การนยาม : ปฐมบทของความรทางปรชญา1

Definition : The Beginning of a Philosophical Knowledge

โดย รองศาสตราจารย ดร.วทยา ศกยาภนนท

บทคดยอ

บทความนกลาวถงบทบาทและความสำาคญของการนยามทมตอปรชญา เพอความเขาใจเรองนไดด จงตองกลาวถงนยาม 2 ประเภท ไดแกนยามความหมายแทและนยามตามชอคำา รวมทงทฤษฎความหมายของลดวก วตเกนสไตนในชวงหลงดวย การนยามความหมายแทหมายถงการอธบายสารตถะแทของคำา สวนการนยามชอคำาหมายถงการอธบายความหมายของคำา ในทางปรชญา ขอความใด ๆ กตาม ทจะถอวาเปนปฐมบทของความรทางปรชญาตองเปนขอความททำาใหมโนทศนเกยวกบเรองใดเรองหนงของเรามความแจมชดขนและแสดงความคดรวบยอดทางปรชญา สวนขอกำาหนดของการนยามทดนนไดแก ตวนยามและคำานยามตองมความหมายสมภาคกน อยางไรกด หลกการนใชไดดกบการนยามขอเทจจรง สวนกบความคดนามธรรมนนยงคอนขางมปญหา.คำาสำาคญ: การนยาม, นยามความหมายแท, นยามตามชอคำา, นยามกบปรชญา

Abstract This article deals with the role and importance of definition to philosophy. To accomplish the task, two kinds of definition, namely, Real Definition and Nominal Definition , have been undertaken , and the late 1 บทความเสนอในทประชมวชาการระดบชาตเรอง เปดโลก“ (ทศน)ปรชญาส ๕ ทศวรรษ มช.” จดโดย ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ในวนศกรท ๒๔ ตลาคม ๒๕๕๗ ณ หองแสนตอง โรงแรมโลตส ปางสวนแกว จงหวดเชยงใหม และตพมพในวารสารปณธาน ปท 10 ฉบบท 14-15 (มกราคม-ธนวาคม 2557)

Ludwig Wittgenstein’s theory of meaning has also been included. Real Definition explains the essential nature of words while Nominal Definition explains the meaning of words. Any information that intends to keep our mind clear and is used as abstract notion of philosophical idea is called “definition”. This could be regarded as the beginning of a philosophical khowledge. It is accepted in general that a good definition must be equivalent in meaning between “definiendum”, the term to be defined and “definiens”, the defining term. However, this principle is compatible with definition of facts but somewhat problematic with definition of abstract ideas .Key-words: Definition, Real Definition, Nominal Definition, Definition and Philosophy

1. บทนำา

การนยาม (Definition) คอการใหความหมายแกคำา ประกอบดวย 2 สวนคอ ตวนยาม (definiendum) และคำานยาม (definiens) เชน นำาคอสารประกอบของ “ H2O” “นำา เปนตวนยาม ”สารประกอบของ “ H2O” เปนคำานยาม การนยามมบทบาทสำาคญตอการ

แสวงหาความรของมนษยทงในชวตประจำาวนและในทางวชาการ ในชวตประจำาวนอยางเชน การทความรของทารกแรกเกดเพมพนขนกดวยการทำาความรจกสงตาง ๆ รอบตววา คนนนคอ พอ แม หรอสงนนคอ ขวดนม นำา และขนม เปนตน การทำาการรจกดงกลาวนคอ บทบาทของการนยามทมตอความรของมนษย เมอทารกคนนนเตบโตขนเปนผใหญและหยดทจะทำาการรจกสงใหมทเขามาสชวต ความรของคน ๆ นนกพลอยสนสดลงไปดวย

อยางไรกด บทความนจะกลาวเฉพาะหวขอใหญของการนยาม คอ นยามความหมายแทและนยามตามชอคำา เพอแสดงถงบทบาทและความสำาคญของนยามทมตอปรชญาเทานน สวนรายละเอยดอน ๆ มากกวานของการนยาม เชน ชนดของนยามโดยละเอยด กฎของการนยาม และ

2

ประโยชนของนยามตอวชาการ เปนตน จะไมมการกลาวถง เพราะสามารถหาศกษาไดจากหนงสอตรรกศาสตรโดยทวไป

2. นยามความหมายแทและความหมายตามชอคำา อารสโตเตล (Aristotle, 384-322 BC.) เปนนกปรชญาทแบงความหมายของคำาออกเปน 2 อยางตามคณลกษณะของสรรพสง คณลกษณะกคอสารตถะของสงนน ๆ (Posterori Analytic, Book 1, Part 4) จากเหตผลดงกลาวน ไดนำาไปสขอแตกตางระหวางสารตถะแท (real essence) กบสารตถะของคำา (nominal essence) สารตถะของคำากคอนามบญญต (made-up name) หรอชอทเราใชเรยกสงตาง ๆ สวนสารตถะแทกคอลกษณะทเปนสารตถะสำาคญ (essential nature) ของสงนน อารสโตเตล ไดยกตวอยางคำาวา ‘goat stag’ เรารจกสงนจากชอทใชเรยก สวนสารตถะแทของ ‘goat stag’ คออะไร เปนอกกรณหนง กลาวคอไมเกยวกบชอทเรารจก (Posteriori Analytic, Book 2, Part 7)

นกปรชญาสมยตอ ๆ มา ตางเชอตามอารสโตเตล ในสมยกลาง เมอมการกลาวถงการนยาม กจะแบงการนยามออกเปน 2 ชนดคอ นยามความหมายของชอ (whatness of the name) กบความหมายของสง (whatness of the thing) (Definition, 2014 : 4) เชนเดยวกบ จอหน ลอก (John Locke; 1632-1704) ไดแบงสารตถะออกเปน 2 ชนดคอ สารตถะของคำาหมายถง ความคดนามธรรม (abstract idea) ทตดอยกบชอ เชน ชอ ‘ทองคำา’ กคอ ความคดเกยวกบคณสมบตของคำาทมาคกบของคำา เชน รปรางสเหลอง ออนตวงาย รดเปนแผนบาง ๆ ได หลอมละลายได และคงทนตอการผกรอน เปนตน สวนสารตถะแทกคอ สวนประกอบทยงใหเหตผลไมได ทคณสมบตของทองคำาผกตดอยดวย (Locke, John, 2014: iii. Vi. 2)

