หนวยท 6 ชนกลมนอยกบการพฒนามนษยในบรบทโลก

ผชวยศาสตราจารย ดร.ขวญชวน บวแดง

ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร.ขวญชวน บวแดง วฒ ปรญญาเอก (สาขามานษยวทยา)

ต าแหนง ผชวยศาสตราจารย หนวยทเขยน หนวยท 6

2

ชดวชา การพฒนามนษยในบรบทโลก หนวยท 6 ชนกลมนอยกบการพฒนามนษยในบรบทโลd ตอนท 6.1 ความรท วไปเกยวกบชนกลมนอย 6.2 ปญหาของชนกลมนอยในบรบทโลก 6.3 การพฒนาชนกลมนอยในบรบทโลก แนวคด 1. ชนกลมนอยมความหมายทเกยวพนกบค าวา “เชอชาต” และ “กลมชาตพนธ” ซงเปนค าทเกดขนในยคสมยใหมตงแตครสตศตวรรษท 16 เปนตนมา การเกดรฐชาตเปนเงอนไขส าคญของการเกดขนของชนกลมนอย คนทไมมบรรพบรษรวม ไมมภาษาและวฒนธรรมประจ าชาตเปนอนหนงอนเดยวกนกบคนกลมใหญในรบชาต อาจถกจ าแนกเปนชนกลมนอย 2. ความหมายของชนกลมนอยในยคโลกาภวตนและบรบทโลกหมายถง ผทอพยพโยกยายถนฐาน ทงทเปนแรงงานขามชาต ผพลดถน หรอผล ภย 3. สทธมนษยชนทส าคญของชนกลมนอยไดแก สทธความเปนพลเมองของรฐชาตและพลเมองของโลก สทธในการตดสนใจและการปกครองตนเอง สทธในการด ารงวถชวตและวฒนธรรม 4. พหวฒนธรรมท าใหกลมวฒนธรรมของชนกลมนอยทหลากหลายในสงคมสามารถอยรวมกนไดอยางสงบสข เขาใจและเคารพซงกนและกน สามารถแกไขความขดแยงตางๆ ไดโดยไมตองอาศยความรนแรง วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 6 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายความหมายของชนกลมนอยทสมพนธกบเชอชาตและชาตพนธได 2. อธบายปญหาของชนกลมนอยในบรบทโลกได 3. อธบายหลกการและปญหาของแนวทางแบบพหวฒนธรรมได กจกรรมระหวางเรยน 1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 6 2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 6.1-6.3 3. ปฏบตตามกจกรรมทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอนแตละตอน 4. ฟงรายการวทยกระจายเสยง (ถาม)

แผนการสอนประจ าหนวย

3

5. ชมรายการวทยโทรทศน (ถาม) 6. เขารบบรการสอนเสรม (ถาม) 7. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 6 สอการสอน 1. เอกสารการสอน 2. แบบฝกปฏบต 3. รายการสอนทางวทยกระจายเสยง 4. รายการสอนทางวทยโทรทศน 5. การสอนเสรม ประเมนผล 1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน 2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง 3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ าภาคการศกษา เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน หนวยท 6 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

4

ตอนท 6.1 ความรทวไปเกยวกบชนกลมนอย โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 6.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 6.1.1 ความหมายของชนกลมนอยทสมพนธกบเชอชาตและกลมชาตพนธ

6.1.2 การนยามความหมายของชนกลมนอยในบรบทของรฐชาต 6.1.3 การนยามความหมายของชนกลมนอยในบรบทโลก

แนวคด

1. ชนกลมนอยมความหมายทเกยวพนกบค าวา “เชอชาต” และ “กลมชาตพนธ” ซงเปนค าทเกดขนในยคสมยใหมตงแตครสตศตวรรษท 16 เปนตนมา

2. การเกดรฐชาตเปนเงอนไขส าคญของการเกดขนของชนกลมนอย คนในชาตมจนตนาการถงการมบรรพบรษรวมกนผานการสรางประวตศาสตรชาต มภาษาและวฒนธรรมประจ าชาตอนหนงอนเดยวกน กลมคนทไมไดอยกลมนเชน เปนผอพยพทมภาษา วฒนธรรมและศาสนาทแตกตาง อาจถกจ าแนกเปนชนกลมนอย

3. ในบรบทโลก ความหมายของ “ชนกลมนอย” หมายถง ผทอพยพโยกยายถนฐาน ทงทเปน แรงงานขามชาต ผพลดถนหรอผล ภย วตถประสงค เมอศกษาตอนท 6.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความเหมอนและตางของชนกลมนอยและกลมชาตพนธได 2. อธบายความสมพนธระหวางชนกลมนอยกบชนกลมใหญในบรบทของรฐชาตได 3. อธบายการปรบเปลยนความหมายของชนกลมนอยในยคโลกาภวฒนได

5

ความน า ตอนท 6.1 น เนนการท าความเขาใจความหมายของชนกลมนอย (minorities) ทสมพนธกบค าทส าคญอกอยางนอย 2 ค าไดแก ค าวาเชอชาต (races) และกลมชาตพนธ (ethnic groups) การท าความเขาใจชนกลมนอยตองเขาใจควบคกบชนกลมใหญ (majorities) ซงโดยทวไปจะเปนการจ าแนกในขอบเขตประเทศหนง การประกาศเอกราชจากเจาอาณานคม โดยเฉพาะอยางยงหลงสงครามโลกครงท 2 ท าใหรฐทเกดขนใหมมความตองการสรางประเทศใหมทเปนเอกภาพ ความปกแผน จงมกจะสรางจนตนาการรวม หรอทเบเนดกต แอนเดอรสน (Benedict Anderson)1 เรยกวา “ชมชนในจนตนาการ” (Imagined Communities) บนพนฐานของการก าหนดภาษาของชาต วฒนธรรมชาต และประวตศาสตรชาต ซงมกจะเปนภาษา วฒนธรรม และประวตศาสตรของคนทมจ านวนมากในประเทศ ผคนทมลกษณะทสอดคลองกบจนตนาการของรฐ หรอมแนวทางทจะปรบใหเขาในกรอบแนวคดของรฐได กจะถอวาเปน “ชนกลมใหญ” แตผคนทมลกษณะทแตกตางจากจนตนาการทรฐสราง อกทงยงมแนวทางทรฐเหนวาอาจจะเปนภยตอความมนคงของรฐ กจะถกจดใหอยใน “ชนกลมนอย” อยางไรกดโลกาภวตน หรอการเชอมโยงกนโดยงายและรวดเรวในระดบโลกท าใหค านยามของค าวา “ชนกลมนอย” มการเปลยนแปลง ดงจะไดบรรยายโดยละเอยดเปนสามเรอง เรองทหนง ความหมายของ “ชนกลมนอย” ทสมพนธกบ “เชอชาต” และ“กลมชาตพนธ” เรองทสอง การนยามความหมายของ “ชนกลมนอย” ในบรบทของรฐชาต และเรองทสาม การนยามความหมายของ “ชนกลมนอย” ในบรบทโลก

1 Benedict Anderson. (1983). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of

Nationalism. London: Verso.

6

เรองท 6.1.1 ความหมายของชนกลมนอยทสมพนธกบเชอชาตและกลมชาตพนธ ค าวา “ชนกลมนอย” มความหมายทเกยวพนกบค าวา “เชอชาต” และ “กลมชาตพนธ” ซงเปนค าทเกดขนในยคสมยใหมตงแตครสตศตวรรษท 16 เปนตนมา ทงนเมอเทคโนโลยสมยใหมเรมพฒนาในยโรป เกดการเดนเรอดวยเครองจกรกลเพอส ารวจทวปอน และมความสนใจในเรองผคนทมเชอสายและวฒนธรรมทแตกตางจากคนยโรป ตอมาหลายรฐในยโรปเรมสงกองทหารไปลาอาณานคม ภายใตรฐอาณานคม การจ าแนกกลมคนในประเทศทเขาไปปกครองมความส าคญในเชงการปกครอง เกดการจ าแนกเปน เชอชาต หรอกลมชาตพนธ จากเดมทรฐยคกอนสมยใหมไมมการจ าแนกกลมชนทมความแตกตางกนทางภาษาและวฒนธรรมจ านวนมากในลกษณะทเรยกวาเชอชาต ชาตพนธหรอชนกลมนอย

กลมชนทมความแตกตางทางภาษาและวฒนธรรมในยคกอนสมยใหม เมอมนษยปรากฏตวบนโลกน การสรางความสมพนธกบผอนหรอเรยกวาการมกลมทางสงคม เรมจากการมครอบครว และขยายไปเปนกลมเครอญาต ผทต งถนฐานเปนชมชนหรอหมบาน ประกอบไปดวยกลมเครอญาตหลายกลมมาอยรวมกน การทวถชวตของมนษยในยคกอนสมยใหม อยบนพนฐานเศรษฐกจแบบพอยงชพ ทเนนการผลตเพอบรโภคในครวเรอน และแลกเปลยนหรอซอขายผลผลตทเหลอทมจ านวนไมมาก ท าใหสมาชกแตละกลมใชชวตสวนใหญอยในพนทของตนเอง พฒนาองคความรและลกษณะเฉพาะทางวฒนธรรมในกลมของตนเอง อนเกดจากการปฏสมพนธกบสงแวดลอมตามธรรมชาตและการสรางความสมพนธภายในชมชน มการพฒนาลกษณะเฉพาะทางวฒนธรรม เชน ภาษา เครองแตงกาย รปแบบการสรางบาน ฯลฯ การทผคนในชมชนมความสมพนธใกลชด และระบบการเรยนรยงคงเปนระบบแบบไมเปนทางการ เนนการปฏบตและการถายทอดจากพอแมสลก ท าใหมการสบทอดวฒนธรรมเฉพาะอยางตอเนองมาเปนเวลานาน อยางไรกด เมอจ านวนสมาชกในครอบครวและเครอญาตเพมมากขน สมาชกบางสวนกจะแยกออกไปตงชมชนใหม เพอใหใกลกบทรพยากรทดน ปาไม ภเขา แมน าและฝ งทะเลทจะใชประโยชน การเคลอนยายบางกลมกยายไปในบรเวณทไกลจากเดมมาก ไปอยใกลชดกบชมชนอนๆ ทมความแตกตางทางภาษาและวฒนธรรม การปฏสมพนธกบชมชนทตางกนดานภาษาและวฒนธรรมในกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคม กอใหเกดการผสมผสานหรอการน าวฒนธรรมของกลมอนมาใช ท าใหวฒนธรรมของแตละชมชนมการปรบเปลยนอยเสมอ ตวอยางทเหนไดชด คอการพฒนาภาษา เมอมการแยกตวจากชมชนเดมไปตงชมชนใหม ทอยในสงแวดลอมและความสมพนธกบกลมอน แตละชมชนกมส าเนยงและค าศพททแตกตางกน เมอพฒนานานไป กจะกลายเปนส าเนยงทองถน หรอตวอยางของเรองเครองแตงกายกเชนกน แตละชมชนกจะพฒนาวธการผลตเสนใย การทอผา และการออกแบบลวดลาย ทม ลกษณะเฉพาะทมการปรบเปลยนจากการรบเอาวฒนธรรมของชมชนอนมาประยกตใช ท าใหในยคกอน

7

สมยใหม มการด ารงอยของชมชนทมความหลากหลายและความเฉพาะของวฒนธรรมและความเชอจ านวนมาก ทอยกระจายในระบบนเวศและสงคมทมความแตกตางกน ในการจ าแนกความแตกตางระหวางชมชนในยคกอนสมยใหม ในพนทเอเชยตะวนออกเฉยงใต ประเภทของการจ าแนกทเหนไดทวไปไดแก 1) การจ าแนกตามลกษณะภมประเทศทก าหนดใหวถชวตมความแตกตางกน เชน เปนคนปา คนดอย คนทราบ คนชายทะเล 2) การจ าแนกตามสถานภาพทางสงคม ซงมระดบของความศวไลซ หรอความเจรญเขามาเกยวของ ซงในเรองความศวไลซ เกยวพนกบความใกลชดกบราชส านก ซงเปนศนยกลางความเจรญทางวตถ ระบบการศกษา ภาษาเขยนและวรรณกรรม นอกจากนยงเกยวพนกบศาสนาหลกทราชส านกยดถอ ไมวาจะเปนพทธ ครสต หรออสลาม ยกตวอยางการแยกกลม “ไท/ไต” ออกจากกลม “ขา” โดยกลม “ไท/ไต” ซงมการจ าแนกความแตกตางในส าเนยงและวฒนธรรมและพนททอยอาศย เปนกลมไทลอ ไทเขน ไตหลวง ฯลฯ จะเปนกลมทมความเปนอสระและความเปนเมองมากกวา กลม “ขา” จะเชอมโยงกบความเปนขาทาสและการอยในพนทปา ตวอยางการเรยก ขาม ขากอ (หรออาขา)2 และ 3) เปนการจ าแนกยอยลงไปจากกลมใหญทจ าแนกไวแลว โดยเรยกตามความแตกตางของสหรอแบบของเครองแตงกาย เชน ไทด า ไทแดง ไทขาว หรอมงขาว มงลาย ฯลฯ ส าหรบการเรยกชอในยคกอนสมยใหม มการเรยกชอเฉพาะของแตละกลม ซงบางชอกอยในประเภทของการจ าแนกดงทกลาวขางตน เชน การทคนพมาเรยกคนกะเหรยงวา “คะหยน” ซงมความหมายในลกษณะของความปาเถอน แตบางชอ สนนษฐานวา มาจากค าวา “คน” ในภาษาของกลมชน ซงเปนค าทจ าแนกความแตกตางระหวางคนกบสตวและสงของอนๆ นนคอเมอมใครถามวา คณเปนใคร เขากจะตอบวา เขาเปน “คน” ค าวา “คน” ในภาษาของเขา จงกลายเปนชอเรยกกลม เชน ค าวา “ยาง” ซงคนไทใหญในรฐฉานของประเทศพมาและคนทางภาคเหนอของประเทศไทยใชเรยกกลมทปจจบนมชอเปนทางการวา “กะเหรยง” สนนษฐานวากรอนมาจากค าวา “ญอ” ในค าวา ปกาเกอะญอ ซงแปลวา “คน” กลมชนแตละกลมจงมชอทผอ นตงใหตงแตยคกอนสมยใหม แตการนยามอยางเปนทางการและมขอบเขตชดเจน ซงเปนการก าหนดปรมณฑลของความเปนชาตพนธของแตละกลมแยกออกจากกลมอนนนยงไมเกดขน กลาวโดยสรปแลว การรวมตวเปนกลมในยคกอนสมยใหม มลกษณะของชมชนหรอกลมยอยทอยบนพนฐานของความเปนเครอญาต และการด าเนนชวตทพอเพยงภายในชมชนตวเองเปนหลก เมอมการแยกชมชนและโยกยายกระจายออกไป ชมชนทเคยมวฒนธรรมรวมเหลาน กเรมการปรบเปลยนดานภาษาและวฒนธรรมมากนอยแลวแตระยะทางทหางจากกลมเดมและความสมพนธกบกลมใหมทอยในพนททอยอาศย ความพยายามของรฐกอนสมยใหมหรอผคน ทจะจ าแนกชมชนทแตกตางหลากหลายเหลานใหเปน “กลมชาตพนธ” ยงไมเกดขน เชนเดยวกบการยงไมไดแยกแยะวาใครเปน “ชนกลมนอย” ใครเปน “ชนกลมใหญ” ในชวงเวลาทยงไมไดมการจ าแนก การแจงนบ และการก าหนดขอบเขตพนททชดเจน

2 Andrew Turton, ed. (2000). Civility and Savagery: Social Identity in Tai States. Surrey: Curzon Press.

8

การจ าแนกเชอชาต (Race) ในยคสมยใหม ในยคสมยใหม พรอมไปกบความกาวหนาในทางวทยาศาสตรของการแบงประเภทของสงมชวต ตงแตตอนปลายของครสตศตวรรษท 19 ค าวา เชอชาต (Race) เรมเปนค าส าคญในวทยาศาสตรของการแบงประเภทมนษย โดยเปนเชอชาตทก าหนดไดจากความเหมอนหรอตางกนทางกายภาพ มความหมายทเกยวกบการสบเชอสายและการมบรรพบรษรวมกน ทจรงแลวค าวา เชอชาตหรอ Race เปนค าโรมน และใชในฝรงเศสตงแตครสตศตวรรษท 16 โดยหมายถงสายเลอด การแบงเชอชาตในยคทเรมมการลาอาณานคมและการใชทฤษฎววฒนาการนจงมการแบงตามสผว โดยแยกเปนกลมผวขาว ผวเหลอง ผวด า และผวแดง โดยถอวาผวขาวสงสงกวาผวอน เนองจากคนผวขาวอยในทวปยโรป อเมรกา ทมความเจรญทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในขณะทคนผวสอนอยในสงคมทมความเจรญทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทดอยกวาหรออยในระดบววฒนาการทต า การจ าแนกวาคนผวขาวมความกาวหนาทางวทยาศาสตร ถอวาคนกลมน มความสามารถทางสมอง และรวมถงดานคณธรรมจรยธรรม ทสงกวาคนผวสอน โดยเฉพาะอยางยงคนผวด า ทถอวาอยในขนตอนต าสดของววฒนาการ และมสถานภาพเปนทาสทถกจบตวมาขายและใชแรงงาน การแบงกลมเชอชาตตามสผว เปนพนฐานของการเกดลทธเชอชาตหรอ racism ทวางระเบยบกฎเกณฑทกดกนคนผวด าและผวสอนๆ ไมใหมสทธเทาเทยมกบคนผวขาว เชนในประเทศแอฟรกาใต และแมแตในสหรฐอเมรกาทมคนผวขาวปกครอง คนผวด าจะไมไดรบอนญาตใหนงในตรถไฟรวมกบคนผวขาว ไมไดรบการอนญาตใหเดนผานประตเดยวกนกบคนผวขาว และไมไดรบการอนญาตใหมสทธออกเสยงในการเลอกตงเปนตน ตวอยางกรณของการกวาดลางชาวยวในเยอรมนสมยอดอลฟ ฮตเลอร (Adolf Hitler) กมรากฐานความเชอทมองวาเชอชาตยวเปนเชอชาตทเลวราย สมควรจะก าจดใหหมด จงเกดนโยบายการฆาลางเผาพนธ อยางไรกดในยคหลงสงครามโลกครงท 2 ทมขบวนการตอสเพอเอกราชจากเจาอาณานคม การเกดรฐชาตสมยใหม ความคดแบบเสรนยมและประชาธปไตย ท าใหกระแสการตอตานลทธเชอชาตขยายตวกวางขวาง มขอโตแยงทางวชาการวาความคดทคนผวสมความแตกตางกนในทางภมปญญานนไมสามารถพสจนออกมาไดอยางเปนวทยาศาสตร ความคดเกยวกบเชอชาตท าใหกลมชนทมสผวตางกนมสถานภาพไมเทาเทยมกน เปดโอกาสใหมการกดขขดรด ท าใหภายหลงมการปรบเปลยนไมใชค าวาเชอชาต เนองจากความหมายในเชงลบของค า ประกอบกบแนวคดทฤษฎทเหนวาการจ าแนกกลมคนบนพนฐานของเชอชาตทมพนธกรรมทแตกตางกน เปนการจ าแนกทไมสมเหตสมผล ดงทสเทพ สนทรเภสช3 สรปไววาความคดทเกยวกบเชอชาตเนนการจ าแนกประเภทมนษยชาตตามความแตกตางทางรางกายและลกษณะทปรากฏภายนอก และมองวาลกษณะภายนอกทเหมอนกนท าใหมอารมณความรสก ความสามารถและคณลกษณะทางศลธรรมรวมกน เปนความคดทไมเปนวทยาศาสตร เพราะกลมคนทมลกษณะภายนอกเหมอนกน กสามารถมความแตกตางหลากหลาย อนเนองจากกระบวนการถายทอดทางสงคมและวฒนธรรมทแตกตางกน อกทงการทผคนมการปะปนและเคลอนยายตลอดเวลา กท าใหยากทจะจ าแนกเสนแบงระหวางเชอชาตตางๆ

3 สเทพ สนทรเภสช. (2548). ชาตพนธสมพนธ. กรงเทพ: เมองโบราณ.

9

อยางไรกด แมความนยมใชค าวาเชอชาตหรอ race จะลดลงทงในทางวชาการและการปรากฏในเอกสารทเปนทางการหรอเปนนโยบายของหลายประเทศ แตกยงมบางกรณทยงใชค าน เชน กรณของกลมชนตางๆ ในประเทศพมา ทมการจ าแนกอยางเปนทางการมาตงแตสมยทปกครองโดยรฐอาณานคมองกฤษ4 โดยมการจ าแนกและการใหค านยามแตละกลมอยางเปนทางการแยกออกจากกน ไมเนนการอธบายความสมพนธของกลมชนเหลาน นเปนจดเรมตนของการท าใหแตละกลมรสกวามความแตกตางกนอยางสนเชงทงในดานเชอสาย ความเชอและวฒนธรรม รวมถงลกษณะนสยใจคอและคณธรรม ซงเปนความหมายเดยวกบการใชค าวาเชอชาต ในเอกสารทางการของรฐอาณานคมองกฤษใชค าวาเชอชาตมาตลอด โดยแบงเปนเชอชาตพมา กะเหรยง มอญ ฯลฯ นอกจากเรองของการจ าแนกแลว การทรฐอาณานคมมนโยบายแบงแยกแลวปกครอง โดยใหทกกลมชาตพนธข นตอองกฤษโดยตรงและสงเสรมใหมสถานภาพสงเทยบเทากลมชนพมาซงเปนคนกลมใหญของประเทศ ท าใหแตละกลมชาตพนธรสกวาตนเปนชาตหนงทควรจะมประเทศของตนเอง เมอพมาไดรบเอกราชจากองกฤษใน พ.ศ. 2492 กลมชาตพนธตางๆ จงไมยอมอยภายใตการปกครองของกลมชนพมา และเมอรฐบาลของนายพลเนวนซงขนมามอ านาจใน พ.ศ. 2505 มลกษณะของการกดขปราบปราม กลมชาตพนธตางๆ กไดกอตงกองก าลงอาวธของตน และตอสกบกองทพพมาจนถงปจจบน (พ.ศ. 2561) กลมเหลาน เลอกทจะเรยกกลมของตนเองดวยค าวาเชอชาต เชน เชอชาตกะเหรยง เชอชาตพมา เชอชาตมอญ เพอตอกย าความแตกตางระหวางกลมของตนและคนพมา วาไมมอะไรทจะเชอมโยงกนไดเลยทงในทางเชอสาย ความเชอและวฒนธรรม รวมถงลกษณะนสยใจคอและคณธรรมประจ าตว การจ าแนกเชอชาตเชนในกรณของประเทศพมาจงเปนมรดกตกทอดมาตงแตสมยลทธลาอาณานคม ในความเปนจรงในยคนน ในหลายประเทศคนผวสรวมทงคนผวด าถอเปนชนกลมใหญของประเทศ แตตกอยภายใตการปกครองของคนผวขาวทถอตนวามความสามารถและคณธรรมสงกวา มการลดรอนสทธและเลอกปฏบตตอคนผวส ดงนนแมวาจ านวนของคนผวด าจะมมากกวาคนผวขาว แตกเปรยบเสมอน “ชนกลมนอย” ทอยชายขอบและเขาไมถงหรอไมไดรบสทธเชนเดยวกบคนผวขาว

กลมชาตพนธ (Ethnic groups) หลงสงครามโลกครงท 2 การใชค าวาเชอชาตเรมหมดความนยมลง เพราะการใหความหมายทเชอมโยงกบการจ าแนกตามสผวและลกษณะทางกายภาพอยางตายตวและความหมายทเชอมไปกบระบบการปกครองแบบเหยยดสผว ค าวา “กลมชาตพนธ” ไดถกน ามาใชแพรหลายมากขนโดยเฉพาะอยางยงในทางวชาการและนโยบายของรฐบางแหง เนองจากเปนค าทมนยของการมองแตละกลมอยางเทาเทยมกนมากกวา เพราะแตละกลมกจะมเชอสาย ภาษา และวฒนธรรม ทมลกษณะเฉพาะทไมมใครสงกวาใคร ส าหรบทมาของค าวาชาตพนธนน มาจากค าวา ethnic ซงเปนค าในภาษาองกฤษทเกาแก5 โดยมรากศพทจากค าภาษากรกโบราณวา “ethnos” ซงมความหมายเชนเดยวกบค าวา “gentile” ซงปรากฏใน New Testament ทเปนภาษากรก ซงหมายถงคนพนเมองดงเดม (pagan) ทไมไดเปนทงครส

4 จนกระทงไดรบอสรภาพจากองกฤษเมอปลาย พ.ศ. 2491 5 John Hutchinson & Anthony D. Smith, (eds). (1996). Ethnicity. Oxford: Oxford University Press.

10

เตยนและไมใชคนยว ค านาม “ethnos” หรอ “ethnie” นนหาค านามทเปนภาษาองกฤษไมได เลยใชค าวา “ethnic community” หรอ “ethnic group” บทน ายงอธบายตอไปอกวา ค าวา “ethnos” ซงเปนรากศพทภาษากรกโบราณนน ถกใชหลายแบบ ซงอาจจะหมายถงกลมเพอน ชนเผาหนง กลมเพศชาย กลมเพศหญง หรอแมแตฝงผงหรอฝงนก ซงสรปความหมายรวมกนคอ เปนกลมคนหรอสตวทมลกษณะทางวฒนธรรมหรอทางชวภาพบางอยางทรวมกน และมชวตอยและท างานรวมกน แตเมอดตอไปถงการใชในกลมคนองกฤษและอเมรกน กจะพบวาเรมมนยของความไมเทาเทยมกน โดยเลอกใชค าวา “ethnic” ส าหรบชนกลมนอยท”ปาเถอนและอยหางไกล” ในขณะทใชค าวา “nation” ส าหรบกลมคนผวขาว ดงนนเมอค าถกใชในภาษาองกฤษ ความหมายเดมเรมหายไป ไมไดใชกบฝงสตว หรอกลมคนทมลกษณะทางชวภาพบางอยางทรวมกนอกตอไป เรมมการใหความหมายทใกลเคยงกบความเปนชาต โดยค านยามของค าวา “ethnic group” ทเปนทยอมรบกนทวไปและทสรปโดยค าน าของหนงสอดงกลาวขางตน กคอ “กลมคนทมชอเรยกตนเอง มต านานบรรพบรษรวมกน มความทรงจ าทางประวตศาสตรรวมกน มองคประกอบทางวฒนธรรมรวมกน มความเชอมโยงกบแผนดนเกด และมความรสกสมานฉนทกบสมาชกในกลม อยางนอยกกบบางคน” อยางไรกด สเทพ สนทรเภสช6 เนนวาความเปนชาตพนธเปนเรองการสรางทางสงคม และเปนสงทสรางขนทางวฒปญญาโดยผสงเกตการณ หมายความวาไมไดสามารถเหนไดอยางเปนรปธรรม แตตองผานการประมวลและวเคราะห และวา “ชาตพนธ ไมไดเปนเพยงเรองของ”ความแตกตาง”เทานน แตยงเปนเรองของความไมเทาเทยมกนทางโครงสรางและการล าดบขนของความแตกตาง” อกดวย ตวอยางทเหนไดชดตวอยางหนงคอ ในประเทศทปกครองดวยระบบสงคมนยมทเนนความเทาเทยมกนของผคนและกลมชาตพนธ เมอจ าแนกกลมชาตพนธ กจะรวมทงกลมชาตพนธทเปนทงคนกลมใหญในประเทศและคนกลมนอย แตในหลายประเทศ การจ าแนกกลมชาตพนธกยงจ าแนกเฉพาะคนกลมนอย ไมถอวาคนกลมใหญเปนกลมชาตพนธ ซงแสดงใหเหนวาค านกยงไมไดใชแสดงถงความเปนชาตพนธทเทาเทยมกน แตหมายถงเฉพาะคนกลมนอย ซงในบางบรบทกอาจจะถกมองวาเปนปญหา ในบางบรบทกเปนกลมทจดการในลกษณะพเศษหรอมขอยกเวน นอกจากนในบางประเทศเชน ประเทศจน กเรยกกลมชาตพนธดวยค าวา ชนชาต (nationalities) ซงถอเปนการยกยองกลมอนในฐานะทเปนชาตเสมอกบชาตจน กจกรรม 6.1.1

ค าวา “ชนกลมนอย”(minorities) แตกตางจากค าวา “เชอชาต” (races) และ “กลมชาตพนธ” (ethnic groups) อยางไร จงอธบายมาพอเขาใจ แนวตอบกจกรรม 6.1.1 ค าวาชนกลมนอย เชอชาต และกลมชาตพนธเปนค าทใชเรยกกลมคนทมเชอสาย ภาษาและวฒนธรรมรวมกน อยางไรกด แตละค าจะมบรบทการใหความหมายทแตกตางกน ทงนค าวาเชอชาตจะ

6 สเทพ สนทรเภสช. อางแลว, หนา 8.

