คู่มือการปฏ ิบัติงาน · (Core) มาแกะเทปพันออก และเป ดฝา ทั้งสองด าน 2. ปาดหน

คมอการปฏบตงาน

กระบวนการวเคราะหดนทางกายภาพ

กรมพฒนาทดน แกไขครงท 01

วนทบงคบใช กนยายน 2553

เรอง กระบวนการวเคราะหดนทางกายภาพ เอกสารเลขท OSD-04 ปรบปรงครงท 01 ฉบบท 01 คมอการปฏบตงาน

กระบวนการวเคราะหดน นา พช วนทบงคบใช 1 ตลาคม 2553 หนาท 1 ของ 72

สารบญ

หวขอ หนา วตถประสงค 1 ผงกระบวนการทางาน 2 ขอบเขต 19 ความรบผดชอบ 19 คาจากดความ 20 ขนตอนการปฏบตงาน 22 กฎหมาย และเอกสารทเกยวของ 69 การจดเกบและเขาถงอกสาร 70 ระบบตดตามและประเมนผล 72

1. วตถประสงค คมอปฏบตงานฉบบนจดทาขนเพอใหเจาหนาทของสวนวจยกายภาพดน สานกวทยาศาสตร

เพอการพฒนาทดน และกลมวเคราะหดน สานกงานพฒนาทดนเขต 1 – 12 ใชเปนแนวทางในการปฏบตงาน และเปนการปฏบตงานทเปนมาตรฐานเดยวกนทงสวนกลางและสวนภมภาค เพอใหเกดความถกตอง นาเชอถอของขอมลผลวเคราะห เปนทยอมรบและใหความมนใจแกผรบบรการ



2. ผงกระบวนการทางาน

ลาดบ กระบวนงาน ใชเวลา ผรบผดชอบ

สวนวจยกายภาพดนไดรบใบสงและควอยางดนแบบ Core จากศนยบรการครบวงจร

บนทกรายละเอยดใบสงตวอยางลงสมดและตรวจสอบความถกตองของ

ตวอยาง (1/2 วน)

สวนวจยกายภาพดนไดรบควอยางดนแบบรบกวนโครงสรางและตรวจสอบความถกตองของตวอยาง (5 – 7 วน)

วเคราะหตวอยางดน แบบไมรบกวนโครงสราง (ดน Core)

วเคราะหตวอยางดน แบบรบกวนโครงสราง (ดนถง)

ความหนาแนนรวม ความชนในดน การนานาของดน

(5 วน/40 ตวอยาง)

ความชนทแรงดงนาในดน 1 ระดบความดน

(8 วน/48 ตวอยาง)

ความชนทแรงดงนาในดน 2 ระดบความดน (8 วน/48 ต.ย.)

เนอดน (5 วน/48 ตวอยาง)

ความหนาแนนอนภาค (7 วน/70 ตวอยาง)

ความหนาแนนรวมแบบ Clod (7 วน/70 ตวอยาง)

อนภาคขนาด > 2 มม. (7 วน/70 ตวอยาง)

รวบรวมขอมล คานวณ ตรวจสอบผลวเคราะห สงผลวเคราะหใหศนยบรการครบวงจร (1 วน)



2.2.1 ผงกระบวนการวเคราะหเนอดน (Soil texture)

ลาดบ ท ผงกระบวนงาน ระยะ

เวลา รายละเอยด ผรบ ผดชอบ

1

3 ชม.

- ชงตวอยางดนแหง (air dried soil) ทผานตะแกรงรอน (Sieve) ขนาด 2 มม.แลว 10 กรม ลงใน Beaker จานวน 2 ชด

น.ส.ปรานอม แสงสวรรณ

- ตรวจสอบจากผลวเคราะหคา EC จากสวนวจยเคมดน นายสทธภม

ยมฉลวย

2

8 ชม.

- ชงตวอยางดนแหง (air dried soil) ทผานตะแกรงรอน (Sieve) ขนาด 2 มม. แลว 10 กรม ลงใน centrifuge tube ขนาด 100 มล. จานวน 2 ชด

- เตมสารละลาย NaOAc 50 มล. - อนบน waterbath อณหภม 70 องศาเซลเซยส นาน 30 นาท

นายสทธภม ยมฉลวย

3

8 ชม.

- เตม H2O2 แลวนา beaker ไปตงบน hot plate ทอณหภมประมาณ 400 องศาเซลเซยส

- สงเกตวา H2O2 ทาปฏกรยากบอนทรยวตถหมดหรอไมโดยดจากพรายแกสและสของดน ถาอนทรยวตถไมหมดสามารถเตม H2O2 ลงไปไดอก


4

24 ชม.

- ถายตวอยางดนลงใน beaker พลาสตก

- เตมสารละลาย Calgon ตวอยางละ 10 มล. แลวทงไวประมาณ 24 ชม.

น.ส.ปรานอม แสงสวรรณ นายสทธภม ยมฉลวย

ใช

เปนดนเคม

ชงตวอยางดน

ลางเกลอ

ทาใหตวอยาง เกดการแตกตว

กาจดอนทรยวตถ



ลาดบ ท ผงกระบวนงาน ระยะ

เวลา รายละเอยด ผรบ ผดชอบ

5

4 ชม.

- ถายตวอยางลงใน Cylender ขนาด 1,000 มล. ผานกรวยกรองทมตะแกรงขนาด 300 mesh อนภาคทรายแปง และอนภาคดนเหนยว จะผานลงไปใน Cylender


6

4 ชม.

- ใช automatic pipette ดดตวอยางอนภาคดนเหนยวซงอยในสภาพแขวนลอย 20 มล. ใสลงใน can ททราบนาหนกแลว แลวจงนาไปเขาตอบ



- ดจากใบสงตวอยางวาผสงตวอยางตองการคา Sand Fractions หรอไม


7

24 ชม.

- นาชดตะแกรงรอนเขาเครองเขยา (Shaker) เพอแยกอนภาคทรายขนาดตางๆ ออกจากกน



8

3 ชม.

- คานวณเปอรเซนตอนภาคทราย ทรายแปง และดนเหนยว และจาแนก textural class

- บนทกผลลงคอมพวเตอร


9

½ ชม. - สงผลวเคราะหใหศนยบรการครบวงจร

นายสนต รตนอานภาพ

ไมใช

แยกอนภาคทราย

แยกอนภาคดนเหนยว

Sand Fractions

แยก Sand

ใช

คานวณ/บนทกผล

สงผลวเคราะห




2.2.2 ผงกระบวนการวเคราะหความหนาแนนรวมของดนแบบใชกระบอกดน (Core method)

ลาดบ ท ผงกระบวนการ ระยะ

เวลา รายละเอยดงาน ผรบ ผดชอบ

1

2 ชม (45 ต.ย.)

1. นาตวอยางดนทเกบดวยกระบอก (Core) มาแกะเทปพนออก และเปดฝาทงสองดาน

2. ปาดหนาดนทงสองดานของกระบอกทบรรจตวอยางดนใหเรยบพอดกบขอบกระบอกดวยมดปาดดน

น.ส.เยาวลกษณ จฑะภกด

2

2 ชม (45 ต.ย.)

1. เตรยมกระปองสาหรบใสตวอยางดน(core)

2. นาตวอยางดนใสกระปอง (ขอ 1.) 3. ชงนาหนกกระปอง+กระบอกบรรจ

ดนเพอหาความชนของดน (ตาชง 2 ตาแหนง)

นายจราวฒ เวยงวงษงาม


3

1 วน (45 ต.ย.)

1. นาตวอยางดนทชงแลวใสตอบ 2. เปดอณหภมตอบท 105-110 องศา C 3. เปดตอบเปนเวลาประมาณ 12-15

ชวโมง 4. ปดตอบปลอยตวอยางเยนลงใกล

อณหภมหอง 5. ชงตวอยางทอบแลว (Ws-Wa) 6. ชงนาหนกของกระบอกเปลา (Wa) 7. วดเสนผานศนยกลาง (2r) และความ

สงของกระบอกเกบตวอยางดน (h)


4 1 ชม.

(45 ต.ย.) 1. คานวณหาความหนาแนนรวมของดน 2. บนทกผลลงคอมพวเตอร


5

½ ชม. 1. สงผลวเคราะหใหศนยบรการครบ

วงจร นายสนต

รตนอานภาพ

เตรยมตวอยางดน

อบตวอยางดน


ชงนาหนก



2.2.3 ผงกระบวนการวเคราะหความชนในดน (Soil Moisture)



1

2 ชม 45 ต.ย.

1. นาตวอยางดนใสกระปองสาหรบหาความชน

2. ชงนาหนกจากขอ 1. (เครองชง 2 ตาแหนง)

3. นาหนกทได คอ นาหนกของดน + นาหนกนา+นาหนกกระปอง(Wsw+Wa)



2

1 วน 45 ต.ย.

1. นาตวอยางดนทชงแลวเปดฝา 2. นาตวอยางดนใสตอบ 3. เปดอณหภมตอบท 105-110 องศา C 4. เปดตอบเปนเวลาประมาณ 12-15 ชวโมง

5. ปดตอบปลอยตวอยางเยนลงใกลอณหภมหอง

6. ชงตวอยางทอบแลว 7. นาหนกทได คอ นาหนกดนแหง + นาหนกกระปอง (Ws+Wa)

8. ชงนาหนกกระปองเปลา + กระบอกเกบตวอยางดน


3

30 นาท 45 ต.ย.

1. นาผลนาหนกทไดมาคานวณหาความชน

2. ตามสตรคานวณดงน %ความชน= (Wsw+Wa) - (Ws+Wa) (Ws+Wa) - Wa


4





ชงนาหนก

อบตวอยางดน




2.2.4 ผงกระบวนการวเคราะหการนานาของดนทอมตวดวยนา (Saturated Hydraulic conductivity)



1

1 วน 16 ต.ย.

1. นาตวอยางดนทเกบดวยกระบอก(Core) มาแกะเทปพนออก และเปดฝาทงสองดาน

2. ปาดหนาดนทงสองดานของกระบอกใหเรยบพอดกบกระบอกดวยมดปาดดน

3. ใชผาขาวบางหมปลายดานคมของกระบอกโดยใชยางรด

4. ตอกระบอกเปลาเขากบอกปลายหนงของกระบอกโดยใชยางรถจกรยานรดใหตดกน อยาใหนารวออกมาตามรอยตอ

5. นาตวอยางใหอมตวดวยนา โดยแชดานทหมดวยผาจมอยในนา ใหระดบนาสง 3/4 ของตวอยางดน

6. เมอตวอยางอมตวดวยนาจะเหนนาเออเยมอย



2

1 ชม 16 ต.ย.

1.ตดตง buchner funnel กบ stand ตงตวอยาง

2.นาขวดแกวขนาดประมาณ 5,000 mL บรรจนาวางไวระดบสงกวาขอ 1.