3

จากแนวความคดเรองสารตถะของคำากบสารตถะแท ไดนำาไปสแนวคดเกยวกบนยาม 2 ประเภทคอ นยามความหมายแทกบนยามตามชอคำา ตามรายละเอยดดงตอไปน

2.1 นยามความหมายแท (Real Definition) ตามประวตปรชญาตะวนตก โสกราตส (Socrates, 470/469 BC – 399 BC) เปนนกปรชญาคนแรกทใหความสำาคญตอการนยามความหมายแท เมอใชวธการแบบวภาษวธ (dialectic) ตงคำาถามกบคสนทนา เพอหาความหมายของ ความกตญญ ยตธรรม ปญญาและความกลาหาญ เปนตน เชน ถาม ยไทโฟร (Euthyphro) วา ความกตญญคออะไร (What is piety?) (Plato, 1994-2009 : 5) ดวยวธการน โสกราตส เชอวา จะทำาใหไดความคดหนงทเปนสากล และเปนความหมายแท ๆ ของตวนยามทเรยกวา มโนทศน “ ” (Concept) และเมอแสดงเปนคำาพด เรยกวา การนยาม“ ” แมความหมายของความกตญญจะยงไมชดเจนวาคออะไร แตโสกราตสกแสดงหลกการกวาง ๆ ไววา ตองมความหมายสากล ททำาใหคนมคณธรรมเชนนน เปนคนกตญญเหมอน ๆ กน (The general thing which makes all pious things to be pious.)

นกปรชญาสมยหลงโสกราตส เชน เพลโต และ อารสโตเตล เปนตน เหนพองกบโสกราตสเกยวกบความเปนสากลของนยาม แตกแตกตางกนในสาระสำาคญ กลาวคอ โสกราตสมงไปทมโนทศนทางจรยธรรม สำาหรบเพลโตเหนวามโนทศนดงกลาวไมไดมในโลกประสบการณ แตเปนแบบทมในโลกมโนคต ฉะนน หากจะมความหมายจรงแทใด ๆ ของสงตาง ๆ ในโลกน กจะตองมความหมายทเปนแมแบบของสงนน ๆ อยกอนแลวในโลกมโนคต สารตถะแทของเพลโตจงมลกษณะเปนนามธรรม ดงแผนภมดงตอไปน สารตถะแท2

2 สารตถะแท = มโนทศน, ความรสากล,การนยามแท

4

ขอความในภาษา คำาอธบายสงตาง ๆ ในโลก

สวนอารสโตเตลแตกตางจากเพลโต เพราะกลาววาสงเฉพาะตาง ๆ ในโลกนเองทเปนทมาของแบบหรอสารตถะแท หากไมมสงเฉพาะกจะไมมแบบ เรารจกแบบดวยการ ถอดสงสากล (abstraction)ใหกบสงเฉพาะ ผานกระบวนการ 3 ขนตอนคอ การวเคราะห (analysis) การคดออก (elimination) และ การสงเคราะห (synthesis) ฉะนน สารตถะแทของอารสโตเตลจงเปนรปธรรม แผนภมเกยวกบแบบของ อารสโตเตลจะเปนดงน สารตถะแท

ขอความในภาษา คำาอธบายสงตาง ๆ ในโลก นกปรชญาภายหลงอารสโตเตล นอกจาก จอหน ลอก แลว เรอเน เดการต (Rene Descartes, 1596 –1650) อมมานเอล คานต (Immanuel Kant, 1724 – 1804 ) ดาวด ฮม (David Hume, 1711 – 1776) เอดมนด ฮสเซรล (Edmund Husserl, 1859 – 1938) เฮ นรช รคเก รต (Henrich Rickert, 1863 – 1936) และ จ. อ. มวร (G. E. Moore, 1873-1958) เปนตน ตางเชอวามสารตถะแททงสน ( (Razil, Abelsom, 1972 : 316)

5

นยามลกษณะรวมและลกษณะตาง (Definition by genus and differentia) ของอารสโตเตลอาจนำามาเปนตวอยางของนยามความหมายแทไดเปนอยางดและใชอธบายกระบวนการถอดสงสากลทกลาวมาขางตนไปในตวดวย จากคำานยาม “คนคอสตวรคดดวยเหตผล” ของอารสโตเตล สามารถนำามาแจกแจงเปนตารางแสดงไดดงน

วเคราะห คดออก สงเคราะหคนสง คนเตยคนผอม คนอวนคนขาว ฯลฯ

คน

ลกษณะรวม ลกษณะตาง สตว

คดดวยเหตผล

ฉะนน จากคำา 2 คำา ‘สตว + การคดดวยเหตผล ’ ตางแสดงสารตถะแทของคน เพราะไมมสตวอนใดอกนอกจากคนทร จกคดดวยเหตผล เมอตรวจสอบดวยหลกความสมภาคทจะกลาวตอไปในขอ 4.1 แลว จะเหนวา ตวนยามกบคำานยามสมภาคกน

มขอทควรนำามากลาวเพมเตมเกยวกบนยามความหมายแท ดงน1. นยามความหมายแทเปนขอความแสดงขาวสาร (informative

statement) จงแสดงความจรงเทจของขอความ หากความหมายแทเปนรปธรรม ไมเปนการยากทจะบอกวาขอความนนจรงหรอเทจ แตจะเปนการยากหากกลาวถงความหมายแททเปนนามธรรม ขอนคงเปนคำาตอบไดอยางดวา ทำาไมในหนงสอบทสนทนาของเพลโต คำานยามของความกตญญ ความกลาหาญและความยตธรรม เปนตน จงสามารถโตแยงไดโดยตลอด จนสรปไดยากวา ความหมายแทของตวนยามแบบนามธรรมคออะไรจรง ๆ

