บทความทางเทคนิค

ฉบับท่ี 2 ประจําป พ.ศ. 2561

ชุดความรูขามพรมแดน (Transboundary Technical Bulletin)

Flow Contribution in Lower Mekong Basin

นางสาวนวลละออ วงศพินิจวโรดม ผูอํานวยการสํานักบริหารจัดการลุมนํ้าระหวางประเทศ

กรมทรัพยากรนํ้า

“ขอกลาวสวัสดีผูอานทุกทาน ทางทีมงานคณะผูจัดทําจากสํานักบริหารจัดการลุมน้ําระหวางประเทศ

กรมทรัพยากรน้ํา ในฐานะฝายเลขานุการคณะกรรมการแมน้ําโขงแหงชาติไทย ไดจัดทําชุดความรูทางเทคนิค

ฉบับที่ 2 เรื่อง การศึกษาปริมาณน้ําทาในลุมน้ําโขงตอนลาง มีความประสงคในการรวบรวมขอมูล

ดานการศึกษาปริมาณน้ําทาในลุมน้ําโขงตอนลาง เพื่อใหผูอานรับทราบขอมูลเรื่องปริมาณน้ําทาของ

ประเทศท่ีมีลําน้ําสาขาท่ีไหลลงสูแมน้ําโขงสายประธาน ซึ่งประกอบดวย 1) สาธารณรัฐประชาชนจีน

2) สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร 3) สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว 4) ราชอาณาจักรไทย

5) ราชอาณาจักรกัมพูชา และ 6) สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม จึงหวังเปนอยางย่ิงวาบทความทาง

เทคนิคฉบับนี้จะเปนประโยชนตอผูอานทุกทาน และนอมรับคําติชมเพื่อปรับปรุงในฉบับถัดไป”

1

ดวยความปรารถนาดี

การศึกษาปริมาณน้ําทาในลุมน้ําโขงตอนลาง

2

แมน้ําโขงตอนลาง

แมน้ําโขงตอนบน

ขอมูลทั่วไปลุมน้ําโขง

• ตนกําเนิดของแมน้ําโขง : ภูเขาจี้ฟู สวนหนึ่งของ

เทือกเขาหิมาลัยบนท่ีราบสูงทิเบต ประเทศจีน

• ระยะทางแมน้ําโขง ประมาณ 4,800 กิโลเมตร

• พ้ืนที่รับน้ํา ประมาณ 795,000 ตารางกิโลเมตร

• ลุมน้ําโขงแบงเปน 2 สวน คือ

ลุมน้ําโขงตอนบน : จีน

ลุมน้ําโขงตอนลาง : เมียนมาร สปป.ลาว ไทย

กัมพูชา และ เวียดนาม

แมนํ้าโขงสวนท่ีผานประเทศไทยเปนชวงของแมน้ําโขงตอนลาง ซึ่งไหลผาน อ.เชียงแสน อ.เชียงของ

และ อ.เวียงแกน จ.เชียงราย ระยะทาง 84 กิโลเมตร กอนเขาสูประเทศลาว และไหลเปนพรมแดนไทย – ลาว

เร่ิมจาก จ.เลย หนองคาย นครพนม มุกดาหาร อํานาจเจริญ และอุบลราชธานี รวมความยาวท่ีไหลผาน