3.ปดปากขวดแกวดวยจกยาง เสยบแทงแกว และแทงแกวรปตวย (กาลกนา)

4.เตรยมภาชนะรองรบนาพรอมกระบอกตวง



3

2 ชม 16 ต.ย.

1. นาตวอยางทอมตวดวยนามาวางบน buchner funnel ทเตรยมไวแลว

2. ตดกระดาษกรองเทากบกระบอกตวอยางดนและใชปดไวดานบนตวอยางดน



เตรยมเครองมอ

วดการนานาของดน

เตรยมตวอยาง





3. จดปลายหลอดแกวตวยใหอยเหนอผวกระดาษกรองเลกนอย

4. กระบอกพลาสตกเปลาบบเปาลมเขาขวดไลนาไหลออกจากขวดลงบนตวอยางดน

5. สงเกตระดบผวนาในกระบอกดานบน โดยใชแทบกระดาษทาระดบไว หากคงทกจบเวลา และใชบกเกอรรองรบนาทไหลผานตวอยางดนลงมา

6. เวลาประมาณ 30 นาทสาหรบนาไหลเรว หรอ 1 ชม.สาหรบนาทไหลชา (t)

7. นานาทรองรบไดไปตวงดวยกระบอกตวง (Q)

8. วดความสงของระดบนา และบวกความสงกระบอกตวอยางดน (H)

9. วดความสงของกระบอกตวอยางดน (L) และเสนผานศนยกลางเพอคานวณหาพนทหนาตด (A) ของตวอยางดน

4

1 ชม. 16 ต.ย.

คานวณหาคาการนานาของดน K = Q.L A.t.H A = พนทหนาตดของตวอยางดน (ซม.2) t = ระยะเวลาทรองรบนาไว (ชม.) Q = ปรมาณนาทรองรบไว (ชม.3) L = ความสงของตวอยางดน (ซม.) H = ความสงของตวอยางดน + ความสง

ของระดบนาเหนอดนทคงท (ซม.)


5



รตนอานภาพ สงผลวเคราะห




2.2.5 ผงกระบวนการวเคราะหหาความชนของดนทแรงดงบรรยากาศตางๆ (1/100, 1/20, 1/10, 1/3 bar ) จากตวอยางดนทไมรบกวนโครงสราง (Undisturbed soil samples)



1

1/2 วน 48 ต.ย.

1 .เตรยมตวอยางดนทเกบแบบรกษาโครงสราง โดยแตงตวอยางดนใหปรมาตรของดนเทากบปรมาตรของกระบอก (Core)

2.วางตวอยางดนลงบน pressure plate โดยใหเนอดนสมผสกบ plate มากทสด

น.ส.ลลดา ชยเนตร

นายวเชยร เสอโรจน

2

1-3 วน 48 ต.ย.

1. นาตวอยางดนทเตรยมไวจากขนตอนท 1 วางในถาดวงกลม

2. เตมนาลงบน pressure plate ใหอยในระดบ 3/4 ของความสง core และคอยเตมนาเมอระดบนาลดลง ตงทงไว 1-3 คน (แลวแตชนดของเนอดน) เพอใหดนอมตวดวยนา



3

4-7 วน 48 ต.ย.

1. เมอตวอยางดนอมตวแลว ดดนาทแชตวอยางดนทง ใหเหลอนาไวเพยงบางสวน

2. วางตวอยางดนทเตรยมไว ลงใน presure chamber ปดฝา pressure chamber ปรบความดนใหคงทตามตองการ (ท 1/3 bar สงเกตจากระดบความสงของปรอท)

3. รองรบนาทระบายออก

4. ควบคมแรงดนใหคงทอยตลอด (ทกๆ 1 ชวโมง) จนนาอยในสภาวะสมดลย คอนาหยดไหล ออกจากสายนาทง



แชตวอยางดน ใหอมตวดวยนา


เตรยมตวอยางดน ลงบน pressure plate



ลาดบ ท ผงกระบวนการ

ระยะ เวลา รายละเอยดงาน

ผรบ ผดชอบ

4

1/2 วน 48 ต.ย.

1. ปดสายยางระบายนาออกดวยทหนบ ปดวาลวลมเขา (air input)ไมใหอากาศเขาไปใน chamber

2. เปดวาลวลมออก (air output) ปลอยใหอากาศใน chamber ทมความดนสงกวาระบายออกจนมความดนอากาศเทากบภายนอก จงเปดฝา pressure chamber

3. ชงนาหนกดน core พรอมกระปอง(can) ขนาดเสนผานศนยกลาง 7 cm สง 3 cm ดวยเครองชง 2 ตาแหนง บนทกผลในสมด



5

31.5 วน 48 ต.ย.

นาตวอยางดนแบบรกษาโครงสราง 48 ต.ย. กลบไปทาการวเคราะหซาโดยปรบ เปลยนไปครงละ 1 ระดบ ตงแตขนตอนการแชดนใหอมตวดวยนา และปรบแรง ดนท 1/10, 1/20 และ1/100 (โดยสงเกตจากระดบความสงของนาทแรงดน 1/10 = 100 cm, 1/20 =50 cm และ 1/100 = 10 cm) จนครบทกระดบ



6

3 วน

48 ต.ย.

นาตวอยางดน core พรอมภาชนะ (can) ไปอบทอณหภม 105-110 °C เปนเวลาตอเนอง 24 ชวโมง หรอ 3 วนทาการ/วนละ 8 ชม.



7

1/2 วน 48 ต.ย.

1. นาตวอยางดนออกจากตอบ ทงไวใหเยนในโถดดความชน (desiccator)

2. ชงนาหนกดวยเครองชง 2 ตาแหนง บนทกผลในสมด



แชตวอยางดน ใหอมตวดวยนา


ชงนาหนก ตวอยางดน







8

1 วน 48 ต.ย.

1. ใชคอนยางเคาะตวอยางดนออกจาก Core ลางทาความสะอาดภาชนะ (Can+Core)

2. นาภาชนะไปอบทอณหภม 105-110 °C จนภาชนะแหง



9

1/2 วน 48 ต.ย.

1. นาภาชนะ (Can+Core) ออกจากตอบ ทงไวใหเยน

2. ชงนาหนก(Can+Core) ดวยเครองชง 2 ตาแหนง บนทกผลในสมด



10 1/2 วน

48 ต.ย. วดเสนผานศนยกลางและความสง Core ดวยเวอรเนย บนทกผลลงสมด

น.ส.ลลดา

นายวเชยร

11

1/2 วน 48 ต.ย.

คานวณผลหา

% ความชนโดยนาหนก

และ % ความชนโดยปรมาตร


12

½ ชม. สงผลวเคราะหใหศนยบรการครบวงจร


ชงนาหนก ภาชนะทอบแหง

วดเสนผานศนยกลาง และความสง Core

เคาะตวอยางดนออก ลางทาความสะอาดภาชนะ และนาไปอบ ทอณหภม 105-110 °C

คานวณผล




2.2.6 ผงกระบวนการวเคราะหหาความชนของดนทแรงดงบรรยากาศตางๆ (1/3, 1, 3, 15 bar ) จากตวอยางดนรบกวนโครงสราง (Disturbed soil samples)



1

1/2 วน 48 ต.ย.

1 สวม pressure plate ลงในวงเหลก เพอใหขอบยางรอบๆ plate ตงขน

2. เทนากรองลงบน plate ไมใหเกนความสงของขอบยาง

3. ทงไว 1 คน หรอไมนอยกวา 12 ชวโมง เพอให plate อมตว



2

1 วน 48 ต.ย.

1. เมอ plate อมตวแลว เทนาทแช plate ทง

2. วางวงแหวนยางลงบน pressure plate ตกดนผงแหง (air dry) ทผานการบดและรอนผานตะแกรง 2 mm แลวดวยชอน ใสลงในวงแหวนใหเตม

3. เตมนาลงบน pressure plate ทอยรอบนอกวงแหวนยางใหอยในระดบปรมนา และคอยเตมนาเมอระดบนาลดลง ตงทงไว 1 คน หรอมากกวา (แลวแตชนดของเนอดน) เพอใหดนอมตวดวยนา



3

4-7 วน 48 ต.ย.

1. เมอตวอยางดนอมตวแลว ดดนาทแชตวอยางดนทง ใหเหลอนาไวเพยงบางสวน

2. วางลงใน presure chamber ปดฝา pressure chamber ปรบความดนใหคงทตามตองการ (ท 1/3, 1, 3, 15 bar) โดยสงเกตจากระดบความสงของปรอทท 1/3 bar หรอ gauge meter ท 1, 3, 15 bar

3. รองรบนาทระบายออก 4. ควบคมแรงดนใหคงทอยตลอด (ทกๆ

1 ชวโมง) จนนาอยในสภาวะสมดลย คอนาหยดไหล



เตรยมตวอยางดน ลงบน pressure plate

วางตวอยางใน pressure chamber

ปรบความดนใหคงทตามตองการ

เตรยม pressure plateใหอมตว






4

1. เตรยม กระปอง(can) ขนาดเสนผานศนยกลาง 5 cm สง 3 cm จานวนเทากบตวอยางดน

2. ชงนาหนก can เปลา ดวยเครองชง 3 ตาแหนง บนทกผลในสมด



5

1 วน 48 ต.ย.

1. เมอ pressure chamber อยในสภาวะสมดลย คอ นาหยดไหลออกจากสาย นาทง

2. ปดสายยางระบายนาออกดวยทหนบ ปดวาลวลมเขา (air input) ไมใหอากาศเขาไปใน chamber เปดวาลวลมออก (air output) ปลอยใหอากาศใน chamber ทมความดนสงกวาระบายออกจนมความดนอากาศเทากบภายนอก จงเปดฝา pressure chamber

3. นาตวอยางดนออกจากวงยาง ใสใน can ทเตรยมไว

4. นาไปชงนาหนกดวยเครองชง 3 ตาแหนง บนทกผลในสมด



6

3 วน

48 ต.ย.

นาตวอยางดนในขนตอนท 5 ไปอบทอณหภม 105-110 °C เปนเวลาตอเนอง 24 ชวโมง หรอ 3 วนทาการ/วนละ 8 ชวโมง



7

1/2 วน 48 ต.ย.

1. นาตวอยางดนออกจากตอบ ทงไวใหเยนในโถดดความชน (desiccator)

2. ชงนาหนกดวยเครองชง 2 ตาแหนง บนทกผลในสมด



ชงนาหนก ตวอยางดน

อบตวอยางดน ทอณหภม 105-110 °C

เตรยมชงนาหนกภาชนะ (can)

สาหรบใสตวอยางดน

ชงนาหนก ตวอยางดนทอบแหง






8

1/2 วน 48 ต.ย. คานวณผลหา % ความชนโดยนาหนก


9 ½ ชม.

