บทความทางเทคนิค
ฉบับท่ี 2 ประจําป พ.ศ. 2561
ชุดความรูขามพรมแดน (Transboundary Technical Bulletin)
Flow Contribution in Lower Mekong Basin
นางสาวนวลละออ วงศพินิจวโรดม ผูอํานวยการสํานักบริหารจัดการลุมนํ้าระหวางประเทศ
กรมทรัพยากรนํ้า
“ขอกลาวสวัสดีผูอานทุกทาน ทางทีมงานคณะผูจัดทําจากสํานักบริหารจัดการลุมน้ําระหวางประเทศ
กรมทรัพยากรน้ํา ในฐานะฝายเลขานุการคณะกรรมการแมน้ําโขงแหงชาติไทย ไดจัดทําชุดความรูทางเทคนิค
ฉบับที่ 2 เรื่อง การศึกษาปริมาณน้ําทาในลุมน้ําโขงตอนลาง มีความประสงคในการรวบรวมขอมูล
ดานการศึกษาปริมาณน้ําทาในลุมน้ําโขงตอนลาง เพื่อใหผูอานรับทราบขอมูลเรื่องปริมาณน้ําทาของ
ประเทศท่ีมีลําน้ําสาขาท่ีไหลลงสูแมน้ําโขงสายประธาน ซึ่งประกอบดวย 1) สาธารณรัฐประชาชนจีน
2) สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร 3) สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว 4) ราชอาณาจักรไทย
5) ราชอาณาจักรกัมพูชา และ 6) สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม จึงหวังเปนอยางย่ิงวาบทความทาง
เทคนิคฉบับนี้จะเปนประโยชนตอผูอานทุกทาน และนอมรับคําติชมเพื่อปรับปรุงในฉบับถัดไป”
1
ดวยความปรารถนาดี
การศึกษาปริมาณน้ําทาในลุมน้ําโขงตอนลาง
2
แมน้ําโขงตอนลาง
แมน้ําโขงตอนบน
ขอมูลทั่วไปลุมน้ําโขง
• ตนกําเนิดของแมน้ําโขง : ภูเขาจี้ฟู สวนหนึ่งของ
เทือกเขาหิมาลัยบนท่ีราบสูงทิเบต ประเทศจีน
• ระยะทางแมน้ําโขง ประมาณ 4,800 กิโลเมตร
• พ้ืนที่รับน้ํา ประมาณ 795,000 ตารางกิโลเมตร
• ลุมน้ําโขงแบงเปน 2 สวน คือ
ลุมน้ําโขงตอนบน : จีน
ลุมน้ําโขงตอนลาง : เมียนมาร สปป.ลาว ไทย
กัมพูชา และ เวียดนาม
แมนํ้าโขงสวนท่ีผานประเทศไทยเปนชวงของแมน้ําโขงตอนลาง ซึ่งไหลผาน อ.เชียงแสน อ.เชียงของ
และ อ.เวียงแกน จ.เชียงราย ระยะทาง 84 กิโลเมตร กอนเขาสูประเทศลาว และไหลเปนพรมแดนไทย – ลาว
เร่ิมจาก จ.เลย หนองคาย นครพนม มุกดาหาร อํานาจเจริญ และอุบลราชธานี รวมความยาวท่ีไหลผาน
ประเทศไทยประมาณ 976 กิโลเมตร
แมน้ําสาขาในประเทศไทยท่ีไหลลงแมน้ําโขง คือ
ภาคเหนือ : แมน้ํารวก แมจัน แมกก และแมอิง
ภาคอีสาน : น้ําเหือง น้ําเลย น้ําโมง น้ําสวย น้ําสงคราม น้ําก่ํา และน้ํามูล
ขอมูลทั่วไปลุมน้ําโขงในประเทศไทย
ที่มา: http://www.tnmcstudy.org
แมน้ําสาขาที่ไหลลงสูแมน้ําโขงสายประธาน
ที่มา: Planning Atlas of the Lower Mekong River Basin 2011 3
แมน้ําสาขาท่ีไหลลงสูแมน้ําโขงสายประธาน ประกอบดวย
• สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว 18 ลําน้ํา
• ราชอาณาจักรไทย 14 ลําน้ํา
• ราชอาณาจักรกัมพูชา 7 ลําน้ํา
*สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร
**สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม เปนเพียงประเทศตนน้ํา
ของแมน้ําสาขาเทานั้น ไมไดไหลงสูแมน้ําโขงสายประธานโดยตรง
ซึ่ง สปป.ลาว มีพื้นท่ีรับน้ํามากท่ีสุด คือ 202,000 ตารางกิโลเมตร
มีสัดสวนปริมาณน้ําทามากท่ีสุด คือ 41.2 เปอรเซ็นต ของปริมาณน้ํา
ท้ังหมด รองลงมาคือกัมพูชาและประเทศไทย ตามลําดับ
แผนภูมิลําน้ํายอยที่ไหลลงแมน้าํโขงตอนลาง
แผนท่ีเสนลํานํ้าแมนํ้าโขง
วิธีการศึกษา
การศึกษาปริมาณน้ําทาของแมน้ําโขงโดยประยุกตใชแบบจําลองทางคณิตศาสตร เพ่ือสนับสนุน
กระบวนการตัดสินใจหรือท่ีเรียกวา Decision Support Framework (DSF) ซึ่งเปนเคร่ืองมือท่ีพัฒนาขึ้น
ภายใตคณะทํางานแผนงานการใชน้ํากลุมท่ี 1 ดาน Modeling Package and Knowledge Base โดย
พัฒนาฐานความรูและชุดแบบจําลองลุมน้ําประกอบดวย ฐานขอมูลและองคความรู ชุดแบบจําลอง
คณิตศาสตร และ เคร่ืองมือวิเคราะหผลกระทบ แลวเสร็จเม่ือเดือนมีนาคม 2547 (JC) และคณะกรรมการ
รวมไดมีมติเห็นชอบใหใช DSF เปนเคร่ืองมือศึกษาเพ่ือสนับสนุนการรางกฎเกณฑการใชน้ําและการผันน้ํา
ขามลุมน้ํารวมท้ังใชในการวางแผนสําหรับแผนงานพัฒนาลุมน้ําภายใตกรอบความรวมมือแมน้ําโขง
ชุดแบบจําลองคณิตศาสตร ของ DSF ประกอบดวย
• แบบจําลองดานอุทกวิทยา (Soil and Water Assessment Tool)
• แบบจําลองระบบลุมน้ํารวมปริมาณและคุณภาพน้ํา (Integrated Quantity and Quality Model)
• แบบจําลองอุทกพลวัตร เพื่อการวิเคราะหสภาพการไหลของน้ํา (ISIS model)
5
แบบจําลองดานอุทกวิทยา
เพ่ือการหาปริมาณนํ้าทา
แบบจําลองระบบลุมนํ้า
รวมปริมาณและคุณภาพนํ้า
เพ่ือศึกษาสมดุลนํ้า
แบบจําลองเพ่ือการวิเคราะห
สภาพการไหลของนํ้า
ผังแสดงการประยุกตใชแบบจําลอง DSF
ผลการศึกษา
ผลจากการศึกษาของ MRC โดยใชเคร่ืองมือทางเทคนิคท่ีเรียกวา ระบบสนับสนุนการตัดสินใจ (DSF) ทําการศึกษา
และวิเคราะหปริมาณน้ําทาท่ีเกิดขึ้นในลุมแมน้ําโขงตอนลาง โดยใชชวงขอมูลจากป ค.ศ. 1985 – 2008 พบวา
สัดสวนปริมาณน้ําทาในแมน้ําโขงสายประธาน
- สาธารณรัฐประชาชนจีน รอยละ 16.5 - ราชอาณาจักรไทย รอยละ 14.5
- สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร รอยละ 0.5 - ราชอาณาจักรกัมพูชา รอยละ 19.3
- สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว รอยละ 41.2 - สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม รอยละ 8
สัดสวนปริมาณน้ําทาทีเ่กิดข้ึนในลุมน้าํโขงตอนลาง
ที่มา: รายงานโครงการศึกษาผลกระทบของโครงการไฟฟาพลังน้ําบนแมน้ําโขงสายประธาน 6
ผลการศึกษา
ลุมน้ําโขงและสัดสวนน้าํทา
ประเทศ พ้ืนท่ีรับน้ํา (ตร.กม.) ปริมาณน้ํา (ลาน ลบ.ม.)
