1

นวตกรรม”ข ขา”ดด “ยง” หนหาง ไมวางไข โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล บานนาชม ต าบลแสนสข อ าเภอพนมไพร จงหวดรอยเอด

ชอผจดท า นางสาวพรทภา เนอทอง หนวยงาน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานนาชม ทมาและความส าคญ โรคไขเลอดออกนบเปนปญหาสาธารณสขไทยตลอดมาเพราะไขเลอดออกเปนโรคตดตอทสรางความสญเสยชวตและคาใชจายในการรกษาพยาบาลและความความสญเสยทางดานเศรษฐกจของประเทศทงททกฝายไดชวยกนรณรงคปองกนและควบคมมาโดยตลอดและไดรบความรวมมอจากหนวยงานตางทงภาครฐและเอกชนพบวาปญหาโรคไขเลอดออกไมไดลดลงมากนกยงคงเปนปญหาส าคญในระดบประเทศเรอยมา สาเหตหนงทท าใหปญหาโรคไขเลอดออกยงคงคกคามชวตประชาชนชาวไทยคอการทประชาชนขาดความรความเขาใจเกยวกบพษภยของโรคไขเลอดออกท าใหไมมการตนตวรวมกนปองกนและคว บคมโรคไขเลอดออกอนเนองจากการเผยแพรประชาสมพนธของหนวยงานราชการหรอหนวยงานทเกยวของดานสาธารณสขยงไมครอบคลมถงทกครวเรอเพอสรางความรความเขาใจใหแกประชาชนใน การรณรงค การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกใหประสทธภาพมากยงขน ส าหรบองคการอนามยโลก แนะน าใหใชทรายก าจดลกน าใสในแหลงน า เพอก าจดลกน ายงเปนการปองกนไมใหยงทเปนพาหะน าโรคหลายชนดแพรพนธได แตจะตองใชในอตราสวนทถกตอง จงจะก าจดลกน ายงได คอ ทรายอะเบท 1% ปรมาณ 1 กรมในน า 10 ลตร หรอ 10 กรม น า 100 ลตร เมอใสในแหลงน าแลวจะตองมความเขมขนท 1 สวนในลานสวน ( ppm ) โดยจะออกฤทธท าลายระบบประสาทและการหายใจของลกน ายงภายใน 1 ชวโมง และคงฤทธอยไดนาน 3 เดอน ปจจบนการด าเนนงานการปองกนโรคไขเลอดออกของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานนาชม ไดจดกจกรรมการพนหมอกควน และการใสทรายอะเบทในการรณรงคปองกนโรคไขเลอดออกทกๆสามเดอนรวมกบองคการบรการสวนต าบลแสนสข แตทรายอะเบทนนมจ านวนจ ากด ไมสามารถด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกไดตลอดทงป ดงนน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล บานนาชมจงไดจดการแกปญหานโดยการกจกรรมเวทแลกเปลยนเรยนร ในกลมของ อสม. ซงท าไดงายในวนประชมทกๆเดอน เพอคนหาวธการทจะน ามาใชในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก และไดแนวคดจากภมปญญาเรองของการใชภมปญญาชาวบาน สมนไพรของไทย ใชทรพยากรทมอยในทองถนอยางเชน หวขา มาเปนทางเลอกในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกตอไป

2

วตถประสงค 1. เพอศกษาประสทธภาพของขา ในการปองกนการวางไขของยง 2. เพอลดอตราการเกดโรคไขเลอดออกของประชาชนในพนท 3. เพอเปนการรณรงคใหประชาชนปองกนโรคไขเลอดออก 4. เพอลดความชกของลกน ายงลาย 5. เพอลดอตราปวยดวยโรคไขเลอดออก 6. เพอเนนใหชมชนตระหนกถงอนตรายของยงลายและโรคไขเลอดออก สมมตฐาน ขาสามารถปองกนการวางไขของยงได ขอบเขตของการท าโครงการ การจดท านวตกรรมขาปองกนยงวางไข ไดทดลองใชในพนทหมท 7 บานโพธนอย จ านวน 107 หลงคาเรอน ในชวงเดอน ตลาคม 2557 – สงหาคม 2558 วธการด าเนนการ 1. ประชมวางแผนด าเนนงานกบ อสม.และภาคเครอขาย 2. ส ารวจแหลงทมาของวตถดบ 3. จดหาวสด และ สาธตการน าไปใช ใหกบแกนน าทเกยวของ 4. ออกเผยแพรใหความร แนะน าการใชใหกบประชาชนในเขตรบผดชอบ ผลทคาดวาจะไดรบ 1. ลดจ านวนการเกดลกน าได 2. อตราปวยโรคไขเลอดออกลดลง 3. สามารถขยายเครอขายไปสพนทอนๆ 4. ลดการใชสารเคมก าจดลกน ายงลายหรอทรายอะเบทในการปองกนการวางไขของยงลาย ผลการด าเนนงาน 1. ประชาชนน านวตกรรมขา ใชจ านวน 107 หลงคาเรอน อตราความครอบคลมรอยละ 100 2. ประสทธภาพในการปองกนยงวางไขไดนาน 7 วน 3. ประชาชนมความพงพอใจในดานความสะดวก ประหยด และปลอดภยรอยละ 100 ประโยชนของนวตกรรมขาปองกนยงวางไข 1. ลดภาระคาใชจายในการซอสารเคมก าจดลกน ายงลายหรอทรายอะเบท 2 ขาเปนทรพยากรทหาไดในชมชน 3. สามารถปองกนการวางไขของยงได 4. เปนการน าความรภมปญญาชาวบานมาปรบใชในการปองกนและควบคมโรค