สงผลวเคราะหใหศนยบรการครบวงจร


คานวณผล




2.2.7 ผงกระบวนการวเคราะหหาอนภาคดนขนาดใหญกวา 2 mm โดยปรมาตร



1

เตมนากรองลงในกระบอกตวงขนาด 1,000 mL

ฑมพกา เกษมสขไพศาล

วรรณวศา ขอเยยมกลาง

2 เตมตวอยางดนทผงแหงแลวลงใน

กระบอกตวงจนไดปรมาณนาและตวอยางดนรวมกน 600 mL

ฑมพกา และ

วรรณวศา

3

1. เทตวอยางดนและนาในกระบอกตวงออก

2. รอนตวอยางดนบนตะแกรงขนาด 2 mm ในนา จนเหลอแตกรวดทคางบนตะแกรง



4

1. เตมนาในกระบอกตวงขนาด 1,000 mL จานวน 500 mL อกครง

2. นาตวอยางกรวดทคางบนตะแกรงเทกลบลงไปในกระบอกตวง



5

1 วน 20 ตวอยาง

1. อานคาปรมาตรทได (เปนของกรวด)

2. คานวณผลการทดลอง

ฑมพกา

วรรณวศา

6

½ ชม. สงผลวเคราะหใหศนยบรการครบวงจร นายสนต รตนอานภาพ


เตมตวอยางดนลงในกระบอกตวงลงในกระบอกตวง

เตมนากรองลงในกระบอกตวง

เทตวอยางดนและนาออก รอนตวอยางดนบน

ตะแกรง

เตมนาในกระบอกตวงอกครง นาตวอยางกรวดทคางบนตะแกรงเทกลบลงไป

ในกระบอกตวง

อานคาปรมาตรทไดและคานวณผลการทดลอง



2.2.8 ผงกระบวนการวเคราะหหาความหนาแนนรวมของดนโดยวธ clod method



1

1. เลอกกอนดนแหง (oven-dry clod) ทมนาหนกประมาณ 30 g

2. ปดฝนหรออนภาคดนทไมเกาะตดแนนกบกอนดนออกโดยแปรงสฟนหรอแปรงปดขนาดเลก



2

1. ผกกอนดนดวยเสนดาย สงเกตใหแขวน ลอยในอากาศได

2. นาไปชงโดยใชเครองชง triple beam (W) ควรเกบกอนดนนใน dessicator กอนนาไปใช



3

1. อน paraffin ทอณหภมประมาณ 59 oC ในบกเกอรขนาด 500 mL

2. หยอนกอนดนลงไปให paraffin ทวมกอนดนทงหมดประมาณ ไมเกน 1 วนาท

3. ยกกอนดนขน เมอ paraffin แขงตว สารวจดวา paraffin เคลอบกอนดนทวถงหรอไม มฉะนน ควรจมลงไปใน paraffin เหลวอกครง



4 ชงกอนดนทเคลอบดวย paraffin

(Wp) โดยใชเครองชง triple beam

ฑมพกา วรรณวศา

5


ชงกอนดนทเคลอบดวย paraffin ในนาโดยใหกอนดนแขวนอยใตนา (Ww)

ฑมพกา วรรณวศา

6

½ ชม. สงผลวเคราะหใหศนยบรการครบวงจร



ผกกอนดนดวยเสนดาย นาไปชงดวยเครองชง

Triple beam

กอนดนแหง 30 g

หยอนกอนดนลงใน paraffin ทมอณหภม 59 oC

ชงกอนดนทเคลอบดวย paraffin ในนา

ชงกอนดนทเคลอบดวย paraffin



2.2.9 ผงกระบวนการวเคราะหหาความหนาแนนของอนภาคดน



1

1. ชงนาหนก volumetric flask ขนาด 50 mL ทแหงและสะอาด

2. บนทกนาหนกไว (Wa) โดยใชเครองชงทศนยม 2 ตาแหนง


สภาพร โภคาพานชย

2

1. คอยๆ เตมนากรองซงไลอากาศออกแลว (โดยการตมนากรองประมาณ 1,800 mL ในบกเกอรขนาด 2,000 mL ทตงบน hot plate ตมนาน 1 ชวโมงหรอจนกวาฟอง อากาศในนาจะหมดและปลอยให เยนลงทอณหภมหอง) ใน volumetric flask จนถงขดบนคอขวดซงไดปรมาตร 50 mL

2. เชดภายนอก volumetric flask ใหแหงดวยผาสะอาดหรอกระดาษทชชแลวชงนาหนก (Wsw)



3


เทนากรองใน volumetric flask ลงในบกเกอรขนาด 2,000 mL volumetric flask เตรยมไวสาหรบใชในการตมดนตอไปในขนตอนท 5 และนาไปอบใหแหงในตอบใชเวลาประมาณ 3-4 ชวโมง



4

½ วน

70 ตวอยาง

ถายตวอยางดน (air dry) ประมาณ 10 g ลงใน volumetric flask โดยใชกรวยขนาดเลก แลวบนทกนาหนกดนทเปน air dry weight ไว (Ws)

สภาพร วรรณวศา

5

3-4 วน 70 ตวอยาง

1. นา volumetric flask ในขนตอนท 4 เตมนากรองทผานการตมใหเดอดและปลอยใหเยนประมาณ 15 mL



เตมนากรองลงใน volumetric flask ตมไลอากาศ ระหวางตม

ชง น.น. ดน 10 g ลงใน volumetric flask

เตมนากรองใน volumetric flask จนไดปรมาตร 50 mL แลวชง

นาหนก

ชงนาหนก volumetric flask

ทนาออกจาก volumetric flask และนาไปอบในตอบ

ใหแหง



5 (ตอ)

3-4 วน

70 ตวอยาง

2. นาไปตมบน hot plate เพอไลอากาศทละลายอยในนากรองและตดอยกบอนภาคดน (entrapped air) ระวงอยาใหเดอดจนลน ตมจนฟองอากาศหมด ซงใชเวลาประมาณ 3-4 วน ระหวางตมควรเขยา volumetric flask เบาๆ เปนครงคราวเพอกนไมใหฟองลน



6


1. ตง volumetric flask ทตมแลวไวจนเยนเทากบอณหภมหอง

2. คอยๆ เตมนากรองซงไลอากาศออกแลว (โดยการตมและปลอยใหเยนลง) ใน volumetric flask

3. เชดภายนอกใหแหงดวยผาสะอาดหรอกระดาษทชชแลวชงนาหนก (Wsw)



7

½ ชม. สงผลวเคราะหใหศนยบรการครบวงจร นายสนต



เตมนากรองลงใน volumetric flask ตมไลอากาศ ระหวางตม



3. ขอบเขต เรมจากสวนวจยกายภาพดนไดรบใบสงตวอยางดนจากศนยบรการครบวงจร เจาหนาทจะ

ตรวจสอบและบนทกลงสมดรบตวอยางดน ถาตวอยางดนเปนแบบรกษาโครงสรางหรอ Core ทางสวนฯ จะไดรบตวอยาง Core พรอมใบสงตวอยางพรอมกน สวนตวอยางดนแบบรบกวนโครงสรางดนหรอดนถง ทางศนยฯ จะจดสงไปเตรยมตวอยางดนกอนทหองเตรยมตวอยางดน และสงมายงสวนวจยกายภาพดน จากนนตวอยางดนจะถกนาไปวเคราะหตามรายการวเคราะหทผสงตวอยางกาหนดมา เมอวเคราะหเสรจเรยบรอยแลว เจาหนาทจะตรวจสอบความถกตองของขอมล บนทกลงโปรแกรมบรหารงานวเคราะหดน และสงผลวเคราะหกลบไปทศนยบรการครบวงจร

4. ความรบผดชอบ 4.1 ผอานวยการสวนวจยกายภาพดน

มหนาทบรหารแผนเงน แผนงาน แผนปฏบตงานของบคลากรในสวนฯ โดยกากบดแล ควบคม สงการ นกวทยาศาสตร ลกจางประจา พนกงานราชการ และลกจางจางเหมา ใหปฏบตงานวเคราะหสาเรจลลวงตามภาระกจของแผนทวางไว พรอมทงใหคาปรกษา แกไขปญหาตางๆ ของสวนฯใหหมดไป นอกจากนยงสงเสรมใหมการปรบปรงพฒนาองคความรของบคลากร เครองมอ และวธการวเคราะหตางๆ ใหกาวหนาทนสมยเปนปจจบน เพอใหหองปฏบตการมประสทธภาพมากยงขน

4.2 นกวทยาศาสตรชานาญการพเศษ มหนาทวเคราะหตวอยาง ใชเครองมอทยงยากซบซอน คานวณและบนทกผลวเคราะห แปลผลและใหคาแนะนาแกผรบบรการได

4.3 นกวทยาศาสตรชานาญการ หนาทวเคราะหตวอยาง ใชเครองมอทยงยากซบซอนปานกลาง คานวณและบนทกผลวเคราะห แปลผลและใหคาแนะนาเบองตนแกผรบบรการได

4.4 นกวทยาศาสตรปฏบตการ หนาทวเคราะหตวอยาง ใชเครองมอพนฐานทไมยงยากซบซอน คานวณและบนทกผลวเคราะห ภายใตการดแลของ ผอ.สวนฯ หรอนกวทยาศาสตรชานาญการพเศษ

4.5 นกวทยาศาสตร (พนกงานราชการ) หนาทวเคราะหตวอยาง ใชเครองมอทยงยากซบซอนปานกลาง คานวณและบนทกผลวเคราะห โดย ผอ.สวนฯ มอบหมายใหทางานอสระ เชอถอไววางใจ



4.6 นกวทยาศาสตร (ลกจางจางเหมา) หนาทเปนผชวยนกวทยาศาสตรในการวเคราะหตวอยาง รวบรวมและบนทกผลวเคราะหลงโปรแกรมบรหารงานวเคราะหดน ภายใตการดแลของนกวทยาศาสตรชานาญการพเศษ

4.7 พนกงานหองปฏบตการ (ลกจางประจา) หนาทเปนผชวยนกวทยาศาสตรในการวเคราะหตวอยาง คานวณและบนทกผลวเคราะห ภายใตการดแลของนกวทยาศาสตร

4.8 พนกงานหองทดลอง (ลกจางจางเหมา) หนาทเปนผชวยนกวทยาศาสตรในการวเคราะหตวอยาง ภายใตการดแลของนกวทยาศาสตร

4.9 เจาหนาทหองทดลอง (ลกจางจางเหมา) หนาทชวยนกวทยาศาสตรลางอปกรณวทยาศาสตร ทาความสะอาดหองปฏบตการ และปฏบตงานตามทไดรบมอบหมาย

5. คาจากดความ เนอดน (Soil Texture )

หมายถง สดสวนโดยนาหนกของกลมอนภาคทมขนาดเลกกวา 2 มลลเมตร ซงประกอบดวยทราย (sand) ทรายแปง (silt) และดนเหนยว (clay) ทวเคราะหไดในหองปฏบตการ อนภาคทง 2 ชนดน เมอประกอบกนในสดสวนตางๆ กน จะได 12 ประเภทหรอชนเนอดน