2. นยามความหมายแทตองการจะกำาหนดความหมายจรง ๆ ใหแกตวนยาม แตปรากฎวา บางครงคำานยามเปนทเขาใจยากมากกวาตวนยาม เชน คนคอสตวมเหตผล“ ” หรอ นำาคอสารประกอบของ“ H2O” คำาวา สตวมเหตผล และ สารประกอบของ “ ” “ H2O” กลบเปนทเขาใจยากสำาหรบ

คนทวไปมากกวาตวนยาม คน“ ” และ นำา“ ”

6

3. นยามความหมายแทของอารสโตเตลใชไมไดกบชอเฉพาะและคำาเชงเดยว เพราะคำาประเภทนไมมลกษณะตางทจะนำามาใชเปนคำานยามได ตวอยางเชน หากนยามวา โสกราตสคอคนมรปรางอวนเตย“ ” คำานยาม รปรางอวนเตย ทำาใหโตแยงได เพราะคนรปรางเชนน ไมไดมเฉพาะโสก“ ”

ราตส เคยมคนเชนนแลวในอดต ปจจบน และยงจะมอกในอนาคต คำาเชงเดยวเชน สตาง ๆ กเชนเดยวกน ไมมลกษณะตาง นกตรรกศาสตรแนะใหใชการช (ostension) เมอตองการแสดงความหมายของตวนยามประเภทน

กลาวโดยสรป นกปรชญาทกลาวถงความหมายแทของตวนยามจะมอย 2 กลมคอ กลมทเชอวาความหมายแทเปนนามธรรม เชน โลกมโนคตของเพลโต เปนตน สวนอกกลมเปนแบบประสบการณนยม เชน ปรชญาของอารสโตเตลและลอก เปนตน

2.2 การนยามตามชอคำา (Nominal Definifion)ปญหาสำาคญของนยามความหมายแทกคอ ความจรงเทจของ

ขอความ เพอแสดงวาขอความแสดงความจรง นยามความหมายแทมกจะเชอวามบางสงอยในคำาพด ขอความตอไปนจะแสดงขอแตกตางระหวางนยามความหมายแทกบนยามตามชอคำา

การคนหานยามความหมายแท เราตองสำารวจสงหรอสรรพสงในโลกทเทอม x บงบอกถง สวนนยามตามชอคำา เราจะตรวจสอบดความหมายและการใชเทอม x (Gupta, Anil, 2008 : 2)

หมายความวา นยามความหมายแทเชอวาเทอม x จะบงบอกถงสง ๆ หนงทอยในเทอม x หากจบสงนไดกจะอธบายเทอม x ได ทคดเชนนนกเพราะเขาใจวา ความหมายในภาษาเปนสต “ (entity)” (สรยา รตนกล, 2555 : 28) เชน โลกมโนคตของเพลโต แมนกปรชญาอยางลอกกเช อทำานองน เมอเขากลาวถงทองคำาวา มสารตถะแททคณสมบตของทองคำาผกตดอยด วย (Locke, John, 2014: iii. V1.2) สวนนยาม

7

ตามชอคำาจะสำารวจดทเทอม x เองวาหมายถงอะไร สงนนแหละจะเปนความหมายของเทอม x เพราะคำาในภาษากคอชอทเราใชเรยกสงนน เชนเดยวกบทารกรจกสงตาง ๆ จากชอใชเรยกสงนน ๆ ฉะนน ภาษาจงเปนผลรวมของชอของสงตาง ๆ นยามตามชอคำาจงเปนนยามแบบแนวราบ ดงน

นยามตามชอคำานาจะเรมตงแตสมยกรกโบราณ เมอพวกโซฟสตพากนปฏเสธความรสากล ซงกยอมแนนอนวายอมปฏเสธนยามความหมายแทดวย จนถงสมยฟ นฟ เมอวทยาศาสตรและความคดแบบมนษยนยมไดเขาแทนทอทธพลของศาสนา ฟรานซส เบคอน (Francis Bacon, 1561-1626) ไดเลงเหนความสำาคญของการนยามเพอใชเปนเครองมอเยยวยาปญหาจากภาษา หนงสอ เครองมออยางใหม (Novum Organum) ของเบคอน เปรยบอคตของมนษยวาเปนดงเทวรป สวนเทวรปทกอความยงยากมากทสดคอเทวรปแหงตลาดนด ซงกคอภาษาทเราใชสอสารระหวางกน บางครงภาษาเปนบอเกดของการโตเถยงและความเหนตาง จนตกลงกนไมได ทำาใหปรชญาและวทยาศาสตรกลายเปนเรองสลบซบซอนและไมกาวหนาเทาทควร จงเปนหนาทของการนยามทจะชวยจดระเบยบใหกบภาษา (Novum Organum, 59)

นกปรชญาภายหลงเบคอนทกลาวถงนยามตามชอค ำาไวอยางชดเจนคอ ทอมส ฮอบส (Thomas Hobbes, 1588-1679) ดงขอความใน Leviathan วา

เมอเหนวาความจรงประกอบขนจากการจดระเบยบอยางถกตองใหกบชอทใชในการสอสาร ผทคนหาความจรงอนชดเจน ตองจำาใสใจวา คำาทเราใชหมายถงอะไร กใหใชไปตามนน มฉะนนแลว คำาพดจะพนตวเราไวจนยงเหยงเหมอนนกตดตง ยงดนกยงตดตงแนน ฉะนน ในวชาเรขาคณต... มนษยเรมกำาหนดนยของคำา

8

ขอความใน คำาอธบายสงตาง

โดยทพวกเขาเรยกสงนวา การนยาม และใชเปนบทเรมตนของการคำานวณ (Leviathan, iv)

