้นที่

2.8 สัดสวนการพัดพาตะกอน (Sediment Delivery Ratio, SDR) ประเมินสัดสวนการพดัพาตะกอน โดยเขียนเปนรูปสมการไดดังนี้

- 16 -

SDR = S x 100

เมื่อ

2.9 สัดสวนการพัด ประเมินสัดสวหลักของพืช คือ ไนโตรเจน ฟอสฟ

ER =

S A

SDR เปนสัดสวนการพัดพาตะกอน, เปอรเซ็นต SS เปนปรมิาณตะกอนทั้งหมดในลํ าธาร มีหนวยเปนนํ้ าหนัก A เปนปริมาณดินที่สูญเสียจากการชะลางพังทลายในพื้นที่ ทัง้หมดที่คํ านวณไดจากสมการ USLE มหีนวยเปนนํ้ าหนัก หนวยเดียวกับ SSพาธาตุอาหารพืชจากพื้นที่ลุมนํ้ า (Enrichment Ratio,ER)นการพัดพาธาตุอาหารพืชจากพื้นที่ลุมนํ้ าไดแกธาตุอาหารอรัส และโพแตสเซียม โดยเขียนเปนรูปสมการดังนี้

ธาตุอาหารที่สูญเสียมากับนํ้ าและตะกอน x 100 ธาตุอาหารที่มีอยูเดิมในพื้นที่ลุมนํ้ า

- 17 -

ผลการวิจัยการศกึษาอัตราสวนของตะกอนและของธาตุอาหารหลักของพืชที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ าหวย

เขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ในป พ.ศ. 2536-2539 มีผลการวิจัยสรุปไดดังนี้1. ลักษณะกายภาพของพื้นที่ ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล มีขนาดพื้นที่ประมาณ 180 ไร (0.29

ตารางกิโลเมตร) มีระดับความสูงของพื้นที่อยูระหวาง 119 ถึง 159 เมตร จากระดับนํ้ าทะเลปานกลางมคีวามตางระดับในพื้นที่ 40 เมตร ลุมนํ้ าเปนรูปสี่เหล่ียมผืนผา แกนยาวลุมนํ้ ายาว 840 เมตร มีความกวางเฉลี่ยลุมนํ้ า 330 เมตร อัตราความลาดเทของลุมนํ้ า ประมาณ 7.56 เปอรเซ็นต และความลาดเทของลํ านํ้ า ประมาณ 3.2 เปอรเซ็นต ( ตารางที่ 1 )

ตารางที่ 1 ลักษณะกายภาพของลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

ลักษณะกายภาพ สตูรคํ านวณ รายละเอียด

1. ที่ตั้ง ( location ) ต.พนานิคม อ.บานคาย จ.ระยองละติจูด 12° 51′ 40″-12° 52′ 12″ Nลองติจูด 101°04′20″-101° 05′02″ E

2. ขนาดพื้นที่ ( watershed area ; A ) 0.29 กม.2 หรือ 180 ไร3. รูปรางลุมนํ้ า ( basin shape ) รูปสี่เหล่ียมผืนผา4. แกนยาวลุมนํ้ า ( axial length ; L ) 0.84 กิโลเมตร5. ความกวางเฉลี่ยลุมนํ้ า (average width ; W) W = A / L 0.33 กิโลเมตร6. รูปทรงลุมนํ้ า ( form factor ; F ) F = W / L 0.39 ( < 1 ลุมนํ้ าเปนรูปสี่เหล่ียม )7. สปส.ความกระชับของพื้นที่ลุมนํ้ า Kc = 0.28 P/ √A 1.17 ( P ; perimeter = 2.21 กม. ) ( compactness coefficient ; Kc )8. ระดับสูงสุดของพื้นที่ 159 เมตร ( maximum – elevation )9. ระดับตํ่ าสุดของพื้นที่ 119 เมตร ( minimum – elevation )10. ความตางระดับในพื้นที่ E = ( max-min) elevation 40 เมตร หรือ 0.04 กิโลเมตร11. อัตราความลาดเทของลุมนํ้ า Si = E (km.) x 100 7.56 เปอรเซ็นต ( average inclination ; Si) √ A ( km.2)

12. อัตราความตางระดับของลุมนํ้ า Sr = E ( m.) 47.62 เมตร / กิโลเมตร ( slope of the relief ; Sr ) L ( km.)

13. ความลาดเทของลํ านํ้ า (stream slope;St ) By graph plotting 3.2 เปอรเซ็นต

- 18 -

2. สภาพภมูปิระเทศ สภาพพื้นที่โดยทั่วไปมีลักษณะเปนลูกคลื่นลอนลาด พื้นที่สวนใหญมีความลาดชัน 3-8 เปอรเซ็นต บริเวณตอนกลางของพื้นที่จะมีความลาดชันนอย (กํ าพล , 2528)

3. การใชประโยชนที่ดิน พื้นที่สวนใหญใชในการปลูกสับปะรด ประมาณ 60 เปอรเซ็นต ปลูกยูคาลปิตสั ประมาณ 6 เปอรเซ็นต สักทอง ประมาณ 7 เปอรเซ็นต และยางพารา ประมาณ 2เปอรเซ็นต เปนพื้นที่รกรางวางเปลา ประมาณ 20 เปอรเซ็นต และเปนพื้นที่หินโผล ประมาณ 6.5เปอรเซ็นต (ตารางที่ 2 และภาพที่ 6 ) สํ าหรับดินในพื้นที่มี 2 ชุดดิน คือชุดดินมาบบอน (Mb)ประมาณ 90 เปอรเซ็นต และชุดดินสัตหีบ (Sh) ประมาณ 10 เปอรเซ็นตของพื้นที่ ( ภาพผนวกที่ 1 )

ตารางที่ 2 เนือ้ที่การใชประโยชนที่ดินคา C - factor และ P – factor ของพืชแตละชนิดในพื้นที่ลุมนํ ้าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

เนื้อท่ี คา 1/ ประเภทการใชท่ี ดิน ไร เปอรเซ็นต C – factor P – factor1. สับปะรด 105.16 58.22 0.38 0.52. สักทอง 13.35 7.39 0.088 1.03. ยูคาลิปตัส 11.13 6.16 0.088 1.04. ยางพารา 4.05 2.24 0.22 1.05. พื้นที่รกราง 34.94 19.35 0.50 1.06. หินโผล 11.74 6.50 - -7. วัด 0.25 0.14 - - รวม 180.62 100

ท่ีมา : 1/ Watanasak , 1978

4. สภาพภมูอิากาศ พื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล จัดเปนพื้นที่ลุมนํ้ าตัวแทนของพื้นที่ลุมนํ้ าในภาคตะวนัออกที่มีสภาพภูมิอากาศแบบทุงหญา ( savana climate) และท ําการเกษตรโดยอาศัยนํ้ าฝน

5. สภาพทางอุทกวิทยา 5.1 ปริมาณนํ้ าฝนของพื้นที่ในชวงที่ทํ าการศึกษา ตั้งแตปนํ้ า 2536-2538 มีปริมาณนํ้ าฝนรายปเปน 993.9 , 1,489.8, 1,630.4 มม. ตามลํ าดับ หรือปริมาณนํ้ าฝนเฉลี่ยรายปเปน 1,371.4 มม./ปปริมาณนํ้ าฝนสูงสุดเปน 381.7 มม. ในเดือนกันยายน 2538 และมีปริมาณนํ้ าฝนสูงสุดเฉลี่ยเปน 281.9มม. ในเดือนกันยายน ( ตารางที่ 3 ) ฝนจะเริ่มตกในชวงเดือนเมษายนถึงเดือนตุลาคมของทุกปและจะตกนอยลงตั้งแตเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนมีนาคม ( ภาพที่ 7 และ 8 )

- 19 -

ภาพที่ 6 สภาพพื้นที่สวนใหญปลูกสับปะรด ประมาณ 60 เปอรเซ็นต

- 22 -

ตารางที่ 3 ปริมาณนํ้ าฝนรายเดือนและรายปในพ้ืนที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ในปนํ้ า 2536 - 2538 หนวย : มม.

เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค. รวม2536 72.5 66.6 104.9 72.0 176.9 187.0 171.7 7.7 1.4 0.0 9.5 123.7 993.9

2537 80.8 280.2 337.6 49.3 76.7 276.9 226.1 0.0 9.2 108.2 2.0 42.8 1489.8

2538 45.1 174.9 173.1 107.8 286.0 381.7 254.5 47.2 2.8 46.5 110.8 0.0 1630.4

เฉล่ีย 66.1 173.9 205.2 76.4 179.9 281.9 217.4 18.3 4.5 51.6 40.8 55.5 1,371.4

ภาพท่ี 7 ปริมาณนํ้ าฝนรายเดือนตั้งแตปนํ้ า 2536 - 2538 ในพ้ืนที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

ภาพท่ี 8 ปริมาณนํ้ าฝนเฉลี่ยรายเดือนตั้งแตปนํ้ า 2536 - 2538 ของพ้ืนที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

ปนํ้ า เดือน

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

เม.ย.3

6พ.ค

.36มิ.ย

.36ก.ค

.36ส.ค

.36ก.ย

.36ต.ค

.36พ.ย

.36ธ.ค

.36ม.ค

.37ก.พ

.37มี.ค

.37เม.ย.3

7พ.ค

.37มิ.ย

.37ก.ค

.37ส.ค

.37ก.ย

.37ต.ค

.37พ.ย

.37ธ.ค

.37ม.ค

.38ก.พ

.38มี.ค

.38เม.ย.3

8พ.ค

.38มิ.ย

.38ก.ค

.38ส.ค

.38ก.ย

.38ต.ค

.38พ.ย

.38ธ.ค

.38ม.ค

.39ก.พ

.39มี.ค

.39

ปริมาณน

ํ้ าทา (

มม. )

050

100150200250300

เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค.

ปริมาณนํ้

าฝนเฉล

ี่ย (มม

.)

- 21 -

5.2 ปริมาณนํ้ าทา จากการเก็บขอมูลปริมาณนํ้ าทารายวันที่ไหลผานอาคารวัดนํ้ าและตะกอน (weir ) ในชวงปนํ้ า 2536-2538 มีปริมาณนํ้ าทารายปเปน 77,707.09 , 182,419.33 และ148,040.60 ลบ.ม. ( ตารางที่ 4 ) คิดเปนความสูงของนํ้ าบนพื้นที่ได 268.0 , 629.0 และ 510.5 มม./ปตามลํ าดับ หรือเปนปริมาณนํ้ าทาเฉลี่ยรายปเปน 469.2 มม. ปริมาณนํ้ าทาจะเริ่มไหลในเดือนมิถุนายนถึงเดอืนพฤศจิกายนของทุกป เปนระยะเวลาประมาณ 6 เดือน (ภาพที่ 9 และ 10 ) ปริมาณนํ้ าทาโดยปกตจิะมมีากในชวงเดือนกันยายนถึงเดือนตุลาคมของทุกป สํ าหรับปนํ้ า 2537 จะมีปริมาณนํ้ ามาก ในชวงเดอืนมถุินายนถึงเดือนกรกฎาคมดวย ( ภาพที่ 9 ) เนื่องจากมีฝนตกหนักเปน 2 ชวง ( bi-modaldistribution) คอืมฝีนชวงแรกในเดือนพฤษภาคม และมีฝนชวงที่สองในเดือนตุลาคม ( ภาพที่ 7 ) ทั้งนี้ขึน้อยูกับการกระจายของฝนแตละป

สัมประสิทธิ์การอํ านวยนํ้ ารายปของพื้นที่ลุมนํ้ าอยูระหวาง 26.96 - 42.22 เปอรเซ็นตหรือเฉล่ียรายป 34.21 เปอรเซ็นต ( รายการที่ 3 ของตารางที่ 5 ) กลาวคือ ปริมาณนํ้ าทาเฉลี่ยรายปจะเปน34.21 เปอรเซ็นต ของปริมาณนํ้ าฝนเฉลี่ยรายป 5.3 ปริมาณตะกอนแขวนลอยและธาตุอาหารพืช จากการเก็บตัวอยางนํ้ าทาที่ไหลผานweir มาวิเคราะหในหองปฏิบัติการ และวเิคราะหเปนตะกอนแขวนลอยและธาตุอาหารพืชรายเดือนและรายป ( ตารางผนวกที่ 10 , 11 และ 12 ) พบวา