ความหนาแนนรวม (Bulk Density) อตราสวนระหวางนาหนกแหงของดนกบปรมาตรรวม (bulk volume) ของดน

ความหนาแนนอนภาค (Particle Density) อตราสวนระหวางนาหนกของดนแหงกบปรมาตรของอนภาคนน

ความชนในดน (Soil Moisture) นาซงถกดดซบบนผวอนภาคดนหรอขงอยชวคราวหรออยในสภาวะไอนาในชองระหวาง

อนภาคดน นาเหลานสามารถทาใหหมดไดเมออบทอณหภม 105 – 110 องศาเซลเซยส ไมนอยกวา 24 ชวโมง

ความชนทแรงดงนาในดน (Moisture Retention) ปรมาณความชนทเหลออยในชองวางในดนซงสมพนธกบแรงดงขนาดหนงๆ จากผว

อนภาคดน



สภาพการนานา (Hydraulic Conductivity) 1. ความสามารถของดนในการใหนาไหลผานซงขนอยกบสมบตของดน คอ ขนาดและ

ความตอเนองของชอง และสมบตของนา คอ ความเปนของเหลว (fluidibility) 2. อตราสวนระหวางความเรวการไหลของนาตอแรงขบเคลอนของนาทไหลผานดนอยาง

ชา ซงสามารถคานวณไดตามกฎของดารซ (Darcy’s law) สภาพการนานาของดนอมตวดวยนา (Saturated Hydraulic Conductivity)

ความสามารถของดนในการใหนาไหลผานซงมคาสงสดขณะทดนอมตวดวยนา และจะมคาลดลงเมอปรมาณนาในดนลดลงไปเรอยๆ ความหนาแนนรวมของดนแบบกอน (Bulk Density – Clod Method)

การหาความหนาแนนรวมของดนทแขงมากๆ ซงวธโดยทวไปแบบกระบอกเกบตวอยางดน (core method) ใชไมไดผล ใชหลกการเกบตวอยางดนแขงทสกดออกมาเปนกอนเลกๆ นาไปอบแหงและจมในพาราฟนเหลว (50 oซ) ชงในอากาศ และชงในนา นาหนกทหายไปในนาจะเทากบนาหนกของนาทมปรมาตรเทากบกอนดนนา ขนาดอนภาคมากกวา 2 มลลเมตร โดยปรมาตร (Particle Size > 2 mm. by Volume)

การหาอนภาคดนทมขนาดมากกวา 2 มลลเมตร หรอกอนกรวดขนาดตางๆ โดยวธรอนดนผานตะแกรงรอนขนาด 2 มลลเมตร นาดนทคางบนตะแกรงมาแทนทในนา ปรมาตรทเพมขนเปนปรมาตรของอนภาคดนทงกอน

% ขนาดอนภาคใหญกวา 2 mm. (โดยปรมาตร) = x 100

ผรบบรการ หมายถง ผทมาใชบรการวเคราะหดนของสานกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน ไดแก

เกษตรกร นกวชาการทงภายในและภายนอกกรมฯ บคลากรของสถาบนการศกษาทงภาครฐและบรษทเอกขน

ผวเคราะห หมายถง ผททาหนาทวเคราะหดนตามรายการวเคราะหตางๆ ไดแก ขาราชการทเปน

นกวทยาศาสตร ลกจางประจาทเปนพนกงานหองปฏบตการ พนกงานราชการทเปนนกวทยาศาสตร และลกจางจางเหมาทเปนนกวทยาศาสตร พนกงานหองทดลอง และเจาหนาทหองทดลอง ศนยบรการครบวงจร

เปนหนวยงานหนงในสานกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน ทดแลโดยสวนมาตรฐานและพฒนาระบบการวเคราะหดน มหนาทรบผดชอบดานการรบ-เตรยมตวอยางดนสงใหสวนตางๆ วเคราะหและสงผลใหกบผรบบรการ

ปรมาตรกรวด ปรมาตรตวอยางดน



6. ขนตอนการปฏบตงาน 6.1 เนอดน (Soil Texture)

อปกรณ • Beaker แกวทนไฟ ขนาด 600 มล. • Beaker พลาสตก ขนาด 500 มล. • Cylender ขนาด 1,000 มล. • Automatic Pipette • เครองชงไฟฟาดจตอล ทศนยม 3 ตาแหนง • เครองชงไฟฟาอนาลอก ทศนยม 2 ตาแหนง • High speed stirrer • เครอง centrifuge พรอมหลอดทใชกบเครองขนาด 100 มล. • Water bath • Plunger • เครองเขยาไฟฟา (Shaker) พรอมตะแกรงรอน (Sieve) ขนาด 1, 0.5, 0.25 และ 0.1 มม. • นาฬกาจบเวลา • เทอรโมมเตอร • Stainless can • ตะแกรงรอน (Sieve) ขนาด 300 mesh • กระจกนาฬกา • เครองกรองนา • เตาระเหย (Hot plate)

สารเคม • ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (H2O2) เขมขน 50% • สารละลายโซเดยมอะซเตท (NaOAc) pH 5.0 เตรยมดงน

ชง NaOAc 82 กรม ใสลงใน Volumetric flask ขนาด 1,000 มล. เตมนากลน ประมาณ 500 มล. คนใหละลาย เตม Glacial Acetic Acid 25 มล. แลวปรบปรมาตรเปน 1,000 มล. ปรบ pH ของสารละลายใหได 5.0 โดยใช Glacial Acetic Acid

• สารละลาย Calgon เตรยมดงน ชง Sodium Hexametaphosphate 35.7 กรม ใสใน Beaker ขนาด 1,000 มล. เตมนากลน ประมาณ 500 มล. คนใหละลาย เตม Sodium Carbonate 7.94 กรม ลงไป คนใหละลายเขากน แลวปรบปรมาตรเปน 1,000 มล.



รายละเอยดวธการวเคราะห ขนตอนท 1 ชงตวอยางดน

ชงตวอยางดนผงแหง (air dried soil) ทผานตะแกรงรอน (Sieve) ขนาด 2 มม.แลว 10 กรม ลงใน Beaker จานวน 2 ชด ดวยเครองชงไฟฟาอนาลอก

รปท1 แสดงตวอยางดน 10 กรม ทชงแลว

ขนตอนท 2 ลางเกลอ 1) ชงตวอยางดนแหง (air dried soil) ทผานตะแกรงรอน (Sieve) ขนาด 2 มม.แลว 10

กรม ลงใน centrifuge tube ขนาด 100 มล. จานวน 2 ชด 2) เตมสารละลาย NaOAc 50 มล. 3) อนบน waterbath อณหภม 70 องศาเซลเซยส นาน 30 นาท 4) นาตวอยางไปเชคสมดล แลวนาเขาเครอง centrifuge 5) เทนาใสดานบนทง 6) เตมนากลน 50 มล. อนบน waterbath อณหภม 70 องศาเซลเซยส นาน 30 นาท 7) Centrifuge อกครง แลวเทนาใสดานบนทงไป 8) ถายตวอยางลงใน beaker ขนาด 600 มล. เพอทาในขนตอนตอไป

ขนตอนท 3 กาจดอนทรยวตถ 1) เตมนากรองประมาณ 200 มล. แลวคอยๆเตม H2O2 ประมาณ 5 มล. ลงใน beaker โดย

ดนทมปรมาณอนทรยวตถมาก จะเกดปฏกรยารนแรง ทาใหตวอยางดนลนออกนอก beaker ได ดงนนจงตองเตม H2O2 ทละนอยอยางระมดระวง ถาเกดปฏกรยารนแรงสามารถลดปฏกรยาดงกลาว โดยการนา beaker ไปแชในอางนาเยน



รปท 2 แสดงตวอยางดนทเตมนากรอง 200 มล.

รปท 3 แสดงการเตม H2O2

2) ปด beaker ดวยกระจกนาฬกา

รปท 4 แสดงตวอยางทเตม H2O2 และปดกระจกนาฬการแลว



3) นา beaker ไปตงบน hot plate ทอณหภมประมาณ 250 - 400 องศาเซลเซยส

รปท 5 แสดงการปรบตงอณหภม hot plate

รปท 6 แสดงการนาตวอยางตงบน hot plate

4) สงเกตวา H2O2 ทาปฏกรยากบอนทรยวตถหมดหรอไมโดยดจากพรายแกสและสของดน ถาอนทรยวตถไมหมดสามารถเตม H2O2 ลงไปไดอก จนไมปรากฏปฏกรยาขนอก

5) อน beaker ไวบน hot plate ทอณหภม 150 องศาเซลเซยส ตอไปอกประมาณ 1-2 ชม.เพอไล H2O2 ทมากเกนพอ แตระวงอยาใหตวอยางดนแหง

6) นา beaker ชดทหนงไปเขาตอบทอณหภม 105 องศาเซลเซยส นาน 24 ชม. หรอจนนาหนกคงท แลวนาออกจากตอบ รอใหเยน แลวนาไปชงนาหนกดนรวม เพอใชในการคานวณ สวน beaker อกชดหนงนาไปดาเนนการในขนตอนตอไป



ขนตอนท 4 ทาใหตวอยางดนเกดการแตกตว 1) ถายตวอยางดนลงใน beaker พลาสตกทเตรยมไว โดยม lab number เหมอนกนกบ

beaker แกว

รปท 7 แสดง beaker พลาสตกทเตรยมไวถายตวอยาง

2) เตมสารละลาย Calgon ตวอยางละ 10 มล. เพอชวยใหอนภาคดนกระจายอยางอสระ แลวทงไวประมาณ 24 ชม.

รปท 8 แสดงการเตมสารละลาย Calgon



ขนตอนท 5 แยกอนภาคทราย

1) ถายตวอยางลงในถวย stain less แลวปนดวย high speed stirrer ประมาณ 3-5 นาท

รปท 9 แสดงตวอยางดนทปนดวย high speed stirrer

2) ถายตวอยางลงใน Cylender ขนาด 1,000 มล. ผานกรวยกรองทมตะแกรงขนาด 300 mesh อนภาคทรายแปง และอนภาคดนเหนยว จะผานลงไปใน Cylender ลางตอไปดวยนากรอง จนอนภาคทรายแปงและอนภาคดนเหนยวออกจากอนภาคทรายจนหมดแลวปรบปรมาตรเปน 1,000 มล.