ประเทศไทยประมาณ 976 กิโลเมตร

แมน้ําสาขาในประเทศไทยท่ีไหลลงแมน้ําโขง คือ

ภาคเหนือ : แมน้ํารวก แมจัน แมกก และแมอิง

ภาคอีสาน : น้ําเหือง น้ําเลย น้ําโมง น้ําสวย น้ําสงคราม น้ําก่ํา และน้ํามูล

ขอมูลทั่วไปลุมน้ําโขงในประเทศไทย

ที่มา: http://www.tnmcstudy.org

แมน้ําสาขาที่ไหลลงสูแมน้ําโขงสายประธาน

ที่มา: Planning Atlas of the Lower Mekong River Basin 2011 3

แมน้ําสาขาท่ีไหลลงสูแมน้ําโขงสายประธาน ประกอบดวย

• สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว 18 ลําน้ํา

• ราชอาณาจักรไทย 14 ลําน้ํา

• ราชอาณาจักรกัมพูชา 7 ลําน้ํา

*สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร

**สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม เปนเพียงประเทศตนน้ํา

ของแมน้ําสาขาเทานั้น ไมไดไหลงสูแมน้ําโขงสายประธานโดยตรง

ซึ่ง สปป.ลาว มีพื้นท่ีรับน้ํามากท่ีสุด คือ 202,000 ตารางกิโลเมตร

มีสัดสวนปริมาณน้ําทามากท่ีสุด คือ 41.2 เปอรเซ็นต ของปริมาณน้ํา

ท้ังหมด รองลงมาคือกัมพูชาและประเทศไทย ตามลําดับ

แผนภูมิลําน้ํายอยที่ไหลลงแมน้าํโขงตอนลาง

แผนท่ีเสนลํานํ้าแมนํ้าโขง

วิธีการศึกษา

การศึกษาปริมาณน้ําทาของแมน้ําโขงโดยประยุกตใชแบบจําลองทางคณิตศาสตร เพ่ือสนับสนุน

กระบวนการตัดสินใจหรือท่ีเรียกวา Decision Support Framework (DSF) ซึ่งเปนเคร่ืองมือท่ีพัฒนาขึ้น

ภายใตคณะทํางานแผนงานการใชน้ํากลุมท่ี 1 ดาน Modeling Package and Knowledge Base โดย

พัฒนาฐานความรูและชุดแบบจําลองลุมน้ําประกอบดวย ฐานขอมูลและองคความรู ชุดแบบจําลอง

คณิตศาสตร และ เคร่ืองมือวิเคราะหผลกระทบ แลวเสร็จเม่ือเดือนมีนาคม 2547 (JC) และคณะกรรมการ

รวมไดมีมติเห็นชอบใหใช DSF เปนเคร่ืองมือศึกษาเพ่ือสนับสนุนการรางกฎเกณฑการใชน้ําและการผันน้ํา

ขามลุมน้ํารวมท้ังใชในการวางแผนสําหรับแผนงานพัฒนาลุมน้ําภายใตกรอบความรวมมือแมน้ําโขง

ชุดแบบจําลองคณิตศาสตร ของ DSF ประกอบดวย

• แบบจําลองดานอุทกวิทยา (Soil and Water Assessment Tool)

• แบบจําลองระบบลุมน้ํารวมปริมาณและคุณภาพน้ํา (Integrated Quantity and Quality Model)

• แบบจําลองอุทกพลวัตร เพื่อการวิเคราะหสภาพการไหลของน้ํา (ISIS model)

5

แบบจําลองดานอุทกวิทยา

เพ่ือการหาปริมาณนํ้าทา

แบบจําลองระบบลุมนํ้า

รวมปริมาณและคุณภาพนํ้า

เพ่ือศึกษาสมดุลนํ้า

แบบจําลองเพ่ือการวิเคราะห

สภาพการไหลของนํ้า

ผังแสดงการประยุกตใชแบบจําลอง DSF

ผลการศึกษา

ผลจากการศึกษาของ MRC โดยใชเคร่ืองมือทางเทคนิคท่ีเรียกวา ระบบสนับสนุนการตัดสินใจ (DSF) ทําการศึกษา

และวิเคราะหปริมาณน้ําทาท่ีเกิดขึ้นในลุมแมน้ําโขงตอนลาง โดยใชชวงขอมูลจากป ค.ศ. 1985 – 2008 พบวา

สัดสวนปริมาณน้ําทาในแมน้ําโขงสายประธาน

- สาธารณรัฐประชาชนจีน รอยละ 16.5 - ราชอาณาจักรไทย รอยละ 14.5

- สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร รอยละ 0.5 - ราชอาณาจักรกัมพูชา รอยละ 19.3

- สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว รอยละ 41.2 - สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม รอยละ 8

สัดสวนปริมาณน้ําทาทีเ่กิดข้ึนในลุมน้าํโขงตอนลาง

ที่มา: รายงานโครงการศึกษาผลกระทบของโครงการไฟฟาพลังน้ําบนแมน้ําโขงสายประธาน 6

ผลการศึกษา

ลุมน้ําโขงและสัดสวนน้าํทา

ประเทศ พ้ืนท่ีรับน้ํา (ตร.กม.) ปริมาณน้ํา (ลาน ลบ.ม.)