5.3.1 ปริมาณตะกอนแขวนลอย ( total residue )ทีสู่ญเสียมากับนํ้ าทาในแตละป แตกตางกนัมากมีคาอยูในชวง 8.55-434.18 ตัน/ป เฉลี่ยรายปคิดเปน 154,656.01 กก. (154.66 ตัน/ป) ดังแสดงในตารางที่ 6 และรายการที่ 4.1 ของตารางที่ 5

5.3.2 ปริมาณธาตุอาหารพืชที่สูญเสียมากับนํ้ าทาในรูปของไนโตรเจนรวมเฉลี่ยรายปเปน 239.28 กก./ป ในรูปของฟอสฟอรัสที่เปนประโยชนเฉลี่ยรายปเปน 4.23 กก./ป และในรูปของโพแตสเซียมที่เปนประโยชนเฉลี่ยรายปเปน 418.0 กก./ป (ตารางที่ 6 และรายการที่ 7 ของตารางที่ 5) 5.4 ปริมาณตะกอนจม โดยสุมตัวอยางตะกอนจมในบอดักตะกอนแลวเก็บใส moisturecan เพือ่น ํามาหาคาสัดสวนนํ้ าหนักตะกอนตอปริมาตรในหองปฏิบัติการพบวา ตะกอนจมที่สูญเสียมากบันํ ้าทาเฉลี่ยรายปเปน 22,468.589 กก./ป(ตารางที่ 7) หรือ 22.47 ตัน/ป (รายการที่ 4.2 ของตารางที่ 5) 5.5 ปริมาณธาตุอาหารพืชในตะกอนจม ในรูปของไนโตรเจนรวมเฉลี่ยรายปเปน 4.29กก./ป ในรูปของฟอสฟอรัสที่เปนประโยชนเฉลี่ยรายปเปน 0.215 กก./ป และในรูปโพแตสเซียมที่เปนประโยชนเฉลี่ยรายปเปน 0.765 กก./ป ( ตารางที่ 7 และรายการที่ 8 ของตารางที่ 5 ) ซ่ึงนับวานอยมากเมือ่เทยีบกับธาตุอาหารพืชที่สูญเสียมากับนํ้ า ( ขอ 5.3.2 ) ทั้งนี้เนื่องจากตะกอนจมมีอนุภาคสวนใหญเปนทรายจึงดูดซับธาตุอาหารพืชไวไดนอย

- 22 -

ตารางที่ 4 ปริมาณนํ้ าทารายเดือนของพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ตั้งแตปนํ้ า 2536 - 2538

หนวย:ลบ.ม.

เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค. รวม2536 0 0 796.10 263.42 42,527.43 2,861.49 8,825.58 21,306.24 1,126.83 0 0 0 77,707.09

2537 0 0 74,335.45 38,059.74 773.45 17,234.56 48,288.96 3,707.77 0 0 0 0 182,419.93

2538 0 0 0 2,332.80 8,224.84 67,357.44 61,490.88 8,579.52 55.12 0 0 0 148,040.60

เฉล่ีย 0 0 25,043.85 13,551.99 17,175.24 29,151.16 39,535.14 11,197.84 393.98 0 0 0 136,055.87

ภาพท่ี 9 ปริมาณนํ้ าทารายเดือนตั้งแตปนํ้ า 2536 - 2538 ในพ้ืนที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

ภาพท่ี 10 ปริมาณนํ้ าทาเฉลี่ยรายเดือนตั้งแตปนํ้ า 2536 - 2538 ในพ้ืนที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

เดือนปนํ้ า

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

เม.ย.3

6พ.ค

.36มิ.ย

.36ก.ค

.36ส.ค

.36ก.ย

.36ต.ค

.36พ.ย

.36ธ.ค

.36ม.ค

.37ก.พ

.37มี.ค

.37เม.ย.3

7พ.ค

.37มิ.ย

.37ก.ค

.37ส.ค

.37ก.ย

.37ต.ค

.37พ.ย

.37ธ.ค

.37ม.ค

.38ก.พ

.38มี.ค

.38เม.ย.3

8พ.ค

.38มิ.ย

.38ก.ค

.38ส.ค

.38ก.ย

.38ต.ค

.38พ.ย

.38ธ.ค

.38ม.ค

.39ก.พ

.39มี.ค

.39

ปริมาณน

ํ้ าทา (

ลบ.ม.

)

0

10000

20000

30000

40000

50000

เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค.

ปริมาณ

นํ้ าทาเฉลี่

ย (ลบ

.ม.)

- 23 -

ตารางที่ 5 แสดงขอมูลผลการศึกษาวิจัย ในพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จงัหวัดระยอง ตั้งแตปนํ้ า 2536-2538

ปนํ้ ารายการ หนวย 2536 2537 2538 เฉล่ีย

ขนาดพื้นที่ลุมนํ้ า 0.29 กม.2 หรือ180.62 ไร 1. ปริมาณนํ้ าฝน มม./ป 993.9 1,489.9 1,630.4 1,371.4 2. ปริมาณนํ้ าทา มม./ป 268.0 629.0 510.5 469.2

ลบ.ม. 77,707.09 182,419.93 148,040.60 136,055.87 3. สัมประสิทธิ์การอํ านวยนํ้ า เปอรเซ็นต 26.96 42.22 31.31 34.21 4. ปริมาณตะกอนที่สูญเสียจากพื้น ที่ลุมนํ้ า 4.1 ตะกอนแขวนลอยทั้งหมด กก./ป 21,235.75 434,184.16 8,548.13 154,656.01 (total residue) ตัน/ป 21.24 434.18 8.55 154.66 4.2 ตะกอนจม กก./ป 25,910.69 27,657.11 13,837.97 22,468.59 (bed load) ตัน/ป 25.91 27.66 13.84 22.47 4.3 ตะกอนทั้งหมด กก./ป 47,146.44 461,841.27 22,386.10 177,124.60

ตัน/ป 47.15 461.84 22.39 177.12ตัน/ไร/ป 0.26 2.56 0.12 0.98

5. ปริมาณตะกอนที่ประเมินจาก ตัน/ไร/ป - - - 9.21 สมการสูญเสียดินสากล (USLE) กก./ป - - - 1,553,082.3 6. อัตราสวนของตะกอนที่ถูกพัดพา เปอรเซ็นต 2.82 27.80 1.30 10.64 จากพื้นที่ลุมนํ้ า (SDR; Sedi - ment Delivery Ratio) 7. ปริมาณธาตุอาหารที่สูญเสียมา กับนํ้ าทา 7.1 ไนโตรเจนรวม กก./ป 386.30 228.92 102.61 239.28 7.2 ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน กก./ป 0.92 8.46 3.31 4.23 7.3 โพแตสเซียมที่เปนประโยชน กก./ป 196.66 744.80 312.53 418.00 8. ปริมาณธาตุอาหารที่สูญเสียมา กับตะกอนจม 8.1 ไนโตรเจนรวม กก./ป 7.34 4.15 1.38 4.29 8.2 ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน กก./ป 0.30 0.23 0.12 0.22 8.3 โพแตสเซียมที่เปนประโยชน กก./ป 1.04 0.81 0.44 0.76

- 24 -

ตารางที่ 5 ( ตอ )

ปนํ้ ารายการ หนวย 2536 2537 2538 เฉล่ีย

9. ปริมาณธาตุอาหารทั้งหมดที่สูญ เสียมากับนํ้ าและตะกอนจม 9.1 ไนโตรเจนรวม กก./ป 393.64 233.07 103.99 243.57 9.2 ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน กก./ป 1.22 8.68 3.43 4.44 9.3 โพแตสเซียมที่เปนประโยชน กก./ป 197.70 745.61 312.97 418.7610. ปริมาณธาตุอาหารของดินเดิม 10.1 ไนโตรเจนรวม (0.02 %) กก./ป - - - 310.62 10.2 ฟอสฟอรัสฯ (6.3 ppm.) กก./ป - - - 9.78 10.3 โพแตสเซียมฯ (40.3 ppm.) กก./ป - - - 62.5911. อัตราสวนของธาตุอาหารพืชที่ ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ า (ER; Enrichment Ratio) 11.1 ไนโตรเจนรวม เปอรเซ็นต - - - 78.41 11.2 ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน เปอรเซ็นต - - - 45.40 11.3 โพแตสเซียมที่เปนประโยชน เปอรเซ็นต - - - 669.05

ตารางที่ 6 ปริมาณตะกอนแขวนลอยและธาตุอาหารพืชรายปที่ถูกพัดพามากับนํ้ าทาในปนํ้ า 2536-2538 ของลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

ปริมาณธาตุอาหารพืช ( kg. ) ปริมาณตะกอนแขวนลอย (kg.)ปนํ้ า ปริมาณนํ้ า( ลบ.ม. ) T - N PO4

-3 K TR TDS TS2536 77,707.09 386.30 2.826 196.66 21,235.75 5,317.51 16,670.382537 182,419.93 228.92 25.945 744.80 434,184.16 9,208.82 424,975.362538 148,040.60 102.61 10.152 312.53 8,548.13 6,315.56 2,232.55

รวม 408,167.62 717.83 38.923 1,253.99 463,968.04 20,841.89 443,878.29 เฉล่ีย 136,055.87 239.28 12.974 418.00 154,656.01 6,947.30 147,959.43

หมายเหตุ : TR ( total residue ) เปนปริมาณสารทั้งหมดTDS ( total dissolved solid ) เปนปริมาณสารทั้งหมดที่ละลายนํ้ าไดTS ( total solid ) เปนปริมาณสารแขวนลอย

- 25 -

ตารางที่ 7 ตะกอนจมและธาตุอาหารพืชในตะกอนจมที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ตั้งแตปนํ้ า 2536 – 2538

ตะกอนจม ธาตุอาหารพืชในตะกอนจม ( กก. )ปนํ้ าคร้ังที่ นํ้ าหนัก ( กก. ) T – N P K

12345

695.5423,477.6881,860.5828,529.727

11,347.150

0.1010.8110.7442.5593.120

0.0110.0370.0320.1040.114

0.0280.0940.0950.4160.410

2536

รวม 25,910.689 7.335 0.298 1.043123

8,875.7488,348.737

10,432.625

2.2730.8351.043

0.0840.0560.087

0.3560.2300.226

2537

รวม 27,657.110 4.151 0.227 0.81212

4,527.4829,310.485

0.4530.931

0.0410.079

0.1620.278

2538

รวม 13,837.967 1.384 0.120 0.4402536 – 2538 เฉล่ีย 22,468.589 4.290 0.215 0.765

5.6 ปริมาณธาตุอาหารพืชทั้งหมดที่สูญเสียจากพื้นที่ เปนผลรวมของธาตุอาหารพืชที่สูญเสยีมากบันํ้ าทาและตะกอนจมในขอ 5.3.2 และขอ 5.5 ตามลํ าดับ พบวาธาตุอาหารพืชในรูปไนโตรเจนรวมเฉลี่ยรายปเปน 243.57 กก./ป ในรูปฟอสฟอรัสที่เปนประโยชนเฉลี่ยรายปเปน 4.44กก./ป และในรูปโพแตสเซียมที่เปนประโยชนเฉลี่ยรายปเปน 418.76 กก./ป ( ตารางที่ 8 ) 5.7 ปริมาณตะกอนทั้งหมด เปนผลรวมของตะกอนแขวนลอยกับตะกอนจมในขอ 5.3.1และขอ 5.4 ตามลํ าดับ พบวา ปริมาณตะกอนทั้งหมดที่สูญเสียมากับนํ้ าทาเฉลี่ยรายปเปน 177,124.60กก./ป ( ตารางที่ 9 ) หรือ 177.12 ตัน/ป มีคาอยูระหวาง 22.39-461.84 ตัน/ป (รายการที่ 4.3 ของตารางที่5 ) ซ่ึงมชีวงของคาหางกันมาก เนื่องจากในปนํ้ า 2537 มีฝนตกหนักมากในชวงเดือนพฤษภาคมถึงเดือนมถุินายน และตกตอเนื่องกัน ( ภาพที่ 7 ) ทํ าใหเกิดนํ้ าไหลบามาก จึงพัดพาตะกอนแขวนลอยและตะกอนจมมากับนํ้ าเปนปริมาณมาก ในชวงเดือนมิถุนายนและเดือนกรกฎาคม 2537 ( ตารางผนวกที่ 11 )

- 26 -

ตารางที่ 8 ปริมาณธาตุอาหารพืชทั้งหมดที่ถูกพัดพาไปกับนํ้ าทาและตะกอนจมจากพื้นที่ลุมนํ้ า หวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ตั้งแตปนํ้ า 2536 – 2538

ไนโตรเจนรวม ( กก. ) ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน ( กก.) โพแทสเซียมท่ีเปนประโยชน ( กก. )ปนํ้ านํ้ าทา ตะกอนจม รวม นํ้ าทา ตะกอนจม รวม นํ้ าทา ตะกอนจม รวม

2536 386.30 7.335 393.635 0.921 0.298 1.219 196.66 1.043 197.7032537 228.92 4.151 233.071 8.458 0.227 8.685 744.80 0.812 754.6122538 102.61 1.384 103.994 3.310 0.120 3.430 312.53 0.440 312.970

239.28 4.290 243.567 4.230 0.215 4.445 418.00 0.765 418.762

หมายเหตุ : การวิเคราะหฟอสฟอรัสที่ถูกพัดพามากับนํ้ าทาในหองปฏิบัติการเปนฟอสฟอรัสในรูปอนุมูล PO4-3

ดังนั้นการแปลงอนุมูล PO4-3 ใหเปนรูปฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน ( P ) จะคํ านวณไดดังนี้

อนุมูล PO4-3 หนัก 30.97 + ( 16x 4 ) = 94.97 กก. มี P หนัก 30.97 กก.