รปท 10 แสดงการถายตวอยางดนผานตะแกรงขนาด 300 mesh



3) ถายอนภาคทรายทแยกไดลงใน can ททราบนาหนกแลว แลวจงนาไปอบทอณหภม 105 องศาเซลเซยส นาน 24 ชม. หรอจนนาหนกคงท แลวชงหานาหนก

รปท 11 แสดงการถายอนภาคทรายลงใน can

ขนตอนท 6 แยกอนภาคดนเหนยว ตวอยางทอยใน Cylender จะมเฉพาะอนภาคทรายแปง และอนภาคดนเหนยว กวน

ตวอยางใหทวดวย plunger โดยจบเวลาเมอเรมกวน การตกตะกอนจะขนกบเวลาและอณหภม ทความลกคงท ดงนนจงตองตงทงไวตามตารางในภาคผนวก

เมอถงเวลาทกาหนด ใช automatic pipette ดดตวอยางอนภาคดนเหนยวซงอยในสภาพแขวน ลอย 20 มล. ใสลงใน can ททราบนาหนกแลว แลวจงนาไปเขาตอบทอณหภม 105 องศาเซลเซยส นาน 24 ชม. หรอจนนาหนกคงท แลวจงชงหานาหนกอนภาคดนเหนยว

หมายเหต: ในการวเคราะหทกครงจะตองม blank เพอนาไปใชในการคานวณตอไป

ขนตอนท 7 แยก Sand Fractions 1) ถายตวอยางอนภาคทรายทงหมดลงบนชนบนสดของชดตะแกรงรอน 2) นาชดตะแกรงรอนเขาเครองเขยา (Shaker) เพอแยกอนภาคทรายขนาดตางๆ ออกจาก

กน โดยตงเวลาท 10 นาท และความแรงท 60



รปท 12 แสดงการนาชดตะแกรงรอนเขาเครองเขยา

3) ชงนาหนกและจดบนทกนาหนกอนภาคทรายในแตละชนตะแกรงรอน เพอใชในการคานวณ

รปท 13 แสดงการชงนาหนกอนภาคทรายในแตละชน



ขนตอนท 8 คานวณผล 1) วธการคานวณเปอรเซนตของอนภาคทราย

คาของนาหนกดนแหงทไดจากการนาไปอบแหง จากขนตอนท 2 จะใชเปนฐานในการคานวณ

สมมตวาดนทผานขนตอนท 2 เมอแหงแลวมนาหนก = a กรม

ชงนาหนกอนภาคทรายทผานการอบแหง = b กรม

จะมอนภาคทราย (%) = b X 100 .

2) วธการคานวณเปอรเซนตของอนภาคดนเหนยว

นาเอานาหนกของอนภาคดนเหนยวทไดจากขนตอนท 6

สมมตวาชงนาหนกอนภาคดนเหนยวได = c กรม

นนคอสารแขวนลอยดน 20 มล. ม clay หนก = c กรม

สารแขวนลอย 1,000 มล. ม clay = c X 1000 . กรม

เพราะฉะนนดน a กรม ม clay = c X 1000 กรม

ดน 100 กรม จะม clay = 100 X 1000 c กรม

= 5 X 1000 c . กรม

เพราะฉะนนอนภาคดนเหนยว (%) = 5000 c .

3) วธการคานวณเปอรเซนตของอนภาคทรายแปง

เปอรเซนตอนภาคทรายแปง = 100 - (เปอรเซนตอนภาคทราย + เปอรเซนตอนภาคดนเหนยว)

เมอทราบเปอรเซนตอนภาคทราย ทรายแปง และดนเหนยวแลว จะสามารถแยก textural class ไดโดยอานคาจากตารางสามเหลยมมาตรฐาน

a

20

20

20 a

a

a



รปท 14 ตารางสามเหลยมแจกแจงประเภทเนอดนตามมาตรฐาน USDA



6.2 ความหนาแนนรวม (Bulk Density)

6.2.1 อปกรณและเครองมอ 1) ตอบ (oven) 2) เครองชง (balance) 3) vernier

6.2.2 วธการทดลอง

1) ลกษณะตวอยางดนทเกบแบบไมถกรบกวนโครงสราง (undisturbed sample) โดยใช

กระบอกโลหะ (core) เจาะลงไปในดนตามความลกทตองการ แลวปาดหนาดนทงสองดานของกระบอกใหเรยบพอดกบปากกระบอก และปดปลายกระบอกทง 2 ดานดวยฝาพลาสตก และพนดวยเทปพนสายไฟหรอกระดาษกาว

2) แกะเทปพนสายไฟออกและเปดฝาดานบนออก



3) ปาดหนาดนใหเสมอกบขอบของกระบอกเกบตวอยางดนทงสองดาน โดยใชมดปาดดน

4) เมอปาดหนาเสมอกบขอบกระบอกเกบตวอยางแลว ใหใชแปรงทาสปดเศษดนทตดบรเวณ

รอบๆ กระบอกเกบตวอยางดนออกใหหมด และนากระบอกบรรจในภาชนะสาหรบนาไปชงนาหนก

5) ชงนาหนกของกระบอกทมดนบรรจอยในภาชนะอลมเนยม (Wsw+Wa) การชงนาหนก ในขนนเพอประโยชนในการหาความชนของดน โดยใชเครองชงทศนยม 2 ตาแหนง

ภาชนะสาหรบบรรจ

กระบอกเกบตวอยางดน



6) นาภาชนะอลมเนยมทใสกระบอกโลหะทมดนบรรจอยวางเรยงในถาดอลมเนยมและนาเขา

ตอบซงมอณหภม 105 oซ เปนเวลา 24 ชวโมง หรอจนกระทงไดนาหนกทคงท กอนชงนาหนกดนอบแหงควรปลอยใหดนในกระบอกและภาชนะบรรจเยนลงกอนทอณหภม หอง

7) นากระบอกและภาชนะบรรจทลางเอาดนออกแลว อบใหแหงอกครงในตอบ ชงนาหนกของกระบอกโลหะเปลา พรอมภาชนะบรรจกระบอก (Wa)

8) วดเสนผาศนยกลางภายใน (2r) และความสง (h) ของกระบอกเกบตวอยางดนโดยใช

vernier ตามรปดานบน แลวคานวณหาปรมาตรภายในของกระบอก (Vs) โดยใชสมการ = πr2h

9) คานวณหาความหนาแนนรวมของดน

ความหนาแนนรวมของดน, ρb = )(

s

aas

VWWW −+

ปรบอณหภม ปมปด-เปด



6.3 การวเคราะหความชนในดน (Soil Moisture)

6.3.1 อปกรณและเครองมอ 1) ตอบ (oven) 2) เครองชง (balance)


1) การเกบตวอยางดนสาหรบหาความชน ม 2 วธ ดงน

ก. เกบแบบรบกวนโครงสราง โดยใชสวาน จอบ เสยม หรอ พลว เกบใสภาชนะโลหะทปดสนท และพนดวยเทปพนสายไฟหรอเทปกาว เพอปองกนความชนรวไหล

ข. เกบแบบไมรบกวนโครงสราง โดยใชกระบอกเกบตวอยางดนดงรปดานบน

2) หากเกบตวอยางแบบไมรบโครงสรางใหแกะฝาพลาสตกออกทงสองดาน และใสกระบอก

โลหะทบรรจดนลงในกระปอง เพอนาไปชงนาหนกดนทตองการหาความชน (Gravimetric water content, w) หากเกบรบกวนโครงสรางใหนาตวอยางดนใสลงในกระปองสาหรบหาความชน (Moisture can) นาหนกทชงไดคอ นาหนกของดน + นาหนกนา + นาหนกกระปอง เทากบ (Wsw + Wa)



3) นาตวอยางดนทบรรจในกระปองวางเรยงในถาดไปอบทอณหภม 105 – 110 oซ เปนเวลา

ประมาณ 24 ชวโมง หรอจนกระทงไดนาหนกดนทคงท (สาหรบตวอยางดนทมปรมาณมาก) เมอนาดนเขาตอบควรเปดฝากระปองเพอใหนาระเหยจากดนไดสะดวก

นาหนกทชงได คอ นาหนกดนแหง + นาหนกกระปอง (Ws + Wa)

4) ทาความสะอาดกระปอง แลวชงนาหนก (Wa)

5) คานวณหาความชนของดนโดยนาหนกจาก

W = ( ) ( )( ) aas

asasw

WWWWWWW

−++−+

การหาความชนของดนโดยปรมาตร (Volumetric water content, θ) การเกบตวอยางดน การชงนาหนกเพอหานาหนกของนา สวนการวดขนาดของกระบอก

โลหะสาหรบเกบตวอยางดนเพอคานวณปรมาตรของดน (Vs) โดยใชสมการ = πr2h (ปฏบตเชนเดยวกบขอ 1, 2, 3, 4, 5) แลวคานวณหาความชนของดนโดยปรมาตรไดดงน

θ = ( ) ( )sw

asaswV

WWWWρ

+−+

ρw = ความหนาแนนของนา (กรม / ลบ.ซม.)

ปรบอณหภม ปมปด-เปด



6.4 การวเคราะหคาการนานาของดนทอมตวดวยนา (Saturated Hydraulic conductivity) 6.4.1 อปกรณและเครองมอ

1) วงแหวนขนาดเสนผาศนยกลาง 7 ซม. และสง 4 ซม. 2) หลอดแกวและหลอดแกวรปตวย 3) ขวดแกว 4) จกยาง 5) วงยางขนาดเทาวงแหวนโลหะ 6) พรอมดวย clamp 7) buchner funnel


1) เกบตวอยางดนแบบไมถกรบกวนดวยกระบอกโลหะเกบดน ดงรปดานบน

2) แกะเทปทปดผนกไวออก และนาใสกระปองเตรยมไว



3) เปดฝาทปดหนงดาน

4) ปาดหนาดนใหเสมอกบขอบของกระบอกเกบตวอยางดนทงสองดาน โดยใชมดปาดดน

5) เมอปาดหนาเสมอกบขอบกระบอกเกบตวอยางแลว ใหใชแปรงทาสปดเศษดนทตด

บรเวณรอบๆ กระบอกเกบตวอยางดนออกใหหมด



6) ใชผาขาวบางปดดานบนของตวอยางดน และใชยางรดใหแนน จากนนกลบกระบอก

เกบตวอยางดน และใชมดปาดหนาดนอกดานใหเรยบเสมอกบขอบกระบอก ใชแปรงทาความสะอาดอกครง ในกรณทตองการหาความชนในดนเมอเสรจแลวนาไปชงกอนทจะทาขนตอนตอไป จะไดนาหนกดนเปยก

7) แชตวอยางดนดวยนาทไลอากาศออกแลว โดยนากระบอกตวอยางดนวางเรยงในถาด

ทรงสง รนนาลงบรเวณทวางนอกกระบอกตวอยางดน ใหนาคอย ๆ ซมจากดานลางของดนจนอมตวดวยนา สงเกตไดจากผวดนดานบนชมเปยกดวยนา