11

เนนก าหนดจากเชอสายและสผว ซงกอใหเกดลทธเหยยดสผว (racism) ค าวากลมชาตพนธเนนความแตกตางกนทางภาษาและวฒนธรรม สวนชนกลมนอย เปนการก าหนดจากรฐชาตสมยใหมในลกษณะทแตกตางจาก ชนกลมใหญ

12

เรองท 6.1.2 การนยามความหมายของชนกลมนอยในบรบทของรฐชาต ค าวา ”ชนกลมนอย” ใชในบรบทของรฐชาตสมยใหมทก าหนดคานยมหรอมาตรฐานทางวฒนธรรมวาสมาชกของรฐชาตนนควรจะมลกษณะเชนไร คนทมคณสมบตไมเขากบมาตรฐานดงกลาว จะถกนยามวาเปนคนกลมนอย ทงนจ านวนอาจจะไมไดเปนตวชวดทท าใหกลมชนใดกลมชนหนงเปนชนกลมนอยเสมอไป ชนบางกลมแมจ านวนจะมมาก แตเนองจากไมไดอยในมาตรฐานทต งขนโดยรฐชาต เชน นบถอศาสนาอนทไมใชศาสนาประจ าชาตหรอพดภาษาอนทไมใชภาษาประจ าชาต กจะกลายเปนชนกลมนอย โดยทวไปแลวชนกลมนอยมกจะเปนกลมชาตพนธทมภาษาและวฒนธรรมตางจากชนกลมใหญ ท าใหบางครงจะใชค าวา “ชนกลมนอยชาตพนธ” (ethnic minorities) แทนทจะเปนค าวาชนกลมนอยอยางเดยวหรอกลมชาตพนธอยางเดยว นอกจากนชนกลมนอยมกจะหมายถงกลมคนทไมยอมกลนกลายเขากบวฒนธรรมหลกของชาต และหรออาจจะถกรฐมองวาเปนภยตอความมนคงของชาต การก าหนดวากลมใดเปนชนกลมนอยจงเปนการก าหนดโดยรฐจากการประเมนวากลมใดทม ศาสนา ภาษาและวฒนธรรมทคอนขางแตกตางจากคนกลมใหญ และมแนวโนมทไมยอมถกกลนกลายใหกลายเปนคนสวนใหญ การเกดรฐชาตจงเปนเงอนไขส าคญของการเกดขนของชนกลมนอย ชาตคออะไร พจนานกรมมานษยวทยาท Thomas Barfield7 เปนบรรณาธการ ใหความหมายวา “ชาต” คอชมชนในจนตนาการทตองการความจงรกภกดอยางถงทสด ชมชนนเปนชมชนจนตนาการเพราะผทอยในชมชนไมไดมความสมพนธและเกยวพนกนอยางเปนจรง แตกลบมความแตกตางกนมาก ไมวาจะเปนเรองการเชอสาย ภาษา วฒนธรรมและประวตศาสตรความเปนมา อยางไรกด รฐชาตมความพยายามสรางจนตนาการรวม โดยการพฒนานโยบายและการปฏบตแบบ “ชาตนยม” เพอท าใหพลเมองมจนตนาการรวมในเรองของชมชนชาต และจ าอดตรวมกน เหนอความเปนจรงทมความหลากหลายในความเปนมาและวฒนธรรม โครงการชาตนยมของรฐ มรปแบบทส าคญ 3 ประการไดแก 1) เนนการสรางประวตศาสตร เพอใหเกดความทรงจ า ในเรองของการทบรรพบรษชาวไทยไดตอส หลงเลอดในสงครามเพอปกปองแผนดน การไดมาซงเอกราช หรอการมวรบรษรวมกน 2) การสรางวฒนธรรมประจ าชาตโดย “เทคโนโลยทางอ านาจ” ซงหมายถงเรองของการศกษาทเปนเครองมอการถายทอดวฒนธรรมทรฐสงเสรมในฐานะทเปนวฒนธรรมประจ าชาต การท าปฏทนอยางเปนทางการ เพอใหทกคนมจตส านกความเปนคนในชาตเดยวกน ทมแนวทางปฏบตเหมอนกน โดยเฉพาะอยางยง การก าหนดวนส าคญ เชน วนปใหม วนสงกรานต วนเดก วนแม วนปยะมหาราชเปนตน

7 Thomas Barfield (Ed). (1997). The Dictionary of Anthropology. Oxford: Blackwell Publisher Ltd.

13

3) การก าหนดสญลกษณประจ าชาต ในรปของเพลง ธง อนสาวรย การเฉลมฉลอง ทเปนตวแทนของความเปนไทย เพอปลกฝงใหอยในจตใจของพลเมอง

อยางไรกตาม แมรฐจะสรางโครงการชาตนยมตาง ๆ ขนมา แตการสรางชาตทเปนอนหนงอนเดยวกนกไมไดรบผลส าเรจเสมอไป ปญหาทด ารงอยไดแก

1) คนทอาศยในรฐชาต นนอาจจะไมไดถอวาเปนคนชาตนน 2) เกดความสงต าทางวฒนธรรม คนทมความแตกตางจากภาพลกษณของความเปนชาตถกจดล าดบต ากวา ถอเปน “ชนกลมนอย” “คนชายขอบ” 3) คนขามชาต ไมไดถกกลนเขากบสงคมใหญไดทงหมด มการด ารงรกษาวฒนธรรมเดม 4) อตลกษณทางชาตพนธคลมเครอหรอยดหยนเลอนไหล

ในยครฐชาตสมยใหม แมจะมโครงการชาตนยมทเขมขนอยางไร ความเปนชาตพนธไมไดสญหายไป กลบมความโดดเดนชดเจนเพราะเงอนไขทรฐชาตเนนความเปนชาต ท าใหชนกลมใหญมความไดเปรยบชนกลมนอย ท าใหชนกลมนอยมการรวมตวเพอตอสใหม “ชาต” ของตนเอง ตวอยางของการเกดขนของรฐชาตไทย ซงกอตวขนทามกลางการคกคามของอาณานคมองกฤษทางตะวนตก และอาณานคมฝรงเศสทางตะวนออกในชวงเปลยนครสตศตวรรษท 20 ทงนลกษณะของรฐชาตไทยสมยใหม มสวนทคลายคลงและตางจากรฐชาตอนๆ ไดแก

1) ใชหลกการอธปไตยเหนอดนแดน มเขตแดนระหวางประเทศ เชน การก าหนดใหแมน าเมยเปนเสนเขตแดนระหวางประเทศท าขนใน พ.ศ. 2411 เปนเวลา 16 ป หลงจากทองกฤษยดดนแดนพมาตอนลางไดทงหมด มการลงนามใน “สนธสญญาปกปนเขตแดนระหวางสยามและองกฤษ” ทท าขนระหวางราชส านกสยามและราชส านกองกฤษ โดยตวแทนฝายแรก ไดแกเจาพระยาศรสรยวงษ ซงเปนทสมหพระกลาโหม ดแลหวเมองเขตแดนฝายใตเฉยงตะวนตก และเจาพระยาภธราภย ทสมหนายกซงดแลหวเมองเขตแดนกรงสยามฝายเหนอ สวนตวแทนฝายหลงไดแก รอยโท อารเธอร เอช แบก (Arthur H. Bagge) ซงเปนขาหลวงใหญของกษตรยองกฤษ โดยมใจความส าคญทเกยวกบการแบงเขตดวยแมน าเมยวา “เอาล าน าทไทยเรยกชอ แมเมย พมาเรยกทองยง จนสนปลายน า โดยฝ งขวาหรอตะวนออกถอวาเปนของเขตแดนสยาม ฝายซายหรอตะวนตกถอเปนเขตแดนองกฤษ”8 สวนทางทศตะวนออกซงมฝรงเศสเปนเจาอาณานคมนน เกดวกฤตการณ ร.ศ. 112 (พ.ศ. 2436) ฝรงเศสน าเรอรบปดปากน า บงคบเอาดนแดนฝ งซายแมน าโขง 2) มการรวมศนยอ านาจและการปกครอง โดยรวบเอารฐอนๆ เขามาอยภายใตการปกครองรฐสยาม เชน คอยๆ ลดรอนอ านาจจากเจาเมองลานนาตงแต พ.ศ. 2427 จนส าเรจ พ.ศ. 2452 เปลยนปตตานใหเปนมณฑลปตตาน พ.ศ. 2449 3) การเขามามอทธพลของลทธอาณานคม สงผลใหเกดการขยายตวของเศรษฐกจเงนตรา และทนนยม เชน มการท าสนธสญญาบาวรง พ.ศ. 2398 ซงเปนสมยรชกาลท 4 สนธสญญาน ใหสยามยอมใหซอขายขาวโดยเสร เกดการขยายตวของระบบเงนตราและชาวนา เพอใหมแรงงานเสรท าการปลกขาว

8 อรรถวฒ เกยรตวฒน. (2544). การเปลยนแปลงต าแหนงของเขตแดนและภมทศนชายแดนไทย-พมา:

กรณศกษาบรเวณแมน าเมย (วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต). สาขาวชาภมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

14

รชกาลท 5 ไดประกาศยกเลกทาส พฒนาระบบราชการแทนทระบบมลนาย ไพร ขาทาส เรมมพนธะรปแบบใหม ราษฎรกบชาตทมกษตรยเปนประมข รวมทงมระบบการเกบภาษ 4) การสรางวาทกรรมความเปนชาตไทย เนนประวตศาสตรไทย ธงชาตไทย เพลงชาตไทย และวฒนธรรมไทย ผานระบบการศกษา สอ และปฏบตการตางๆ

ภาพท 61 ธงส าหรบเรอสยาม พ.ศ. 2398-2459 (สมยราชกาลท 4 และ 5) และธงสยามตงแต พ.ศ. 24609

5) เนนการเปนเอกรฐ ความเปนไทย ดงเนอเพลงชาตทกลาวถง “ประเทศไทยรวมเลอดเนอชาตเชอไทย” ไมเนนการจ าแนกความแตกตางทางชาตพนธเปนกลมชาตพนธตางๆ เหมอนระบอบอาณานคมในประเทศเพอนบาน แตเนนความแตกตางกนในเรองของภมภาค เชน การใชค าวา ไทยอสาน ไทยพายพ ไทยใต และเนนความเปนไทยของกลมชาตพนธทยายมาจากทอน เชน ไทยพวน ไทยโซง ไทยเชอสายจน ไทยเชอสายเวยด หรอทเปนกลมเรรอนอาศยในหลายประเทศ เชน การเรยกชาวเลวาไทยใหม ฯลฯ โครงการชาตนยมของรฐชาตไทย มผลสองดาน ดานหนงเกดกระบวนการกลนกลาย ท าใหจตส านกของความเปนชาตพนธทแตกตางเรมหายไป มความพยายามรบเอาวฒนธรรมและภาษาทรฐไทยสงเสรมเขามาแทนท ทงในลกษณะทสมครใจ หรอโดยไมรตว อกดานหนงเกดกระบวนการตอตานขดขน จากการทรสกวาภาษาและวฒนธรรมทส งสมมาจะสญหายไป น าไปสความพยายามสรางขบวนการฟนฟและสรางอตลกษณของกลมชาตพนธ ลกษณะส าคญอกประการหนงของการพฒนาเขาสความเปนรฐชาตไทย คอการพฒนาเขาสความทนสมย และเศรษฐกจแบบทนนยม ดงนน นอกจากความเปนไทยทถกสรางขน ซงมบทบาทในการกลนกลายหรอกดกนแลว ความทนสมย กยงเปนปจจยทส าคญของการทกลมชาตพนธแตละกลมจะไดรบการยอมรบจากรฐ และสงคมหรอไม งานศกษาของเสกสรรค ประเสรฐกล10 แสดงใหเหนชดใน

9 พพธภณฑธงชาตไทย (ธงไตรรงค). ออนไลน. www.t-h-a-i-l-a-n-d.org/thaiflag/newsite/detail.php?id=4, สบคนเมอวนท 1 ธนวาคม 2560. 10 เสกสรรค ประเสรฐกล. (2551). รฐชาต ชาตพนธ และความทนสมย. เอกสารประกอบการประชมวชาการพหวฒนธรรมและชาตนยม. วนท 22-23 ธนวาคม 2551 ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส จงหวดเชยงใหม.

15

ประเดนน โดยยกตวอยางเปรยบเทยบความสมพนธระหวางรฐชาตไทยกบกลมชาตพนธจน ชาวเขา และกลมมสลม โดยเสกสรรคเหนวารฐชาตเปนสวนหนงของความทนสมย และมบทบาทอยางมากในการเปลยนแปลงสงคมใหทนสมย โดยด าเนนการในกรอบและกฎเกณฑซงก าหนดแนวคดและความสมพนธเชงอ านาจแบบรฐชาต ดงนนเงอนไขส าคญทท าใหรฐยอมรบการเปนพลเมอง คอ การปรบตวใหสอดคลองกบระเบยบทรฐก าหนด และท าตวใหเปนประโยชนทางเศรษฐกจ ในแงนกลมชาตพนธหลกๆทมวฒนธรรมใกลเคยงกบคนไทยภาคกลางอาจมการปรบตวงายกวากลมชายขอบ แตวฒนธรรมทคลายกนยงไมใชปจจยชขาดเทากบ การทกลมชาตพนธเหลานมพนททางเศรษฐกจซงมาจากการขยายตวของทนนยม และการเขาถงอ านาจทางการเมองซงมาจากพฒนาการของระบบประชาธปไตยแบบรฐสภา ดงนนเมอพจารณากลมคนจนแลว จะเหนวาคนจนเขาถงอ านาจทางเศรษฐกจและอ านาจทางการเมอง แมยคสมยหนงในประวตศาสตร ไดแกยครชกาลท 6 มกระแสการตอตานคนจน เนองจากเหนวาคนจนเขามามบทบาทยดกมทางเศรษฐกจมากยงขน ถงกบขนานนามคนจนวา เปนคนยวแหงตะวนออก แตกระแสการตอตานกเปนเพยงระยะสน ประวตศาสตรของการอพยพโยกยายของคนจนทเขามาอยในประเทศไทยมายาวนาน รวมทงการทไดรบการยอมรบจากกษตรยในยคกอน ใหเปนเจาภาษนายอากร และไดรบการแตงตงใหมยศถาบรรดาศกด เปนขนนางครองเมองบางเมอง เชน ตระกล ณ ถลาง ณ ระนอง การพยายามปรบตวใหเขากบสงคมไทย มความทนสมยและมบทบาทในทางเศรษฐกจ ท าใหคนจนไดรบการยอมรบ ในฐานะทเปนคนไทยเชอสายจน และอยในสงคมไทยอยางปราศจากความขดแยงในทางชาตพนธ ในขณะทกลมตวอยางอกสองกลม ไดแก กลมชาวเขา และกลมชาวมสลม ทมปญหาความขดแยงในทางชาตพนธ ในลกษณะทแตกตางกน ส าหรบกลมชาวเขา ซงปจจบนมจ านวนประมาณ 1 ลานคนนน มความแตกตางอยางมากในทางประวตศาสตรความเปนมา ภาษาและวฒนธรรม บางกลมกอนทจะเขามาอยในเขตแดนประเทศไทยนน เคยมรฐของตนเอง ทงทเปนรฐกอนยคสมยใหม และรฐทต งขนมาเพอตอสชวงชงอ านาจรฐกบกลมชาตพนธหลก รฐตอกย าภาพลกษณของชาวเขาทเปนภยตอความมนคง เพราะในอดตบางสวนไปรวมกบพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย มการปลกฝน และการท าไร โดยผานสอของรฐเองและสอมวลชนทไมมความเขาใจ นอกจากนยงมภาพลกษณของความไมทนสมย ขาดการศกษา ไมมความร ภาพลกษณเหลาน ท าใหชาวเขาถกกดกน ไมใหเขาถงสทธพลเมอง เชน จ านวนไมนอยยงไมไดรบสญชาตไทย การเนนย าภาพลกษณเหลาน ยงเปนความตงใจของภาครฐทจะท าใหการชวงชงทรพยากรธรรมชาตซงเปนทอยอาศยและทท ากนของชาวเขาแตดงเดม มความชอบธรรม ดงนนแมวาชาวเขาบางสวนจะกลนกลายเขากบสงคมไทยผานโครงการชาตนยม โดยเฉพาะอยางยงระบบการศกษาแลว แตบางสวนกยงเผชญปญหาการถกกดกนไมใหเขาถงทรพยากร และการกดดนใหละทงวถชวตและภมปญญาดงเดม ท าใหเกดแรงตอตาน เกดขบวนการชาตพนธหลายรปแบบ ทตอสเพอใหไดมาซงสทธตาง ๆ แตการตอสยงมรปแบบเชงวฒนธรรมการเมองมากกวาการตอสดวยความรนแรงซงตางจากกลมมสลมบางกลมในภาคใตของประเทศไทย

16

ในสวนของกลมมสลมในประเทศไทย เสกสรรค ประเสรฐกล11 เหนวา นยามความเปนไทยตามทรฐก าหนดสงผลกดทบอยางหนกตอพลเมองไทยเชอสายมลายในสามจงหวดภาคใต การพฒนาสความทนสมยของรฐ ทงในดานเศรษฐกจ การเมอง ศาสนาและวฒนธรรม ขดกบวฒนธรรมประเพณและความเชอ ท าใหกลมมสลม มความรสกแปลกแยกกบรฐไทย

กจกรรม 6.1.2 รฐชาตสมยใหมใชเกณฑอะไรก าหนดวาคนกลมใดเปน “ชนกลมนอย” จงอธบายมาพอเขาใจ

แนวตอบกจกรรม 6.1.2 เพอใหประเทศมความมนคงเปนปกแผน รฐชาตสมยใหมมการสราง “ชมชนในจนตนาการ” ซงเปนแนวคดของ Anderson ทท าใหคนในชาตมจนตนาการถงการมบรรพบรษรวมกนผานการสรางประวตศาสตรชาต มภาษาและวฒนธรรมประจ าชาตอนหนงอนเดยวกน กลมคนทไมไดอยในจนตนาการรวมน เชน เปนผอพยพทมภาษา วฒนธรรมและศาสนาทแตกตาง อาจถกจ าแนกเปนชนกลมนอยทมกจะถกมองวาไมมความจงรกภกดตอชาต

11 เรองเดยวกน, หนา 10.

17

เรองท 6.1.3 การนยามความหมายของชนกลมนอยในบรบทโลก ลกษณะส าคญของบรบทโลกในปจจบน อนดบแรก คอการเคลอนยายของคน สงของ ทน ขอมลขาวสาร ความคดหรออดมการณฯลฯ ผานเทคโนโลยสมยใหมไปในพนทตางๆ ทวโลกไดอยางสะดวกและรวดเรว ซงเรยกกนในเชงมโนทศนวา “โลกาภวตน” อนเปนยคท เวลาและสถานทถกอดแนน (time and place compression) เนองจากเดมทแตละสถานทอยหางไกลมาก ตองใชเวลาเดนทางเปนเวลานานหลายวนกระทงหลายเดอนนน ปจจบนการใชเวลาเดนทางลดลงมาก จนสถานททอยหางไกลเสมอนหดแคบลง นอกจากนโลกาภวตนยงมความหมายถงการทอทธพลของมหาอ านาจทวางแนวคด ความหมายและกฎเกณฑใหประเทศอนปฏบตตาม ในทกดาน ทงดานเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม และสงแวดลอม โดยอาศยกลไกระดบนานาชาต เชน สหประชาชาต ธนาคารโลก องคกรการเงนระหวางประเทศ องคการอาหารโลก องคการอนามยโลก ฯลฯ อนเปนองคกรทประเทศมหาอ านาจมอ านาจมากกวาประเทศอน ๆ ในการเสนอความคดเหนและออกเสยงอนมตโครงการหรอปฏบตการตาง ๆ ตวอยางของอทธพลของมหาอ านาจผานองคกรเหลาน เชน แนวคดของการพฒนา ทเนนการพฒนาอตสาหกรรมและการคา การจดอนดบความกาวหนาทางเศรษฐกจของประเทศดวยตวชวดตางๆ เชน ผลผลตมวลรวมประชาชาต (Gross National Product) การสงเสรมใหมการสรางเขอนเพอพฒนาพลงงาน ฯลฯ การใหการนยามความเปนประชาธปไตย สทธมนษยชน ฯลฯ และการมกลไกบงคบประเทศตางๆ ทพบวาไมปฏบตตามค านยามดงกลาว โดยการตดความสมพนธหรอทเรยกวา แซงชน (sanction) หรอบอยคอต (boycott) เปนตน อยางไรกด โลกาภวตนอาจจะไมไดหมายถงการเชอมโยงและสงอทธพลจากบนสลางเทานน แตอาจจะมความหมายถง โลกาภวตนจากเบองลาง หรอทอรชน อพพาดราย (Arjun Appadurai)12 เรยกวา “globalization from below” หรอ โลกาภวตนรากหญา (grassroot globalization) ทความทนสมยของเทคโนโลยเออใหเกดการรวมตวของเครอขายพลเมองและองคกรพฒนาเอกชนขามชาต ท าใหเกดการเปลยนแปลง “ชาตพนธทศน” หรอ Ethnoscapes หรอภมทศนของอตลกษณกลมอนเกดจากการโยกยายถนฐานขามชาต ท าใหมการเปลยนแปลงการผลตซ าทางสงคม ทองทและวฒนธรรมของอตลกษณของกลม อพพาดราย13 อธบายวา “เมอกลมคนเคลอนยายไป รวมกลมในสถานทแหงใหม มการสรางประวตศาสตรใหม และประกอบโครงการทางชาตพนธใหม ค าวา “ชาตพนธ” ทอยในค าวาชาตพนธวรรณา กเปลยนคณภาพมลกษณะทเลอนไหลและไมผกตดกบทองถน ซงเปนสงทมานษยวทยาทม ปฏบตการเชงพรรณนาตองปรบใหสนองตอบ อพพาดราย14 ยงอธบายผลของโลกาภวตนและการขาม

12 Arjun Appadurai. (1996). Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalization. Minneapolis:

University of Minnesota Press. 13 Ibid. 14 Ibid.

18

ชาตอกวา “การโยกยายออกจากถนฐานเดม มผลกระทบตอความจงรกภกดตอกลม การจดการเงนขามชาต รวมทงรปแบบอนของความมงคง การลงทน และยทธศาสตรของรฐ ในขณะเดยวกนการโยกยายจากถนฐานเดม (deterritorialization) เปดตลาดใหมส าหรบบรษทผลตและผสรางภาพยนตร และบรษททองเทยว”

บรบทโลกอนดบทสอง คอ ปญหาความขดแยง ความไมสงบ ความรนแรง การสรบ ทเกดขนในหลายแหงทงภายในประเทศ และระหวางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงหลงจากเหตการณวนท 11 กนยายน ค.ศ. 2001 (พ.ศ. 2544) ทม “ผกอการราย” กระท าการวนาศกรรม จเครองบนและบนชนตกเวลดเทรดเซนเตอร ในนครนวยอรก ของสหรฐอเมรกา จนตกถลมพงพนาศ มผเสยชวตมากกวา 2,500 คน และเสยหายดานทรพยสนมลคากวา 100,000 ลานดอลลารสหรฐ15 ตงแตเวลานนมาสหรฐอเมรกาประกาศสงครามกบผกอการราย และด าเนนมาตรการตางๆ ทกอใหเกดผลกระทบในวงกวาง เชน การสงกองก าลงเขาไปยดครองอฟกานสถานและบกยดอรก กอใหเกดปญหาผล ภยและผอพยพยายถนจ านวนมาก เหตการณทเรยกวา 9/11 นยงท าใหกระแสชาตนยมทเขมงวดตอการยายถนเขาสหรฐอเมรกา เนองจากหวาดระแวงวาผกอการรายจะแอบแฝงเขามา ในบรบทน ความหมายของชนกลมนอยมการเปลยนแปลง นอกจากกลมคนทถกจ าแนกวาเปนชนกลมนอยอยกอนแลว ยงหมายถงผทโยกยายเขามาในแตละประเทศ ทงทเปนผล ภย ผอพยพขามแดน แรงงานขามชาต ซงมสถานภาพทไมใชพลเมอง นอกจากนการทประเทศมหาอ านาจเนนใหเหนวาความรนแรงเกดจากผกอการรายทมาจากโลกมสลม ท าใหผอพยพทนบถอศาสนาอสลามถกเพงเลง และถกเลอกปฏบตมากกวาผอพยพกลมอน ดงกรณของยคสมยของนาย โดนล ทรมป (Donald Trump) ซงขนมาเปนประธานาธบดสหรฐอเมรกาเมอเดอนมกราคม พ.ศ. 2560 ไดมค าสง สงสด (Executive Order) หามคนจากประเทศทนบถอศาสนาอสลามเขาสหรฐอเมรกา โดยในเดอน ตลาคม พ.ศ. 2560 หามคนจาก 8 ประเทศ ไดแก ชาด อหราน ลเบย ซเรย เวเนซเอลา เยเมน โซมาเลย และเกาหลเหนอ ซง 6 ใน 8 ประเทศนเปนประเทศมสลม นอกจากนยงไดลดการรบผล ภยจากเดมทยคประธานาธบด บารค โอบามา (Barack Obama) มโควตาใหผล ภยเขามาตงถนฐานในสหรฐอเมรกาได 110,000 คน แตรฐบาลโดนลด ทรมปลดลงเหลอ 45,000 คนใน พ.ศ. 256116 การทรฐชาตไทยในฐานะทเปนสมาชกขององคการรฐนานาชาตเชน สหประชาชาต ฯลฯ ท าใหรฐชาตไทยตองเขารวมลงนามและใหสตยาบนกตการะหวางประเทศและอนสญญา โดยอนสญญาทเปนกรอบอางองของขบวนการเคลอนไหวชาตพนธม 5 ฉบบดวยกนคอ อนสญญาวาดวยสทธเดก อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง กตการะหวางประเทศวาดวย สทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม และอนสญญาการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบและพธสารเลอกรบ นอกจากนยงมปฏญญาสากลวา

15 https://writer.dek-d.com/jijiejung/story/viewlongc.php?id=772280&chapter=6 สบคนเมอ 24 มกราคม

2561. 16 https://www.vox.com/policy-and-politics/2017/9/25/16360496/trump-travel-ban-permanent, สบคนเมอ 20 มกราคม 2560.