อนุมูล PO4-3 หนัก 94.97 กก. มี P หนัก 30.97 กก.

อนุมูล PO4-3 หนัก y กก. มี P หนัก 7 y = 0.326 y

∴ ธาตุ P = 0.326 PO4-3

ตารางที่ 9 ตะกอนแขวนลอย ตะกอนจมและตะกอนทั้งห อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ตั้งแตปนํ้ า 25

นํ้ า ปนํ้ าตะกอนแขวนลอย

2536 21,235.752537 434,184.162538 8,548.13

เฉล่ีย 154,656.01

6. ประเมนิปริมาณตะกอนจากสมการการสูญเสียการประเมิน ปรากฏอยูในภาคผนวกหนา 51

สมการสูญเสียดินสากล ( Univer A = RKLSCP หน

7

30.9

94.9

มดที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล36 - 2538

หนักตะกอน ( กก. )ตะกอนจม ตะกอนทั้งหมด25,910.689 47,146.4427,657.110 461,841.2713,837.967 22,386.1022,468.589 177,124.60

ดินสากล ดวยระบบ GIS รายละเอียดของ

sal Soil Loss Equation : USLE )วยตัน/เฮกแตร/ป

- 27 -

6.1 คาปจจัยของฝน (R-factor ) โดยอานคาความหนักเบาของฝนแตละชวงจากกราฟทีบ่นัทกึดวยเครื่องวัดนํ้ าฝนแบบอัตโนมัติ เพื่อคํ านวณหาพลังงานของฝน ไดคา R-factorในป 2536-2538 เปน 863.00, 1,243.40 และ 992.21 m-ton/ha ตามลํ าดับ ( ตารางผนวกที่ 7 , 8 และ 9 )หรือคา R-factor เฉลี่ยรายปเปน 1,032.87 m-ton/ha

6.2 คาปจจัยความยากงายในการชะลางพังทลายของดิน ( K-factor ) วเิคราะหโดยวิธีnomograph หนวยเปนระบบอังกฤษ แลวแปลงหนวยเปนระบบ metric ดวยการคูณดวย 1.292( Wischmeier & Smith , 1978 )

ชุดดนิทีพ่บในพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแลมี 2 ชุดดิน คือชุดดินมาบบอน ( Mb ) เปนสวนใหญ ประมาณ 90 เปอรเซ็นต และชุดดินสัตหีบ ( Sh ) ประมาณ 10 เปอรเซ็นต ลักษณะชุดดินทั้ง 2ชุดดินปรากฎอยูในภาคผนวกหนา 54

ชุดดินมาบบอน มีคา K-factor = 0.283 ในระบบอังกฤษ (ดวงตา,2528) หรือมีคาK-factor = 0.283 x 1.292 = 0.366 ในระบบเมตริก

ชุดดินสัตหีบ มีคา K-factor = 0.208 ในระบบอังกฤษ โดยใชสมบัติของดินสัตหีบ( ภาคผนวกหนา 55-57 ) มาอานคา K จาก nomograph ( ตารางที่ 11 ) หรือ มีคาK-factor = 0.208 x 1.292 = 0.269 ในระบบเมตริก

ใชระบบ GIS โปรแกรม intergraph สราง layer คา K-factor ของแผนที่ดินมาตราสวน 1:4,000 ( ภาพผนวกที่ 1 ) 6.3 คาปจจัยความยาวและความชันของความลาดเท (L-factor และ S-factor) โดยการใชระบบ GIS โปรแกรม intergraph หาความยาวและความชันของความลาดเทจากแผนที่เสนระดับความสูงของพื้นที่ (contour map) มาตราสวน 1: 4,000 จ ําแนกชั้นความชันของความลาดเท ( slope ) เปน6 ระดับ คือ 0-1 % , 1-3 % , 3-5 % , 5-8 % , 8-16 % , 16-35 % โดยใชคาเฉลี่ยของแตละระดับคือ 0.5 , 2.0 , 4.0 , 6.5 , 12.0 และ 25.5 % ตามลํ าดับ เปนคา s แทนคาในสมการ S-factor และแทนคาความยาวของความลาดเท เปนคา λ ในสมการ L-factor

ใชระบบ GIS โปรแกรม intergraph สราง layer คา S-factor และ L-factor ของแผนที่เสนระดับความสูง มาตราสวน 1 : 4,000 ( ภาพผนวกที่ 2 ) 6.4 คาปจจัยวิธีการอนุรักษ ( P-factor ) ก ําหนดใหการปลูกสับปะรดมีคันดิน มีคา P-factor = 0.5 สํ าหรับพืชที่ไมมีวิธีการอนุรักษใหถือวา P-factor มีคา = 1 ( ตารางที่ 2 ) 6.5 คาปจจัยการจัดการพืช ( C-factor ) จะใช C-factor ของพืชที่อางอิงจากWatanasak,1978 ( ตารางที่ 2 )

ใชระบบ GIS โปรแกรม intergraph สราง layer คา CP-factor ของแผนที่การใชประโยชนที่ดิน มาตราสวน 1 : 4,000 ( ภาพผนวกที่ 3 )

- 28 -

- 29 -

6.6 วเิคราะหการสูญเสียดินหรือปริมาณตะกอนจากสมการสูญเสียดินสากล (USLE) จาก layer ของแผนที่ K-factor, L-factor , S-factor , CP-factor และคา R โดยคํ านวณตามสูตร A = RKLSCP หนวยตัน / เฮกแตร / ป แลวหารดวย 6.25 เพื่อใหหนวยเปน ตัน/ไร/ป แลวจัดช้ันความรุนแรงของการสูญเสียดินเปน 5 ระดับ (กรมพัฒนาที่ดิน , 2543) ดังนี้

ชัน้ความรุนแรงของการสูญเสียดิน

อัตราการสูญเสียดินตนั/ไร/ป

1. นอย 0-22. ปานกลาง 2-53. รุนแรง 5-154. รุนแรงมาก 15-205. รุนแรงมากที่สุด มากกวา 20

จดัท ําแผนที่การสูญเสียดินตามชั้นความรุนแรงที่กํ าหนดและคํ านวณเนื้อที่ของแตละชั้นความรนุแรง (ภาพผนวกที่ 4 ) แลวหาผลรวมของคาเฉลี่ยโดยพื้นที่ เปนคาเฉลี่ยอัตราการสูญเสียดินของพืน้ทีลุ่มนํ ้าหวยเขาแกแล ซ่ึงไดคาเฉลี่ยเปน 9.21 ตัน/ไร/ป ( ตารางที่ 10 ) ซ่ึงถือวาพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแลมีการสูญเสียดินอยูในระดับรุนแรง

ตารางที่ 10 การค ํานวณการชะลางพังทลายของดินโดยเฉลี่ยทั้งพื้นที่

เนื้อท่ีระดับ เฉล่ียไร %

การชะลางฯโดยเฉล่ียของพื้นท่ี

นอย ( 0 – 2 ตัน/ไร/ป ) 1.0 35.79 21.22 0.21ปานกลาง ( 2 – 5 ตัน/ไร/ป ) 3.5 41.85 24.82 0.87รุนแรง ( 5 – 15 ตัน/ไร/ป ) 10.0 63.73 37.79 3.78รุนแรงมาก (15 – 20 ตัน/ไร/ป) 17.5 8.26 4.90 0.86รุนแรงที่สุด ( >20 ตัน/ไร/ป ) 31 * 19.0 11.27 3.49

รวม 168.63 100 9.21หมายเหตุ : * ระดบัรุนแรงที่สุดในพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อยูระหวาง >20–42 ตัน/ไร/ป จึงไดคา เฉลี่ยเปน 31 ตัน/ไร/ป

- 30 -

7. อัตราสวนของตะกอนที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ า หรือสัดสวนการพัดพาตะกอน ( SedimentDelivery Ratio : SDR ) ซ่ึงเขียนเปนสมการได ดังนี้

SDR = S x 100

เมื่อ SDR เปนสัดสวนการพัดพาตะกอน, เปอรเซ็นต SS เปนปริมาณตะกอนทั้งหมดในลํ าธาร ในที่นี้ SS มคีาเฉลี่ยเปน 0.98 ตัน/ไร/ป A เปนปริมาณดินที่สูญเสียจากการชะลางพังทลายในพื้นที่ ทีค่ํ านวณไดจากสมการ USLE ในที่นี้ A มีคาเฉลี่ยเปน9.21 ตัน/ไร/ป

ดังนั้น SDR 8 x 100 = 10.64 %

8. อัตราสวนของธาตุอพชืจากพื้นที่ลุมนํ้ า ( Enrichment ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน และโ

ER =

ธาตอุาหารพืชที่สูญเ243.57 กก./ป ในรูปของฟอสฟอโพแตสเซียมเฉลี่ยรายปเปน 418.

ธาตอุาหารพืชที่มีอยการศกึษาวิจัยในพื้นที่ พบวาดินเดและมีโพแตสเซียมที่เปนประโยช(onsite erosion) พบวาอัตราการส1,553,082.3 กก./ป ( รายการที่ 5

ไนโตรเจนรวมมี 0.