8) ตอกระบอกโลหะเปลาอกอนเขากบกระบอกใสตวอยางดนดานบน รดดวยแถบวงยาง

9) ตดตง Buchner funnel กบคมยดดงรปดานบน พรอมทงจดอปกรณขวดบรรจนาพรอม

จกยางปดปากขวดแกวทมร 2 ร เพอไวใสแทงแกวกรวงตรงไวอดอากาศเขาไปในขวด และแทงแกวกรวงรปตวยเพอเปนทางใหนาในขวดไหลออกลงสตวอยางดนดานลาง

แถบวงยางรด



10) เตมนาลงในขวดแกวจนเกอบเตม ปดจกยาง ทมแทงแกวและแทงแกวรปตวยตดตงดงรป

11) ใชกระบอกฉดนาซงไมมนาในกระบอก บบเปาลมเพออดอากาศเขาหลอดยางผาน

แทงแกวตรงไลนาในขวดใหไหลออกผานแทงแกวรปตวยลงบนกระบอกตวอยางดน

แทงแกวรปตว U

หลอดยาง

กระบอกฉดนาซงไมมนาสาหรบเปาลมอดอากาศเขาไปทางหลอดยาง

หลอดแกวทนาไหล



3.12 ปลอยนาจากขวดผานแทงแกวลงบนตวอยางทมกระดาษกรองรองรบเพอปองกนนา

เซาะผวดน และตดแถบกระดาษวดระดบนาทขางกระบอกเปลาเหนอตวอยางดน และนาบกเกอรพลาสตกมารองรบนาทไหลออกจากตวอยางดน หากระดบนาคงทแลว ใหใชดนสอทาเครองหมายระดบนาไว พรอมทงจบเวลา และเปลยนบกเกอรรองรบนาใหม ดนทมอตราการไหลผานของนาเรวใหจบเวลา 30 นาท ดนทมอตราการไหลผานของนาชาใหจบเวลา 1 ชม. ดงนนการจบเวลาจะตองดอตราการไหลของนาลงสบกเกอร ถาไหลเรวมากกใหจบเวลานอยๆ เชน 5 นาท หรอ 10 นาท เปนตน



13) นาทไหลผานดนลงสบกเกอร ตองระวงอยาใหนาเตมหากใกลจะเตมกใหสลบบกเกอร

ดานหนาไปแทน



14) เมอครบเวลาทกาหนดใหนานาทอยในภาชนะบกเกอรมาตวงปรมาตรดวยกระบอก

ตวง (Q)

15) กรณทตองการหาความหนาแนนรวมดวย ใหนาตวอยางดนไปอบท 105 0C 24 ชม. และปลอยใหเยนตวลงทอณหภมหอง แลวนามาชงหานาหนก จะไดนาหนกดนอบแหง

16) เมอเสรจแลวนากระบอกทเอาดนออกแลวมาลางทาความสะอาด และอบใหแหง นามา

ชงหานาหนกของภาชนะและกระบอก พรอมทงวดความสงและเสนผาศนยกลางภายในของกระบอกเกบตวอยางดน นาคาทวดไดไปคานวณ



การคานวณ

คาสภาพการนานาของดน = HxAtLxQ

เมอ A = พนทหนาตดของตวอยางดน/กระบอกเกบตวอยางดน (ซม.2) = πr2 t = ระยะเวลาทรองรบนาไว (ชม.) Q = ปรมาณนาทรองรบไว (ซม.3) L = ความสงของตวอยางดน (ซม.) H = ความสงของตวอยางดน+ความสงของระดบนาเหนอดนทคงท (ซม.)



6.5 ความชนของดนทแรงดงบรรยากาศตาง ๆ (Water retention) 6.5.1 อปกรณและเครองมอ

1) pressure plate apparatus ประกอบดวย 1.1) ชดหมอทรบความดนขนาดตางๆ (pressure cookers) 1.2) แผนวสดพรนทรบความดนขนาดตางๆ (pressure plate) 1.3) ชดหนาปดตรวจวดความดนขนาดตางๆ (gauge mater) 1.4) ชดปรอทตรวจวดความดนท 1/3 บรรยากาศ (bar) 1.5) วาลวปรบระดบความดนตางๆ 1.6) เครองปมลมขนาด 0-1 bar และ 1-15 bar 1.7) สายลมตอพวงระหวางอปกรณ-เครองปมลม

2) วงแหวนยางขนาดเสนผาศนยกลาง 5 cm และหนา 1 cm 3) กระบอกเกบตวอยางดน (Core) ขนาดเสนผานศนยกลาง 5 cm สง 3 cm โดยประมาณ

พรอมฝาปดทง 2 ดาน 4) กระปอง (can) ขนาดเสนผานศนยกลาง 5 cm สง 3 cm โดยประมาณ พรอมฝาปด 5) กระปอง (can) ขนาดเสนผานศนยกลาง 7 cm สง 3 cm โดยประมาณ 6) ชอนตกตวอยางดน 7) ตอบ (oven) 8) โถดดความชน (desiccator) 9) เครองชง (balance) 2 ตาแหนง และ 3 ตาแหนง

10) เวอรเนย 11) ประแจ 12) คอนยาง 13) Spectular หรอมดปาดดน 14) ปากกาเคม 15) ถาดพลาสตก, ถาดอะลมเนยม 16) เกยงแซะดน 17) กระบอกฉดนา

6.5.2 การเตรยมตวอยาง

ตวอยางดนทเกบสงหองปฏบตการ วเคราะหหาปรมาณความชนของดนทแรงดนบรรยากาศตาง ๆ ประกอบดวย



1) ตวอยางดนทถกรบกวนหรอเปลยนสภาพ (Disturbed soil samples) เปนตวอยางดนทเกบแบบ

รบกวนโครงสรางดน และผานการผงแหง บด และรอนผานตะแกรงขนาด 2 mm. แลวจงนามาวเคราะหหาปรมาณความชนของดนทระดบแรงดน 1/3, 1, 3, 15 บรรยากาศ (bar)

2) สวมแผนวสดพรน (pressure plate) ลงในวงเหลก เพอใหขอบยางรอบ ๆแผนพรน (plate) ตงขน

3) เทนากรองลงบน plate ไมใหเกนความสงของขอบยาง ทงไว 1 คน หรอไมนอยกวา 12

ชวโมง เพอใหรพรนของ plate อมตวดวยนา ระหวางนใหคอยเตมนาลงบน plate เพมเตม ถาระดบนาบน plate ลดลงจนเกอบแหง



4) เมอ plate อมตวดวยนาแลว เทนาใน plate ทงใหหมด

5) างวงแหวนยางลงบน pressure plate

6) ตกดนผงแหง (air dry) ทผานการบดและรอนผานตะแกรง 2 mm แลวดวยชอน ใสลงในวง

แหวนใหเตม โดยเรยงตวอยางเรมจากตาแหนงทางดานซายมอของทอตอสายยางไปตามเขมนาฬกา โดยดน 1 ตวอยาง ตอ 1 วงแหวนยาง จนครบทกวงแหวน ประมาณ 16 ตวอยาง ตอ 1 plate และใสตวอยางดนอางองอก 1 ตวอยาง ในวงแหวนยางทอยตรงกลางของ plate ดวย



7) เตมนาลงบนทวางนอกวงแหวนยางของ pressure plate ดวยกระบอกฉดนา ใหอยในระดบปรมนา และคอยเตมนาเมอระดบนาบน plate ลดลง ตงทงไว 1 คน สาหรบดนเนอหยาบ และมากกวา 1 คน ถาเปนดนเนอละเอยด สงเกตตวอยางดนอมตวดวยนา จากผวหนาดนเปยกชมดวยนา

8) ตวอยางดนไมถกรบกวน หรอสภาพธรรมชาต (Undisturbed soil samples) เปนตวอยางดนทเกบแบบรกษาโครงสรางดนในสภาพธรรมชาต โดยใชกระบอกเกบตวอยางดน (soil core sample) แลวนามาวเคราะหหาปรมาณความชนของดนทระดบแรงดน 1/100, 1/20, 1/10, 1/3 bar



9) เตรยมตวอยางดนทเกบแบบรกษาโครงสราง โดยใหปรมาตรของดนเทากบปรมาตรของ

กระบอก (Core) โดยใช spectular หรอมดปากหนาดนใหเสมอกบขอบของ core ทตงวางบนถาดพลาสตก แลวใชปากกาเคมเขยนหมายเลขตวอยางทขาง Core (เรยงตาม No. Can)

10) วางตวอยางดนลงบน pressure plate โดยใชเกยงแซะดนรองรบตวอยางดน core ชวยไมให

ดนหลดออกจากกระบอก และใหเนอดนสมผสกบ plate มากทสด จะไดประมาณ 16 ตวอยาง ตอ 1 plate และใชเชอกผกรองรบ plate ใชสาหรบยก plate เนองจาก pressure plate ทมกระบอกตวอยางดนจะมนาหนกมาก นาไปวางในถาดอะลมเนยมกลมทมความสงมากกวากระบอกตวอยางด น เตมนาลงบนทวางนอกกระบอกตวอยางดนของ pressure plate ใหระดบนาอยท 3/4 ของความสง core และคอยเตมนาเมอระดบนาลดลง ตงทงไว 1-3 คน (แลวแตชนดของเนอดน) เพอใหดนอมตวดวยนา



6.5.3 วธการ การวเคราะหปรมาณความชนของดนทแรงดนบรรยากาศตางๆ กนนน จะตองใช pressure plate และ pressure chamber ททาไวสาหรบแรงดงนนๆ โดย

- ความดนระหวาง 1/100 – 3 bar ใช pressure plate 3 bar และหมอความดนขนาด 1 bar และ 5 bar - ความดน 15 bar ใช pressure plate 15 bar และหมอความดนขนาด 15 bar

ดน Disturbed ดน Core (Undisturbed) 1) เมอตวอยางดนอมตวดวยนาแลว นานาบนทวางนอกตวอยางดนทง ใหเหลอนาไวเพยงบางสวน

สาหรบดน core ใหดงเชอกทผกรองรบ plate ขน และตะแคง plate เลกนอย แลวบดขอบยางของ plate ลงดานลางใหนาบน plate ไหลออกได และเหลอนาไวเพยงบางสวน

2) วาง pressure plate ทเตรยมตวอยางไวแลว ลงใน presure chamber ในกรณ pressure plate

ทใส core samples ตองใชเชอกชวยวาง



3) ปดฝา pressure chamber และบดดวยนวมอ หรอใชประแจชวยบดนอตของหมอความดนสง (1/3 – 15 bar)

ปมความดนตา ปมความดนสง

4) เปดเครองปมลมใหอากาศทมแรงดนเขาไปใน pressure chamber ปรบวาลวความดนเพมทละเลกนอยจนไดระดบแรงดนคงทตามตองการ (ทแรงดน 1/100, 1/20, 1/10, 1/3, 1, 3, 15 bar)