19

ดวยสทธชนพนเมองทองคการสหประชาชาตประกาศใน พ.ศ. 2550 โดยกอนหนานน สหประชาชาต ไดประกาศใหวนท 9 สงหาคมของทกปเปนวน “ชนเผาพนเมองโลก” และก าหนดใหระหวาง พ.ศ. 2548 – พ.ศ. 2557 (ค.ศ. 2005 – ค.ศ. 2014) เปน “ปทศวรรษสากลของชนเผาพนเมองโลก” (ระยะท 2) โดยปฏญญาสากลดงกลาวเปนผลจากการท างานรวมกนของขบวนการเคลอนไหวชนพนเมองในระดบสากล ซงค าวาชนพนเมอง (Indigenous Peoples) มความหมายทชดเจนวาเปนชนทอยในพนทนนมากอนทคนผวขาวจะเขามายดครอง สทธทส าคญซงถกคนผวขาวละเมดคอสทธในทดนท ากน ตวอยางของประเทศออสเตรเลยซงมคนพนเมองทเรยกวา อะบอรจน (Aborigine) อยอาศยมากอน ตอมาคนผวขาวจากทวปยโรปเขามายดครองและแยงชงทรพยากรทดน เพอการท าฟารมเลยงสตวและการปลกพช เกดการสรบกบชนเผาตางๆ ซงไมสามารถสกบคนผวขาวทมอาวธทนสมยได ลมตายไปเปนจ านวนมาก นอกจากนคนผวขาวยงออกกฎหมายและด าเนนนโยบายทสงเสรมการแยงชงทรพยากร เชน กฎหมายทรบรองวาทดนในประเทศออสเตรเลย ไมมใครถอครองมากอน ซงเปดโอกาสใหคนผวขาวสามารถเขาไปยดครองพนทไดทกพนท นอกจากนการมองวาคนพนเมองไมพฒนา ท าใหมนโยบายการพฒนาเขาสเศรษฐกจสมยใหมและการกลนกลายทางวฒนธรรม มการสรางนคมใหอยอาศย จากการทแตละชนเผามวถชวตทสอดคลองกบธรรมชาตเชน การเดนทางในทะเลทราย การท ามาหากนบรเวณชายฝ งทะเล มการโยกยายจากพนทเขตรอนใหไปอยพนทเขตหนาวซงผลใหบางกลมเสยชวต มการพรากเดกจากครอบครวทไมไดใหความสมครใจ เพอเอาไปเรยนหนงสอ ฝกอบรมใหเขาสสงคมสมยใหม เปนตน อยางไรกด ในปจจบน การทประเทศออสเตรเลย ถอหลกประชาธปไตยทเนนใหทกคนมความเสมอภาคกน ท าใหชนพนเมองและตวแทนมชองทางในการเรยกรองสทธตางๆ ไดแก สทธในทรพยากร สทธทางการศกษาและวฒนธรรม สทธทางการเมอง มการตงองคกรระดบชาตทเขมแขงเพอดแลผลประโยชนของคนอะบอรจนและตอรองเรองนโยบายและแผนการปฏบตของรฐชาต ประเทศเหลานยงปรบเปลยนค าทใชเรยกชนพนเมอง เชน สหรฐอเมรกาเรยกวา อเมรกนพนเมอง (Native American) หรอแคนาดาเรยกวา ชาตแรก (First Nation) เพอแสดงถงการยอมรบวาชนเหลานอยมากอน การปรบประวตศาสตรทเปนทางการแสดงใหเหนถงความผดพลาดของคนผวขาวทแยงยดทดน พรากเดกจากพอแม ฯลฯ และมการด าเนนการแกไขสงทท าผดพลาดไป เชน ในออสเตรเลยมแนวทางปฏบตทคนอะบอรจนสามารถทจะขอคนสทธในทดนทถกยดไปเมอหลายรอยปทผานมา ถาหากพสจนไดวาเปนพนทของคนอะบอรจนมากอน องคกรของชนเผาพนเมองของประเทศเหลานมพลงในการเคลอนไหวในระดบสากล ผลกดนใหสหประชาชาต ประกาศปฏญญาสากลวาดวยสทธชนพนเมอง ทเออประโยชนใหชนพนเมองทวโลก อยางไรกด การใชค าวา “ชนพนเมอง” ในประเทศทไมไดผานประวตศาสตรในลกษณะเดยวกนกบประเทศออสเตรเลย ตองผานการใหค านยามใหม เชน กรณของประเทศไทยทไมไดมการเขามายดครองของอาณานคมหรอชนชนปกครองผวขาว แตรฐชาตไทยไดเขาไปยดครองพนทตางๆ ทเปนของกลมชาตพนธมากอน โดยเฉพาะอยางยงพนททเปนฐานทรพยากรของกลมชาตพนธ ไดแก พนทปา ชายทะเล ฯลฯ ในรปแบบของการเปลยนใหเปนพนทอนรกษ ทกนคนทเคยเปนเจาของเดมออกไป ชนพนเมองทถกละเมดสทธ จงไมใชชนพนเมองทวไปทเขาสระบบเศรษฐกจสมยใหม และไมไดรบ

20

ผลกระทบจากการละเมดสทธเรองทรพยากรปาไม และทดน นอกจากนชนพนเมองทไมไดมเชอสายไท แตมระบบทางสงคม ภาษาและวฒนธรรมของตน ยงถกนโยบายกลนกลายผานระบบการศกษา สอและระบบอนๆ เพอเปลยนใหกลายเปนคนไทย ท าใหสญเสยภาษาและวฒนธรรมดงเดม ดงนนเพอใหเกดความชดเจนในเรองการเรยกรองสทธซงเปนเจตนารมณของปฏญญาสากลวาดวยสทธชนพนเมอง กลมองคกรชาตพนธจงใชค าวา “ชนเผาพนเมอง” ซงเนนกลมชาตพนธชายขอบ เพอใหสอดคลองกบนยามของชนพนเมองและสทธทควรจะได และไดเชอมเครอขายกบชนเผาและกลมชาตพนธทประสบปญหาการเขาไมถงสทธดานตาง ๆ ทวประเทศ จดเวทรณรงคและสมมนาประจ าปภายใตชอเครอขายชนเผาพนเมองแหงประเทศไทย ตงแต พ.ศ. 2550 เปนตนมา ดงทปรากฏในแถลงการณเครอขายชนเผาพนเมองแหงประเทศไทย และภาคเครอขาย การขบเคลอนสงคม สการด ารงไวซงอตลกษณ และสทธชนเผาพนเมองในประเทศไทย วนท 26 พฤศจกายน พ.ศ. 2555 จากเวทสาธารณะ “การศกษา อตลกษณ และสทธชนเผาพนเมองในประเทศไทย”

ในป พ.ศ. 2550 เครอขายชนเผาพนเมองกลมตาง ๆในประเทศไทย ไดแก กะเหรยง ขม คะฉน ชอง ดาระอาง ไทเขน ไททรงด า ไทยวน ไทยอง ไทลอ ไทใหญ มง มบซ มลาบร มอแกน มอแกลน มอญ เมยน ญฮกร ละห ลซ ลวะ อาขา และอรกละโวย ไดรวมตวกนและประกาศจดตง “เครอขายชนเผาพนเมองแหงประเทศไทย (คชท.)” และก าหนดใหวนท 9 สงหาคมของทกปเปน “วนชนเผาพนเมองในประเทศไทย” อยางเปนทางการรวมทงไดรวมกบองคกรพฒนาเอกชน และหนวยงานภาครฐทท างานกบชนเผาพนเมอง เมอคราวจดงานมหกรรมชนเผาพนเมองแหงประเทศไทย ในป พ.ศ. 2553 ไดรวมประกาศเจตนารมณเพอจดตง “สภาชนเผาพนเมองประเทศไทย”... และตง คณะท างานยกรางกฎบตรของสภาฯ ในตนป 2555 ทผานมา และไดมปรบเปลยนชอเปน “สภาชาตพนธ และชนเผาพนเมองแหงประเทศไทย”

กลาวโดยสรปแลว ค าวาชนกลมนอยเกดขนจากการทรฐชาตก าหนดขน จากการทคนในกลมมลกษณะทแตกตางจากจนตนาการของความเปนสมาชกของชมชนในชาต เชน มประวตความเปนมา เชอชาต วฒนธรรม ภาษา ศาสนาและความเชอทแตกตาง ซงกลมคนทมความแตกตางดงกลาวจะนยมเรยกในทางวชาการวา กลมชาตพนธ แตกลมชาตพนธทมลกษณะสอดคลองหรอปรบตวใหเขากบจนตนาการของรฐชาตได กจะถอเปนกลมชาตพนธทเปนชนกลมใหญ ในขณะทกลมทยงยดตดอยกบจารตประเพณเดม ปรบตวไดชา อกทงรฐยงหวาดระแวงวาจะเปนภยตอความมนคงของชาต กจะกลายเปนกลมชาตพนธชนกลมนอย (ethnic minorities) ในยคโลกาภวตนทมการเคลอนยายของผคนจ านวนมาก ท าใหมการเปลยนแปลงความหมายของชนกลมนอย กลมคนทอพยพเขาไปอยในประเทศใหมโดยเฉพาะอยางยงแรงงานในระดบลาง แมจะเปนชนกลมใหญในประเทศของตน แตกกลายเปนชนกลมนอยในประเทศใหม ในขณะเดยวกนชนกลมนอยทอยในแตละประเทศ กมการสอสาร เชอมโยง หรอรวมกลมขามชาตมากขน กลายเปนกลมทมสมาชกขามชาตจ านวนมากทมพลงมากขน นอกจากน ชนทอยมากอนทคนผวขาวเขามายดครองทเคยอยในสถานะของชนกลมนอย กมขบวนการเคลอนไหวและเรมถกยอมรบวาเปน

21

ชนพนเมอง ทแมจะมจ านวนนอยแตถอวาเปนเจาของประเทศ และรฐบาลหลายประเทศกมกระบวนการคนสทธใหโดยเฉพาะสทธในทดน

กจกรรม 6.1.3 ในบรบทของโลก “ชนกลมนอย” มความหมายอยางไร จงอธบายมาพอเขาใจ

แนวตอบกจกรรม 6.1.3 ในบรบทโลก ความหมายของ “ชนกลมนอย” หมายถง ผทอพยพโยกยายถนฐาน ทงทเปนแรงงานขามชาต ผพลดถนหรอผล ภย ทกลายเปน “คนอน” ในแตละรฐชาต ทมกจะถกมองอยางหวาดระแวง ในลกษณะทมาแยงงานของคนในชาตและอาจจะเปนสอน าเชอโรคหรอกอใหเกดปญหาอาชญากรรม ในทางบวก ชนกลมนอยซงรวมตวกนขามชาตผานเทคโนโลยสมยใหมกสรางจตส านกความเปนชาตทตนเปนชนกลมใหญ อกทงยงนยามตนใหมวาเปนชนพนเมองทมสทธตามปฏญญาสากลของสหประชาชาต

22

ตอนท 6.2 ปญหาเกยวกบชนกลมนอยในบรบทโลก โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 6.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 6.2.1 สทธความเปนพลเมองของรฐชาตและพลเมองของโลก

6.2.2 สทธในการตดสนใจและการปกครองตนเอง 6.2.3 สทธในการด ารงวถชวตและวฒนธรรม

แนวคด

1. การไดมาซงสทธพลเมองทส าคญคอการทชนกลมนอยไดรบการรบรองสญชาต ท าใหมสทธเทาเทยมกบชนกลมใหญ สามารถใชสทธในการเลอกตงผแทนในระดบตางๆ การไดรบการบรการดานการศกษา สาธารณสข และการสามารถมกรรมสทธในทดน

2. ชนกลมนอยหลายกลมมความคดความเชอทวากลมของตนมประวตศาสตรทแตกตางจากชนกลมใหญ รวมทงมภาษาพด อกษรเขยน และวฒนธรรมทแตกตาง สมควรจะมรฐของตนทท าหนาทปกครองตนเอง เมอไมสามารถไดมาจากวถทางทางการเมอง กมกจะอยในรปแบบการตอสดวยก าลงอาวธ

3. ชนกลมนอยมกจะมการเรยกรองสทธในการใชทรพยากรธรรมชาตเพอด ารงวถชวตดงเดมและใหรฐสงเสรมวฒนธรรมดงเดม โดยเฉพาะอยางยงการบรณาการเขากบระบบการศกษาสมยใหม

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 6.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายปญหาของชนกลมนอยในเรองสทธความเปนพลเมองได 2. อธบายพฒนาการการตอสเพอสทธในการปกครองตนเองของชนกลมนอยได 3. อธบายปญหาของชนกลมนอยทน าไปสการเรยกรองสทธทางวฒนธรรมได

23

ความน า ปญหาทเกยวกบชนกลมนอยทส าคญเปนปญหาของการขาดสทธหรอเขาไมถงสทธมนษยชนทตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights: UDHR) ระบสทธทส าคญทมนษยทกคนควรจะไดรบไดแก สทธพลเมอง (Civil Rights) สทธทางการเมอง (Political Rights) สทธทางสงคม (Social Rights) สทธทางเศรษฐกจ (Economic Rights) และ สทธทางวฒนธรรม (Cultural Rights) ปญหาสทธมนษยชนจะพบเจอไดในทกประเทศทวโลก โดยแตละประเทศมประเภทและระดบของปญหาทแตกตางกนไป ส าหรบชนกลมนอยแลว ปญหาจะมมากในเรองของสทธพลเมอง สทธทางการเมองและสทธทางวฒนธรรม ดงนนในตอนนจงจะไดกลาวถงปญหาของชนกลมนอยในสามเรองไดแก สทธความเปนพลเมองของรฐชาตและพลเมองของโลก สทธในการตดสนใจและการปกครองตนเอง และสทธในการด ารงชวตและวฒนธรรม

หวเรอง

๖.๒.๑ สทธความเปน

พลเมองของรฐชาตและพลเมอง

ของโลก

๖.๒.๒ สทธในการ

ตดสนใจและการปกครองตนเอง

๖.๒.๓ สทธในการ

ด ารงวถชวตและวฒนธรรม

แนวคด

1. สทธความเปนพลเมองของรฐช า ต แ ล ะพ ล เม อ งข อ งโลก

2. ส ท ธ ใ น ก า รปกครองตนเอง

3. ส ท ธ ท า งวฒนธรรม

24

เรองท 6.2.1 สทธความเปนพลเมองของรฐชาตและพลเมองของโลก

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนใหความหมายสทธพลเมองวา หมายถงสทธในชวตและรางกาย เสรภาพและความมนคงในชวต ไมถกทรมาน ไมถกท ารายหรอฆา สทธในความเสมอภาคตอหนากฎหมาย สทธทจะไดรบสญชาต เปนตน ส าหรบรฐชาตสมยใหม รฐธรรมนญและกฎหมายจะใหการคมครองสทธดงกลาว หากยงไมไดรบการประกนสทธดงกลาวหรอเมอมการละเมดสทธกจะมข นตอนทางกฎหมายทจะเรยกรองหรอฟองรองตอส ในสวนของสมาชกของชนกลมนอยทไดรบการรบรองสญชาต เปนพลเมองของประเทศหนงๆ ยอมไดรบการคมครองสทธตามกฎหมาย แตชนกลมนอยทเขามาอยในประเทศและไมไดรบสญชาตนนกจะขาดสทธพลเมองและมปญหาตางๆ ตามมา ทงนตองยอมรบวาโลกาภวตนกอใหเกดการยายถนของประชาชนอยางมากมาย ทงยายเขาเมองใหญในประเทศเดม ยายขามเขตชายแดนรฐชาตและยายขามประเทศ การยายถนของคนทม สถานะพลเมองและมฐานะทางเศรษฐกจสงคมทด เพอไปเรยน ท างานและการแตงงานกบคนตางประเทศ ไมเปนปญหาใหญทกระทบตอสงคมมากนก แตทเปนปญหาคอการยายขามชาตอยางผดกฎหมาย เนองจากความจ าเปนทตองหนภยการสรบหรอภยทางการเมอง การถกหลอกลวงหรอชกจงโดยกระบวนการคามนษย และขอจ ากดของการเขาสกระบวนการจดทะเบยนแรงงานหรอผอยอาศยอยางถกกฎหมาย โดยแบงประเภทของกลมคนทโยกยายขามชาตทเปนปญหาเปนสามกลมใหญ ไดแก แรงงานขามชาต ผล ภย และผพลดถน ตามตวอยางทเหนไดชดในกรณของประเทศไทย เสนแบงระหวางกลมทงสามมความคลมเครอและทบซอนกน เนองจากผล ภยจ านวนหนงออกมารบจางอยนอกคายผล ภย กลายเปนแรงงาน และผล ภยบางครงกถกเรยกวาผพลดถน (Displaced people) เนองจากตองโยกยายจากถนทอาศยเดมมาอยในถนใหมทไมคนเคย หรอเรยกวาผพลดถนภายใน (Internal Displaced People: IDP) ซงเปนผทหนภยการสรบ ทตองโยกยายหลบหนไปอยในพนทใหมทยงอยในเขตของประเทศเดม กลมคนทตองอพยพโยกยายอยางผดกฎหมายทง 3 กลมดงกลาว ถอไดวาเปนชนกลมนอยกลมใหมทคนกลมใหญในประเทศมกจะมองดวยสายตาทหวาดระแวงและไมไววางใจ ตามสอหลกทมกจะรายงานอยางไมเขาใจและผสมผสานกบอคตทางชาตพนธ ท าใหมการแบงแยกกนเปนคนละพวก มากกวาชนกลมนอยทอยในประเทศมานาน และเรมมปฏสมพนธและความเขาใจซงกนและกนมากขนระหวางชนกลมใหญกบชนกลมนอยในประเทศ รายละเอยดของแตละกลมในสวนทเกยวของกบความเปนมา ลกษณะเฉพาะ และปญหาการเขาถงสทธพลเมอง โดยยกตวอยางของประเทศไทย มดงตอไปน

แรงงานขามชาต

25

เทคโนโลยการเดนทางทสะดวก เชน เครองบน รถไฟ ฯลฯ การไดรบขาวสารขามชาตผานโทรศพทและเครอขายอนเทอรเนต ท าใหการเคลอนยายแรงงานจากพนททมการรบจางแรงงานนอยและคาแรงต า ไปสพนททมการรบจางขนาดใหญและคาแรงสงกวา นอกจากการเคลอนยายจากชนบทสเมองแลว ยงมการเคลอนยายขามชาตกนอยางมาก ทงในลกษณะของการขามเขตแดนระหวางประเทศของประเทศเพอนบาน และการเดนทางไปยงประเทศทหางไกลออกไป แรงงานขามชาตจงเปนปรากฎการณทเหนไดอยางชดเจนในปจจบน แมวาในสมยยคอาณานคมจะมการโยกยายของแรงงานจากประเทศหนงไปยงอกประเทศหนง โดยรฐอาณานคมเปนผน าพาหรอสงเสรมใหไป เพอไปท างานในกจการของอาณานคม ซงสวนใหญเปนไรหรอแปลงเกษตรขนาดใหญ หรอเปนแรงงานทเดนทางขามแดนดวยตนเองเพอไปแสวงหาโชค เชน แรงงานคนจนทยายมาในประเทศไทย แตความแตกตางกนกบแรงงานขามชาตในยคปจจบน อยทความสมพนธกบรฐและชมชนทองถนทมความซบซอนมากยงขน เนองจากรฐชาตสมยใหมมการควบคมพลเมองโดยการจดทะเบยน ใหสญชาต ซงแสดงออกโดยการมบตรประจ าตวประชาชนแบบตางๆ รฐชาตสมยใหมใชหลกการอธปไตยทควบคมการเคลอนยายของพลเมองขามชาต โดยการใหมหนวยงานทท าหนาทตรวจคนเขาออก ตองขออนญาตเดนทางเขาในประเทศอน นนคอทกคนตองมสมดประจ าตวการเดนทางหรอทเรยกวาพาสปอรตและการขออนญาตเขาประเทศหรอทเรยกวาวซา แรงงานขามชาตหรอทในประเทศไทยใชค าวาแรงงานตางดาว (Alien workers) มอยสองประเภท คอประเภททเขาเมองถกกฎหมาย ซงเปนแรงงานทมพาสปอรตและไดรบการอนญาตใหเขามาท างานโดยไดรบวซาประเภทท างาน อกประเภทคอประเภททเขาเมองผดกฎหมาย ซงพบวามอยท วไปในประเทศอตสาหกรรมทตองการแรงงานมาก ชองทางการเขาไปแบบถกกฎหมายมจ ากด แตมเครอขายทไมเปนทางการ ลกลอบน าพาแรงงานเขาไปท างานอยางผดกฎหมาย หรอแรงงานเขาไปเองอยางผดกฎหมาย ส าหรบกรณประเทศไทย แรงงานขามชาตทเขาเมองผดกฎหมายสวนใหญเปนแรงงานจากประเทศพมา ลาวและกมพชา ทเขามามากตงแตชวง พ.ศ. 2530 เปนตนมา คาดกนวาไมต ากวาสามลานคนใน พ.ศ. 2556 การทมแรงงานขามชาตเขาเมองผดกฎหมายในประเทศไทยจ านวนมากเมอเทยบกบประเทศอน เพราะมเงอนไขดงตอไปน 1. สภาพการเมองทมความขดแยงแตกแยกและการสรบกนระหวางรฐบาลทหารพมาทปกครองแบบเผดจการกบกองก าลงชนกลมนอยกลมตางๆ โดยเฉพาะอยางยงกบกลมไทใหญ กลมกะเหรยง และกลมมอญทมประชาชนตงถนฐานอยตดกบชายแดนไทยฝ งตะวนตก คนจ านวนหลายแสนคนอพยพเขามาลภย และอาศยอยในคายอพยพในไทย แตอกจ านวนไมนอยไมสามารถขามเขามาอยในคายอพยพในเขตประเทศไทยได แตตองหลบซอนอยในประเทศพมาหรอทเรยกวาผพลดถนภายในประเทศ (Internal Displaced People) ไมสามารถท ามาหากนไดอยางปกต จงอพยพเขามาหางานท าในประเทศไทย

2. สภาพเศรษฐกจเงนตราในพมาทไมพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในชวงทศวรรษ 2530 ทรฐบาลทหารพมาด าเนนนโยบาย “สงคมนยมวถพมา” ปดประเทศไมมความสมพนธทางเศรษฐกจกบประเทศอน นอกจากนยงมเกบภาษทเอารดเอาเปรยบ การบงคบการใชแรงงาน สงผลใหประชาชนตองการ

26

แสวงหางานทสามารถสรางรายไดดกวาการท างานในประเทศ ในขณะทภาวะเศรษฐกจไทยในชวงเดยวกนนนมความเจรญ จากการพฒนาอตสาหกรรม การคาและการบรการ

3. ประเทศไทยเปนประเทศทมพรมแดนตดกบประเทศพมายาวถง 2,401 กโลเมตร โดยเสนกนพรมแดนสวนใหญเปนแมน าขนาดเลกหรอสนเขา ท าใหการเดนทางขามชายแดนเปนไปไดอยางสะดวก เครอขายการน าพาแรงงานเขาเมอง มอยจ านวนมาก มการตดสนบนเจาหนาท ท าใหการเดนทางเปนไปไดอยางไมคอยมอปสรรค

4) ภาพลกษณของความทนสมยของประเทศไทย ทงในดานเทคโนโลย และวฒนธรรม ผานโทรทศนทรบชมไดในบรเวณชายแดนของพมา เปนแรงกระตนทส าคญทท าใหแรงงานหนมสาวจากประเทศพมา พยายามหาทางเขามาท างานในประเทศไทย ทงเพอใหไดรายไดเพมเตม ในขณะเดยวกนกเปนการมาหาประสบการณในประเทศทมองวามความทนสมย โดยผานเครอขายการน าพาแรงงานทผดกฎหมาย แรงงานขามชาตจากพมาสวนใหญจะท างานในภาคสวนทเรยกวา 3-D คอ งานอนตราย สกปรก และยากล าบาก (dangerous, dirty, difficult) ซงหาคนไทยท างานไดนอย การทคนงานไทยในภาคสวน 3-D มนอย เพราะแรงงานไทยเรมพฒนาเปนแรงงานฝมอ แรงงานไรฝมอสวนหนงมชองทางไปท างานตางประเทศ ตามชองทางการจดหางานทถกกฎหมาย หรอเปนแรงงานผดกฎหมายในประเทศอตสาหกรรมทมรายไดสง เชน ไตหวน เกาหลใต สงคโปร และหลายประเทศทางตะวนออกกลาง นอกจากนการทมแรงงานขามชาตเขามามาก ท าใหคนในทองถนมชองทางหารายไดจากการใหเชาบาน เปดรานของช า เปนตน ท าใหไมตองไปเปนแรงงานรบจาง การทหาคนไทยท างานไมไดเหนไดชดในอตสาหกรรมประมง และประมงตอเนอง ทจะขาดคนท างานตลอด เพราะเปนงานหนก อยกบความสกปรกและกลนเหมน ระยะเวลาการท างานไมแนนอน อยกลางแจง ตากแดด ท างานไมเปนเวลา ขาดความมนคงและเสยงตอสารเคมตกคาง เหนไดชดจากการทจงหวดสมทรสาคร ไดมการส ารวจความตองการแรงงานจากผประกอบการใน พ.ศ. 2552 พบวาผประกอบการมความตองการแรงงานทงสนจ านวน 220,000 คน จงไดมการแถลงขาวเปดรบสมครแรงงานไทยจ านวน 150,000 คน ระยะเวลา 60 วน ปรากฏวามคนไทยสมครเขาท างานเพยง 126 คดเปนรอยละ 0.05 ของความตองการแรงงานเทานน17 ตวเลขแรงงานทไดรบใบอนญาตท างานทงประเทศใน พ.ศ. 2548 พบวาสวนใหญท างานในภาคเกษตรและปศสตว รองลงมาเปนงานรบใชในบานและงานกอสราง ดงแสดงในตารางท 6.1 ตารางท 1 จ านวนและการกระจายรอยละของแรงงานขามชาตจ าแนกตามกจการทจาง (ขอมล ณ วนท 31 พฤษภาคม 2548)

ประเภทกจการ จ านวนแรงงาน รอยละ

17 จากเอกสารเรอง บทวเคราะหและสรปแนวโนมของปญหาแรงงานตางดาวและผหลบหนเขาเมองจงหวด

สมทรสาครหวงเวลา พ.ศ.2547 – ปจจบน. จดท าโดยจงหวดสมทรสาคร (ไดรบจากการประชมน าเสนอโครงการวจยทศาลากลางจงหวดสมทรสาครเมอวนท 21 พฤษภาคม 2552).