ฟอสฟอรัสที่เปนปร

1

= 0.9

9.2

าหารพืชที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ า หรือสัดสวนการพัดพาธาตุอาหารRatio : ER ) ไดแก ธาตุอาหารหลักของพืชในรูปของไนโตรเจนรวมพแตสเซียมที่เปนประโยชน ซ่ึงเขียนเปนสมการได ดังนี้

ธาตุอาหารที่สูญเสียมากับนํ้ าและตะกอน x 100 ธาตุอาหารที่มีอยูเดิมในพื้นที่ลุมนํ้ าสียมากับนํ้ าและตะกอนในรูปของไนโตรเจนรวมเฉลี่ยรายปเปนรัสที่เปนประโยชนเฉลี่ยรายปเปน 4.44 กก./ป และในรูป76 กก./ไร ( ตารางที่ 8 และรายการที่ 9 ของตารางที่ 5 )ูเดิมในพื้นที่ลุมนํ้ า เปนธาตุอาหารพืชที่วิเคราะหจากดินเดิมกอนทํ าิมมีไนโตรเจนรวม 0.02 % มฟีอสฟอรัสที่เปนประโยชน 6.3 ppmน 40.3 ppm จากการประเมินคาสูญเสียดินจากสมการ USLEูญเสียดินโดยเฉลี่ยในพื้นที่เปน 9.21 ตัน/ไ ร/ป ( ตารางที่ 10 ) หรือของตารางที่ 5 ) ของพื้นที่ที่มีการสูญเสียดิน 168.63 ไร ดังนั้น02 % ของปริมาณการสูญเสียดินในพื้นที่ (onsite erosion)= 0.02 x 1,553,082.3 = 310.62 กก./ป

ะโยชนมี 6.3 ppm ของปริมาณการสูญเสียดินในพื้นที่= x 1,553,082.3 = 9.78 กก./ป

100

6.3106

SA

- 31 -

โพแตสเซียมที่เปนประโยชนมี 40.3 ppm ของปริมาณการสูญเสียดินในพื้นที่= 40.3 x 1,553,082.3 = 62.59 กก./ป

ดงันัน้ อัตราสวนของไนโตรเจนรวมที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ า

7 x 100 = 78.41 %

ดงันัน้ อัตราสวนข

ดงันั้น อัตราสวนข

จะเหน็วาอัตราสวนเปนไนโตรเจนรวม ฟอสฟอรัสและ 669.05 เปอรเซ็นต ตามลํ าดโพแตสเซียมที่มีอยูในดินเดิมถึงเปนโพแตสเซียมที่มาจากปุย 15

106

= 243.5 310.62

องฟอสฟอรัสที่เปนประโยชนที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ า

= 4.44 x 100 = 45.40 %

องโพแตสเซียมที่เปนประโยชนที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ า= 418.76 x 100 = 669.05 %

ของธาตุอาหารพืชที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ าทั้ง 3 ธาตุ มีสูงมาก คือที่เปนประโยชน และโพแตสเซียมที่เปนประโยชน สูงถึง 78.41 , 45.40ับ โดยเฉพาะอยางยิ่ง โพแตสเซียมที่เปนประโยชนถูกพัดพามามากกวา

669.05 เปอรเซ็นต เนื่องจากโพแตสเซียมที่ถูกพัดพามากับนํ้ า สวนใหญ-15-20 ที่ใสใหกับสับปะรดที่ปลูกในพื้นที่

9.78

62.59

- 32 -

สรุปผลและวิจารณการศกึษาอัตราสวนของตะกอน และอัตราสวนของธาตุอาหารพืชที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุม

นํ ้าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ในป พ.ศ. 2536 – 2539 ซ่ึงมีขนาดพื้นที่ลุมนํ้ าประมาณ180 ไร (หรือ 0.29 ตารางกิโลเมตร) มีระดับความสูงของพื้นที่อยูระหวาง 119 ถึง 159 เมตร จากระดับนํ ้าทะเลปานกลาง มีความตางระดับในพื้นที่ 40 เมตร ลุมนํ้ าเปนรูปสี่เหล่ียมผืนผา อัตราความลาดเทของลุมนํ้ า ประมาณ 7.56 เปอรเซ็นต ความลาดเทของลํ านํ้ า ประมาณ 3.2 เปอรเซ็นต

สภาพพืน้ทีโ่ดยทั่วไป มีลักษณะเปนลูกคลื่นลอนลาด พื้นที่สวนใหญมีความลาดเท 3 – 8เปอรเซ็นต พื้นที่ใชปลูกสับปะรด ประมาณ 60 เปอรเซ็นต ปลูกยูคาลิปตัส ประมาณ 6 เปอรเซ็นตสักทอง ประมาณ 7 เปอรเซ็นต และยางพารา ประมาณ 2 เปอรเซ็นต นอกนั้นเปนพื้นที่รกรางวางเปลาและพื้นที่หินโผล ประมาณ 20 และ 6.5 เปอรเซ็นต ตามลํ าดับ ดินในพื้นที่มี 2 ชุดดิน คือ ชุดดินมาบบอน และชุดดินสัตหีบ ประมาณ 90 และ 10 เปอรเซ็นตของพื้นที่ ตามลํ าดับ

ลุมนํ ้าหวยเขาแกแล จัดเปนลุมนํ้ าตัวแทนของพื้นที่ลุมนํ้ าภาคตะวันออก ที่มีสภาพภูมิอากาศแบบทุงหญา (savana climate) และท ําการเกษตรอาศัยนํ้ าฝน โดยการปลูกสับปะรดเปนพืชหลักซ่ึงสรุปผลการศึกษาไดดังนี้

1. ประเมนิการชะลางพังทลายของดินในพื้นท่ีลุมนํ้ า โดยอาศัยสมการสูญเสียดินสากล( Universal Soil Loss Equation : USLE ) และคํ านวณหาอัตราการพัดพาตะกอน ( Sediment DeliveryRatio : SDR ) จากพื้นท่ีลุมนํ้ า

การประเมินการชะลางพังทลายของดินในพื้นที่ลุมนํ้ า โดยอาศัยสมการสูญเสียดินสากล(USLE) พบวา พืน้ที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล มีอัตราการชะลางพังทลายของดินเฉลี่ยเปน 9.21 ตัน/ไร/ป ซ่ึงถือวามีการชะลางพังทลายของดินอยูในระดับรุนแรง ( 5 – 15 ตัน/ไร/ป ) และอัตราสวนการพัดพาตะกอนจากพื้นที่ลุมนํ้ า ( SDR ) มคีา 10.64 เปอรเซ็นต ซ่ึงแสดงวามีการพัดพาตะกอนจากพื้นที่ลุมนํ้ าสูลํ าธารคิดเปน 10.64 เปอรเซ็นต ของปริมาณดินที่มีการชะลางพังทลายทั้งหมดในพื้นที่

2. ปริมาณธาตุอาหารหลักของพืชท่ีสูญเสียมากับนํ้ าและตะกอนที่ถูกพัดพามาจากพื้นท่ีลุมนํ ้า และคํ านวณหาอัตราการสูญเสียธาตุอาหารพืชจากพื้นท่ีลุมนํ้ ากับธาตุอาหารพืชท่ีมีอยูเดิมในลุมนํ้ า( Enrichment Ratio : ER )

การศกึษาปริมาณธาตุอาหารหลักของพืชที่สูญเสียมากับนํ้ าและตะกอนที่ถูกพัดพาจากพืน้ทีลุ่มนํ้ า พบวาปริมาณธาตุอาหารหลักของพืชคือ ไนโตรเจนรวม ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน และโพแตสเซียมที่เปนประโยชน สูญเสียมากับนํ้ าทาเฉลี่ยรายปเปน 239.28 4.23 และ 418 กก./ไร/ปตามล ําดับ และสูญเสียมากับตะกอนจมเฉลี่ยรายปเปน 4.29 0.22 และ 0.76 กก./ไร/ป ตามลํ าดับปริมาณธาตุอาหารหลักของพืชมีการสูญเสียมากับนํ้ ามากกวาการสูญเสียมากับตะกอนจม ทั้งนี้เพราะตะกอนจมทีถู่กพัดพามาจากพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล สวนใหญมีอนุภาคเปนทราย การดูดซับธาตุอาหารพชืของตะกอนจึงมีนอย ธาตุอาหารหลักของพืชที่สูญเสียมากับนํ้ าและตะกอนมากที่สุด คือ

- 33 -

โพแตสเซียมที่มีประโยชน รองลงมา คือไนโตรเจนรวม และฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน ตามลํ าดับ(สอดคลองกับผลการวิจัยของพสิบุษ 2531 และ Bhalt , 1977) ทัง้นีเ้พราะฟอสฟอรัสในดินมักถูกตรึงเคลือ่นยายไดนอยมาก ดังนั้นฟอสฟอรัสสวนใหญจะสูญเสียไปกับดินเหนียวและอินทรียวัตถุ

อัตราสวนการสูญเสียธาตุอาหารพืชจากพื้นที่ลุมนํ้ า กับธาตุอาหารพืชที่มีอยูเดิมในลุมนํ ้า คือ ไนโตรเจนรวม ฟอสฟอรัสที่เปนประโยชน และโพแตสเซียมที่เปนประโยชน มีคาเปน 78.4145.40 และ 669.05 เปอรเซ็นต ตามลํ าดับ ซ่ึงเปนอัตราการสูญเสียที่สูงมาก โดยเฉพาะโพแตสเซียม มีอัตราการสูญเสียสูงเกินธาตุอาหารพืชที่มีอยูในดินเดิม เนื่องจาก ธาตุอาหารที่ถูกพัดพามากับนํ้ าสวนใหญเปนธาตุอาหารที่มาจากปุยที่ใสใหกับสับปะรดที่ปลูกในพื้นที่

3. ปริมาณตะกอนแขวนลอย และตะกอนจมที่ถูกพัดพาจากพื้นท่ีลุมนํ้ า และคํ านวณหาตะกอนรวมทั้งหมดของลุมนํ้ า

การศกึษาปรมิาณตะกอนแขวนลอยที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ าในแตละป มีความแตกตางกนัมากอยูในชวง 8.55 – 434.18 ตัน/ป เฉลี่ยรายปเปน 154.66 ตัน/ป และปริมาณตะกอนจมที่ถูกพดัพาจากพืน้ที่ลุมนํ้ าเฉลี่ยรายปเปน 22.47 ตัน/ป ดังนั้นตะกอนรวมทั้งหมดที่ถูกพัดพาจากพื้นที่ลุมนํ้ าเฉลีย่รายปเปน 177.12 ตัน / ป โดยสวนใหญจะถูกพัดพามาในรูปของตะกอนแขวนลอยถึง 87.3เปอรเซน็ต และในรูปของตะกอนจม 12.7 เปอรเซ็นตของตะกอนทั้งหมด ตะกอนจมจะถูกพัดพามาเปน 14.5 เปอรเซ็นตของตะกอนแขวนลอย การพัดพาตะกอนจากพื้นที่ลุมนํ้ า จะขึ้นกับปริมาณฝนและการมฝีนตกหนกัตอเนื่องกัน ทํ าใหเกิดนํ้ าไหลบามาก พัดพาตะกอนแขวนลอยและตะกอนจมมากับนํ้ าเปนปริมาณมาก โดยเฉพาะในปนํ้ า 2537 ซ่ึงสอดคลองกับผลงานวิจัยของ พสิบุษ (2531) ที่กลาววาปริมาณตะกอนที่สูญเสียจากพื้นที่ไปกับนํ้ าในลํ าธาร จะแปรผันไปตามปริมาณนํ้ าทาทั้งหมด

4. ปริมาณนํ้ าและลักษณะการไหลของนํ้ าในลํ าธารที่ไหลจากพื้นท่ีลุมนํ้ า จากอาคารวัดนํ้ าและตะกอน ( weir )

ปริมาณนํ้ าที่ไหลผานอาคารวัดนํ้ าและตะกอน ( weir ) ในชวงปนํ้ า 2536 – 2538 มีปริมาณนํ ้าทาเฉลี่ยรายปเปน 469.2 มม./ป โดยปริมาณนํ้ าทาจะเริ่มไหลในชวงเดือนมิถุนายนถึงเดือนพฤศจิกายนของทุกป เปนระยะเวลา 6 เดือน เดอืนทีม่ปีริมาณนํ้ าทามากจะอยูในชวงเดือนกันยายนถึงเดือนตุลาคมของป หากปใดมีฝนตกหนักเปน 2 ชวง ( bi – modal distribution ) คอื มีฝนชวงแรกในเดือนพฤษภาคม และมีฝนชวงที่สองในเดือนตุลาคม ปนั้นจะมีปริมาณนํ้ ามากในชวงเดือนมิถุนายนถึงเดือนกรกฎาคม อีกชวงหนึ่งดวย ทั้งนี้ขึ้นอยูกับการกระจายของฝนในแตละป

สัมประสิทธิ์การอํ านวยนํ้ ารายปของพื้นที่ลุมนํ้ าอยูระหวาง 26.96 – 42.22 เปอรเซ็นต หรือเฉลีย่รายปเปน 34.21 เปอรเซ็นต คือ ปริมาณนํ้ าทาหรือปริมาณนํ้ าที่ไหลในลํ าธารเฉลี่ยรายปจะเปน34.21 เปอรเซ็นต ของปริมาณนํ้ าฝนเฉลี่ยรายป

- 34 -

เอกสารอางอิง

เกษม จนัทรแกว. 2525. ลุมนํ้ าและการอนุรักษดินและนํ้ า. น. 209-225. ใน รายงานการประชุมอนุรักษ ดินและนํ้ าแหงชาติ พ.ศ. 2525 กรมพัฒนาที่ดิน, กรุงเทพฯ.กรมพฒันาที่ดิน . 2543 . การชะลางพังทลายของดินในประเทศไทย ระดับประเทศ ระดับภาค .