หนาทของการนยามในทศนะของฮอบสกคอ การขจดความหมายกำากวมของคำาและใชเปนบทเรมตนของการหาคำาตอบดงในวชาเรขาคณต ไมใชเพอแสดงสารตถะแทของคำา ซงเปนแบบอภปรชญาทไมมอยจรง ทศนะของฮอบสในทางภาษา เปนแบบนามนยาม (Nominalism) ทปฏเสธสงสากลทเปนสารตถะแทของคำา ฉะนน คำาพดในภาษากคอชอทใชเรยกสงเฉพาะ เชน คำาวา ตนไม“ ” เปนตน กคอคำาใชเรยกตนไมแตละตน ไมมตนไมสากลอยเบองหลงคำาวาตนไมอกแตอยางใด นกปรชญาสมยหลงอยางเบอรทรนท รสเซลล มความเหนเชนเดยวกบฮอบสวา การเชอวามสารตถะแท เปนความสบสนมนงงอยางสนหวงทางความคด (a hopelessly muddle – headed notion) (Russell, Bertrand, 1948 : 187) และอกคนทปฏเสธนยามความหมายแทคอ รชารด โรบนสน(Richard Robinson) โดยกลาววา

ทง 2 (นยามตามชอคำาและนยามความหมายแท) ถอวาเปนศนยกลางของการครนคดทางปรชญาและทฤษฎตรรกศาสตร แพรหลายและเปนพนฐานอยางหนงในปรชญาตะวนตก ดงในปรชญาของเพลโตและอารสโตเตล แนวคดเกยวกบการนยามทกลายเปนเรองซบซอนและสบสนเกดขนจากวล นยามความหมายแท ไมใชจากรปแบบงายและ“ ”ชดเจนทหมายเอาโดยวล นยามความหมายของคำา ฉะนน “ ”เราควรใชคำา นยามความหมายแท เมออางถงวรรณกรรม“ ”และการศกษาประวตความคดในอดต...ไมควรนำามาใชในการเขยนปรชญาของเราอกตอไป (Robinson, Richard, 1972 : 191)

นยามตามชอคำามอยหลายชนด ทสมควรกลาวถงกตวอยางเชน

9

ก.นยามโดยยกนรกต (Definition by Etymology) เชน “ ประชาธปไตยคอการปกครองทประชาชนเปนใหญ” (มาจากคำาวา ปชา“ ” (หมชน) + “อธปเตยย” (ความใหญยง)

ข. นยามโดยยกไวพจน (Definition by Synonym) เชน “Freedom คอ เสรภาพ” และ เสรภาพคอการกระทำาใด ๆ ไดตาม“ปรารถนา” เปนตน

ค.นยามโดยยกตวอยาง (Definition by Example) เชน นนคอนายกรฐมนตรคนท “ 29 ของไทย” (ชไปทพลเอกประยทธ จนทร

โอชา) หรอ นายกรฐมนตรของไทยคอ พระยามโนปกรณนตธาดา นาย“ป ร ด พ น มย ง ค จ อ ม พ ลส ฤ ษ ด ธ น ร ช ต น า ย ชว น ห ล ก ภ ย พ.ต.ท.ดร.ทกษณ ชนวตร และ พลเอก ประยทธ จนทรโอชา เปนตน” เปนตน ง. นยามตามสถานการณ (Stipulative Definition) เปนบทนยามทกำาหนดขนเองตามความตองการของผนยาม ในสวนของคำานยามทกำาหนดเองกตวอยางเชน เชยงใหมคอ“ ถนไทยงาม เงนคอ ” “อำานาจ และ” “มนษยคอ ผถกสาปใหมเสรภาพ” เปนตน และทเปนตวนยามกตวอยางเชน “เนตบรกร หมายถงผใหบรการทางกฎหมายแกผม”อำานาจทางการเมอง “อมบญ ” คอการยมมดลกหญงอนเพอตงครรภแทนตน และ“ลทธแก คอ” พวกทบดเบอนหรอแกคำาสอนของมากซ-เลนน เปนตน

จะเหนวาแตละตวอยางขางตน มงไปทการอธบายความหมายของคำาโดยตรง อยางไรกด หากยดถอวา คำาในภาษาคอชอทตงใหแกสงตาง ๆ แลว ปญหาทจะตามมามดงน

1. มคำาอยหลายคำาในภาษาทไมไดเปนชอของสงใดเลย แตกมความหมายททำาใหนยามได เชน คำาอทานอยาง ‘โอย ’ ‘โอย ’ ‘อย’ เปนตน หรอคำาสนธาน เชน ‘และ’ ‘แต ’ ‘หรอ ’ เปนตน คำาเหลานไมไดบงถงสงใดในโลกเลย คำาสรรพนาม เชน ‘ฉน’ กเชนเดยวกน ใครพดกหมายถงคน ๆ นน จงไมไดบงเฉพาะคนใดคนหนง บางสงไมมในโลกแหงความเปนจรง แตกม

10

คำาเรยก เชน ‘มงกร ’ ‘พญานาค ’ ‘กนนร ’ ‘กนนร ’ เปนตน ฉะนน ปญหาทตามมากคอ หลกการทวา จะรวาคำาในภาษาหมายถงอะไร ใหคนหาดวา เรา“ใชคำานน ๆ อางองถงสงใด ” (Hospers, John, 1983 : 19) จะนำามาใชเปนหลกในการอธบายตวนยามไดอยางไร เพราะบางคำาไมไดหมายถงสง ๆ เดยว สวนบางคำากไมไดบงถงสงใดเลย

2. คำาในภาษาหนง ๆ มมากมายหลายแสนคำา เพอความเขาใจตวนยาม มกนำาคำาความหมายเดยวกนมาเปนคำานยาม หากคำานยามทกคำาตองเปนตวนยาม (กลาวคอ ตองถกนยามดวย) การนยามกคงจะวกวนไปมาแบบงกนหาง ซงหากมองในแงญาณวทยาแลวไมไดใหความรอะไรใหม จดเปนการอธบายแบบซำาความ (tautology)