5) ดน Disturbed ความดนของ pressure chamber สงเกตจากระดบความสงของปรอทท 1/3 bar

หรอ gauge mater ท 1, 3, 15 bar



6) ดน Core (Undisturbed) ความดนของ pressure chamber สงเกตจากฟองอากาศทปดออก

จากปลายหลอดแกวทจมอยในกระบอก (พลาสตกใสบรรจนา) ลกจากผวนา 100 cm (ความดน 1/10 bar) 50 cm (ความดน 1/20 bar) และ 10 cm (ความดน 1/100 bar)

7) รองรบนาทระบายออกจากดนและ pressure plate ดวยสายยางซงตอออกนอก pressure

chamber ดานขาง จนนาอยในสภาวะสมดลคอนาหยดไหล (ควรเทนาทรองรบไดทง หลงสนสดการทดลอง หรอเตมภาชนะ) ซงใชเวลาประมาณ 4-7 วน แลวแตชนดของดน



8) สาหรบดน Disturbed ใหเตรยมกระปอง (can) ขนาดเสนผานศนยกลาง 5 cm สง 3 cm จานวนเทากบตวอยางดน แลวชงนาหนก can เปลา ดวยเครองชง 3 ตาแหนง บนทกผลในสมด

9) เมอ pressure chamber อยในสภาวะสมดลย คอ นาหยดไหลแลว ปดสายยางระบายนาออก

ดวยทหนบ

10) ปดวาลวลมเขา (air input) ไมใหอากาศเขาไปใน chamber เปดวาลวลมออก (air output)

ปลอยใหอากาศใน chamber ทมความดนสงกวาระบายออกจนมความดนอากาศเทากบภายนอก

ปดวาลวลมเขา

เปดวาลวลมออก



ดน Disturbed (ชงนาหนกดน+can) โดยนาดนออกจากวงแหวนยาง

ดน Undisturbed (ชงนาหนกดน+core+ can)

11) ปดฝา pressure chamber แลวนาตวอยางดน (สาหรบดน Disturbed คอ ดน + can และดน Undisturbed คอ ดน core + can) ไปชงนาหนกหาปรมาณความชน ดวยเครองชง 3 ตาแหนง (สาหรบดน Disturbed) และ 2 ตาแหนง (สาหรบดน Undisturbed) บนทกผลในสมด

12) สาหรบดน Core นาตวอยางดนกลบไปทาการวเคราะหซา ตงแตขนตอนการแชดนใหอมตวดวยนา (ขอ 6.5.2 ขอยอย 9) โดยปรบเปลยนแรงดนไปครงละ 1 ระดบ จนครบทกระดบตามตองการ โดยเรมจากแรงดนสงไปตา



13) นาตวอยางดนวางเรยงใสถาดอะลมเนยม นาไปอบทอณหภม 105-110 °C ในตอบ เปน

เวลาประมาณ 24 ชวโมง หรอจนกระทงไดนาหนกดนทคงท (สาหรบดน Disturbed ตองเปดฝา can กอนนาเขาตอบ)

14) นาตวอยางดนออกจากตอบ ทงไวใหเยนในโถดดความชน (desiccator) นาไปชงนาหนกดนอบแหง ดวยเครองชง 3 ตาแหนง (สาหรบดน Disturbed) และ 2 ตาแหนง (สาหรบดน Undisturbed) บนทกผลในสมด



15) สาหรบดน Core ใชคอนยางเคาะตวอยางดนออกจาก Core ลงถงทงไป และลางทา

ความสะอาดภาชนะ (Can+Core)

16) นาภาชนะ (Can+Core) วางเรยงบนถาดอะลมเนยม ไปอบทอณหภม105-110 °C จน

ภาชนะแหง ทงไวใหเยนทอณหภมหอง แลวนาไปชงนาหนก (Can+Core) ดวยเครองชง 2 ตาแหนง บนทกผลในสมด

17) นา Core เปลาไปวดเสนผานศนยกลางภายในของ core และความสง ดวยเวอรเนย บนทก

ผลลงสมด

18) คานวณผลหา % ความชนโดยนาหนก และ % ความชนโดยปรมาตร



6.5.4 การคานวณ

% ความชนโดยนาหนก = น.น.ดนทอยในสภาพสมดลภายใตแรงดนคาใดคาหนง - น.น.ดนอบแหง น.น. ดนแหง % ความชนโดยปรมาตร = % ความชนโดยนาหนก x ความหนาแนนรวมของดน

ความหนาแนนรวมของดน = นาหนกดนอบแหง หนวย g cm-3 ปรมาตรภายในของ core

ปรมาตรภายในของ core = พนทภายในของหนาตด core x ความสงของ core

= คา ¶ x (รศมของ core)2 x ความสงของ core

= 22 x (เสนผานศนยกลางของ core) 2 x ความสงของ core 7 4

x 100



6.6 อนภาคดนใหญกวา 2 mm โดยปรมาตร (Particle >2 mm by volume) 6.6.1 อปกรณและเครองมอ

1) กระบอกตวง (cylinder) ขนาด 1,000 mL 2) ตะแกรงรอน (sieve) ขนาด 2 mm

6.6.2 วธวเคราะห 1) เตมนากรองลงในกระบอกตวงขนาด 1,000 mL ปรมาณ 500 mL

ก ข

รปท 1 ก. อปกรณสาหรบแยกขนาดตวอยางดนออกจากกรวดขนาดมากกวา 2 mm. ข. เตรยมนาปรมาณ 500 mL สาหรบใสตวอยาง

2) เตมตวอยางดนทผงแหงแลวลงในกระบอกตวงจนไดปรมาณนาและตวอยางดนรวมกน 600 mL

รปท 2 แชตวอยางดนในนา เพอใหตวอยางดนและกรวดแยกตวออกจากกนงายขน



3) เทตวอยางดนและนาในกระบอกตวงออก รอนตวอยางดนบนตะแกรงขนาด 2 mm ในนาจนเหลอแตกรวดทคางบนตะแกรง (ในกรณตวอยางดนเปนดนเหนยว ควรแชดนประมาณ 1-2 ชวโมง กอนการลางตวอยางดนบนตะแกรง และขณะลางพยายามลางดนทตดตามซอกกรวดใหออกมากทสด อาจโดยการใชนาฉดลงบนกรวดโดยตรง)

เทตวอยางดนในกระบอกตวงลงในตะแกรงแยกขนาด 2 mm. ลางดวยนาสะอาดจนดนทเกาะอยทกรวดหลดออกจนหมด ถาหากตวอยางดนเปนดนเหนยว ขณะลางดนออกอาจใชนาฉดลงบนกรวดโดยตรง และหรอใชมอถเมดกรวดเพอใหดนหลดออกจนหมด

รปท 3 การแยกดนออกจากกรวดขนาดมากกวา 2 mm.

4) เตมนาในกระบอกตวงขนาด 1,000 mL จานวน 500 mL อกครง นาตวอยางกรวดทคางบนตะแกรงเทกลบลงไปในกระบอกตวง

รปท 4 ตวอยางกรวดหลงจากลางดวยนาจนสะอาด

5) อานคาปรมาตรทได (เปนของกรวด) และคานวณผลการทดลอง


% ขนาดอนภาคใหญกวา 2 mm (โดยปรมาตร) = x 100

กรวดทลางดวยนาจนสะอาด

ปรมาตรกรวด ปรมาตรตวอยางดน



6.7 ความหนาแนนรวมของดนโดยวธ Clod 6.7.1 อปกรณ

1) เครองชง triple beam 2) Hot plate 3) Beaker 500 mL 4) Paraffin 5) เสนดาย

6.7.2 วธวเคราะห

1) เลอกกอนดนอบแหง (oven-dry clod) ทมนาหนกประมาณ 30 g ปดฝน หรออนภาคดนทไมเกาะตดแนนกบกอนดนออก

2) ผกกอนดนดวยเสนดาย และนาดายไปผกตดกบตะปบนคานไม ดเพอใหกอนดนแขวนลอยในอากาศได และนาไปชงโดยใชเครองชง triple beam (W) ควรเกบกอนดนนใน dessicator กอนนาไปใช

รปท 1 กอนดนทผกดวยเชอก และแขวนไวกบคานไมเพอรอการเคลอบดวย paraffin

3) อน paraffin ทอณหภมประมาณ 59 oC ในบกเกอรขนาด 500 mL แลวหยอนกอนดนลงไปใหทวมกอนดนทงหมดประมาณไมเกน 1 วนาท ยกกอนดนขน เมอ paraffin แขงตว สารวจดวา paraffin เคลอบกอนดนทวถงหรอไม มฉะนน ควรจมลงไปใน paraffin เหลวอกครง



รปท 2 Paraffin กอนนาไปอน

4) ชงกอนดนทเคลอบดวย paraffin (Wp) ดวยเครองชง triple beam

รปท 3 เครองชง triple beam

5) ชงกอนดนทเคลอบดวย paraffin ในนาโดยใหกอนดนแขวนอยใตนา (Ww)

รปท 4 การชง paraffin ในนา ดวยเครองชง triple beam

กอนดนทเคลอบดวย




ρb = ( ) ( )

pw

ρρ

W

WWpwp WW −−−

ซง ρw และ ρp คอ ความหนาแนนของนา และ paraffin ตามลาดบ โดย ρw = 1 g cm -3 และ ρp = 0.9 g cm-3



6.8 ความหนาแนนของอนภาคดน (Particle density) 6.8.1 อปกรณ

1) Volumetric flask 50 mL 2) Hot plate และถาดใสนา หรอ water bath 3) เครองชงทศนยม 2 ตาแหนง

6.8.2 วธวเคราะห 1) ชงนาหนก volumetric flask ทแหงและสะอาดแลวบนทกนาหนกไว (Wa)โดย

ใชเครองชงทศนยม 2 ตาแหนง

รปท 1 เครองชงทศนยม 2ตาแหนง

2) เตมนากรองซงไลอากาศออกแลว (โดยการตมนากรองปรมาณ 1,800 mL ในบกเกอรขนาด 2,000 mL ทตงบน hot plate ตมนาน 1 ชวโมงหรอจนกวาฟอง อากาศจะหมด และปลอยใหเยนลงทอณหภมหอง) ใน volumetric flask จนไดปรมาตร 50 mL (สงเกตจากขดทคอขวดของ volumetric flask) เชดภายนอก volumetric flask ใหแหงดวยผาสะอาดหรอกระดาษทชช แลวชงนาหนก (Ww)

ก ข

I/O ปม เปด-ปด เครอง

Tare ปมสาหรบหกลบนาหนกใหเปน 0.00 g.