ISBN : 974 – 7723 – 79 – 4กํ าพล บษุยานนท และคณะ . 2528 . รายงานการสํ ารวจดิน โครงการวิทยาการจัดการที่ดินและนํ้ าในเขต นํ ้าฝน บริเวณเขาแกแล ตํ าบลพนานิคม อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง . ฉบับที่ 380 ISBN : 974 – 7615 – 42 – 8 กองส ํารวจและจํ าแนกดิน กรมพัฒนาที่ดิน .ดวงตา โลเจริญรัตน . 2528. การศึกษาเปรียบเทียบการสูญเสียดินจากแปลงทดลองและจากการใชสมการ การสูญเสียดินสากลในพื้นที่ลุมนํ้ าภาคตะวันออก : พืน้ทีลุ่มนํ้ าแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง เปนกรณีศึกษา . วิทยานิพนธปริญญาโท มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร , กรุงเทพฯ .นพินธ ตั้งธรรม. 2528. การควบคุมการชะลางพังทลายของดิน. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพ ฯ. 618 น.พิสบุษ จัตวาพรวนชิ . 2531. การศึกษาความสมดุลของนํ้ าและการพัดพาดินตะกอนตลอดจนธาตุอาหาร พชืทีสํ่ าคัญในพื้นที่ลุมนํ้ าแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง . วิทยานิพนธปริญญาโท มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร , กรุงเทพฯ .วิบูลย บุญยธโรกุล. 2526. หลักการชลประทาน. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพ ฯ. 274 น.วฒุชิาต ิ สิริชวยชู และคณะ . 2533 . การกํ าหนดลักษณะและวินิจฉัยความเหมาะสมของชุดดินในภาคใต และพื้นที่ชายฝงทะเลภาคตะวันออก . เอกสารวิชาการฉบับที่ 290 กองส ํารวจและจํ าแนกดิน กรมพัฒนาที่ดิน .สุภาภรณ ศริิโสภณา. 2524. การศึกษาธาตุอาหารในนํ้ าและในดินตะกอนที่มาจากการใชดินประเภท ตางๆบริเวณสถานีวิจัยส่ิงแวดลอมสะแกราช.วิทยานิพนธปริญญาโท. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพ ฯ.สมเจตน จันทวฒัน. 2526. สมการสูญเสียดินสากล. การอนุรักษดินและนํ้ าเลมที่สอง : หลักการ อนุรักษดินและนํ้ า. ภาควิชาปฐพีวิทยา คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. หนา 454-500สมศกัดิ์ เหลืองสะอาด. 2530. การทดสอบการอนุรักษดินและนํ้ าที่มีผลตอการสูญเสียความอุดมสมบูรณ ของดินและสงผลกระทบตอผลผลิตของมันสํ าปะหลังบนชุดดินมาบบอน ในบริเวณลุมนํ้ าแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง. วิทยานิพนธปริญญาโท. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพ ฯ.Barrow, H. L. and J. V. Kilmer. 1963. Plant nutrient losses from soils by water erosion. Adv. Agron. 15:303-306.

- 35 -

Bedell, G. D., H. Kohnke and R. B. Hickok. 1946. The effect of two farming systems on erosion from crop land. Soil Sci. Soc. Amer. Proc. 11:522-526.Bhatt, P. N. 1977. Loss of plant nutrient through erosion process. Soil Coserv. Digest. 5(1) : 37 – 46 .Burwell, R. E., D. R. Timmons and R. F. Holt. 1975 Nutrient transpont in surface runoff and Influenced by soil cover and seasonal peroids. Soil Sci. Soc. Amer. Proc. 39:523-528Glymph, L. M. 1975. Evolving emphases in sediment-yield predictions, pp.1-4. In Present and Prospective Technology for Predicting Sediment Yields and Sources. Proc. of Sediment Yield Workshop. USDA Sedimentation Lab. Oxford.Hudson, N. 1981. Soil Conservation. Batsford Acade., London. 324 p.Livesey , R.H. 1975. Crops of engineers methods for predicting sediment yields, pp. 16-33. In Present and Prospective Technology for Predicting Sediment Yields and Sources. Proc. of Sediment Yield Workshop, USDA Sedimentation Lab, Oxford.Owens, L.B. 1980. Plant nutrients move in solution not in sediment. Agr. Res. 29 (4):7.Piest, R.F. L.A. Kramer and H.G. Heinemann. 1975. Sediment movement from loessial watersheds, pp. 130-141 In present and Prospective Technology for Predicting Sediment Yields and Sources. Proc. of Sediment Yield Workshop, USDA Sedimentation Lab. Oxford.Renfro, G.W. 1975. Use of erosion equations and sediment-delivery ration for predicting sediment yield, pp. 33-45. In Present and Prospective Technology for Predicting Sediment Yields and Sources. Proc. of Sediment Yield Workshop. USDA Sedimentation Lab, Oxford.Watanasak, M. 1978. A preliminary study of the evaluation of soil erosion status using Universal Soil Loss Equation and landsats imagery techniques in Chonburi and Rayong Province. Bangkok: M.S. Thesis, Mahidol University.Wischmeier, W.H. 1976. Cropland erosion and sedimentation, pp. 31-53. In Control of water pollution from cropland. U.S. Department of Agriculture.Wishchmeier, W. H. and D.D. Smith 1978. Predicting rainfall erosion losses : a guide to conservation planning. Agri. Handbook No. 537. USDA, Washington, D.C

- 36 -

ภาคผนวก

- 37 -

ตารางผนวกที่ 1 ปริมาณนํ้ าฝนรายวันในปนํ้ า 2536 (เม.ย. 36 – มี.ค. 37 ) ในพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง หนวย : มม.

วันท่ี เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค. รวม36 36 36 36 36 36 36 36 36 37 37 37

1 - - - 1.0 - - - - 8.7 - - -2 - - - - - - - - 0.7 - - -3 - - - - - 2.2 4.8 - - - - -4 - - - - 1.1 11.9 1.9 - - - - -5 - - 46.8 2.4 1.2 6.1 - - - - - -6 - - - - - 1.2 - - - - - -7 - - - - - 1.1 1.2 - - - 3.8 -8 67.7 - - - - 0.8 2.4 - - - - -9 - - 9.0 - 0.3 40.7 4.1 - - - - -10 - - 2.1 - 23.3 20.6 12.3 - - - - -11 - - 2.0 - 0.8 0.1 - - - - - -12 - - 1.0 3.8 - 1.3 31.5 - - - - -13 - - 35.3 - 0.5 - 20.4 - - - - -14 - 18.2 - 0.7 0.5 - 6.3 - - - - -15 - 1.7 - 4.4 1.7 26.9 11.7 - - - - 2.016 - - - - 18.7 12.7 5.0 - - - - 12.117 - 0.7 - 1.0 0.5 - - - - - - -18 - - - - - - 9.5 - - - - -19 - 22.2 - - - - 7.8 - - - - -20 - 3.7 - - - 28.2 3.2 1.9 - - - 59.721 - - - - - 1.4 5.8 5.8 - - - -22 - - - 11.7 - 0.7 - - - - - 14.323 1.9 - - - 91.4 - 1.3 - - - - 19.424 - - 1.2 - - - 20.6 - - - 5.7 2.125 2.9 6.1 6.5 - 1.1 16.2 0.5 - - - - -26 - 2.1 1.0 - - 8.3 7.5 - - - - -27 - 2.1 - - 8.5 4.7 1.9 - - - - -28 - - - - - - 10.5 - - - - -29 - 6.5 - - 15.7 - 0.8 - - - -30 - 3.3 - 37.9 6.0 1.9 0.7 - - - -31 - 9.1 8.6 - - - 14.1

รวม 72.5 66.6 104.9 72.0 176.9 187.0 171.7 7.7 1.4 0 9.5 123.7 993.9

วันฝนตก ( วัน ) 3 10 9 9 16 19 23 2 2 0 2 7 102

- 38 -

ตารางผนวกที่ 2 ปริมาณนํ้ าฝนรายวันในปนํ้ า 2537 ( เม.ย. 37 – มี.ค. 38 ) ในพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

หนวย : มม.วันท่ี เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค. รวม

37 37 37 36 37 37 37 37 37 38 38 381 - - 14.4 5.4 - 44.0 5.7 - 3.3 - - -2 - - - - - 0.7 15.3 - 3.0 - - 13.23 - - 15.5 - - 46.1 4.1 - - - - -4 - - - 30.0 - - 12.3 - - - - -5 - - 10.0 - - - 31.4 - - - - 19.66 - - - - - - 84.1 - - - - -7 - - - - - - 34.7 - - - - -8 - 96.0 - 5.6 24.9 - 9.0 - - - - -9 - 16.4 70.5 - 0.4 - 5.0 - - - - -10 - 20.7 12.4 - - - - - - - - -11 - 6.6 21.2 - - 73.4 - - - - - -12 - - - 2.7 - - - - - - 2.0 -13 - - - - - - 6.3 - - - - -14 11.2 - - - - 13.7 - - 2.9 - - -15 3.8 - - - - - - - - - - -16 34.8 - - - - - - - - - - -17 - - - - - - 9.6 - - - - -18 - - - 5.6 - - - - - - - -19 - 24.9 - - - - - - - - - -20 - 4.9 14.2 - 8.1 - 8.6 - - - - -21 - 16.1 56.1 - - - - - - - - -22 - - 17.9 - - - - - - - - -23 - - - - - - - - - 1.0 - -24 - - - - 12.5 34.6 - - - - - -25 - 8.3 - - 19.5 17.0 - - - - - -26 - - - - - - - - - - - -27 - 16.2 - - - 7.2 - - - 2.6 - -28 - 64.1 2.6 - - - - - - 15.3 - -29 31.0 - 44.2 - - 32.8 - - - 89.3 -30 - - 58.6 - - 7.4 - - - - 10.031 6.0 - 11.3 - - - - -

รวม 80.8 280.2 337.6 49.3 76.7 276.9 226.1 0 9.2 108.2 2.0 42.8 1,489.8วันฝนตก

( วัน ) 4 11 12 5 6 10 12 0 3 4 1 3 71

- 39 -

ตารางผนวกที่ 3 ปริมาณนํ้ าฝนรายวันในปนํ้ า 2538 ( เม.ย. 38 – มี.ค. 39 ) ในพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

หนวย : มม.วันท่ี เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค. รวม

38 38 38 38 38 38 38 38 38 39 39 391 - 19.3 41.1 - - - 3.9 - - - - -2 - - 15.5 - 1.2 - - - - - - -3 - - 11.8 6.0 - 34.5 11.9 - - - - -4 10.9 26.3 - 15.7 - 26.0 18.5 - - - - -5 6.0 1.3 9.5 - 22.9 7.2 5.4 - - - - -6 23.4 1.7 - 20.9 - - - - - - - -7 - 37.2 1.7 - 0.5 0.6 40.7 - - - - -8 - 3.1 - - - - 5.3 - - - - -9 - 4.2 - - 4.0 1.5 2.1 - - - - -10 - - 6.8 2.2 1.6 - 5.3 2.1 - - - -11 - 18.1 - 30.9 5.2 35.5 4.8 5.9 - - - -12 - 5.2 - 3.4 22.0 32.7 1.2 23.9 - - - -13 - 5.0 1.8 - - - 52.4 15.3 - 4.3 - -14 - - 1.2 - - 9.0 1.3 - - - - -15 - 11.3 - 0.8 - 28.9 10.5 - - - - -16 - 15.0 - - - 12.3 - - - 29.1 - -17 - - 10.6 1.0 - 28.4 38.9 - - - - -18 - - - 16.0 - 9.2 8.2 - - - - -19 - 18.0 8.0 1.6 36.1 18.9 28.1 - 2.8 - 0.8 -20 - - 56.9 - - 26.6 - - - - 48.9 -21 - - 1.0 - 26.0 2.6 1.2 - - - - -22 - - - - - 18.3 0.4 - - - - -23 - - - - 3.9 0.6 - - - 1.3 - -24 - - - - 1.8 11.9 - - - 4.5 - -25 - - 1.2 - 1.7 44.2 - - - 4.0 - -26 - - - 8.8 63.7 26.1 - - - - 9.7 -27 - - - 0.5 91.0 - - - - 3.3 - -28 4.8 - 6.0 - - 1.3 - - - - 17.4 -29 - 1.0 - - - - 13.8 - - - 34.0 -30 - 6.5 - - 2.0 5.5 - - - - -31 - 1.7 - 2.4 0.6 - - -

รวม 45.1 174.9 173.1 107.8 286.0 381.7 254.5 47.2 2.8 46.5 110.8 0 1,630.4วันฝนตก

( วัน ) 4 16 14 12 16 22 20 4 1 6 5 0 120

- 40 -

ตารางผนวกที่ 4 ปริมาณนํ้ าทารายวันของพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ในปนํ้ า 2536 ( เม.ย.2536 – มี.ค.2537 )

หนวย :ลบ.ม.