พ้ืนท่ีรับน้ํา (ตร.กม.) % ปริมาณน้ํา (ลาน ลบ.ม.) %

สาธารณรัฐประชาชนจีน 166,950 21 81,442 16.5

สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร 23,850 3 2,468 0.5

สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว 198,750 25 203,359 41.2

ราชอาณาจักรไทย 182,850 23 71,571 14.5

ราชอาณาจักรกัมพูชา 159,000 20 95,263 19.3

สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม 63,600 8 39,487 8

รวม 795,000 100 493,590 100

7

สาธารณรัฐประชาชนจีน สาธารณรฐัแหงสหภาพเมยีนมาร สาธารณรฐัประชาธิปไตยประชาชนลาว

ราชอาณาจักรไทย ราชอาณาจักรกัมพูชา สาธารณรฐัสังคมนิยมเวยีดนาม

พ้ืนที่รับน้ํา ปริมาณน้ําทา

เมียนมาร

3%

จีน

21%

สปป.ลาว

25%

เวียดนาม

8%

กัมพูชา

20%

ไทย

23%

จีน

16.5%

เวียดนาม

8%

กัมพูชา

19.3%

ไทย

14.5% สปป.ลาว

41.2%

เมียนมาร

0.5%

เกร็ดความรู

• แมน้ําโขงมีความยาวเปนอันดับ 10 ของแมน้ํานานาชาติท่ัวโลก

• แมน้ําโขงตอนบน เรียกวา “แมน้ําลานชาง” คนจีนท่ัวไปเรียกวา “หลานซางเจียง”

• “สามเหล่ียมทองคํา” ประกอบไปดวยชายแดน 3 ประเทศ คือ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร และประเทศไทย บริเวณอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย

• แมน้ําโขงมีความหลากหลายของชนิดพันธุปลามากเปนอันดับ 3 ของโลก รองจากแมน้ําอะเมซอนใน

อเมริกาใต และแมน้ําแซรในทวีปแอฟริกา

• แมน้ําโขงมีความหลากหลายทางชีวภาพสูง โดยเฉพาะพันธุปลาอยางนอย 1,100 ชนิด

• แมน้ําโขงเปนแหลงประมงนํ้าจืดขนาดใหญซึ่งมีปริมาณการจับปลามากกวา 2.6 ลานตันตอป ซึ่งคิด

เปนรอยละ 25 ของปริมาณการจับปลาน้ําจืดท่ัวโลก

• ลุมน้ําโขงยังเปนท่ีอยูอาศัยของสัตวเล้ียงลูกดวยนมมากกวา 430 ชนิด สัตวเล้ือยคลานและสัตวสะเทินน้ํา

สะเทินบกกวา 800 ชนิด นก 1,200 ชนิดพันธุ และพันธุพืชอีกกวา 20,000 ชนิด

• มูลคาการทําประมงตอปในลุมน้ําโขงอยูท่ี 127,000 – 231,000 ลานบาท

8

ท่ีมา: http://www.wwf.or.th/what_we_do/wetlands_and_production_landscape/mekongriver/

http://www.mekongrivertoday.com/mekong-river_info.htm

https://www.internationalrivers.org

ติดตอและสอบถามขอมูลเพ่ิมเติม

นางสาวนวลละออ วงศพินิจวโรดม ผูอํานวยการสํานักบริหารจัดการลุมน้ําระหวางประเทศ

นายชัยยุทธ สุขศรี ผูเชี่ยวชาญดานอุทกวิทยา

ท่ีปรึกษา

ดร.วินัย วังพิมูล ผูอํานวยการสวนวิชาการ

นางสาวพุทธิกุล ทองเนื้อสุก รักษาการตําแหนงวิศวกรชํานาญการพิเศษ

นายพูนศักดิ์ วิเศษโสภา วิศวกรโยธาปฏิบัติการ

นางสาวสุชาดา สิวทองคํา ผูชวยผูประสานดานเทคนิค

นางสาวอชิรญา วงษแกว ผูชวยผูประสาน

นางสาวศุภธิดา พานิชปฐมชัย ผูชวยผูประสาน

คณะ

ผูจัดทํา

www.tnmc-is.org สํานักบริหารจัดการลุมน้ําระหวางประเทศ

กรมทรัพยากรน้ํา

------------------------------------------------ 180/3 ถ.พระรามท่ี 6 ซอย 34

แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุงเทพฯ 10400

โทรศัพท 0 2271 6000