3. มการเสนอวา การนยามตามชอคำาควรเปนการช (Ostensive Definition) เชน ตามตวอยาง ค.ขางตน แตในกรณของบางคำา เชน ผลตภณฑมวลรวมประชาต ความสขมวลรวม วกฤตเศรษฐกจ เปนตน หรอคำานามธรรมอน ๆ เชน ยตธรรม กตญญ เมตตาธรรม เปนตน เราจะยงนยามดวยการชไดหรอไม

3. ภาษาในบรบทการใช : วตเกนสไตนกบการนยาม

ทจรงปรชญาของ ลดวก วตเกนสไตน (Ludwig Wittgenstein, 1889–1951) เกยวของความหมาย (meaning) ของภาษาไมไดเกยวของกบการนยามโดยตรง แตความหมายกบการนยามมความเกยวของกนอยางใกลชด หากทฤษฎความหมายของภาษาคอสวนทเปนหลกการ การนยามกคอวธการอธบายความหมาย เชน อารสโตเตลใชนยามลกษณะรวมและลกษณะตางเพออธบายความหมายแท สวนพวกนามนยม (Nominalism) ใชนยามตามชอคำา เชน นยามโดยการยกไวพจน เปนตน อธบายความหมายตามชอคำา

ปรชญาของวตเกนสไตน แบงออกเปน 2 ระยะคอ ชวงแรก (Early Wittgenstein) และชวงหลง (Late Wittgenstein) ในทน

11

จะกลาวเฉพาะชวงหลงคอชวงทเขยน Philosophical Investigation ตามแผนภมดงน

ภาษาความหมาย AB

ภาษาความหมาย A ภ า ษ าความหมาย B

หมายความวา แตละคำาในภาษา (แทนคาดวยชอง A และชอง B) ตางกมความหมายเฉพาะของตน แตในบางบรบท ความหมายของคำาทบซอนกน กลาวคอ มมากกวาหนงความหมาย (แทนคาดวยชอง AB) เชน เหนขอความวา ยนดตอนรบทานนายกฯ คำาวา นายก“ ” “ ” มความหมายมากกวาหนงความหมาย อาจหมายถง นายกรฐมนตร นายกองคการบรหารสวนจงหวด นายกเทศมนตร หรอนายกสมาคมศษยเกา ฯลฯ คนใดคนหนงกได จะรวาหมายถงนายกคนใดจรง บรบทการใชค ำาจะบอกใหเราทราบ วตเกนสไตน อธบายความหมายของภาษาค อการใช (The meaning of language is use) ผ า น ท ฤ ษ ฎ เ ค ร อ ง ม อ (Tool Theory of Language) และทฤษฎเกมภาษา (Game Theory of Language) ซงรายละเอยดจะไมขอกลาวถง

การกลาววา ความหมายของภาษาขนอยกบบรบทการใช แสดงวา วตเกนสไตน ปฏเสธสากลภาพทไมขนกบสงใดในโลกของภาษา ซงกเทากบปฏเสธนยามความหมายแทนนเอง นอกจากนนยงเปนการปฏเสธนยามตามชอคำาดวย ใน Philosophical Investigation (26-34) วตเกนสไตนกลาววานยามโดยการช(Ostensive Definition) อยางเกงเพยงทำาใหรจกคำา แตไมทำาใหรจกความหมายจรง ๆ ของคำา เพราะความหมายจรง ๆ ของคำามาจากการใช อปมาดงการชไปทสหรอรปรางของกระดาษกไมแตกตางแตอยางใดในการรจกกระดาษ แตจะแตกตางทนทในเรองของ

12

AB

A B

สและรปรางของกระดาษ หากมองกระดาษจากบรบทของการใชกระดาษ นอกจากนน วตเกนสไตนยงไมเหนดวยกบการทจะตองนยามทกคำาทนำามาใชอธบายเทอม เวนเสยแตวาจะจำาเปนจรงๆ จนมการเปรยบเปรยวาเขาไดแขวนคำาอธบายไวเสยในอากาศ เพราะไมใหความสำาคญกบการอธบายความหมายของคำา โดยกลาววา การอธบายเทอมจะจำาเปนกเฉพาะในเวลาทจะชวยปองกนการเขาใจผดเทานน (Philosophical Investigation ,Part I,87)

แมวตเกนสไตนจะไมกลาววานยามแบบไหนควรนำามาใชอธบายความหมายภาษาในบรบทการใช แต จอหน ฮอสเปอรส (John Hospers, 1918-2011) เหนวา เมอเรากำาหนดบรบทการใชคำา ๆ นนได แสดงวาเรากำาลงทำาการนยามคำา ๆ นน ในการนยามกตองใชคำามความหมายสมภาคกบตวนยามมานยาม ความหมายของคำาจงจะไมเปลยนแปลง นเปนมาตรฐานทเปนทยอมรบทวไปของการนยาม (Hospers, John, 1983 : 22) ฉะนน หากทศนะของฮอสเปอรสถกตอง กแสดงวานยามโดยยกไวพจน (Definition by Synonym) เปนนยามทเหมาะสมกบภาษาในบรบทการใชคำา ตวอยางเชน นายกรฐมนตร“ ” ในบรบทของสงคมไทย คำาทนำามานยามยอมเปนไปไดหลายทาง เชน ผนำาฝายบรหาร“ ” (บรบทการแยกอำานาจในระบอบรฐสภา) “หวหนาคณะรฐมนตร” (บรบทการบรหารราชการแผนดน) “ผอำานวยการ กอ.รมน.” (บรบทความมนคงภายใน) เปนตน จะเหนวาในแตละตวอยาง ทงตวนยามและคำานยามตางสมภาคกนตามหลกการนยามทดซงจะกลาวในหวขอท 4.1 นยามโดยยกไวพจนเปนนยามตามชอคำา จงเทากบวา การอธบายภาษาในบรบทของการใชของวตเกนสไตน ควรเปนนยามตามชอคำาแบบยกไวพจน