27

ประเภทกจการ จ านวนแรงงาน รอยละ 1. เกษตรและกจการปศสตว 182,791 21.5 2. คนรบใชในบาน 126,343 14.9 3. กอสราง 124,614 14.7 4. ตอเนองประมง 74,500 8.7 5. ประมงทะเลและน าจด 60,655 7.1 6. โรงสขาว, โรงอฐ, โรงน าแขง 16,702 1.9 7. ขนถายสนคาทางน า 4,312 0.5 8. เหมองแร/เหมองหน 1,568 0.1 9. กจการอนๆ 256,145 30.2 รวม 847,630 100.0

ทมา: ค านวณจากขอมลของศนยปฏบตการจดระบบการท างานของคนตางดาวฯ กรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน18 ปญหาส าคญทแรงงานขามชาตทเขาเมองผดกฎหมายเผชญ คอความไมมนคงในชวตและทรพยสน เนองจากการถกจบกม คมขง สงกลบ หรอกรรโชกทรพย การถกกดคาแรง ไมมสวสดการในการท างาน และการประสบอบตเหตในการท างาน เนองจากการไมคนเคยตอการท างานอตสาหกรรม ซงรวมทงอตสาหกรรมการเกษตร การกอสราง ทใชเครองจกรกล และสารเคม รวมถงการถกดถก จากอคตทางชาตพนธทมองวาเปนคนจากประเทศพมา และเปนแรงงาน “ตางดาว”ทอนตราย จากสอสารมวลชนทไมเขาใจหรอมอคตจากโครงการชาตนยมของรฐ การขามชาตของแรงงานท าใหประเดนชาตพนธมความซบซอนยงขน เนองจากแรงงานทยายถน อาจไมไดผสมกลมกลนเขาเปนเนอเดยวกบชมชนทองถนทยายเขาไปอย แตกลบยงด ารงรกษาวฒนธรรมของตนเอง มการสรางกลมและเครอขายบนพนฐานความเปนชาตพนธ เพอการชวยเหลอซงกนและกนและเปนการสราง “บาน” ในพนทใหม แรงงานจากประเทศพมาทเขามาอยในประเทศไทย สวนใหญเปนแรงงานจากกลมชาตพนธ อนเปนกลมเดยวกบทเปนกลมดงเดมในประเทศไทย ความสมพนธระหวางกลมทมาใหมกบกลมเดม มทงการเปนอนหนงอนเดยวกน และการด ารงความแตกตาง นอกจากนสถานการณในหลายประเทศ แสดงใหเหนวา รฐชาตตองปรบกฎเกณฑตางๆ เพอรองรบการด ารงอยรวมกนระหวางคนในชาตเดมและคนทเขามาใหม ทงเพอควบคมในนามของความมนคงของชาต และการสงเสรมใหเกดความมนคงของมนษย

18 กฤตยา อาชวนจกล. (2548). การจดการแรงงานตางชาตจากประเทศเพอนบานในชวง พ.ศ. 2539-2548.

ประชากรและสงคม. กฤตยา อาชวนชกล, ปราโมทย ประสาทกล (บรรณาธการ). นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม.

28

ผลภย ในปจจบนมคายอพยพอยในเขตประเทศไทยบรเวณชายแดนทตดตอกบประเทศพมาทงหมด 10 ศนย มจ านวนผล ภยในคายจ านวน 142,623 คน ซงเปนตวเลขในเดอนตลาคม พ.ศ. 2555 ผล ภยทงหมดเปนชนกลมนอยทหนภยสงครามจากฝ งพมา โดยมชนกะเหรยงเปนกลมหลกในคาย 7 คาย ในเขตจงหวดแมฮองสอน ตาก กาญจนบร และราชบร ความจรงการอพยพหนภยจากพมามมานานแลว โดยกลมทเขามากอน 9 มนาคม พ.ศ. 2519 ทางราชการเรยกวาผพลดถนสญชาตพมามประมาณ 48,000 คน สวนกลมทเขามาหลง 9 มนาคม พ.ศ. 2519 ดวยเหตทางดานเศรษฐกจและตงหลกแหลงถาวรแลวในไทยมประมาณ 33,000 คน (เอกสารบรรยายคายฯ) แตตงแต พ.ศ. 2527 เปนตนมา มจ านวนคนมากจนทางการไทยตองตงทพกขนมารองรบ โดยใชค าเรยกทพกชวคราวนหลายแบบ เชน “คายควบคม” “พนทรองรบผหนภยจากการสรบ” กอนทจะใหใชชอเรยกอยางเปนทางการวา “พนทพกพงชวคราว” และเรยกผทอพยพมาวา “ผอพยพ” (displaced persons) โดยหลกเลยงไมใชค าวา “คายอพยพ” หรอ “ผล ภย” เพราะประเทศไทยยงไมไดมการลงนามในอนสญญาวาดวยสถานภาพผล ภยของสหประชาชาต19 แตจะใหความชวยเหลอตามหลกมนษยธรรม อยางไรกดตงแตการตงศนยอพยพเปนเวลากวา 20 ป และมการสงผล ภยไปตงถนฐานในประเทศทสามบางสวน แตจนถง พ.ศ. 2556 อนาคตของคนในศนยกยงไมแนนอนวาจะไดกลบประเทศหรอท าอยางไร การเกดขนของผล ภยมความสมพนธตอประเดนเรองชาตพนธใน 3 ดาน คอ 1. การเสรมสรางจตส านกความเปนชาตพนธและการเชอมเครอขายขามชาตของผล ภยทใชความเปนชาตพนธเปนตวเชอม การทผล ภยซงแตเดมอยกลมยอยหลายกลม เมอเขามาอยในคายผล ภยไดพบกลมยอยอกหลายกลม ประกอบกบการไดเขารวมโครงการชาตนยมของกลมชาตพนธทท าตอเนองในคาย ท าใหเขาใจวาตนอยสงกดชาตพนธใด 2. การเชอมระหวางผล ภยกบกลมชาตพนธในไทยทมความซบซอน แมผล ภยจะสงกดกลมชาตพนธเดยวกบกลมชาวบานทอยรอบพนทคาย แตความรสกทเชอมโยงกนในทางชาตพนธ มมากนอย และรปแบบใดขนอยกบประเดนผลประโยชนทางเศรษฐกจและการเมอง จะเหนไดวาในทางเศรษฐกจเมอมการชวงชงผลประโยชนกน ความเปนชาตพนธเดยวกนกถกนยามใหแตกตางได เชน เปนกลมกะเหรยงไทย หรอกลมกะเหรยงพมา เปนคนไตในหรอไตนอก งานวทยานพนธทท าเรองคายอพยพกบปญหาความสมพนธกบคนนอกคาย มหลายงานเชนงานของเพอนไรพรมแดน20 งานของจรศกด มาสนเทยะ21ทศกษาบทบาทขององคกรพฒนาเอกชนทใหการชวยเหลอคายอพยพของคนกะเหรยง และ

19 Convention on the Status of Refugees, 1951 และ Protocol Relating to the Status of Refugees,

1967. 20 เพอนไรพรมแดน. (2544).คนลภยในรมปา รายงานการวจย การใหความคมครองผลภยและการจดการ

ทรพยากรปาไมอยางยงยน. เชยงใหม: เพอนไรพรมแดน. 21 จรศกด มาสนเทยะ. (2543). บทบาทขององคกรพฒนาเอกชนตะวนตก ในการชวยเหลอผลภยชาว

กะเหรยงตามแนวชายแดนไทย-พมา (วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต๗. สาขาวชาการเมองและการปกครอง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

29

ส ารวจความคดเหนของกลมตางๆ ทมตอการชวยเหลอดงกลาว ซงงานแสดงใหเหนถงความขดแยงระหวางการใหความชวยเหลอเพอมนษยธรรมกบการตองระวงไมใหรฐบาลพมามองวาเปนการชวยเหลอขบวนการตอสทางชาตพนธ ผล ภยบางกลมไมเขาไปอยในศนยอพยพ แตตงหลกปกฐานอยนอกคาย ท าใหความสมพนธระหวางคนทอยนอกศนยและคนทอยในศนยมความสมพนธในเรองเศรษฐกจ เชน การเขาไปซอขายแลกเปลยนในคาย มการแตงงานกนและการรบเอาเดกในศนยมาเปนลก นอกจากนความสมพนธระหวางคนในศนยกบคนนอกศนยทงทเปนคนกะเหรยงและคนเมองยงมลกษณะของการจางแรงงาน โดยคนในศนยออกไปรบจางตามหมบานรอบๆ ศนย หรอในทอนทไกลออกไปทงงานในและนอกภาคเกษตร เชน การด านา เกบขาวโพด การเกบถว การขดทนา การถางหญา และหาของปามาขายตามฤดกาลตางๆ เชน เกบหนอไม เกบและไพ (เยบ) ใบตองตง (ไมพลวง) ส าหรบใชมงหลงคาขาย แรงงานจ านวนมากในศนยฯ ชดเชยแรงงานของคนหนมสาวในหมบานทหายไป เพราะไปเรยนหนงสอหรอท างานตางถนหรอท างานอนทไมใชงานภาคเกษตร การท านาจงท าไดตอเนองเพราะมแรงงานอพยพเขามาชวย ในบางกรณทเจาของดงเดมไมมแรงงานเลย อาจจะใหคนทอพยพเขามาเชาทนา และบางรายผทอพยพเขามาเหลาน สามารถซอทนาเปนของตนเองได นอกจากน การทมแรงงานราคาถกจ านวนมาก ท าใหมการขยายพนทปลกพชรายได ทส าคญคอขาวโพดเลยงสตว ในบรเวณกวาง การทมการอาศยแรงงานจากศนยอพยพ ท าใหทศนคตตอคนในศนยมลกษณะก ากง คอไมไดรงเกยจหรอขบไลไสสง แมจะมคนบนอยบาง ถงการทผอพยพในศนยบางคนไปตดปาไมตนน าเพอท าไร หรอเกบพชไรพชสวนของชาวบานกน 3. การสรางหรอสลายความเปนชาตพนธ การลภยท าใหเกดประเดนทนาสนใจวา ความเปนชาตพนธทถกสรางและท าใหเกดความตอเนองโดยขบวนการตอสเพอชาตของกลมชาตพนธนน จะสลายลงไปหรอไม จากการทตองอพยพมาอยในทแหงใหม งานศกษาบางงานพบวามทงความตอเนอง และการปรบสรางใหม การตอเนองเกดขนไดเนองจากผทท าหนาทเปนกรรมการคายอพยพกเปนผน าของขบวนการ อกทงความปลอดภยและสถานะความเปนอยทไดรบการสนบสนนจากองคกรนานาชาต ท าใหมความสงบและความตอเนองในการปลกฝงชาตนยมชาตพนธ ทงในลกษณะทประสานเขากบศาสนา เปนการปลกฝงโดยโรงเรยนพระคมภร และโรงเรยนปกตทต งอยในคาย ในขณะเดยวกนองคกรนานาชาตทเขาไปสนบสนนการศกษาและชวยเหลอดานอนๆ บางองคกร กเนนการลดทอนความขดแยงทางชาตพนธ สงเสรมใหมการเรยนการสอนทท าใหเกดความเปนหนงเดยวของชาตพมา ไมใหเนนประวตศาสตรความขดแยงเปนตน

ผพลดถน ผพลดถนหมายถงผทยายจากถนทอยอาศยเดมไปอยอาศยในทใหม โดยการบงคบหรอไมสมครใจ หรอเปนผลจากภยสงครามและภยอนๆ เชน การฆาลางเผาพนธ ความขดแยงและความรนแรง ดวยเหตนผล ภยจงเปนผพลดถนกลมหนง ผพลดถนอาจจะถกบงคบโยกยายหรอจ าเปนตองโยกยายจากบรเวณทอยอาศยเดม ใหไปอยทแหงใหม แตอาจจะเปนภายในประเทศเดม เรยกวา ผพลดถนภายในแต

30

ผพลดถนบางกลมโยกยายขามประเทศ ซงแตละกลมกจะมปญหาทเหมอนและแตกตางกน นอกจากนยงมความหมายถงผพลดถนทเกดจากการขดเสนแบงประเทศใหม หรอการทพนททอยอาศยเปลยนจากของประเทศหนงไปเปนของอกประเทศหนง ท าใหจากเดมทเคยเปนพลเมองของประเทศ A กลายเปนพลเมองของประเทศ B จงกลายเปนคนของประเทศ A ทพลดถน เชน กรณทพนทบรเวณเมองมะรดทะวาย ตะนาวศร ประเทศพมา เคยอยใตการปกครองของไทย ท าใหมคนเชอสายไทยเขาไปอยในบรเวณเมองดงกลาว ตอมาเมอทง 3 เมอง ตกไปอยกบประเทศพมา คนเชอสายไทยเหลาน เรยกไดวาเปนคนไทยพลดถน คอเปนการพลดถนโดยทตนเองไมไดโยกยายไปไหน แตพลดถนโดยนโยบายของรฐ นอกจากนยงมกลมคนทยายถนไปอยในประเทศอน แตไมผสมกลมกลนเขากบสงคมและวฒนธรรมของประเทศนน แตกลบมการรวมกลมเพอรกษาหรอฟนฟวฒนธรรมของชาตหรอชาตพนธตนเอง ซงคนกลมดงกลาวบางครงเรยกวา Diaspora ซงนกวชาการบางคนแปลวาเปนคนพลดถน การโยกยายและสถานการณของการพลดถน กอใหเกดค าถามใหมๆ ส าหรบการศกษาเรองชาตพนธ เนองจากแนวทางการศกษาเดมมการแบงแยกกลมชาตพนธ โดยน าเอาสงทเรยกวาวฒนธรรม (culture) อตลกษณ (identities) และชาตพนธ (ethnicities) มาเชอมโยงกน แตเมอมการพลดถน อาจจะมการแสดงความเปนชาตพนธโดยวฒนธรรมทแตกตางไปจากเดม โดยอาจรบเอาวฒนธรรมของคนในพนทหรอในประเทศใหมทเขาไปอยเพอการปรบตวใหเขากบสถานทและกลมทตนอยใกลชด เปนการสลายขอบเขตหรอพรมแดนระหวางตวตนและคนอนเพอไดรบการยอมรบใหอยรวมในสงคมใหม เปนตน22 ปจจบนสมาชกของกลมชาตพนธในประเทศไทยจ านวนไมนอยไมไดถกรบรองใหเปนพลเมองไทย โดยเฉพาะอยางยง กลมชาตพนธทมถนฐานทอยอาศยอยบรเวณชายแดน ทอพยพขามไปมาหลายชวงเวลา กลมทเปนคนไทยพลดถนทอยบรเวณเมองทะวาย ตะนาวศร มะรดทรฐไทยเคยครอบครอง เมอคนไทยทเคยอยบรเวณเมองเหลานกลบมาในเขตแดนไทย กลายเปนคนไทยพลดถนทไมมสญชาตไทย และกลมแรงงานขามชาตทเขาเมองโดยผดกฎหมาย กลมคนเหลาน ไมสามารถเขาถงบรการของรฐไทยไดอยางเตมท แมวาจะมมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2548 ทเปดโอกาสใหเดกทกคนไมวาจะมสญชาตไทยหรอไม ใหเขาโรงเรยนได โดยรฐจดสรรงบประมาณรายหวให แตในทางปฏบต เดกไรสญชาตหรอไมมสญชาตไทย ยงไมสามารถเขาโรงเรยนไทยได เนองจากครมไมพอ หรอครไมอยากสอนเนองจากเดกพดภาษาไทยไมได หรอในหลายโรงเรยนยงเกบคาใชจายแพง การไมไดรบสทธประเภทตางๆ ทงสทธพลเมองซงรวมถงการเขาถงบรการตางๆ ของรฐ สทธแรงงาน ฯลฯ กอใหเกดความคบของใจ และแสดงออกโดยการรวมกลมเรยกรองสทธ ซงถอเปนความขดแยงทยดเยออยางหนง ดงตวอยางในสงคมไทยทมการเดนขบวนและชมนมหลายครง ซงบางครงกเกดความรนแรงจากการปะทะกนของผชมชนและผประทวง

22 ฐรวฒ เสนาค า. (2547). แนวคดคนพลดถนกบการศกษาชาตพนธ. ใน วาดวยแนวคดการศกษาชาตพนธ. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร.

31

กจกรรม 6.2.1

ชนกลมนอยไดรบสทธพลเมองหรอไม อยางไร จงอธบายมาพอเขาใจ

แนวตอบกจกรรม 6.2.1 การไดมาซงสทธพลเมองทส าคญคอการทชนกลมนอยไดรบการรบรองสญชาต ท าใหมสทธเทาเทยมกบชนกลมใหญ นนคอการใชสทธในการเลอกตงผแทนในระดบตางๆ การไดรบการบรการดานการศกษา สาธารณสข การสามารถมกรรมสทธในทดน ฯลฯ อยางไรกด การทชนกลมนอยบางสวนอยหางไกล ท าใหการจดทะเบยนประชากรมการตกหลน นอกจากนนปญหาส าคญของการไมไดสญชาต คอการทชนกลมนอยทอยบรเวณชายแดน มการขามชายแดนไปมา ท าใหขาดหลกฐานในการขอจดทะเบยน

32

เรองท 6.2.2 สทธในการตดสนใจและการปกครองตนเอง ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนใหความหมายสทธทางการเมองวาหมายถง สทธในการมสวนรวมกบรฐในการด าเนนกจการทเปนประโยชนสาธารณะ เสรภาพในการรวมกลมเปนพรรคการเมอง เสรภาพในการชมนมโดยสงบ สทธการเลอกตงอยางเสร ในหลายประเทศทวโลก ชนกลมนอยรสกวายงไมไดรบสทธทางการเมองอยางแทจรง เนองจากรฐจะด าเนนกจการโดยคดถงผลประโยชนของชนกลมใหญมากกวา หรอใชมาตรฐาน ระเบยบกฎเกณฑทพฒนามาจากความคด ความเชอของชนกลมใหญ และไมเปดโอกาสใหชนกลมนอยเขาไปรวมวางแผนหรอแนวทางปฏบตทสอดคลองกบความตองการของชนกลมนอย ในกรณทมการปดกนเสรภาพในการแสดงความคดเหนหรอเขารวมในการเมองการปกครอง อาจจะกอใหเกดความไมพอใจ เกดขบวนการตอตานและการตอสดวยอาวธเพอเรยกรองสทธทางการเมอง ขบวนการเรยกรองสทธทางการเมองของชนกลมนอยมหลายระดบ ทงเปนการยนขอเสนอใหปรบเปลยนระบบการเมองการปกครอง การเดนขบวนประทวง และการยดพนทดวยการตอสดวยก าลงอาวธกรณการตอสดวยก าลงอาวธเพอใหไดมาซงรฐอสระของกลมชาตพนธชนกลมนอย มตวอยางใหเหนทงในประเทศเพอนบานของประเทศไทย และในทวปอนๆ ทเคยอยภายใตอาณานคมของประเทศทางตะวนตก สาเหตของการตอสเพอใหไดมาซงรฐอสระทปกครองตนเองนน มความเปนมาตงแตสมยทอาณานคมปกครองในประเทศนนๆ ในสมยอาณานคม กลมชาตพนธหลายกลมไดรบการสงเสรมใหมการรวมกลม ในฐานะทเปนชาตๆ หนง ทมจตส านกความเปนชาต มองคกรทท าหนาทเปนตวแทนของคนในชาต รวมทงมภาษาและวฒนธรรมทถอวาเปนของชาตนน เมอประเทศไดรบเอกราชจากเจาอาณานคม ชนกลมใหญขนปกครองประเทศท าใหชนกลมนอย ไมมอ านาจในการปกครองตนเอง หรอเคยมอ านาจในการปกครองแตถกยดไป หรอเรยกไดวามความเปนชาตแตไมมประเทศ นนคอไมไดมอ านาจรฐเปนของตนเอง ท าใหไมมพนททสามารถจดการปกครองดวยตนเอง แตอยภายใตอ านาจการปกครองของกลมอน โดยไมมระบบการแบงปนหรอจดสรรอ านาจใหปกครองตนเอง ความขดแยงจงเกดขนระหวางกลมชาตพนธกบรฐชาต และอาจน าไปสความรนแรง โดยกลมชาตพนธและองคกรทางการเมอง จดตงกองก าลงอาวธเพอตอสใหไดมาซงรฐหรอเขตปกครองตนเองทกลมชาตพนธนนมสทธในการก าหนดชะตากรรมของตนเอง (self-destination) ตวอยางความขดแยงและความรนแรงทางชาตพนธในเรองการเมองการปกครอง แสดงใหเหนอยางชดเจนจากการด ารงอยของขบวนการตอสเพอใหไดมาซงอ านาจในปกครองตนเองซงพบไดในหลายประเทศทวโลก ยกตวอยางในประเทศจนซงเขาไปยดครองทเบตทเคยมอ านาจการปกครองตนเองตามระบบทไมแยกระหวางศาสนากบการเมอง เมอจนเขาไปกจดใหมการปกครองในระบอบใหมและเขาไปแทรกแซงระบบการคดเลอกดาไลลามะ โดยรฐบาลจนสวนกลางเลอกดาไลลามะทจะปกครองทเบตดวยตนเอง รวมถงการเขาไปปรบเปลยนระบบการศกษา สงคนจนเขาไปอยอาศยมากขน และสงเสรม

33

การทองเทยว23 ขบวนการเคลอนไหวทางการเมองของทเบตไดเรยกรองใหทเบตสามารถปกครองตนเองไดอยางแทจรงมาหลายทศวรรษ การเคลอนไหวบางครงแสดงออกมาในลกษณะของการประทวง และมความรนแรงอยางมาก เชน การเผาตวเอง ซงปรากฏขนหลายครง เปนตน ในกรณของประเทศพมา ในยคกอนรฐชาตสมยใหม กลมชาตพนธบางกลมเคยมรฐของตนเอง เชน กลมไทใหญหรอฉาน ทมการปกครองแบบเจาฟาในหลายเมอง บางกลมไมเคยมรฐของตนเอง เชน กลมกะเหรยง แตการจ าแนกกลมกะเหรยงและการด าเนนนโยบายพฒนาและสงเสรมกลมกะเหรยงโดยเจาอาณานคมองกฤษและมชชนนาร ท าใหกลมกะเหรยงเรมเกดจตส านกความเปนชาต เหนไดจากการตงสมาคมกะเหรยงแหงชาตตงแต พ.ศ. 242424 และการท ซาน ซ. โพ (San C. Po)25 ซงเปนผน าของกะเหรยง เรยกรองใหกะเหรยงมเขตการปกครองตนเองตงแต พ.ศ. 2469 ในชวงทยงอยภายใตการปกครองของเจาอาณานคม เมอใกลเวลาทองกฤษจะใหเอกราชแกพมา องคกรการเมองของกะเหรยงเรมรสกถงความไมมนคงทจะตองอยภายใตการปกครองของพมา ใน พ.ศ. 2489 ผแทนกะเหรยง (Goodwill Mission) ไดเดนทางไปองกฤษเพอยนขอเสนอใหกะเหรยงมรฐอสระทปกครองตนเองทครอบคลมอ าเภอสาละวน เขตตะนาวศร และบางสวนของพะโค อยางไรกดองกฤษทเคยใกลชดกบกลมกะเหรยงและสนบสนนกลมกะเหรยงมาตลอดไมไดใหความสนใจขอเสนอดงกลาว กลมกะเหรยงกอตงสหภาพกะเหรยงแหงชาต (KNU) และกองก าลงปองกนตนเอง (KNDO) อยางเปนทางการ จนกระทงใน พ.ศ. 2491 ทมการประกาศเอกราช และคนกะเหรยงเดนขบวนเรยกรองเขตปกครองตนเอง เกดการปะทะกนระหวางทหารพมากบทหารกะเหรยง และเปนจดเรมตนการตอสดวยอาวธของกะเหรยง ขบวนการตอสดวยอาวธโดยการน าของ KNU เรมเขมแขงขนเมอยายมาตงฐานทม นและคายทหารเรยงรายตามชายแดนภายใตการน าของนายพลโบเมยะใน พ.ศ. 2510 สถานการณในภมภาคทมการตอสระหวางโลกคอมมวนสตภายใตการน าของจนและโลกเสรทมประเทศไทยเปนฐานทพทส าคญเออตอการเตบโตเขมแขงของขบวนการตอสดวยอาวธของกะเหรยง เนองจากประเทศไทยโดยการสนบสนนของสหรฐอเมรกา สนบสนนกลมกะเหรยงเพอใหเปนกนชนปองกนการแทรกเขามาของคอมมวนสต อยางไรกดกองก าลงกะเหรยงเรมออนก าลงลงเมอสถานการณในภมภาคเปลยนแปลงไป รฐไทยเรมมความสมพนธทดกบรฐพมา ไมสนบสนนกองก าลงกะเหรยงอยางเปดเผยและเตมทอกตอไป รวมทงการ

23 Badeng Nima. (2007). “Tibetan Identity in Today’s China”. in James L. Peacock, Patricia M.

Thornton and Patrick B. Inman (eds). Identity Matters: Ethnic and Sectarian Conflict. New York: Berghahn Books.

24 Mikael Gravers. (1996). “The Karen Making of a Nation”. in Asian Forms of the Nation. Stein Tonnesson and Hans Antlov eds. Surrey: Curzon Press; Ananda Rajah. (1990). "Ethnicity, Nationalism, and the Nation-State: The Karen in Burma and Thailand". in Ethnic Groups across National Boundaries in Mainland Southeast Asia. Singapore: Institute of Souteast Asian Studies; Ronald D. Renard. (1990). “The Karen Rebellion in Burma”. in Secessionist Movements in Comparative Perspective. Ralph R. Premdas, S.W.R. de A. Samarasinghe, and Alan B. Anderson, eds. London: Pinter Publishers.