วันที่ เม.ย.36 พ.ค.36 มิ.ย.36 ก.ค.36 ส.ค.36 ก.ย.36 ต.ค.36 พ.ย.36 ธ.ค.36 ม.ค.37 ก.พ.37 มี.ค.37

1 0 0 0 8.64 214.92 0 216.00 0 103.68 0 0 02 0 0 0 8.64 498.69 0 259.38 0 103.68 0 0 03 0 0 0 8.64 876.42 0 254.88 1,641.60 103.68 0 0 04 0 0 0 13.30 1,036.80 0 216.00 1,641.60 69.12 0 0 05 0 0 0 21.04 1,110.51 0 216.00 1,416.96 69.12 0 0 06 0 0 0 30.24 1,956.78 0 216.00 1,416.96 69.12 0 0 07 0 0 0 27.00 2,272.32 0 216.00 1,218.24 69.12 0 0 08 0 0 0 17.28 2,134.08 0 216.00 1,218.24 69.12 0 0 09 0 0 0 17.28 3,073.32 36.22 216.00 1,036.80 69.12 0 0 0

10 0 0 0 17.28 2,410.56 18.61 216.00 1,036.80 69.12 0 0 011 0 0 0 23.84 2,410.56 22.32 216.00 1,036.80 69.12 0 0 012 0 0 0 8.64 2,410.56 34.56 366.32 1,036.80 69.12 0 0 013 0 0 176.94 0 2,410.56 10.64 737.32 872.64 69.12 0 0 014 0 0 69.12 0 2,410.56 7.07 216.00 872.64 17.28 0 0 015 0 0 69.12 0 2,410.56 44.64 216.00 725.76 17.28 0 0 016 0 0 69.12 0 2,410.56 94.89 216.00 725.76 17.28 0 0 017 0 0 69.12 0 2,410.56 185.52 216.00 596.16 8.64 0 0 018 0 0 69.12 0 2,410.56 155.52 1,044.75 596.16 8.64 0 0 019 0 0 69.12 0 2,410.56 422.46 475.20 596.16 8.64 0 0 020 0 0 69.12 0 2,410.56 321.84 596.16 596.16 8.64 0 0 021 0 0 20.59 0 2,410.56 155.52 596.16 596.16 8.64 0 0 022 0 0 0 0 426.89 155.52 596.16 380.16 8.64 0 0 023 0 0 0.17 0 0 155.52 596.16 38016 8.64 0 0 024 0 0 2.46 0 0 155.52 711.09 380.16 8.64 0 0 025 0 0 31.0 0 0 122.40 0 380.16 1.21 0 0 026 0 0 36.64 0 0 155.52 0 380.16 1.21 0 0 027 0 0 17.28 0.60 0 155.52 0 380.16 1.21 0 0 028 0 0 9.9 7.81 0 155.52 0 380.16 0 0 0 029 0 0 8.64 22.68 0 155.52 0 103.68 0 0 0 030 0 0 8.64 15.59 0 170.64 0 103.68 0 0 0 031 0 0 - 4.92 0 - 0 - 0 0 0 0

รวม 0 0 796.10 263.42 42,527.43 2,861.49 8,825.58 21,306.24 1,126.83 0 0 0

- 41 -

ตารางผนวกที่ 5 ปริมาณนํ้ าทารายวันของพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ในปนํ้ า 2537 ( เม.ย.2537 – มี.ค.2538 )

หนวย : ลบ.ม.

วันที่ เม.ย.37 พ.ค.37 มิ.ย.37 ก.ค.37 ส.ค.37 ก.ย.37 ต.ค.37 พ.ย.37 ธ.ค.37 ม.ค.38 ก.พ.38 มี.ค.38

1 0 0 1,641.60 3,360.96 155.52 0 596.16 475.20 0 0 0 02 0 0 1,641.60 3,360.96 129.60 0 596.16 475.20 0 0 0 03 0 0 1,641.60 3,024.00 103.68 0 1,218.24 475.20 0 0 0 04 0 0 1,641.60 2,704.32 86.40 0 1,036.80 475.20 0 0 0 05 0 0 1,641.60 2,410.56 69.12 0 3,723.84 475.20 0 0 0 06 0 0 1,641.60 3,556.80 69.12 0 3,723.84 725.76 0 0 0 07 0 0 1,641.60 3,355.74 51.84 0 3,024.00 129.60 0 0 0 08 0 0 4,183.56 1,641.60 34.56 0 3,024.00 103.68 0 0 0 09 0 0 2,134.08 1,416.96 34.56 0 3,024.00 103.68 0 0 0 0

10 0 0 2,410.56 1,218.24 17.28 0 3,024.00 86.40 0 0 0 011 0 0 4,950.72 1,218.24 8.64 0 3,024.00 69.12 0 0 0 012 0 0 4,112.64 1,036.80 8.64 475.20 3,024.00 51.84 0 0 0 013 0 0 3,024.00 872.64 3.28 1,416.96 1,218.24 34.56 0 0 0 014 0 0 3,360.96 872.64 1.21 1,036.80 1,218.24 17.28 0 0 0 015 0 0 3,360.96 872.64 0 1,036.80 1,218.24 8.64 0 0 0 016 0 0 3,024.00 1,036.80 0 1,036.80 1,218.24 1.21 0 0 0 017 0 0 2,704.32 1,036.80 0 1,036.80 1,218.24 0 0 0 0 018 0 0 2,410.56 950.40 0 1,036.80 1,218.24 0 0 0 0 019 0 0 2,134.08 794.88 0 1,036.80 1,218.24 0 0 0 0 020 0 0 9,354.99 656.64 0 1,036.80 1,218.24 0 0 0 0 021 0 0 2,134.02 475.20 0 872.64 1,218.24 0 0 0 0 022 0 0 2,134.02 423.36 0 872.64 1,218.14 0 0 0 0 023 0 0 1,874.88 328.32 0 872.64 1,218.14 0 0 0 0 024 0 0 1,874.88 293.76 0 1,036.80 725.76 0 0 0 0 025 0 0 1,874.88 250.56 0 1,036.80 725.76 0 0 0 0 026 0 0 1,641.60 216.00 0 872.64 725.76 0 0 0 0 027 0 0 1,218.24 181.44 0 725.76 725.76 0 0 0 0 028 0 0 1,036.80 155.52 0 602.56 725.76 0 0 0 0 029 0 0 1,036.80 129.60 0 596.16 872.64 0 0 0 0 030 0 0 872.64 103.68 0 596.16 872.64 0 0 0 0 031 0 0 - 103.68 0 - 475.20 - 0 0 0 0

รวม 0 0 74,355.45 38,059.74 773.45 17,234.56 48,288.96 3,707.77 0 0 0 0

- 42 -

ตารางผนวกที่ 6 ปริมาณนํ้ าทารายวันของพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง ในปนํ้ า 2538 ( เม.ย.2538 – มี.ค.2539 )

หนวย : ลบ.ม.

วันที่ เม.ย.38 พ.ค.38 มิ.ย.38 ก.ค.38 ส.ค.38 ก.ย.38 ต.ค.38 พ.ย.38 ธ.ค.38 ม.ค.39 ก.พ.39 มี.ค.39

1 0 0 0 0 69.12 1,874.88 2,134.08 1,036.80 25.92 0 0 02 0 0 0 0 51.84 1,874.88 2,134.08 950.40 25.92 0 0 03 0 0 0 0 34.56 2,134.08 2,134.08 872.64 3.28 0 0 04 0 0 0 0 25.92 1,874.88 2,134.08 725.76 0 0 0 05 0 0 0 0 17.82 1,874.88 2,134.08 596.16 0 0 0 06 0 0 0 0 0 1,874.88 2,134.08 475.20 0 0 0 07 0 0 0 0 0 1,641.60 2,134.08 423.36 0 0 0 08 0 0 0 0 0 1,641.60 2,134.08 380.16 0 0 0 09 0 0 0 0 69.12 1,641.60 2,134.08 328.32 0 0 0 0

10 0 0 0 0 51.84 1,641.60 2,134.08 293.76 0 0 0 011 0 0 0 0 34.56 1,753.92 2,134.08 293.76 0 0 0 012 0 0 0 0 25.92 1,874.88 1,874.88 380.16 0 0 0 013 0 0 0 293.76 17.82 1,753.92 2,272.32 250.56 0 0 0 014 0 0 0 155.52 0 1,641.60 2,134.08 216.00 0 0 0 015 0 0 0 155.52 0 1,874.88 2,134.08 155.52 0 0 0 016 0 0 0 155.52 0 1,874.88 2,134.08 155.52 0 0 0 017 0 0 0 155.52 0 2,410.56 2,134.08 155.52 0 0 0 018 0 0 0 155.52 0 2,557.44 2,134.08 103.68 0 0 0 019 0 0 0 155.52 69.12 2,410.56 2,410.56 103.68 0 0 0 020 0 0 0 103.68 69.12 2,704.32 2,410.56 69.12 0 0 0 021 0 0 0 103.68 51.84 2,704.32 2,134.08 69.12 0 0 0 022 0 0 0 103.68 34.56 2,704.32 2,134.08 69.12 0 0 0 023 0 0 0 103.68 69.12 2,410.56 2,004.48 69.12 0 0 0 024 0 0 0 103.68 69.12 2,410.56 1,874.88 69.12 0 0 0 025 0 0 0 103.68 69.12 3,360.96 1,874.88 69.12 0 0 0 026 0 0 0 103.68 380.16 3,542.40 1,641.60 69.12 0 0 0 027 0 0 0 103.68 950.40 3,024.00 1,641.60 69.12 0 0 0 028 0 0 0 69.12 872.64 2,859.84 1,416.96 69.12 0 0 0 029 0 0 0 69.12 1,641.16 2,704.32 1,218.24 34.56 0 0 0 030 0 0 0 69.12 1,.874.88 2,704.32 1,218.24 25.92 0 0 0 031 - 0 - 69.12 1,874.88 - 1,218.24 - 0 0 - -

รวม 0 0 0 2,332.80 8,224.84 67,357.44 61,490.88 8,579.52 55.12 0 0 0

- 43 -

ตารางผนวกที่ 7 พลังงานจลนของฝนในปนํ้ า 2536 ( เม.ย. 36 – มี.ค. 37 ) ในพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

ลํ าดับ วัน เดือน ป ปริมาณนํ้ าฝน( มม. )

พลังงานจลนของฝน( ม.-ตัน/เฮกแตร )

I 30 – max

( ซม. / ชม. ) KExI30-max

( ม.- ตัน / เฮกแตร )1. 8 เม.ย. 36 66.7 1,814.36 6.94 125.922. 14 พ.ค. 36 18.2 391.37 1.80 7.043. 19 พ.ค. 36 22.2 542.3 2.85 15.454. 5 มิ.ย. 36 46.8 1,303.10 7.25 94.475. 13 มิ.ย. 36 35.3 804.14 3.08 24.776. 29 ก.ค. 36 37.9 909 6.67 60.637. 10 ส.ค. 36 23.3 608.32 3.04 18.498. 16 ส.ค. 36 18.7 302.08 2.82 8.529. 22 ส.ค. 36 91.4 2,663.02 8.58 228.49