ขอทนาพจารณาตามมาในเรองนกคอ การทวตเกนสไตนกลาววา ความหมายของภาษาคอการใช อาจถอไดวาเปนการเปดพนทมากขนใหกบการนยาม กลาวคอ เราสามารถอธบายความหมายของคำาไดแตกตางกนตามความแตกตางของบรบทการใชภาษา แมวาวตเกนสไตนตามทกลาวมาขางตนจะไมมศรทธาตอการนยามกตาม

13

4. การนยามคอปฐมบทของความรทางปรชญา ไมวาจะเปนนยามความหมายแทหรอนยามตามชอ ลวนแสดงถงพฤตกรรมการแสวงหาความรของมนษย ทงความรทเปนขอเทจจรงภายนอกและนามธรรม พฤตกรรมดงกลาวเกยวของกบการนยามดงน 1)เพออธบายมโนทศน และ 2) เปนบทสรปของการเรมตนทางปรชญา ตามคำาอธบายดงตอไปน

4.1 เพออธบายมโนทศน บทบาทของนยามในการอธบายมโนทศนมมาตงแตสมยกรก

โบราณ โสกราตสอธบายมโนทศนทางปรชญาของทานดวยการนยาม ตอมา เซนต แอนเซลม และ เรอเน เดการต พสจนการมอยของพระเจาดวยการเรมตนจากบทนยาม และเมอนกปรชญาศตวรรษท 20 ใหความสนใจเกยวกบความหมายของภาษา บทบาทของการนยามไดเขามาเกยวของดวยอยางมนยสำาคญ

สาเหตทนกปรชญาใหความสนใจตอการนยามกคอ เพอความชดเจนของมโนทศน เพราะภาษาทมนษยใชสอสารนนบางครงกำากวม (ambiguity) หรอคลมเครอ (vagueness) จงตองมการนยามหรอกำาหนดความหมายใหชดเจนเสยกอน โดยทตวนยาม (definiendum) กบคำานยาม (definiens) จะตองมความหมายเทากน ดงท Moris R.Cohen. and Ernest Nagel ไดอางถงลกษณะการนยามใน Principia Mathemathica ของ เอ. เอน. ไวทเฮด (A.N. Whitehead) และ เบอรทรนท รสเซลล (Bertrand Russell) วา

(ในการนยาม) ตวนยามจะอยทางซายมอ สวนคำานยามจะอยทางขวามอ ตามดวยเครองหมายเทากบ ( = ) ระหวาง 2 ขอความ

14

และตบทายดวยตวอกษร Df. ขางหลง (เพอแสดงวาเปนการนยาม) ฉะนน ความหมายโดยนย (แทนดวยสญลกษณ ) นยามไดดงน :( p q) =( ~p v q) . Df. หรออธบายดวยคำาพดกคอ ‘p implies q’ สมภาคกบ ‘not p v q’ ( Cohen, Moris R. and Nagel, Ernest, 1978 : 228)

สาระสำาคญของขอความทนำามาอางนกคอ ตวนยามกบคำาน ยามจะมความหมายความสมภาคกน (equivalence) เชน น ยามบณฑตวา บณฑตคอผสำาเรจการศกษาระดบปรญญาตร“ ” เปนตน ในทางกลบกน ยอมกลาวไดเชนกนวา ผสำาเรจการศกษาระดบปรญญาตรคอ“บณฑต” เมอนยามอยางนแลว มโนทศนของผรบขาวสารยอมมความชดเจน ไมอาจหมายถงผเคยผานการบวชเรยนตามประเพณไทยหรอปราชญในทางพระพทธศาสนา ซงเปนอกความหมายของคำาวา บณฑต“ ” ไดอก หลงจากผานการนยามแลว กระบวนการใชเหตผลของมนษยจะไมกำากวมหรอคลมเครออกตอไป เพราะมความชดเจนในมโนทศนทคำาพดนนตองการสอ ลองมาพจารณาดตวอยางคำานยามคำาวา บณฑต ท“ ”คลมเครอดบาง เชน บณฑตคอผสำาเรจการศกษาระดบอดมศกษา“ ” โดยทกระบวนการใชเหตผลเปนดงน

บณฑตคอผสำาเรจการศกษาระดบอดมศกษา สมชายเปนบณฑตฉะนน สมชายเปนผสำาเรจการศกษาระดบอดมศกษา

เนองจากคำานยามคำาวา บณฑต ทวา “ ” บณฑตคอผสำาเรจการศกษาระดบอดมศกษา” คลมเครอเพราะผสำาเรจการศกษาระดบอดมศกษามทงหมดสามระดบคอ ปรญญาตร ปรญญาโทและปรญญาเอก ฉะนน ขอสรปทวา “สมชายเปนผสำาเรจการศกษาระดบอดมศกษา” จงไมชดเจน

15

กลาวคอ คลมเครอไปดวย เพระไมทราบวา สมชายสำาเรจการศกษาระดบใดจรง ๆ ปญหานจะไมเกดขน ถาตวนยามกบคำานยามสมภาคกนจรง ดงคำานยามคำาวา บณฑตคอผสำาเรจการศกษาระดบปรญญาตร“ ” ทกลาวมาแลวขางตนวา

บณฑต คอผสำาเรจการศกษาระดบปรญญาตรสมชายเปนบณฑตฉะนน สมชายสำาเรจการศกษาระดบปรญญาตร

หลงจากทราบวา นยามทพงประสงคคอ ความสมภาคกนระหวางตวนยามกบคำานยามแลว ปญหาปรชญาทตามมากคอ คำานยามควรเปนแบบใดระหวางการอธบายสารตถะแท (real essence) กบการอธบายสารตถะของคำา (nominal essence) ซงเปนทมาของความเหนทแตกตางกน 2 ความเหนคอ การนยามความหมายแท (real definition) และการนยามความหมายตามชอคำา (nominal definition) รายละเอยดของทงสองนยามดงไดกลาวมาขางตนแลว