25 San C. Po. (2001). Burma and the Karens. Bangkok: White Lotus.

34

เตบโตเขมแขงของกองก าลงทหารพมาทท าใหสามารถกวาดลางกองก าลงชนกลมนอยตางๆ เปนผลใหสญเสยฐานทม นทส าคญตงแตทศวรรษท 2530 เปนตนมา ในกรณของประเทศพมา ความขดแยงและความรนแรงทางชาตพนธในกรณการตอสเพอใหไดสทธการปกครองตนเองนน ด าเนนไปเปนเวลานาน ตงแต พ.ศ. 2491 ถง พ.ศ. 2556 รวมเวลากวา 60 ป ท าใหสญเสยชวตของผคนไปเปนจ านวนมาก ตองพลดพรากจากทอยอาศยและทท ากนขามมาอยในคายอพยพในประเทศไทยกวายสบป แมวาบางสวนจะไดรบสทธการไปอยอาศยในประเทศทสาม แตกมเยาวชนทเตบโตและเกดในคายจ านวนไมนอยทยงไมแนใจวาจะมอนาคตอยางไรตอไป รวมทงผทอพยพมาแตไมมญาตพนองและทดนท ากนอยในประเทศพมาแลว หลงจาก พ.ศ. 2555 รฐบาลพมาเรมมการปรบปรงระบบการเมองการปกครองใหเปนแบบประชาธปไตยโดยจดใหมการเลอกตง แตเนองจากรฐธรรมนญยงก าหนดใหทหารมทนงในสภาท าใหรฐบาลพมายงไมเปนประชาธปไตยอยางสมบรณ การเจรจากบชนกลมนอยเพอสนตภาพไดด าเนนการไปจนถงปจจบน ยงมการสรบระหวางกองก าลงของพมากบของกลมชาตพนธ และในระหวางกองก าลงของกลมชาตพนธเอง ในบางประเทศการสรบระหวางกองก าลงชนกลมนอยกบกองทพของรฐชาตยตลงดวยการทชนกลมนอยไดรบความส าเรจในการแยกประเทศเพอปกครองตนเอง ซงการท าไดเชนนนมเงอนไขเฉพาะทางประวตศาสตร ทข นอยกบกลมอ านาจตางๆ ทงในประเทศและนอกประเทศทเขามาเกยวของ ยกตวอยางกรณของสาธารณรฐประชาธปไตยตมอร-เลสเตซงเคยอยภายใตการปกครองของโปรตเกส จนกระทงโปรตเกสถอนตวไปใน พ.ศ. 2518 หลงจากนนอนโดนเซยไดเขามายดครองและผนวกใหเปนสวนหนงของประเทศ ในชวงนผน าประชาชนชาวตมอรตะวนออกฝายตอตานรฐบาลมการจดตงกองก าลงตมอรตะวนออกหรอเรยกในภาษาโปรตเกสวา ฟาลนตล (FALINTIL) ทสรบกบกองทพอนโดนเซย จนกระทงอนโดนเซยจดใหมประชามตเรองการแยกตวเปนประเทศอสระของตมอรตะวนออกใน พ.ศ. 2542 ซงผลกปรากฏวาคนสวนใหญตองการใหแยกประเทศ หลง พ.ศ. 2542 มการสรบกนเกดขนระหวางกองก าลงทสนบสนนและกองก าลงทตอตานรฐบาลอนโดนเซย สหประชาชาตจงสงกองก าลงนานาชาตเพอไปรกษาสนตภาพในตมอรตะวนออก จนกระทงตมอรตะวนออกมการประกาศเอกราชแยกประเทศใหมใน พ.ศ. 2545 ในขณะทชนกลมนอยในประเทศพมามากกวา 20 กลมไดจดตงกองก าลงอาวธตอสกบรฐบาลพมามาเปนเวลากวาครงศตวรรษ นบจากการทประเทศพมาไดรบเอกราชจากองกฤษใน พ.ศ. 2492 เมอรฐบาลพมามการปรบเปลยนไปสระบบประชาธปไตยมากขน ไดท าขอตกลงการหยดยงทวประเทศใน พ.ศ. 2558 แตปรากฏวามกองก าลงอาวธของชนกลมนอยเพยง 8 กองก าลงเทานนทไปลงนามในขอตกลงน โอกาสทจะไดมาซงอ านาจรฐและประเทศของแตละกลมมนอยมากถงไมม อนเนองจากกองก าลงอาวธทกระจดกระจาย และไมมความเขมแขงในการรวมตวกน ประกอบกบการไมไดรบการสนบสนนจากรฐเพอนบานหรอในระดบนานาชาต ในชวงหลง พ.ศ. 2558 จดเนนจงเปนเรองการพฒนาขอตกลงทจะใหองคกรตดอาวธชนกลมนอยมสทธในการปกครองตนเอง แตอยรวมกนในสหภาพแหงชาตเมยนมา

35

กจกรรม 6.2.2 ชนกลมนอยใชวธการใดเพอใหไดมาซงสทธในการตดสนใจและการปกครองตนเอง จงอธบายมา

พอเขาใจ

แนวตอบกจกรรม 6.2.2 ชนกลมนอยหลายกลมทพฒนาจตส านกของความเปนชาต ซงไดแกความคดความเชอทวากลมของตนมประวตศาสตรทแตกตางจากชนกลมใหญ รวมทงมภาษาพด อกษรเขยน และวฒนธรรมทแตกตาง สมควรจะมรฐของตนทท าหนาทปกครองตนเอง การไดมาซงสทธในการตดสนใจและปกครองตนเอง เมอไมสามารถไดมาจากวถทางทางการเมอง ทรฐมการจดรปแบบการปกครองทท าใหชนกลมนอยสามารถปกครองตนเองได กมกจะอยในรปแบบการตอสดวยก าลงอาวธ

36

เรองท 6.2.3 สทธในการด ารงวถชวตและวฒนธรรม ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนใหความหมายค าวาสทธทางวฒนธรรมวาคอ การมเสรภาพในการใชภาษาหรอสอความหมายในภาษาทองถนของตน มเสรภาพในการแตงกายตามวฒนธรรม การปฏบตตามวฒนธรรมประเพณทองถนของตน การปฏบตตามความเชอทางศาสนา การพกผอนหยอนใจทางศลปวฒนธรรมและการบนเทงไดโดยไมมใครมาบบบงคบ เปนตน อยางไรกด ชนกลมนอยมกจะมวถชวตทพงพากบธรรมชาต เชน เปนผทเลยงชวตดวยการหาของปา ลาสตวหรอท าประมง หรอการท าไรหมนเวยน (swidden agriculture) ซงเปนพนฐานทส าคญของการปฏบตทางศาสนาและวฒนธรรม ดงนนปญหาของชนกลมนอย จงเปนปญหาสทธในการด ารงแบบแผนการด ารงชวตทพงพาธรรมชาต นอกเหนอจากสทธทางวฒนธรรมทเนนเรองภาษา ศาสนาและวฒนธรรมประเพณทองถน กลมชาตพนธ ทมวถชวตและวฒนธรรมตางจากคนกลมใหญ และยงไมไดบรณาการเขากบระบบทนนยมและวฒนธรรมสมยใหมรวมถงวฒนธรรมเมองอยางเตมท เปนสวนส าคญทก าหนดความเปนชนกลมนอย ในขณะทกลมชาตพนธทบรณาการเขากบระบบทนนยมและวฒนธรรมสมยใหมอยางเตมทจะกลายเปนกลมชาตพนธทเปนชนกลมใหญ การทกลมชาตพนธชนกลมนอยยงด าเนนวถชวต ประกอบอาชพหรอหาอยหากนในแบบทพงพาธรรมชาต เชน การท าการเกษตรทพงพาฝน การหาของปา การลาสตวหรอท าประมง เปนตน น าไปสปญหาหลายประการ ปญหาพนฐานทส าคญคอปญหาการไมมสทธถอครองหรอแมแตสทธในการใชผนปาหรอทรพยากรทเคยใชมาตงแตยคกอนการเกดรฐชาต รฐชาตสมยใหมถอวาทดนทไมไดเปนกรรมสทธสวนบคคล โดยเฉพาะอยางยงปาไม ถอวาเปนของรฐ และการบรหารจดการสมยใหมท าใหดน น า ปา กลายเปน”ทรพยากร”ทจะตองจดการใหมผลทางเศรษฐกจทจะน าไปใชในการบรหารรฐกจ มการใชวชาการทางตะวนตกในการจดประเภทของปาและทดน โดยเรมจากการจ าแนกประเภทของปา เปนปาอนรกษ ปาสงวน ปาเศรษฐกจ และออกกฎหมายคมครองหรอด าเนนการตามวตถประสงคของปาแตละประเภท การด าเนนการท าโดยการใชเทคโนโลยการส ารวจและการท าแผนท ทไมไดใหความสนใจมากนกวาจะมผคนอาศยอยในเขตปามากนอยแคไหน ทงนปรากฏวาชนกลมนอยทยงมวถชวตทพงพากบธรรมชาตไดผลกระทบอยางมาก จากการทพนททอยอาศยและพนทท ากน กลายเปนพนทปาอนรกษหรอปาสงวนทหามคนเขาไปใชประโยชน และมการลงโทษผทฝาฝนโดยการจบกมหรอปรบ ตวอยางกรณประเทศไทย ปาอนรกษยงไดแบงยอยลงไป และมกฎระเบยบรองรบ ไดแก 1) พนทปาอนรกษ ซงแบงออกเปน พนทอทยานแหงชาต พนทเขตอนรกษพนธสตวปา และพนทปาตนน าชน 1 ซงพนทเหลานมกฎหมายรองรบ ไมใหมกจกรรมใดๆ ในบรเวณดงกลาว 2) พนทปาสงวน ซงเปนพนททใชประโยชนได ถาหากมการขออนญาต เชน การเชาพนทเพอการปลกปา ฯลฯ

37

พนทปาอนรกษและปาสงวนเหลานนน สวนใหญมคนเขาไปอยกอนแลว เชน ในกรณทางภาคเหนอของประเทศไทย กลมชาตพนธหลายกลมไดตงถนฐานและท ามาหากนในบรเวณพนทปามาเปนเวลานานกอนการเกดขนของรฐชาต โดยไดพฒนารปแบบการท าการเกษตร วถชวตและวฒนธรรมทสอดคลองกบการอยอาศยในพนทปา ใหสามารถอยไดอยางตอเนองถาวร เชน การท าไรหมนเวยน ทกลมชาตพนธใชพนทในการปลกขาวปเดยว เพอปลอยใหพนทฟนคนความอดมสมบรณตามธรรมชาต และยายไปใชพนทอนๆ พนทละ 1 ป กอนทจะกลบมายงพนทเดมโดยมรอบการทงไรใหเปนไรรางหรอไรเหลาประมาณ 7 ป มากหรอนอยกวานนตามความอดมสมบรณของดนและปรมาณทดนทสามารถใชท ากนได การท าไรหมนเวยน เปนการท าการเกษตรทเหมาะสม เนองจากสามารถใชพนทปาในการท าไรไดอยางถาวร ไมตองลงทนมากทงในสวนของแรงงานทจะใชในการก าจดวชพช และทนทจะตองซอวสดการเกษตรมาเพมเตม การท าไรหมนเวยนจงเลยงชมชนบนพนทสงมาไดเปนเวลานานหลายศตวรรษ รฐชาตสมยใหม ตองการใหกลมชาตพนธยตการท าไรหมนเวยน เนองจาก 1) เชอในหลกการทางวทยาศาสตรและความทนสมย ทมองวาไรหมนเวยนเปนการท าลายปาไม ท าลายตนน า อนจะท าใหผทอยทายน าประสบภยแลงหรอน าทวม 2) เชอวาการท าไรหมนเวยนไมสามารถจะพฒนารายไดเงนตราได รฐชาตจงพยายามวางนโยบายและกฎเกณฑ โดยในชวงแรก ใหมการโยกยายชมชนบนพนทสงใหไปอยรวมกน หรอยายลงไปในทนอกเขตปาอนรกษ แตนโยบายดงกลาว ไมเปนผลส าเรจ เพราะการหาพนทใหมมารองรบไมสามารถหาไดงาย พนททอดมสมบรณ อาจมราคาแพง การโยกยายไปในพนททท าการเกษตรไมได ท าใหชาวบานกลบไปอยทเดม หรอเกดปญหาหลายปญหาท องคกรพฒนาเอกชนวจารณวาเปนการละเมดสทธมนษยชน ท าใหความพยายามโยกยายหมบาน ไมไดด าเนนการอยางตอเนอง ส าหรบชมชนทไมถกยาย จะถกตดตามเฝาระวง และจบกมเมอพบวามการท าไรดวยวธการเผา และเจาหนาทปาไมกพยายามจะเขาไปยดพนททเปนไรเหลาคนจากชาวบาน ผลกคอชาวบานถกบบใหตองเปลยนไปเปนการปลกพชเงนสดในทดนผนเดยวอยางถาวร ท าใหตองใชป ย ยาฆาแมลง ยาก าจดวชพชอยางมาก กอใหเกดหนสน ปญหาสขภาพ และปญหาการเสอมโทรมของดนตามมา ความขดแยงในเรองการจดการทรพยากร มความเกยวพนกบความขดแยงทางชาตพนธ เนองจากรฐชาตจะนยามคนบนพนทสงหรอ”ชาวเขา”ในดานลบ วาเปนคนกลมนอยทไมใช “คนไทย” แตเปนกลมทอพยพเขามาอยในประเทศไทยภายหลง และการทไมใช “คนไทย” ท าใหไมรสกจงรกภกดตอไทย และท าในสงทเปนการบอนท าลายความมนคงของไทย เชน การเขารวมกบพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย การปลกฝน หรอการท าลายปา เปนตน การสรางความเปนไทยทผกตดกบชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ท าใหผท มชาตพนธและนบถอศาสนาทแตกตางออกไปกลายเปน “คนอน” เกดอคตทางชาตพนธทมองกลมชาตพนธวาดอยกวา หรอไมนาไววางใจ การกดกนชนกลมนอยออกจากการครอบครองหรอใชทรพยากรปา ดน น า สามารถท าไดโดยอางวาเปน”คนอน” และสาธารณชนทมอคตชาตพนธกยอมรบการละเมดสทธ

38

ส าหรบปญหาในเรองการศกษาและวฒนธรรมของชนกลมนอย เกดจากการจดการศกษาในระบบ ทสงเสรมวฒนธรรมแบบชาตนยมและสมยใหม ทตางจากการศกษาอยางไมเปนทางการของกลมชาตพนธทมความแตกตางหลากหลาย ซงจะเหนถงปญหาความขดแยงในเรองการศกษาและวฒนธรรมไดในสามเรองไดแกเรอง หลกสตรการเรยนการสอน การจดการเรยนการสอน และการสบทอดดานวฒนธรรม ดงรายละเอยดประเดนดงตอไปน 1. หลกสตรการเรยนการสอน หลกสตรการเรยนการสอนไดรบอทธพลจากความคดแบบชาตนยมและการพฒนาประเทศไปสความทนสมย ดงนนเนอหาจะเนนความรในเรองสามเสาหลกไดแก ชาต ศาสนา และพระมหากษตรย และความรทจะน าไปใชในการท างานในภาคอตสาหกรรม การคา การบรการ เนนเปาหมายของการเรยนเพอไปรบใชภาครฐ และเอกชน มากกวาการกลบไปท างานกบทองถน เนนการเรยนรภาษาไทยและวฒนธรรมทรฐไทยสงเสรม และเนนการพฒนาความเจรญทางวตถ ดวยเหตน เนอหาของการเรยนการสอน จงละเลยความรในเรองกลมชาตพนธของตนเอง ทงเรองประวตความเปนมา บคคลส าคญของกลมและทองถน ลกษณะทางสงคม ความเชอ ภมปญญา ลวนแตไมไดบรรจลงไปในหลกสตร แมวาพระราชบญญตการศกษา พ.ศ. 254226 จะระบใหสถานศกษาสามารถพฒนาหลกสตรของสถานศกษาเองไดรอยละ 30 แตกพบวาสถานศกษาในพนทของกลมชาตพนธ มการพฒนาหลกสตรสถานศกษาหรอเรยกวาหลกสตรทองถนกนนอยมาก สาเหตส าคญมสามประการไดแก 1) ความจ ากดของครผสอน ทงนในระบบการคดเลอกครยงเปนระบบทสวนกลางเปนผคดเลอก ในสถานศกษาทอยหางไกลในเขตภเขาและเปนพนทกลมชาตพนธนน ปรากฏวาครสวนใหญมภมล าเนาจากทอน บางทอยตางภมภาคไมมความรในเรองชาตพนธและทองถนทโรงเรยนตงอย และไมมความสนใจทจะเรยนร เพราะไมไดตงใจทจะอยตลอดไป สวนใหญเรมบรรจงานในเขตพนททหางไกลกอน แลวคอยยายไปใกลเมอง นอกจากนครผสอนยงไมมเวลาพอทจะพฒนาหลกสตร เนองจากตองท างานสอนและงานอนทไดรบมอบหมาย และจ านวนไมนอย ใชเวลาวนสดสปดาหเพอการเพมวฒการศกษาหรอท างานเพอเพมวทยฐานะ 2) ความจ ากดของระบบงบประมาณ ทไมไดมใหส าหรบการพฒนาหลกสตร ซงตองมคาใชจายในกระบวนการพฒนาหลกสตรรวมกบชมชน และการใหชมชนเขามามสวนรวมในกจกรรมการเรยนการสอน และ 3) ชมชนไมใหความสนใจเรองหลกสตรและการด าเนนการของโรงเรยน จงไมไดมบทบาทผลกดนใหโรงเรยนสนองความตองการของชมชน เพราะฉะนนในสวนของโรงเรยนจ านวนนอยทไดรบความส าเรจในการพฒนาหลกสตรทองถน จงเปนโรงเรยนทครหรอผบรหารโรงเรยนเปนคนทองถนทมความปรารถนาจะใหเดกมความรเรองของกลมชาตพนธของตนเองและสบสานภมปญญา และหรอชมชนมความกระตอรอรนทจะผลกดนใหโรงเรยนสนองตอบตอความตองการของชมชน 2. การจดการเรยนการสอน เชนเดยวกบเรองของหลกสตรการเรยนการสอน การจดการกมลกษณะของการรวมศนยจากสวนกลางทงในเรองของการจางครและงบประมาณ โดยระบบการสอบบรรจยงเปนระบบทจดการโดยสวนกลาง โดยชมชนไมมสวนรบร รวมทงงบประมาณทจดสรรทเปน

26 ขวญชวน บวแดง. (2549). องคกรพฒนาเอกชนกบการสงเสรมการศกษาแกกลมชาตพนธบนพนทสง.

รายงานการวจย สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.

39

อตราเดยวกนทงประเทศ ทงๆ ทโรงเรยนทอยหางไกลมคาใชจายสงกวาทงในเรองการกอสราง คาอาหารกลางวน ฯลฯ จงมปญหาวาครทมาจากกลมชาตพนธหรอจากทองถนนน อาจจะไมไดบรรจในโรงเรยนทเปนกลมชาตพนธหรอทองถนของตน การทครมาจากทองถนอน มปญหาหลายอยาง ไดแกความไมคนเคยกบวฒนธรรม การไมสามารถสอสารไดดกบเดกและผปกครอง ท าใหมความตองการจะยาย มครทมาจากทอนและสามารถปรบตวไดด และอทศตวเองเพอกลมชาตพนธนนหรอทองถนนน แตกมอยจ านวนไมมาก 3. การสบทอดวฒนธรรม การจดการศกษากบการสบทอดวฒนธรรมเปนเรองทเกยวพนกนอยางแยกไมออก ในอดตทรฐไมไดเขาไปจดการศกษาในระบบใหกบกลมชาตพนธ การสบทอดวฒนธรรมเปนไปอยางตอเนองจากรนหนงไปสอกรนหนง แมวาการปรบเปลยนรปแบบและเนอหาจะไมไดหยดนง แตเปนไปตามความสมครใจและการเหนสมควรของคนในกลมชาตพนธ โดยผทท าหนาทถายทอดวฒนธรรมเรมตนจากคนในครอบครว และคนในชมชน ดวยเหตนเราจะเหนวาในอดตแตละกลมชาตพนธจะมวฒนธรรมทมเอกลกษณ ทงดานวตถ เชน การแตงกาย การสรางบาน เนองจากมการสอนใหทอผา หรอไปรวมลงแรงสรางบาน ดานศลปวฒนธรรม เชน การรองเพลงพนบาน การเลนดนตร ฟอนร า ฯลฯ เมอมการศกษาภาคบงคบ และการขยายโรงเรยนในระบบไปสพนทหางไกลและทสง เดกและเยาวชนกเรมแยกตวจากชมชนมาใชเวลาสวนใหญในโรงเรยนทถายทอดภาษาและวฒนธรรมของชาตไทยและสากล ความหางเหนจากภาษาและวฒนธรรมของตนเองมมากนอยขนอยกบระยะเวลาของการเขารบการศกษาในระบบ ปจจบนโรงเรยนในพนทหางไกลและบนพนทสงขยายไปถงชนมธยมปท 3 ดงนนเดกตองอยในโรงเรยนนานขน ในกรณทโรงเรยนอยในหมบานหรอใกลกบหมบาน เดกอาจจะยงไมหางเหนจากชมชนมากนก แตกระนนกตาม ในหลายหมบาน พบวาเดกวยรนทเรยนหนงสอ เปลยนการแตงกายไปตามแบบสากล เปนเสอยด กางเกงขายาวหรอขาสน แทนทจะเปนชดตามวฒนธรรมเดม รวมทงการตดผมสน ซงแสดงใหเหนคานยมทเปลยนแปลงไป หรออาจจะมปจจยอนเขามาเกยวของเชน พอแมผปกครองเองกมเวลาทอผานอยลงเพราะตองปลกพชเพอขายทตองใชเวลาท างานมากขน สงทสงเกตเหนไดชดอกประการหนงคอการทหนมสาวไปรวมกจกรรมทางวฒนธรรมแบบดงเดมนอยลง เดกทออกไปเรยนนอกหมบานเพอเรยนตอในระดบมธยมปลายหรออดมศกษาจะมการเปลยนแปลงมากกวาเดกทเรยนเฉพาะในหมบานและไมไปเรยนตอ เดกสวนใหญตองไปอยหอพกทสวนใหญจะไดรบการสนบสนนจากองคกรทางศาสนาทงครสเตยน พทธ และอสลาม สงทเปลยนแปลงมหลายประการ ไดแก การปรบเปลยนความเชอและการปฏบตทางศาสนา การรบเอาคานยมความทนสมย การใชภาษาไทยไดคลองกวาภาษาชาตพนธ หรอผสมผสานภาษาชาตพนธเขากบภาษาไทย การดถกการท างานหนกและการท าการเกษตร สงเหลานสงผลให เปาหมายของการท างานอยทในเมองและตางประเทศมากกวาการกลบไปในหมบานของตน เนองจากเรมไมคนชนตอความยากล าบาก และตองการงานทใหเงนอยางสม าเสมอมากกวา อกประการหนงคอการเรยนและท างานในเมอง เปดโอกาสใหมการแตงงานขามชาตพนธและขามชาตมากขน ปญหาการเปลยนศาสนา ในหลายกรณเปนความขดแยงทพฒนาไปสความรนแรง เนองจากศาสนาเปนเรองความเชอและความศรทธา เมอศาสนาถกหลบหล หรอเมอคนทนบถอศาสนานนถกหาม

40

ไมใหปฏบต ท าใหเกดความไมพอใจและกอตวเปนการแสดงความรนแรงได อยางไรกด ความแตกตางกนทางศาสนาไมไดกอใหเกดความขดแยงและความรนแรงเสมอไป ความขดแยงและความรนแรงมกจะมความเกยวของกบเรองของอ านาจทางการเมองและเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงเมอกลมคนทตางศาสนาตองอยรวมกนภายใตอ านาจของรฐชาตสมยใหม ความขดแยงเกดขนไดเมอนโยบายของรฐชาตมความล าเอยงตอศาสนาใดศาสนาหนง หรอปฏบตตอกลมศาสนาในลกษณะทกลมศาสนาตางๆ ไมพอใจ นอกจากนการตองเผชญกบการเปลยนแปลงในยคโลกาภวตนและการขามชาตท าใหมการเปลยนศาสนา เกดความแตกตางระหวางศาสนาดงเดมและศาสนาใหมซงเรยกไดวาเปนศาสนาโลก(world religions) ซงหมายถงศาสนาครสต พทธ หรออสลาม ซงเปนศาสนาทคนสวนใหญในปจจบนนบถอ โดยแตเดมผคนนบถอศาสนาดงเดม ซงนกมานษยวทยาชาวตะวนตกรนเกาทท างานในกลมชนเผาทวปแอฟรกา หรอหมเกาะบรเวณเอเชยแปซฟก มกจะเรยกรวมวาลทธบชาผ (animism)27 โดยเนนอธบายวาคนดงเดมมองวาผมอยทกหนทกแหงในตนไม ภเขา ฯลฯ และเชอมโยงถงความเชอเรองไสยศาสตรหรอของวเศษ และการอธบายทมองวาคนชนเผาหรอชาวเกาะไมมความร จงคดวาสงเหนอธรรมชาตเปนผท าใหเกดปรากฏการณทางธรรมชาตหรอภยธรรมชาต เชน ฟารองฟาผา รวมทงเปนเรองของการพยายามขจดความกลว อยางไรกด ในงานศกษาของ Kwanchewan28 ซงศกษาการนบถอศาสนาในกลมกะเหรยง ใชค าวาศาสนาดงเดม (traditional religion) แทนท ค าวาลทธบชาผ เนองจากพบวา ระบบความเชอและการปฏบตทางศาสนามรายละเอยดมากไปกวาการมองวามผอยตามสงตาง ๆ ในธรรมชาต เชน ชาวกะเหรยงมความเชอเรองผสรางทเรยกวา ยวา ผทจดการเกยวกบความตาย ทเรยกวา โคเส (หรอคลายกบยมบาลในความเชอของคนไทย) ซงเรองราวของสงศกดสทธเหลาน เกยวพนกบการปฏบตทางพธกรรมหรอวฒนธรรมบางอยางของคนกะเหรยง อยางไรกด ในกรณของกลมชาตพนธบนพนทสงในพนทลมแมน าโขง พบวาสงทเปนแกนกลางของศาสนาดงเดมนน ไดแก ลทธบชาผบรรพบรษ (ancestral spirits cults) ซงมความเกยวพนกบโครงสรางทางสงคม การเลอกทอยอาศย ลกษณะของบานเรอน กฎระเบยบของการแตงงาน ขนบธรรมเนยมประเพณทตองท าสบตอ ซงเปนสงทส าคญอยางมากตอการด ารงรกษาวฒนธรรมประเพณ และการสบทอดเชอสายจากรนไปสรน ยกตวอยางกลมกะเหรยง ดงตอไปน ในกลมกะเหรยง กะเหรยงสะกอเรยกลทธบชาผบรรพบรษวา ออแค หรอ ออบกา ซงมความหมายตามตวอกษรวา กนผ หรอกนผผคมครองครอบครว เมอผหญงแตงงาน ผบรรพบรษหรอบกาน จะตดตามไปอยกบผหญงทบานของเธอ โดยจะอยในบรเวณเตาไฟ โดยเฉพาะอยางยงเมอมพธกรรม ผบรรพบรษกจะมาอยและรบเอาเครองเซนไหว การสรางบานใหมของครอบครว นอกจากเตาไฟทเปนองคประกอบทส าคญของบานแลว แมบานตองเรมเลยงหม และไก ซงจะเรยกวา “ทอโขท”ส าหรบหมตวแรก หรอชาวบานจะใชภาษาค าเมองเรยกวา “หมเกา” หรอหมตนตระกล และ “ชอโขท”

27 Sir James Frazer. (1993). The Golden Bough: A Study in Magic and Religion. Hertfordshire:

Wordsworth Editions Limited. 28 Kwanchewan Buadaeng. (2003). Buddhism, Christianity and the Ancestors: Religion and

Pragmatism in a Skaw Karen Community of North Thailand. Chiang Mai: Sprint.

