เกร็ดความรูการเกษตร

การใชแหนแดงในแปลงนาเพื่อเพิ่มผลผลิตขาว

แหนแดง (Azolla) เปนเฟรนน้ําเล็ก ๆ ชนิดหนึ่ง เจริญเติบโตและลอยอยูบนผิวน้ําในเขตรอน และเขตอบอุน โดยจะดารงชีวิตแบบพึ่งพาอาศัยกันกับสาหรายสีเขียวแกมน้ําเงินกลุมไซยาโนแบคทีเรียชื่อ Anabana azollae อาศัยอยู ที่สามารถตรึงกาซไนโตรเจนในอากาศ (symbiotic nitrogen fixing microorganisms) ใหมาเปนสารประกอบในรูปของแอมโมเนียม ทําใหแหนแดงมีไนโตรเจนเปนองคประกอบสูงถึง 3 – 5 % ทําใหแหนแดงกลายเปนปุยพืชสดที่สําคัญ เพื่อใชรวมกับการปลูกขาวทดแทนการใชปุยเคมีไนโตรเจน นอกจากนี้ยังสามารถลดการเจริญเติบโตของวัชพืชในนาขาวไดเปนอยางด ี สายพันธุของแหนแดง : ที่ใชในนาขาว 1. Azolla filiculoides 2. Azolla pinnata 3. Azolla cristata 4. Azolla rubra 5. Azolla nilotica 6. Azolla microphylla

ฉบับท่ี 22 เอกสาร AG-ALL-2555-004 เดือน ม.ิย. 55 ท่ีมา ดร.นันทกร บุญเกิด, คุณสุภชยั ปติวุฒ ิออกเอกสาร จักรกฤษณ

การขยายพันธุทําได 2 วิธ ีดังน้ี 1. การขยายพันธุแบบไมอาศัยเพศ โดยการแตกหนอ เมื่อตนมีการเจริญเติบโตเต็มที่แลว 2. การขยายพันธุแบบอาศัยเพศ โดยการสรางสปอรสืบพันธุเพศผู และเพศเมีย วิธีการเลี้ยงเพื่อขยายพันธุ 1. เล้ียงในบอดินโคลน กระถาง และซีเมนต (คลายกับการเล้ียงบัว) 2. เล้ียงในบอธรรมชาต ิโดยเล้ียงในกระชัง 3. เล้ียงในแปลงนาโดยตรง (ตองมีในปริมาณมาก) ประโยชนของแหนแดง 1. ใชควบคุมวัชพืชในนาขาว ลดปริมาณการใชแทนเคมีกาจัดวัชพืช 2. ใชทดแทนปุยเคม ีหรือลดการใชปุยเคม ีมีตนทุนการผลิตลดลง 3. เพิ่มอินทรียวัตถุในดิน 4. เพิ่มประสิทธิภาพการใชปุยเคม ีหากใชแหนแดงรวมกับปุยเคมีอัตราแนะนาสามารถเพิ่มผลผลิตขาว ไดประมาณ 15 % 5. สามารถใชเปนปุยอินทรียสาหรับพืชผัก และไมผลอ่ืนๆ ได 6. สามารถนําไปใชเปนอาหารสัตวจาพวกเปด ไก ปลา และสุกรได 7. ชวยลดการขาดน้ํา ในแปลงนากรณีฝนทิ้งชวงได ขอสังเกต 1. น้ําเปนปจจัยที่สําคัญที่สุดใน การเล้ียงแหนแดง ระดับน้ําที่ใชในการเล้ียงไมควรสูงเกินไป ระดับที่เหมาะสมคือ 10- 30 เซนติเมตร และแหนแดงจะตายเมื่อในนาขาดน้ํา 2. แหนแดงจะเจริญเติบโตไดดีน้ํานิ่ง หรือมีกระแสน้ําไหลเปนเวลาอยางชาๆ บริเวณคล่ืนลมแรงจัดจะทาใหแหนแดงกระจายตัวออกจากกัน ทําใหการเจริญเติบโต และการตรึงไนโตรเจนลดลง 3. การตรึงไนโตรเจนของ Anabaena azollae สามารถทาไดดีในสภาพแวดลอมที่มีไนโตรเจนต่ํา 4. การตรึงไนโตรเจนของ Anabaena azollae จะมีคาสูงสุดที่อุณหภูม ิ30 องศาเซลเซียส และจะหยุดกระบวนการตรึงไนโตรเจนในสภาพแวดลอมที่มีอุณหภูมิสูงกวา 45 องศาเซลเซียส

คําแนะนาในการใชแหนแดงเพื่อควบคุมวัชพืชในนาขาว

1. เตรียมขยายพันธุแหนแดงในพื้นที่ 20 -25 ตารางเมตร เพื่อใชสําหรับพื้นที่เพาะปลูกขาว 1 ไร 2. รักษาระดับน้ําในนาขาวใหลึก 5 – 10 เซนติเมตร 3. หลังจากดํานาไปแลวไมเกิน 20 วัน ควรหวานแหนแดงทันท ีหากเกินกวานี้เมล็ดของวัชพืชอาจเจริญเติบโตไดเร็วกวา และแหนแดงไมสามารถขยายพันธุครอบคลุมทั้งพื้นที ่ไดทันเวลา 4. กอนหวานแหนแดงในนาขาว ควรใหปุยคร้ังแรกกอน เนื่องจากแหนแดงก็เหมือนพืชทั่ว ๆไป ยังคงตองการปุยที่พอเหมาะในการเจริญเติบโต 5. แหนแดงจะขยายตัว 5 - 10 เทา ในระยะเวลา 20-30 วัน ซึ่งหมายถึง ปริมาณการหวานแหนแดงลงในแปลงนา ควรอยูในปริมาณที่พอเหมาะ ไมนอยเกิน เพราะหากนอยเกินไปแหนแดงจะขยายตัวไมทัน โดยเฉล่ียพื้นที่นา 1 ไร จะใชแหนแดงหวานประมาณ 50 – 100 กิโลกรัม แหนแดงจะเพิ่มปริมาณไดถึง 2,000 – 5,000 กิโลกรัมตอไร

ผลการวิเคราะหปริมาณธาตุอาหารของแหนแดง ( % ตอกรัมของนํ้าหนักแหง ) ไนโตรเจน ( % ) ฟอสฟอรัส ( % ) โปแตสเซียม ( % )

3.71 0.25 1.25

ปริมาณไนโตรเจนที่ไดจากแหนแดงแตละชวงอาย ุ

ลักษณะการใชแหนแดง ปริมาณไนโตรเจน( กิโลกรัม/ไร) 1. เล้ียงกอนปกดําขาว 20 วัน แลวทําการไถกลบ

2. เล้ียงกอนปกดําขาว 30 วัน แลวทําการไถกลบ

3. เล้ียงพรอมการปกดําขาว ใหเจริญในแปลงขาว 20 วัน

4. เล้ียงพรอมการปกดําขาว ใหเจริญในแปลงขาว 30 วัน

9 – 17

12 – 25

7 – 15

12 – 20