10. 28 ส.ค. 36 15.7 328.35 2.01 6.6011. 8 ก.ย. 36 40.7 986.57 3.59 35.4212. 9 ก.ย. 36 20.6 370.41 3.46 12.8213. 15 ก.ย. 36 26.9 540.14 2.54 13.7214. 16 ก.ย. 36 12.7 260.4 1.83 4.7615. 19 ก.ย. 36 28.2 574.22 2.02 11.6016. 25 ก.ย. 36 16.2 312.3 2.8 8.7417. 12 ต.ค. 36 31.5 719.78 2.97 21.3818. 13 ต.ค. 36 20.4 381.42 3.58 13.6519. 24 ต.ค. 36 20.6 460.95 3.45 15.9020. 18 มี.ค. 37 59.7 1,600.76 6.95 111.2521. 22 มี.ค. 37 14.3 300.03 2.44 7.3222. 23 มี.ค. 37 19.4 336.52 3.32 11.1723. 31 มี.ค. 37 14.1 289.21 1.69 4.89

รวม 701.5 863.00

R – factor = ∑ xI30-max )i = 863.00

100

n

i 0

(KE=1 10

- 44 -

ตารางผนวกที่ 8 พลังงานจลนของฝนในปนํ้ า 2537 ( เม.ย.37–มี.ค.38 ) ในพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

ลํ าดับ วัน เดือน ป ปริมาณนํ้ าฝน( มม. )

พลังงานจลนของฝน( ม.-ตัน/เฮกแตร )

I 30 – max

( ซม. / ชม. )KExI30-max

( ม.- ตัน / เฮกแตร )1. 15 เม.ย. 37 34.8 822.12 4.47 36.752. 28 เม.ย. 37 31.0 896.36 6.02 53.963. 7 พ.ค. 37 96.0 2,374.72 4.46 105.914. 8 พ.ค. 37 16.4 371.21 1.85 6.875. 9 พ.ค. 37 20.7 505.66 2.54 12.846. 18 พ.ค. 37 24.9 503.90 1.92 9.677. 20 พ.ค. 37 16.1 346.21 1.61 5.578. 26 พ.ค. 37 16.2 482.65 1.82 7.879. 27 พ.ค. 37 64.1 1,739.06 6.00 104.3410. 31 พ.ค. 37 14.4 363.91 2.58 9.3811. 2 มิ.ย. 37 15.5 233.06 2.24 5.2212. 8 มิ.ย. 37 70.5 1,182.52 6.00 70.9513. 10 มิ.ย. 37 21.2 439.45 2.16 9.4914. 19 มิ.ย. 37 14.2 290.95 1.32 3.8415. 20 มิ.ย. 37 56.1 1,646.86 4.25 69.9916. 21 มิ.ย. 37 17.9 394.03 1.93 7.6017. 28 มิ.ย. 37 44.2 1,166.66 3.55 41.4218. 29 มิ.ย. 37 58.6 1,085.05 2.60 28.2119. 3 ก.ค. 37 30.0 719.59 3.20 23.0320. 7 ส.ค. 37 24.9 478.11 0.88 4.2121. 23 ส.ค. 37 12.5 412.75 0.64 2.6422. 24 ส.ค. 37 19.5 424.76 1.66 7.0523. 31 ส.ค. 37 44.0 990.41 3.50 34.6624. 2 ก.ย. 37 46.1 1,205.64 4.02 48.4725. 10 ก.ย. 37 73.4 2,001.45 6.0 120.0926. 13 ก.ย. 37 13.7 280.50 1.20 3.3727. 23 ก.ย. 37 34.6 920.14 3.52 32.3928. 24 ก.ย. 37 17.0 453.72 2.02 9.1629. 28 ก.ย. 37 32.8 675.43 2.52 17.0230. 1 ต.ค. 37 15.3 335.75 2.05 6.8831. 4 ต.ค. 37 31.4 694.08 2.97 20.61

100

- 45 -

ตารางผนวกที่ 8 ( ตอ )

ลํ าดับ วัน เดือน ป ปริมาณนํ้ าฝน( มม. )

พลังงานจลนของฝน( ม.-ตัน/เฮกแตร )

I 30 – max

( ซม. / ชม. )KExI30-max

( ม.- ตัน / เฮกแตร )32. 5 ต.ค. 37 84.1 2,176.25 6.02 131.0133. 6 ต.ค. 37 34.7 801.06 4.25 34.0434. 27 ม.ค. 38 15.3 307.50 2.20 6.7635. 28 ม.ค. 38 89.3 2,265.30 6.05 135.9236. 1 มี.ค. 38 13.2 278.44 1.36 3.7937. 4 มี.ค. 38 19.6 481.42 2.58 12.42

รวม 1,284.2 1,243.40

R – factor = ∑ xI30-max )i = 1,243.40

100

0 i=1

(KE 10

n

- 46 -

ตารางผนวกที่ 9 พลังงานจลนของฝนในปนํ้ า 2538 (เม.ย. 38 – มี.ค. 39) ในพื้นที่ลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

ลํ าดับ วัน เดือน ป ปริมาณนํ้ าฝน( มม. )

พลังงานจลนของฝน( ม.- ตัน/เฮกแตร )

I30 – max

( ซม. / ชม. )KExI30-max

( ม.- ตัน / เฮกแตร )1. 6 เม.ย. 38 23.4 509.22 8.22 11.302. 30 เม.ย. 38 19.3 467.78 3.10 14.503. 3 พ.ค. 38 26.3 634.51 2.95 18.724. 6 พ.ค. 38 37.2 898.01 3.60 32.335. 10 พ.ค. 38 18.1 440.31 2.84 12.506. 15 พ.ค. 38 15.0 352.70 2.25 7.947. 18 พ.ค. 38 18.0 440.31 2.84 12.508. 31 พ.ค. 38 41.1 841.20 1.20 10.099. 1 มิ.ย. 38 15.5 380.43 2.50 9.51

10. 19 มิ.ย. 38 56.9 1,240.94 4.25 52.7411. 3 ก.ค. 38 15.7 382.81 2.70 10.3412. 5 ก.ค. 38 20.9 527.05 3.20 16.8613. 10 ก.ค. 38 30.9 670.11 2.80 18.7614. 17 ก.ค. 38 16.0 370.22 2.54 9.4015. 4 ส.ค. 38 22.9 453.0 1.64 7.4316. 11 ส.ค. 38 22.0 612.88 4.18 25.6217. 18 ส.ค. 38 36.1 972.29 4.20 40.8418. 20 ส.ค. 38 26.0 613.61 3.90 23.9319. 25 ส.ค. 38 63.7 1,427.03 2.40 34.2520. 26 ส.ค. 38 91.0 2,337.56 6.00 140.2521. 2 ก.ย. 38 34.5 765.33 4.20 32.1422. 3 ก.ย. 38 26.0 671.72 1.70 11.4223. 10 ก.ย. 38 35.5 791.13 2.90 22.9424. 11 ก.ย. 38 32.7 675.44 2.50 16.8925. 14 ก.ย. 38 28.9 558.78 2.00 11.1826. 16 ก.ย. 38 28.4 608.36 1.40 8.5227. 18 ก.ย. 38 18.9 515.27 3.78 19.4828. 19 ก.ย. 38 26.6 662.11 4.00 26.4829. 21 ก.ย. 38 18.3 459.59 3.36 15.4430. 24 ก.ย. 38 44.2 989.12 2.24 22.1631. 25 ก.ย. 38 26.1 590.61 2.20 12.99

100

- 47 -

ตารางผนวกที่ 9 ( ตอ )

ลํ าดับ วัน เดือน ป ปริมาณนํ้ าฝน( มม. )

พลังงานจลนของฝน( ม.- ตัน/เฮกแตร )

I30 – max

( ซม. / ชม. )KExI30-max

( ม.- ตัน / เฮกแตร )32. 3 ต.ค. 38 18.5 352.57 1.20 4.2333. 6 ต.ค. 38 40.7 836.86 1.20 10.0434. 12 ต.ค. 38 52.4 1,054.66 1.50 15.8235. 16 ต.ค. 38 38.9 930.61 3.70 34.4336. 18 ต.ค. 38 28.1 667.83 3.64 24.3137. 28 ต.ค. 38 13.8 292.47 1.30 3.8038. 11 พ.ย. 38 23.8 565.44 2.80 15.8339. 12 พ.ย. 38 15.3 395.40 2.90 11.4740. 15 ม.ค. 39 29.1 776.10 4.00 31.0441. 19 ก.พ. 39 48.9 1,269.32 5.10 64.7442. 27 ก.พ. 39 17.4 433.81 3.04 13.1943. 28 ก.พ. 39 34.0 897.70 6.00 53.86

รวม 1,297.0 992.21

R – factor = xI30-max )i = 992.21

100

(KE 100

n

∑ i = 1

- 48 -

ตารางผนวกที่ 10 ปริมาณตะกอนแขวนลอยและธาตุอาหารพืชรายเดือนที่ถูกพัดพามากับนํ้ าทา ในปนํ้ า 2536 (เม.ย.36-มี.ค.37) ของลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

เดือน ป ปริมาณนํ้ า ปริมาณธาตุอาหารพืช (kg.) ปริมาณตะกอนแขวนลอย (kg.)(ลบ.ม.) T-N PO4

-3 K TR TDS TS เม.ย.36 0 0 0 0 0 0 0 พ.ค.36 0 0 0 0 0 0 0มิ.ย.36 796.10 0.20 0.024 5.51 176.32 50.45 125.89ก.ค.36 263.42 0.77 0.004 0.58 45.52 16.27 29.21ส.ค.36 42,527.43 241.08 0.908 104.76 7,195.22 3,076.04 4,289.18ก.ย.36 2,861.49 12.58 0.075 8.26 401.57 193.09 208.5ต.ค.36 8,825.58 46.59 0.971 38.34 11,975.25 601.17 11,956.23พ.ย.36 21,306.24 81.11 0.809 37.36 1,340.65 1,304.57 36.08ธ.ค.36 1,126.83 3.97 0.035 1.85 101.22 75.92 25.29ม.ค.37 0 0 0 0 0 0 0ก.พ.37 0 0 0 0 0 0 0มี.ค.37 0 0 0 0 0 0 0รวม 77,707.09 386.3 2.826 196.66 21,235.75 5,317.51 16,670.38

- 49 -

ตารางผนวกที่ 11 ปริมาณตะกอนแขวนลอยและธาตุอาหารพืชรายเดือนที่ถูกพัดพามากับนํ้ าทา ในปนํ้ า 2537(เม.ย.37-มี.ค.38) ของลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

เดือน ป ปริมาณนํ้ า ปริมาณธาตุอาหารพืช(kg.) ปริมาณตะกอนแขวนลอย (kg.)(ลบ.ม.) T-N PO4

-3 K TR TDS TS เม.ย.37 0 0 0 0 0 0 0 พ.ค.37 0 0 0 0 0 0 0มิ.ย.37 74,355.45 92.90 20.593 417.99 385,775.77 3,958.51 381,817.28ก.ค.37 38,059.74 30.78 3.563 129.17 42,580.08 1,704.85 40,875.24ส.ค.37 773.45 0.49 0.012 1.47 18.56 17.79 0.77ก.ย.37 17,234.56 27.98 0.565 57.46 2,021.65 914.62 1,107.02ต.ค.37 48,288.96 73.90 1.075 130.76 3,586.97 2,415.60 1,171.37พ.ย.37 3,707.77 2.87 0.137 7.95 201.13 197.45 3.68ธ.ค.37 0 0 0 0 0 0 0ม.ค.38 0 0 0 0 0 0 0ก.พ.38 0 0 0 0 0 0 0มี.ค.38 0 0 0 0 0 0 0รวม 182,419.93 228.92 25.945 744.80 434,184.16 9,208.82 424,975.36

- 50 -

ตารางผนวกที่ 12 ปริมาณตะกอนแขวนลอยและธาตุอาหารพืชรายเดือนที่ถูกพัดพามากับนํ้ าทา ในปนํ้ า 2538(เม.ย.38-มี.ค.39) ของลุมนํ้ าหวยเขาแกแล อํ าเภอบานคาย จังหวัดระยอง

เดือน ป ปริมาณนํ้ า ปริมาณธาตุอาหารพืช(kg.) ปริมาณตะกอนแขวนลอย (kg.)(ลบ.ม.) T-N PO4