41

หรอไกตวแรก หรอ “ไกเกา” หรอไกตนตระกล หมและไกเหลานเลยงไวเพอท าพธออแคโดยเฉพาะ โดยจะเลยงผเมอมสมาชกในบานไมสบาย การท าพธจะมผเชยวชาญท านายใหวาควรจะเลยงผบรรพบรษเฉพาะฝายหญง (แมบาน) หรอควรจะเลยงฝายชาย(พอบาน)ดวย และควรเลยงเปนเวลากวน ในกรณทปวยมาก ซงเปนอาการทแสดงใหเหนวาผบรรพบรษทงฝายแมและพอตองการ “กน” หรออาจจะมผทไมมลกหลานทจะมาขอกนดวย กจะเลยงอยางครบถวน 4 วน โดยในสองวนแรกจะเปนพธเลยงผฝายแมกอน โดยเรมเลยงดวยไก ตอดวยหม ส าหรบผฝายพอซงถาตองเลยงอกสองวนนน จะตองใชหมและไกอนทไมใชหมและไกทเลยงเอง ในพธกรรมมรายละเอยดวธการฆาหมฆาไก ซงท าตางจากการเลยงผอนๆ ขนตอนทละเอยดและขอหามตางๆ ทซบซอน ทส าคญคอสมาชกของครอบครวทสบเชอสายฝายมารดาเดยวกนตองมารวมในพธทกคนขาดไมได เนองจากความครบถวนของลกหลานและความพรอมเพรยงเปนเงอนไขส าคญของความส าเรจของพธกรรม และการเลยงผตองท าในหองทมเตาไฟ และมพนกระดานทท าดวยฟากไมไผ (ไมไผทบและแผวางเปนพนหอง) เนองจากมขนตอนทจะตองเอาอาหารหยอนลงไปทงใตถน พธกรรมออแคจงเปนการตอกย าการนบถอผบรรพบรษฝายมารดา เพราะผทเขารวมจะเปนเฉพาะลก ไมรวมลกสะใภซงถอวามผบรรพบรษของตนเอง เชนเดยวกบหลานทเขารวม จะตองเปนหลานทเกดจากลกของลกสาวเทานน เพราะถาหากเปนลกของลกชาย กตองไปอยสายผของลกสะใภ ดวยเหตนกสงผลถงการเลอกทอยอาศยหลงแตงงาน ทผชายจะยายเขามาอยกบบานของฝายหญง ซงนยมอยใกล ๆ บานแมของตน เนองจากสะดวกตอการเขารวมพธออแค เมอแตงงานใหม ทงคอาจจะอยบานของแมฝายหญงกอน แตเมอพรอมหรอเรมมลกตองสรางบานใหม และยายไปอยบานใหม เรมเลยงหมเลยงไก โดยถอวาพรอมทจะท าพธดวยตนเอง เมอลกหรอสมาชกในบานเจบปวย พธออแคจงเปนพธทสงเสรมการจดการพนทและความสมพนธทางสงคมใน 4 ลกษณะ 1) การอยอาศยฝายมารดา (matri-locality) โดยผชายยายเขามาอยในบานของผหญง ตงบานเรอนในบรเวณทเปนเชอสายฝายผหญงหรอฝายแมอยอาศยรวมกน 2) การสรางบานมลกษณะเฉพาะทคลายกน ไดแก มเตาไฟในบรเวณบานทท าดวยไมไผ 3) บานถอวาเปนของผหญง ดงนนเมอแมบานเสยชวตลงจะมการรอบาน โดยพอบานจะอาศยอยตอไมได โดยทวไปพอบานตองยายไปอยกบลกสาวทแตงงานแลวมบานใหม หรอสรางบานของตนเอง 4) เนองจากบานเปนของผหญงทสบทอดผบรรพบรษสายหนง ดงนนการทลกสะใภจะยายเขามาอยในบานหลงเดยวกบแมสาม ท าไมได เนองจากลกสะใภมาจากผบรรพบรษอกสาย ท าใหเกดความขดแยงกน 5) ชายและหญงทอยในสายผฝายแมเดยวกนหามแตงงานกน ลทธนบถอผบรรพบรษในกลมชาตพนธอนๆ กจะคลายกบของกะเหรยงในดานความส าคญทลทธนเกยวพนกบลกษณะของโครงสรางทางสงคม และการจดการดานพนท ตางกนตรงท ถาเปนการสบเชอสายฝายบดา ผชายกจะเปนผสบเชอสาย และดแลหงผบรรพบรษ เชนในกลมชาตพนธมง ลซ อาขา ฯลฯ นอกจากนรายละเอยดของพธกรรมจะแตกตางกนไป ในกลมอาขา มระบบการตงชอ ทเชอมโยงจากบรรพบรษลงมาจนถงรนปจจบน โดยใชค าทายของชอบรรพบรษเปนค าแรกของชอรนตอมา ทกครงทมพธกรรมจะมการทองชอตงแตบรรพบรษจนถงชอของตน เพอตอกย าการสบเชอสายบรรพบรษ มหงผในบรเวณหอง และการท าพธหลายครงตอป

42

นอกเหนอจากลทธบชาผบรรพบรษแลว กลมชาตพนธทอาศยทรพยากรธรรมชาต ยงเชอและใหความเคารพนบถอสงศกดสทธในธรรมชาต ซงถกเรยกเปนเทพหรอผ น า ดน ปา ตนไม ล าธาร ฯลฯ ซงการอยรวมกนของคนและธรรมชาต แสดงออกในพธกรรมทส อสาร บชา ขอขมา สงศกดสทธ พธกรรมดงกลาวมทงทท าโดยบคคล ครอบครว รฐชาตสมยใหมและโลกาภวตนท าใหศาสนาดงเดมซงผกตดกบเวลาและสถานททแนนอน ทงในลทธพธบชาผบรรพบรษทตองมสถานททจดทมลกษณะเฉพาะ และการวางกฎเกณฑใหสมาชกในสายตระกลเขารวมทกคน เปนไปไดยากในปจจบนทสมาชกทกคนไมไดอยรวมกนในทเดยวกนเหมอนในอดต หากแตสมาชกตองไปเรยนหนงสอหรอท างานนอกหมบาน ส าหรบสมาชกในครอบครวทตองไปเรยนหรอท างานในเมองเปนเวลานาน และไมไดรวมพธ ท าใหเกดผลลบแกครอบครวและตอตวเอง ในขณะเดยวกน การอยอาศยในพนทในเมองหรอตางประเทศ ท าใหขาดการปกปองจากเทพหรอผ ซงในศาสนาดงเดมการเขารวมพธจะตองกระท าทสถานทเฉพาะในหมบาน นอกจากน การทไมมผสบทอดต าแหนงผน าทางศาสนา เนองจากผทสบทอดไดตองยายไปท างานทอนหรอคนรนใหมไปเรยนหนงสอ กเปนปจจยทส าคญทท าใหการปฏบตศาสนาดงเดมกลายเปนภาระหนก ในขณะเดยวกน การเผยแพรศาสนาโลก กเขามาเสนอเปนทางเลอกของชาวบาน การเปนศาสนาโลกของผทมอ านาจเชนชาวตางประเทศ หรอชาวเมอง โดยมรฐใหการสนบสนน ความเปนสากลทไมตดกบสถานทเฉพาะ แตทกคนในฐานะปจเจกสามารถเขารวมกบโบสถหรอวดไดทกท โดยสามารถสอสารกบพระเจาไดทกททกเวลา อกทงสามารถสรางชมชนทมสมาชกทหลากหลาย ใหการยอมรบแมจะมาจากพนฐานชนเผาทยากจน ประกอบกบการชวยเหลอในดานเศรษฐกจหรอชองทางการสรางฐานะและอ านาจไดมากขน ท าใหศาสนาโลกเปนทางเลอกมากขน มการเปลยนศาสนากนมากขน โดยรบเอาศาสนาครสตนกายทหลากหลาย ศาสนาพทธ และศาสนาอสลาม ทงนทกกลมชาตพนธทนบถอศาสนาดงเดม ปจจบนรบเอาศาสนาโลกกนทกกลม ในสดสวนทมากนอยตางกน แมจะมการรบเอาศาสนาโลก ศาสนาดงเดมไมไดหายไปทงหมด ส าหรบผทเปลยนไปนบถอศาสนาครสตและอสลามจะละทงลทธบชาผบรรพบรษไป แตอาจจะมการปฏบตพธกรรมทเกยวพนกบสงศกดสทธเหนอธรรมชาตและความเชออนๆ ในระดบตางกนไป ขนอยกบความเขมงวดของแตละนกาย ความเขมงวดของผปฏบตงานทางศาสนา และขนอยกบตวผปฏบตเอง ส าหรบผทนบถอศาสนาพทธ จะยงคงลทธบชาผบรรพบรษและพธกรรมทเกยวกบสงศกดสทธในธรรมชาตมากกวาผทนบถอศาสนาครสตและอสลาม เนองจากการทศาสนาพทธในสงคมไทยผสมผสานกบความเชอในผบรรพบรษและสงศกดสทธเหนอธรรมชาตมาเปนเวลานาน ดวยเหตนแมแตคนไทยทนบถอพทธ กผสมผสานความเชอทางไสยศาสตรในทกพนท นอกจากน ยงมกระแสการรอฟนศาสนาดงเดม เชน กรณกลมอาขาทเหนไดชดเจน โดยปรบใหเปนศาสนาททนสมยมากขน โดยปรบเปลยนกฎระเบยบใหม เชน การหามฆาลกแฝด การใหผหญงสามารถท าพธได เปนตน ความแตกตางทางศาสนาโดยตวของมนเอง ไมไดท าใหเกดความขดแยงและความรนแรง แนนอนวา ผทนบถอศาสนาหนงอาจจะไมชอบหรอไมเหนดวยในความเชอและวธปฏบตของศาสนาอน แตการเกดความขดแยงและความรนแรงเปนไปไดนอยมาก ถาหากไมมปจจยความขดแยงและชวงชง

43

ทางเศรษฐกจและการเมองเขามาเกยวของ ดงตวอยางงานศกษาของอเลกซานเดอร ฮอรสตมาน (Alexander Horstmann)29 ทชใหเหนวาคนพทธและคนมสลมในภาคใตของประเทศไทยเคยอยรวมกนไดอยางไมมปญหามาเปนเวลายาวนาน การแตงงานขามศาสนาและการแลกเปลยนทางเศรษฐกจมผลท าใหความสมพนธเปนไปในลกษณะทพงพาอาศยกน งานวทยานพนธของจกรพนธ ขดชมแสง30 ศกษาประวตศาสตร โครงสรางความสมพนธในระหวางคนมสลมเอง และระหวางคนมสลมกบคนกลมอนๆ ทท าการคาอยบรเวณชายแดน อ าเภอแมสอด จงหวดตาก ซงมดานการคาทถกตองตามกฎหมาย จกรพนธพยายามโยงความสมพนธระหวางอาชพธรกจของคนมสลม อตลกษณทางชาตพนธและศาสนาในลกษณะทเปนปจจยทส าคญทมผลตอกนและกน และท าใหสามารถอยรวมกบคนกลมอนในลกษณะพหสงคมได การเกดของรฐชาตอาจมผลท าใหเกดความขดแยงในทางศาสนา ถารฐชาตใหศาสนาใดศาสนาหนงเปนศาสนาประจ าชาต แลวสนบสนนศาสนานนมากกวา และไมไดเปดพนทใหทกศาสนาไดมอสระในการปฏบตอยางเทาเทยมกน หรอไมไดเปดพนทใหมการท าความเขาใจและเคารพซงกนและกน อาจจะท าใหความแตกตางกลายเปนความขดแยงหรอความรนแรงขนได เมอเกดเหตการณทเปนชนวนขนมา ตวอยางเชน ความขดแยงระหวางศาสนาพทธและอสลามในประเทศพมาทเกดขนอยเสมอ บางครงพระสงฆเปนผน าการกอความรนแรงเอง มการเผาสถานทปฏบตทางศาสนา การปะทะกนระหวางคนพมาทนบถอศาสนาพทธและคนโรฮงยาทนบถอศาสนาอสลาม การเผาบาน ท ารายจนเสยชวตและบาดเจบ ตองกลายเปนผล ภย สอสารมวลชนรวมทงสอดจตอลอนๆ ในยคสมยใหม กมสวนในการท าใหความขดแยงขยายตวหรอพฒนาเปนความรนแรงได นอกจากนรฐชาตสมยใหมรวมทงโลกาภวตนทเนนเศรษฐกจแบบเงนตราและวฒนธรรมสมยใหม อาจมนโยบายทสงเสรมเศรษฐกจ การเมอง การศกษาทขดแยงกบอดมการณ หรอคณคาทกลมศาสนาบางกลมยดถอ ท าใหเกดความขดแยงและความรนแรง เชน กรณคนทเบตเผาตวเองตายประทวงนโยบายของจนในทเบตทพยายามจะกลนวฒนธรรมทเบต กรณกลมกะเหรยงลทธฤาษกลมหนงทเคยฆาต ารวจตระเวนชายแดนกลมหนงทเขามาท าลายสถานทศกดสทธ หรอการทกลมคนมสลมบางกลมในภาคใตของประเทศไทยไมพอใจนโยบายการสงเสรมเศรษฐกจทขดแยงกบหลกการทางศาสนา หรอไมพอใจระบบการศกษาของรฐไทย ทเขาไปเปลยนวฒนธรรมมลายมสลม แสดงออกเปนการฆาคร และเผาโรงเรยน บางครงการแยงชงทรพยากรหรออ านาจทางการเมอง อาจท าใหกลมคนทก าลงชวงชงอ านาจกนอยนนใชศาสนามาสรางอตลกษณของกลมเพอหาผสนบสนนหรออางเพอไดมาซงสทธในทรพยากร

29 Alexander Horstmann. (2011). “Living together: the Transformation of multi-religious coexistence in

Southern Thailand”. Journal of Southeast Asian Studies. 42 (October), pp. 487-510. 30 จกรพนธ ขดชมแสง. (2543). ชมชนมสลมในเมองตลาดชายแดนไทย-พมา: สมพนธภาพระหวางพหสงคม

วถชวตทางเศรษฐกจและการธ ารงชาตพนธ (วทยานพนธสงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต) มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

44

กลาวโดยสรป ปญหาทส าคญของชนกลมนอยทเคยมวถชวตทพ งพาธรรมชาต คอ การทรฐชาตประกาศเขตปาอนรกษหรอปาสงวนทบพนททอยอาศยและพนทท ากน ท าใหเขากลายเปนผทอยอาศยและท ากนอยางผดกฎหมาย ชวตไมมนคงเพราะอาจจะถกจบกมคมขง การเรยกรองสทธในทท ากนทใชมาตงแตบรรพบรษมความยากล าบากเนองจากขนตอนทางกฎหมายทยงยาก เสยคาใชจายสง และอคตทางชาตพนธทมองวาชนกลมนอยเปนผทท าลายทรพยากร เปนคนอน ทมาจากทอน จงควรจะค านงถงผลประโยชนหรอเสยสละใหคนกลมใหญในชาต โดยการงดเวนการใชทรพยากรทเปนของชาต การทชนกลมนอยไมอาจด ารงวถชวตดงเดมได กมสวนถงการเปลยนแปลงวฒนธรรมทอยในวถชวตแบบดงเดม นอกเหนอจากปจจยส าคญทเดกและเยาวชนตองใชเวลาสวนใหญในระบบโรงเรยน รบเอาอดมการณของรฐชาต และเรยนรเร องชาตและโลกภายนอกมากกวาเรองของทองถนและวฒนธรรมของตนเอง ปจจบนวฒนธรรมของชนกลมนอยทไดรบการสงเสรมมกจะเปนวฒนธรรมทดแปลก นาตนเตนหรอตนตาตนใจ เพอความบนเทงหรอประสบการณทแปลกใหมของนกทองเทยวทมาเยอน มากกวาวฒนธรรมในชวตประจ าวน เชน การท าไรหมนเวยน ฯลฯ การเขาถงสทธในการศกษาทางเลอกและการธ ารงวฒนธรรม ตองอาศยเวลานาน ในการเจรจาตอรองและรวมกบภาคสวนตางๆ ในการพฒนาไปในทศทางทเปนผลดทงตอบคคลและสงคมโดยรวม กลาวโดยสรป การทชนกลมนอยยงไมไดรบสทธความเปนพลเมองของรฐชาตและพลเมองของโลก อยางเตมท และในหลายแหงไมไดรบสทธในการตดสนใจและการปกครองตนเอง รวมทงสทธในการด ารงชวตและวฒนธรรม เปนปญหาทน าไปสความขดแยงได ทงระหวางชนกลมนอยกบชนกลมใหญ ระหวางชนกลมนอยกบรฐชาต และระหวางชนกลมนอยดวยกนทไดรบสทธไมเทาเทยมกนหรอมความคดเหนไมตรงกน และทส าคญความขดแยงอาจน าไปสความรนแรงได ปญหาความขดแยงทางชาตพนธเปนปญหาทส าคญทแตละประเทศมความพยายามแกไข เนองจากเปนปญหาทอาจกอใหเกดความสญเสยทงในดานเศรษฐกจ การบาดเจบลมตาย โดยเฉพาะอยางยงเมอชนกลมนอยใชวธการตอสดวยอาวธเพอใหไดมาซงสทธดงกลาว นอกจากการจดการปองกนไมใหเกดความขดแยง หรอแกไขความขดแยง และพจารณาการใหสทธเสรภาพในดานตางๆ แลว รฐชาตยงตองสงเสรมใหเกดการพฒนาชนกลมนอยบนพนฐานศกยภาพของชนกลมนอย โดยเฉพาะอยางยงในสวนของภมปญญาในดานตางๆ กจกรรม 6.2.3

ชนกลมนอยใชวธการใดเพอใหไดมาซงสทธในการด ารงวถชวตและวฒนธรรม จงอธบายมาพอเขาใจ แนวตอบกจกรรม 6.2.3 การด ารงวถชวตและวฒนธรรมดงเดมของชนกลมนอยมกจะประสบปญหา จากโครงการพฒนาสความทนสมยของรฐชาตและทน ชนกลมนอยมกจะมการเรยกรองสทธในการใชทรพยากรธรรมชาตเพอด ารงวถชวตดงเดมและใหรฐสงเสรมวฒนธรรมดงเดม โดยเฉพาะอยางยงการบรณาการเขากบระบบการศกษาสมยใหม อกทงยงไดเผยแพรความรความเขาใจวฒนธรรมของชนกลมนอยอยางถกตองผานสอตางๆ นอกจากนชนกลมนอยเองกเรมมการท าวจยทองถน การจดการสมมนาและกจกรรมเพอการอนรกษและแลกเปลยนทงส าหรบคนในกลมเองและระหวางกลมตางๆ

45

ตอนท 6.3 การพฒนาชนกลมนอยในบรบทโลก โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 6.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 6.3.1 การพฒนาตอยอดองคความรด งเดมของชนกลมนอย

6.3.2 การพฒนาทนทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม 6.3.3 การพฒนาแนวทางการด ารงอยรวมกนแบบพหวฒนธรรม

แนวคด

1. การพฒนาตอยอดองคความรด งเดมของชนกลมนอย เชน ดานวถการด ารงชวต การรกษาพยาบาล หตถกรรมฯลฯ ควรจะเกดจากการตระหนกในคณคาขององคความรด งเดมและรวมมอกบหนวยงานภาครฐและเอกชนพฒนาตอยอด

2. การพฒนาทนทางสงคมหมายถง การรวมกลม เชอมโยงเครอขาย เพอด าเนนกจกรรมรวมกนบนพนฐานความสมพนธของชมชนและประเพณปฏบตทด าเนนตอมา และการพฒนาทนทางเศรษฐกจตองพจารณาวาเปนการท าลายทนทางสงคมทมอยแลวหรอไม

3. การพฒนาแนวทางการด ารงอยรวมกนแบบพหวฒนธรรมท าใหกลมวฒนธรรมทหลากหลายในสงคมสามารถอยรวมกนไดอยางสงบสข เขาใจและเคารพซงกนและกน สามารถแกไขความขดแยงตางๆ ไดโดยไมตองอาศยความรนแรง

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 6.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายแนวทางการพฒนาตอยอดองคความรด งเดมของชนกลมนอยได 2. อธบายลกษณะของทนทางสงคมและวฒนธรรมของชนกลมนอยได 3. วเคราะหขอดขอเสยของแนวทางการจดการแบบพหวฒนธรรมได

46

ความน า โดยทวไปผคนจะมองภาพลกษณของชนกลมนอยในดานลบ เชน การมวถชวตทไมทนสมย การไมจงรกภกดตอชาต การไมบรณาการเขากบวฒนธรรมของชาตอยางเตมท แตในความเปนจรง ชนกลมนอยโดยเฉพาะกลมชาตพนธทมชวตอยใกลชดกบธรรมชาต จะมการสงสมคลงภมปญญาและความรในเรองธรรมชาต ทงเรองพนธพช พนธสตว ลกษณะของภมประเทศ และความสามารถทจะใชวสดตามธรรมชาตมา สนองตอบความตองการของมนษยทงสประการ ไดแก อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค งานศลปหตถกรรมของชนกลมนอยชาตพนธ แสดงใหเหนถงงานฝมอทปราณต มสนทรยภาพ และใหความหมายตอชวต ศกยภาพเหลาน ทางรฐและหนวยงานทเกยวของควรจะไดมการพฒนาตอยอดองคความร อกทงพฒนาทนทางสงคมและวฒนธรรมทมอยแลว เพอใหเกดประโยชนตอสมาชกของชนกลมนอย และน าไปสการอยรวมกนอยางสนตของชนหลายกลมในสงคมทไดรบการกระจายผลประโยชน ลดความเหลอมล าต าสง

หวเรอง

๖.๓.๑ การพฒนาตอยอดองคความรดงเดม

๖.๓.๒ การพฒนาทนทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม

๖.๓.๓ การพฒนาแนวทางการด ารงอยรวมกนแบบพหวฒนธรรม

แนวคด

1. ความรดงเดม

2. ทนทางสงคมและวฒนธรรม

3. พหวฒนธรรม

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 6.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายแนวทางการพฒนาตอยอดองคความรดงเดมของชนกลมนอย

2. อธบายลกษณะของทนทางสงคมและวฒนธรรมของชนกลมนอย

3. วเคราะหขอดขอเสยของแนวทางการจดการแบบพหวฒนธรรม

47

เรองท 6.3.1 การพฒนาตอยอดองคความรด งเดมของชนกลมนอย ชนกลมนอยทเปนกลมชาตพนธจะมคลงความรด งเดมอยมาก เนองจากการยงคงวถชวตแบบใกลชดธรรมชาตหรอยดเหนยวอยกบกลมและชมชนอยในระดบตางๆ กน ไมไดปรบเปลยนวถชวตไปตามโลกสมยใหมทมลกษณะของการเปนอตสาหกรรมทมการผลตผลตภณฑคราวละมากๆ (mass production) และความเปนเมองทไมไดท าการผลตแตเนนการบรโภค องคความรแบบดงเดม อาจแบงไดเปนหลายดาน ไดแก 1) ดานพนธพช ทงทเปนอาหาร เครองมอใชสอยและยารกษาโรค 2) ดานศลปกรรม หตถกรรมและสถาปตยกรรม เชน การผลตเสนใย การทอผา การสรางบานเรอนหรออาคารทใชในพธกรรมหรอในงานตางๆ การผลตเครองใชจากไม ไมไผ หวาย ดน เปนตน และ 3) ดานความเชอ ประเพณ พธกรรม ซงมกจะเกยวของกบต านาน นทาน การแสดงหรอการละเลนในรปแบบตางๆ องคความรเหลานเรยกอกแบบวาเปนมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมได (Intangible Cultural Heritage) ทองคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมของสหประชาชาต (UNESCO) ใหความส าคญในการเกบรวบรวม บนทก และใหความคมครอง ในระยะเวลายสบปทผานมา องคความรด งเดมไดรบความสนใจในการพฒนาตอยอดมากขน เมอเกดวกฤตการณหลายอยางในสงคมอนเปนผลจากการพฒนาสระบบทนนยม ทเนนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แตไมไดสนใจเรองผลกระทบตอธรรมชาต ภมปญญาดานประเพณ พธกรรมและความเชอของชนกลมนอยชาตพนธไดรบการศกษาในฐานะทแสดงใหเหนความสมพนธความเคารพของคนทมตอธรรมชาตหรอการทคนเปนสวนหนงของธรรมชาต โดยไมไดมองวาธรรมชาตคอทรพยากรทคนจะน ามาใชประโยชนหรอดดแปลงเพอความมงคงทางเศรษฐกจ โดยทความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาตนน มสงศกดสทธท เปนตวเชอม ท าใหกฎเกณฑการอยรวมกนระหวางคนกบธรรมชาตนนไดรบการปฏบต ยกตวอยางพธกรรมการเลยงผตนน า ทเปนการแสดงเคารพตอผทเปรยบเสมอนเจาของปาตนน า เปนการขอบคณผตนน าทรกษาปาท าใหชาวบานมน าใช ขณะเดยวกนการมารวมกนท าพธกเปนการตอกย ากฎเกณฑการปฏบตตอพนทตนน าทคนในชมชนตองยดถอรวมกน เชน การไมตดไมในบรเวณปาตนน า เปนตน ส าหรบงานศลปกรรม หตถกรรม และสถาปตยกรรม กมการศกษาถงความหมายและคณคาของงานเหลาน นอกจากนยงมการพฒนาตอยอดในเรองรปแบบ และการออกแบบการผลต ในบรบทของการพฒนาใหกลายเปนเมองทผคนตองการการบรโภคสนคาทมรปแบบใหมๆ และในบรบททตลาดการทองเทยวมเตบโตอยางรวดเรว ส าหรบการพฒนาพนธพชพนบานกเปนไปอยางคกคกมากขน เนองจากวกฤตของการเกดโรคภยไขเจบทมาจากการใชชวตหรอไลฟสไตลทเปลยนแปลงไป เชน การเพมขนของโรคมะเรง ความดนโลหตสง ไขมนอดตนในเสนเลอด โรคหวใจ ฯลฯ เกดกระแสความนยมอาหารทองถนทปลอดสารพษ และอดมดวยสารอาหาร มรสชาตทหลากหลายอนเนองจากความหลากหลายของพนธพชในทองถนม

48

มากขน เกดองคกรผผลต ผบรโภคและตลาดสนคาทปลอดสารเคมหลายแหง นอกจากนการวจยพชพนบานและสมนไพรหลายอยาง พบวามประสทธภาพในการบ ารงรางกายและรกษาโรค ซงกไดมการน าไปวจยและสกดออกเปนตวยา ท าใหองคความรดานพชพนธมการตอยอดใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจในชมชนและชวยเหลอสงคมในวงกวาง องคความรด งเดมมขอจ ากดในลกษณะทมความเฉพาะในบรบทของพนทและเวลา เชน พชสมนไพรทปลกไดบางพนท การเกบเกยวในชวงเวลาทแนนอนตางกนในแตละพนท อนมผลตอสรรพคณทแตกตางกน รวมทงการใชในเชอมโยงกบความเชอและลกษณะความสมพนธทางสงคมทเฉพาะ เชน การใชสมนไพรโดยหมอพนบานทมคณธรรมและคาถาอาคม เปนตน การตอยอดองคความรด งเดม ทงในดานการผสมผสานกบความรใหมและสรางรปแบบใหม เพอสรางผลตภณฑใหม ทงทเปนของกนของใชหรอยารกษาโรค ควรด าเนนไปดวยความรวมมอระหวางนกวชาการหรอนกวทยาศาสตรกบชมชน เพอท าความเขาใจอยางละเอยดถงเงอนไขของการพฒนาไมเพยงแตดานวทยาศาสตรเทานนแตเปนดานสงคมศาสตรดวย ในอดตทผานมาแมจะม โครงการการพฒนาความรด งเดมอยอยางตอเนอง แตกยงท าไดไมครอบคลมมากนก อนเนองจากขอจ ากดเรองงบประมาณของการวจย และจ านวนของนกวชาการทจะลงมาท างานรวมกบชาวบานหรอชมชน ในขณะเดยวกนชมชนมการเปลยนแปลง ผสงอายทมความรด งเดมเรมมนอยลง เดกและเยาวชนเขามารบการศกษาแบบใหม ท าใหขาดความรดงเดม ท าใหการพฒนาตอยอดความรด งเดมอาจจะท าไมทน และไมครอบคลม นอกจากนความรด งเดมเกดจากการทคนท างานสมผสกบธรรมชาตและอยรวมกนในชมชน ทวาเมอสมาชกชนกลมนอยชาตพนธยายไปอยในเมองกท าใหความรด งเดมไมไดรบการสบทอด กจกรรม 6.3.1

ชนกลมนอยควรจะพฒนาตอยอดองคความรด งเดมของตนเองอยางไร จงอธบายมาพอเขาใจ

แนวตอบกจกรรม 6.3.1 ชนกลมนอยมองคความรด งเดมในทกดาน อนเปนผลจากการพงพาทรพยากรธรรมชาตทม ลกษณะเฉพาะ เชน ดานวถการด ารงชวต การรกษาพยาบาล หตถกรรมฯลฯ องคความรด งเดมเหลานก าลงสญหายไปเนองจากวถชวตทเปลยนไปสความทนสมยมากยงขน การตอยอดองคความรดงเดมควรจะเกดจากการตระหนกในคณคาขององคความรด งเดมและรวมมอกบหนวยงานภาครฐและเอกชนพฒนาตอยอด ทงในดานของการท าวจยเพอท าความเขาใจและเผยแพรความรทถกตอง พฒนาตอยอดรปแบบหรอผลตภณฑ รวมทงดานการตลาด

49

เรองท 6.3.2 การพฒนาทนทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม การพฒนาทนทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ของชนกลมนอยจ าเปนตองพฒนาไปดวยกน ไมเฉพาะแตทนทางเศรษฐกจ แตตองสอดคลองกบทนทางสงคมและวฒนธรรม ในการพฒนาสระบอบเศรษฐกจเงนตรา หนวยงานและโครงการดานการพฒนา มกจะมสมมตฐานวา การทชนกลมนอยไมสามารถท ากจกรรมทสรางรายไดทเปนตวเงนนน เปนเพราะขาดเงนทน จงมโครงการกอตงกองทนในหมบานเพอใหกยม บางหมบานมหลายกองทน เพราะแตละโครงการกจะตงกองทนแยกกน เพอใหชาวบานกยมไปท ากจการทโครงการนนสงเสรม จากการด าเนนงานทผานมา พบวาการด าเนนงานกองทนของหมบานจ านวนมากไมไดรบความส าเรจเทาทควร โดยมสองลกษณะ ลกษณะแรกเงนกทยมไปไมไดน าไปใชในการลงทนในกจการทจะท าใหไดผลตอยอดเปนรายได แตกลบน าไปใชซอสงของอปโภคบรโภคหรอใชตามความจ าเปนของครวเรอน อกลกษณะหนงคอ การลงทนในการผลตสนคาเมอท าไปแลว ไมไดผลตอบแทนทคมคา เพราะไมไดมการวางแผนทดพอในเรองชนดและรปแบบของสนคารวมทงการตลาด ท าใหขายไมไดหรอขาดทน การสงเสรมใหมการเพมทนทางเศรษฐกจ จงตองสอดคลองกบทนทางสงคมทชนกลมนอยม ซงหมายถงกลมและเครอขายทท าใหการผลต การคาและการบรการ ไดรบผลส าเรจ อกทงสอดคลองกบทนทางวฒนธรรม ซงหมายถงความร ภมปญญา และทกษะทมอย ทจะไดรบการตอยอดเพอท าใหฐานะทางเศรษฐกจของชนกลมนอยดขน