4.2 เปนบทสรปของการเรมตนทางปรชญา นกปรชญาอาจสรางระบบปรชญาของตนขนมาแตกตางกน เชน

จากความสงสย (doubt) ความฉงนสนเทห (wonder) หรอการวพากษ (criticism) เปนตน แตไมวาจะเปนแบบใด กจะจบลงทการนยามเสมอ ทงนเพอแสดงมโนทศนทางปรชญาของตน ฉะนน นยามจงเปนทงบทสรปและเปนจดเร มตนทางปรชญาของนกปรชญาเหลานน ตวอยางเชน มหาตมา คานธ (M.K. Gandhi,1869 –1948) นกปรชญารวมสมยของอนเดย ไมเหนดวยกบ หงสา“ ” (violence) หรอการเบยดเบยนผอนเพอเปาหมายบางอยางของตน เพราะคานธเหนวาเปาหมายกบวธการตองไปดวยกน หมายความวา ผลลพธทดตองมาจากวธการทดเทานน คานธ เรยกวธการดงกลาวนของทานวา อหงสา “ ” (non-violence) หรอการไมเบยดเบยน อหงสาจงเปนมโนทศนทสำาคญของปรชญคานธ โดยททาน

16

ไดใหค ำานยามอหงสาวา อหงสาคอความรกสากล“ ” (Non-Violence means Universal Love) (Gandhi, M.K., 1985 : 106)

ทจรงบทสรปทางความคดของคนเรา ยอมจะกลายเปนจดเรมตนการดำาเนนชวตของคน ๆ นน ในทางปรชญากเชนกน มโนทศนทางปรชญาของนกปรชญากคอความคดของนกปรชญาคนนน มโนทศนดงกลาวจงมบทบาทและมอทธพลตอความคดและวถชวตทตามมาภายหลง จากตวอยางขางตน เมอทานคานธเหนวา อหงสาคอความรกสากล หนาท“ ”ของทานกคอการปฏบตตามมโนทศนอนนน ซงทานคานธถอวาเปนการทดลองความจรง ดงเชน การทดลองของนกวทยาศาสตร ดงททานกลาววา

สำาหรบขาพเจา (หาก) การทดลองปรากฎวาถกตอง กจะถอวาถกตองเปนการชวคราว ถาไมถกตองจรง ๆ กจะไมทำาตาม แตทกตวอยางของการยอมรบหรอปฏเสธจะสอดรบกบการกระทำาอยเสมอ ตราบใดทการกระทำาตองกบเหตผลและความเขาใจจรง ๆ ของขาพเจา ขาพเจาจะยนหยดอยางมนคงตอขอสรป(ทางปรชญา) ทถกตองของขาพเจา (M.K. Gandhi, 1983 : XI)

นอกจากนน คำาวา เปนบทสรปของการเรมตน ยงหมายถง“ ”จดเรมตนของปรชญาสาขาหนงทถอกำาเนดขนมาในโลก ทกอนหนานนไมม ตวอยางเชน ปรชญาคานธ “ ” (Gandhism) เปนทปรากฎกตอเมอ ทานคานธไดแสดงมโนทศนทางปรชญาของทานออกมา ในกรณของนกปรชญารายอน ๆ กเชนเดยวกน

คำานยามทางปรชญาเกยวกบอหงสาของทานคานธดงกลาวถอวาไดมาจากการวพากษ (criticism) สภาวการณทางสงคมในสมยของทาน นกปรชญาคนอน ๆ ทใชการวพากษสรางปรชญาของตนขนมา มตวอยางเชน อมมานเอล คานต คารล มารกซ และ นกปรชญากลมแฟรงคเฟรต เปนตน

17

บทนยามทมชอเสยง ทถอวาเปนบทสรปทนำาไปสการเรมตนทางปรชญาของนกปรชญาผเรองนามคนอน ๆ ตวอยางเชน นำาคอปฐมธาต“ของโลก” (ทาเลส) “ชวตทปราศจากการตรวจสอบคอชวตทไรคา” (โสกราตส) “ความรคออำานาจ” (เบคอน) “มนษยคอผถกสาปใหมเสรภาพ” (ซารต) และ ประวตศาสตรสงคมมนษยคอการตอสทางชนชน“ ” (มารกซและเองเกลส) เปนตน นกปรชญาเหลาน พยายามจะใหคำาจำากดความแกมโนทศนทางปรชญาของตน บางคนอาจจะเหนแยงวา ขอความเหลานไมใชการนยาม แตเปนเพยงวาทกรรมเทานน เพราะผดหลกวาดวยความสมภาคระหวางกนของคำานยามและตวนยาม ตวอยางเชน ขอความ ความรคอ“อำานาจ” เราไมอาจสลบขอความไดอยางถกตองวา อำานาจคอความร“ ” เพราะนอกจากความรแลว อำานาจยงเปนอยางอนไดอก อยางไรกด จากความหมายของภาษาคอบรบทในการใชของวตเกนสไตนทกลาวมาขางตน จงอาจกลาวไดวา บทนยามเหลานมาจากความเขาใจของนกปรชญาเหลานนในบรบทการใชคำาของทาน จงถอไดวาเปนนยามตามสถานการณ (Stipulative Definition) ทไมเกยวของกบความสมภาคกนของขอความ

5. สรปและการวจารณ

การนยามเปนพฤตกรรมโดยทวไปของมนษยเพอการรจกโลก ไมวาจะเปนโลกทางความคดหรอโลกของขอเทจจรง สำาหรบโลกของขอเทจจรง มนษยเรมทำาความรจกโลกชนดนตงแตยงเปนทารกจนกระทงตลอดชวต โดยอาศยการรจกโลกเชงขอเทจจรงเปนรากฐาน มนษยไดทำาความรจกโลกทางความคด ซงกไดแก มโนทศนทางปรชญาตาง ๆ เชน ความด ความชว ความงาม ความกตญญ และความยตธรรม เปนตน การรจกโลกทง 2 แบบเปนบทบาทของนยามความหมายแทและความหมายตามชอคำา