3

จากการด าเนนงานหมท 7 บานโพธนอย ตามนวตกรรมทคดคน ท าใหคา HI ลดลง ดงตาราง

ตารางท 1 แสดงคา BI และคา HI ในระหวางการใชนวตกรรม

เดอนทส ารวจ

จ านวนหลงคาเรอน

ทงหมด

จ านวนหลงคาเรอนทส ารวจ

ภาชนะมน าขงทส ารวจทงหมด

จ านวนหลงคา

เรอนทพบลกน า

จ านวนภาชนะทพบลกน า

คา BI คา HI

ตลาคม 57 107 107 548 22 24 22.42 20.56 พฤศจกายน 57 107 107 552 20 22 20.56 18.69

ธนวาคม 57 107 107 540 18 20 18.69 16.82 มกราคม 58 107 107 545 16 18 16.82 14.95

กมภาพนธ 58 107 107 550 15 15 14.01 14.01 มนาคม 58 107 107 552 12 12 11.21 11.21 เมษายน 58 107 107 545 10 10 9.34 9.34

พฤษภาคม 58 107 107 552 9 10 9.34 8.41 มถนายน 58 107 107 537 8 9 8.41 7.47 กรกฎาคม 58 107 107 540 7 8 7.47 6.54 สงหาคม 58 107 107 535 5 7 6.54 4.67

ปญหาและอปสรรค ความเชอถอและการยอมรบในนวตกรรมขาปองกนยงวางไขของชาวบาน ยงไมมมากนก อาจเนองจากวาความตระหนกในการดแลสภาวะสขภาพของตนเองและครอบครวทไมคอยดนก และการควบคมโรคในปจจบนยงมการใชสารเคม เชน ทรายอะเบทอย และสมนไพรขายงมนอยในหมบานอนๆ ขอจ ากดนวตกรรม ขามอายการใชงานสนกวาทรายอะเบทมาก กลาวคอ ใชไดเพยง 1 สปดาห ดงนนตองเปลยนขาทกๆ สปดาห ขอเสนอแนะ ในปงบประมาณ 2559 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล บานนาชม มแผนการประชาสมพนธการใชนวตกรรมขาปองกนยงวางไข เพอเสนอเปนอกหนงทางเลอกในการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกใหครอบคลมเขตพนทรบผดชอบทงหมด

4

ขนตอนและวธท า อปกรณและวสด

1.หวขาแก 2.ผาขาวบางหรอ ผากอซปดแผล 3.เชอกขาวหรอยางรด 4.กรรไกร 5.มด 6.เขยง

วธท า 1.จดหาและเตรยมวสดอปกรณ 2.ลางท าความสะอาดหวขา และหนเปนแวนบางๆ 3.น าผาขาวบางหรอผากอซพนแผลมาหอขา แลวใชเชอกขาวหรอยางรดมามดไมตองใหแนนมาเพอจะไดใหน าซมเขาไดงาย 4.น าหอขาทได ไปใสในโองน าใช ถงน าใชทตองการ

5

ภาพกจกรรม

ประชมวางแผนด าเนนงานกบ อสม. และ ภาคเครอขาย

6

ภาพกจกรรม

ส ารวจแหลงทมาของวตถดบ

7

ภาพกจกรรม

จดหาวสด

8

ภาพกจกรรม

ลางท าความสะอาดหวขา และหนเปนแวนบางๆ

9

ภาพกจกรรม

น าผาขาวบางหรอผากอซพนแผลมาหอขา

แลวใชเชอกขาวหรอยางรดมามดไมตอง ใหแนนมากเพอจะไดใหน าซมเขาไดงาย

10

ภาพกจกรรม

น าหอขาทได ไปใสในโองน าใช ถงน าใชทตองการ

11

นวตกรรม”ข ขา”ดด “ยง” หนหาง ไมวางไข

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล บานนาชม ต าบลแสนสข อ าเภอพนมไพร จงหวดรอยเอด

12