กจกรรม 6.3.2 แนวทางการพฒนาทนทางสงคมของชนกลมนอยควรเปนอยางไร จงอธบายมาพอเขาใจ

แนวตอบกจกรรม 6.3.2 ทนทางสงคมหมายถงการรวมกลม เชอมโยงเครอขาย เพอด าเนนกจกรรมรวมกน บนพนฐานความสมพนธของชมชนและประเพณปฏบตทด าเนนตอมา การพฒนาทนทางเศรษฐกจตองพจารณาวาเปนการท าลายทนทางสงคมทมอยแลวหรอไม เชน การสนบสนนกองทนหมบานจะท าใหเกดปญหาความขดแยงหรอไม แตควรใชทนทางสงคมทมอยแลวหรอรอฟนเพอใหการพฒนาทนทางเศรษฐกจเปนไปในทศทางทเจรญรงเรองขนและเปนประโยชนตอคนในชมชนอยางถวนหนากน

50

เรองท 6.3.3 การพฒนาแนวทางการด ารงอยรวมกนแบบพหวฒนธรรมนยม ทกประเทศประกอบไปดวยกลมชาตพนธและกลมศาสนาทหลากหลาย และความหลากหลายเหลานยงเพมมากขน จากการทมคนอพยพโยกยายจากประเทศหนงไปอยอาศยทงชวคราวและถาวรในอกประเทศหนง เพอใหสงคมทประกอบไปดวยความหลากหลายทางชาตพนธและศาสนาอยรวมกนไดอยางสงบสข และสรางสรรค หลายประเทศเลอกเอาแนวทางทเรยกวาพหวฒนธรรมนยม (Multiculturalism) ซงถอเปนอดมการณชนดหนงทสงเสรมการอยรวมกบของชมชนทมความแตกตางทางวฒนธรรม โดยในทางการเมองหมายถง การยอมรบหรอเคารพความแตกตางของวฒนธรรมทหลากหลายในสงคม นโยบายทสงเสรมการด ารงอยซงความหลากหลายทางวฒนธรรม และหลกเลยงการท าใหวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนงมสถานะทสงกวาวฒนธรรมอน เนนความเทาเทยมในดานโอกาสของการเขาถงทรพยากร การศกษา และการพฒนา ยตการกดกนและการลดรอนสทธมนษยชน พหวฒนธรรมนยม มกจะใชในความหมายทตรงกนขามกบแนวคดการ”กลนกลาย” (assimilationism) อาจจะเปรยบเปน “ชามสลด” (salad bowl) หรอ “แผนเชอมตอทางวฒนธรรม” (cultural mosaic) ทเปดโอกาสใหแตละองคประกอบไมวาจะเปนมะเขอเทศ หวหอม หรอผกสลด หรอแผนกระเบองตางส สามารถอยรวมกนไดท าใหเกดองครวมทนารบประทานหรอนาด ในขณะทแตละองคประกอบยงด ารงคณลกษณะของตนเอง ไมหลอมรวมเปนเนอเดยวกบสวนอน นอกจากนความหมายของพหวฒนธรรมนยม ยงเกยวพนกบเรองสทธของกลม ซงเปนสทธในการปกครองตนเองในระดบตาง ๆ สทธทางวฒนธรรม และสทธในการมตวแทน31 ดงท Brown (2000) อางในชยนต วรรธนะภต32 กลาวถงการสรางอตลกษณชาตแบบพหวฒนธรรม (Multiculturalist national identity) ทเนนใหแตละกลมด ารงอตลกษณของตน เนนการกระจายอ านาจและทรพยากรทเปนธรรมใหแตละกลมชาตพนธมตวแทนเปนปากเสยง เชน ปกครองแบบสหพนธรฐ ใหสทธของกลมชาตพนธ โดยยอมรบสทธในดานศลธรรม ใหกฎหมายจารตชมชน มฐานะเหนอกวาสทธสวนบคคล ใหสทธในทางวฒนธรรม เชน การใชภาษา ตวอยางของนโยบายและมาตรการพหวฒนธรรมประเทศตางๆ ทวโลก33 ไดแก การออกกฎหมายพหวฒนธรรม ในประเทศแคนาดา การจดงบประมาณในทกกลมชาตพนธเพอธ ารงรกษา

31 W. Kymlicka. (1995). Multi-cultural Citizenship: a Liberal Theory of Minority Rights. Oxford: Oxford

University Press. 32 ชยนต วรรธนะภต. (2551). ชาตนยม ชาตพนธและพหวฒนธรรม: รฐและนโยบายชาตพนธของประเทศใน

อนภาคลมแมน าโขง. เอกสารประกอบการประชมวชาการพหวฒนธรรมและชาตนยม. วนท 22-23 ธนวาคม 2551 ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส จงหวดเชยงใหม

33 สภางค จนทวานช. (ม.ป.ป.). พหวฒนธรรมความเปนไปไดในสงคมไทย. ภาคสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

51

วฒนธรรมของตน มการเปดโอกาสใหจดรายการวทย/หนงสอพมพ/โทรทศนในภาษาของทกกลมชาตพนธ ใหมการทดสอบในภาษาของทกชาตพนธ เชน สอบใบขบข สอบภาษาตางประเทศในโรงเรยน ใหมการเฉลมฉลองและมวนหยดทางศาสนา วนหยดนกขตฤกษของทกกลม ยอมใหแตงกายตามประเพณ ความเชอทางศาสนาในสงคมโดยทวไป โรงเรยน กองทพ ใหถอสญชาตไดสองสญชาต (dual citizenship) ใหสญชาตแกบตรหลานผยายถน ใหสทธเหมอนไดสญชาต แตไมตองแปลงสญชาต ยนยนสทธในการพดภาษาของกลมและการปฏบตทางวฒนธรรม สนบสนนศลปะและวฒนธรรมของทกกลม ใหผยายถนไดมตวแทนในเวทการเมอง การศกษา ก าลงแรงงาน จดใหมบรการแปลและลามในบรการสาธารณะทจ าเปน และยนยนสทธการเขาถงบรการเหลาน และมมาตรการปองกนการเลอกปฏบตและขจดการเหยยดผว หลกการของพหวฒนธรรมนยมจะสงเสรมใหทกกลมชาตพนธในแตละประเทศมสทธและเสรภาพในการด ารงวฒนธรรม และมความเทาเทยมกน อยางไรกดแนวทางพหวฒนธรรมกถกวพากษวจารณทเนนการด ารงอยของกลมชาตพนธทหลากหลาย กมนยของการท าใหพรมแดนทางชาตพนธเดนชด แนนอน ตายตว ดงทไมเคล เฮรซเฟลด (Michael Herzfeld)34 กลาวไววา พหวฒนธรรมโดยพนฐานแลวเปนโครงการทางการเมอง และเปนแนวทางทส าคญและอาจจะเปนแนวทางทมปญหา(controversial) ใน “การเมองเชงอตลกษณ” และ “สงครามวฒนธรรม” ดวยเหตนจงมค าถามวาแนวทางพหวฒนธรรมจะท าใหวฒนธรรมเปนเรองตายตวหรอไม อาจเปนการมองขามการเปลยนแปลงเชงประวตศาสตร และการเนนย าเรองพหลกษณมากเทาใด ยงท าใหเกดการแกงแยงแขงขนระหวางกลมตางๆ ในรฐมากขนหรอไม การอพยพโยกยายของคนจากประเทศหนงไปยงอกประเทศหนงมอยอยางตอเนองตงแตสมยอาณานคม ทเจาอาณานคมน าเอาผคนจากประเทศหนงไปเปนแรงงานในอกประเทศหนง หรอการทคนโยกยายเพอไปท างานในประเทศทมเศรษฐกจดกวา แตการเกดสงครามอยางตอเนอง ทงกรณสงครามจากความขดแยงทางชาตพนธภายในประเทศ หรอสงครามระหวางประเทศทมประเทศมหาอ านาจสนบสนนการขจดผกอการราย กอใหเกดการอพยพโยกยายอยางมโหฬาร โดยเฉพาะในระยะสามทศวรรษทผานมา (ค.ศ. 1980 – ค.ศ 2010) การโยกยายเขาไปอยในประเทศทางยโรปและอเมรกาจ านวนมาก เรมกอใหเกดความวตกกงวลในเรอง งบประมาณของประเทศ ปญหาความมนคง การแยงงานฯลฯ มผลตอการปรบเปลยนแนวทางพหวฒนธรรมนยมทเคยใชอย เรมจากการรบผยายถน ดงทสภางค จนทวานช35 สรปไววาบางประเทศจะใชรปแบบการ “ปดประต/ไมตอนรบ” คนยายถนเขาประเทศ เปนการคดกรองตงแตแรก ตวอยางในอดต สหรฐอเมรกา เปนประเทศทรบผล ภยจ านวนมาก ตงแตรบคนมงทอพยพจากประเทศลาวหลงจากทมการเปลยนแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2518 จนปจจบนมคนมงอยในลาวมากกวาสองแสนคน อกทงรบคนกะเหรยงจากคายอพยพเขตชายแดนไทย-พมา ในชวง พ.ศ. 2550 จ านวนมากกวาประเทศอน นอกจากน ผคนจากประเทศเมกซโกทมพรมแดน

34 Herzfeld, Michael. (2001). Theoretical Practice in Culture and Society. Oxford: Blackwell

Publishing. 35 Ibid.

52

ตดกบสหรฐอเมรกา และจากประเทศในแถบทะเลแครบเบยน เชน ประเทศควบา จาเมกา เปนตน กอพยพมาอยจ านวนมาก จนกระทงในสมยประธานาธบดโดนลด ทรมปทชนะการเลอกตงใน พ.ศ. 2559 ไดประกาศใชนโยบายเขมงวดตอการอพยพเขาเมอง และลดจ านวนผล ภยทจะเขาไปตงรกรากในประเทศสหรฐอเมรกา เมอรบผยายถนหรอแรงงานเขามาท างานในประเทศ แตละประเทศกใชนโยบายแตกตางกน บางประเทศใชแนวทางผสมกลมกลน เปนการพยายามกลนผยายถนใหปรบตวเปนเหมอนพลเมองสวนใหญของประเทศ ใชภาษาและวฒนธรรมเปนตวกลน และผอนนโยบายเปนแบบบรณาการ (integration) ในเวลาตอมา เชน ประเทศฝรงเศสและองกฤษ บางประเทศเปนแนวทางพหวฒนธรรมทใหผยายถนมสทธเทาเทยมพลเมองทกกลม ผยายถนไมตองสละอตลกษณ (Identity) ของตน และผยายถนมสวนรวมทางการเมองและอนๆ เตมท ยกตวอยางประเทศออสเตรเลย แคนาดา และสหรฐอเมรกา ส าหรบประเทศไทย การทรฐไทยเนนความเปนเอกรฐ ไมพยายามเนนความแตกตางของผคน ไมมการจ าแนกกลมชาตพนธ แตพยายามกลนกลายใหทกคนมจตส านกความเปนไทย โดยเนนการจงรกภกดตอชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ท าใหไมมนโยบายเฉพาะส าหรบการจดการพหวฒนธรรม ตามแนวคดทตองการใหทกกลมไดด ารงวฒนธรรมของตนเอง อยางไรกด เมอขบวนการเคลอนไหวทางชาตพนธเตบโตขน เชอมโยงกบขบวนการเคลอนไหวชาตพนธสากล และอางองกบกรอบกตกาสากลวาดวยสทธมนษยชน รวมทงสทธชนเผาพนเมอง อกทงกรอบรฐธรรมนญไทยทเปนประชาธปไตยมากยงขน มการเรยกรองเรองสทธทางวฒนธรรม ท าใหรฐไทยมนโยบายทมทศทางพหวฒนธรรมมากยงขน เชน การระบในพระราชบญญตการศกษา พ.ศ. 2542 ใหสถานศกษาสามารถพฒนาหลกสตรของสถานศกษาเพอใหสอดคลองกบความตองการของทองถนไดรอยละ 30 นโยบายใหเดกไรสญชาตหรอไมใชสญชาตไทย สามารถเขาเรยนในโรงเรยนของรฐไดทกคน โดยรฐสนบสนนงบประมาณรายหว และทชดเจนทสดไดแก มตคณะรฐมนตร 2 มถนายน พ.ศ. 2553 วาดวยแนวนโยบายในการฟนฟวถชวตชาวเล และ 3 สงหาคม พ.ศ. 2553 เรองแนวนโยบายในการฟนฟวถชวตชาวกะเหรยง ทดเหมอนจะมแนวทางทเปนแบบพหวฒนธรรม เชน แนวนโยบายในการฟนฟวถชวตชาวกะเหรยงทแบงออกเปน 5 ประเดน ไดแก 1) อตลกษณ ชาตพนธและวฒนธรรม 2) การจดการทรพยากร 3) สทธในสญชาต 4) การสบทอดมรดกทางวฒนธรรม และ 5) การศกษา ตวอยางบางประเดนทมขอเสนอแนะทชดเจนวา ถาหากแนวทางนมการปฏบตอยางจรงจง จะท าใหเกดสงคมพหวฒนธรรม ทสงเสรมความหลากหลายทางวฒนธรรมและการอยรวมกนอยางสนต ไดแก

ประเดนท 1 อตลกษณ ชาตพนธและวฒนธรรม มขอเสนอแนะดงน - สงเสรมและสนบสนนชาวกะเหรยงในเรองอตลกษณ ชาตพนธ (Ethnic identity) และ

วฒนธรรมกะเหรยงวาเปนสวนหนงของวฒนธรรมชาตทมความหลากหลาย - สงเสรมสงคมใหมความเขาใจในการอยรวมกนแบบพหวฒนธรรม โดยใหเรยนรอตลกษณ

วฒนธรรมของกลมชาตพนธกะเหรยง ประเดนท 4 การสบทอดมรดกทางวฒนธรรม มขอเสนอแนะในมาตรการระยะสนให

53

- สงเสรมศนยวฒนธรรมชมชน โดยเชอมโยงและสอดคลองกบวถชวตกบฐานคดดงเดม ใหเปนศนยวฒนธรรมทมชวต - สนบสนนงบประมาณในการจดตงศนยวฒนธรรม ชมชน และการท ากจกรรมของกลมเครอขายทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธกะเหรยง และในมาตรการระยะยาว ก าหนดพนทเขตวฒนธรรมพเศษส าหรบกลมชาตพนธกะเหรยงโดยมพนทน ารอง เชน บานหวยหนลาดใน ต าบลบานโปง อ าเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย ต าบลไลโว อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร บานหนองมณฑา (มอวาค) ต าบลแมวน อ าเภอแมวาง จงหวดเชยงใหม บานเลตองค ต าบลแมจน อ าเภออมผาง จงหวดตาก ในประเดน 5 วาดวยการศกษานน มขอเสนอทจะน าไปสการจดการศกษาแบบพหวฒนธรรม ไดแก - ปรบระบบการสอบบคลากรคร โดยการสงเสรมใหทนแกกลมชาตพนธหรอกลมกะเหรยงใหมมากขน เพอใหสามารถกลบไปท างานยงชมชนของตนเอง หากเปนครกลมชาตพนธอนจะตองสามารถพดภาษาของกลมชาตพนธนน ๆ ได หรอพรอมทจะเรยนรภาษาของกลมชาตพนธนน - รฐจะตองผอนปรนเงอนไขก าหนดคณวฒดานการศกษาเพอประโยชนในการการสอนและถายทอดวฒนธรรม ประเพณ ประวตศาสตร และภาษาของทองถนนน โดยเฉพาะครทสอนในระดบเดกเลกจนถงชนประถมศกษา - สงเสรมนโยบาย “พหภาษา” เพอใหเกดการยอมรบและเขาใจในภาษาพดและภาษาเขยนของกลมชาตพนธกะเหรยง เพอสงเสรมความเขาใจในความแตกตางทาง ชาตพนธ - ปรบเปลยนรปแบบของโรงเรยนใหเกดความเหมาะสมกบชมชน เชน ปรบเปนโรงเรยนสาขาโดยไมยบโรงเรยน ไมวาชมชนแหงนนจะมขนาดเลกหรอใหญ และสงเสรมความสมพนธระหวางการศกษาทองถนผานการรวมมอระหวางโรงเรยน ชมชน นกวชาการ องคกรอสระ เพอพฒนาหลกสตรแบบบรณาการทงทางดานภาษาและวฒนธรรม จะเหนไดวาแนวนโยบายการฟนฟวถชวตกะเหรยง สอดคลองกบหลกการทางพหวฒนธรรม แตในปรากฏวาในการปฏบตยงไมสามารถบรรลได เพราะปจจยส าคญดงตอไปน 1) การท างานของหนวยงานราชการทแยกสวน เนองจากมตครม.เสนอโดยกระทรวงวฒนธรรม การจะใหกระทรวงอนๆ ท าตามทระบไวในมตครม.อยางเตมท เปนไปไมได เพราะถอวาไมใชงานของตนเอง เชน กระทรวงศกษาธการกไมไดน ามตครม.ดานการศกษาไปปฏบตอยางเตมท เชนเดยวกบงานในดานทรพยากรทดแลโดยกระทรวงทรพยากร ซงถอวามกฎหมายทกระทรวงยดถออยแลว 2) งบประมาณ เมอมตครม.เสนอโดยกระทรวงวฒนธรรม งบประมาณกจะมาจากกระทรวงวฒนธรรมทเดยว ซงมจ านวนจ ากด ไมพอทจะใชผลกดนมตคณะรฐมนตรในทกประเดน การด าเนนการผลกดนแนวทางพหวฒนธรรมในประเทศไทย สวนทส าคญ เปนการด าเนนการโดยนกวชาการ และองคกรพฒนาเอกชน รวมทงสอสารมวลชนทผลตรายการทสงเสรมความเขาใจใน

54

ความหลากหลายของชาตพนธ เชน รายการพนแสงรง ซงออกอากาศในสถานโทรทศนชองไทยพบเอส ทใหความรเกยวกบกลมชาตพนธทมอยอยางหลากหลายในสงคมไทย ในแงมมตางๆ เชน ประเพณ อาหาร ภาษา พธกรรม การนบถอศาสนาฯลฯ โครงการทนกวชาการดานภาษามบทบาทมากอกโครงการหนงคอ โครงการอนรกษและฟนฟภาษาชาตพนธทอยในภาวะวกฤตใกลจะสญหาย ทงนมศาสตราจารย ดร.สวไล เปรมศรรตน แหงสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรม มหาวทยาลยมหดล เปนผรเรมและผลกดนทส าคญ โดยไดอธบายปญหาวกฤตภาษาไวในงานสมมนาทจดขนทสถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม36 ไวดงน

สงคมไทยเปนสงคมพหภาษา มภาษา 70 กวาภาษา และใน 70 กวาภาษากมภาษาไทยกลาง ซงเปนภาษาทเราใชเชอมโยงภาษาประจ าชาต ภาษาราชการ เรามตระกลไทยถง 24 กลม จนธเบต 18 กลมหรอมากกวานน และกลมออสโตรนเชยน ประมาณ 3 กลม มงเมยนเปน 2 กลมใหญๆ …แตในปจจบนนเกดการเปลยนแปลงมากขนในโลกยคโลกาภวตน ...ภาษาทองถนตางๆ เกดการตายมาก ...อตราตายสงอยางนาตกใจมาก นกภาษาศาสตร ไมเคล เคลาส ไดท านายไววา ภาษาทงหมดในโลกนประมาณ 6,000 กวาภาษา และประมาณ 90 กวาเปอรเซนตอยในภาวะวกฤต และถาหากวาไมมการด าเนนการแตอยางใด ภายในศตวรรษนกคงจะรอดเพยง 10 จาก 90เปอรเซนต …ระบบการศกษาและนโยบายภาษากไมคอยเออตอการท าใหภาษาและชาตพนธยอยยงคงอย เพราะวา... นโยบายภาษากใหใชแตภาษาใหญทงหมด หรอยกยองภาษาใหญ ระบบการศกษากใชภาษาใหญในโรงเรยน... และเรองของทศนคตของเจาของภาษาเองกมกมทศนคตในเชงลบ คอ มองวาภาษาตนเองไมมคา ไมมความส าคญ... ดวยเหตน ศาสตราจารย ดร.สวไล จงไดรเรมโครงการอนรกษและฟนฟภาษา รวมทงสงเสรมให

มการจดการศกษาแบบทวภาษา ดงค าบรรยายในงานสมมนาเดยวกน การจดการศกษาแบบทวภาษาหรอพหภาษา ระบบสองภาษาหรอระบบหลายภาษา คอใชทงภาษาราชการ ภาษาไทย ภาษาแมและภาษาประจ ากลมเปนสอ ส าหรบในกรณทเดกมการใชภาษาแมเขมขนควรใชแบบน เพราะใชตงแตเรมตนเขาเรยน เรมจากภาษาแมแลวคอยๆ เขาสภาษาไทย และไปเปนภาษาไทยในทสด

ตวอยางจากโครงการทเคยท าโครงการอนรกษฟนฟภาษาชอง จนทบร เปนภาวะวกฤตใกลสญ อยในกลม 14 กลม เดกๆ อายต ากวา 20 หรอ 20 กวาๆ กพดไมไดแลว มเฉพาะผใหญเทานนทพดได จรงๆ เปนกลมชาตพนธทกลมใหญมากพอสมควรในเขตเขาคชกฎ สอยดาว โปงน ารอน แตปจจบนเหลอเพยงแคไมกพนคน ความสามารถในการพดกนอย ไมเทากน แตกตางกนไป ... ตอมาปรากฏวามความ

36 ขวญชวน บวแดง. (2551). การพฒนาระบบการศกษาเพออนรกษวฒนธรรมและภาษาชาตพนธ. รายงาน

การสมมนา สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.

55

พยายามของเจาของภาษาทจะฟนฟสถาบนกบเจาของภาษารจกกนจากการท าวจยทผานมา ไดมองเหนแนวทางทจะฟนฟได จงมโครงการฟนฟภาษา ขนมา...

โครงการกลมชองไดเรมท างานมาไดประมาณ 6-7 ปแลว การท างานนนไดมการพฒนาระบบเขยน เพราะภาษาชองไมมตวเขยนมากอน... ถาจะใชเขาสระบบการศกษา ตองมการพฒนาระบบตวเขยน เมอไดระบบตวเขยน เราสามารถสรางหนงสออานได สอการเรยนการสอนตางๆ ได สามารถทจะสรางหลกสตรได เชน หลกสตรทองถน จดการเรยนการสอน นอกจากระบบในโรงเรยน ยงมการพฒนานอกระบบโรงเรยน คอท าเปนศนยการเรยนรตางๆ ไดดวย ... เดกๆ กไดอานเรองของตวเอง เรองของพอแมปยาตายายผลทไดกดมาก คนในกลมนมการเปลยนแปลงสง เชน มความเชอมนในตวเองสงมากขน เปนทรจก ผลการเรยนของเดกกดมากขนดวย และท าใหเปนตวอยางของกลมทใกลเคยงกน ในปจจบนมกลมทท างานในลกษณะนถง 7-8 กลม กลมทเปนสภาวะวกฤตใกลสญท ากนหลายกลม หรอกลมทก าลงอยากจะท ากมหลายกลมทเดยว หรอบางกลมก าลงอยากท ากม...

แนวคดทส าคญแนวคดหนงภายใตพหวฒนธรรมนยมคอการศกษาพหวฒนธรรม (Multicultural Education) เนองจากระบบการศกษาทเปนทางการทจดโดยรฐรวมศนยและเปนแบบสมยใหม มผลอยางมากในการกลนกลายภาษาและวฒนธรรมของกลมชาตพนธ ดวยเหตน ความพยายามทจะจดการศกษาแบบพหวฒนธรรมจงเปนความพยายามของขบวนการเคลอนไหวทางชาตพนธท วโลก ดงทชพนจ เกษมณ37 ไดบรรยายไววาแนวคดการศกษาพหวฒนธรรมเกดขนในชวงทศวรรษ 1960 ในทวปอเมรกาเหนอ อนเปนผลจากการเรยกรองสทธพลเมองเพอขจดการเลอกปฏบตตอคนผวด าในดานทอยอาศย อาชพ และการศกษา และไดแพรขยายไปยงกลมชาตพนธอนๆ โดยมการรณรงคใหสงคมสหรฐอเมรกาไมไดมลกษณะ “เบาหลอมรวม” (Melting Pot) ทเปนแนวทางทจะใหทกคนทมาจากหลายเชอสายเผาพนธหลอมรวมเปนเนอเดยวกน แตใหมลกษณะทเปนเหมอนชามสลด ทแมจะมาอยรวมกนแตแตละสวนนนยงคงลกษณะของตนเอง และเนนวา ประชาธปไตยทางการเมอง ยอมหมายถงประชาธปไตยทางวฒนธรรมดวย แนวคดนเสนอวา “พหวฒนธรรมนยม” ควรเปนเครองชน านโยบายสาธารณะและการศกษาดวย โดยการศกษาพหวฒนธรรม ไมเพยงเกยวของกบกลมชาตพนธ แตยงรวมถง เพศสภาวะ ผพการ กลมศาสนา กลมภมภาค และกลมผมรายไดนอย ทงนการจะจดการศกษาพหวฒนธรรมใหไดผลอยางแทจรง ชมชนจะตองเขามามสวนรวม โดยเฉพาะอยางยงการเลอกตงคณะกรรมการโรงเรยนมความส าคญ อกทงคณะกรรมการโรงเรยนตองเปนผก ากบดแลโรงเรยน ทงเรองหลกสตร บคลากร และการใชงบประมาณ โดยรวมกบทางองคกรปกครองสวนทองถนทใหการสนบสนนงบประมาณ ในขณะทหนวยงานดานการศกษาของรฐ สนบสนนทางดานวชาการ นอกจากนการพฒนาครทมความรเรองความ

37 ชพนจ เกษมณ. (2553). สงคมพหลกษณและการศกษา. เอกสารประกอบการน าเสนอในการบรรยายพเศษ

ทจดขนทคณะสงคมศาสตร. มหาวทยาลยเชยงใหม วนท 7 กนยายน 2553.