พ้ืนท่ีรับน้ํา (ตร.กม.) % ปริมาณน้ํา (ลาน ลบ.ม.) %
สาธารณรัฐประชาชนจีน 166,950 21 81,442 16.5
สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร 23,850 3 2,468 0.5
สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว 198,750 25 203,359 41.2
ราชอาณาจักรไทย 182,850 23 71,571 14.5
ราชอาณาจักรกัมพูชา 159,000 20 95,263 19.3
สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม 63,600 8 39,487 8
รวม 795,000 100 493,590 100
7
สาธารณรัฐประชาชนจีน สาธารณรฐัแหงสหภาพเมยีนมาร สาธารณรฐัประชาธิปไตยประชาชนลาว
ราชอาณาจักรไทย ราชอาณาจักรกัมพูชา สาธารณรฐัสังคมนิยมเวยีดนาม
พ้ืนที่รับน้ํา ปริมาณน้ําทา
เมียนมาร
3%
จีน
21%
สปป.ลาว
25%
เวียดนาม
8%
กัมพูชา
20%
ไทย
23%
จีน
16.5%
เวียดนาม
8%
กัมพูชา
19.3%
ไทย
14.5% สปป.ลาว
41.2%
เมียนมาร
0.5%
เกร็ดความรู
• แมน้ําโขงมีความยาวเปนอันดับ 10 ของแมน้ํานานาชาติท่ัวโลก
• แมน้ําโขงตอนบน เรียกวา “แมน้ําลานชาง” คนจีนท่ัวไปเรียกวา “หลานซางเจียง”
• “สามเหล่ียมทองคํา” ประกอบไปดวยชายแดน 3 ประเทศ คือ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว
สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร และประเทศไทย บริเวณอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
• แมน้ําโขงมีความหลากหลายของชนิดพันธุปลามากเปนอันดับ 3 ของโลก รองจากแมน้ําอะเมซอนใน
อเมริกาใต และแมน้ําแซรในทวีปแอฟริกา
• แมน้ําโขงมีความหลากหลายทางชีวภาพสูง โดยเฉพาะพันธุปลาอยางนอย 1,100 ชนิด
• แมน้ําโขงเปนแหลงประมงนํ้าจืดขนาดใหญซึ่งมีปริมาณการจับปลามากกวา 2.6 ลานตันตอป ซึ่งคิด
เปนรอยละ 25 ของปริมาณการจับปลาน้ําจืดท่ัวโลก
• ลุมน้ําโขงยังเปนท่ีอยูอาศัยของสัตวเล้ียงลูกดวยนมมากกวา 430 ชนิด สัตวเล้ือยคลานและสัตวสะเทินน้ํา
สะเทินบกกวา 800 ชนิด นก 1,200 ชนิดพันธุ และพันธุพืชอีกกวา 20,000 ชนิด
• มูลคาการทําประมงตอปในลุมน้ําโขงอยูท่ี 127,000 – 231,000 ลานบาท
8
ท่ีมา: http://www.wwf.or.th/what_we_do/wetlands_and_production_landscape/mekongriver/
http://www.mekongrivertoday.com/mekong-river_info.htm
https://www.internationalrivers.org
ติดตอและสอบถามขอมูลเพ่ิมเติม
นางสาวนวลละออ วงศพินิจวโรดม ผูอํานวยการสํานักบริหารจัดการลุมน้ําระหวางประเทศ
นายชัยยุทธ สุขศรี ผูเชี่ยวชาญดานอุทกวิทยา
ท่ีปรึกษา
ดร.วินัย วังพิมูล ผูอํานวยการสวนวิชาการ
นางสาวพุทธิกุล ทองเนื้อสุก รักษาการตําแหนงวิศวกรชํานาญการพิเศษ
นายพูนศักดิ์ วิเศษโสภา วิศวกรโยธาปฏิบัติการ
นางสาวสุชาดา สิวทองคํา ผูชวยผูประสานดานเทคนิค
นางสาวอชิรญา วงษแกว ผูชวยผูประสาน
นางสาวศุภธิดา พานิชปฐมชัย ผูชวยผูประสาน
คณะ
ผูจัดทํา
www.tnmc-is.org สํานักบริหารจัดการลุมน้ําระหวางประเทศ
กรมทรัพยากรน้ํา
------------------------------------------------ 180/3 ถ.พระรามท่ี 6 ซอย 34
แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุงเทพฯ 10400
โทรศัพท 0 2271 6000