18

ดงกลาวแลว ฉะนน จงกลาววาการนยามเปนปฐมบทของความรทางปรชญา

เปาหมายของการนยามคอความชดเจนของมโนทศน ฉะนน การนยามกคอมโนทศนทแสดงออกมาในรปของภาษา หากตรงกบขอเทจจรง ยอมถอวาเปนความรของมนษย อยางไรกด ในบางบทนยาม แมขอความจะทำาใหเขาใจวาสมภาคกนจรง แตกมจดออนดงน 1.หากเปนเรองการเมองและศาสนาแลว ยอมยากทจะเปนทยอมรบของทกฝายได เพราะจะมความรสกเขามาเกยวของดวย เชน ระบอบประชาธปไตยคอระบอบการปกครองทถอมตของประชาชนสวน“

ใหญ”(ฝายสงคมนยมไมเหนดวย) “Religion is the worship of a god or gods”(ใชไดเฉพาะกบศาสนาเทวนยม) “ธรรมะคอหลกททำาใหผปฏบตไมตกไปในทชว” (ชาวพทธและชาวฮนดเหนตางกนเกยวกบธรรมะ) 2.การนยามทยดเอาการสมภาคกนของขอความวาเปนนยามทดมจดแขงคอ สามารถใชบทนยามนน ๆ เปนจดเรมตนของความรทางปรชญาดงกลาวแลวขางตน เพราะเรมจากความชดเจนของมโนทศนกอน แตกมบางบทนยาม โดยเฉพาะทเปนความคดนามธรรมทมกตกลงกนไดยาก ตวอยางเชน “คนคอสตวใชเหตผล” อาจโตแยงไดวา ไมจรงเสมอไปทคนใชเหตผลกนทกคน จงตองนยามคำาวา การใชเหตผล“ ” ตอไปวา หมายถง การใชความคด“ ” ซงกโตแยงไดอกวาไมใชทกความคดทมเหตผล หรอคดอยางเปนเหตเปนผลทกครง ฉะนน ความสมภาคกนของขอความอาจเปนเพยงความเชอ ความรทแขวนไวกบความเชอนอกจากจะทำาใหไมกลาเสนอสงใหม ดวยเกรงวาจะผดไปจากความเชอเดมแลว ยงสมเสยงตอความผดพลาดอกดวย ตวอยางเชน เคยเชอกนวา โลกแบน “ ” (โลกคอดาวเคราะหมสญฐานแบน) ผลกคอ ไมมใครสมยนนกลาแลนเรอออกทะเลไปไกล เพราะเกรงวาจะตกโลกตาย แตโคลมบสไมเชอและกลาพสจนความคดใหมคอ โลกกลม “ ” (โลกคอดาวเคราะหมสญฐานกลม) จงแลนเรอออกไปยงแผนดนอนไกลโพน จนสงผลใหคนพบทวปใหมและหกลางความเชอเดมวาไมถกตอง

19

อยางไรกด แมวาการนยามจะมบทบาทและความสำาคญตอความรทางปรชญา แตการรจกโลกในนามของนยามยงถอวามจดออนบางประการดงกลาวมาแลว ฉะนน การแสวงหาวธการนยามทดทสดจงเปนหนาทของนกปรชญาทตองทำากนตอไป.

บรรณานกรม

ปรชา ชางขวญยน. (2522). การใชเหตผล. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.สรยา รตนกล. (2555). อรรถศาสตรเบองตน. (พมพครงท 2). นครปฐม : สำานกพมพ มหาวทยาลยมหดล.Abelson, Raziel. (1972). “Definition”, in The Encyclopedia of Philosophy. Vol.2. Ed. by

Paul Edwards. New York: Macmillan Publishing, pp.314-324.Aristotle.(1994-2009) Posterior Analytics. Trans. by G.R.G. Mure. [Online]. Available: http://classics.mit.edu/Aristotle/posterior.1.i html [Accessed on 15th September 2014]. Becon, Francis. (1620) Novum Organum [1620]. Ed. by Joshep Devey. [Online]. Available: http://oll.libertyfund.org/titles/1432 [Accessed on 22nd August 2014].Cohen, Moris R. and Nagel, Ernest, (1978). An Introduction to Logic and Scientific Method. Bombay : Allied Publishers.Definition. (2014). [Online]. Available: http://en.wikipedia.org/wiki/Definition Gandhi, M. K. (1983). An Autobiography. Ahmedabad: Navajivan Publishing House.Gandhi, M. K. (1985). My Religion. Ahmedabad: Navajivan Publishing House.

20

Gupta, Anil. (2008). “Definition”, in Stanford Encyclopedia of Philosophy. [Online]. Available:

http://plato.stanford.edu./entries/definitions/ [Accessed on 30th August 2014].Hospers, John. (1983). An Introduction to Philosophical Analysis. Bombay: Allied Publishers.Locke ,John.(2014). An Essay Concerning Human Understanding . [Online].Available:

https://ebooks.adelaide.edu.au/l/locke/john/l81u/ [Accessed on 31th July2014].Plato, (1994-2009). Euthyphro. Trans. by Benjamin Jowett. [Online]. Available:

http://classics.mit.edu/Plato/euthyfro.html [Accessed on 8th July 2014].Robinson, Richard.1972. Definition. Oxford: The Clarendon Press.Russell, Bertrand. (1948). A History of Western Philosophy. London: Gorge Allen & Unwin.Wittgenstein, Ludwig. (1986). Philosophical Investigation. Trans. By G. E. M. Anscombe. [Online].Available:http://gormendizer.co.za/wp-content/uploads/2010/06/Ludwig.

Wittgenstein.-.Philosophical.Investigations.pdf [Accessed on 17th September 2014].

21