56

หลากหลายทางวฒนธรรม และมทกษะในการท างานกบชมชนชาตพนธทมภาษา วฒนธรรมและศาสนาทแตกตาง กเปนสงส าคญ ในกรณของประเทศไทย การศกษาพหวฒนธรรมเพงเรมตนพฒนา เชน การผลตครในระดบมหาวทยาลย มความพยายามบรรจหลกสตรพหวฒนธรรม เพอใหนกศกษาไดมความเขาใจ กอนทจะจบออกไปท างานและสามารถสงเสรมการศกษาแบบพหวฒนธรรมได เชน กรณคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เปนตน ในสวนอนๆ โดยเฉพาะอยางยงการทจะใหชมชนมสวนรวมในการจดการศกษาโดยมคณะกรรมการโรงเรยนทเขมแขงนน ยงไมเกดขน รวมถงความสามารถทจะก าหนดทศทางการศกษาคดเลอกบคลากร รวมพฒนาหลกสตร อยางไรกตาม สงทเร มท าอยบางในโรงเรยนของรฐคอการพฒนาหลกสตรทองถนจากการก าหนดในพระราชบญญตการศกษาป 2542 โดยโรงเรยนทไดรบความส าเรจในเรองน เปนโรงเรยนทผบรหารโรงเรยนอาจจะเปนคนในทองถนเองทมความเขาใจวฒนธรรมและภมปญญาทองถน และมแรงจงใจทจะใหมการถายทอดภมปญญาและวฒนธรรมชาตพนธในโรงเรยน และอาจเปนโรงเรยนทไดรบการสนบสนนจากเครอขายการศกษาขององคกรพฒนาเอกชน หรอการอยในชมชนทเขมแขง ยกตวอยางสองโรงเรยนทมการพฒนาหลกสตรทองถน โรงเรยนแรกเปนโรงเรยนทอยในชมชนกะเหรยงบนพนทสง อยภายใตศนยการศกษานอกโรงเรยน และไดรบการสนบสนนจากองคกรพฒนาเอกชนชาตพนธ สวนโรงเรยนทสองเปนโรงเรยนในตวเมองทมกลมชาตพนธไทใหญเปนชาตพนธหลก ขอมลเรองหลกสตรทองถนของทงสองโรงเรยนน ามาจากค าใหสมภาษณตพมพในรายงานการสมมนาทจดขนทสถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม พ.ศ. 2551

โรงเรยนหนองมณฑา (มอวาค) อ าเภอแมวาง จงหวดเชยงใหม ...เนอหาหลกสตรทองถนม 9 บท ไดแก ประวตศาสตรชนเผา พธกรรมท

ส าคญ ระบบคณธรรมและจรยธรรม ขอหามและขอปฏบตตามกฎจารตประเพณ กระบวนการผลต และพธกรรมทเกยวของ การอนรกษทรพยากรธรรมชาต การดแลรกษาสขภาพ ศลปะและวรรณกรรมและระบบความเชอและศาสนา

ชวโมงการเรยนการสอนหลกสตรแกนกลางทนมครบตามชวโมงสอน เพยงแตไดเสรมหลกสตรทองถนเขาไป ไมไดตดหลกสตรแกนกลางออกแตอยางใด และจดใหมสอนทกวนศกร โรงเรยนจดใหมการเรยนการสอนทงภาษาไทยและภาษาปกาเกอะญอ (ลวา) นกเรยนจะไดเรยนภาษาเขยนลวาในทกชนเรยน และยากขนตามล าดบชน

จากการสอนภาษาไทยควบคกบภาษาลวา พบวาเดกสามารถเรยนรทงสองภาษาไปพรอมกนได เขาใจไดดทงสองภาษา ไมมความสบสน เดกนกเรยนจะเรมมาพดภาษาไทยไดทโรงเรยน เพราะในหมบานพดภาษากะเหรยง เดกจะขอาย ท าใหไมกลาพดภาษาไทย แตฟงออก เขาใจได เดกจะเรมปรบตวและเขาใจไดมากขนเมออยชน ป.4-ป.5

นอกจากนน โรงเรยนไดใหผรในหมบานเขามามสวนรวมในการเรยนการสอนดวย โดยจะมาสอนทกวนศกร หรอถามเวลาวางจากการท าไรท านา เชน พะตนะดช เปนผสอนภาษาเขยนลวา... สวนนทานและเพลงทา มยายพ เปนผสอน ... โดยเดกๆ

57

จะเปนผรองขอนทานทอยากจะฟง ครจะเปนผสรปแงคดจากนทานในตอนทาย เดกๆ ตงใจฟงและชอบนทานมาก เดกๆ มองพะตและยายพ มใชเพยงเครอญาตในหมบาน แตมองวาเปนผรเหมอนครคนหนงเชนกน... นอกจากนนยงมเยาวชนจาก IMPECT ทเคยมาเรยนทโรงเรยนไดกลบมาสอนเตหนา และสอนร าดาบใหกบเดกๆ ดวย... 38

โรงเรยนบานจองค า อ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน หลกสตรทองถนมาจากความตองการภายในชมชนเอง ...โรงเรยนจงเปนผ

อ านวยความสะดวก จดกระบวนการ เปดเวทวเคราะหและเชญกลมคนตางๆ ในชมชนใหเขามามสวนรวมในการก าหนดตวหลกสตร... หลกสตรทองถนจงไมใชเฉพาะดานศลปวฒนธรรม ประเพณเทานน แตเปนหลกสตรทมาจากความตองการของชมชน ใหมสวนรวมก าหนดการศกษาทเหมาะสมกบทองถน และลกหลาน เชน ผปกครองเสนอปญหาเดกพดภาษาองกฤษไมได กลวชาวตางชาต หรอชาวบานทงเศษขยะในแมน า สงกลนเหมน... รวมทงการจดตงคณะกรรมการพฒนาหลกสตร มชมชน และผปกครองเขารวมเปนกรรมการดวย เพอจดประชมและเปดเวทแลกเปลยนความคดเหน และเสนอแนวทางแกไขปญหาน

ตวอยางเชน หนวยการเรยน “กสายน าใหแผนดน” เปนหนวยการเรยนรทจดท าใหกบทกชนเรยน เนอหาหลกสอดคลองกนแตแตกตางกนในรายละเอยดตามความยากงายของเนอหา โรงเรยนไดรบงบประมาณจาก อบจ. เพอพฒนาหลกสตร วตถประสงคของหนวยการเรยนน เพอตองการใหสายน าสะอาดขน เดกๆ จงเขาไปส ารวจดสายน า เกบขยะ เมอชาวบานเหนเดกมาชวยท าความสะอาดกเกรงใจ ไมกลาทงขยะลงแมน า ชมชนเองกเกดความเขาใจรวมกนดวย หนวยการเรยนร กสายน า จะคาบเกยวดานวทยาศาสตร สงคม สงแวดลอม จงจดใหอยในวชาบรณาการ แยกออกมาสอนตางหาก และน าไปจดกระบวนการเรยนการสอนทง 14-15 หนวย โดยมครสอน 1 คน ส าหรบชนอนบาล จะสอนใหเรยนร ค า ความหมาย ความส าคญ และสงทตองใชใกลตวทสด และเพมเนอหาตามล าดบขน ในระดบชน ป.5-6 จะเรยนในดานกระบวนการเรยนร สามารถน าไปปฏบตได เชน ท าโครงงานลงไปส ารวจสายน ารวมกบทางชมชน โดยมสาธารณสขเปนวทยากร หรอเชญวทยากรจากฝายอนทเกยวของมาใหความรรายละเอยดเชงลกมาก ซงครเองกจะไดรบความรไปดวย... นอกจากนน คร เปนบคลากรทมความส าคญในการท าหลกสตรทองถนดวย เพราะครทมาจากทองถน จะมความรกและผกพนกบทองถน แตอยางไรกตาม ครในโรงเรยนบานจองค ากมาจากทอน แตมาสอนทนนานมากจนสามารถพดภาษาไทใหญได ดงนนความรกในพนท ตอองคกร เปรยบเสมอนโรงเรยนเปนบาน และนกเรยนคอลกหลาน โรงเรยนจงใหความส าคญกบการพฒนา และสงเสรม อบรมครกอน

38 ขวญชวน บวแดง. อางแลว, หนา 42.

58

เกณฑในการแบงความซบซอนในการเรยนแตละระดบชน ยดตามวตถประสงคหลกสตรแมเปนหลก และไดน าหลกสตรทองถนเขาไปบรณาการ เชน ป.1 วชาคณตศาสตร ตงโจทยเลขตามทองถนทม เชน วนนท าขาวมลหอไปถวายวดกหอ แทรกเนอหาเขาไปในระดบ ป.1 ได โดยใหผานเรองราวของประเพณ คอ เรองการท าขาวมลหอ ซงเปนประเพณของชาวไทใหญออกพรรษา และบรณาการเขากบโจทยเลขแทนทจะเปนรถไฟ หรอโจทยส าเรจรปจากกรมวชาการ ถาเดกระดบโต จะเรยนเรองสเหลยม สามเหลยม อาจตงโจทยเลขเปนตาลปอย จองพารา ทใชแหในงานออกพรรษา หรอผลไมทอยใตจองพารา รวมทงการแบงกลม กแบงตามชอ เชน ฉนทะ วรยะ อตสะ วมงสา บรณาการเขาไปได ส าหรบเดกมธยมกสามารถท าหลกสตรทองถนนได อาจจะใหเดกท าจองพาราซงเปนทอยของพระพทธเจาขนมา เดกกจะไดเรยนรเร องการงานอาชพ หตถกรรม ศลปกรรม และภาษาไตใหญดวย เปนการน าบรบทของชมชนเขามาบรณาการและ เดกไดซมซบความรทองถนไปในตวดวย39

กลาวโดยสรปแลว เอกสารการสอนของหนวยท 6 ไดอธบายความหมายของชนกลมนอยทสมพนธกบค าวาเชอชาตและชาตพนธ ทงนแตละค ากลาวโดยรวมแลวหมายถงกลมคนทมเชอสายหรอบรรพบรษรวมกน มภาษาและวฒนธรรมคลายคลงกน แตทวา แตละค ามความหมายทมลกษณะเฉพาะในบรบทเฉพาะ เชน การใชค าวาเชอชาตหรอ race ใชกนมาก ในยคของการลาอาณานคม กอนสงครามโลกครงท 2 โดยมแนวคดเรองววฒนาการเปนพนฐานทก าหนดความแตกตางทางอารยธรรมของกลมชน โดยเหมารวมวาคนผวขาวมอารยธรรมสงสด คนผวสมอารยธรรมนอยกวา และในจ านวนน คนผวด ามอารยธรรมต าสด นนคออยในขนต าสดของววฒนาการทใชเทคโนโลยเปนตวก าหนด น าไปสลทธเหยยดสผว ภายหลงสงครามโลกครงท 2 โดยประมาณ หลายประเทศไดรบเอกราชจากเจาอาณานคม มการสรางรฐชาตสมยใหม ลทธเหยยดสผวถกยกเลก วาทกรรมสทธมนษยชนเขามาแทนท มการใชค าวากลมชาตพนธและค าอน เชน ชนชาต มาแทนทค าวาเชอชาต กระนนกตามกลมชาตพนธทม ศาสนา ภาษาและวฒนธรรมลกษณะแตกตางไปจากสงทรฐชาตก าหนดขน กจะกลายเปนชนกลมนอย ทมการจ าแนกตางกนโดยรฐชาตทตางกน นโยบายทรฐชาตสมยใหมใชกบชนกลมนอยจะมอย 2 รปแบบ แบบแรกคอการกลนกลาย (assimilation) ซงถอเปนความพยายามเปลยนความเชอและวฒนธรรมใหเหมอนคนกลมใหญ แบบทสองคอการบรณาการ (integration) ซงเปนความพยายามผนวกรวมชนกลมนอยใหมาเปนสวนหนงของรฐชาตโดยไมจ าเปนตองเปลยนแปลงวฒนธรรมดงเดม นอกจากนรฐชาตสมยใหมยงพยายามเปลยนใหชนกลมนอยทเคยมวถชวตทพงพาและอยใกลชดกบธรรมชาตในระบบการเกษตรและการประมง ใหกลายเปนพลงการผลตในระบบทนนยม กลายเปนผใชแรงงานทมลกษณะปจเจกมากขน พงพงรายไดจากการขายแรงงาน มชวตอยแบบในเมองทตดขาดความสมพนธกบชมชนเดม ปญหาทส าคญของชนกลมนอยในบรบทโลกทส าคญคอการเคลอนยายขามชาตอนเนองจากปญหาสงครามภายใน การเปนเหยอของการคามนษยหรอการหาประโยชนจากนายหนาคาแรงงาน คนกลมนจะมปญหาการเขาเมอง

39 เรองเดยวกน, หนา 43.

59

ผดกฎหมาย มชวตทเสยงตอการจบกมหรอสงกลบ และมกจะเขาไมถงสทธในทอยอาศย ในการรกษาพยาบาล ฯลฯ โดยสรปแลวปญหาทส าคญของชนกลมนอยในบรบทโลกคอการเขาถงสทธพลเมอง สทธในการปกครองตนเอง และสทธในการด ารงวถชวตและวฒนธรรม ส าหรบแนวทางการพฒนาชนกลมนอยนน แนวทางแรกคอตองพยายามใหมการสบทอดและตอยอดองคความรด งเดมซงมคณคาทางจตใจและสามารถแปรเปลยนใหเปนมลคาไดเมอการสามารถเปลยนใหเปนผลผลตส าหรบนกทองเทยวและคนทวไปทแสวงหาการบรโภคแบบใหมอยตลอดเวลา นอกจากนองคความรด งเดมทเกยวกบเรองพชอาหารและสมนไพร ยงเปนทางเลอกของการบรโภคอาหารทมคณภาพและสกดใหเปนยารกษาโรค ทามกลางการอบตใหมของโรคตางๆ แนวทางทสองคอการพฒนาทนทางเศรษฐกจ ทจะท าใหชวตความเปนอยดข น ในขณะเดยวกนกไมท าลายสงแวดลอม และประสานกบทนทางสงคมและทนทางวฒนธรรมทมอยแลว เพอตอยอดขนไป ส าหรบแนวทางสดทายคอ การพฒนาพหวฒนธรรมนยม ซงน าไปสความเขาใจและความเคารพระหวางกลมชาตพนธ ไมใหเกดความเหลอมล าต าสง เปดพนทใหแตละกลมสามารถด ารงวถชวตและวฒนธรรมทกลมนนๆ คดวาเปนผลดตอการด ารงอยของตน โดยเฉพาะอยางยงในเรองการศกษาพหวฒนธรรม ทจะท าใหระบบการศกษาถกออกแบบทงเนอหา รปแบบและกลไกโดยการมสวนรวมของประชาชนแตละกลม เพอจะไดน าไปสการอยรวมกนโดยสนต และชวยกนสรางสงคมทมความหลากหลายแตมความเปนหนงเดยว อยางไรกดขอวจารณส าหรบแนวคดแบบพหวฒนธรรมนยม กคอการใหสทธแกกลมในการด ารงวฒนธรรม อาจจะมผลในดานการบงคบใหสมาชกกลมตองท าตามขอตกลงหรอกฎระเบยบทกลมสรางขน ซงอาจจะขดแยงกบเจตนารมณของปจเจกชนทเปนสมาชกกลม เชนตวอยางความเชอและกลไกแบบดงเดมทหามการแตงงานระหวางคนวรรณะสงและคนวรรณะต า และมการลงโทษอยางรนแรงตอผหญงทมาจากวรรณะต า ในกรณทมการแตงงานเกดขน กจกรรม 6.3.3

พหวฒนธรรมนยมมความหมายอยางไร จงอธบายมาพอเขาใจ

แนวตอบกจกรรม 6.3.3 พหวฒนธรรมนยมเปนมโนทศนทอธบายแนวทางการจดการใหกลมวฒนธรรมทหลากหลายในสงคม สามารถอยรวมกนไดอยางสงบสข เขาใจและเคารพซงกนและกน สามารถแกไขความขดแยงตางๆ ไดโดยไมตองอาศยความรนแรง นอกจากการทแตละกลมมสทธในการด ารงวฒนธรรมของตนเองแลว ยงเปดโอกาสใหแตละกลมอยางเทาเทยมกน ซงจะสะทอนใหเหนในดานนโยบายและการปฏบตของรฐ ในดานตางๆ เชน ดานการศกษา ดานการใชภาษา ดานชองทางสอ ฯลฯ

60

บรรณานกรม กฤตยา อาชวนจกล. (254)8. การจดการแรงงานตางชาตจากประเทศเพอนบานในชวง พ.ศ. 2539-

2548. ประชากรและสงคม 2548. กฤตยา อาชวนชกล, ปราโมทย ประสาทกล (บรรณาธการ). นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม.

ขวญชวน บวแดง. (2549). องคกรพฒนาเอกชนกบการสงเสรมการศกษาแกกลมชาตพนธบนพนทสง. รายงานการวจย สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.

----------. (2551). การพฒนาระบบการศกษาเพออนรกษวฒนธรรมและภาษาชาตพนธ. รายงานการสมมนา สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.

จกรพนธ ขดชมแสง. (2543). ชมชนมสลมในเมองตลาดชายแดนไทย-พมา: สมพนธภาพระหวางพหสงคม วถชวตทางเศรษฐกจและการธ ารงชาตพนธ (วทยานพนธสงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

จรศกด มาสนเทยะ. (2543). บทบาทขององคกรพฒนาเอกชนตะวนตก ในการชวยเหลอผล ภยชาวกะเหรยงตามแนวชายแดนไทย-พมา (วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต). สาขาวชาการเมองและการปกครอง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ชยนต วรรธนะภต. (2551). ชาตนยม ชาตพนธและพหวฒนธรรม: รฐและนโยบายชาตพนธของประเทศในอนภาคลมแมน าโขง. เอกสารประกอบการประชมวชาการพหวฒนธรรมและชาตนยม วนท 22-23 ธนวาคม 2551 ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส จงหวดเชยงใหม.

ชพนจ เกษมณ. (2553). สงคมพหลกษณและการศกษา. เอกสารประกอบการน าเสนอในการบรรยายพเศษทจดขนทคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, วนท 7 กนยายน 2553.

ฐรวฒ เสนาค า. (2547). แนวคดคนพลดถนกบการศกษาชาตพนธ. ใน วาดวยแนวคดการศกษาชาตพนธ. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร.

เพอนไรพรมแดน. (2544). คนลภยในรมปา รายงานการวจย การใหความคมครองผล ภยและการจดการทรพยากรปาไมอยางยงยน. เชยงใหม: เพอนไรพรมแดน.

สภางค จนทวานช. (ม.ป.ป.). พหวฒนธรรมความเปนไปไดในสงคมไทย. ภาคสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สเทพ สนทรเภสช. (2548). ชาตพนธสมพนธ. กรงเทพ: เมองโบราณ. เสกสรรค ประเสรฐกล. (2551). รฐชาต ชาตพนธ และความทนสมย. เอกสารประกอบการประชม

วชาการพหวฒนธรรมและชาตนยม. วนท 22-23 ธนวาคม 2551 ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส จงหวดเชยงใหม.

อรรถวฒ เกยรตวฒน. (2544). การเปลยนแปลงต าแหนงของเขตแดนและภมทศนชายแดนไทย-พมา: กรณศกษาบรเวณแมน าเมย (วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมศาสตร). มหาวทยาลยเชยงใหม.

61

Anderson, Benedict. (1983). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London: Verso.

Appadurai, Arjun. (1996). Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalization. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Badeng Nima. (2007). “Tibetan Identity in Today’s China” in James L. Peacock, Patricia M. Thornton and Patrick B. Inman (eds). Identity Matters: Ethnic and Sectarian Conflict. New York: Berghahn Books.

Barfield, Thomas (Ed). (1997). The Dictionary of Anthropology. Oxford: Blackwell Publisher Ltd. Frazer, Sir James. (1993). The Golden Bough: A Study in Magic and Religion. Hertfordshire:

Wordsworth Editions Limited. Gravers, Mikael. (1996). “The Karen Making of a Nation”. in Asian Forms of the Nation. Stein

Tonnesson and Hans Antlov eds. Surrey: Curzon Press. Hayami, Yoko. (2006). “Introduction: Notes Towards Debating Multiculturalism in Thailand and

Beyond”. Tonan Ajia Kenkyu (Southeast Asian Studies). Vol. 44. No. 3, December 2006. Herzfeld, Michael. (2001). Theoretical Practice in Culture and Society. Oxford: Blackwell

Publishing. Horstmann, Alexander. (2011). “Living together: the Transformation of multi-religious

coexistence in Southern Thailand. Journal of Southeast Asian Studies. 42(3), October 2011, pp. 487-510.

Hutchinson, John & Smith, Anthony D. eds. 1996. Ethnicity. Oxford: Oxford University Press. Kwanchewan Buadaeng. (2003). Buddhism, Christianity and the Ancestors: Religion and

Pragmatism in a Skaw Karen Community of North Thailand. Chiang Mai: Sprint. Kymlicka, W. (1995). Multi-cultural Citizenship: a Liberal Theory of Minority Rights. Oxford:

Oxford University Press. Po, San C. (2001). Burma and the Karens. Bangkok: White Lotus. Rajah, Ananda. (1990). "Ethnicity, Nationalism, and the Nation-State: The Karen in Burma and

Thailand". in Ethnic Groups across National Boundaries in Mainland Southeast Asia. Singapore: Institute of Souteast Asian Studies.

Renard, Ronald D. (1990). “The Karen Rebellion in Burma”. in Secessionist Movements in Comparative Perspective. Ralph R. Premdas, S.W.R. de A. Samarasinghe, and Alan B. Anderson, eds. London: Pinter Publishers.

Turton, Andrew ed. (2000). Civility and Savagery: Social Identity in Tai States. Surrey: Curzon Press.

62

เชงอรรถ 1 Benedict Anderson. (1983). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London: Verso. 2 Andrew Turton, ed. (2000). Civility and Savagery: Social Identity in Tai States. Surrey: Curzon Press. 3 สเทพ สนทรเภสช. (2548). ชาตพนธสมพนธ. กรงเทพ: เมองโบราณ. 4 จนกระทงไดรบอสรภาพจากองกฤษเมอปลาย พ.ศ. 2491 5 John Hutchinson & Anthony D. Smith, (eds). (1996). Ethnicity. Oxford: Oxford University Press. 6 สเทพ สนทรเภสช. อางแลว, หนา 8. 7 Thomas Barfield (Ed). (1997). The Dictionary of Anthropology. Oxford: Blackwell Publisher Ltd. 8 อรรถวฒ เกยรตวฒน. (2544). การเปลยนแปลงต าแหนงของเขตแดนและภมทศนชายแดนไทย-พมา: กรณศกษาบรเวณแมน าเมย (วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต). สาขาวชาภมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. 9 พพธภณฑธงชาตไทย (ธงไตรรงค). ออนไลน. www.t-h-a-i-l-a-n-d.org/thaiflag/newsite/detail.php?id=4, สบคนเมอวนท 1 ธนวาคม 2560. 10 เสกสรรค ประเสรฐกล. (2551). รฐชาต ชาตพนธ และความทนสมย. เอกสารประกอบการประชมวชาการพหวฒนธรรมและชาตนยม. วนท 22-23 ธนวาคม 2551 ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส จงหวดเชยงใหม. 11 เรองเดยวกน, หนา 10. 12 Arjun Appadurai. (1996). Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalization. Minneapolis: University of Minnesota Press. 13 Ibid. 14 Ibid. 15 https://writer.dek-d.com/jijiejung/story/viewlongc.php?id=772280&chapter=6 สบคนเมอ 24 มกราคม 2561. 16 https://www.vox.com/policy-and-politics/2017/9/25/16360496/trump-travel-ban-permanent, สบคนเมอ 20 มกราคม 2560. 17 จากเอกสารเรอง บทวเคราะหและสรปแนวโนมของปญหาแรงงานตางดาวและผหลบหนเขาเมองจงหวดสมทรสาครหวงเวลา พ.ศ.2547 – ปจจบน. จดท าโดยจงหวดสมทรสาคร (ไดรบจากการประชมน าเสนอโครงการวจยทศาลากลางจงหวดสมทรสาครเมอวนท 21 พฤษภาคม 2552).

63

18 กฤตยา อาชวนจกล. (2548). การจดการแรงงานตางชาตจากประเทศเพอนบานในชวง พ.ศ. 2539-2548. ประชากรและสงคม. กฤตยา อาชวนชกล, ปราโมทย ประสาทกล (บรรณาธการ). นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม. 19 Convention on the Status of Refugees, 1951 และ Protocol Relating to the Status of Refugees, 1967. 20 เพอนไรพรมแดน. (2544).คนลภยในรมปา รายงานการวจย การใหความคมครองผล ภยและการจดการทรพยากรปาไมอยางยงยน. เชยงใหม: เพอนไรพรมแดน. 21 จรศกด มาสนเทยะ. (2543). บทบาทขององคกรพฒนาเอกชนตะวนตก ในการชวยเหลอผล ภยชาวกะเหรยงตามแนวชายแดนไทย-พมา (วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต๗. สาขาวชาการเมองและการปกครอง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. 22 ฐรวฒ เสนาค า. (2547). แนวคดคนพลดถนกบการศกษาชาตพนธ. ใน วาดวยแนวคดการศกษาชาตพนธ. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร. 23 Badeng Nima. (2007). “Tibetan Identity in Today’s China”. in James L. Peacock, Patricia M. Thornton and Patrick B. Inman (eds). Identity Matters: Ethnic and Sectarian Conflict. New York: Berghahn Books. 24 Mikael Gravers. (1996). “The Karen Making of a Nation”. in Asian Forms of the Nation. Stein Tonnesson and Hans Antlov eds. Surrey: Curzon Press; Ananda Rajah. (1990). "Ethnicity, Nationalism, and the Nation-State: The Karen in Burma and Thailand". in Ethnic Groups across National Boundaries in Mainland Southeast Asia. Singapore: Institute of Souteast Asian Studies; Ronald D. Renard. (1990). “The Karen Rebellion in Burma”. in Secessionist Movements in Comparative Perspective. Ralph R. Premdas, S.W.R. de A. Samarasinghe, and Alan B. Anderson, eds. London: Pinter Publishers. 25 San C. Po. (2001). Burma and the Karens. Bangkok: White Lotus. 26 ขวญชวน บวแดง. (2549). องคกรพฒนาเอกชนกบการสงเสรมการศกษาแกกลมชาตพนธบนพนทสง. รายงานการวจย สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม. 27 Sir James Frazer. (1993). The Golden Bough: A Study in Magic and Religion. Hertfordshire: Wordsworth Editions Limited. 28 Kwanchewan Buadaeng. (2003). Buddhism, Christianity and the Ancestors: Religion and Pragmatism in a Skaw Karen Community of North Thailand. Chiang Mai: Sprint. 29 Alexander Horstmann. (2011). “Living together: the Transformation of multi-religious coexistence in Southern Thailand”. Journal of Southeast Asian Studies. 42 (October), pp. 487-510.

64

30 จกรพนธ ขดชมแสง. (2543). ชมชนมสลมในเมองตลาดชายแดนไทย-พมา: สมพนธภาพระหวางพหสงคม วถชวตทางเศรษฐกจและการธ ารงชาตพนธ (วทยานพนธสงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต) มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 31 W. Kymlicka. (1995). Multi-cultural Citizenship: a Liberal Theory of Minority Rights. Oxford: Oxford University Press. 32 ชยนต วรรธนะภต. (2551). ชาตนยม ชาตพนธและพหวฒนธรรม: รฐและนโยบายชาตพนธของประเทศในอนภาคลมแมน าโขง. เอกสารประกอบการประชมวชาการพหวฒนธรรมและชาตนยม. วนท 22-23 ธนวาคม 2551 ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส จงหวดเชยงใหม 33 สภางค จนทวานช. (ม.ป.ป.). พหวฒนธรรมความเปนไปไดในสงคมไทย. ภาคสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 34 Herzfeld, Michael. (2001). Theoretical Practice in Culture and Society. Oxford: Blackwell Publishing. 35 Ibid. 36 ขวญชวน บวแดง. (2551). การพฒนาระบบการศกษาเพออนรกษวฒนธรรมและภาษาชาตพนธ. รายงานการสมมนา สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม. 37 ชพนจ เกษมณ. (2553). สงคมพหลกษณและการศกษา. เอกสารประกอบการน าเสนอในการบรรยายพเศษทจดขนทคณะสงคมศาสตร. มหาวทยาลยเชยงใหม วนท 7 กนยายน 2553. 38 ขวญชวน บวแดง. อางแลว, หนา 42. 39 เรองเดยวกน, หนา 43.