-3 K TR TDS TS เม.ย.38 0 0 0 0 0 0 0 พ.ค.38 0 0 0 0 0 0 0มิ.ย.38 0 0 0 0 0 0 0ก.ค.38 2,332.80 1.55 0.014 4.84 113.57 109.46 4.11ส.ค.38 8,224.84 10.67 0.723 27.62 778.29 419.52 358.75ก.ย.38 67,357.44 56.25 0.829 168.99 4,380.99 3,251.70 1,129.29ต.ค.38 61,490.88 27.81 7.161 92.90 2,830.69 2,094.31 736.38พ.ย.38 8,579.52 6.28 1.423 18.06 441.17 437.37 3.80ธ.ค.38 55.12 0.05 0.002 0.12 3.42 3.20 0.22ม.ค.39 0 0 0 0 0 0 0ก.พ.39 0 0 0 0 0 0 0มี.ค.39 0 0 0 0 0 0 0รวม 148,040.60 102.61 10.152 312.53 8,548.13 6,315.56 2,232.55

- 51 -

การประเมินการชะลางพังทลายของดินดวยระบบ GIS อุปกรณ

1. แผนที่แสดงชุดดิน มาตราสวน 1: 4,0002. แผนที่การใชประโยชนที่ดิน มาตราสวน 1: 4,0003. แผนที่เสนระดับความสูงของพื้นที่ (contour line) มาตราสวน 1: 4,0004. คอมพิวเตอรขนาด Pentium III 800 MHz และโปรแกรม intergraph

วิธีการ1. การสราง layer ของแผนที่ตาง ๆ (input ขอมูล )

1.1. การสราง layer ของแผนที่ดิน1. Scan แผนที่ดินออกมาในรูป image file

2. นํ า image file เขาสูระบบ GIS 3. กํ าหนดคาพิกัด (coordinate) ใหแก image file 4. ทํ าการ digitize เสนขอบเขตของดิน ตามรายละเอียดใน image file 5. ทํ าการแกไขความถูกตองของเสน (line processing) และกํ าหนด feature ใหกับเสน และ graphic element อ่ืน ๆ 6. กํ าหนด attribute ของหนวยแผนที่ รวมทั้งคํ านวณหาเนื้อที่และความยาวของเสน ขอบเขต (boundary) ของแตละหนวยแผนที่ 7. กํ าหนด attribute คา K – factor ของแตละหนวยแผนที่ลงในฐานขอมูลของระบบ GIS

1.2. การสราง layer ของแผนที่การใชประโยชนที่ดิน 1. Scan แผนที่การใชประโยชนที่ดินออกมาในรูป image file

2. นํ า image file เขาสูระบบ GIS 3. กํ าหนดคาพิกัด (coordinate) ใหแก image file 4. ทํ าการ digitize เสนขอบเขตของการใชประโยชนที่ดิน ตามรายละเอียด ใน image file 5. ทํ าการแกไขความถูกตองของเสน (line processing) และกํ าหนด feature ใหกับเสน และ graphic element อ่ืน ๆ 6. กํ าหนด attribute ของหนวยแผนที่ รวมทั้งคํ านวณหาเนื้อที่และความยาวของเสน ขอบเขต ( boumdary) ของแตละหนวยแผนที่

7. กํ าหนด attribute คา CP – factor ของแตละหนวยแผนที่ลงในฐานขอมูลของ ระบบ GIS

- 52 -

1.3. การสราง layer ของแผนที่เสนระดับความสูงของพื้นที่ (contour map) 1. Scan แผนที่ออกมาในรูป image file

2. นํ า image file เขาสูระบบ GIS 3. กํ าหนดคาพิกัด (coordinate) ใหแก image file

4. ทํ าการ digitize เสน contour ลงใน file 2 D ตามรายละเอียดเสน contour จาก image file 5. ทํ าการแกไขความถูกตองของเสน (line processing)

6. แปลงขอมูลจาก file 2 D ไปสู file 3 D โดยมีการเชื่อมตอเสนใหเปนเสน เดียวกัน (complexer)

7. กํ าหนดระดับความสูง (elevation) ใหแกเสน contour (tagging contour)8. แปลงขอมูลจากเสน contour เพื่อสราง TIN model (triangle irregular network

model)9. สราง grid model จาก TIN model โดย grid model จะแสดงคาระดับชั้น

ความสูงในแตละ pixel (Digital Terrain Model) 10. แปลงคา elevation ใน grid model ใหเปนเปอรเซ็นต slope ซ่ึงในแตละ pixel จะ

แสดงคา slope ที่แตกตางกันตามระดับความสูงที่ไดจาก grid model 11. จํ าแนกชั้นของ slope โดยการเขียนชุดคํ าสั่งเพื่อแปลง grid ใหไดคาตาม

slope class ที่กํ าหนดไว 12. ทํ าการ digitize แบงพื้นที่ออกเปนสวน ๆ เพื่อความสะดวกในการวัดความยาวของ slope

13. สรางแผนที่แสดงทิศทางของความยาว slope จาก TIN model 14. นํ าแผนที่แสดงทิศทางของความยาว slope เปนแผนที่อางอิงสํ าหรับการวัดคา

ความยาวของ slope ในแตละ slope class 15. ทํ าการวัดความยาวของ slope (slope length) ในแตละหนวยตามแนวของ

ความลาดเทและบันทึกขอมูลที่วัดไดลงสูระบบฐานขอมูลของ GIS 16. กรอกขอมูลคา S – factor และ L – factor จากการคํ านวณลงสูระบบฐานขอมูล GIS

2. การวิเคราะหขอมูลการสูญเสียดินจาก layer ของแผนที่ตาง ๆ 1. สราง grid file ของคา K – factor ของดิน โดยอางอิงจากคา attribute ในตารางของ ระบบฐานขอมูลของดิน 2. สราง grid file ของคา L – factor โดยอางอิงจากคา attribute ในตารางของระบบฐานขอมูล แผนที่แสดงความลาดชันของพื้นที่

- 53 -

3. สราง grid file ของคา S – factor โดยอางอิงจากคา attribute ในตารางของระบบฐานขอมูล แผนที่แสดงความลาดชันของพื้นที่ 4. สราง grid file ของคา CP – factor โดยอางอิงจากคา attribute ในตารางของระบบฐาน ขอมูลแผนที่แสดงของชนิดพืชที่ปลูก 5. ทํ าการคํ านวณโดยเอา grid file ของ layer แผนที่ในขอ 1.1 , 1.2, และ 1.3 และ คา R มาคํ านวณตามสูตร A = RKLSCP 6. Output ที่ไดจากการคํ านวณจะได grid file ที่แสดงปริมาณการสูญเสียดินหนวยเปน ตัน/ไร/ป 7. ทํ าการจัดระดับความรุนแรงของการสูญเสียดิน โดยการเขียนชุดคํ าสั่งเพื่อแปลง grid file ใหไดคาตามระดับความรุนแรงของการสูญเสียดินที่กํ าหนดไว 3. การจัดทํ าแผนที่การชะลางพังทลายของดิน 1. ทํ าการแปลงขอมูลในเชิง grid (raster file) เปนขอมูลในเชิงเสน (vector file) ที่มีระบบ ฐานขอมูลที่แสดง attribute เนื้อที่และความยาวเสนขอบเขตของแตละหนวยแผนที่ตาม ระบบ GIS

2. เชื่อมโยงขอมูลขางตนเขาสู program การประมวลและวิเคราะหขอมูลเพื่อจัดทํ าแผนที่ (Geomedia) 3. จัดทํ าแผนที่โดยใช program เขียนแผนที่ (map layout) โดยแสดงแผนที่ออกเปนสีตาง ๆ พรอมทั้งอธิบายหนวยแผนที่ระดับความรุนแรงของการชะลางพังทลายของดิน

- 54 -

ชุดดินมาบบอน 1/ ( Map Bon series : Mb )

ชุดดินมาบบอน จัดอยูใน family : fine – loamy , mixed , Oxic Paleustults เกิดจากการผุพังสลายตัวอยูกับที่ และการพัดพามาทับถมกันของหินแกรนิตและควอทไซท บนพื้นที่ลาดเชิงเขาที่ถูกกัดกรอน สภาพพื้นที่ที่พบมีลักษณะเปนลูกคลื่นลอนลาด ถึงลูกคลื่นลอนชัน มีความลาดชันตั้งแต 3 – 10เปอรเซ็นต ดินชุดนี้เปนดินลึกมาก มีการระบายนํ้ าดี คาดวามีความสามารถใหนํ้ าซึมผานไดเร็ว มีการไหลบาของนํ้ าบนผิวดินปานกลางถึงเร็ว ตามปกติแลวระดับนํ้ าใตดินอยูลึกมากกวา 1.5 เมตรตลอดป

ดินบนลึกไมเกิน 20 เซนติเมตร มีเนื้อดินเปนดินรวนปนทราย มีสีพื้นเปนสีนํ้ าตาล สีนํ้ าตาลเขมหรือสีนํ้ าตาลปนเหลือง ปฏิกิริยาดินเปนกรดปานกลางถึงเปนกรดเล็กนอย คาความเปนกรดเปนดางประมาณ 6.0 – 6.5 ดินลางตอนบนลึกไมเกิน 100 เซนติเมตร มีเนื้อดินเปนดินรวนเหนียวปนทรายจนถึงดินรวนเหนียวปนทรายหยาบ บางแหงอาจพบมีกอนกรวดปะปนอยูในเนื้อดิน มีสีพื้นเปนสีนํ้ าตาลแกหรือสีเหลืองปนแดง ปฏิกิริยาดินเปนกรดแกถึงเปนกรดปานกลาง คาความเปนกรดเปนดางประมาณ 5.5- 6.0 สวนดินลางมีเนื้อดินเปนดินรวนเหนียวปนทรายหยาบ บางแหงพบกอนกรวดปะปนอยูในเนื้อดิน มีปริมาณมาก มีสีพื้นเปนสีเหลืองปนแดง หรือสีแดงปนเหลือง มีปฏิกิริยาดินเปนกรดแกถึงเปนกรดปานกลาง คาความเปนกรดเปนดางประมาณ 5.5 – 6.0

ชุดดินสัตหีบ 1/ ( Sattahip series : Sh )

ชุดดินสัตหีบจัดอยูใน family : Typic Quartzipsamments เกิดจากการพัดพามาทับถมกันของหินแกรนิตและควอทไซท บนพื้นที่ลาดตํ่ าเชิงเขาและที่ลาดตํ่ าระหวางเนิน มีความลาดชัน 3 – 6เปอรเซ็นต ดินชุดนี้เปนดินลึกมาก ซ่ึงมีการกัดกรอนรุนแรง มีการระบายนํ้ าคอนขางมากถึงมากเกินไปการไหลบาของนํ้ าบนผิวดินปานกลางถึงเร็ว ตามปกติแลวระดับนํ้ าใตดินอยูลึกกวา 1.5 เมตร ตลอดป

ดินบนลึกไมเกิน 20 เซนติเมตร มีเนื้อดินเปนดินทรายปนดินรวน มีสีพื้นเปนสีนํ้ าตาลหรือสีนํ้ าตาลเขม ปฏิกิริยาดินเปนกรดปานกลางถึงกรดเล็กนอย คาความเปนกรดเปนดางประมาณ 6.0 – 6.5 ดินลางมีเนื้อดินเปนดินทรายปนดินรวนจนถึงดินทรายหยาบปนดินรวนตลอดชั้นความลึกถึง 1.80 เมตร บางแหงอาจพบกอนกรวดปะปนอยูในเนื้อดินและจับตัวกันเปนกอนแข็ง ซ่ึงมีสารพวกซิลิเกตและอนุภาคดินเหนียวเปนสารเชื่อม มีสีพื้นเปนสีนํ้ าตาลซีดหรือสีชมพูหรือสีซีดของสีนํ้ าตาลปนเหลือง มีปฏิกิริยาดินเปนกลางถึงเปนดางแก คาความเปนกรดเปนดางประมาณ 7.0-8.5 ( ที่มา : กํ าพล , 2528 )

ท่ีมา : 1/ กํ าพล , 2528

- 55 -

62

ภาพผนวกที่ 4