หนาจอแสดงผล

ปรบตาแหนงฟองอากาศใหอยภายในวงกลม



ค ง รปท 2 ก. และ ข. นากรองทตมไลอากาศ จะแบงนากรองทตมแลวลงใน volumetric flask

ขนาด 1,000 mL และแบงใสขวดฉดนาเพอสะดวกในการเตมนาลงใน volumetric flask ขนาด 50 mL

ค. และ ง. เตมนาลงใน volumetric flask ขนาด 50 mL ใหถงขดทคอขวด และชงนาหนก (Ww) อาจใชหลอดหยดชวยในการปรบปรมาณนาอยางละเอยด

3) เทนากรองใน volumetric flask ออกแลวใสลงในบกเกอรขนาด 2,000 mL (นาไปใชสาหรบขนตอนท 5) และนา volumetric flask ไปอบใหแหงในตอบใชเวลาประมาณ 3-4 ชวโมง ทอณหภม 105 องศาเซลเซยส

4) ถายตวอยางดนผงแหง (air dry) ประมาณ 10 g ลงใน volumetric flask โดยใชกรวยขนาดเลก บนทกนาหนกดนทเปน air dry weight ไว (Ws)

รปท 3 การชงตวอยางดน



การชงตวอยางดนจะใชถวยอลมเนยมเปนภาชนะรองรบดนในการชงตวอยาง ขนตอนแรกตองทาการหกลบนาหนกของถวยอลมเนยม โดยการกดปม Tare สงเกตวาเครองชงจะแสดงนาหนกเปน 0.00 g. และตกตวอยางดนจากภาชนะบรรจใสลงในถวยอลมเนยมใหไดนาหนก 10.00 กรม พอด และเทตวอยางดนลงใน volumetric flask ผานกรวยขนาดเลก

5) นา volumetric flask ในขนตอนท 4 เตมนากรองทผานการตมไลอากาศแลว (จากขนตอนท 3) ปรมาณ 15 mL และนา volumetric flask บรรจลงถาดทรงสงซงบรรจได 35 flask ทเตมนาลงทวางของถาด และทาการตมบน hot plate เพอไลอากาศทละลายอยในนากรองและตดอยกบอนภาคดน (entrapped air) ระวงอยาใหนาใน flask เดอดจนลนและตมใหฟองอากาศหมด ประมาณ 3-4 วน ระหวางตมควรเขยา volumetric flask เบาๆ เปนครงคราว เพอปองกนไมใหฟองลนและเปนการชวยไลฟองอากาศ

รปท 4 การตมดนโดยใช water bath

Water bath หรออางนารอน เปนการตมตว อยางดน โดยใชความรอนจากนาทอยในถาด ซงตวถาดจะไดรบความรอนโดยตรงจาก hot plate และควรเตมนาในถาดอยางสมาเสมอไมควรปลอยใหปรมาณนาเหลอนอยหรอแหง

6) นา volumetric flask ทตมไลอากาศในนากรองและอนภาคดนจนหมดแลว มาพกไวจนเยนเทากบอณหภมหอง เตมนากรองจนไดปรมาณ 50 mL (สงเกตจากขดทคอขวดของ volumetric flask) เชดภายนอก flask ใหแหงดวยผาสะอาดหรอกระดาษทชชแลวชงนาหนก (Wsw) และคานวณผลการทดลอง



ก ข

ค

รปท 5 ก. volumetric flask หลงจากตมตวอยางดนจนฟองอากาศหมด และตงทงไวจนเยน

ข. ปรบปรมาณนาใน volumetric flask จนไดปรมาณประมาณ 50 mL ใหใชขดทคอขวดเปนเกณฑ ในการปรบปรมาตรตองระมดระวงไมใหปรมาณนาเกนจากขดทคอขวดควรคอยๆ ปรบทละนด อาจใชหลอดหยดในการชวยปรบปรมาณนาอยางละเอยด นาทใชในการปรบปรมาณตองเปนนากรองทไดจากการตมไลฟองอากาศจนหมด

ค. ชงนาหนก volumetric flask ทไดปรบปรมาตรแลว นาหนกทไดจะเปนนาหนกของ volumetric flask, ตวอยางดน และนากรองรวมกน (Wsw)




คานวณหา particle density ไดจากสตรดงตอไปน

( )( ) ( )asswaw

sw

WWWWWw

−−−−=

ρsρ

หมายเหต อณหภมของนากรองและของเหลวในขอท 2 และ 6 ควรเทากน

ถาอณหภมในขอ 2 และ 6 ไมเทากน และ Ws เปนนาหนกของ air dry soil, sρ หาไดจาก

( ) ( )( ) ( ) 12

s //100/100ρ

wasswwaw

s

WWWWWwW

ρρ −−−−+

=

โดยท w = เปอรเซนตความชนของตวอยางดนโดยนาหนก

w1ρ และ w2ρ = ความหนาแนนของนาทอณหภมในขอ 6 และ 2 ตามลาดบ



7. กฎหมาย และเอกสารทเกยวของ

7.1 ระเบยบกรมพฒนาทดนวาดวยขนตอนระยะเวลาการวเคราะหดนเพอประชาชนเปนการเฉพาะราย พ.ศ. 2547 ใชเพอการเรงรด กาหนดระยะเวลาดาเนนการ ตงแตการใหบรการในการลงทะเบยนรบคาขอการพจารณาอนมต รวมทงการดาเนนการตามคาขอ

หมายเหต เกษตรกรเปนผยนคาขอไมตองเสยคาใชจาย

7.2 ประกาศกรมพฒนาทดน เรอง กาหนดอตราคาธรรมเนยมการวเคราะหดน ลงวนท 12 มกราคม 2521 ใชในการกาหนดอตราคาธรรมเนยม การวเคราะหตรวจสอบตวอยางดนและสงทเกยวเนองกบดน

7.3 สานกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน. 2548. คมอการวเคราะหตวอยางดน นา ปย พช วสดปรบปรงดน และการวเคราะหเพอตรวจรบรองมาตรฐานสนคา. พมพครงท 2. กรมพฒนาทดน.



8. การจดเกบและเขาถงเอกสาร 8.1 การจดเกบ

ชอเอกสาร สถานทเกบ ผรบผดชอบ การจดเกบ ระยะเวลาทเกบ 1. สมดบนทกขอมลตวอยางเขา/ออก

สวนวจย กายภาพดน

น.ส.ลลดา ชยเนตร น.ส.สภาพร โภคาพานชย

บนทกลงสมด โดยเรยงลาดบ ปงบประมาณ

10 ป

2. แฟมใบสงตวอยาง สวนวจย กายภาพดน


บนทกลงแฟม โดยเรยงลาดบ ปงบประมาณ

10 ป

3. แฟมผลวเคราะหดนทางกายภาพ



บนทกลงแฟมโดยเรยงลาดบ ปงบประมาณ

10 ป

4. แฟมรายงานประจาเดอน


น.ส.ลลดา ชยเนตร บนทกลงแฟมโดยเรยงลาดบ ปงบประมาณ

10 ป

5. แฟมครภณฑกายภาพดน


น.ส.ลลดา ชยเนตร บนทกลงแฟมโดยเรยงลาดบ ปงบประมาณ

10 ป

6. แฟมรายชอผใชฟลมวดรงส




10 ป

7. แฟมผลประเมนรงส




10 ป

8. แฟมงานถายทอด เทคโนโลย


นายจราวฒ เวยงวงษงาม น.ส.ลลดา ชยเนตร

บนทกลงแฟมโดยเรยงลาดบ ปงบประมาณ

10 ป

9. สมดบนทกขอมล ผลวเคราะหเนอดน


นายสนต รตนอานภาพ นายสทธภม ยมฉลวย

บนทกลงสมด

10 ป



ชอเอกสาร สถานทเกบ ผรบผดชอบ การจดเกบ ระยะเวลาทเกบ 10. สมดบนทกขอมล

ผลวเคราะหความหนาแนนรวมแบบ Core และความชนในดน


นายจราวฒ เวยงวงษงาม น.ส.เยาวลกษณ จฑะภกด


10 ป

11. สมดบนทกขอมล ผลวเคราะหการนานาของดนทอมตวดวยนา


นายจราวฒ เวยงวงษงาม น.ส.เยาวลกษณ จฑะภกด


10 ป

12. สมดบนทกขอมล ผลวเคราะหแรงดงนาในดน แบบ Disturbed sample


น.ส.ลลดา ชยเนตร นายวเชยร เสอโรจน


10 ป

13. สมดบนทกขอมล ผลวเคราะหแรงดงนาในดน แบบ Undisturbed sample


น.ส.ลลดา ชยเนตร นายวเชยร เสอโรจน


10 ป

14. สมดบนทกขอมล ผลวเคราะหความหนาแนนอนภาค


น.ส.ฑมพกา เกษมสขไพศาลน.ส.สภาพร โภคาพานชย


10 ป

15. สมดบนทกขอมล ผลวเคราะหขนาดอนภาคมากกวา 2 มม.




10 ป

16. สมดบนทกขอมล ผลวเคราะหความหนาแนนรวม แบบ Clod




10 ป



8.2 ผมสทธเขาถง เอกสารลาดบท 1-16 ผมสทธเขาถง ผอ.สวนวจยกายภาพดน และนกวทยาศาสตรทก

คนในสวนฯ

9. ระบบการตดตามและประเมนผล 9.1 ชอตวชวด - ความถกตองของขอมล

9.1.1 เกณฑ (คาเปาหมาย) - ความถกตองของขอมลมากกวาหรอเทากบรอยละ 80

คาเปาหมายทวดความสาเรจของการดาเนนงาน (รอยละ) ตวชวด ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5

ความถกตองของขอมล 65-70 71-75 76-80 81-85 > 85

9.1.2 กลวธ - เจาหนาทผปฏบตงานในกระบวนการวเคราะหดน ตองแทรกตวอยางอางองในกระบวนการวเคราะหทเปนรายการวเคราะห (Parameter) แบบรบกวนโครงสรางดน (disturbed soil) เพอตรวจสอบความถกตอง โดยนาผลวเคราะหตวอยางอางองมาจดทากราฟควบคมคณภาพการวเคราะห

9.2 ชอตวชวด - ความรวดเรวของการวเคราะหตวอยาง

9.2.1 เกณฑ (คาเปาหมาย) – จานวนตวอยางซงดาเนนการใหเสรจภายใน 45 วนทาการ นบแตวนทแจงใหผยนคาขอทราบ เวนแตการวเคราะหตรวจสอบตวอยางดนดานแรและจลสณฐานดน ตามคารองขอกาหนดใหแลวเสรจภายใน 85 วนทาการ มมากกวาหรอเทากบรอยละ 76

คาเปาหมายทวดความสาเรจของการดาเนนงาน (รอยละ) ตวชวด ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5

ความรวดเรว ของการวเคราะห

ตวอยาง

65-70 71-75 76-80 81-85 > 85

9.2.2 กลวธ - เจาหนาทผปฏบตงานในกระบวนการวเคราะหดน นา พช ตองจดทาแผนระยะเวลาการวเคราะหตวอยางจนถงขนตอนรายงานผลขอมลแลวเสรจ

Documents

คู่มือการปฏ ิบัติงาน · (Core) มาแกะเทปพันออก และเป ดฝา ทั้งสองด าน 2. ปาดหน